Thực trạng hoạt động bảo hiểm ở Việt Nam

I. PhÇn më ®Çu Kh¸i niÖm b¶o hiÓm: B¶o hiÓm lµ mét sù tho¶ thuËn hîp ph¸p th«ng qua ®ã mét c¸ nh©n hay tæ chøc (ng­êi tham gia b¶o hiÓm) chÊp nhËn ®ãng gãp mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh (phÝ b¶o hiÓm) cho mét tæ chøc kh¸c (ng­êi b¶o hiÓm) ®Ó ®æi lÊy nh÷ng cam kÕt vÒ nh÷ng kho¶n båi th­êng hoÆc chi tr¶ khi cã sù kiÖn quy ®Þnh trong hîp ®ång x¶y ra. B¶o hiÓm ngµy nay ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh thøc hîp ®ång. Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ sù tho¶ thuËn cã tÝnh chÊt rµng buéc ph¸p lý ®­îc lËp b»ng v¨n b¶n, th«ng qua ®ã ng­êi tham gia b¶o hiÓm cam kÕt nép phÝ b¶o hiÓm ®Ó ng­êi ®­îc b¶o hiÓm hoÆc mét ng­êi thø ba (ng­êi ®­îc h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm) ®­îc nhËn sè tiÒn chi tr¶ hay båi th­êng tõ c«ng ty b¶o hiÓm khi ph¸t sinh c¸c sù kiÖn ®­îc b¶o hiÓm theo quy ®Þnh ng­êi hîp ®ång. TÝnh cÇn thiÕt cña c¸c dÞch vô b¶o hiÓm: +c¬ së lý luËn: C¸c dÞch vô b¶o hiÓm ra ®êi lµ mét hÖ qu¶ tÊt yÕu cña nhu cÇu ®­îc b¶o hiÓm cña d©n chóng. Nhu cÇu b¶o hiÓm lµ nguyÖn väng cña con ng­êi muèn cuéc sèng cña chÝnh b¶n th©n m×nh, cña nh÷ng c¸ nh©n trong tæ chøc m×nh, gia ®×nh m×nh trong t­¬ng lai ®­îc ®¶m b¶o. Theo thang bËc nhu cÇu cña Maslow, nhu cÇu b¶o hiÓm kh«ng ph¶i lµ nhu cÇu c¨n b¶n nhÊt cña con ng­êi nh­ng lµ nhu cÇu kÒ cËn víi nhu cÇu c¬ b¶n cña con ng­êi. Nhu cÇu b¶o hiÓm lµ mét nhu cÇu ®Æc biÖt mµ ®«i khi ng­êi ta lÇm t­ëng quyÕt ®Þnh mua b¶o hiÓm lµ mét quyÕt ®Þnh tiªu dïng, nh­ng quyÕt ®Þnh mua b¶o hiÓm chÝnh lµ mét quyÕt ®Þnh tiÕt kiÖm. C¶ J.M Keynes vµ I. Fisher còng ®Òu kh¼ng ®Þnh r»ng thu nhËp lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh cña tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm. Ng­êi ta sÏ tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n khi cã thu nhËp cao h¬n. ChÝnh v× vËy con ng­êi ngµy cµng cã nhiÒu nhu cÇu ®­îc b¶o hiÓm. Sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c dÞch vô b¶o hiÓm lµ mét tÊt yÕu. +C¬ së thùc tiÔn: Tai n¹n g©y ra nhiÒu tæn thÊt vÒ tµi chÝnh, tinh thÇn thËm chÝ lµ c¶ tÝnh m¹ng cho chÝnh b¶n th©n vµ gia ®×nh cña nh÷ng ng­êi kh«ng may gÆp rñi ro. HiÖn nay, trªn thÕ giíi cã h¬n 700000 ng­êi chÕt, h¬n 10.000.000 ng­êi bÞ th­¬ng do tai n¹n giao th«ng, thiÖt h¹i kinh tÕ toµn cÇu lµ 5000 tû ®« la. HiÖn nay nguy c¬ chiÕn tranh vµ nguy c¬ khñng bè, néi chiÕn s¾c téc ë c¸c n­íc ch©u Phi, tranh chÊp l·nh thæ gi÷a mét sè quèc gia vïng trung vµ nam ch©u ¸,...vÉn lu«n th­êng trùc x¶y ra, ®e do¹ sù an toµn cña tÊt c¶ mäi ng­êi. VÉn ®ang tõng ngµy c­íp ®i sinh m¹ng, tiÒn cña cña rÊt nhiÒu ng­êi, thiªn tai nh­ lò lôt, b·o, ®éng ®Êt ngµy cµng hoµnh hµnh d÷ déi t¹i nhiÒu n­íc nh­ Trung Quèc, Ên §é, Hi L¹p... Sù æn ®Þnh cuéc sèng cña mçi con ng­êi ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng. Trong khi ®ã, thu nhËp cña hä ®ang ®­îc n©ng lªn ®¸ng kÓ, nhu cÇu tiÕt kiÖm ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng trong t­¬ng lai rÊt ®­îc chó träng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÞ tr­êng c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ kh¸c rÊt bÊt æn. C¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n New York , London, Paris... lu«n chao ®¶o bëi sù kiÖn khñng bè ngµy 11.9.2001, sù kiÖn ph¸ s¶n cña c¸c tËp ®oµn Enron, bª bèi tµi chÝnh cña Worldcom, th¶m ho¹ tµi chÝnh cña Vivendi... Do vËy c¸c ho¹t ®éng b¶o hiÓm l¹i lµ sù lùa chän an toµn cña nh÷ng ng­êi tham b¶o hiÓm. §ã chÝnh lµ nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cho sù ra ®êi,tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh dÞch vô b¶o hiÓm trªn thÕ giíi. ë ViÖt Nam còng cã rÊt nhiÒu nguy c¬ cã thÓ ¶nh h­ëng tíi cuéc sèng æn ®Þnh cña con ng­êi. Theo thèng kª, n¨m 2000 x¶y ra 22.486 vô tai n¹n, t¨ng 8,5% so víi n¨m 1999. Trong ®ã lµm chÕt 7500 ng­êi, t¨ng 12.4% so víi n¨m tr­íc, sè ng­êi bÞ th­¬ng lµ 25.400 ng­êi, t¨ng 6.2%. §Æc biÖt tû lÖ tai n¹n giao th«ng ®ang t¨ng ë møc ®é b¸o ®éng do sè l­îng c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn hµnh trªn c¸c ®­êng phè ngµy cµng nhiÒu. Tai n¹n do nh÷ng ng­êi ®iÒu khiÓn m« t«, xe m¸y g©y ra chiÕm 62,3% tæng sè c¸c vô tai n¹n, do l¸i xe « t« g©y ra chiÕm 26,2%, cßn c¸c ph­¬ng tiÖn cßn l¹i g©y ra kho¶ng 11,4%. C¸c hiÖn t­îng thiªn tai lò lôt còng x¶y ra th­êng xuyªn h¬n, møc ®é thiÖt h¹i to lín h¬n, lµm cho mäi ng­êi lu«n lu«n lo l¾ng cho cuéc sèng cña b¶n th©n hä, cña gia ®×nh hä vµ cña c¶ nh÷ng ng­êi xung quanh. ChÝnh nhu cÇu ®­îc b¶o hiÓm cña con ng­êi lµ c¬ së cho sù ra ®êi cña b¶o hiÓm. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Trong bµi viÕt nµy em ®· sö dông mét sè ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu c¬ b¶n sau: Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch: Dùa vµo c¸c bµi b¸o s­u tÇm ®­îc, em ph©n tÝch ®Ó thÊy ®­îc c¸c tÝnh chÊt ®Æc ®iÓm riªng cã cña b¶o hiÓm. Ph­¬ng ph¸p tæng hîp: toµn bé néi dung bµi viÕt nµy ®­îc tæng hîp tõ nhiÒu bµi b¸o chuyªn ngµnh nhá lÎ, néi dung rêi r¹c. Ph­¬ng ph¸p thèng kª: nhê cã ph­¬ng ph¸p thèng kª, em cã thÓ tæng kÕt ®­îc c¸c sè liÖu vÒ c¸c ngµnh b¶o hiÓm trong hÖ thèng b¶o hiÓm ViÖt Nam. Ngoµi ra, em cßn sö dông thªm c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c: ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, ph­¬ng ph¸p m« h×nh hãa… Néi dung: §Ò ¸n bao gåm c¸c néi dung sau: Ch­¬ng 1: Lý luËn chung. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng b¶o hiÓm ViÖt Nam. Ch­¬ng 3: Gi¶i ph¸p. II.Néi Dung: Ch­¬ng 1: lý luËn chung 1.1. qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ra ®êi cña b¶o hiÓm: H×nh thøc s¬ khai nhÊt cña b¶o hiÓm ®ã lµ h×nh thøc dù tr÷ ®Ó ®Ò phßng nh÷ng rñi ro bÊt tr¾c cã thÓ x¶y ra. Sau nµy con ng­êi nhËn thÊy dù tr÷ cã tæ chøc hoÆc dù tr÷ theo nhãm cã hiÖu qu¶ h¬n dù tr÷ c¸ nh©n. Vµo nh÷ng n¨m 2.500 TCN ë Ai CËp nh÷ng ng­êi thî ®Ïo ®¸ ®· biÕt thiÕt lËp quü ®Ó gióp ®ì n¹n nh©n cña c¸c vô tai n¹n. Khi th­¬ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¸c th­¬ng gia, thay v× tù tÝch cãp, ng­êi ta cã thÓ vay tiÒn ®Ó ®ñ tiÒn cho mét chuyÕn hµng. Vay còng lµ mét h×nh thøc tù b¶o hiÓm khi hä cÇn nh÷ng kho¶n chi tiªu ®ét suÊt. ë Babylon (n¨m 1700 n¨m TCN) vµ ë Athen (n¨m 500 TCN) ®· xuÊt hiÖn hÖ thèng vay m­în l·i suÊt cao. Tuy nhiªn h×nh thøc nµy cã thÓ dÉn tíi nh÷ng kho¶n nî chång chÊt do l·i suÊt cao. V× vËy, sau nµy ®· xuÊt hiÖn h×nh thøc gãp cæ phÇn. H×nh thøc nµy gi¶m ®­îc g¸nh nÆng tæn thÊt cho mét ng­êi v× nã ®­îc chia cho nhiÒu ng­êi cïng g¸nh chÞu. Tuy nhiªn nh÷ng ng­êi tham gia gãp cæ phÇn sÏ mÊt nhiÒu thêi gian ®Ó t×m ®èi t¸c, ph¶i dµn xÕp, tho¶ thuËn chia sÎ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi. Nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c biÖn ph¸p tù b¶o hiÓm ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho h×nh thøc b¶o hiÓm ra ®êi. Nh÷ng tho¶ thuËn b¶o hiÓm ®Çu tiªn xuÊt hiÖn g¾n liÒn víi ho¹t ®éng giao l­u, bu«n b¸n b»ng ®­êng biÓn. B¶n hîp ®ång b¶o hiÓm cæ nhÊt cßn l­u l¹i ®­îc ph¸t hµnh t¹i Genoa- Italia vµo n¨m 1347. Nh­ vËy b¶o hiÓm hµng h¶i lµ lo¹i b¶o hiÓm ®Çu tiªn, ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña b¶o hiÓm. Khi x· héi ph¸t triÓn, c¸c h×nh thøc cæ truyÒn kh«ng cßn ®¶m b¶o an toµn cho cuéc sèng c¸ nh©n vµ céng ®ång n÷a do vËy c¸c lo¹i b¶o hiÓm kh¸c ®· ra ®êi. N¨m 1667 c«ng ty b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®Çu tiªn ra ®êi t¹i Anh. N¨m 1762, c«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä Equitable lµ c«ng b¶o hiÓm nh©n thä ®Çu tiªn ra ®êi t¹i Anh. Cuèi thÕ kû 19 hµng lo¹t c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm ®· ra ®êi nh­: b¶o hiÓm « t«, b¶o hiÓm m¸y bay, b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù… 1.2 nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm 1.2.1 nguyªn t¾c c¬ b¶n trong ho¹t ®éng b¶o hiÓm B¶o hiÓm ho¹t ®éng theo quy luËt sè ®«ng: Quy luËt nµy gióp c¸c nhµ b¶o hiÓm ­íc tÝnh x¸c suÊt rñi ro nhËn b¶o hiÓm, nh»m gióp tÝnh phÝ vµ qu¶n lý c¸c quü dù phßng cña c«ng ty b¶o hiÓm. Nguyªn t¾c quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm: QuyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm lµ quyÒn së h÷u, quyÒn chiÕm h÷u, quyÒn sö dông, quyÒn tµi s¶n, quyÒn vµ nghÜa vô nu«i d­ìng, cÊp d­ìng ®èi víi ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm. Nguyªn t¾c trung thùc tuyÖt ®èi: Thø nhÊt, lµ ®èi víi ng­êi tham gia b¶o hiÓm: ®ã chÝnh lµ bæn phËn khai b¸o ®Çy ®ñ chÝnh x¸c tÊt c¶ c¸c yÕu tè quan träng cã liªn quan ®Ó gióp c«ng ty b¶o hiÓm gi¶m chi phÝ ®iÒu tra rñi ro. §èi víi ng­êi b¶o hiÓm: C«ng ty b¶o hiÓm cã nhiÖm vô ph¶i cung cÊp ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Õn hîp ®ång b¶o hiÓm, gi¶i thÝch c¸c ®iÒu kho¶n, gi¶i ®¸p nh÷ng th¾c m¾c cho kh¸ch hµng. Nguyªn t¾c “nguyªn nh©n gÇn”: Nguyªn nh©n gÇn lµ nguyªn nh©n chñ ®éng h÷u hiÖu vµ chi phèi sù viÖc dÉn ®Õn tæn thÊt cho ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm. C«ng ty b¶o hiÓm sÏ båi th­êng nÕu nguyªn nh©n gÇn lµ nguyªn nh©n thuéc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm. Nguyªn t¾c båi th­êng vµ nguyªn t¾c kho¸n: Nguyªn t¾c båi th­êng: Môc ®Ých cña nguyªn t¾c båi th­êng lµ kh«i phôc t×nh tr¹ng ban ®Çu hoÆc mét phÇn theo møc ®é thiÖt h¹i cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm. Nguyªn t¾c båi th­êng chØ ¸p dông cho b¶o hiÓm thiÖt h¹i vµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù. Nguyªn t¾c kho¸n: Ng­êi ta ¸p dông nguyªn t¾c kho¸n mµ sè tiÒn ®­îc Ên ®Þnh tr­íc trong c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm vµ t¸ch biÖt víi kh¸i niÖm båi th­êng. Nguyªn t¾c nµy ®­îc ¸p dông trong c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm con ng­êi vµ b¶o hiÓm nh©n thä. Nguyªn t¾c thÕ quyÒn ®ßi båi hoµn: Khi rñi ro do mét bªn thø ba g©y ra vµ ph¶i g¸nh chÞu mét phÇn tæn thÊt th× c«ng ty b¶o hiÓm sÏ båi th­êng ®óng gi¸ trÞ tæn thÊt. Sau khi ®· nhËn ®ñ tiÒn båi th­êng, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i uû quyÒn cho c«ng ty ®ßi l¹i phÇn tr¸ch nhiÖm cña bªn thø ba g©y ra. Nguyªn t¾c ®ãng gãp tæn thÊt: Nguyªn t¾c nµy quy ®Þnh khi c¸c c«ng ty cïng b¶o hiÓm cho ®èi t­îng b¶o hiÓm bÞ tæn thÊt cã nghÜa vô ®ãng gãp båi th­êng theo tû lÖ phÇn tr¨m tr¸ch nhiÖm ®· nhËn b¶o hiÓm. 1.2.2) c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm c¬ b¶n C¨n cø vµo tÝnh chÊt ho¹t ®éng, b¶o hiÓm ®­îc chia thµnh b¶o hiÓm x· héi (BHXH), b¶o hiÓm y tÕ (BHYT) vµ b¶o hiÓm th­¬ng m¹i (BHTM). a)b¶o hiÓm x· héi: BHXH lµ lo¹i h×nh b¶o hiÓm ®­îc thùc hiÖn kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn. BHXH lµ chÝnh s¸ch x· héi cña nhµ n­íc nh»m t¹o lËp quü tµi chÝnh tËp trung nh»m tµi trî cho ng­êi lao ®éng gÆp rñi ro. BHXH cã 5 chÕ ®é chi tr¶ sau: trî cÊp èm ®au, trî cÊp thai s¶n, trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, chÕ ®é h­u trÝ, chÕ ®é tö tuÊt. BHXH ®· më réng quyÒn cho ng­êi lao ®éng, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña ng­êi lao ®éng, ®ång thêi b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi sö dông lao ®éng, trî gióp c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña nhµ n­íc, ®¶m b¶o cho qu¶n lý vµ an ninh l©u dµi cña nhµ n­íc. Tuy vËy BHXH vÉn cßn nhiÒu tån t¹i: thø nhÊt, BHXH chØ ¸p dông ®èi víi c¸c ®èi t­îng lµ ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong doanh nghiÖp nhµ n­íc, doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp. Thø hai, b¶o hiÓm chØ giíi h¹n trong 5 chÕ ®é chi tr¶ ®· kÓ trªn, vµ trong mçi chÕ ®é ®ã cßn h¹n chÕ ph¹m vi ®­îc b¶o hiÓm.. Thø ba, møc ®é chi tr¶ BHXH hiÖn nay vÉn cßn thÊp ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu mong ®îi cña ng­êi lao ®éng. Thø t­, thñ tôc chi tr¶ chÕ ®é BHXH cßn mang tÝnh quan liªu, hµnh chÝnh ... g©y khã kh¨n cho ng­êi lao ®éng. b)B¶o hiÓm y tÕ: Còng gièng nh­ b¶o BHXH, BHYT ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých kinh doanh. BHYT lµ chÝnh s¸ch x· héi do nhµ n­íc tæ chøc thùc hiÖn nh»m huy ®éng sù ®ãng gãp cña ng­êi sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng, c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n ®Ó thanh to¸n chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh. QuyÒn lîi ®­îc b¶o hiÓm cña BHYT ¸p dông cho 2 tr­êng hîp: kh¸m bÖnh vµ ch÷a bÖnh, ®iÒu trÞ néi tró. BHYT cã ý nghÜa to lín: nã gióp nh÷ng ng­êi tham gia b¶o hiÓm kh¾c phôc khã kh¨n, gãp phÇn gi¶m g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ n­íc, thøc hiÖn c«ng b»ng x· héi, n©ng cao tÝnh céng ®ång vµ g¾n bã mäi thµnh viªn trong x· héi. §ång thêi BHYT ®· kh¾c phôc ®­îc h¹n chÕ cña BHXH lµ: BHYT ®­îc ¸p dông cho mäi ®èi t­îng trong x· héi. Tuy nhiªn, BHYT vÉn cßn mét sè h¹n chÕ: thø nhÊt, kh¸ch hµng cßn Ýt hiÓu biÕt vÒ BHYT. Thø hai, møc ®é b¶o hiÓm cßn thÊp: b¶o hiÓm y tÕ chi tr¶ 80% chi phÝ kh¸m bÖnh, 20% cßn l¹i ng­êi bÖnh tù chi tr¶. Thø ba, thñ tôc qu¶n lý BHYT vÉn cßn r­êm rµ, g©y nhiÒu trë ng¹i cho kh¸ch hµng, chi tr¶ b¶o hiÓm kh«ng ®óng chÕ ®é, cã sù mÊt c©n ®èi gi÷a chi phÝ cho kh¸m ch÷a bÖnh ngo¹i tró vµ ch÷a bÖnh néi tró. c)B¶o hiÓm th­¬ng m¹i: BHTM ho¹t ®éng v× môc tiªu lîi nhuËn. BHTM lµ biÖn ph¸p chia nhá tæn thÊt cña mét hay mét sè Ýt ng­êi dùa vµo mét quü chung b»ng tiÒn ®­îc lËp bëi sù ®ãng gãp cña nhiÒu ng­êi th«ng qua ho¹t ®éng cña c«ng ty b¶o hiÓm. Tõ ®©y, nÒn kinh tÕ cßn cã mét nguån ®Çu t­ ®¸ng kÓ tõ quü cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. BHTM ®­îc chia thµnh hai lo¹i: b¶o hiÓm nh©n thä (BHNT) vµ b¶o hiÓm phi nh©n thä(BHPNT): *) b¶o hiÓm nh©n thä: lµ lo¹i b¶o hiÓm qua ®ã c«ng ty b¶o hiÓm cam kÕt sÏ tr¶ mét sè tiÒn tho¶ thuËn khi cã sù kiÖn quy ®Þnh x¶y ra liªn quan ®Õn tÝnh m¹ng vµ søc khoÎ cña con ng­êi. BHNT chi tr¶ trong c¸c tr­êng hîp sau: chi tr¶ cho ng­êi thõa h­ëng trong tr­êng hîp ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng may qua ®êi, chi tr¶ cho ng­êi b¶o ®­îc b¶o hiÓm khi hÕt h¹n hîp ®ång, chi tr¶ cho ng­êi b¶o hiÓm khi hä bÞ th­¬ng tËt. PhÝ cña mét hîp ®ång BHNT th­êng c¨n cø vµo: tû lÖ tö vong, l·i suÊt kü thuËt (lµ nh÷ng gi¶ ®Þnh vÒ sè l·i mµ c«ng ty b¶o hiÓm thu ®­îc nhê ®Çu t­ kho¶n phÝ t¹m thêi nhµn rçi vµo c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ kh¸c), c¸c chi phÝ ho¹t ®éng kh¸c cña c«ng ty *) b¶o hiÓm phi nh©n thä: BHPNT lµ c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm th­¬ng m¹i kh¸c kh«ng ph¶i lµ BHNT. BHPNT ®­îc chia thµnh ba lo¹i h×nh c¬ b¶n sau:B¶o hiÓm tµi s¶n, b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù vµ b¶o hiÓm con ng­êi. Ngoµi c¸c ®Æc tr­ng gièng nh­ BHTM nãi chung (xem 1.2.2), BHPNT cßn cã c¸c ®Æc tr­ng chñ yÕu sau:Ho¹t ®éng BHPNT lµ mét hîp ®ång cã thêi h¹n ng¾n: th­êng lµ mét n¨m hoÆc ng¾n h¬n. BHPNT chØ båi th­êng vµ chi tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi cã rñi ro ®­îc b¶o hiÓm x¶y ra. Ch­¬ng 2: thùc tr¹ng ho¹t ®éng b¶o hiÓm ë ViÖt Nam 2.1 thùc tr¹ng ngµnh b¶o hiÓm XHVN: 2.1.1) nguån thu: BHXH ViÖt nam lµ mét quü BHXH ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt vµ sö dông ®Ó chi tr¶ 5 chÕ ®é BHXH (xem phÇn 1.2.4). Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, BHXH ViÖt Nam ®· tõng thùc hiÖn c¶ theo 2 m« h×nh: nhµ n­íc thùc hiÖn toµn bé (bao cÊp) vµ nhµ n­íc tæ chøc cã sù tham gia cña giíi chñ vµ giíi. Theo nghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995 cña chÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh ®iÒu lÖ quy ®Þnh: ®èi t­îng tham gia BHXH ®­îc më réng cho c¶ nh÷ng ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn. Còng theo quy ®Þnh nµy, quü BHXH ®­îc h×nh thµnh tõ: sù ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng 5% tiÒn l­¬ng, ng­êi sö dông lao ®éng 15% quü l­¬ng. Sè d­ BHXH n¨m 2002 lµ 25.000 tû ®ång. Sè ng­êi tham gia BHXH n¨m 2002 lµ 4,8 triÖu ng­êi. Ngoµi ra, BHXH cßn cã nguån thu tõ lîi nhuËn ®Çu t­. L·i thu tõ ®Çu t­ cña quü BHXH n¨m 2002 lµ 1.100 tû ®ång. 2.1.2)Chi: Tõ nguån thu nãi trªn quü BHXH ViÖt Nam ®· sö dông ®Ó chi tr¶ c¸c lo¹i chi phÝ. Sè ng­êi ®­îc h­ëng chÕ ®é BHXH n¨m 2002 kho¶ng 190.950 ng­êi. §ã lµ chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng ®­îc h­ëng BHXH tõ sau 1/1/1995, v× nh÷ng ®èi t­îngvÒ h­u. Trong nhiÒu n¨m gÇn ®©y, BHXH ViÖt Nam ®· cè g¾ng tù c©n ®èi thu chi ®Ó gi¶m nguån trî cÊp tõ Ng©n s¸ch nhµ n­íc. Tuy vËy, tõ n¨m 2002, hµng n¨m quü BHXH thu kh«ng ®ñ chi, ph¶i dïng quü BHXH tån tÝch cña nh÷ng n¨m tr­íc ®Ó chi tiªu. Dù b¸o ®Õn kho¶n n¨m 2035 th× quü BHXH sÏ hÕt kh¶ n¨ng chi tr¶. HiÖn nay, BHXH cßn ®ang nç lùc ®ãng gãp vai trß trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch tiÒn l­¬ng ë ViÖt Nam. Bëi v× quü BHXH ®ãng gãp ®­îc sö dông ®Ó chi tr¶ 5 chÕ ®é(xem 1.2.3.a) trong ®ã cã chÕ ®é h­u trÝ vµ tö tuÊt. N©ng cao møc sèng cña nh÷ng ng­êi lao ®éng ®· th«i lao ®éng th× BHXH lµ mét môc tiªu träng yÕu. Bªn c¹nh tÊt c¶ nh÷ng vai trß quan träng trªn ®©y, BHXH vÉn cßn tån t¹i rÊt nhiÒu h¹n chÕ: h¹n chÕ trong quy chÕ qu¶n lý thu BHXH, h¹n chÕ ë quy chÕ qu¶n lý chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH, h¹n chÕ vÒ quy chÕ b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü, h¹n chÕ trong quy chÕ c©n ®èi quü. 2.2) thùc tr¹ng ngµnh bHYT: Qua ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ 10 n¨m thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHYT(1992-2002) chóng ta cã thÓ ®­a ra mét sè nhËn xÐt kh¸i qu¸t sau: · Sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm tuy cã xu h­íng t¨ng nhanh: ChÝnh s¸ch B¶o hiÓm y tÕ (BHYT) sau gÇn 10 n¨m triÓn khai thùc hiÖn ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt quan träng . Sè ng­êi tham gia BHYT t¨ng nhanh tõng n¨m, tÝnh ®Õn thêi ®iÓm n¨m 2002 ®· cã 12,7 triÖu ng­êi tham gia b¶o hiÓm y tÕ ,chiÕm 16% d©n sè trong c¶ n­íc. Ngoµi khu vùc BHYT b¾t buéc, cßn cã trªn 4,2 triÖu ng­êi ®ang tham gia c¸c ch­¬ng tr×nh BHYT x· héi tù nguyÖn · sö dông quü BHYT NhiÒu n¨m qua, nguån thu BHYT ®· gÇn b»ng 1/3 Ng©n S¸ch Nhµ n­íc dµnh cho ngµnh y tÕ vµ 50% Ng©n s¸ch dµnh cho lÜnh vùc ®iÒu trÞ. Trªn 90% bÖnh nh©n ch¹y thËn chu kú t¹i c¸c trung t©m läc m¸u lµ ng­êi cã thÎ BHYT. Hµng n¨m thanh to¸n quü BHYT cho hµng ngµn ng­êi m¾c bÖnh, víi chi phÝ tíi hµng chôc triÖu ®ång mét ng­êi. Ngoµi nh÷ng dÞch vô y tÕ thiÕt yÕu ,ng­êi cã b¶o hiÓm BHYT cßn ®­îc quü BHYT thanh to¸n chi phÝ cho c¸c dÞch vô y tÕ kü thuËt cao nh­ c¸c kü thuËt chuÈn ®o¸n h×nh ¶nh hiÖn ®¹i (siªu ©m mµu ,chôp ¶nh c¾t líp vi tÝnh CT Scaner, céng h­ëng tõ h¹t nh©n MRI...c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu trÞ chi phÝ cao (thËn nh©n t¹o ,®iÒu trÞ ung th­,mæ tim...) HÖ thèng BHYT vµ c¸c c¬ së kh¸m ch÷a bÖnh ®· phèi hîp ®Ó t¨ng c­êng tiÕp cËn dÞch vô y tÕ cho ng­êi tham gia BHYT, ®¶m b¶o cho bÖnh nh©n BHYT ®­îc ch¨m sãc søc khoÎ ngay t¹i y tÕ tuyÕn x·. §Õn cuèi n¨m 2002, kho¶ng 50% tr¹m y tÕ x· trong toµn quèc ®· tæ chøc kh¸m ch÷a bÖnh th«ng th­êng cho ng­êi cã thÎ BHYT. BHYT vµ c¸c bÖnh viÖn ë mét sè thµnh phè lín ®· triÓn khai thÝ ®iÓm c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong tiÕp nhËn vµ kh¸m bÖnh, kª ®¬n cÊp thuèc cho bÖnh nh©n BHYT. QuyÒn lîi bÖnh nh©n BHYT ngµy cµng ®­îc t¨ng c­êng vµ ®¶m b¶o h¬n. 2.3) b¶o hiÓm th­¬ng m¹i: 2.3.1 viÖc h×nh thµnh ngµnh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam: C«ng ty b¶o hiÓm ®Çu tiªn ®­îc thµnh lËp ë ViÖt Nam lµ c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam (B¶o ViÖt)-tiÒn th©n cña tæng c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam ngµy nay. B¶o ViÖt ®­îc thµnh lËp theo quy ®Þnh sè 179/CP ngµy 17/45/1964 cña chÝnh phñ vµ chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng ngµy 15/01/1965. B¶o ViÖt cã trô së chÝnh t¹i Hµ Néi vµ mét chi nh¸nh t¹i H¶i Phßng. B¶o ViÖt ho¹t ®éng kh¸ thµnh c«ng trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam. 2.3.2) hÖ thèng c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ë ViÖt nam. a) c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nhµ n­íc: TÝnh ®Õn th¸ng 5/2003, ViÖt Nam cã 18 doanh nghiÖp kinh doanh b¶o hiÓm: 3 doanh nghiÖp nhµ n­íc, chiÕm 75% thÞ phÇn, 5 c«ng ty cæ phÇn, 5 c«ng ty liªn doanh, 5 c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi. D­íi ®©y lµ mét sè c«ng ty ®iÓn h×nh. *) Tæng c«ng ty b¶o hiÓm B¶o ViÖt: hiÖn nay B¶o ViÖt lµ c«ng ty b¶o hiÓm lín nhÊt ViÖt nam cã chi nh¸nh vµ ®¹i lý réng kh¾p trªn c¶ n­íc. Sè vèn cña b¶o hiÓm còng rÊt lín, tÝnh riªng sè quü dù phßng b¶o hiÓm còng chiÕm trªn 2200 tû ®ång. *) c«ng ty b¶o hiÓm thµnh phè Hå ChÝ Minh (B¶o Minh) B¶o Minh ®­îc thµnh lËp theo quy ®Þnh sè 1164 TC/Q§/TCCB ngµy 28/11/1994 vµ chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng ngµy 20/12/1994. B¶o Minh ®­îc thµnh lËp víi sè vèn ®¨ng ký kinh doanh lµ 40 tû ®ång. b) c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cæ phÇn: *) C«ng ty b¶o hiÓm Petrolimex (PJICO): c«ng ty b¶o hiÓm Petrolimex lµ c«ng ty cæ phÇn ®Çu tiªn ho¹t ®éng trong ngµnh b¶o hiÓm ®­îc thµnh lËp ngµy 15/06/1995 víi sè vèn kinh doanh ban ®Çu lµ 55 tû ®ång. c) c¸c c«ng ty b¶o hiÓm liªn doanh: Gåm 5 c«ng ty: *) C«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm quèc tÕ VIA: C«ng ty nµy chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng ngµy 5/8/1996. VIA lµ kÕt qu¶ cña sù liªn kÕt thµnh lËp bëi 3 c«ng ty: B¶o ViÖt- ViÖt Nam, commercial union-UK vµ Tokyo Marine and Fire insurance Co.-NhËt B¶n. Vèn ®¨ng ký kinh doanh cña c«ng ty lµ 6000.000 ®« la Mü. Trong ®ã B¶o ViÖt gãp 51% vèn, 49% cßn l¹i chia ®Òu cho c¶ hai c«ng ty n­íc ngoµi. TÝnh ®Õn n¨m 2000 thÞ phÇn b¶o hiÓm cña c«ng ty chiÕm 2%. C«ng ty VIA chØ tham gia b¶o hiÓm phi nh©n thä. *)c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n b¶o hiÓm nh©n thä B¶o Minh-CMG: §©y lµ c«ng Ty liªn doanh gi÷a tËp ®oµn CMG (óc) vµ c«ng ty b¶o hiÓm thµnh phè Hå ChÝ Minh. C«ng ty chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng ngµy 12/11/1999 víi thêi h¹n ho¹t ®éng 30 n¨m. Sè vèn ®¨ng ký kinh doanh cña c«ng ty lµ 10.000.000 USD. d) C¸c c«ng ty b¶o hiÓm 100% vèn n­íc ngoµi: *) C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n BHNT Chinfon-Manulife: ®©y lµ c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi liªn doanh gi÷a tËp ®oµn Chinhfon-§µi Loan vµ tËp ®oµn Manulife-Cana®a. C«ng ty liªn doanh nµy chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng tõ ngµy 12/6/1999, cã thêi h¹n ho¹t ®éng 50 n¨m. Vèn ®¨ng ký kinh doanh cña c«ng ty lµ 10.000.000 ®« la Mü. LÜnh vùc ho¹t ®éng lµ thÞ tr­êng BHNT. *) C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n BHNT Prudential: ®©y lµ mét c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi cña Anh Quèc, chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng tõ ngµy 29/10/1999. Vèn ®¨ng ký kinh doanh 14.000.000 ®« la Mü, ho¹t ®éng trong thêi h¹n 50 n¨m. Prudential cã tèc ®é khai th¸c t­¬ng ®èi tèt, chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch ®¹i lý ®i vÒ c¸c ®Þa ph­¬ng khai th¸c vµ tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o. *) C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n BHNT quèc tÕ Mü (AIA): lµ mét c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi cña Mü, ®i vµo ho¹t ®éng tõ ngµy 22/2/2000 víi sè vèn ®¨ng ký kinh doanh lµ 14.000.000 ®« la Mü, cã thêi h¹n ho¹t ®éng 50 n¨m. Ngoµi ra cßn mét sè c«ng ty b¶o hiÓm míi ®­îc cÊp giÊy phÐp kinh doanh nh­: c«ng ty liªn hiÖp b¶o hiÓm UIC, c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt-óc c«ng ty b¶o hiÓm dÇu khÝ, c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm B¶o B­u, c«ng ty m«i giíi b¶o hiÓm B¶o ViÖt-Inchcape, c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm B¶o Long, c«ng ty Allianz, c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi Groupama-Gan ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc b¶o hiÓm n«ng nghiÖp (cÊp cuèi n¨m 2001), c«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm gi÷a ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam víi mét ®èi t¸c cña ¤xtraylia ®ang chê giÊy phÐp thµnh lËp… 2.3.3) m«i tr­êng ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt nam. a) ViÖt Nam lµ mét thÞ tr­êng b¶o hiÓm tiÒm n¨ng: Thø nhÊt, ViÖt Nam lµ mét con sè c¸c quèc gia ®«ng d©n trªn thÕ giíi, n¨m 1999 d©n sè ViÖt Nam vµo kho¶ng 76 triÖu d©n. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm. Thªm vµo ®ã, mçi ng­êi kh¸c nhau ë nh÷ng ®é tuæi kh¸c nhau, giíi tÝnh kh¸c nhau… l¹i cã nh÷ng nhu cÇu b¶o hiÓm kh¸c nhau nªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm sÏ kh«ng ngõng thay ®æi vµ ph¸t triÓn. Thø hai, nguån tiÒn do d©n n¾m gi÷ chiÕm 1 tû lÖ t­¬ng ®èi lín kho¶ng 6-8 tû ®« la, trong ®ã cã kho¶ng 64% lµ n¾m gi÷ d­íi d¹ng bÊt ®éng s¶n. Do ®ã nhu cÇu b¶o hiÓm tµi s¶n l¹i nhiÒu. Thø ba, n­íc ta ®ang b­íc vµo giai ®o¹n ®æi míi toµn diÖn, ®êi sèng nh©n d©n kh«ng ngõng ®­îc c¶i thiÖn, c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi quèc doanh ®­îc thµnh lËp. V× ®iÒu nµy nªn tµi s¶n cña con ng­êi së h÷u sÏ t¨ng lªn, c¸c nguy c¬ rñi ro ®èi víi con ng­êi vµ tµi s¶n cña hä còng t¨ng lªn. Tõ ®ã nhu cÇu b¶o hiÓm còng t¨ng. Thø t­, ViÖt Nam lµ d©n téc cã truyÒn thèng “t­¬ng th©n t­¬ng ¸i”, “l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch”. Tinh thÇn t­¬ng th©n t­¬ng ¸i còng chÝnh lµ néi dung cña b¶o hiÓm, v× vËy nÐt v¨n ho¸ ViÖt Nam chÝnh lµ mét thuËn lîi cña b¶o hiÓm. b) b¶o hiÓm ViÖt Nam ®· cã 1 hiÖp héi riªng: C¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam thèng nhÊt thµnh lËp hiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam tõ ngµy 9/7/1999 theo quy ®Þnh cña bé tr­ëng. HiÖp héi cã 13 c«ng ty thµnh viªn gåm 7 c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam, 3 c«ng ty liªn doanh, 3 c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi. HiÖp héi b¶o hiÓm thùc hiÖn chøc n¨ng cÇu nèi gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm, thùc hiÖn quy chÕ tù qu¶n, duy tr× m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ thóc ®Èy hîp t¸c trong kinh doanh gi÷a c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm. c) B¶o hiÓm ViÖt Nam ®· cã hµnh lang ph¸p lý riªng: Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· cã c¸c th«ng t­ h­íng dÉn thi hµnh luËt kinh doanh b¶o hiÓm b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, ng­êi kinh doanh b¶o hiÓm vµ c«ng chóng. Mét sè c¸c luËt vµ v¨n b¶n d­íi luËt vÒ kinh doanh c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm cã thÓ ®­îc kÓ ®Õn lµ: LuËt d©n sù ngµy 9/11/1995 liªn quan ®Õn hîp ®ång b¶o hiÓm ( môc 11, ch­¬ng 2 tõ ®iÒu 271 ®Õn ®iÒu 584). LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ngµy 12/11/1996 (bæ sung, söa ®æi ngµy 9/6/2000) liªn quan ®Õn doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi b¶o hiÓm tµi s¶n vµ tr¸ch nhiÖm víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam ( ®iÒu 28 ch­¬ng 4) Ngoµi ra cßn cã c¸c v¨n b¶n ph¸p lý kh¸c nh­ nghÞ ®Þnh sè 72/1998/N§-CP, nghÞ ®Þnh sè 92/1998/N§-CP, th«ng t­ sè 71/2001/TT-BTC, th«ng t­ sè 72/2002/TT-BTC … §ã chÝnh lµ c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam. 2.3.4) ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm: C¸c c«ng ty BHTM lµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh phi ng©n hµng, do vËy nghiªn cøu ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty nµy chÝnh lµ nghiªn cøu ho¹t ®éng thu chi ng©n quü cña chóng. a) ë nghiÖp vô thu: phÇn lín nguån thu cña c¸c c«ng ty BHTM ®­îc h×nh thµnh tõ thu phÝ b¶o hiÓm, vµ mét phÇn tõ lîi nhuËn tõ ®Çu t­. *) LÜnh vùc BHNT: Trªn thÞ tr­êng BHNT cã sù ®ua tranh s«i ®éng cña 5 c«ng ty lín ®ã lµ: c«ng ty b¶o hiÓm B¶o ViÖt, Manulife, Prudential, B¶o Minh-CMG vµ AIA. Doanh thu phÝ b¶o hiÓm cña c¸c c«ng ty BHNT ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. N¨m 2001 ®¹t 2.775 tû ®ång chiÕm 55% phÝ b¶o hiÓm toµn thÞ tr­êng, ®¹t 0.55% GDP, n¨m 2002 ®¹t kho¶ng 4.500 tû ®ång, n¨m 2001 t¨ng tr­ëng115.6% so víi n¨m 2000, n¨m 2002 t¨ng tr­ëng 67,6% so víi n¨m 2001. Nh­ vËy, doanh thu phÝ BHNT chiÕm 58,6% tæng doanh thu phÝ toµn thÞ tr­êng, ®¹t gÇn 1% GDP, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005 ®¹t 2% GDP. Theo ®¸nh gi¸, doanh thu phÝ BHNT cã kh¶ n¨ng ®¹t 18.000 tû ®ång vµo n¨m 2007. NÕu tÝnh theo sè hîp ®ång BHNT th× c¸c con sè còng ph¶n ¸nh tèc ®é t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi nhanh trong n¨m 2001 chØ cã kho¶ng 387.500 hîp ®ång BHNT ®­îc ký kÕt vµ duy tr× th× tÝnh ®Õn ngµy cuèi 2002 trªn toµn thÞ tr­êng cã kho¶ng 2.346.700 hîp ®ång BHNT ®ang cã hiÖu lùc, ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng 19,41%.. Riªng c«ng ty BHNT 100% vèn n­íc ngoµi Prudential ®· ®¹t ®­îc 1000000 hîp ®ång vµo cuèi th¸ng 12 n¨m 2002. B×nh qu©n cø 25 ng­êi d©n l¹i cã 1 hîp ®ång BHNT. Tuy nhiªn nh÷ng con sè ®¹t ®­îc vÉn cßn lµ kh¸ khiªm tèn ®èi víi mét thÞ tr­êng BHNT ®Çy tiÒm n¨ng nh­ ViÖt Nam. *)LÜnh vùc BHPNT: Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña BHPNT phô thuéc nhiÒu vµo c¸c yÕu tè kh¸ch quan: ®ã lµ tû lÖ rñi ro vµ møc ®é khèc liÖt cña nã. N¨m 2002, tæng doanh thu ­íc ®¹t 3.180 tû ®ång. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam ng­êi ta cã thÓ ®¸nh gi¸ theo thÞ phÇn ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. Trong n¨m 2002, trËt tù cña c¸c c«ng ty trªn thÞ tr­êng ®· cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ. Nhãm thø nhÊt gåm 4 c«ng ty b¶o hiÓm ®øng ®Çu vÒ thÞ phÇn, nãi chung kh«ng cã sù thay ®æi vÒ vÞ trÝ nh­ng thÞ phÇn cña B¶o ViÖt ®· gi¶m kho¶ng 9,5%, thÞ phÇn cña PVIC t¨ng 7%. Nhãm 2 gåm 3 c«ng ty b¶o hiÓm tiÕp theo. Trong nhãm nµy ®· cã sù thay ®æi vÞ trÝ Allianz ®· bøt ph¸ vÞ trÝ tõ thø 7 lªn thø 5, ®Èy PTI vµ UIC xuèng thø 6 vµ thø 7. ThÞ phÇn cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam trong n¨m 2002 ®­îc thÓ hiÖn trong biÓu ®å sau: ThÞ phÇn cña c¸c c«ng ty BHNT n¨m 2002 ThÞ phÇn cña c¸c c«ng ty BHPNT n¨m 2002 Ngoµi nguån thu tõ phÝ b¶o hiÓm c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cßn cã thÓ thu tõ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­. Tû suÊt lîi nhuËn ë thÞ tr­êng ViÖt Nam thÊp, nh­ng víi sè l­îng vèn nhµn rçi t­¬ng ®èi lín, nªn lîi nhuËn thu tõ ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm còng t­¬ng ®èi lín. b)Sö dông vèn: C¸c c«ng ty b¶o hiÓm huy ®éng vèn b»ng c¸c b¸n c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm vµ ph¶i thùc hiÖn thanh to¸n cho nh÷ng ng­êi ®­îc b¶o hiÓm khi nh÷ng ®iÒu quy ®Þnh trong hîp ®ång x¶y ra. V× vËy viÖc sö dông vèn cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t­¬ng ®èi ®a d¹ng vµ phøc t¹p: *) NghiÖp vô chi tr¶ b¶o hiÓm: ®Ó t¹o ®­îc ch÷ tÝn trong kinh doanh b¶o hiÓm viÖc chi tr¶ b¶o hiÓm ®óng chÕ ®é, ®óng thêi h¹n lu«n lµ yÕu tè hµng ®Çu. §èi víi c¸c c«ng ty BHNT viÖc chi tr¶ cã tÝnh chÊt dµi h¹n vµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh, ngo¹i trõ 1 sè rñi ro ph¸t sinh. Trong n¨m 2002 ®· cã nhiÒu hîp ®ång BHNT ®¸o h¹n céng víi nh÷ng rñi ro ®èi víi kh¸ch hµng, tæng sè tiÒn chi tr¶ cña c¸c c«ng ty BHNT B¶o ViÖt lµ 150 tû ®ång. §èi víi lÜnh vùc BHPNT, viÖc chi tr¶ diÔn ra kh¸ th­êng xuyªn vµ kh«ng æn ®Þnh. T×nh h×nh tæn thÊt x¶y ra trong n¨m 2002 kh«ng cã biÕn ®éng lín so víi n¨m 2001, tæng sè tiÒn båi th­êng c¶ n¨m 2002 kho¶ng 1.200 tû ®ång, chiÕm 37% tæng doanh thu phÝ b¶o hiÓm. *) NghiÖp vô ®Çu t­: C¸c c«ng ty b¶o hiÓm lµ 1 kªnh huy ®éng vèn kh«ng thÓ thiÕu cña nÒn kinh tÕ vµ hiÖn ®ang ®­îc khai th¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ ë nhiÒu n­íc. Tæng kÕt n¨m 2002 cho thÊy c¬ cÊu ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh¸ ®a d¹ng vµ ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c ®Çu t­ lµ: ®¶m b¶o an toµn cho quü dù phßng, danh môc ®Çu t­ cã kh¶ n¨ng sinh lêi, c«ng cô ®Çu t­ ph¶i cã kh¶ n¨ng thanh kho¶n cao. Danh môc ®Çu t­ cho thÊy t¹i ViÖt Nam mèi quan hÖ gi÷a ng©n hµng vµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm rÊt g¾n bã v× cã ®Õn 52,9% sè vèn nhµn rçi cña c¸c c«ng ty ®­îc göi t¹i c¸c ng©n hµng. C¸c kho¶n môc ®Çu t­ kh¸c lµ: gãp vèn liªn doanh: 7.2%, ®Çu t­ bÊt ®éng s¶n 6.8%, cho vay trùc tiÕp 4.7%, ®Çu t­ tr¸i phiÕu 29.2%. Cïng víi B¶o ViÖt, sù tham gia ®Çu t­ trë l¹i nÒn kinh tÕ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc sím h×nh thµnh thÞ tr­êng vèn ë ViÖt Nam. Tèc ®é t¨ng tr­ëng vèn ®Çu t­ trë l¹i nÒn kinh tÕ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh¸ nhanh, trong giai ®o¹n tõ 1996-2002 kho¶ng 125,3%/ n¨m lµm cho thÞ tr­êng vèn thªm s«i ®éng: Tèc ®é t¨ng vèn ®Çu t­ trë l¹i nÒn kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm(%) 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 9.6491 45.578 67.834 64.012 65.775 512.1 112.16 Ho¹t ®éng ®Çu t­ tµi chÝnh ®· t¹o nªn phÇn lín lîi nhuËn cho c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ trë thµnh x­¬ng sèng n©ng ®ì cho c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm. N¨m 2002, B¶o ViÖt tham gia ®Çu t­ vµo dù ¸n nhµ m¸y xi m¨ng Th¨ng Long t¹i Hoµnh Bå, Qu¶ng Ninh víi tæng sè vèn ®Çu t­ xÊp xØ 350 triÖu USD víi t­ c¸ch lµ cæ ®«ng s¸ng lËp gãp 30% vèn chñ së h÷u. Ngoµi ra cã thÓ kÓ tíi mét sè ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm kh¸c nh­ gãp vèn vµo quü hç trî ®Çu t­ quèc gia, ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ¸ ch©u, khu vui ch¬i gi¶i trÝ d­íi n­íc Hå T©y. HiÖn nay, tæng nguån dù phßng cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä cã thÓ ®Çu t­ 6000 tû ®ång. §¸nh gi¸ mét c¸ch tæng quan, BHTM ViÖt Nam trong n¨m 2002 cã møc t¨ng tr­ëng kho¶ng 48,5%. N¨m 2003, møc t¨ng BHNT dù kiÕn kho¶ng 50%, møc t¨ng chung cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam dù kiÕn ë møc 38% so víi tæng phÝ víi tæng phÝ b¶o hiÓm trªn 10.590 tû ®ång (b¨ng 1,8% GDP n¨m 2003). 2.3.5) nh÷ng tån t¹i cña b¶o hiÓm th­¬ng m¹i Bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé cña ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam, chóng ta cßn cã thÓ nhËn thÊy nh÷ng tån t¹i cña b¶o hiÓm ViÖt Nam. Thø nhÊt, thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam míi b¾t ®Çu ®­îc khai th¸c, tû lÖ doanh thu phÝ chiÕm tû träng trong GDP cßn thÊp, sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm cßn Ýt. Sè phÝ BHNT chØ chiÕm 1% GDP n¨m 2002 (rÊt nhá so víi 4-5% GDP cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ 13-15% GDP ë c¸c n­íc ph¸t triÓn). Tû lÖ ng­êi tham gia BHNT míi lµ 3% (trong khi ë NhËt B¶n tû lÖ nµy lµ 100%). PhÇn ®«ng d©n chóng ch­a hiÓu râ vÒ nghiÖp vô b¶o hiÓm. C¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm cßn ë d¹ng s¬ khai, mét sè s¶n phÈm b¶o hiÓm míi ®ang ë giai ®o¹n thÝ ®iÓm, ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ vµ d©n c­. Thø hai, thÞ tr­êng b¶o hiÓm mÆc dï ®¹t møc t¨ng tr­ëng cao nh­ng l¹i kh«ng chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè hiÖu qña vµ bÒn v÷ng. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç: nhiÒu s¶n phÈm mang tÝnh tiÕt kiÖm cao, ®­îc tÝnh phÝ víi l·i suÊt kü thuËt cao trong khi l·i suÊt ®Çu t­ thùc tÕ cã thÓ thÊp h¬n l·i suÊt ®· ®­a vµo tÝnh phÝ nªn cã thÓ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n trong t­¬ng lai. Thø ba, thÞ tr­êng ®Çu t­ ViÖt Nam míi ë giai ®o¹n h×nh thµnh trong cßn thiÕu c«ng cô ®Çu t­ dµi h¹n, g©y khã kh¨n cho vÊn ®Ò t¸i ®Çu t­ më réng vèn cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm dÉn ®Õn c¬ cÊu ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cßn Ýt nhiÒu bÊt hîp ph¸p hîp lý ®em l¹i tû suÊt sinh lêi kh«ng cao, kh¶ n¨ng më réng nguån quü cßn h¹n chÕ. Thø t­, hÖ thèng ph¸p luËt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm cßn ch­a ®ång bé, mét sè quy ®Þnh cÇn thiÕt cßn thiÕu, mét sè quy ®Þnh ch­a râ rang, ch­a t¹o ra sù linh ®éng lín nhÊt cã thÓ cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm, hiÖu lùc thùc thi c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng cßn ch­a cao. Thø n¨m, nh÷ng hiÖn t­îng c¹nh tranh thiÕu lµnh m¹nh nh­ th«ng tin thÊt thiÖt, kinh doanh theo kiÓu “chép giËt”, ®¹i lý chiÕm ®o¹t, chiÕm dông phÝ b¶o hiÓm cña kh¸ch hµng, ®¹i lý v× lîi Ých cña b¶n th©n mµ t­ vÊn bÊt lîi cho kh¸ch hµng…§Æc biÖt lµ hiÖn t­îng trôc lîi b¶o hiÓm ®ang trë thµnh mét lo¹i téi ph¹m míi ë ViÖt Nam. VÝ dô nh­ khai b¶o kh«ng trung thùc khi mua b¶o hiÓm, tai n¹n råi míi mua b¶o hiÓm. C«ng ty PJC ®Çu n¨m 2003 ®ang ph¶i ®èi ®Çu víi 2 vô trôc lîi b¶o hiÓm, ®ã lµ: vô t¹i n¹n t¹i ®Ìo giã-B¾c K¹n vµ vô ®¾m tµu c¸ Nam H¶i t¹i Nam §Þnh. Hai vô viÖc nµy hiÖn ®ang ®­îc c¬ quan c«ng an lµm râ. Thø s¸u, ho¹t ®éng m«i giíi b¶o hiÓm vµ nh­îng t¸i b¶o hiÓm cßn Ýt s«i ®éng: hai c«ng ty m«i giíi b¶o hiÓm ch­a thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng cña m×nh. Trong khi c«ng ty t¸i b¶o hiÓm quèc gia Vinare míi chØ b­íc ®Çu gióp c¸c c«ng ty b¶o hiÓm gèc ®µm ph¸n vµ thu xÕp c¸c ho¹t ®éng t¸i b¶o hiÓm trong n¨m 2002 cho c¸c ho¹t ®éng b¶o hiÓm vÒ n¨ng l­îng vµ hµng kh«ng. Ho¹t ®éng t¸i b¶o hiÓm míi chØ chó träng thu xÕp c¸c hîp ®ång nh­îng t¸i b¶o hiÓm b¾t buéc mµ ch­a quan t©m nhiÒu ®Õn ho¹t ®éng nhËn t¸i b¶o hiÓm tõ thÞ tr­êng ngoµi vÒ ViÖt Nam, vµ ch­a quan t©m ®Õn viÖc khai th¸c vµ nhËn t¸i b¶o hiÓm tù nguyÖn. Thø b¶y, tr×nh ®é c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé ®¹i lý b¶o hiÓm cßn thÊp, uy tÝn vµ tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp ch­a cao. ThËm chÝ, ë ViÖt Nam vÉn cßn tån t¹i nhiÒu c¸n bé b¶o hiÓm c©u kÕt víi ng­êi tham gia b¶o hiÓm khai t¨ng tæn thÊt, khai sai lÖch nguyªn nh©n g©y ra tai n¹n ®Ó rót tiÒn tõ quü b¶o hiÓm, nhiÒu c¸n bé cßn cã th¸i ®é lµm viÖc h¸ch dÞch, s¸ch nhiÔu, g©y khã kh¨n cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm, lµm mÊt lßng tin cña nh©n d©n. Trªn ®©y míi chØ lµ mét sè vÊn ®Ò næi cém cßn tån t¹i trong hÖ thèng BHTM ViÖt Nam. §Ó kh¾c phôc c¸c yÕu kÐm nµy, cÇn ph¶i cã nh÷ng cè g¾ng tõ phÝa nhµ n­íc vµ tõ phÝa c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. Ch­¬ng 3: Gi¶i ph¸p cho BHTM ViÖt Nam. 3.1 nh÷ng gi¶i ph¸p tõ phÝa nhµ n­íc: 3.1.1) nhµ n­íc cÇn hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, n©ng cao tr¸ch nhiÖm c¬ quan qu¶n lý kinh doanh b¶o hiÓm: Nhµ n­íc tiÕp tôc hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p luËt cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm, t¹o ®iÒu kiÖn c¹nh tranh b×nh ®¼ng. §ång thêi tiÕn hµnh qu¶n lý gi¸m s¸t chÆt chÏ nh»m ®¶m b¶o cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn æn ®Þnh n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh, n¨ng lùc kinh doanh… Trªn c¬ së c¸c luËt ®· ®Ò ra, nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng vµ bæ sung lùc l­îng c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Bé phËn nµy cÇn ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c phßng ban chøc n¨ng chuyªn gi¸m s¸t vµ qu¶n lý tõng lÜnh vùc chuyªn m«n cô thÓ. 3.1.2) t¨ng c­êng n¨ng lùc cña hiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam: . Trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t, tèi thiÓu hiÖp héi ph¶i cã 10 c¸n bé chuyªn tr¸ch giái vÒ chuyªn m«n vµ ngo¹i ng÷. §Ó thu hót ®­îc nh©n tµi th× c¬ chÕ tµi chÝnh ph¶i hîp lý, tiÒn l­¬ng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn hiÖp héi tèi thiÓu ph¶i b»ng tiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña c¸n bé c¸c c«ng ty thµnh viªn. §i liÒn víi c¬ chÕ tµi chÝnh, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña hiÖp héi ph¶i ®ñ m¹nh ®Ó xö ph¹t c¸c thµnh viªn vi ph¹m. MÆt kh¸c, c¸c c«ng ty lµ héi viªn ph¶i ®­îc h­ëng mét sè ­u ®·i tõ chÝnh s¸ch qu¶n lý cña nhµ n­íc ®Ó thu hót thµnh viªn tham gia hiÖp héi, ®Èy lïi c¸c hiÖn t­îng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. 3.1.3) cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch nh»m ph¸t triÓn ngµnh hiÓm Tr­íc hÕt, ®ã lµ chÝnh lµ chÝnh s¸ch héi nhËp cho c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm: Nãi chung, møc ®é më cöa cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam cßn h¹n chÕ, sè l­îng doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn Ýt. ViÖc héi nhËp quèc tÕ trong lÜnh vùc b¶o hiÓm còng cã rÊt nhiÒu Ých lîi ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh b¶o hiÓm. Nhµ n­íc khi x©y dùng chÝnh s¸ch më cöa cÇn ph¶i ®¶m b¶o mét sè nguyªn t¾c nh­: më cöa ®Ó t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh nh­ng vÉn ph¶i b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n­íc, gi÷ æn ®Þnh vÒ m«i tr­êng chÝnh s¸ch ®Ó t¹o niÒm tin cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­, ®Æt qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ trong lÜnh vùc b¶o hiÓm trong khu«n khæ héi nhËp tµi chÝnh quèc tÕ ViÖt Nam. Thø hai, nhµ n­íc nªn cã c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c ®¹i lý b¶o hiÓm: ViÖt Nam cÇn cã thªm nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ vµ cô thÓ h¬n vÒ tiªu chuÈn, ®iÒu kiÖn, ®µo t¹o, s¸t h¹ch, cÊp chøng chØ hµnh nghÒ ®¹i lý nh»m tiªu chuÈn ho¸ ®éi ngò ®¹i lý b¶o hiÓm ViÖt Nam ngang tÇm víi tiªu chuÈn khu vùc vµ thÕ giíi. Khi quy ®Þnh møc hoa hång tèi ®a ¸p dông cho toµn thÞ tr­êng, nhµ n­íc cÇn x¸c ®Þnh møc hoa hång cña c¸c nghiÖp vô sao cho ®¶m b¶o tÝnh hîp lý vµ c«ng b»ng ®ång thêi t¹o sù linh ho¹t tèi ®a cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc chi tr¶ hoa hång. Thø ba, nhµ n­íc cÇn quan t©m ®Õn l·i suÊt kü thuËt cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm: Nhµ n­íc cã thÓ ®­a ra mét møc l·i suÊt tham kh¶o ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®­îc l·i suÊt kü thuËt thÝch hîp ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp trong t­¬ng lai tr¸nh tr­êng hîp l·i suÊt kü thuËt ®­a vµo qu¸ cao, dÉn tíi kh«ng c©n ®èi ®­îc thu chi trong dµi h¹n. Thø t­, nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­: C¸c chÝnh s¸ch nh­ thùc hiÖn ­u ®·i thuÕ thu nhËp tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ cña doanh b¶o hiÓm ®èi víi mét lÜnh vùc ®Çu t­ cÇn khuyÕn khÝch nh­ ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n, tham gia b¶o l·nh ph¸t hµnh vµ kinh doanh chøng kho¸n, mua tr¸i phiÕu chÝnh phñ… Nhµ n­íc cã thÓ chñ tr­¬ng ph¸t hµnh thªm c¸c lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ cã kú h¹n dµi 15 n¨m, 20 n¨m, 25 n¨m…®Ó c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã nhiÒu c¬ héi lùa chän trong chiÕn l­îc ®Çu t­ dµi h¹n. 3.1.4) sö dông chÝnh s¸ch thuÕ ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm: Ng­êi ta ®· chøng minh ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña chÝnh s¸ch thuÕ nÕu cã thÓ gi¶m thuÕ thu nhËp mét c¸ch hîp lý. Ng­êi ®Çu tiªn thùc hiÖn thµnh c«ng chñ tr­¬ng nµy lµ cè tæng thèng Mü, Kennedy. N¨m 1964, «ng thùc hiÖn gi¶m thuÕ thu nhËp . HiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi ngay lËp tøc ®· thÓ hiÖn sau ®ã: GDP t¨ng tõ 5,3% tõ n¨m 1964 lªn 6% vµo n¨m 1965, tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m tõ 5,7% n¨m 1963 xuèng 4,5% n¨m 1965. Do vËy, ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam, nhµ n­íc ta cã thÓ miÔn gi¶m mét phÇn thu nhËp ®èi víi nh÷ng c¸ nh©n tham gia b¶o hiÓm nh©n thä tr­íc khi tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ c¸ nh©n. Khi miÔn gi¶m mét phÇn thu nhËp tr­íc thuÕ khi tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ sÏ t¸c ®éng m¹nh ®Õn t©m lý cña ng­êi cã thu nhËp cao. Do ®ã, nhu cÇu thùc tÕ vÒ b¶o hiÓm sÏ t¨ng, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cã thªm nguån thu phÝ. Tõ ®ã sÏ t¨ng ®Çu t­ trë l¹i nÒn kinh tÕ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn l©u dµi. Nhµ n­íc còng nªn thay ®æi c¶ thuÕ thu nhËp cña ®¹i lý b¶o hiÓm. HiÖn nay quy ®Þnh ®¸nh thuÕ 5% trªn hoa hång cña c¸c ®¹i lý dï hoa hång. ThËm chÝ mét sè ®¹i lý kh«ng ®¹t møc l­¬ng tèi thiÓu vÉn bÞ khÊu trõ 5%. Thªm vµo ®ã, ®Ó ®¹t ®­îc hoa hång, ®¹i lý b¶o hiÓm ph¶i bá ra kh¸ nhiÒu chi phÝ nh­ chi phÝ ®i l¹i, tiÕp thÞ… nªn khi x¸c ®Þnh thuÕ thu nhËp cho ®¹i lý còng ph¶i cã c¸ch x¸c ®Þnh phï hîp. 3.1.5) nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty m«i giíi. HiÖn t¹i, thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam cã 2 c«ng ty m«i giíi lµ AON-Inchinbrok vµ VIETQUOC. Song c¶ hai ®Òu ch­a thùc hiÖn tèt ®­îc chøc n¨ng t­ vÊn cho c¸c c¸ nh©n vµ nh÷ng doanh nghiÖp tham gia b¶o hiÓm. C¸c c«ng ty m«i giíi b¶o hiÓm ViÖt Nam thiªn vÒ sö dông mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng ë gãc ®é nµy, gãc ®é kh¸c ®Ó giíi thiÖu cho doanh nghiÖp b¶o hiÓm tr¶ phÝ m«i giíi cao h¬n. Do vËy, nhµ n­íc t¹o ra sù c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty m«i giíi, quy ®Þnh møc phÝ m«i giíi t­¬ng ®èi ngang b»ng cho c¸c c«ng ty ¸p dông. HiÖp héi b¶o hiÓm còng ph¶i tham gia qu¶n lý c¸c c«ng ty m«i giíi ®Ó c«ng ty m«i giíi lµ mét ®Þa chØ ®¸ng tin cËy cña kh¸ch hµng. 3.2) gi¶i ph¸p tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp : 3.2.1) c¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô: C¸c c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i ph¸t triÓn vµ cung cÊp dÞch vô theo h­íng cung cÊp dÞch vô tæng hîp. Tøc lµ, cung cÊp c¸c dÞch vô b¶o hiÓm kÌm theo c¸c dÞch vô kh¸c nh­ dÞch vô tµi chÝnh, dÞch vô t­ vÊn ®Çu t­, dÞch vô t­ vÊn tiªu dïng, t­ vÊn y tÕ, t­ vÊn luËt… §ång thêi, c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i s¶n phÈm dÞch vô, ®­a ra nhiÒu møc phÝ b¶o hiÓm hîp lý phï hîp víi c¸c møc thu nhËp. C¸c doanh nghiÖp ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c kªnh ph©n phèi s¶n phÈm b¶o hiÓm, khi cung cÊp s¶n phÈm ph¶i lµm cho kh¸ch hµng thÊy ®­îc ý nghÜa thùc sù cña s¶n phÈm, gióp hä thÊy râ sù kh¸c nhau gi÷a b¶o hiÓm vµ c¸c h×nh thøc tiÕt kiÖm kh¸c nh­ tiÒn göi ng©n hµng… Doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã thÓ sö dông c¸c kªnh ph©n phèi nh­: ph©n phèi qua c¸c tæ chøc ng©n hµng, c¸c tæ chøc tµi chÝnh, b¸n hµng qua internet, qua th­ trùc tiÕp… §Æc biÖt lµ sö dông c¸c ®¹i lý. §¹i lý b¶o hiÓm lµ mét nghÒ mµ thu nhËp hoµn toµn phô thuéc vµo hoa hång cña nh÷ng hîp ®ång b¸n ®­îc. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm cÇn cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó ph¸t triÓn hÖ thèng ®¹i lý, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c ®¹i lý ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nh­: quy ®Þnh møc phÝ phï hîp, ph©n bè m¹ng l­íi c¸c ®¹i lý phï hîp, tr¸nh chång chÐo thÞ tr­êng, ®µo t¹o nghiÖp vô cho c¸c ®¹i lý… 3.2.2) c¸c doanh nghiÖp cÇn t¨ng c­êng ®µo t¹o, båi d­ìng ®éi ngò c¸n bé: C¸n bé b¶o hiÓm lµ ng­êi x©y dùng uy tÝn, tªn tuæi cho c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm v× vËy c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®µo t¹o båi d­ìng nghiÖp vô, phong c¸ch phôc vô, d¹o ®øc nghÒ nghiÖp, thùc hiÖn tiªu chuÈn ho¸ ®éi ngò c¸n bé, ®¹i lý, kiÖn toµn bé m¸y tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m xo¸ bá hoµn toµn c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc nh­ ¨n chÆn tiÒn b¶o hiÓm cña kh¸ch hµng, ®ång lo· víi kh¸ch hµng ®Ó trôc lîi b¶o hiÓm, v× lîi Ých cña b¶n th©n mµ t­ vÊn bÊt lîi cho kh¸ch hµng… §Ó b¶o hiÓm cã thÓ cung cÊp cho thÞ tr­êng nh÷ng dÞch vô víi chÊt l­îng tèt, n©ng cao uy tÝn cña ngµnh. 3.2.3) c¸c doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng chiÕn l­îc ®Çu t­ hîp lý, danh môc ®Çu t­ phï hîp: Mét chiÕn l­îc ®Çu t­ ®óng ®¾n sÏ cã t¸c dông lµm t¨ng kh¶ n¨ng mang l¹i lîi nhuËn cña ®ång vèn bá ra, t¨ng kh¶ n¨ng chi tr¶ cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, n©ng cao phóc lîi cho toµn x· héi. C¸c doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng c¸c chiÕn l­îc ®Çu t­ tµi chÝnh trong mçi giai ®o¹n cho tõng lo¹i tµi s¶n ®Çu t­ trùc tiÕp, ®Çu t­ gi¸n tiÕp. §ång thêi thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ mét c¸ch linh ho¹t trong c¸c tµi s¶n ®Çu t­. C¸c doanh nghiÖp cÇn n©ng cao tÝnh chuyªn nghiÖp trong ho¹t ®éng ®Çu t­. C¸c doanh nghiÖp cÇn cã 1 ®éi ngò c¸n bé chuyªn nghiÖp, am hiÓu vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ ®Çu t­ tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng ®Çu t­. Thªm vµo ®ã, c¸c doanh nghiÖp nªn thµnh lËp c¸c ®Þnh chÕ ®Çu t­ ®éc lËp d­íi h×nh thøc c«ng ty ®Çu t­ hay quü ®Çu t­ do c«ng ty b¶o hiÓm së h÷u toµn bé hay n¾m gi÷ sè cæ phÇn chi phèi hay mua cæ phÇn trong nh÷ng tæ chøc ®Çu t­ kh¸c. Trong ®Çu t­, doanh nghiÖp b¶o hiÓm còng cÇn x¸c ®Þnh râ nguån vèn ®Çu t­ c¬ cÊu l­îng tiÒn t¹m thêi cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä vµ phi nh©n thä lµ kh¸c nhau, lu«n tån t¹i 2 luång tiÒn: ng¾n h¹n (phi nh©n thä) vµ dµi h¹n (nh©n thä), cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ 2 luång tiÒn nµy ®Ó cã kÕ ho¹ch ®Çu t­ ®óng thêi h¹n, tr¸nh t×nh tr¹ng sö dông lÉn lén luång tiÒn ng¾n h¹n ®Çu t­ dµi h¹n vµ ng­îc l¹i. 3.2.4) hiÖn ®¹i ho¸ trong lÜnh vùc kinh doanh b¶o hiÓm: C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cÇn nhanh chãng n¾m b¾t vµ øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµo qu¸ tr×nh khai th¸c qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh, gi¶m chi phÝ qu¶n lý, h¹ thÊp phÝ b¶o hiÓm, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, chuÈn bÞ tèt c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thÝch øng víi nh÷ng thay ®æi nhanh chãng cña m«i tr­êng kinh doanh míi, héi nhËp vµo tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ nÒn kinh tÕ trÝ thøc. Bëi v×, chØ b»ng c¸ch nµy c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam míi cã thÓ ®øng v÷ng trong m«i tr­êng c¹nh tranh nh­ hiÖn nay. 3.2.5)c¸c doanh nghiÖp cÇn t¨ng c­êng hîp t¸c gióp ®ì lÉn nhau, t¨ng c­êng mèi quan hÖ víi c¸c lÜnh vùc kh¸c. ViÖc t¨ng c­êng hîp t¸c gi÷a c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®Ó cïng ph¸t triÓn vµ khai th¸c thÞ tr­êng. Sù hîp t¸c nµy cã thÓ thùc hiÖn trªn c¸c mÆt: hîp t¸c ®µo t¹o thÞ tr­êng, phßng chèng trôc lîi b¶o hiÓm, t¹o nguån c¸n bé ®¹i lý, x©y dùng uy tÝn, h×nh ¶nh tèt ®Ñp cña ngµnh, t¹o lËp vµ duy tr× sù c¹nh tranh lµnh m¹nh trªn thÞ tr­êng…C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cïng hîp t¸c ph¸t triÓn. T¨ng c­êng mèi quan hÖ gi÷a b¶o hiÓm víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n: b¶o hiÓm vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i (NHTM) ®Òu lµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh. Thùc tÕ, trªn thÕ giíi ®· chØ ra r»ng ho¹t ®éng ng©n hµng ph¸t triÓn cµng sù ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm. ViÖc ®Çu t­ cña c¸c NHTM chØ cã thÓ cã hiÖu qu¶ vµ an toµn khi cã sù tham gia cña b¶o hiÓm. V× vËy, nhµ n­íc cã quy ®Þnh ë mét sè lÜnh vùc nh­ cho vay ®ãng tµu, mua s¾m ph­¬ng tiÖn vËn t¶i.. th× ng­êi ®i vay ph¶i mua b¶o hiÓm. §Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn mèi quan hÖ hîp t¸c nµy, cÇn ph¶i ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, t¹o sù th©m nhËp s©u h¬n cña c¸c tæ chøc b¶o hiÓm vµo ho¹t ®éng ng©n hµng vµ ng­îc l¹i, më réng viÖc c¸c NHTM lµm ®¹i lý b¶o hiÓm cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm (hiÖn nay cã: NHTM cæ phÇn ¸ Ch©u lµm ®¹i lý cho Prudential) ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam míi ®­îc h×nh thµnh nh­ng sù ph¸t triÓn cña nã ®· cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ. B¶o hiÓm còng chÞu ¶nh h­ëng cña t¸c ®éng nµy. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn sÏ t¹o ra cho b¶o hiÓm nh÷ng c¬ héi ®Çu t­ võa cã lîi nhuËn cao, møc ®é an toµn cao mµ vÉn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh kho¶n. Ngoµi ra cßn cÇn t¨ng c­êng mèi quan hÖ gi÷a c¸c c«ng ty b¶o hiÓm vµ c«ng ty t¸i b¶o hiÓm nh»m san sÎ bít rñi ro. III. KÕt luËn: HiÖn nay, b¶o hiÓm ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn. Xu h­íng ph¸t triÓn hiÖn nay lµ c¸c c«ng t¨ng c­êng liªn kÕt víi nhau ®Ó h×nh thµnh nh÷ng tËp ®oµn cã søc c¹nh tranh lín. B¶o hiÓm còng ngµy cµng lÊn s©n s©u vµo lÜnh vùc kinh doanh cña ng©n hµng nh­ cho vay c¸c c«ng ty, cho vay tiªu dïng, cung cÊp c¸c dÞch vô kh¸c… B¶o hiÓm ViÖt Nam ®· cã ®ãng gãp lín vµo c«ng cuéc x©y dùng vµ kiÕn thiÕt ®Êt n­íc. Do thêi gian h¹n hÑp, tr×nh ®é cßn non kÐm nªn khi viÕt ®Ò ¸n nµy em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, phÇn bè côc cßn thiÕu c©n ®èi, cßn thiÕu sè liÖu trong c¸c lÜnh vùc b¶o hiÓm. Em mong nhËn ®­îc ý kiÕn gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o trong bé m«n. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o vµ c¸c thÇy c« trong bé m«n lý thuyÕt tiÒn tÖ ®· gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh ®Ò ¸n. c¸c tµi liÖu tham kh¶o 1. t¹p chÝ b¶o hiÓm 2. t¹p chÝ ng©n hµng 3. t¹p chÝ tµi chÝnh 4. thêi b¸o tµi chÝnh 5. b¸o th«ng tin tµi chÝnh 6. tËp san cña tæng c«ng ty b¶o hiÓm B¶o ViÖt Môc lôc I. PhÇn më ®Çu 1 Kh¸i niÖm b¶o hiÓm 1 tÝnh cÇn thiÕt cña c¸c dÞch vô b¶o hiÓm 1 Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3 II. Néi dung 4 Ch­¬ng 1. Lý luËn chung 4 1.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ra ®êi cña b¶o hiÓm 4 1.2. Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm 5 1.2.1. Nguyªn t¾c c¬ b¶n trong ho¹t ®éng b¶o hiÓm 5 1.2.2. C¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm c¬ b¶n 6 Ch­¬ng 2. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng b¶o hiÓm ë ViÖt Nam 8 2.1. Thùc tr¹ng ngµnh b¶o hiÓm XHVN 8 2.1.1. Nguån thu 8 2.1.2. Chi 8 2.2. Thùc tr¹ng ngµnh BHYT 9 2.3. B¶o hiÓm th­¬ng m¹i 10 2.3.1. ViÖc h×nh thµnh ngµnh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam 10 2.3.2. HÖ thèng c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ë ViÖt Nam 11 2.3.3. M«i tr­êng ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam 13 2.3.4. ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm 14 2.3.5. Nh÷ng tån t¹i cña b¶o hiÓm th­¬ng m¹i 18 Ch­¬ng 3. gi¶i ph¸p cho BHTM ViÖt Nam 20 3.1. Nh÷ng gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ n­íc 20 3.1.1. Nhµ n­íc cÇn hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, n©ng cao tr¸ch nhiÖm c¬ quan qu¶n lý kinh doanh b¶o hiÓm 20 3.1.2. T¨ng c­êng n¨ng lùc cña hiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam 20 3.13. CÇn cã c¸c chÝnh s¸ch nh»m ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm 21 3.1.4. Sö dông chÝnh s¸ch thuÕ ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm 22 3.1.5. Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty m«i giíi 23 3.2. Gi¶i ph¸p tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp 23 3.2.1. C¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô 23 3.2.2. C¸c doanh nghiÖp cÇn t¨ng c­êng ®µo t¹o, båi d­ìng ®éi ngò c¸n bé 24 3.2.3. C¸c doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng chiÕn l­îc ®Çu t­ hîp lý, danh môc ®Çu t­ phï hîp 24 3.2.4. hiÖn ®¹i ho¸ trong lÜnh vùc kinh doanh b¶o hiÓm 25 3.2.5. C¸c doanh nghiÖp cÇn t¨ng c­êng hîp t¸c gióp ®ì lÉn nhau, t¨ng c­êng mèi quan hÖ víi c¸c lÜnh vùc kh¸c 25 III. KÕt luËn 26 C¸c tµi liÖu tham kh¶o 26