Thực trạng và giải pháp cho việc phát triển cây xoài bền vững ở Nam Bộ

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHO VIỆC PHÁT TRIỂN CÂY XOÀI BỀN VỮNG Ở NAM BỘ Đào Thị Bé Bảy Viện Cây ăn quả miền Nam 1. Thực trạng cây xoài ở Nam Bộ - Giống xoài: + Kết quả điều tra thu thập giống chúng tôi ghi nhận có 57 dòng/giống xoài đang được nhà vườn trồng trong sản xuất. + Giống có chất lượng cao, đáp ứng được thị hiếu người tiêu dùng chỉ có 3-4 giống (chiếm tỉ lệ 5-7% số lượng giống hiện có). + Diện tích trồng chuyên canh giống xoài Cát Hòa Lộc biến động từ 0,1 – 1,0 ha, số hộ có diện tích trồng 0,1-0,5 ha chiếm hơn 90% số hộ trồng xoài Cát Hòa Lộc. + Qua đánh giá nguồn gen cây xoài, chúng tôi nhận thấy chưa có giống nào có chất lượng vượt qua giống xoài Cát Hòa Lộc (kể cả khi so sánh với các giống xoài nhập nội từ các nước như Thái Lan, Úc, Mỹ, Ấn Độ, Đài Loan...) 1 + Giống xoài Cát chu có chất lượng cao đứng thứ 2 sau xoài Cát Hòa Lộc, nhưng giống này chỉ phát triển tập trung ở Đồng Tháp, các tỉnh khác trồng lẻ tẻ hoặc trồng xen với các giống khác. 2 - Canh tác xoài + Hiện nay vẫn theo phương pháp truyền thống: sử dụng nhiều phân bón vô cơ, ít dùng phân hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật dùng rất nhiều loại và rất đa dạng, một mùa xoài nhà vườn có thể sử dụng 8-10 loại thuốc. + Trên một diện tích trồng xoài của nhà vườn chúng tôi ghi nhận có 3-6 giống xoài được trồng chung với nhau, nhưng giống chất lượng cao như xoài Cát Hòa Lộc, xoài Cát Chu được trồng với tỉ lệ rất thấp chiếm 5-10% số cây trên diện tích, còn lại là các giống như xoài ba mùa mưa, cát nước, thanh ca, xoài xiêm, cát bồ. 3 + Bên cạnh đó, ở một số nơi canh tác xoài cũng dần được cải thiện, sản xuất theo tiêu chuẩn GAP và đã có một mô hình trồng xoài Cát Hòa Lộc đạt tiêu chuẩn GlobalGAP ở tại Cần Thơ. Trong năm 2010 tại Tiền Giang đã triển khai dự án sản xuất và tiêu thụ sản phẩm xoài Cát Hòa Lộc theo tiêu chuẩn VietGAP. 5 + Vấn đề thâm canh cây xoài chưa đựơc chú trọng nhiều, mới chỉ có HTX xoài Cát Hòa Lộc ở Hòa Hưng - Cái Bè - Tiền Giang, được Tiền Giang triển khai năm 2004, với diện tích trên 10 ha. 4 - Trong đó, bọ đục thân cây là vấn đề cần quan tâm vì khả năng gây hại khá nghiêm trọng, gây chết cả cây; do đặc điểm gây hại là đục sâu vào thân cây, ăn lan từ gốc đến ngọn, khó phòng trị - Sâu và bệnh hại: - Chúng tôi ghi nhận có rất nhiều côn trùng và bệnh gây hại quan trọng: sâu đục cành non, bọ đục thân, ruồi đục trái, sâu đục trái; bệnh thán thư, bệnh đốm đen vi khuẩn, bệnh thối trái. - Bệnh đốm đen vi khuẩn cũng là loại bệnh khá nghiêm trọng, gây hại trên bề mặt vỏ trái với các vết nhỏ màu nâu đen và lan dần ra tạo thành những mãng lớn, làm mất vẽ đẹp cảm quang của trái và gây thối. 6 + Bao trái trước thu hoạch giúp nâng cao chất lượng và giảm thất thoát sau thu hoạch đã được Nhà nước và Chính quyền địa phương quan tâm.Tuy nhiên mức độ áp dụng còn hạn chế và hiệu quả vẫn không cao. Bên cạnh đó một số địa phương đã làm tốt công tác này (có 80% nông hộ trồng xoài ở Đồng Tháp áp dụng kỹ thuật bao trái). - Vấn đề thu hoạch và bảo quản trái: + Độ chín thu hoạch quả cũng góp phần nâng cao chất lượng hay làm giảm chất lượng của quả xoài, nhiều nhà vườn rất có kinh nghiệm trong việc quan sát độ già của trái để thu hoạch; tuy nhiên do sự biến đổi về giá cả của thị trường, việc thu hái trái chưa đúng với độ chín đã làm giảm chất lượng của trái. - Vấn đề thu hoạch và các họat động tại vườn sản xuất do diện tích canh tác nhỏ lẻ, cơ sở hạ tầng chưa tốt, khó khăn áp dụng cơ giới hóa trong thu hoạch, việc thu hái chủ yếu bằng tay. Tuy nhiên, xuất phát từ kinh nghiệm của người trồng xoài cũng đã có dụng cụ thu hái đơn giản như kéo, kẹp, lồng làm giảm tổn thất sau thu hoạch. - Công việc quản lý chất lượng sau thu hoạch cũng được nhà vườn quan tâm như: thu hoạch quả vào buổi sáng, cắt tỉa sơ bộ, lựa chọn dụng cụ chuyên chở thích hợp cũng góp phần giảm bớt tổn thất sau thu hoạch và hiện nay Viện cũng đã có bảng hướng dẫn độ chín thu hoạch cho xoài. Tuy nhiên việc thực hiện này chưa thực hiện đồng bộ với tất cả các nhà vườn trồng xoài, nên thất thoát sau thu hoạch vẫn còn xảy ra. - Mặt tốt: + Đã có mô hình sản xuất xoài theo GAP + HTX xoài Hòa Lộc đã có nhiều tiến bộ mà các nơi khác có thể học tập như nhà đóng gói + Đã có vườn xoài trồng chuyên canh + Đã có bảng hướng dẫn độ chín thu hoạch + Đã áp dụng biện pháp bao trái ngăn ngừa sâu và bệnh gây hại + Các khâu liên quan đến thu hoạch xoài cũng được nhà vườn quan tâm + Nhà vườn trồng xoài đã thu nhặt xoài nhỏ chế biến làm dưa chua + Chuẩn bị xuất khẩu trái xoài tươi của giống xoài Cát Hòa Lộc và Cát Chu sang thị trường New Ziland - Những vấn đề tồn tại: + Cơ cấu giống trồng/vườn còn đa dạng + Giống xoài Cát Hòa Lộc có chất lượng rất ngon, nhưng khó ra hoa và đậu quả, năng suất thấp + Diện tích vườn trồng chuyên canh, thâm canh còn nhỏ lẻ + Trong canh tác sử dụng quá nhiều thuốc bảo vệ thực vật, ít dùng phân bón hữu cơ, sử dụng Thioure để phun xịt ra hoa xoài vì đây là chất cấm sử dụng do không an toàn + Sâu bệnh gây hại nhiều, quan trọng nhất là bọ đục thân gây hại rất nặng trên giống xoài Cát Hòa Lộc + Vấn đề bảo quản trái trước và sau thu hoạch chưa được quan tâm nhiều (bao trái, nhà đóng gói) + Sản phẩm chế biến từ xoài còn rất ít 2. Một số giải pháp để cho việc phát triển cây xoài bền vững ở Nam Bộ - Giống trồng: chỉ tập trung trồng thâm canh 2-3 giống xoài có chất lượng cao phù hợp thị hiếu người tiêu dùng, mở rộng diện tích trồng chuyên canh, đặc biệt lưu ý phát triển rộng giống xoài Cát Hòa Lộc ở những vùng có điều kiện sinh thái phù hợp. - Kỹ thuật canh tác: áp dụng kỹ thuật canh tác theo hướng tạo sản phẩm trái cây sạch và an toàn, sản xuất theo tiêu chuẩn GAP, tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ, hạn chế phân bón vô cơ, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật có chọn lọc, hạn chế dùng các loại thuốc kích thích cho trái lớn. Áp dụng biện pháp xử lý ra hoa nghịch vụ. - Tăng cường liên kết sản xuất (HTX) trồng xoài ở các tỉnh để đảm bảo sản lượng lớn xoài có chất lượng đồng đều và an toàn, tiến tới xây dựng kho chứa hàng hóa với số lượng lớn và nhà đóng gói sản phẩm. - Tăng cường biện pháp bảo vệ trái xoài trước thu hoạch bằng biện pháp bao trái, áp dụng biện pháp xử lý nước nóng hay hơi nước nóng cho quả xoài sau thu hoạch. - Phổ biến bảng hướng dẫn độ chín thu hoạch của xoài cho tất cả nhà vườn trồng xoài - Tăng cường công tác tiếp thị, quảng bá sản phẩm trái xoài ra thị trường nước ngoài - Những vấn đề cần giải quyết + Hiện nay trên thị trường đã có trái của giống xoài mới (xoài Keo), được nhập khẩu từ Campuchia. Giống này có nhiều ưu điểm như: mau cho trái, rất dễ đậu trái, năng suất cao, sản lượng lớn, phẩm chất quả ngon, giá thành rẽ và an toàn, đây sẽ là giống cạnh tranh mạnh với giống với giống xoài trong nước - Những vấn đề cần giải quyết + Vấn đề ra hoa và đậu quả của giống xoài Cát Hòa Lộc, cần có biện pháp để tăng đậu quả + Việc dùng chất Thioure để xử lý ra hoa xoài vì đây là chất cấm sử dụng + Bọ đục thân xoài gây hại quan trọng hiện nay, cần có khuyến cáo để phòng ngừa + Sản phẩm chế biến từ xoài còn rất ít, nên cần được quan tâm hơn vì hiện nay sản phẩm được chế biến từ xoài khá đa dạng trên thị trường: nước xoài tươi, xoài sấy, bột xoài.