Thực trạng và giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về bảo hiểm tiền gửi tại các Ngân Hàng Thương Mại

n hµng nãi riªng vµ ngµnh tµi chÝnh nãi chung. Víi nguån lùc lµ quü BHTG ®ñ kh¶ n¨ng can thiÖp kÞp thêi khi tæ chøc tham gia BHTG l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨, BHTG ®· gióp ng¨n chÆn hiÖu øng rót tiÒn hµng lo¹t vµ sù sôp ®æ cña hÖ thèng ng©n hµng khi mét vµi tæ chøc ng©n hµng gÆp r¾c rèi. BHTG còng lµ mét nh©n tè cùc kú quan träng trong viÖc duy tr× niÒm tin cña c«ng chóng vµo hÖ thèng ng©n hµng vµ ®©y còng chÝnh lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu trong viÖc gi¶m sè l­îng ng©n hµng ph¸ s¶n. B¶o hiÓm tiÒn göi ë ViÖt Nam NhËn thÊy ®­îc tÇm quan träng cña BHTG ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng trong thêi kú míi, ngµy 12 th¸ng 12 n¨m 1997 Quèc héi ®· ban hµnh luËt c¸c tæ chøc tÝn dông trong ®ã cã quy ®inh: “ Tæ chøc tÝn dông cã tr¸ch nhiÖm tham gia tæ chøc b¶o toµn hoÆc b¶o hiÓm tiÒn göi. Møc b¶o toµn hoÆc BHTG do chÝnh phñ quy ®Þnh” (®iÒu 17). Quy ®Þnh nµy ®· t¹o c¬ së ph¸p lý quan träng cho sù ra ®êi chÕ ®é BHTG míi ë n­íc ta. Ngµy 01/09/1999 chÝnh phñ ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 89/1999/N§ - CP vÒ b¶o hiÓm tiÒn göi trong ®ã quy ®Þnh râ môc ®Ých , tÝnh chÊt cña BHTG, c¸c lo¹i tiÒn ®­îc b¶o hiÓm, phÝ b¶o hiÓm... Ngµy 01/09/1999 thñ t­íng chÝnh phñ ký kÕt quyÕt ®Þnh sè 218/1999/Q§ - TTG vÒ viÖc thµnh lËp tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi ë ViÖt Nam - Mét tæ chøc thµnh lËp chuyªn thùc hiÖn nghiÖp vô BHTG. Ngµy 07/10/2000 BHTG ViÖt Nam chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng. Theo c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ BHTG, BHTG lµ mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm phi th­¬ng m¹i, theo ®ã TCTD vµ c¸c tæ chøc kh¸c cã ho¹t ®éng ng©n hµng cã nhËn tiÒn göi cña c¸c c¸ nh©n b»ng ®ång ViÖt Nam b¾t buéc ph¶i tham gia ®ãng phÝ BHTG cho tæ chøc BHTG ViÖt Nam theo quy ®Þnh. Khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm, tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm thay tæ chøc tÝn dông tr¶ c¸c kho¶n tiÒn göi ®­îc b¶o hiÓm cña c¸c c¸ nh©n göi tiÒn ë TCTD tham gia b¶o hiÓm. BHTG ë n­íc ta, xÐt vÒ tÝnh chÊ lµ lo¹i h×nh b¾t buéc. Ph¸p luËt vÒ BHTG cã quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm, møc phÝ b¶o hiÓm mµ c¸c tæ chøc tÝn dông tham gia quan hÖ b¶o hiÓm cã nghÜa vô ph¶i thùc hiÖn. ViÖc ¸p dông chÕ ®é b¶o hiÓm b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi kh«ng chØ nh»m xö lý rñi ro ®èi víi tæ chøc nhËn tiÒn göi, b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi göi tiÒn mµ cßn b¶o vÖ sù an toµn cho c¶ hÖ thèng TCTD, sù æn ®Þnh cña tiÒn tÖ quèc gia. §ång thêi nã cßn t¹o ra sù b×nh ®¼ng c«ng b»ng cho c¸c tæ chøc cã ho¹t ®éng ng©n hµng, gãp phÇn n©ng cao uy tÝn cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi ng­êi d©n trong giai ®o¹n hiÖn nay nh»m khai th¸c tèi ®a c¸c nguån vèn nhµn rçi ®Ó tËp trung cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖc quy ®Þnh b¾t buéc tham gia BHTG ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc ¸p dông ë nhiÒu n­íc. BHTG ë n­íc ta lµ lo¹i b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ph¸p lý d©n sù. NÕu xÐt vÒ ®èi t­îng b¶o hiÓm th× BHTG thuéc lo¹i b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù ph¸t sinh trong hîp ®ång. §èi t­îng cña BHTG chÝnh lµ nghÜa vô hoµn tr¶ tiÒn göi c¶ l·i lÉn gèc cña tæ chøc nhËn tiÒn göi ®èi víi ng­êi göi tiÒn. Ph¸p luËt BHTG ë n­íc ta x¸c ®Þnh râ: Ng­êi tham gia b¶o hiÓm cã nghÜa vô ®ãng b¶o hiÓm lµ tæ chøc ®­îc phÐp nhËn tiÒn göi cña c¸c c¸ nh©n b»ng ®ång ViÖt Nam; cßn ng­êi ®­îc h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm lµ ng­êi göi tiÒn t¹i tæ chøc tham gia b¶o hiÓm. XÐt vÒ b¶n chÊt, BHTG ë ViÖt Nam lµ lo¹i h×nh b¶o hiÓm phi th­¬ng m¹i. Nã kh«ng thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm mµ ®­îc ®iÒu chØnh b»ng mét quy chÕ ph¸p lý riªng. TÝnh phi th­¬ng m¹i cña BHTG thÓ hiÖn ë chç, bªn b¶o hiÓm lµ tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam - ®©y lµ mét tæ chøc tµi chÝnh nhµ n­íc, môc tiªu ho¹t ®éng kh«ng nh»m môc ®Ých lîi nhuËn mµ nh»m môc ®Ých b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi göi tiÒn, gãp phÇn duy tr× æn ®Þnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông, b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn an toµn, lµnh m¹nh ho¹t ®éng ng©n hµng. Tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam cã tªn giao dÞch quèc tÕ lµ Deposit Insurance of Vietnam (DIV) lµ m«t tæ chøc tµi chÝnh nhµ n­íc, do nhµ n­íc thµnh lËp, ®­îc nhµ n­íc cÊp vèn, nhµ n­íc bæ nhiÖm ng­êi qu¶n trÞ ®iÒu hµnh. BHTG ViÖt Nam ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn nh­ng ph¶i b¶o ®¶m an toµn vèn vµ sù bï ®¾p chi phÝ, ®­îc miÔn nép c¸c lo¹i thuÕ. ChÕ ®é BHTG ë ViÖt Nam ®­îc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt víi nh÷ng néi dung chÝnh: quy ®Þnh vÒ ph¹m vi ¸p dông (chñ thÓ trong quan hÖ b¶o hiÓm; c¸c lo¹i tiÒn göi ®­îc b¶o hiÓm; giíi h¹n sè tiÒn b¶o hiÓm); vÒ phÝ b¶o hiÓm tiÒn göi; sù kiÖn b¶o hiÓm vµ viÖc chi tr¶ c¸c kho¶n tiÒn göi ®­îc b¶o hiÓm. C¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña BHTG bao gåm: NghÞ ®Þnh sè 89/1999/N§ - CP ngµy 01/09/1999 cña ChÝnh phñ vÒ b¶o hiÓm tiÒn göi. QuyÕt ®Þnh sè 218/1999/Q§ - TTG ngµy 09/11/1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ thµnh lËp b¶o hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam. QuyÕt ®Þnh sè 75/2000/Q§ - TTG ngµy 28/06/2000 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BHTG ViÖt Nam. QuyÕt ®Þnh sè 145/2000/Q§ - TTG ngµy 19/12/2000 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi BHTG ViÖt Nam. Th«ng t­ sè 03/2000/Q§ - NHNN ngµy 16/03/2000 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh sè 89/1999/N§ - CP ngµy 01/09/1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ b¶o hiÓm tiÒn göi. QuyÕt ®Þnh sè 1077/2001/Q§ - NHNN ngµy 27/08/2001 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc vÒ viÖc söa ®æi Th«ng t­ sè 03/2000/ Q§-NHNN ngµy 16/03/2000 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc vÒ viÖc söa ®æi th«ng t­ sè 03/2000/Q§-NHNN ngµy 16/03/2000 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc. Th«ng t­ sè 12/2003 ngµy 13/12/2003 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc vÒ viÖc söa ®æi, bæ xung Th«ng t­ sè 03/2000/TT-NHNN h­íng dÉn thi hµnh nghÞ ®Þnh 89/1999/N§-CP. NghÞ ®Þnh cña chÝnh phñ sè 109/2005/N§-CP ngµy 24/08/2005 vÒ viÖc söa ®æi bæ xung mét sè ®iÒu cña nghÞ ®Þnh sè 89/1999/N§ - CP ngµy 01/09/1999 cña ChÝnh phñ vÒ b¶o hiÓm tiÒn göi. Thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt BHTG t¹i t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Nh÷ng ­u ®iÓm cña ph¸p luËt vÒ BHTG Tr­íc ®ßi hái cÊp b¸ch cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ th¸ch thøc cña héi nhËp quèc tÕ, víi môc ®Ých t¨ng c­êng sù æn ®Þnh, an toµn vµ ph¸t triÓn lµnh m¹nh ho¹t ®éng c¶u hÖ thèng ng©n hµng, b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi göi tiÒn, BHTG ViÖt Nam ®­îc ra ®êi trªn c¬ së NghÞ ®Þnh 89/1999/N§ - CP cña ChÝnh phñ ngµy 1/9/1999 vµ QUyªt s®Þnh 218/Q§ - TTG cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ngµy 9/11/1999. Ngµy 7/10/2000. BHTG ViÖt Nam chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng. XuÊt hiÖn ®­îc gÇn 9 n¨m, BHTG ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu næi bËt, gãp phÇn ®Çy lïi nguy c¬ rñi ro trong ho¹t ®éng tµi chÝnh - ng©n hµng, ®¶m b¶o quyÒn lîi cña mét sè ®«ng c«ng chóng göi tiÒn, t¹o ra sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi. Nh÷ng thµnh tùu cña ph¸p luËt vÒ BHTG ë ViÖt Nam sau gÇn 9 n¨m ®i vµo thùc hiÖn cã thÓ kÓ ®Õn nh­: Thø nhÊt, tæ chøc BHTG Viªtn Nam më réng m¹ng l­íi vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý. 9 n¨m qua, cïng víi viÖc æn ®Þnh bé m¸y tæ chøc vµ triÓn khai ®Çy ®ñ c¸c nghiÖp vô vÒ BHTG, BHTG ViÖt Nam ®· më réng m¹ng l­íi ho¹t ®éng cña m×nh trªn ph¹m vi c¶ n­íc, thµnh lËp 6 chi nh¸nh BHTG t¹i nh÷ng ®Þa bµn kinh tÕ träng ®iÓm, n¬i tËp trung nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh vµ TCTD. §ã lµ chi nh¸nh t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, chi nh¸nh khu vùc Hµ Néi, chi nh¸nh khu vùc ®ång b»ng S«ng Cöu Long t¹i CÇn Th¬, Nam Trung Bé vµ T©y Nguyªn t¹i Nha Trang, §«ng B¾c Bé t¹i H¶i Phßng vµ B¾c Trung Bé t¹i NghÖ An, Bªn c¹nh ®ã, BHTG ViÖt Nam tiÕn hµnh hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n nghiÖp vô vµ qu¶n trÞ ®iÒu hµnh, bao gåm kh¶ng 40 v¨n b¶n ph¸p lý, cïng Ng©n hµng Nhµ n­íc dù th¶o nghÞ ®Þnh söa ®æi, bæ sung nghÞ ®Þnh 89/1999/N§-CP cña ChÝnh phñ vÒ BHTG vµ ®ang dù kiÕn thay ®æi vÒ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña tæ chøc BHTG ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu bæ sung, chØnh söa kÞp thêi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cho phï hîp víi thùc tiÔn ho¹t ®éng. Thø hai, vÒ viÖc cÊp giÊy chøng nhËn BHTG cho c¸c tæ chøc tham gia BHTG. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2004 BHTG ViÖt Nam ®· cÊp giÊy chøng nhËn BHTG cho 1068 TCTD vµ tæ chøc kh«ng ph¶i lµ TCTD ®­îc thùc hiÖn mét sè ho¹t ®éng ng©n hµng theo quy ®Þnh cña LuËt c¸c TCTD, ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ViÖt Nam, cã huy ®éng tiÒn göi c¶u c¸ nh©n b»ng ®ång ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, mét sè tæ chøc tham gia BHTG mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ bÞ c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ra v¨n b¶n chÊm døt ho¹t ®éng, BHTG ViÖt Nam ®· chÊm døt b¶o hiÓm vµ thu håi giÊy chøng nhËn BHTG cña 97 TCTD. Nh­ vËy ®Õn nay, sè l­îng c¸c tæ chøc tham gia BHTG chØ cßn 977 ®¬n vÞ gåm: 5 Ng©n hµng Th­¬ng m¹i Nhµ n­íc, 34 Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn, 25 Ng©n hµng n­íc ngoµi vµ Ng©n hµng liªn doanh, 4 C«ng ty tµi chÝnh vµ 903 Quü tÝn dông nh©n d©n vµ theo thèng kª ®Õn cuèi n¨m 2005 sè tæ chøc tham gia BHTG lµ 990. Thø ba, vÒ thu phÝ BHTG vµ qu¶n lý nguån vèn: BHTG ViÖt Nam lu«n chó träng ®Õn c«ng t¸c thu phÝ BHTG vµ qu¶n lý nguån vèn do ph¸p luËt quy ®Þnh, quü BHTG bæ sung tõ nguån vèn thu phÝ nµy hµng n¨m vµ sö dông vèn ®Ó bï ®¾p chi phÝ. Sè phÝ BHTG t¨ng n¨m sau so víi n¨m tr­íc lu«n ë møc 25-30%/n¨m. §©y chÝnh lµ nguån tµi chÝnh quan trong ®Ó t¨ng c­êng n¨ng lùc xö lý c¸c rñi ro cã thÓ x¶y ra tõ phÝa c¸c tæ chøc tham gia BHTG, h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt viÖc bao cÊp tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc. Víi vèn ®iÒu lÖ ®­îc cÊp 1000 tû ®ång kÕt hîp víi nguån thu phÝ, BHTG ViÖt Nam ®· ®Çu t­ vµo tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu Kho b¹c Nhµ n­íc, tiÒn göi cã kú h¹n cña c¸c TCTD Nhµ n­íc theo ®óng quy ®Þnh, ®¶m b¶o an toµn, b¶o tån vµ bï ®¾p chi phÝ Thứ tư, về chi trả bảo hiểm và giám sát quá trình thanh lý tài sản của TCTD bị phá sản. Vấn đề xác định vị trí chủ nợ của tổ chức BHTG khi chi trả bảo hiểm đã có sự thay đổi tích cực, cụ thể tại khoản 11 Điều 1 Nghị định 109/2005/NĐ – CP ngày 24/8/2005 về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 89/1999/NĐ – CP ngày 1/9/1999 của Chính phủ về bảo hiểm tiền gửi. Quy định cũ chỉ qui định đến trường hợp tổ chức tham gia BHTG bị phá sản. Trong thực tế, rất nhiều tổ chức huy động tiền gửi bị chấm dứt hoạt động và mất khả năng thanh toán nhưng không có nghĩa là các tổ chức này bị phá sản. Trước đây, khi BHTG Việt Nam chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền tại tổ chức tham gia BHTG bị giải thể thì sau đó trong quá trình thanh lý, số tiền thu hồi có thể được trả trước cho các thành viên, cổ đông góp vốn trong khi vị trí chủ nợ của BHTG và trật tự ưu tiên thanh toán chưa được qui định một cách rõ ràng. Vậy nên sự thay đổi này đã xác định được vị trí đúng đắn của tổ chức BHTG trong quá trình này và việc thu hồi phần lớn vốn (có thể là toàn bộ) sẽ dễ thực hiện hơn và nhà nước sẽ không phải đứng ra để hỗ trợ khi xảy ra trường hợp đổ vỡ các TCTD. 2.2. Những điểm còn hạn chế trong pháp luật về BHTG. Thứ nhất, quy định về đối tượng được bảo hiểm Theo ước tính của quỹ tiền tệ quốc tế, tốc độ tăng dự trữ ngoại hối của nước ta thời gian trước năm 2006 là khoảng hơn 10%/năm và đến năm 2006 đạt mức 6341 triệu đô la, gần gấp đôi mức dự trữ năm 2001. Tiền gửi ngoại tệ chiếm một tỷ lệ lớn trong tổng số nguồn vốn huy động. Những năm qua chính sách mở cửa của Đảng và Nhà nước đã đi vào thực tế thực hiện và có hiệu quả, các cá nhân nước ngoài đầu tư vào càng nhiều nguồn nhân lực xuất khẩu lao động cũng gia tăng. Chính vì vậy tỷ lệ tiền gửi ngoại tệ của cá nhân trong nước và nước ngoài thường trú tại Việt Nam ngày một tăng cao. Tuy nhiên hiện nay pháp luật cho phép cá nhân gửi tiền bằng ngoại tệ tại các ngân hàng được phép hoạt động ngoại hối, nhưng lại không qui định số tiền này sẽ được bảo hiểm. Điều này chưa hợp lý khi người dân ngày càng có điều kiện và nhu cầu muốn gửi tiền vào các ngân hàng. Thø hai, c¸c quy ®Þnh vÒ møc phÝ BHTG: Theo nghÞ ®ịnh 89/1999/N§ - CP cña ChÝnh phñ vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh th× møc phÝ BHTG hiÖn nay ë n­íc ta lµ 0,15%/n¨m tÝnh trªn tæng sè d­ tiÒn göi b×nh qu©n cña c¸c lo¹i tiÒn ®­îc b¶o hiÓm t¹i tæ chøc tham gia BHTG. Møc phÝ nµy ®­îc ®iÒu chØnh theo quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ trªn c¬ së ®Ò nghÞ của tæ chøc BHTG vµ ý kiÕn c¶u Ng©n hµng Nhµ n­íc, Bé tµi chÝnh. C¸c yÕu tè ®Ó x¸c ®Þnh møc phÝ BHTG vµ ý kiÕn cña Ng©n hµng Nhµ n­íc, Bé tµi chÝnh. C¸c yÕu tè ®Ó x¸c ®Þnh møc phÝ BHTG ë c¸c quèc gia trªn thÕ giíi phô thuéc vµo møc ®é rñi ro cña ho¹t ®éng ng©n hµng, møc ®é rñi ro cña tæ chøc tham gia BHTG. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, viÖc thu phÝ BHTG ®­îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: rñi ro cµng cao th× møc phÝ cµng cao vµ ng­îc l¹i. HiÖn nay møc phÝ BHGT ë n­íc ta lµ 0,15%/n¨m, ­u ®iÓm cña møc phÝ nµy lµ mäi tæ chøc tham gia BHTG ®Òu ph¶i ®ãng gãp mét møc phÝ nh­ nhau nªn nhu cÇu ®¸nh gÝa chÝnh x¸c t×nh h×nh ho¹t ®éng tæ chøc nµy lµ kh«ng cÇn thiÕt. Tr­íc hÕt nã t¹o ra t©m lý Ø l¹i xÐt d­íi gãc ®é qu¶n lý rñi ro trong ho¹t ®éng cña tæ chøc tham gia BHTG, ®ång thêi kh«ng cã t¸c dông khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng thi ®ua ho¹t ®éng tèt, c¹nh tranh lµnh m¹nh ®Ó ®­îc ¸p dông møc phÝ b¶o hiÓm thÊp. H¬n n÷a, víi mét møc phÝ b¶o hiÓm nh­ nhau v« h×nh chung ®· “®¸nh ®ång” c¸c tæ chøc ho¹t ®éng tèt, ®é an toµn cao víi c¸c tæ chøc ho¹t ®éng kÐm hiªu qu¶ vµ cã ®é rñi ro lín. MÆt kh¸c, nÕu chØ c¨n cø vµo mét møc phÝ b¶o hiÓm chung, ng­êi göi tiÒn sÏ khã cã sù lùa chän hoÆc cã ý thøc thËn träng h¬n trong viÖc giao dÞch víi ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. Thø ba, vÊn ®Ò x¸c ®Þnh lo¹i “tiÒn göi lµ ®èi t­îng ®­îc BHTG”: Do kh¸i niÖm tiÒn göi cña c¸ nh©n quy ®Þnh trong luËt c¸c TCTD vµ Th«ng t­ 03/2000/TT – NHNN cña Ng©n hµng Nhµ n­íc kh«ng thèng nhÊt vµ thiÕu chÆt chÏ, nªn viÖc xö lý cña c¸c TCTD còng kh«ng ®ång bé. Nh­îc ®iÓm cña ®Þnh nghÜa tiÒn göi ®­îc b¶o hiÓm theo ph­¬ng ph¸p liÖt kª lµ kh«ng thÓ dù liÖu ®­îc hÕt c¸c tr­êng hîp ph¸t sinh trong thùc tÕ. Ch¼ng h¹n tiÒn göi tiÕt kiÖm d­íi mäi h×nh thøc BHTG. Tuy nhiªn, tiÒn göi kh«ng kú h¹n, cã kú h¹n bao gåm tiÒn göi trªn tµi kho¶n cña c¸ nh©n vÉn lµ mét kh¸i niÖm kh«ng thÓ ®Þnh l­îng ®­îc. Cã thÓ kÓ ra ë ®©y mét sè t×nh huèng ®iÓn h×nh lµm minh chøng. T×nh huèng thø nhÊt, tiÒn göi cña doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty hîp danh cã thuéc ®èi t­îng ®wocj b¶o hiÓm kh«ng? tiÒn thùc tÕ, cã hai tr­êng hîp xö lý kh¸c nhau. Tr­êng hîp thø nhÊt, cã TCTD h¹ch to¸n lo¹i tiÒn göi nµy vµo tµi kho¶n tiÒn göi cña c¸ nh©n vµ nh­ vËy lo¹i tiÒn göi nµy thuéc diÖn ®­îc b¶o hiÓm. Víi c¸c xö lý nh­ trªn, cã lÏ c¸c TCTD ®· c¨n cø vµo tiªu chÝ së h÷u theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Bëi v× tiÒn göi ë c¸c TCTD cña doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty hîp danh thuéc ph¹m trï së h÷u cña c¸ nh©n. Tr­êng hîp thø hai, co TCTD l¹i ho¹ch to¸n tiÒn göi cña doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty hîp danh vµo tµi kho¶n cña tæ chøc vµ kh«ng ®­îc b¶o hiÓm, râ rµng lµ tr­êng hîp nµy c¸c TCTD ®· dùa trªn tiÓu chÝ chñ thÓ. MÆc dï doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty hîp danh kh«ng ph¶i lµ tæ chøc cã t­ c¸ch phap nh©n nh­ng l¹i ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo LuËt Doanh NghiÖp. Vµ khi hä tham gia quan hÖ tiÒn göi ë c¸c TCTD còng nh­ cÊc quan hÖ kinh tÕ kh¸c th× kh«ng ph¶i t­ c¸ch c¸ nh©n mµ lµ víi t­ c¸ch doanh nghiÖp(tæ chøc). Theo ph¸p luËt d©n sù th× c¸ nh©n th× ®­îc hiÓu lµ mét con ng­êi cô thÓ, cßn doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty hîp danh l¹i lµ mét tæ chøc doanh nghiÖp. Do ®ã, tiÒn göi trªn tµi kho¶n cña TCTD lµ tiÒn göi cña tæ chøc vµ kh«ng thuéc ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm. Râ rµng lµ sù thiÕu khoa häc vµ thiÕu th«ng nhÊt trong c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¸c lo¹i tiÒn göi cña c¸ nh©n ®­îc b¶o hiÓm ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng xö lý thiÕu ®ång bé cña c¸c TCTD nãi trªn. nh­ vËy, cÇn thiÕt ph¶i cã c¸c quy ®Þnh cô thÓ cña ph¸p luËt ®iÒu chØnh vÊn ®Ò nµy, kh«ng nªn dùa vµo yÕu tè së h÷u ma fnªn c¨n cø vµo yÕu tè chñ thÓ ®Ó x¸c ®Þnh tiÒn göi cña c«ng ty cæ phÇn (t­ nh©n), c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hay doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi còng thuéc së h÷u t­ nh©n vµ tiÒn göi cña doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty hîp danh ë c¸c TCTD lµ thuéc tiÒu göi cña tæ chøc, kh«ng thuéc tiÒn göi cña c¸ nh©n vµ kh«ng thuéc diªn ®­îc b¶o hiÓm. T×nh huèng thø hai, c¸c kho¶n tiÒn ký quü cña c¸ nh©n t¹i TCTD cã thuéc ®èi t­îng BHTG kh«ng? HiÖn naym hÇu hÕt cac TCTD ®Òu kh«ng coi tiÒn ký quü cña c¸ nh©n thuéc ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm, v× cho r»ng vÊn ®Ò ký quü thuéc quan hÖ d©n sù vµ do ph¸p luËt d©n sù ®iÒu chØnh, tiÒn ký quü kh«ng thuéc ph¹m trï tiÒn göi. Tuy vËy, ®èi víi tiÒn ký quü, c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù (®iÒu 365) chØ quy ®Þnh vÒ khÝa c¹nh liªn quan ®Õn b¶o ®¶m thùc thiÖn nghÜa vô d©n sù, v× vËy, cÇn thiÕt ph¶i quy ®Þnh tiÒn göi ký quü cña c¸ nh©n t¹i TCTD còng lµ lo¹t tiÒn göi ®­îc b¶o hiÓm. HiÖn nay trªn thùc tÕ, h©u hÕt c¸c TCTD ®Òu kh«ng coi tiÒn göi ký quü cña c¸ nh©n thuéc ®èi t­îng ®­îc BHTG. ®©y lµ mét bÊt hîp khý trong quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ¶nh h­ëng trùc tiÖp ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi göi tiÒn. T×nh huèng thø ba, tiÒn göi cña ®ång chñ tµi kho¶n, lµ c¸ nh©n ë c¸c TCTD cã thuéc ®èi t­îng BHTG kh«ng? Thùc tiÔn khi gÆp tr­êng hîp ®ång chñ tµi kho¶n, trong ®ã cã bªn ®ång chñ tµi kho¶n lµ c¸ nh©n th× cã TCTD bãc t¸ch kho¶n tiÒn cña c¸ nh©n ®Ó cho h­ëng b¶o hiÓm, cã tr­êng hîp ATCTD coi ®©y lµ tiÒn göi cña tæ chøc vµ kh«ng cho h­ëng b¶o hiÓm. ë c¸c tr­êng hîp nµ c¸c TCTD ®· lóng tong v× kh«ng cã sù h­íng dÉn cô thÓ vµ râ rµng tõ phÝa c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn trong qu¶n lý Nhµ N­íc vÒ tiÒn tÖ. Tuy nhiªn, nÕu c¨n cø vµo nguyªn t¾c chung lµ: TiÒn göi cña c¸ nh©n ®­îc b¶o hiÓm th× dï lµ c¸ nh©n trong tr­êng hîp ®ång chñ tµi kho¶n vÉn ph¶i ®­îc bãc t¸ch ®Ó h­ëng BHTG. TÊt nhiªn lµ tµi kho¶n ®ã cã ®ång chñ tµi kho¶n lµ tæ chøc, cßn nÕu tÊt c¶ ®ång chñ tµi kho¶n lµ c¸ nh©n th× toµn bé tiÒn göi cña tµi kho¶n ®ã thuéc ®èi t­îng cña ph¸p luËt liªn quan ®Õn tiÒn göi cña c¸ nh©n thuéc diÖn ®­îc BHTG. T×nh huèng thø t­, tiÒn göi cña tæ chøc, tËp thÓ, hé gia ®×nh, tæ hîp t¸c nh­ng ®øng tªn c¸ nh©n cã thuéc diÖn BHTG kh«ng? VÊn ®Ò ®Æt ra cña t×nh huèng nµy lµ x¸c ®Þnh chñ thÓ – ng­êi ®øng tªn chñ tµi kho¶n hay lµ së h÷u thùc tÕ cña sè tiÒn trªn tµi kho¶n ®ã? Thùc tÕ ë trong hoµn c¶nh nµy c¸c TCTD rÊt cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc chñ thÓ thùc hiÖn giao dÞch tö tiÒn lµ c¸ nh©n hya t᪠chøc, chÝnh v× thÕ cã thÓ cã nh÷ng biÕn t­íng x¶y ra, nh­ viÖc ding tiÒn göi cña tËp thÓ trªn danh nghÜa c¸ nh©n ®Ó h­ëng b¶o hiÓm. tuy nhiªn, nÕu TCTD kh«ng chøng minh ®­îc ®ã lµ tiÒn göi cña tæ chøc, tËp thÓ,khi sè tiÒn trªn tµi kho¶n tiÒn göi ®ã ®øng tªn mét c¸ nh©n cô thÓ vµ ph¶i coi ®ã lµ tiÒn göi cña c¸ nh©n vµ kh«ng nªn tõ chèi b¶o hiÓm. 2.3 Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng ph¸p luËt vµ thùc tiÒn thi hµnh ph¸p luËt vÒ BHTG ë ViÖt Nam. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n, kÓ c¶ chñ quan vµ kh¸ch quan t¸c ®éng ®Õn thùc tr¹ng ph¸p luËt vµ thùc tiÔn thi hµnh ph¸p luËt vÒ BHTG ë ViÖt Nam. Nh­ng nh×n chung ë gãc ®é tæng qu¸t, cã thÓ chØ ra mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu nh­ sau: Thø nhÊt, do BHTG lµ lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸ míi mÎ ë ViÖt Nam, ph¸p luËt vÒ BHTG ®­îc x©y dung trªn cë së tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc mµ kh«ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ BHTG ban hµnh ch­a qua thùc tÕ cuéc sèng kiÓm nghiÖm. V× thÕ, ph¸p luËt BHTG cßn s¬ sµi. Thùc tiÔn thi hµnh ph¸p luËt vÒ BHTG cßn cho thÊy sù thiÕu ®ång bé trong c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n­íc, c¸c quy ®Þnh ch­a râ rµng vµ thiÕu æn ®Þnh. Ch¼ng h¹n, trong c«ng t¸c chi tr¶ tiÒn b¶o hiÓm vµ thu håi nî sau khi thanh lý c¸c TCTD bÞ gi¶i thÓ hay ph¸ s¶n cã nhiÒu v­íng m¾c vµ kh«ng cã sù th«ng nhÊt. §©y lµ nguyªn nh©n dÉn tíi nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh trong viÖc triÓn khai thùc hiÖn nghiÖp vô BHTG ë n­íc ta hiÖn nay. §Ó ph¸p luËt vÒ BHTG ë ViÖt Nam ¸p dông cã hiÖu qu¶, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi göi tiÒn mét c¸ch h÷u hiÖu, ®ång thêi duy tr× sù an toµn, æn ®Þnh trong hÖ thèng ng©n hµng, cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ BHTG b¶o ®¶m tÝnh khoa häc, ®ång bé, thèng nhÊt phï hîp thùc tiÔn. Thø hai, do nªn kinh tÕ – x· héi cã b­íc ph¸t triÓn míi, nhiÒu quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ BHTG ®· trë lªn l¹c hËu so víi thùc tiÔn cuéc sèng. H¬n n÷a do hÖ thèng ph¸p luËt ë n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn, th­êng xuyªn thay ®æi dÉn ®Õn sù m©u thuÉn thiÕu ®ång bé trong c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ë c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c nhau. Thø ba, cßn nhiÒu quan ®iÓm, ý kiÕn kh¸c nhau vÒ m« h×nh BHTG ë n­íc ta, sô nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña BHTG ë mét sè c¬ quan, c¸n bé Nhµ n­íc cßn h¹n chÕ nªn lÜnh vùc BHTG ch­a thùc sù ®­îc chó ý vµ quan t©m ®óng møc. Thø t­, tr×nh ®é chuyªn m«n, kinh nghiÖm ho¹t ®éng cña tæ chøc BHTG cßn h¹n chÕ nªn hiÖu qu¶n thu ®­îc kh«ng cao, viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ BHTG cßn ch­a nghiªm tóc. Cô thÓ: VÒ c«ng t¸c kiÓm tra: KiÓm tra tæ chøc tham gia BHTG lµ c«ng t¸c then chèt, quan träng hµng ®Çu, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc tæ chøc BHTH cã ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra hay kh«ng? NghÞ ®Þnh 89/1999/N§ - CP cña chÝnh phñ quy ®Þnh rÊt râ viÖc c¶nh b¸o, kiÓm tra, ph¸t hiÖn sím c¸c TCTD cã kh¶ n¨ng dÉn ®Õn sù mÊt an toµn vµ cã gi¶i ph¸p, ch¸n chØnh lµ mét trong nh÷ng chøc n¨ng chñ yÕu cña tæ chøc BHTG. Tuy nhiªn hiÖn nay, chøc n¨ng nµy ch­a ®­îc chó träng thùc hiÖn lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng yÕu kÐm, sai ph¹m cña tæ chøc tham gia BHTG trong ho¹t ®éng cña m×nh. H¹n chÕ trong c«ng t¸c kiÓm tra cña BHTG ViÖt Nam trong thêi gian qua thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh: Sè l­îng ®ît kiÓm tra cßn Ýt, chÊt l­îng kiÓm tra ch­a c¸o, tÝnh chuÈn ho¸ vÒ néi dung vµ ph­¬ng thøc kiÓm tra ch­a kÞp thêi khoa häc. TÝnh ®Õn 30/9/2003 BHTG ViÖn nam ®· tiÕn hµnh kiÓm tra 826 tæ chøc tham gia BHTG trong tæng sè 1033 tæ chøc. Víi tiÕn ®é nµy, ®Ó kiÓm tra hÕt mét lÇn tÊt c¶ kh¸ch hµng cña m×nh, tæ chøc BHTG cÇn ph¶i mÊt 4 n¨m. cã nhiÒu nguyªn nh©n lý gi¶i cho thùc tr¹ng nµy. XÐt ë gãc ®é chñ quan, cã thÓ nãi c«ng t¸c kiÓm tra tang linh vùc BHTG lµ mét nghiÖp vô khã, ®ßi hái ph¶i cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm tæng hîp. Tring khi tæ chøc BHTG ViÖt Nam ra ®êi kh«ng l©u, ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn ch­a ®­îc ®µo t¹o s©u vÒ chuyªn m«n nªn kh¶ n¨ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh còng nh­ kinh nghiÖm qu¶n lý cßn nhiÒu h¹n chÕ. ë gãc ®é kh¸ch quan, mÆc dï nghÞ ®Þnh 89/1999/N§ - CP vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cã quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm kiÓm tra cña tæ chøc BHTG ViÖt Nam. Tuy nhiªn trong thêi gian ®Çu cßn nhiÒu ý kiÕn thiÕu ®ång thuËn trong ho¹t ®éng nµy, v× vËy, BHTG ViÖt Nam ®· thËn träng, kh«ng triÓn khai c«ng t¸c kiÓm tra theo tiÕn ®é ®· dù ®Þnh VÒ c«ng t¸c gi¸m s¸t: c«ng t¸c gi¸m s¸t c¸c tæ chøc tham gia BHTG hÇu nh­ ch­a ®­îc tiÕn hµnh trong hai n¨m ®©u ho¹t ®éng BHTG, ngo¹i trõ viÖc gi¸m s¸t nép phÝ th«ng qua sè liÖu b¸o c¸o cña c¸c tæ chøc tham gia BHTG. §Õn ngµy 08/03/2002, c«ng t¸c gi¸m s¸t cña BHTG ViÖt Nam míi cã b¸o c¸o ®Çu tiªn vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së. Thùc chÊt ®©y còng chØ lµ b¸o c¸o ®­îc tæng hîp dùa trªn c¬ së b¸o c¸o cña ng©n hµng nhµ n­íc chø kh«ng hoµn toµn trªn c¬ së sè liÖu thu thËp tõ kh¸ch hµng mµ BHTG ViÖt Nam cã ®­îc. Nguyªn nh©n chËm triÓn khai c«ng t¸c gi¸m s¸t cã thÓ kÓ tíi nh­: M« h×nh vµ quy ®Þnh khung cho ho¹t ®éng gi¸m s¸t ch­a ®­îc ho¹ch ®Þnh vµ x©y dùngkÞp thêi; c¸n bé c¬ quan BHTG ViÖt Nam cßn h¹n chÕ vÒ sè l­îng vµ kh¶ n¨ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh; C¸c ®iÒu kiÖn vÒ th«ng tin cho ho¹t ®éng gi¸m s¸t cßn khã kh¨n... VÒ viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ BHTG cña c¸c tæ chøc tham gia BHTG ch­a nghiªm chØnh. Do trong giai ®o¹n ®Çu ho¹t ®éng BHTG, c¸c ®¬n vÞ tham gia ch­a cã ý thøc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh lËp b¸o c¸o göi tæ chøc BHTG ViÖt Nam. §©y lµ khã kh¨n c¬ b¶n ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng tiÕn ®é triÓn khai ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña BHTG ViÖt Nam trong thêi gian qua. VÝ dô, tõ khi tham gia BHTG ViÖt Nam ngµy 01/08/2000 ®Õn 30/04/2002, 187 kh¸ch hµng tham gia BHTG ViÖt Nam chØ göi tíi BHTG ViÖt Nam 42 b¶n b¸o c¸o c¸c lo¹i kh«ng tÝnh b¶n kª nép phÝ, trong khi ®ã theo quy ®Þnh tæng sè b¸o c¸o nµy ph¶i lµ h¬n 1400 b¶n. 3. Ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm tiÒn göi t¹i c¸c Ng©n Hµng Th­¬ng M¹i 3.1. Nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n Thùc tr¹ng ph¸p luËt vµ thùc tiÔn thi hµnh ph¸p luËt vÒ BHTG ë ViÖt Nam cho thÊy, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc, ph¸p luËt vÒ BHTG cßn nhiÒu h¹n chÕ bÊt cËp, cã nhiÒu quy ®Þnh kh«ng cßn phï hîp víi ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. Trªn c¬ së tæng kÕt ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸p luËt vÒ thùc tiÔn thi hµnh ph¸p luËt vÒ BHTG ë n­íc ta trong 9 n¨m qua, tõ ®ã rót ra nh÷ng ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu ®Ó ®Þnh ra h­íng hoµn thiÖn ph¸p luËt vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m thùc hiÖn ph¸p luËt, nh»m ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng ®iÓm yÕu cña ph¸p luËt vÒ BHTG ë ViÖt Nam, ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña thùc tÕ kh¸ch quan. Theo chóng t«i, trong thêi gian tíi viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ BHTG cÇn ®i theo nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n sau ®©y: Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ BHTG ph¶i xuÊt tõ thùc tiÔn vµ ®ßi hái kh¸ch quan cña cuéc sèng hiÖn nay. Ph¸p luËt ch¼ng qua chØ lµ sù ph¶n ¸nh d­íi h×nh thøc ph¸p lý c¸c quan hÖ x· héi. Nh÷ng biÕn ®æi cña x· héi, nhÊt lµ nh÷ng biÕn ®æi trong nÒn kinh tÕ tÊt yÕu dÉn ®Õn sù lçi thêi cña ph¸p luËt. Do t¸c ®éng tõ nhiÒu yÕu tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ BHTG ë ViÖt Nam hiÖn t¹i béc lé nhiÒu h¹n chÕ vµ bÊt cËp. Do vËy, trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn, cÇn thiÕt ph¶i ®­a ra c¸c söa ®æi, bæ sung hîp lý ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh míi. Bªn c¹nh viÖc x©y dùng mét c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ph¸p luËt nhÊt qu¸n, ®ång bé, vÉn cÇn thiÕt ph¶i cñng cè, duy tr× c¸c quy ®Þnh hîp lý kh¸c. NghÜa lµ viÖc ®æi míi, kiÖn toµn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ BHTG cÇn kÕt hîp gi÷a viÖc söa ®æi c¸c néi dung ph¸p luËt kh«ng phï hîp vµ bæ sung kÞp thêi c¸c quy ®Þnh cÇn thiÕt ®Ó ®iÒu chØnh. ViÖc hoµn thiÖn trong thêi gian tíi cã ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng thay ®æi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c yÕu tè míi ph¸t sinh trong ®êi sèng t¸c ®éng vµo thùc tr¹ng ph¸p luËt vµ thùc tiÔn thi hµnh ph¸p luËt vÒ BHTG ë ViÖt Nam. Cã nh­ vËy, Nhµ n­íc míi x©y dùng ®­îc mét c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n, ®ång bé trong lÜnh vùc BHTG. Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ BHTG ph¶i trªn c¬ së ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. VÒ mÆt lý luËn, nguyªn t¾c §¶ng l·nh ®¹o lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt n­íc ta. V× thÕ ph¸p luËt vÒ BHTG ph¶i ®­îc x©y dùng, tæ chøc thùc hiÖn vµ hoµn thiÖn trªn c¬ së ®­êng lèi cña §¶ng; cô thÓ lµ ®­êng lèi kinh tÕ mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®Ò ra, l·nh ®¹o vµ thùc hiÖn. Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ BHTG ph¶i ®Æt trong mèi quan hÖ víi viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt. Bëi v×, c¸c quan hÖ x· héi kh«ng tån t¹i ®éc lËp t¸ch rêi nhau, nªn c¸c nhãm quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c nhãm quan hÖ x· héi kh¸c nhau lu«n tån t¹i trong mèi quan hÖ lÉn nhau. §ã chÝnh lµ c¬ së t¹o nªn tÝnh hÖ thèng cña ph¸p luËt. Do cã tÝnh hÖ thèng vµ thèng nhÊt t­¬ng ®èi nªn khi x©y dùng, tæ chøc thùc hiÖn bÊt cø mét bé phËn luËt nµo, còng ph¶i ®Æt nã trong mèi quan hÖ víi c¸c bé phËn luËt kh¸c. Mçi nhãm quy ph¹m ®iÒu chØnh mét lÜnh vùc, quy ph¹m nµy lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn, lµm râ, gi¶i thÝch quy ph¹m kia…Còng nh­ vËy ph¸p luËt vÒ BHTG lµ mét bé phËn ph¸p luËt ®iÒu chØnh mét vÊn ®Ò cô thÓ, cho nªn viÖc hoµn thiÖn m¶ng ph¸p luËt nµy ph¶i ®Æt trong mèi quan hÖ víi viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt mµ tr­íc hÕt lµ ph¸p luËt vÒ ng©n hµng. Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ BHTG ph¶i g¾n víi viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ x©y dùng vµ thùc hiÖn ph¸p luËt. Môc ®Ých cuèi cïng cña qu¸ tr×nh hoµn thiÖn ph¸p luËt lµ ®Ó ®­a ph¸p luËt ®i vµo cuéc sèng, ph¸t huy vµi trß ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi. Song b¶n th©n c¸c quy ph¹m ph¸p luËt dï ®· ®­îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn chØ thùc sù ®­a vµo cuéc sèng vµ ph¸t huy t¸c dông ®iÒu chØnh nÕu cã mét c¬ chÕ tèt, ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn c¸c quy ph¹m ®ã (®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó hiÖn thùc hãa ph¸p luËt trong ®êi sèng). X©y dùng, hoµn thiÖn vµ cã c¬ chÕ ®Ó thùc hiÖn lµ c¸c b­íc trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt nãi chung. Còng nh­ vËy viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ BHTG kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ x©y dùng vµ thùc hiÖn ph¸p luËt. X©y dùng, hoµn thiÖn lµ ®iÒu kiÖn cÇn nh­ng c¬ chÕ b¶o ®¶m thùc hiÖn míi lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó ph¸p luËt ph¸t huy vai trß ®iÒu chØnh. Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ BHTG ph¶i trªn c¬ së tham kh¶o, häc hái cã chän läc kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc; ®¶m b¶o phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi n­íc ta ®ång thêi ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp quèc tÕ. Ph¸p luËt cña mçi n­íc bao giê còng ®­îc x©y dùng trªn c¬ së, ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cô thÓ cña ngay chÝnh n­íc ®ã. Tuy nhiªn d­íi sù t¸c ®éng cña xu thÕ quèc tÕ hãa hiÖn nay, c¸c quèc gia muèn ph¸t triÓn kh«ng thÓ ®ãng cöa, biÖt lËp víi thÕ giíi bªn ngoµi. Trong lÜnh vùc BHTG còng vËy, chóng ta cÇn tham kh¶o, häc tËp kinh nghiÖm ph¸p luËt cña c¸c n­íc, kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu ph¸p lý cña nh©n lo¹i nh­ng ph¶i cã chän läc ®Ó võa b¶o ®¶m tÝnh t­¬ng ®ång cña ph¸p luËt ViÖt Nam víi ph¸p luËt cña c¸c n­íc; võa ph¶i phï hîp víi kinh doanh kinh tÕ x· héi cô thÓ cña quèc gia minh. Th¸ng 2/2003 BHTG ViÖt Nam ®· chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn cña HiÖp héi BHTG thÕ giíi (IADI). ChÝnh v× vËy, viÖc ®æi míi, hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ BHTG trong thêi gian tíi còng cÇn thiÕt ph¶i ®­îc x©y dùng sao cho phï hîp víi nh÷ng th«ng lÖ, quy chuÈn quèc tÕ mµ c¸c quèc gia ¸p dông. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc cÇn thiÕt ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp nh­ n©ng cao kh¶ n¨ng tµi chÝnh, tr×nh ®é qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña tæ chøc BHTG, hoµn thiÖn h¬n n÷a c¬ së ph¸p lý triÓn khai c¸c nghiÖp vô BHTG, nghiªn cøu ¸p dông møc phÝ theo th«ng lÖ quèc tÕ v.v…Thùc hiÖn ®­îc kÞp thêi vµ cã hiÖu qu¶ c¸ vÊn ®Ò ®ã, BHTG ViÖt Nam kh«ng chØ cã ®­îc vÞ trÝ nhÊt ®Þnh trong khu vùc mµ cßn cã ­u thÕ trong tiÕp thu kiÕn thøc, hç trî n©ng cao n¨ng lùc tõ c¸c thµnh viªn tham gia HiÖp héi BHTG còng nh­ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c. 3.2. Nh÷ng néi dung ph¸p luËt cÇn hoµn thiÖn: Sù thay ®æi bé mÆt nÒn kinh tÕ - x· héi cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kÐo theo nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan lµ ph¶i cã nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ph¸p luËt thËt ®ång bé vµ phï hîp. §Ó n©ng cao h¬n n÷a vai trß cña ho¹t ®éng BHTG trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ môc ®Ých ®Ò ra, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng ®iÒu chØnh hîp lý ®Ó tõng b­íc hoµn thiÖn vµ kiÖn toµn ph¸p luËt vÒ BHTG ë ViÖt Nam. Qua nghiªn cøu thùc tiÔn t×nh h×nh kÕt hîp víi viÖc tham kh¶o c¸c tµi liÖu cã liªn quan, t«i xin m¹nh d¹n ®­a ra ®Ò xuÊt ®Ó hoµn thiÖn mét sè néi dung ph¸p luËt chñ yÕu nh­ sau: 3.2.1. Më réng ®èi t­îng BHTG vµ tæ chøc tham gia BHTG: Nh­ trªn ®· ph©n tÝch, hiÖn nay ph¸p luËt vÒ BHTG ë ViÖt Nam chØ qui ®Þnh ®èi t­îng b¶o hiÓm lµ §ång ViÖt Nam cña c¸c c¸ nh©n göi t¹i tæ chøc tham gia BHTG. Tuy vËy, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sù ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc cã t¸c dông thóc ®Èy ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi, ®êi sèng vµ thu nhËp cña ng­êi d©n ngµy mét ®­îc c¶i thiÖn, nhu cÇu göi tiÒn cña hä còng ngµy mét gia t¨ng. Trong khi ®ã, l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ vµ tiÒn göi ngo¹i tÖ t¹i c¸c ng©n hµng ®ang dÇn chiÕm tØ lÖ cao. Nh­ vËy, ®Ó ®¶m b¶o h¬n n÷a quyÒn lîi cña ng­êi göi tiÒn ®ång thêi t¨ng tØ lÖ huy ®éng vèn b»ng ngo¹i tÖ t¹i c¸c ng©n hµng, cÇn thiÕt ph¶i më réng ®èi t­îng BHTG. ViÖc c¸c lo¹i tiÒn göi ngo¹i tÖ ®­îc qui ®Þnh lµ ®èi t­îng thuéc diÖn ®­îc b¶o hiÓm sÏ t¹o c¶m gi¸c yªn t©m cho c«ng chóng göi tiÒn (nhÊt lµ nh÷ng ng­êi cã l­îng tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ), ®ång thêi cã t¸c dông kÝch thÝch hä tham gia vµo nhiÒu h¬n c¸c giao dÞch tíi ng©n hµng, qua ®ã lµm t¨ng tØ lÖ tiÒn göi ngo¹i tÖ quèc gia, gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Më réng ®èi t­îng b¶o hiÓm ®èi víi ®ång ngo¹i tÖ kh«ng chØ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®ßi hái trong n­íc mµ cßn thÓ hiÖn quyÕt t©m cña Nhµ n­íc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo thÞ tr­êng BHTG thÕ giíi. Cïng víi viÖc më réng ®èi t­îng b¶o hiÓm, trong thêi gian tíi, ChÝnh phñ cÇn xem xÐt, c©n nh¾c, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ®Ó më réng c¸c ®èi t­îng tham gia BHTG. Nh­ vËy c¸c lo¹i h×nh tæ chøc tham gia BHTG nh­ TiÕt kiÖm B­u ®iÖn sÏ thuéc diÖn c¸c tæ chøc ph¶i tham gia BHTG b¾t buéc. Cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o tÝnh hîp lý vµ ®óng ®¾n trong qui ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh. 3.2.2. Ph©n lo¹i BHTG dùa trªn møc ®é rñi ro: C¸c yÕu tè ®Ó x¸c ®Þnh møc phÝ BHTG theo th«ng lÖ quèc tÕ lµ: møc ®é rñi ro cña ho¹t ®éng ng©n hµng, møc ®é rñi ro cña tæ chøc tham gia BHTG vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña tæ chøc BHTG…HiÖn t¹i hÇu hÕt c¸c n­íc cã ¸p dông m« h×nh BHTG trªn thÕ giíi ®Òu thùc hiÖn thu phÝ b¶o hiÓm theo nguyªn t¾c: rñi ro cµng cao th× phÝ b¶o hiÓm cµng cao vµ ng­îc l¹i. Tuy vËy møc phÝ BHTG ë ViÖt Nam theo qui ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 89/1999/N§-CP cña ChÝnh phñ lµ 0,15% n¨m ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ c¸c tæ chøc tham gia BHTG lµ kh«ng hîp lý vµ tr¸i víi nguyªn t¾c b¶o hiÓm. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ ViÖt Nam liªn tôc t¨ng tr­ëng vµ æn ®Þnh, ho¹t ®éng còng nh­ chÊt l­îng theo dâi, gi¸m s¸t vµ kiÓm tra c¸c TCTD chÊp hµnh c¸c qui ®Þnh vÒ an toµn trong ho¹t ®éng cña tæ chøc BHTG ngµy cµng cã hiÖu qu¶. §ã lµ c¬ së ®Ó tõng b­íc thay ®æi møc phÝ BHTG. ViÖc qui ®Þnh ¸p dông chung mét møc phÝ BHTG nh­ hiÖn nay cã mét sè nh­îc ®iÓm vµ h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Thø nhÊt, nã t¹o ra kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn c¸c biÓu hiÖn û l¹i xÐt d­íi gãc ®é qu¶n lý rñi ro trong ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tham gia BHTG. Thø hai, viÖc ¸p dông møc phÝ b¶o hiÓm dµn ®Òu kh«ng cã t¸c dông ®éng viªn, khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng thi ®ua ho¹t ®éng tèt, an toµn cao ®Ó ®­îc h­ëng møc phÝ BHTG thÊp (th«ng th­êng, TCTD nµo qu¶n lý ®­îc ®é rñi ro tèt sÏ cã nguy c¬ ph¸ s¶n thÊp vµ sÏ ®­îc ¸p dông møc phÝ b¶o hiÓm thÊp h¬n so víi TCTD cã nguy c¬ ph¸ s¶n cao). Cuèi cïng, viÖc qui ®Þnh chung mét møc phÝ BHTG nh­ hiÖn nay v« t×nh "cµo b»ng" tÊt c¶ c¸c TCTD (c¶ tèt lÉn yÕu kÐm) nh­ nhau. Nh÷ng ®iÓm bÊt hîp lý nªu trªn t¹o ra mét bÊt cËp cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh. Nh­ vËy, vÊn ®Ò cÇn ®Æt ra lµ ph¶i x¸c ®Þnh mét møc phÝ BHTG thËt phï hîp vµ c¨n cø vµo chØ tiªu cña c¸c TCTD ®Ó ¸p dông møc phÝ lµ mét biÖn ph¸p tèi ­u. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu, s¾p xÕp sao cho phÝ b¶o hiÓm ¸p dông cho tæ chøc tham gia BHTG ph¶i t­¬ng øng víi møc ®é rñi ro cña chÝnh tæ chøc ®ã. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay, ch­a thÓ thùc hiÖn viÖc xÕp h¹ng c¸c TCTD mét c¸ch ®ång bé, chÝnh x¸c, chÆt chÏ vµ khoa häc do rÊt nhiÒu yÕu tè chñ quan vµ kh¸ch quan ®em l¹i. Do vËy, tr­íc m¾t ChÝnh phñ cÇn xem xÐt ¸p dông thÝ ®iÓm møc phÝ ph©n bæ theo lo¹i h×nh tæ chøc tham gia BHTG. VÝ dô nh­ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc sÏ ®­îc ¸p dông møc phÝ b¶o hiÓm thÊp h¬n so víi c¸c quü tÝn dông nh©n d©n - lµ nh÷ng tæ chøc tµi chÝnh cã ®é rñi ro cao h¬n (thùc tÕ cho thÊy, trong nh÷ng tr­êng hîp mµ BHTG ViÖt Nam ®· ¸p dông viÖc chi tr¶ ®Òu thuéc vÒ c¸c quü tiÐn dông nh©n d©n). ViÖc ph©n lo¹i phÝ BHTG dùa trªn møc ®é rñi ro cña c¸c tæ chøc tham gia BHTG lµ mét néi dung ph¸p luËt quan träng cÇn hoµn thiÖn kÞp thêi ®Ó ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch BHTG, thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp vµo thÞ tr­êng b¶o hiÓm thÕ giíi. 3.2.3. Bổ sung qui định về việc công khai thông tin và hoạt động của TCTD: Hiện nay pháp luật cần qui định cụ thể các thông tin, số liệu về hoạt động mà các TCTD bắt buộc phải công khai cho công chúng (ít nhất là cho khách hàng và cổ đông) biết theo hướng phù hợp với thông lệ quốc tế, trước mắt là số liệu về các chỉ tiêu bắt buộc theo qui định của ngân hàng Nhà nước. Thực hiện tốt vấn đề này sẽ đem lại lợi ích cho bản thân các TCTD và cho các xã hội. Đối với cổ đông, khách hàng, người gửi tiền: có được nhiều thông tin chính xác về chất lượng và hoạt động TCTD sẽ giúp cho họ có quyết định đúng đắn trong việc đầu tư, giao dịch với ngân hàng. Đây là cách tốt nhất để bảo vệ quyền lợi của công chúng (thường không có đủ và rất khó để có được thông tin chính xác ở các TCTD). Đồng thời, phản ứng của khách hàng, chủ nợ trước các thông tin này sẽ thuộc TCTD định hướng lại hoạt động của mình. Đối với các TCTD, việc công khai chất lượng là hoạt động của mình sẽ làm giảm bớt sự liều lĩnh, bất hợp pháp (nếu có) trong tổ chức của mình. Đối với cơ quan quản lý và pháp luật sẽ giảm được khối lượng công việc giám sát, theo dõi do được chia sẻ với công chúng đồng thời phát hiện nhanh và ngăn chặn kịp thời các hành vi nguy cơ. Tuy nhiên, việc công khai hoạt động của các TCTD cũng làm hỏng những nỗ lực giải quyết khó khăn và tiết lộ bí mật của hệ thống tài chính. Có thể những người gửi tiền được bảo hiểm không chú ý đến những thông tin như vậy nhưng những người gửi tiền không được bảo hiểm và các chủ nợ khác có thể sẽ rút vốn khỏi TCTD bị xếp hạng thấp do được cung cấp các chỉ số của các tổ chức này). Bên cạnh đó, các ngân hàng được xếp hạng cao có thể dùng thứ hạng công khai của mình để thu hút thêm nhiều tiền gửi và các dịch vụ khác về phía mình, làm cho sức ép cạnh tranh lên các ngân hàng nhỏ tăng cao. Chính vì vậy, để hoàn thiện nội dung pháp luật này, cần phải tạo sự cân bằng thích hợp giữa một bên là ý chí muốn cải tiến công tác quản lý lành mạnh, tăng cường kỷ luật thị trường thông qua việc công khai thông tin và bên kia là nhu cầu bảo mật. Một số nước đã tìm được sự cân bằng qua việc thực hiện chính sách công khai từng phần (Đài Loan, Mỹ, canađa). Nghĩa là ở mức tối thiểu, những nét chính của hệ thống và những chỉ tiêu cơ bản thì được phổ biến cho công chúng nhưng tỉ lệ xếp hạng cụ thể thỉ chỉ được phổ biến đến Hội đồng quản trị và ban điều hành các ngân hàng. Trong thời gian tới, các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cần phối hợp chặt chẽ trên cơ sở nghiên cứu tỉ mỉ thực trạng pháp luật kết hợp với việc tham khảo pháp luật các nước, từ đó đưa ra các qui định hợp lý điều chỉnh hoạt động công khai thông tin và hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG. 3.2.4. Làm rõ khái niệm “tiền gửi được bảo hiểm” của cá nhân tại các TCTD. Cần phải xác định tiền gửi được bảo hiểm là tiền gửi của cá nhân và tiền gửi phải được hiểu theo nghĩa rộng, bao gồm: tiền gửi tiết kiệm dưới mọi hình thức; tiền mua chứng chỉ tiền gửi và trái phiếu ghi danh do tổ chức tham gia BHTG phát hành; và mọi loại tiền trên tài khoản của cá nhân được gửi ở TCTD dưới mọi hình thức. Theo đó, tiền gửi của đồng chủ tài khoản là cá nhân, các khoản tiền ký quỹ, ký cược hoặc bất kỳ khoản tiền nào khác của cá nhân được gửi ở TCTD đều thuộc đối tượng BHTG. Việc xác định đâu là tiền gửi của cá nhân ở TCTD được bảo hiểm không nên căn cứ vào các tiêu chí sở hữu, mà nên căn cứ vào tiêu chí chủ thể quan hệ pháp luật tiền gửi. Cá nhân ở đây được hiểu là một thực thể tự nhiên phi cơ cấu (tự nhiên nhân), có năng lực pháp luật dân sự, tham gia quan hệ pháp luật tiền gửi. Theo đó: -Tiền gửi của doanh nghiệp tư nhân, công ty hợp danh, tổ hợp tác không thuộc phạm trù tiền gửi của cá nhân được bảo hiểm. -Tiền gửi cùa hộ gia đình nên được quy định là đối tượng được BHTG. Vì tuy hộ gia đình không nằm trong phạm trù cá nhân theo qui định của Bộ luật dân sự nhưng thực chất đây không phải là một tổ chức. Mặt khác, cũng theo Bộ luật dân sự, hộ gia đình tham gia quan hệ pháp luật thông qua người đại diện, và do vậy, tài khoản tiền gửi của hộ gia đình ở TCTD đương nhiên đứng tên người đại diện và phải được coi là tiền gửi của cá nhân. - Tiền gửi của tập thể, của Uỷ ban nhân dân, Hợp tác xã hay bất cứ một tổ chức nào nếu đứng tên cá nhân mà TCTD có đủ cơ sở pháp lý khẳng định tiền đó là của tập thể, không phải tiền gửi thuộc sở hữu cá nhân người đứng tên tài khoản thì không thuộc đối tượng được bảo hiểm. Đây là một hạn chế của pháp luật về BHTG ở Việt Nam, bởi tiền của tập thể được gửi dưới danh nghĩa cá nhân sẽ được bảo hiểm, mặc dù về lý thuyết, các khoản tiền này không thuộc đối tượng BHTG. Chính vì vậy, để khắc phục trường hợp này pháp luật cần phải có các quy định phòng ngừa và nếu TCTD không chứng minh được đó là tiền thuộc sở hữu tập thể thì theo nguyên tắc, vẫn phải thực hiện nghĩa vụ bảo hiểm. Về mặt lập pháp, Nghị định của Chính phủ cần phải quy định cụ thể và rõ ràng bằng cách liệt kê tiền gửi của cá nhân được bảo hiểm là các loại tiền gửi nào? cá nhân nào? Đồng thời cũng khẳng định rõ theo cách loại trừ, ngoài những loại tiền gửi của cá nhân đã được xác định trong danh mục đối tượng bảo hiểm thì tất cả các loại tiền gửi khác đều không thuộc đối tượng được bảo hiểm. Từ đó, thực tiễn sẽ tránh được tình trạng xử lý theo kiểu suy luận t hiếu căn cứ và thiếu thống nhất như đã trình bày ở trên. 3.2.5. Bổ sung qui định cho phép tổ chức tham gia BHTG được thoả thuận với tổ chức BHTG nâng số tiền bảo hiểm trên mức tối đa theo qui định của pháp luật. Mục đích chính của BHTG là để bảo vệ người gửi tiền (đặc biệt là người gửi ít tiền). Tuy nhiên, trên thực tế, với việc thực hiện chi trả bảo hiểm theo hạn mức, các cá nhân gửi tiền vẫn có thể “lách luật” bằng cách chia nhỏ số tiền đem đi gửi ở nhiều nơi, sao cho mỗi phần tiền họ gửi một tổ chức tương ứng với số tiền tối đa được bảo hiểm (Brockred Deposit). Như vậy, không những mục đích chính của BHTG là đảm bảo lợi ích của số đông người gửi ít tiền đã không thực hiện được, mà điều này là làm tăng gánh nặng tài chính cho tổ chức BHTG. Như vậy, để tăng cường khả năng cạnh tranh của các TCTD trong việc huy động tiền gửi của cá nhân, đồng thời giảm bớt các thủ tục đối với cá nhân khi gửi tiền tại các tổ chức này, pháp luật có thể cho phép tổ chức tham gia BHTG được quyền thỏa thuận với tổ chức BHTG về việc nâng mức chi trả tiền bảo hiểm vượt quá giới hạn tối đa cho phép. Chẳng hạn, một tổ chức tham gia BHTG có thể thoả thuận với tổ chức BHTG Việt nam để nâng mức chi trả bảo hiểm lên 50 triệu đồng (vượt 20 triệu so với quy định của pháp luật). Tuy vậy, để làm điều này, tổ chức tham gia BHTG cần phải đạt được một số chỉ tiêu mà tổ chức BHTG đặt ra. Ví dụ như: áp dụng mức phí thoả thuận cao hơn mức phí thông thường, thực hiện tốt các biện pháp đảm bảo an toàn trong thực hiện nghiệp vụ v.v... Bên cạnh đó, BHTG Việt Nam cần xem xét, đánh giá tình hình dựa trên cơ sở báo cáo của tổ chức tham gia BHTG và các thông tin thu thập được, để tiến hành nâng hạn mức chi trả bảo hiểm theo thoả thuận với tổ chức tham gia BHTG. 3.3. CÁC BIỆN PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN. Để cho cơ chế, chính sách pháp luật về BHTG ở Việt Nam đi vào hiện thực và phát huy được hiệu quả ở mức cao nhất, các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cần thiết phải có những biện pháp đảm bảo thực hiện. Có thể kể đến một số biện pháp sau đây. 3.3.1. Cải tiến và tăng cường công tác kiểm tra. Như đã đánh giá ở trên, hiện tại công tác kiểm tra hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG và việc thực hiện quy định pháp luật về BHTG của các tổ chức này có nhiều hạn chế. Để pháp luật về BHTG ở Việt Nam được áp dụng một cách triệt để và có hiệu quả cao, công tác kiểm tra cần được đẩy mạnh hơn nữa theo hướng xây dựng một quy trình kiểm tra kịp thời và khoa học. Định hướng cải tiến công tác kiểm tra trong thời gian tới là giải quyết các hạn chế còn tồn tại, đồng thời đưa công tác kiểm tra thành một trong những mặt quan trọng của hoạt động BHTG. Trong khuôn khổ cải tiến công tác kiểm tra tổ chức tham gia BHTG, các nội dung sau đây cần được quan tâm: * Cơ sở pháp lý cho công tác kiểm tra * Thể chế hoá nội dung và quy trình kiểm tra. * Nguồn nhân lực thực hiện kiểm tra. Chức năng kiểm tra của BHTG Việt Nam đối với tổ chức tham gia BHTG cần được pháp luật quy định cụ thể và nâng cao hiệu lực của hoạt động này. Một trong những biện pháp để nâng cao vai trò của công tác kiểm tra là cần có cơ sở pháp lý khẳng định hoạt động kiểm tra của tổ chức BHTG Việt Nam đối với tổ chức tham gia BHTG độc lập với công tác kiểm tra của đơn vị thực hiện chức năng thanh tra của Ngân hàng nhà nước. Công tác kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về BHTG là một biện pháp thích hợp trong điều kiện hiện nay, bởi nó là hoạt động có ý nghĩa quan trọng, ngăn ngừa và đẩy lùi nguy cơ đổ vỡ ngân hàng, giảm thiểu rủi ro trong hoạt động của các trung gian tài chính. Chính vì vậy, công tác này cần được tiến hành thường xuyên hơn và phải được thực hiện đối với tất cả các loại hình tổ chức tham gia BHTG chứ không phải chỉ áp dụng với quỹ tín dụng nhân dân như hiện nay. Nội dung và quy trình kiểm tra của tổ chức BHTG Việt Nam đối với các tổ chức tham gia BHTG cần được thể chế hoá một cách thống nhất trong toàn bộ hệ thống BHTG Việt Nam. Nội dung kiểm tra cần được xây dựng và điều chỉnh kịp thời, phù hợp với quy mô và trình độ hoạt động của tổ chức tham gia BHTG chứ không nên phụ thuộc vào các quy định về an toàn hoạt động ngân hàng do Ngân hàng nhà nước xây dựng như hiện nay. Bên cạnh đó, cần thiết phải đào tạo, bổ sung nguồn nhân lực, tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho công tác kiểm tra. Trước mắt cần đẩy mạnh và tiến hành thường xuyên việc kiểm tra tại chỗ. Việc kiểm tra cần phải tập trung vào các vấn đề: chất lượng tài sản “có”, cụ thể là chất lượng khoản cho vay (bao gồm cả hồ sơ, tính pháp lý đầy đủ); các yêu cầu về vốn theo qui định của ngân hàng nhà nước, chất lượng quản lý kinh doanh và nhân sự (bao gồm cả thu nhập và xử lý thông tin), lợi nhuận và khả năng sinh lời, khả năng thanh toán và thanh khoản... Nội dung thanh tra cần phải xác định bảng điểm đánh giá. Dựa vào từng điểm đánh giá, ngân hàng nhà nước phải có biện pháp kịp thời, răn đe đối với các TCTD nằm dưới mức điểm chuẩn. Sự răn đe, chấn chỉnh kịp thời của Ngân hàng Nhà nước góp phần làm hạn chế các tiêu cực nói trên. Công tác kiểm tra cần phải kết hợp hình thức có và không có thông báo trước, cũng như phải có trọng điểm, tránh dàn đều. Đơn vị yếu kém, có vấn đề cần được chú ý và kiểm tra nhiều hơn so với các đơn vị tốt. Cần có biện pháp khen thưởng đối với hoạt động giám sát nội bộ của TCTD nếu như kết quả phù hợp với đánh giá của thanh tra ngân hàng. Từ đó sẽ nâng cao vai trò, hiệu quả của công tác giám sát nội bộ và giảm nhẹ khối lượng công việc của thanh tra ngân hàng cũng như chức năng kiểm tra của tổ chức BHTG. Việc tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động của các TCTD sẽ có tác động ngăn chặn kịp thời các nguy cơ đổ vỡ tài chính, từ đó đảm bảo cho giao dịch của các tổ chức này an toàn, lành mạnh và có hiệu quả. Không những thế, biện pháp này còn góp phần làm cho các quy định của pháp luật về BHTG ở Việt Nam đi vào thực tế đời sống, phát huy mặt tích cực và hạn chế đến mức thấp nhất những rủi ro có thể xảy ra trong hoạt động tài chính ngân hàng. 3.3.2. Cải tiến công tác giám sát: Công tác giám sát của tổ chức BHTG Việt Nam đối với những tổ chức tham gia BHTG cần được xem là công tác có phần quan trọng đặc biệt. Làm tốt công tác này sẽ có tác dụng nâng cao hiệu quả và chất lượng các hoạt động khác của BHTG Việt Nam. Không những vậy, công tác giám sát được quan tâm đúng mức sẽ có vai trò quan trọng trong việc thực hiện các quy định của pháp luật. Vì thế, trong thời gian tới cần thiết phải cải tiến công tác này để đảm bảo thực hiện pháp luật. Thông tin về các tổ chức tham gia BHTG và thông tin về tình hình kinh tế, chính trị trong và ngoài nước là cơ sở thực hiện công tác giám sát. Muốn công tác giám sát có chất lượng với độ chính xác cao, tính kịp thời và đầy đủ của thông tin và kỹ năng xử lý thông tin là những yếu tố quyết định. Để có được thông tin đáp ứng yêu cầu giám sát có hiệu quả, cơ chế cho phép tổ chức BHTG khai thác thông tin từ các đơn vị chức năng có liên quan đến hoạt động của tổ chức tham gia BHTG, và cơ chế cung cấp thông tin trực tiếp từ tổ chức tham gia BHTG cho BHTG cần được xây dựng kịp thời. Hiện tại, pháp luật về BHTG ở Việt Nam cần chú trọng xây dựng các qui định về giám sát hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG trên cơ sở căn cứ vào qui mô và trình độ của từng tổ chức để có biện pháp phù hợp. Công tác giám sát là một trong những chức năng chủ yếu của BHTG Việt Nam. Tuy vậy, trong thời gian qua, công tác này chưa thực sự được chú trọng và phát huy đúng mức. 3.3.3. Tăng cường sự quản lý của nhà nước trong việc thực hiện pháp luật về BHTG. Để các qui định về BHTG ở Việt Nam thực sự có hiệu quả, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần phối hợp đồng bộ, trên cơ sở nắm bắt và nghiên cứu tình hình, thông qua đó tăng cường sự giám sát kiểm sát , đôn đốc thực hiện pháp luật. Cụ thể là chính phủ thống nhất quản lý pháp luật, về BHTG trên phạm vi cả nước, tiến hành sửa đổi bổ sung các qui phạm pháp luật phù hợp với yêu cầu khách quan thực trạng nền kinh tế xã hội, bên cạnh đó phân cấp quản lý cho các cấp quản lý, các ngành có liên quan. Ngân hàng nhà nước quản lý hoạt động BHTG trong phạm vi, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình. KẾT LUẬN Từ những nghiên cứu trên cho thấy việc thành lập cơ quan BHTG cũng như việc ban hành các văn bản pháp luật để điều chỉnh hoạt động này là một hướng đi đúng đắn. Tuy đây còn là một nghiệp vụ rất mới ở Việt Nam nhưng trong thời gian gần 9 năm triển khai thực hiện, thông qua hoạt động của tổ chức BHTG Việt Nam, Nghị định 98/1999/NĐ – CP ngày 1/9/1999 và các văn bản pháp lý có liên quan đã được áp dụng vào thực tiễn, đem lại những thành tựu rất đáng khích lệ. Cùng với các biện pháp bảo đảm an toàn khác, hoạt động BHTG góp phần không nhỏ vào việc ổn định và phát triển lành mạnh các TCTD. Hơn thế BHTG cũng đã tạo lập được niềm tin của người gửi tiền đối với ngân hàng, qua đó góp phần ổn định và phát triển nền kinh tế xã hội. Tuy vậy, đặt trong tình hình mới hiện nay và xu hướng trong tương lai, những qui định của pháp luật về BHTG ở Việt Nam đã bộc lộ những điểm yếu và hạn chế trong một số lĩnh vực nhất định. Điều đó đặt ra yêu cầu đổi mới, hoàn thiện pháp luật một cách đồng bộ, thống nhất trên cơ sở đáp ứng đầy đủ những đòi hỏi khách quan của nền kinh tế, ổn định thị trường trong nước để vững vàng hơn trong tình hình hội nhập. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Luật Ngân hàng sửa đổi, bổ sung năm 2003. Luật các tổ chức tín dụng sửa đổi, bổ sung năm 2003. Nghị định 89/1999/NĐ – CP của chính phủ về BHTG. Quyết định số 1077/2001/QĐ – NHNN ngày 27/8/2001 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về việc sửa đổi, bổ sung Thông tư số 03/2000/TT – NHNN ngày 16/3/2000 hướng dẫn thi hành Nghị định số 89 của Chính phủ về BHTG. Thông tư số 12/2003 ngày 13/12/2003 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước về việc sửa đổi, bổ sung Thông tư số 03/2000/TT – NHNN hướng dẫn thi hành Nghị định số 89/1999 của Chính phủ về BHTG. Quyết định số 145/2000/QĐ – TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 19/12/2000 về việc ban hành qui chế quản lý tài chính đối với BHTG Việt Nam. Quyết định 75/2000/QĐ – TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 28/6/2000 về việc phê duyệt điều lệ về tổ chức và hoạt động của BHTGVN. Công văn 578/CV – NHNN về việc đăng ký tham gia BHTG và nộp phí BHTG ngày 29/6/2000. Công văn 4121/CV – QHQT của Văn phòng Chính phủ ngày 25/7/2002 về việc tham gia Hiệp hội BHTG Quốc tế của BHTG Việt Nam. Giáo trình Luật Tài chính -Trường Đại học Luật Hà Nội. Giáo trình Luật Ngân hàng - Trường Đại học Luật Hà Nội. Giáo trình Bảo hiểm - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân. MỤC LỤC