Thực trạng về hoạt động bảo hiểm xã hội đối với các hợp tác xã công nghiệp tiểu thủ công nghiệp ở Việt Nam trong những năm qua

10 m¸y xÎ gç. Cßn trong ngµnh s¶n xuÊt thñy tinh, th× chñ yÕu thæi b»ng måm... Do ®ã, n¨ng suÊt lao ®éng rÊt thÊp, chÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng ®ång ®Òu vµ kh«ng æn ®Þnh [19, sè 32, th¸ng 2/1974]. MÆt kh¸c, vèn ®Çu t­ cã h¹n, quy m« s¶n xuÊt nhá, chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt thÊp, cã nhiÒu ngµnh nghÒ kh¸c nhau, mÆt hµng s¶n xuÊt phøc t¹p, ®a d¹ng vµ kh«ng æn ®Þnh, sè l­îng l¹i nhá nªn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong kinh doanh. TÝnh ®Õn n¨m 1975, toµn miÒn B¾c chØ cã kho¶ng 2500 HTX s¶n xuÊt CNTTCN vµ non 2000 tæ s¶n xuÊt. C¸c HTX nµy lµm hÇu hÕt c¸c ngµnh nghÒ mµ Nhµ n­íc cã gia c«ng ®Æt hµng [19, sè 51, ra ngµy 8/2/1975]. - VÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, theo thèng kª ch­a ®Çy ®ñ th× toµn ngµnh cã trªn 7 v¹n chiÕc m¸y, trong ®ã cã kho¶ng 8500 c¸i thùc sù gäi lµ m¸y. Cßn l¹i hÇu hÕt lµ ch¾p v¸, m¸y cò c¶i t¹o, hoÆc l¾p ghÐp nhÆt nh¹nh tõ c¸c bé phËn m¸y cò, m¸y cña nhµ m¸y c«ng cô sè 1 Hµ néi rÊt Ýt; hÇu hÕt kh«ng cã bÓ m¹, kh«ng cã hÖ thèng nhuém, ®¸nh bãng vµ s¬n kü thuËt ®Ó trang trÝ s¶n phÈm. - VÒ tµi s¶n cè ®Þnh, tuy chiÕm 60% sè vèn s¶n xuÊt nh­ng ®¹i bé phËn lµ nhµ x­ëng vµ kho tµng (chiÕm 45%), cßn trang thiÕt bÞ, c«ng cô s¶n xuÊt chØ chiÕm cã 39,7%. NÕu tÝnh c¶ quü kh«ng chia trong HTX (phÇn tÝch luü XHCN) th× sè vèn ®Çu t­ vµo tµi s¶n cè ®Þnh tÝnh b×nh qu©n cho mét x· viªn chØ ®­îc trªn d­íi 400 ®ång/ ng­êi (tiÒn n¨m 1975). - VÒ quy m« s¶n xuÊt : TÝnh ®Õn n¨m 1975, toµn ngµnh CNTTCN MiÒn B¾c cã kho¶ng 500 HTX lín, cã tÝnh chÊt xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp, t­¬ng tù víi c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh - cßn phÇn lín c¸c HTX tuy cã nhiÒu x· viªn nh­ng vÉn mang tÝnh chÊt c«ng tr­êng thñ c«ng. Do ®ã, tuy cã sù hiÖp t¸c nh­ng vÒ quy m« vµ kü thuËt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÝnh vÉn ch­a cã g× thay ®æi lín. N¨ng suÊt lao ®éng vÉn rÊt thÊp, phÇn gi¸ trÞ míi ch­a t¹o ra thªm ®­îc bao nhiªu, thËm chÝ cßn ch­a bï ®¾p næi chi phÝ vÒ qu¶n lý vµ chi phèi cho c¸c chÕ ®é lao ®éng trong HTX. NhiÒu HTX cßn kÐm so víi c¸c tæ hîp t¸c hoÆc c¸ thÓ. Do ®ã, t×nh tr¹ng nî s¶n phÈm giao nép cho Nhµ n­íc, nî Ng©n hµng ... kh¸ phæ biÕn. - VÒ tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt : VÒ c¬ b¶n, c¸c HTX ®­îc tæ chøc theo ngµnh nghÒ lµ chñ yÕu. Th«ng th­êng c¸c HTX CNTTCN gåm 2 m« h×nh qu¶n lý sau : + Theo m« h×nh 1 xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp : Víi bé m¸y gåm chñ nhiÖm vµ c¸c bé phËn nghiÖp vô: KÕ ho¹ch, kü thuËt, tµi vô, kÕ to¸n - thèng kª, lao ®éng - tiÒn l­¬ng, v¨n phßng ... + C«ng tr­êng nhËn kho¸n: Chñ nhiÖm nhËn kho¸n vµ giao kho¸n viÖc cho c¸c x· viªn thùc hiÖn t¹i nhµ hoÆc t¹i c¬ së s¶n xuÊt cña HTX. C¸ch nµy, bé m¸y gän nhÑ h¬n. HÖ thèng qu¶n lý HTX nãi chung vµ HTX CNTTCN nãi riªng ®Òu tæ chøc thµnh hÖ thèng däc tõ Trung ­¬ng xuèng c¬ së. ë c¬ së gäi lµ HTX, tõ cÊp x· trë lªn gäi lµ Liªn hiÖp HTX toµn x·, huyÖn, tØnh vµ Trung ­¬ng. Nhê vËy mµ viÖc qu¶n lý chØ ®¹o s¶n xuÊt trong toµn ngµnh ®· chÆt chÏ h¬n vµ ngµnh ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn triÓn lín. Tèc ®é ph¸t triÓn vÒ gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng CNTTCN qua c¸c n¨m N¨m 1964 1969 1971 1974 1975 S¶n l­îng 100% 95,8% 112,9% 135,9% 163% (KH) (Nguån: [19, sè 56, ngµy 23/4/1975]). Tèc ®é ph¸t triÓn GT TSL hµng thñ c«ng xuÊt khÈu qua c¸c n¨m N¨m 1970 1972 1973 1974 1975 (KH) S¶n l­îng 100% 141,8% 148,8% 193,2% 298,9% (Nguån: [19, sè 56, ngµy 23/4/1975]). Tõ khi ®Êt n­íc ®­îc thèng nhÊt (1976), ngµnh CNTTCN ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ trªn ph¹m vi c¶ n­íc, vµ cã nhiÒu khëi s¾c míi. Sau c¶i t¹o c«ng th­¬ng nghiÖp t­ b¶n t­ doanh ë miÒn nam, c¸c HTX CNTTCN ®­îc ph¸t triÓn réng r·i trªn hÇu hÕt c¸c thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn vµ trong c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng ë c¶ hai miÒn Nam - B¾c. Nh­ng, còng do nãng véi, chñ quan, duy ý trÝ nªn c¸c HTX, c¸c tæ hîp t¸c ®· ph¸t triÓn å ¹t, trªn c¬ së ¸p ®Æt, c­ìng bøc, muèn ®­a ngay nh÷ng ng­êi thî thñ c«ng vµo con ®­êng lµm ¨n tËp thÓ ®Ó tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi mµ bá qua c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n, vèn cã cña viÖc hîp t¸c ho¸ lµ tù nguyÖn, cïng cã lîi. Nªn chØ tån t¹i ®­îc thêi gian ®Çu, sau ®ã c¸c HTX, c¸c tæ hîp t¸c dÇn dÇn ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. §Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m nöa cuèi thËp kû 80, nÒn kinh tÕ n­íc ta gÆp nhiÒu khã kh¨n, n¹n l¹m ph¸t cao (3 con sè). T×nh tr¹ng nguyªn nhiªn vËt liÖu thiÕu thèn, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra kh«ng b¸n ®­îc, dÉn ®Õn s¶n xuÊt ngõng trÖ, ®êi sèng x· viªn gÆp nhiÒu g©y cÊn. NhiÒu HTX vµ tæ hîp t¸c cã nguy c¬ t¸n r·, ph¸ s¶n. Phong trµo hîp t¸c ho¸ nãi chung vµ trong ngµnh CNTTCN nãi riªng bÞ ph©n ho¸: - Mét sè HTX vµ tæ hîp t¸c vÉn tån t¹i nh­ng ho¹t ®éng cÇm chõng; - Mét sè cßn tån t¹i nh­ng kh«ng ho¹t ®éng; - Mét sè HTX trë thµnh b×nh phong cho t­ nh©n nóp bãng; - Mét sè th× ®· gi¶i thÓ; - Mét sè ho¹t ®éng tèt lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ cã triÓn väng s¸ng sña, ®ã lµ c¸c HTX ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së nhu cÇu kh¸ch quan vµ ®¶m b¶o nguyªn t¾c tù nguyÖn, qu¶n lý d©n chñ. 1.3.Thêi kú sau ®æi míi (tõ 1986 ®Õn nay) Theo B¸o c¸o cña Ban chØ ®¹o x©y dùng LuËt HTX ngµy 21/6/1995 cña UBKH Nhµ n­íc th× n¨m 1993 chØ cßn 4.000 HTX (b»ng 12,4 % so víi n¨m 1988), sè lao ®éng chØ cßn gÇn 20 v¹n (so víi 1,2 triÖu n¨m 1988). Sù gi¶m sót nµy diÔn ra trong tÊt c¶ c¸c ngµnh: C«ng nghiÖp nÆng gi¶m 82,6% vÒ sè HTX (n¨m 1993 so víi n¨m 1985) vµ 68,8 % vÒ sè lao ®éng vµ 73,2 % vÒ gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng( tÝnh theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 1989); c«ng nghiÖp nhÑ gi¶m sè l­îng HTX tõ 14.964 HTX (1985) xuèng cßn 1.620 HTX (1993) TÝnh ®Õn n¨m 1994 c¶ n­íc chØ cßn 1648 HTX CNTTCN vµ tæ hîp, [14, sè 2 (25), trang 10]. Sau 15 n¨m ®æi míi vµ nhÊt lµ 5 n¨m sau §¹i héi lÇn thø nhÊt Liªn minh HTX ViÖt Nam, toµn quèc ®· cã 1438 HTX CNTTCN tån t¹i vµ ®ang cã xu h­íng ph¸t triÓn tèt. Tªn tuæi c¸c HTX CNTTCN nh­ §oµn KÕt (Th¸i B×nh), C¬ khÝ 2/9 (B¾c Giang), DÖt - may Duy Trinh (Qu¶ng Nam), Gèm sø Th¸i D­¬ng (§ång Nai), M©y - tre - l¸ Ba NhÊt (TP Hå ChÝ Minh), Thèng NhÊt (TiÒn Giang) ngµy cµng ®­îc biÕt ®Õn nhiÒu h¬n ë trong n­íc, thËm chÝ cßn n c¶ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ (Ba NhÊt, Th¸i D­¬ng). T¹i Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng Liªn minh HTX ViÖt Nam lÇn thø 10 vµo cuèi n¨m 1998, c¸c ®¹i biÓu ®· nhÊt trÝ th«ng qua Dù th¶o B¸o c¸o chÝnh trÞ cña §¹i héi lÇn thø hai víi s¸u môc tiªu vµ n¨m nhiÖm vô chñ yÕu sau: + Hµng n¨m thu hót kho¶ng 8-10 % sè hé c¸ thÓ vµ ng­êi lao ®éng tham gia vµo c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX, gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho kho¶ng tõ 1-1,2 triÖu lao ®éng. + B×nh qu©n hµng n¨m vËn ®éng thµnh lËp míi tõ 6-8 % c¸c HTX (kho¶ng tõ 1.200 - 1.400 HTX) thuéc c¸c ngµnh kinh tÕ so víi tæng sè HTX hiÖn cã. + Thu nhËp b×nh qu©n hµng n¨m cña x· viªn vµ ng­êi lao ®éng trong c¸c HTX t¨ng kho¶ng tõ 5 - 6 %. + Gi¶m hé nghÌo trong c¸c HTX xuèng d­íi 10 % vµo n¨m 2003. + H»ng n¨m båi d­ìng vµ ®µo t¹o l¹i tõ 8-10% sè c¸n bé chñ chèt cña c¸c HTX. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2003, cã 100% kÕ to¸n tr­ëng cña HTX ®¹t tr×nh ®é tõ trung cÊp trë lªn. + Gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi theo kÕ ho¹ch hµng n¨m mµ Quèc héi ®· th«ng qua. C¸c nhiÖm vô ®­îc ®Æt ra bao gåm viÖc tuyªn truyÒn, vËn ®éng ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX theo ®óng LuËt HTX; tham gia x©y dùng vµ kiÕn nghÞ söa ®æi bæ sung chÝnh s¸ch, hoµn thiÖn khung ph¸p lý cho sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hîp t¸c; hç trî c¸c mÆt c«ng nghÖ, thÞ tr­êng, ®µo t¹o c¸n bé.. . cho c¸c HTX; thùc hiÖn vai trß ®¹i diÖn vµ b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c thµnh viªn, më réng quan hÖ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, hîp t¸c víi c¸c bé, ngµnh trong c¶ n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ. C¸c HTX sau khi ®­îc thµnh lËp l¹i, ®· ®­îc cñng cè, chuyÓn ®æi vµ c¶i tiÕn qu¶n lý, thay ®æi c¬ b¶n vÒ chÊt. “§Õn nay, c¶ n­íc cã 15.144 HTX, Liªn hiÖp HTX, trong ®ã sè HTX ®· chuyÓn ®æi lµ 8.025 (70,5%); sè ch­a chuyÓn ®æi lµ 3.353 (29,5%) vµ sè HTX thµnh lËp míi lµ 3.766. Trong lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp cã 4.291 HTX, sè ®· chuyÓn ®æi lµ 2066 (90,2%); sè ch­a chuyÓn ®æi lµ 224 (9,8%) vµ sè thµnh lËp míi lµ 2.001” vµ “TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000, c¸c HTX chuyÓn ®æi ®· huy ®éng ®­îc trªn 2.812 tû ®ång d­íi d¹ng vèn gãp cæ phÇn cña x· viªn. Mét sè HTX ®· bæ sung vèn gãp cña x· viªn t¨ng trªn 2 lÇn so víi tr­íc hki chuyÓn ®æi. NhiÒu HTX ®· huy ®éng hoÆc trÝch tõ lîi nhuËn hµng chôc tû ®ång ®Ó ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, më réng s¶n xuÊt kinh doanh nh­: Liªn hiÖp HTX th­¬ng m¹i (Thµnh phè Hå ChÝ Minh), HTX Song Long, HTX may TiÕn Bé (Hµ Néi), HTX §¹i HiÖp, HTX Duy Trinh (Qu¶ng Nam), HTX §oµn KÕt (Th¸i B×nh), HTX gèm sø Th¸i D­¬ng (§ång Nai), HTX Thèng NhÊt (TiÒn Giang)” [ 23 trang7, 8]. 2. Thùc tr¹ng vÒ ho¹t ®éng BHXH ®èi víi c¸c HTX CNTTCN trong thêi gian qua: Nhu cÇu ®­îc tham gia BHXH cña ng­êi lao ®éng trong c¸c HTX CN TTCN ®· xuÊt hiÖn ngay tõ khi c¸c HTX míi ®­îc thµnh lËp, ®ã lµ mét nhu cÇu chÝnh ®¸ng vµ kh¸ch quan. Nã xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ kinh doanh trong c¸c HTX CN TTCN còng th­êng xuyªn xÈy ra c¸c rñi ro x· héi nh­ nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt, kinh doanh kh¸c. §Æc biÖt trong c¸c HTX CN TTCN ng­êi lao ®éng ph¶i lµm viÖc trªn c¬ së c«ng nghÖ th« s¬, l¹c hËu, chñ yÕu lµ thñ c«ng. Do ®ã, søc lùc hao tæn nhiÒu, thu nhËp nãi chung l¹i thÊp. Khi gÆp rñi ro x· héi th× thu nhËp gi¶m, hoÆc mÊt thu nhËp, sÏ nhanh chãng lµm cho ng­êi lao ®éng ph¶i sèng d­íi møc sèng tèi thiÓu. Do ®ã, nhu cÇu ®­îc BHXH lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m æn ®Þnh cuéc sèng cho hä khi gÆp rñi ro x· héi vµ khi vÒ giµ hoÆc chÕt. ChÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta còng nh»m b¶o ®¶m thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng­êi lao ®éng khi hä gÆp c¸c rñi ro x· héi : C¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch BHXH ®­îc thùc hiÖn víi mäi ng­êi lao ®éng, kh«ng ph©n biÖt hä thuéc thµnh phÇn kinh tÕ nµo. V× vËy, viÖc thùc hiÖn BHXH ®èi víi c¸c x· viªn vµ lao ®éng lµm viÖc trong c¸c HTX CN TTCN còng lµ ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng cho hä trong nh÷ng lóc gÆp rñi ro x· héi, khi tuæi giµ, gãp phÇn b¶o ®¶m sù c«ng b»ng vµ an sinh x· héi. Mét sè HTX ®· m¹nh d¹n lµm thö, tr­íc tiªn lµ thùc hiÖn mét sè phóc lîi x· héi tËp thÓ nh­ x©y dùng c¸c nhµ trÎ, nhµ mÉu gi¸o, c©u l¹c bé, võa lµm Héi tr­êng võa lµm n¬i sinh ho¹t v¨n ho¸ tinh thÇn ... ®· ®­îc x· viªn phÊn khëi, ®ång t×nh ñng hé vµ tham gia rÊt ®«ng. Tuy nhiªn, ®a sè c¸c HTX vÉn lóng tóng, ch­a cã biÖn ph¸p th¸o gì vÒ c¬ chÕ, vÒ chÝnh s¸ch, chÕ ®é. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, ngµy 3/8/1970 ChÝnh phñ ®· ra nghÞ quyÕt sè 143/CP nh»m cñng cè HTX CNTTCN. NghÞ quyÕt cã ®o¹n viÕt: " CÇn quan t©m ®óng møc vÊn ®Ò ®êi sèng cña thî thñ c«ng nh»m khuyÕn khÝch nhiÖt t×nh lao ®éng cña hä trong s¶n xuÊt, t¨ng thªm sù g¾n bã cña x· viªn víi HTX. HTX ph¶i phÊn ®Êu ®Ó tù gi¶i quyÕt ®êi sèng cho c¸n bé vµ x· viªn m×nh lµ chÝnh, nhµ n­íc cã gióp ®ì mét phÇn vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho HTX tù phÊn ®Êu. VÒ phÇn HTX ph¶i trªn c¬ së ph¸t triÓn s¶n xuÊt, c¶i tiÕn qu¶n lý mµ n©ng cao thu nhËp vµ qua ®ã, më réng dÇn chÕ ®é phóc lîi tËp thÓ", [19, sè 63+ 64 ra 9/1973]. Sau mét thêi gian ho¹t ®éng ®· cã rÊt nhiÒu HTX, CNTTCN lµm tèt viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH cho x· viªn cña m×nh. Theo b¸o c¸o cña 12 tØnh, tÝnh ®Õn gi÷a n¨m 1973, trong sè 1861 HTX TTCN hiÖn ®ang ho¹t ®éng ë miÒn B¾c n­íc ta cã: + 1729 HTX ®· thùc hiÖn chÕ ®é BHXH èm ®au. + 1300 HTX ®· thùc hiÖn chÕ ®é TNL§ vµ bÖnh nghÒ nghiÖp + 1390 HTX ®· thùc hiÖn chÕ ®é thai s¶n. + 372 HTX ®· thùc hiÖn chÕ ®é trî cÊp giµ yÕu, h­u trÝ + 650 HTX ®· thùc hiÖn chÕ ®é trî cÊp ®«ng con + 931 HTX ®· thùc hiÖn chÕ ®é nghØ phÐp n¨m. + Ngoµi ra, cßn x©y dùng ®­îc 732 nhµ trÎ, 301 nhµ mÉu gi¸o, 351 bÕp ¨n tËp thÓ vµ 733 nhµ c©u l¹c bé. Trong c¸c HTX thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH ë trªn th× cã 372 c¬ së HTX (chiÕm 20%) thùc hiÖn møc tèi ®a nh­ c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh ®ang thùc hiÖn theo "§iÒu lÖ t¹m thêi vÒ BHXH" thùc hiÖn ®èi víi c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc nhµ n­íc ®­îc ban hµnh theo nghÞ ®Þnh 218/CP. ngµy 27/12/1961 cña ChÝnh phñ. Víi tinh thÇn x©y dùng vµ më réng dÇn c¸c chÕ ®é BHXH vµ phóc lîi tËp thÓ lµ mét trong nh÷ng néi dung x©y dùng vµ cñng cè phong trµo hîp t¸c hãa trong ngµnh CNTTCN, ®¸p øng nhu cÇu bøc thiÕt cña x· viªn HTX, lµm cho x· viªn thùc sù yªn t©m, phÊn khëi s¶n xuÊt vµ ngµy cµng g¾n bã víi HTX h¬n n÷a, sau 10 n¨m (kÓ tõ n¨m 1964) tõng b­íc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH (tù ph¸t) cho thÊy: Do tr×nh ®é ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, gi÷a c¸c HTX, gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng; h¬n n÷a , tõ tr­íc ®Õn thêi gian ®ã chóng ta ch­a cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu, h­íng dÉn vµ chØ ®¹o viÖc nµy trong toµn ngµnh, nªn c¸c chÕ ®é BHXH nãi riªng vµ phóc lîi tËp thÓ nãi chung mµ c¸c HTX ®· vËn dông thùc hiÖn ®­îc kh«ng thÓ ®ång ®Òu nhau trong c¸c HTX vµ còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng lÖch l¹c nhÊt ®Þnh. Do ®ã, ®Ó gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt TTCN ph¸t triÓn, cñng cè HTX ®ång thêi ®¸p øng nguyÖn väng tha thiÕt, chÝnh ®¸ng cña ®«ng ®¶o x· viªn HTX CNTTCN; sau mét thêi gian phèi hîp víi Bé Lao ®éng, Bé Néi vô, Tæng C«ng ®oµn ViÖt nam (Nay lµ Bé Lao ®éng - th­¬ng binh vµ x· héi vµ Tæng Liªn ®oµn Lao ®éng ViÖt nam) tæ chøc ®iÒu tra, nghiªn cøu ë nhiÒu HTX, nhiÒu ®Þa ph­¬ng vµ cã sù tham gia ý kiÕn x©y dùng c¸c ngµnh cã liªn quan, Liªn hiÖp x· tiÓu c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp Trung ­¬ng ®· cho ban hµnh “B¶n quy ®Þnh t¹m thêi” vÒ c¸c chÕ ®é BHXH vµ phóc lîi tËp thÓ trong c¸c HTX tiÓu c«ng nghiÖp vµ thñ c«ng nghiÖp. Víi quy ®Þnh nµy, nhiÒu HTX CNTTCN ®· tù ®éng thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH cho x· viªn cña m×nh. Nh­ng, chØ ®­îc mét thêi gian, do c¬ së kinh tÕ chñ yÕu cña BHXH lµ s¶n xuÊt vµ kinh doanh th× l¹i ch­a ph¸t triÓn, ch­a æn ®Þnh mµ ®· thùc hiÖn å ¹t, tù ph¸t vµ trµn lan c¸c chÕ ®é BHXH trong c¸c HTX CNTTCN, dÉn ®Õn viÖc thùc hiÖn BHXH kh«ng ®ång ®Òu trong c¸c HTX cña toµn ngµnh c¶ vÒ møc h­ëng BHXH lÉn sè chÕ ®é BHXH ®· ¸p dông trong c¸c HTX. §Ó ®¶m b¶o tÝnh ®ång ®Òu, thèng nhÊt vµ æn ®Þnh trong toµn ngµnh TTCN, ngµy 15/11/1982, Ban chñ nhiÖm Liªn hiÖp x· TTCN Trung ­¬ng ®· ra QuyÕt ®Þnh sè 292-BCN-L§, ban hµnh “§iÒu lÖ t¹m thêi vÒ c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi x· viªn c¸c HTX vµ c¸c tæ hîp s¶n xuÊt CN TTCN". Néi dung cña "§iÒu lÖ" t¹m thêi nµy c¬ b¶n gièng nh­"§iÒu lÖ t¹m thêi vÒ BHXH" thùc hiÖn ®èi víi c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc, ban hµnh theo NghÞ ®Þnh 218/CP, ngµy 27/12/1961 cña ChÝnh phñ. Nh­ng viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi x· viªn lµ hoµn toµn do c¸c HTX trÝch tõ thu nhËp vµ quü phóc lîi x· héi cña m×nh nép vµo quü BHXH chung cña Liªn hiÖp x· cÊp trªn ®Ó thùc hiÖn. Nh­ vËy, ®Õn nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 80, nh÷ng ng­êi x· viªn HTX CNTTCN ®· chÝnh thøc ®­îc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH gÇn nh­ ng­êi c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh. QuyÒn lîi thô h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH ®· ®­îc ph¸p lý ho¸, ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt trong tiÕn hµnh thùc hiÖn BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng trong ngµnh CN TTCN n­íc ta. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh 292/BCN-L§ chØ ®­îc mét thêi gian ng¾n th× ®· vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n rÊt lín trong viÖc qu¶n lý, tæ chøc thùc hiÖn vµ ®Æc biÖt lµ nÒn kinh tÕ n­íc ta lóc ®ã ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, xo¸ bá c¬ chÕ bao cÊp, nªn ®Õn nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 80 th× bÞ chÊm døt. B­íc sang thËp kû 90, mÆc dï nhµ n­íc ®· ban hµnh Bé LuËt Lao ®éng (1994) Lu©t Hîp t¸c x· (1996), trong ®ã quy ®Þnh râ quyÒn lîi, vµ nghÜa vô tham gia BHXH cña mäi ng­êi lao ®éng vµ ng­êi chñ sö dông lao ®éng, mÆc dï triÓn väng cña c¸c HTX CNTTCN sau khi ®· chuyÓn ®æi c¬ b¶n vÒ chÊt lµ s¸ng sña vµ ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc chç ®øng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN, nh­ng cho ®Õn nay viÖc thùc hiÖn BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng trong khu vùc HTX nãi chung vµ c¸c HTX CNTTCN nãi riªng vÉn chØ n»m trong giai ®o¹n ®ang cßn nghiªn cøu, thö nghiÖm. II. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng mét sè m« h×nh BHXH ®· cã trong c¸c HTX CNTTCN. 1.Thêi kú tr­íc khi cã quyÕt ®Þnh 292/BCN-L§ ngµy 15/11/1982. 1.1. M« h×nh tæ chøc thùc hiÖn. - Ch­a cã hÖ thèng tæ chøc thèng nhÊt tõ Trung ­¬ng (Ban Liªn hiÖp x· Trung ­¬ng) xuèng c¸c c¬ së HTX. - C¸c HTX tù tæ chøc thùc hiÖn BHXH cho x· viªn cña HTX m×nh cïng víi viÖc thùc hiÖn c¸c phóc lîi c«ng céng trong HTX. - C¸c chÕ ®é BHXH thùc hiÖn trong c¸c HTX lµ tuú tiÖn, th«ng th­êng vËn dông theo c¸c chÕ ®é BHXH quy ®Þnh cho c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc, ban hµnh theo NghÞ ®Þnh 218/CP ngµy 27/12/1961 cña ChÝnh phñ nh­ng ë møc thÊp h¬n. Tuú theo kh¶ n¨ng kinh tÕ (quü phóc lîi tËp thÓ) cña HTX mµ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH, cã thÓ thùc hiÖn ®ñ c¶ 6 chÕ ®é (èm ®au; thai s¶n; tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp; mÊt søc lao ®éng; h­u trÝ vµ tö tuÊt), hoÆc chØ mét vµi chÕ ®é nh­ èm ®au; thai s¶n; tai n¹n lao ®éng... - Møc h­ëng trong tõng chÕ ®é BHXH cña c¸c HTX còng kh¸c nhau. - Ng­êi x· viªn kh«ng ph¶i nép BHXH, nguån chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH hoµn toµn lÊy tõ quü phóc lîi tËp thÓ cña HTX , kh«ng cã quü BHXH riªng. - Kh«ng tæ chøc theo dâi riªng viÖc thùc hiÖn BHXH mµ chØ theo dâi chung trong h¹ch to¸n quü phóc lîi tËp thÓ cña HTX. 1.2. Nh÷ng mÆt ®­îc. - MÆc dï ch­a thùc hiÖn ®ång ®Òu ë tÊt c¸c c¸c HTX CN TTCN nh­ng phÇn nµo ®· tháa m·n nguyÖn väng cña ®«ng ®¶o c¸c x· viªn HTX CN TTCN muèn ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH nh­ ng­êi c«ng nh©n trong c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp quèc doanh. - Ng­êi x· viªn c¶m thÊy yªn t©m s¶n xuÊt, g¾n bã víi c«ng viÖc ®­îc giao, tÝch cùc s¶n xuÊt h¬n n÷a ®Ó lµm ra nhiÒu cña c¶i cho x· héi. - Bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho c¸c x· viªn khi gÆp rñi ro x· héi nh­: èm ®au; thai s¶n; tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, tuæi giµ vµ chÕt dÉn ®Õn bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp; gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng cho x· viªn. - T¹o ®iÒu kiÖn g¾n bã x· viªn víi HTX h¬n n÷a. 1.3. Nh÷ng mÆt ch­a ®­îc : - Ch­a g¾n gi÷a quyÒn lîi víi nghÜa vô; ng­êi lao ®éng, ng­êi x· viªn kh«ng ph¶i trÝch trùc tiÕp tiÒn l­¬ng hay tiÒn c«ng cña m×nh mµ sö dông quü chung cña HTX ®Ó nép BHXH, nh­ng vÉn ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH. - LÉn lén gi÷a c¸c chÕ ®é BHXH víi c¸c chÕ ®é phóc lîi tËp thÓ kh¸c, lµm gi¶m ý nghÜa t¸c dông cña BHXH. - Thùc hiÖn ch­a thèng nhÊt gi÷a c¸c HTX trong khu vùc CN TTCN ®· h¹n chÕ tÝnh x· héi cña viÖc thùc hiÖn BHXH. - Cßn nhiÒu HTX CN TTCN ch­a thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH nªn nhiÒu ng­êi x· viªn HTX ch­a ®­îc tham gia BHXH. - Ch­a h×nh thµnh quü BHXH tËp trung thèng nhÊt trong toµn ngµnh nªn kh«ng cã kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt phóc lîi tËp thÓ gi÷a c¸c HTX trong ngµnh víi nhau. §ång thêi, kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó tËn dông sù gióp ®ì cña Nhµ n­íc. - Ch­a cã tæ chøc chuyªn tr¸ch thùc hiÖn BHXH nªn viÖc qu¶n lý cßn láng lÎo vµ kÐm hiÖu qu¶. 2. Thêi kú tõ sau khi cã quyÕt ®Þnh 292/BCN-L§ ngµy 15/11/1982. 2.1. M« h×nh tæ chøc thùc hiÖn: - §· h×nh thµnh tæ chøc thùc hiÖn BHXH tõ Trung ­¬ng ®Õn c¸c c¬ së HTX thuéc ngµnh CN TTCN. ë Trung ­¬ng lµ Ban BHXH Trung ­¬ng, trùc thuéc Héi ®ång Qu¶n trÞ HTX Trung ­¬ng; ë c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng vµ c¸c huyÖn, thÞ, quËn.. lµ c¸c Ban BHXH, trùc thuéc c¸c Ban Liªn hiÖp HTX tØnh vµ huyÖn. Cßn ë c¸c HTX cã bé phËn ( Ýt nhÊt mét ng­êi) theo dâi vÒ viÖc thùc hiÖn BHXH trong HTX cña m×nh. - §· h×nh thµnh quü BHXH thuéc hÖ thèng HTX CN TTCN vµ ®­îc h¹ch to¸n ®éc lËp víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc. - C¸c chÕ ®é BHXH thùc hiÖn trong c¸c HTX còng gièng nh­ c¸c chÕ ®é BHXH thùc hiÖn ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc trong c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp quèc doanh. C¸c chÕ ®é BHXH ¸p dông trong c¸c HTX CNTTCN ®· cã sù ®iÒu tra, phèi hîp nghiªn cøu gi÷a Ban liªn hiÖp x· Trung ­¬ng víi Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi vµ Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt nam. - M« h×nh nµy ®· ®­îc thùc hiÖn réng r·i ë hÇu hÕt c¸c HTX CN TTCN. 2.2. Nh÷ng mÆt ®­îc. + Còng gièng nh­ nh÷ng mÆt ®­îc cña m« h×nh tr­íc khi cã QuyÕt ®Þnh 292/BCN-L§ ngµy 15/11/1982 cña Ban Liªn x· Trung ­¬ng, ban hµnh “§iÒu lÖ BHXH” t¹m thêi ¸p dông cho c¸c x· viªn HTX vµ c¸c tæ hîp s¶n xuÊt CN TTCN. + Ngoµi ra, m« h×nh nµy cßn cã thªm mét sè mÆt ®­îc kh¸c nh­ sau : - §· t¹o ra hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý BHXH tõ Trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng. Do ®ã, viÖc thùc hiÖn BHXH trong c¸c HTX CN TTCN ®· ®­îc thèng nhÊt trªn ph¹m vi c¶ n­íc vµ ®i vµo nÒ nÕp. - §· t¹o ra ®­îc qòy BHXH cho khu vùc HTX CN TTCN cã h¹ch to¸n ®éc lËp so víi NSNN. - T¹o ®­îc mét sè kinh nghiÖm trong viÖc qu¶n lý vµ thùc hiÖn BHXH trong khu vùc HTX CN TTCN. 2.3. Nh÷ng mÆt ch­a ®­îc. - Còng gièng nh­ m« h×nh tr­íc ®©y, m« h×nh nµy mang tÝnh bao cÊp cña HTX. Ng­êi lao ®éng, x· viªn chØ ®ãng gãp mét phÇn nhá, nh­ng vÉn ®­îc h­ëng ®Çy ®ñ c¸c chÕ ®é BHXH theo quy ®Þnh cña §iÒu lÖ BHXH trong c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp quèc doanh. §iÒu nµy, cã xu h­íng quèc doanh hãa x· viªn HTX, trong khi b¶n chÊt kinh tÕ cña hai lo¹i h×nh, hai thµnh phÇn kinh tÕ nµy kh¸c nhau, ®ã lµ së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. - Khi thùc hiÖn BHXH ®èi víi c¸n bé CNVC khu vùc quèc doanh trong thêi kú bao cÊp tr­íc ®©y, viÖc x©y dùng c¸c chÕ ®é BHXH cßn xen lÉn víi chÝnh s¸ch ng­êi cã c«ng nh»m ®¹t yªu cÇu chÝnh trÞ, mµ quªn mÊt c¬ së khoa häc cña nã lµ tÝnh to¸n c©n ®èi qòy BHXH. ë ®©y, c¸c HTX CNTTCN còng vËn dông theo c¸c quy ®Þnh nµy mµ ch­a tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn BHXH lµ ph¶i dùa trªn c¬ së ph¸t triÓn kinh tÕ cña HTX vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh thu - chi quü. - Qòy BHXH ®­îc h¹ch to¸n ®éc lËp, nh­ng ch­a ®­îc sù b¶o hé cña Nhµ n­íc. Do ®ã, khi Nhµ n­íc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch tiÒn l­¬ng (bï gi¸ vµo l­¬ng), c¶i c¸ch tiÒn tÖ . . . qòy BHXH kh«ng b¶o toµn ®­îc vèn, bÞ hao hôt lín dÉn ®Õn ®æ vì quü, kh«ng cßn kh¶ n¨ng chi tr¶, khiÕn cho viÖc thùc hiÖn BHXH trong c¸c HTX CN TTCN bÞ ngõng trÖ vµ thÊt b¹i. - Tuy ®· cã hÖ thèng tæ chøc bé m¸y qu¶n lý BHXH tõ Trung ­¬ng tíi c¬ së HTX, nh­ng do nÆng vÒ t­ t­ëng bao cÊp, nªn viÖc qu¶n lý thu BHXH cho qòy láng lÎo, chñ yÕu dùa trªn c¬ së tù nguyÖn ®ãng gãp cña c¸c HTX lµ chÝnh, mµ ch­a cã nh÷ng quy chÕ ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh nguån thu vµ chèng thÊt thu tiÒn BHXH. MÆt kh¸c, trong viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH trong HTX vÉn nÆng c¬ chÕ xin - cho tuú tiÖn, dÉn ®Õn quü thu ®­îc Ýt nh­ng chi l¹i nhiÒu nªn quü BHXH ngµy cµng gi¶m dÇn vµ mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶. - Ch­a cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng phÇn qòy t¹m thêi nhµn rçi. Do ®ã, khi nÒn kinh tÕ gÆp l¹m ph¸t cao th× quü nhanh chãng bÞ mÊt gi¸ trÞ, mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶, dÉn ®Õn ph¶i ngõng trÖ viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH trong c¸c HTX CN TTCN. - X· viªn cßn ch­a thÊy râ quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc tham gia BHXH. 3. Mét sè bµi häc kinh nghiÖm. Qua viÖc thùc hiÖn BHXH trong c¸c HTX CN TTCN tr­íc ®©y cã thÓ rót ra mét sè bµi häc sau ®©y. 3.1- B¶o hiÓm x· héi muèn thùc hiÖn ®­îc tèt ph¶i theo ®óng c¸c quy luËt ph¸t triÓn kh¸ch quan cña nã. Kh«ng thÓ chñ quan duy ý trÝ hoÆc ¸p ®Æt tuú tiÖn, n«n nãng ®¸p øng ngay nhu cÇu mong muèn cña mäi ng­êi, trong khi mäi ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó h×nh thµnh, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nã ch­a cã hoÆc ch­a ®Çy ®ñ. 3.2 - B¶o hiÓm x· héi ph¶i thùc hiÖn trªn c¬ së ph¸t triÓn kinh tÕ HTX nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung. §ång thêi ph¶i ®¶m b¶o c©n b»ng thu - chi cña quü BHXH, g¾n chÆt quyÒn lîi víi nghÜa vô, cã ®ãng cã h­ëng, ®ãng theo møc nµo th× h­ëng theo møc ®ã. 3.3- Quü b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé vµ ph¶i n»m trong quü BHXH nãi chung cña toµn quèc. ChØ cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o cho qòy ®­îc b¶o toµn, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. 3.4 - Tæ chøc BHXH cña c¸c HTX CN TTCN ph¶i n»m trong guång m¸y chung cña BHXH ViÖt nam, kh«ng thÓ t¸ch rêi ®Ó ho¹t ®éng ®éc lËp víi BHXH ViÖt nam, v× ®Æc thï cña kinh tÕ tËp thÓ trong khèi CN TTCN ë n­íc ta nãi chung cßn nhá bÐ, ch­a æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ trong thêi kú ®Çu khi míi b­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. - §èi víi c¸c HTX ®· qua chuyÓn ®æi, ®· thùc hiÖn ®¨ng ký kinh doanh theo LuËt hîp t¸c x· th× thùc hiÖn lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc. Cßn ®èi víi c¸c HTX ch­a kÞp chuyÓn ®æi, s¶n xuÊt vµ kinh doanh ch­a æn ®Þnh, ch­a cã hiÖu qu¶ kinh tÕ th× nªn cñng cè, c¶i tiÕn qu¶n lý ®Ó gi÷ cho HTX tån t¹i, kh«ng nªn nãng véi tham gia thùc hiÖn BHXH ngay, tr­íc m¾t, cã thÓ t¹m thêi thùc hiÖn theo lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn. Sau mét thêi gian, s¶n xuÊt vµ kinh doanh ph¸t triÓn, thùc sù cã hiÖu qu¶ míi, tiÕn hµnh tham gia BHXH b¾t buéc. Ch­¬ng III Mét sè ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p ®Ó tæ chøc thùc hiÖn BHXH ®èi víi c¸c HTX CN TTCN ë viÖt nam trong thêi gian tíi I. Mét sè ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn BHXH ®èi víi c¸c HTX CN TTCN ë viÖt nam. C¨n cø vµo c¸c c¬ së lý luËn vÒ tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi vµ thùc tr¹ng ho¹t ®éng BHXH ®èi víi c¸c HTX CNTTCN trong thêi gian qua, mét sè ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn BHXH ®èi víi c¸c HTX CNTTCN trong thêi gian tíi,®ã lµ: 1. §Þnh h­íng vÒ ®èi t­îng ®iÒu tra, kh¶o s¸t thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi trong khu vùc HTX CNTTCN ë ViÖt Nam. ViÖc ®iÒu tra, kh¶o s¸t thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi ®èi víi c¸c HTX CNTTCN lµ nh»m môc ®Ých x¸c ®Þnh c¸c sè liÖu c¬ b¶n vÒ thùc tr¹ng cña c¸c HTX CNTTCN, trªn c¬ së ®ã x©y dùng kÕ ho¹ch tæ chøc thùc hiÖn BHXH trong khu vùc nµy, do ®ã yªu cÇu ®èi t­îng ®iÒu tra cÇn réng, ®ñ c¸c lo¹i ®èi t­îng. Cã thÓ thùc hiÖn ®iÒu tra c¸c ®èi t­îng sau: C¸c hîp t¸c x· tiªu biÓu mµ tªn tuæi ®· cã nhiÒu ng­êi biÕt ®Õn: nh­: HTX §oµn kÕt (Th¸i B×nh), HTX C¬ khÝ (B¾c Giang), HTX DÖt - may Duy Trinh (Qu¶ng Nam), HTX Gèm sø Th¸i D­¬ng (§ång Nai), HTX M©y tre l¸ Ba NhÊt (TP Hå ChÝ Minh), HTX Thèng NhÊt (TiÒn Giang).. . Mét sè HTX CNTTCN tiªu biÓu, ®· qua chuyÓn ®æi ë mét sè thµnh phè lín: Hµ Néi, H¶i Phßng, §µ N½ng, TP Hå ChÝ Minh vµ ë mét sè tØnh kh¸c. Mét sè HTX CNTTCN kh¸c ch­a qua chuyÓn ®æi nh­ng vÉn ho¹t ®éng b×nh th­êng. 2. C¸c chÕ ®é BHXH thùc hiÖn trong c¸c HTX CN TTCN. 2.1. §èi víi lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc Lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc cã thÓ ¸p dông ®èi víi c¸c HTX cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn. Ng­êi sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng ph¶i ®ãng BHXH theo tû lÖ nh­ quy ®Þnh t¹i ®iÒu 149 cña Bé luËt lao ®éng vµ h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH nh­: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®«ng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, h­u trÝ vµ tö tuÊt. - §èi t­îng tham gia BHXH trong c¸c HTX CN TTCN. - Ng­êi lao ®éng ®­îc c¸c HTX CN TTCN thuª kho¸n lµm viÖc cho m×nh theo chÕ ®é hîp ®ång lao ®éng hoÆc tháa ­íc lao ®éng gi÷a HTX víi hä tõ 3 th¸ng trë lªn. - X· viªn c¸c HTX ®ang trùc tiÕp tham gia s¶n xuÊt vµ kinh doanh trong HTX (ng­êi cã quan hÖ gãp vèn nh­ng kh«ng cã quan hÖ lao ®éng kh«ng thuéc ®èi t­îng ®ãng BHXH). - Møc ®ãng BHXH : Møc ®ãng BHXH hµng th¸ng dùa trªn c¬ së møc tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng hay thu nh©p hµng th¸ng cña ng­êi lao ®«ng, ng­êi x· viªn. Nh­ng møc thÊp nhÊt ®­îc chän lµm c¨n cø ®ãng BHXH, ph¶i b»ng 1,4 lÇn møc l­¬ng tèi thiÓu hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc ®èi víi lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc. (ch¼ng h¹n nh­ trong giai ®o¹n hiÖn nay, møc l­¬ng tèi thiÓu cña Nhµ n­íc quy ®Þnh lµ 210.000 ®/th¸ng, th× møc ®­îc chän lµm c¨n cø ®Ò x¸c ®Þnh møc ®ãng BHXH thÊp nhÊt ph¶i lµ: 210.000 x 1,4 = 294.000 ®/ th¸ng). Quy ®Þnh nµy nh»m ®¶m b¶o cho møc l­¬ng thÊp nhÊt cña ng­êi vÒ h­u b»ng møc l­¬ng tèi thiÓu hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc theo tõng thêi gian cô thÓ. Ng­êi lao ®éng ®ãng 5 % tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng hay thu nhËp b×nh qu©n hµng th¸ng cña m×nh (hoÆc møc chän lµm c¨n cø ®ãng BHXH thÊp nhÊt ®· x¸c ®Þnh nh­ trªn); HTX (ng­êi chñ sö dông lao ®éng) ®ãng 15% tæng møc l­¬ng, tæng møc tiÒn c«ng, hay tæng møc thu nhËp b×nh qu©n cña nh÷ng ng­êi lao ®«ng, ng­êi x· viªn ®ang lµm viÖc cho hä (hoÆc tæng møc chän lµm c¨n cø ®ãng BHXH trªn); tæng céng lµ 20 % møc tiÒn l­¬ng (tiÒn c«ng hay møc chän lµm c¨n cø ®ãng BHXH) ®Ó thùc hiÖn 5 chÕ ®é. - Ph­¬ng ph¸p ®ãng BHXH : C¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng (HTX vµ c¸c Tæ hîp t¸c) cã thÓ thùc hiÖn ®ãng BHXH theo, hµng th¸ng, hµng quý. Møc ®ãng lµ 20% tæng quü l­¬ng, tiÒn c«ng hay thu nhËp hoÆc møc chän lµm c¨n cø ®ãng BHXH. §Õn kú thu BHXH, ng­êi sö dông lao ®éng khÊu trõ 5% tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng hay thu nhËp cña ng­êi lao ®éng cïng víi 15 % quü l­¬ng hoÆc quü tiÒn c«ng ®Ó ®ãng BHXH cho c¬ quan BHXH - TÝnh h­ëng BHXH: C¸ch tÝnh h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH ¸p dông nh­ c¸ch tÝnh ®­îc quy ®inh t¹i b¶n §iÒu lÖ BHXH ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 12/CP ngµy 26/01/1995 cña ChÝnh Phñ. 2.2. §èi víi lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn: §èi víi ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c HTX CNTTCN kh«ng thuéc diÖn hoÆc ch­a cã ®iÒu kiÖn tham gia BHXH b¾t buéc th× cã thÓ tham gia BHXH theo loai h×nh tù nguyÖn. §èi víi lo¹i h×nh nµy, tr­íc m¾t chØ nªn thùc hiÖn hai chÕ ®é: H­u trÝ vµ tö tuÊt. - VÒ chÕ ®é h­u trÝ: + VÒ tuæi nghØ h­u : ChØ nªn ¸p dông theo quy ®Þnh cña Bé LuËt lao ®éng. + VÒ ®é dµi thêi gian ®ãng BHXH: Kh«ng quy ®Þnh cøng nh¾c nh­ víi lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc, mµ quy ®Þnh theo nh÷ng kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh: D­íi 5 n¨m; tõ 5 n¨m ®Õn d­íi 10 n¨m; tõ 10 n¨m ®Õn d­íi 15 n¨m; tõ 15 ®Õn d­íi 20 n¨m; tõ 20 n¨m ®Õn d­íi 25 n¨m; tõ 25 n¨m ®Õn d­íi 30 n¨m; tõ 30 n¨m ®Õn d­íi 35 n¨m vµ trªn 35 n¨m. + Møc ®ãng BHXH : Møc ®ãng BHXH dùa trªn c¬ së møc tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng hay thu nh©p hµng th¸ng cña ng­êi lao ®«ng, ng­êi x· viªn. Cã thÓ chia lµm nhiÒu møc ®ãng (tÊt nhiªn sÏ cã nhiÒu møc h­ëng t­¬ng øng). Møc ®ãng thÊp nhÊt lµ 10.000 ®/th¸ng/ng­êi. Sau ®ã lµ c¸c møc kh¸c b»ng møc tèi thiÓu céng thªm béi sè lÇn cña 5.000 ®/th¸ng, ng­êi. NghÜa lµ, bao gåm c¸c møc ®ãng sau: 10.000®; 15.000®; 20.000 ®; 25.000®; 30.000®/ th¸ng/ ng­êi. + Ph­¬ng ph¸p ®ãng BHXH : C¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng (HTX vµ c¸c Tæ hîp t¸c) cã thÓ thùc hiÖn ®ãng BHXH theo, hµng th¸ng, hµng quý hoÆc nöa n¨m, hoÆc chØ ®ãng mét lÇn tÊt c¶.. + C¸ch tÝnh møc h­ëng BHXH: Møc thô h­ëng BHXH ®èi víi lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn cã nh÷ng ®iÓm kh¸c víi lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc. ë ®©y, cã thÓ coi kho¶n ®ãng gãp BHXH cña ng­êi lao ®éng nh­ lµ mét kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm cña hä trong qu¸ tr×nh lao ®éng, lµm viÖc cã thu nhËp ®Ó sau nµy tù nu«i sèng m×nh khi giµ yÕu, vÒ h­u ®ì g¸nh nÆng cho gia ®×nh, con c¸i vµ x· héi. V× vËy, møc h­ëng thô dùa trªn nguyªn t¾c cña viÖc göi tiÒn tiÕt kiÖm, tøc lµ: B»ng tæng sè tiÒn ®· ®ãng BHXH céng thªm c¸c kho¶n tiÒn l·i Ýt nhÊt b»ng l·i suÊt tiÒn göi tiÒn tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n hiÖn hµnh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc BHXH c«ng bè theo tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Do ®ã møc h­ëng BHXH phô thuéc chñ yÕu vµo c¸c nh©n tè sau: .Tuú theo møc chän ®ãng BHXH: §ãng ë møc cao th× ®­îc h­ëng nhiÒu vµ ng­îc l¹i, ®ãng ë møc thÊp th× h­ëng Ýt. . Tuú theo ®é dµi thêi gian ®ãng BHXH: §ãng dµi thêi gian th× ®­îc h­ëng nhiÒu vµ ng­îc l¹i, ®ãng Ýt thêi gian th× h­ëng Ýt. . Tuú theo c¸ch ®ãng BHXH: §ãng mét lÇn tõ ®Çu th× sÏ ®­îc h­ëng nhiÒu vµ ®ãng r¶i ®Òu theo thêi gian lÞch th× h­ëng Ýt h¬n. . T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc: NÕu tèt, thuËn lîi, l¹m ph¸t thÊp, t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao th× møc h­ëng thùc tÕ sÏ cao h¬n vµ ng­îc l¹i. . L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong tõng thêi kú. . T×nh h×nh b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng cña quü BHXH. . Vµ nhiÒu yÕu tè kh¸c ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn “dßng tiÒn “ cña quü BHXH. Khi ®Õn tuæi vÒ h­u (hoÆc hÕt thêi h¹n ®¨ng ký tham gia BHXH, ng­êi lao ®éng, ng­êi x· viªn cã thÓ ®Õn BHXH nhËn tiÒn theo ®Þnh kú hµng th¸ng hoÆc nhËn mét lÇn (kh«ng ph¶i nép thuÕ thu nhËp) ®Ó toµn quyÒn sö dông cho cuéc ®êi cßn l¹i cña m×nh. - ChÕ ®é tö tuÊt. Ng­êi lao ®éng, ng­êi x· viªn tham gia BHXH tù nguyÖn, bÞ chÕt, th× ®­îc quü BHXH phóng viÕng trÞ gi¸ gÊp 10 lÇn møc ®ãng tèi thiÓu (tøc lµ 10 x 10.000® = 100.000 ®) lÊy tõ nguån t¨ng tr­ëng quü vµ ng­êi ®­îc thõa kÕ hîp ph¸p sÏ ®­îc thanh to¸n toµn bé kho¶n tiÒn ®ãng BHXH cña ng­êi qu¸ cè theo c¸ch tÝnh h­ëng nªu trªn ®Ó chi vÒ kho¶n mai t¸ng phÝ, sè tiÒn cßn l¹i ®­îc coi nh­ kho¶n trî cÊp tuÊt mét lÇn. 3. §Þnh h­íng m« h×nh tæ chøc qu¶n lý quü BHXH trong c¸c HTX CN TTCN Quü ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt vµ tËp trung t¹i BHXH ViÖt nam, ®­îc sö dông ®Ó chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH vµ chi c¸c ho¹t ®éng sù nghiÖp BHXH trong khu vùc HTX CN TTCN. M« h×nh cô thÓ qu¶n lý quü BHXH trong c¸c HTX CNTTCN cã thÓ thùc hiÖn mét trong hai m« h×nh sau: + Tæ chøc hÖ thèng bé m¸y riªng trùc thuéc BHXH ViÖt Nam ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý BHXH trong c¸c HTX CNTTCN, coi nh­ mét hÖ thèng con cña hÖ thèng bé m¸y BHXH ViÖt Nam hiÖn hµnh. + Kh«ng tæ chøc hÖ thèng bé m¸y qu¶n lý riªng mµ giao cho BHXH ViÖt nam tæ chøc thùc hiÖn BHXH trong c¸c HTX CNTTCN coi nh­ c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng kh¸c hiÖn ®ang tham gia BHXH theo NghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/01/1995 cña ChÝnh phñ. 4. C¸c gi¶i ph¸p ®¶m b¶o c©n b»ng thu - chi quü BHXH thuéc c¸c HTX CNTTCN: Khi quü BHXH ®­îc thµnh lËp vµ h¹ch to¸n ®éc lËp víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc, th× vÊn ®Ò c©n b»ng tthu- chi quü BHXH trë thµnh vÊn ®Ò sèng cßn quyÕt ®Þnh cho sù tån t¹i cña quü BHXH vµ b¶o ®¶m cho viÖc duy tr× thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi ng­êi tham gia BHXH thuéc khu vùc nµy. ViÖc thu- chi kh«ng c©n b»ng cña quü BHXH trong c¸c HTX CNTTCN thùc hiÖn trong nh÷ng n¨n tr­íc ®©y khiÕn cho quü BHXH bÞ ®æ vì, mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH; dÉn ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch BHXH trong c¸c HTX CNTTCN chØ ®­îc vµi n¨m ®· bÞ ph¸ s¶n. §Ó ®¶m b¶o c©n b»ng thu - chi cña quü, th× tr­íc tiªn cÇn ®¶m b¶o æn ®Þnh nguån thu. H¬n n÷a, nguån thu ph¶i lu«n lu«n ®­îc ph¸t triÓn ®Ó lín h¬n c¸c kho¶n ph¶i chi. Sau ®ã, ®Õn viÖc x¸c ®Þnh møc chi phÝ cña quü vµ cuèi cïng lµ biÖn ph¸p qu¶n lý quü nh­ thÕ nµo cho tèt. V× vËy, cã thÓ dùa vµ ba nhãm gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn c©n b»ng thu - chi quü BHXH thuéc c¸c HTX CN TTCN - mét quü BHXH thµnh phÇn n»m trong quü BHXH ViÖt Nam. 4.1. C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®¶m b¶o nguån thu cho quü BHXH trong c¸c HTX CNTTCN: + Thùc hiÖn triÖt ®Ó nguyªn t¾c cã ®ãng BHXH míi ®­îc h­ëng BHXH: - C¸c HTX khi tham gia BHXH cho x· viªn hoÆc ng­êi lao ®éng cña m×nh ph¶i thùc hiÖn nghiªm chØnh viÖc ®ãng BHXH, ®ãng ®ñ sè vµ ®óng h¹n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (dù kiÕn 15% møc chän lµm c¨n cø ®ãng BHXH ). HTX cßn ph¶i lµ ®Çu mèi thu tiÒn ®ãng BHXH cña c¸c x· viªn, c¸c ng­êi lao ®éng trong c¸c HTX (dù kiÕn 5% møc chän lµm c¨n cø thu BHXH hµng th¸ng) ®Ó nép cho BHXH cïng mét lóc víi kho¶n ®ãng BHXH cña HTX. - Ng­êi x· viªn , ng­êi lao ®éng (kh«ng ph¶i lµ x· viªn) ®­îc HTX CNTTCN thuª kho¸n lµm viÖc cho m×nh theo chÕ ®é hîp ®ång hoÆc tho¶ ­íc lao ®éng tõ 03 th¸ng trë lªn, còng ph¶i dµnh mét phÇn tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng hay thu nhËp hµng th¸ng cña m×nh ( theo luËt ®Þnh) nép cho quü BHXH ®Ó tù b¶o hiÓm cho m×nh (dù kiÕn lµ 5% møc chän lµm c¨n cø ®ãng BHXH cho hai chÕ ®é h­u trÝ vµ tö tuÊt). + Kh«ng ngõng më réng ®èi t­îng tham gia BHXH - Më réng ®Õn mäi ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c HTX CNTTCN hiÖn cã vµ trong t­¬ng lai sÏ thµnh lËp míi, c¸c tæ hîp t¸c thuéc c¸c lÜnh vùc ngµnh nghÒ kh¸c phi n«ng nghiÖp. + Duy tr× vµ æn ®Þnh nguån thu ®èi víi nh÷ng HTX khi ®· tham gia BHXH, nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch cô thÓ quan t©m gióp ®ì hä æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®Ó cã thu nhËp ®ãng BHXH (cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng, t×m kiÕm mÆt hµng s¶n xuÊt míi, hç trî vèn..) + VÒ l©u dµi ph¶i t¨ng møc nép BHXH: Thùc hiÖn b»ng hai c¸ch sau: - Chän møc c¨n cø ®ãng BHXH ngµy cµng t¨ng dùa trªn c¬ së møc thu nhËp thùc tÕ cña c¸c HTX. - N©ng tû lÖ ®ãng BHXH so víi møc chän ®Ó lµm c¨n cø ®ãng BHXH (dù kiÕn cña ®Ò tµi: Møc chän lµm c¨n cø ®ãng BHXH tèi thiÓu ph¶i b»ng 1,4 lÇn møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh ®èi víi lo¹i h×nh b¾t buéc hiÖn nay). Tuy nhiªn, tû lÖ nµy chØ cã møc ®é kh«ng thÓ n©ng qu¸ cao sÏ ¶nh h­ëng ®Õn cuéc sèng hiÖn t¹i cña x· viªn vµ ng­êi lao ®éng. 4.2. C¸c gi¶i ph¸p nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ cho quü BHXH: + Thùc hiÖn chi ®óng ®èi t­îng, chi ®óng chÕ ®é BHXH, ®óng thêi gian, nhanh chãng vµ thuËn tiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó khuyÕn khÝch nhiÒu ng­êi kh¸c tham gia BHXH, gãp phÇn t¹o thªm nguån thu BHXH. + Møc chi cho c¸c chÕ ®é BHXH ph¶i c¨n cø vµo møc thu ®èi víi c¸c c¸c chÕ ®é ®ã ®Ó ®¶m b¶o c©n b»ng thu - chi cña quü, tr¸nh bÞ l¹m dông. + TiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lý. 4.3. C¸c gi¶i ph¸p vÒ qu¶n lý quü BHXH: + Ph¶i cã hµnh lang ph¸p lý b¶o ®¶m cho viÖc thùc hiÖn vµ qu¶n lý quü BHXH trong khu vùc nµy. Tr­íc tiªn cÇn ban hµnh NghÞ ®Þnh cña ChÝnh Phñ bæ sung ®èi tuîng tham gia BHXH b¾t buéc trong c¸c HTX CNTTCN theo NghÞ ®Þnh sè 12/CP ngµy 26/01/1995 cña ChÝnh Phñ vÒ viÖc ban hµnh §iÒu lÖ BHXH ®Ó thùc hiÖn thèng nhÊt trªn ph¹m vi c¶ n­íc. Sau ®ã, sÏ ®­a vµo dù th¶o LuËt BHXH tíi ®©y. + X©y dùng bé m¸y qu¶n lý riªng hoÆc giao cho hÖ thèng BHXH ViÖt nam tæ chøc qu¶n lý Quü vµ thùc hiÖn BHXH ®èi víi c¸c HTX CNTTCN; song ®Òu ph¶i ®­îc h¹ch to¸n, qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt vµo hÖ thèng BHXH ViÖt Nam. + Ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ ®Õn tõng ®èi t­îng, tõng HTX tham gia BHXH + X©y dùng c¸c quy chÕ nghiÖp vô thu, chi BHXH mét c¸ch chÆt chÏ vµ thùc hiÖn thèng nhÊt trong toµn ngµnh trªn c¬ së quy chÕ nghiÖp vô cña BHXH ViÖt Nam. Tu©n thñ viÖc lËp hÖ thèng sæ s¸ch, chøng tõ thu, chi vµ c¸c biÓu b¸o c¸o thèng kª tæng hîp theo chÕ ®é kÕ to¸n tµi chÝnh vµ b¸o c¸o ®Þnh kú hiÖn hµnh cña BHXH ViÖt Nam vµ cña Nhµ n­íc. + TuyÓn dông vµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c BHXH trong c¸c HTX CNTTCN trong s¹ch, trung thùc, nhiÖt t×nh vµ tinh th«ng nghiÖp vô. + T¨ng c­êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn, vËn déng c¸c HTX vµ ng­êi lao ®éng tham gia BHXH. + T¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn Thu - Chi BHXH trong c¸c HTX CNTTCN cña BHXH ViÖt Nam vµ cña c¸c c¬ quan h÷u quan cã thÈm quyÒn kh¸c cña Nhµ n­íc. + Nhµ n­íc cÇn cã chÕ tµi sö ph¹t nghiªm minh c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n cã hµnh vi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ BHXH. 5. C¸c gi¶i ph¸p b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü BHXH trong c¸c HTX CNTTCN: Cã thÓ sö dông c¸c gi¶i ph¸p sau: + Quü BHXH ph¶i ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé. §©y lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt ®Ó b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü BHXH. §Æc biÖt trong c¸c tr­êng hîp sau: - Khi nÒn kinh tÕ trong n­íc bÞ khñng ho¶ng, l¹m ph¸t cao. - BÊt kh¶ kh¸ng do thiªn tai, ®Þch ho¹, chiÕn tranh.. - Nhµ n­íc thay ®æi c¸c chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l­¬ng, thu nhËp, tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ.. .. + CÇn lµm tèt viÖc qu¶n lý, l­u tr÷, khai th¸c hå s¬ cña c¸c ®èi t­îng tham gia BHXH ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c møc chi BHXH, Møc dù phßng. Trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nguån quü nhµn rçi t¹m thêi ®Ó cã kÕ ho¹ch sö dông hîp lý, tr¸nh bÞ ®éng. + CÇn nghiªn cøu x¸c ®Þnh chiÕn l­îc ®Çu t­ toµn diÖn nguån quü nhµn rçi nµy nh»m môc ®Ých t¹o ra nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nãi chung vµ trong c¸c HTX CNTTCN nãi riªng ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh nguån thu. + Trong ®Çu t­ tõ nguån quü nhµn rçi nµy ph¶i ®¶m b¶o cã l·i vµ Ýt gÆp rñi ro nhÊt. §ång thêi ph¶i tu©n thñ chÆt chÏ c¸c nguyªn t¾c cña BHXH: Cã lîi, dÔ thanh to¸n, dÔ thu håi vèn vµ ph¶i cã hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi râ rÖt, ®é rñi ro thÊp nhÊt. + Khi cho vay tõ nguån quü nµy ph¶i b¶o ®¶m l·i suÊt cho vay ph¶i lu«n lu«n lín h¬n møc tr­ît gi¸ cña thÞ tr­êng hµng ho¸ - tiÒn tÖ hiÖn hµnh ®Ó b¶o tån ®­îc quü. + Cã thÓ sö dông mét sè biÖn ph¸p cô thÓ nh­ sau: - §Çu t­ mua c«ng tr¸i, tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc. - §Çu t­ mua cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc hoÆc c¸c doanh nghiÖp kh¸c ®ang vµ sÏ lµm ¨n thùc sù cã hiÖu qu¶ kinh tÕ. - Cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam, c¸c quü quèc gia (quü hç trî ®Çu t­, quü gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, quü dù tr÷ quèc gia..) vay víi l·i suÊt thÊp nh­ng ph¶i ®¶m b¶o cao h¬n møc tr­ît gi¸ trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ - tiÒn tÖ. - Liªn doanh, liªn kÕt ®Çu t­ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng c¬ së vµ kinh doanh bÊt ®éng s¶n ®Ó b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü. - Cho c¸c HTX CNTTCN cã xu h­íng ph¸t triÓn tèt vay ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¹o nguån ®ãng BHXH æn ®Þnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. + Nguån l·i do ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü ®­îc sö dông cho c¸c viÖc sau: - Bæ sung l¹i cho quü. - TiÕp tôc ho¹t ®éng ®Çu t­ sinh lêi. II. Mét sè khuyÕn nghÞ cô thÓ ®Ó tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi c¸c HTX CNTTCN ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 1. Tæ chøc bé phËn nghiªn cøu vÒ BHXH tù nguyÖn. §©y lµ mét lo¹i h×nh BHXH rÊt míi mÎ ë ViÖt Nam, hiÖn nay ch­a thùc hiÖn nªn rÊt cÇn thiÕt cã bé ph©n nghiªn cøu vÒ BHXH tù nguyÖn ë ViÖt Nam. Bé phËn nµy cã nhiÖm vô : + T×m hiÓu, nghiªn cøu c¸c kinh nghiÖm thùc hiÖn BHXH tù nguyÖn ë n­íc ngoµi, trªn c¬ së ®ã vËn dông nh÷ng kinh nghiÖm thÝch hîp vµo ViÖt nam. + Nghiªn cøu t×m hiÓu vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn BHXH tù nguyÖn. + Sö dông to¸n b¶o hiÓm ®Ó tÝnh to¸n lËp ra c¸c b¶ng tra cô thÓ cho tõng møc ®ãng gãp, møc h­ëng cña tõng chÕ ®é BHXH theo lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn. + Nghiªn cøu x¸c ®Þnh c¸c m« h×nh BHXH tù nguyÖn phï hîp víi tõng ®èi t­îng tham gia BHXH tù nguyÖn. + §­a ra c¸c ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn BHXH ë n­íc ta trong thêi gian tíi. 2. Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý BHXH trong c¸c HTX CNTTCN §Ó qu¶n lý sù nghiÖp BHXH trong c¸c HTX CNTTCN cã thÓ sö dông mét trong hai m« h×nh sau: 2.1. M« h×nh tæ chøc bé m¸y riªng: 2.1.1 §Æc ®iÓm: M« h×nh nµy cã ®Æc ®iÓm sau: + Tæ chøc riªng mét hÖ thèng bé m¸y qu¶n lý sù nghiÖp BHXH tõ Trung ­¬ng xuèng c¬ së, trùc thuéc BHXH ViÖt Nam, cã nhiÖm vô thùc hiÖn sù nghiÖp BHXH vµ qu¶n lý quü BHXH trong c¸c HTX CNTTCN trªn ph¹m vi c¶ n­íc. - ë Trung ­¬ng - Héi ®ång Trung ­¬ng Liªn minh c¸c HTX ViÖt Nam thµnh lËp c¬ quan BHXH HTX CNTTCN, c¬ quan nµy t­¬ng ®­¬ng vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña BHXH tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng hiÖn nay. - ë c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng - C¸c Héi ®ång Liªn minh c¸c HTX tØnh, thµnh lËp c¬ quan BHXH HTX CNTTCN tØnh, c¬ quan nµy t­¬ng ®­¬ng vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña BHXH huyÖn, quËn, thµnh phè trùc thuéc tØnh hiÖn nay (®ang ho¹t ®éng theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 19/CP, ngµy 16/02/1995 cña ChÝnh phñ, ”VÒ viÖc thµnh lËp BHXH ViÖt Nam” vµ QuyÕt ®Þnh sè 606/TTg, ngµy 26/09/1995 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, “ VÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BHXH ViÖt Nam”). C¬ quan nµy trùc thuéc c¬ quan BHXH HTX CNTTCN Trung ­¬ng; cã nhiÖm vô thùc hiÖn BHXH trong c¸c HTX CNTTCN trong tØnh . + C¸c c¬ quan BHXH HTX CNTTCN cã tµi kho¶n chuyªn thu BHXH riªng më t¹i c¸c tØnh vµ thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng ®Ó thu tiÒn BHXH cña c¸c HTX CNTTCN, sau ®ã ®Þnh kú nép vÒ tµi kho¶n chuyªn thu BHXH cña BHXH ViÖt Nam ®Ó qu¶n lý. + C¸c c¬ quan BHXH HTX CNTTCN nµy cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, cã con dÊu riªng, n»m trong hÖ thèng bé m¸y cña BHXH ViÖt Nam . 2.1.2.¦u ®iÓm: DÔ dµng qu¶n lý chÆt chÏ, v× cã ®iÒu kiÖn ®i s©u ®i s¸t tõng c¬ së HTX CNTTCN nªn n¾m ch¾c ®­îc c¸c ®èi t­îng tham gia BHXH. §ång thêi kÕt hîp ®­îc sù thóc ®Èy ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ nµy víi viÖc më réng ®èi t­îng tham gia BHXH ®Õn c¸c c¬ së vµ c¸c lµng nghÒ thuéc khu vùc nµy. 2.1.3. Nh­îc ®iÓm: Ph¶i t¨ng thªm bé m¸y, nªn cã thÓ g©y khã kh¨n, lóng tóng lóc ®Çu. 2.2. M« h×nh bé m¸y chung: 2.2.1. §Æc ®iÓm: + Kh«ng h×nh thµnh hÖ thèng tæ chøc bé m¸y riªng ®Ó qu¶n lý sù nghiÖp BHXH trong c¸c HTX CNTTCN. + ViÖc thùc hiÖn BHXH trong c¸c HTX CNTTCN ®­îc thùc hiÖn b×nh th­êng nh­ c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng kh¸c hiÖn ®ang tham gia BHXH thuéc lo¹i h×nh b¾t buéc theo NghÞ ®Þnh 12/CP, ngµy 26/01/1995 cña ChÝnh phñ. Do ®ã c¸c HTX CNTTCN hiÖn ®ang cã trô së ®ãng ë ®©u th× ®¨ng ký tham gia BHXH víi c¬ quan BHXH trªn ®Þa bµn ®ã. C¸c c¬ quan thuéc hÖ thèng BHXH sÏ cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn tèt sù nghiÖp BHXH trong c¸c HTX CNTTCN. §èi víi nh¸nh BHXH tù nguyÖn, BHXH ViÖt Nam sÏ phèi hîp víi Héi ®ång Trung ­¬ng Liªn minh c¸c HTX bµn b¹c ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý riªng nguån quü nµy, hoÆc cã thÓ giao trùc tiÕp cho Héi ®ång Trung ­¬ng Liªn minh c¸c HTX ViÖt Nam thùc hiÖn d­íi sù qu¶n lý vµ gi¸m s¸t cña BHXH ViÖt Nam . 2.2.2. ¦u ®iÓm: - Bé m¸y rÊt gän nhÑ, c¬ quan BHXH chØ cÇn bæ sung thªm mét sè ng­êi ®Ó theo dâi riªng BHXH thuéc c¸c HTX CNTTCN, nªn rÊt tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. - Cã thÓ thùc hiÖn BHXH ngay sau khi Nhµ n­íc cho phÐp, mµ kh«ng cÇn cã giai ®o¹n chuÈn bÞ thµnh lËp hÖ thhèng bé m¸y qu¶n lý tõ Trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng. 2.2.3. Nh­îc ®iÓm: ViÖc t×m hiÓu, n¾m ch¾c c¸c ®èi t­îng vµ t×nh h×nh thùc tÕ s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña c¸c HTX b­íc ®Çu gÆp khã kh¨n. Nh­ng cã thÓ kh¾c phôc b»ng c¸ch BHXH ViÖt Nam phèi hîp chÆt chÏ víi Héi ®ång Trung ­¬ng Liªn minh c¸c HTX ViÖt Nam, c¸c Héi ®ång Liªn minh c¸c HTX tØnh, huyÖn cïng tiÕn hµnh kh¶o s¸t vµ thùc hiÖn BHXH trong khu vùc. 3. Nh÷ng kiÕn nghÞ kh¸c §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt sù nghiÖp BHXH ë ViÖt Nam ®Ò tµi cßn kiÕn nghÞ mét sè vÊn ®Ò chung kh¸c nh­ sau: Sím x©y dùng vµ ban hµnh Bé LuËt vÒ BHXH ë n­íc ta lµm hµnh lang ph¸p lý c¬ b¶n cho viÖc thùc hiÖn sù nghiÖp BHXH. Sím cã chÝnh s¸ch, c¬ chÕ tµi chÝnh thÝch hîp trong viÖc b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü. Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh BHXH: + BHXH b¾t buéc; + BHXH tù nguyÖn. Tæ chøc c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé chuyªn ngµnh BHXH ë bËc ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc. T¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt cho ngµnh BHXH. §Æc biÖt lµ trang bÞ réng r·i hÖ thèng m¸y ®iÖn to¸n vµ c¸c phÇn mÒm qu¶n lý BHXH, thùc hiÖn nèi m¹ng trªn toµn hÖ thèng. §µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc cña ngµnh ®Ó n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô, chuyªn m«n vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. KÕt luËn Kinh tÕ hîp t¸c, lµ h×nh thøc kinh tÕ cã kh¶ n¨ng réng lín thu hót, tËp hîp ®«ng ®¶o c¸c lùc l­îng lao ®éng, nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt nhá tù nguyÖn gãp vèn, gãp c«ng søc. . . cïng nhau tæ chøc thµnh c¸c lo¹i HTX s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ b¶o ®¶m ®êi sèng. Do ®ã, sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c HTX ch¼ng nh÷ng lµ sù cÇn thiÕt vÒ kinh tÕ mµ cßn cã ý nghÜa x· héi s©u s¾c. Còng chÝnh v× vËy, mµ ngay c¶ ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, h×nh thøc nµy còng vÉn ®­îc tån t¹i vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. ë ViÖt Nam, h×nh thøc HTX sÏ cßn tån t¹i l©u dµi trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH. Do ®ã, viÖc thùc hiÖn BHXH trong khu vùc HTX CNTTCN lµ vÊn ®Ò bøc xóc vµ cÇn thiÕt. + Mét mÆt, nã tho¶ m·n nhu cÇu kh¸ch quan vµ chÝnh ®¸ng cña nh÷ng ng­êi lao ®éng trong khu vùc HTX CN TTCN. + MÆt kh¸c, nã thÓ hiÖn b¶n chÊt nh©n v¨n s©u s¾c cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta - mét Nhµ n­íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n, tÊt c¶ v× con ng­êi. + §ång thêi, ®èi víi BHXH ViÖt Nam, ®©y còng chÝnh lµ mét biÖn ph¸p cùc kú quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn sù nghiÖp BHXH, nh»m kh«ng ngõng më réng ®èi t­îng tham gia BHXH ra khu vùc ngoµi quèc doanh ®Ó ®¶m b¶o nguån thu cho quü ngµy cµng ph¸t triÓn kh«ng ngõng. §Ò tµi nµy nh»m chuÈn bÞ nh÷ng c¬ së lý luËn vÒ tæ chøc thùc hiÖn vµ xem xÐt, nghiªn cøu thùc tr¹ng qu¸ tr×nh ho¹t ®éng BHXH trong khu vùc c¸c HTX CNTTCN tr­íc ®©y mµ ®· bÞ gi¸n ®o¹n tõ l©u. Trªn c¬ së ®ã nªu ra nh÷ng gi¶i ph¸p, nh÷ng ®Þnh h­íng ®Ó thùc hiÖn BHXH cho c¸c HTX CNTCN trong thêi gian tíi ë ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. RÊt mong ®­îc sù tham gia ®ãng gãp cña thµy ®Ó ®Ò tµi ®­îc hoµn thiÖn, gãp phÇn thiÕt thùc ®­a ®Ò tµi vµo øng dông trong thùc tiÔn./. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Lª Quèc Sö - Mét sè vÊn ®Ò LÞch sö kinh tÕ ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1998. 2. PGS,PTS. NguyÔn TÜnh Gia (chñ biªn) - Xu h­íng biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1998. 3. GS,TS. Vò Huy Tõ (chñ biªn) - Vai trß qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1998. 4. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia - D©n sè vµ ph¸t triÓn d©n sè cho c¸c nhµ Qu¶n lý Nhµ n­íc. Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi, 1997. 5. ViÖn ChiÕn l­îc ph¸t triÓn, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ - C«ng nghiÖp vµ chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng dùa trªn xuÊt khÈu, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1997. 6. LuËt gia Kim Anh - LuËt Hîp t¸c x· vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, 1998. 7. TrÇn §øc - Hîp t¸c x· vµ thêi vµng son cña kinh tÕ gia ®×nh, Nhµ xuÊt b¶n T­ t­ëng- V¨n ho¸, Hµ Néi, 1991. 8. ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng- Khu vùc kinh tÕ phi chÝnh quy. Mét sè kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tiÔn ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1997. 9. Chu Quang Trø - T×m hiÓu Lµng nghÒ Thñ c«ng ®iªu kh¾c cæ truyÒn, Nhµ xuÊt b¶n ThuËn ho¸, HuÕ, 1997. 10. TrÇn Quang Hïng, PTS. M¹c V¨n TiÕn - §æi míi chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1998. 11. PGS,PTS. Bïi TiÕn Quý, PTS. M¹c V¨n TiÕn, PTS Vò Quang Thä - Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ kinh tÕ b¶o hiÓm, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1997. 12. Bé m«n Kinh tÕ häc, Khoa Thèng kª, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, PGS,PTS. Bïi Huy Th¶o - Gi¸o tr×nh Thèng kª b¶o hiÓm, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi, 1997. 13. Bé m«n Kinh tÕ B¶o hiÓm, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, PGS,PTS NguyÔn Cao Th­êng (chñ biªn) - Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ kinh doanh b¶o hiÓm, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1998. 14. T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh d­¬ng, Sè 2 (25), th¸ng 6/1997. 15.T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ n¨m 1996,1997,1998. 16.T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o, Sè 9, th¸ng 4/1998. 17. Tæng côc Thèng kª - KÕt qu¶ Tæng ®iÒu tra c¸c c¬ së kinh tÕ hµnh chÝnh, sù nghiÖp n¨m 1995, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi, 1997. 18. Tæng côc Thèng kª - Mét sè chØ tiªu chñ yÕu vÒ quy m« vµ hiÖu qu¶ cña 1,9 triÖu c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi, 1997. 19. B¸o TiÓu c«ng nghiÖp, Thñ c«ng nghiÖp, n¨m 1973,,1974,,1975vµ n¨m 1976.. 20. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1996. 21. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, 1991. 22. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi ,2001. 23. Tµi liÖu phôc vô sinh ho¹t chi bé, sè 01/ TBNB th¸ng 1 n¨m 2002. 24. Tæng côc Thèng kª - Niªn gi¸m thèng kª n¨m 1995, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi, 1996. 25. Tæng côc Thèng kª - Niªn gi¸m thèng kª n¨m 1996, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi, 1997. 26. Tæng côc Thèng kª - Niªn gi¸m thèng kª n¨m 1997, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi, 1998. 27. §Æng §øc §¹m - §æi míi kinh tÕ ViÖt Nam, thùc tr¹ng vµ triÓn väng, Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh, Hµ Néi 1997. 28. TrÇn Anh Ph­¬ng, Quan hÖ gi÷a Ngo¹i th­¬ng víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ më, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi, Hµ néi, 1997. 29. Hång Vinh (chñ biªn) - C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ N«ng nghiÖp, n«ng th«n. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1998. 30. GS,TS. L­¬ng Xu©n Quú, GS,TS. NguyÔn ThÕ Nh· - §æi míi tæ chøc vµ qu¶n lý hîp t¸c x· trong N«ng nghiÖp, n«ng th«n, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi, 1999. 31. Hå ChÝ Minh - TuyÓn tËp, TËp 1, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, n¨m 1980. 32. Bé m«n Kinh tÕ chÝnh trÞ häc, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n - Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c- Lª nin, TËp II, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1998. 33. TS. NguyÔn §×nh TÊn (chñ biªn) - Gi¸o tr×nh X· héi häc trong qu¶n lý - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, 2000.