Tiểu luận Kinh tế chính trị - Giá trị thặng dư

Tiểu luận kinh tế chính trị L I M Đ UỜ Ở Ầ Đ t n c ta đang trong quá trình đi lên XHCN, n n kinh t còn đang trongấ ướ ề ế ở giai đo n s khai. Đ có th t o l p đ c m t n n kinh t th tr ng v ng ch cạ ơ ể ể ạ ậ ượ ộ ề ế ị ườ ữ ắ thì Nhà N c ta ph i xây d ng m t n n kinh t cao d a trên l c l ng s n xu tướ ả ự ộ ề ế ự ự ượ ả ấ hi n đ i v i trình đ k thu t tiên ti n.ệ ạ ớ ộ ỹ ậ ế Trong l ch s phát tri n c a mình, con ng i đã tr i qua nhi u hình tháiị ử ể ủ ườ ả ề kinh t xã h i, n i b t là: công xã nguyên thu , chi m h u nô l , phong ki n, tế ộ ổ ậ ỷ ế ữ ệ ế ư b n ch nghĩa, và cu i cùng là: xã h i ch nghĩa. Tuy nhiên, trên th c t l iả ủ ố ộ ủ ự ế ạ ch a có m t hình thái kinh t nào có m t c ch qu n lý và đi u hành m t cáchư ộ ế ộ ơ ế ả ề ộ h p lý nh t.Bên c nh đó n n kinh t n c ta l i đang đi vào giai đo n c a sợ ấ ạ ề ế ướ ạ ạ ủ ự phát tri n, đó là b c ngo t trong quá trình chuy n t n n kinh t quan liêu baoể ướ ặ ể ừ ề ế c p sang n n kinh t th tr ng có s qu n lý c a Nhà N c. Nên vai trò c aấ ề ế ị ườ ự ả ủ ướ ủ Nhà N c trong n n kinh t th tr ng là r t quan tr ng, nó không ch có m tướ ề ế ị ườ ấ ọ ỉ ặ tích c c nh : năng su t lao đ ng tăng nhanh, công ngh s n xu t không ng ngự ư ấ ộ ệ ả ấ ừ đ c c i ti n, hàng hoá đa d ng, thu nh p qu c dân tăng ... mà bên c nh đó thượ ả ế ạ ậ ố ạ ị tr ng cũng n y sinh nhi u m t tiêu c c, c n gi i quy t nh : l m phát, th tườ ả ề ặ ự ầ ả ế ư ạ ấ nghi p, kh ng ho ng, t n n-xã h i...ệ ủ ả ệ ạ ộ Đ kinh t đ c đ m b o là phát tri n có hi u qu , công b ng, n đ nh vàể ế ượ ả ả ể ệ ả ằ ổ ị phát tri n theo đ nh h ng xã h i ch nghĩa thì Nhà N c ph i can thi p vàể ị ướ ộ ủ ướ ả ệ qu n lý m t cách ch t ch . Do nh ng v n đ tiêu c c ch a đ c gi i quy tả ộ ặ ẽ ữ ấ ề ự ư ượ ả ế tri t đ nên không có n n kinh t nào mà l i không ch u s qu n lý c a Nhàệ ể ề ế ạ ị ự ả ủ N c nh ng m c đ và ph m vi khác nhau.ướ ở ữ ứ ộ ạ T vi c phát tri n kinh t cho phù h p v i vi c gi i quy t nh ng v n đừ ệ ể ế ợ ớ ệ ả ế ữ ấ ề c b n c a n n kinh t , em xin l a ch n đ tài ti u lu n : "ơ ả ủ ề ế ự ọ ề ể ậ Vai trò c a Nhàủ N c Vi t Nam trong n n kinh t th tr ng đ nh h ng xã h i ch nghĩa Vi tướ ệ ề ế ị ườ ị ướ ộ ủ ở ệ Nam". 1 PH N IIẦ VAI TRÒ C A NHÀ N C VI T NAM TRONG N N KINH T THỦ ƯỚ Ệ Ề Ế Ị TR NG Đ NH H NG XÃ H I CH NGHĨA VI T NAMƯỜ Ị ƯỚ Ộ Ủ Ở Ệ I- Tính t t y u khách quan trong vai trò qu n lý c a Nhàấ ế ả ủ N c.ướ Nhà N c đ c coi là công c c a giai c p th ng tr đ duy trì tr t t vàướ ượ ụ ủ ấ ố ị ể ậ ự qu n lý xã h i cho phù h p v i l i ích c a chính xã h i đó. Do đó Nhà N c cóả ộ ợ ớ ợ ủ ộ ướ vai trò h t s c quan tr ng trong vi c đi u ti t n n kinh t vĩ mô t x a cho đ nế ứ ọ ệ ề ế ề ế ừ ư ế nay. 1- Trong l ch s .ị ử Trong l ch s xã h i loài ng i, th i kỳ công xã nguyên thu là th i kỳị ử ộ ườ ờ ỷ ờ không có Nhà N c, do trình đ th p kém, cu c s ng sinh ho t b y đàn : cùngướ ộ ấ ộ ố ạ ầ s ng, cùng lao đ ng, cùng h ng thành qu chung nên m i ng i đ u bìnhố ộ ưở ả ọ ườ ề đ ng, xã h i không có s phân chia giai c p, không có k giàu ng i nghèo,ẳ ộ ự ấ ẻ ườ không có đ u tranh và phân chia giai c p. Quy n l c trong th i kỳ này h t s cấ ấ ề ự ờ ế ứ đ n gi n, v i h th ng qu n lý không mang tính giai c p mà d i c s kinh t ,ơ ả ớ ệ ố ả ấ ướ ơ ở ế xã h i xu t hi n m t hình thái t ch c m i g i là th t c.ộ ấ ệ ộ ổ ứ ớ ọ ị ộ L c l ng s n xu t phát tri n đã thúc đ y năng su t lao đ ng trong xã h iự ượ ả ấ ể ẩ ấ ộ ộ tăng nhanh h n, t ch c xã h i thay đ i. Trong xã h i không còn t n t i th t c,ơ ổ ứ ộ ổ ộ ồ ạ ị ộ mà thay vào đó là ch đ t h xu t hi n đã phân chia giai c p thành k giàuế ộ ư ữư ấ ệ ấ ẻ ng i nghèo, hình thành ch nô và nô l . Nh ng y u t m i xu t hi n đã làmườ ủ ệ ữ ế ố ớ ấ ệ cho th t c không th đ ng v ng và t đó m t xã h i m i v i s phân chia khóị ộ ể ứ ữ ừ ộ ộ ớ ớ ự đi u hoà đã đ c hình thành. Đ có th qu n lý, đi u hoà và có kh năng d pề ượ ể ể ả ề ả ậ t t xung đ t giai c p thì t ch c y ph i có kh năng chi ph i đ c c xã h i,ắ ộ ấ ổ ứ ấ ả ả ố ượ ả ộ 2 Tiểu luận kinh tế chính trị không gì khác t ch c y ch có th là Nhà N c. Theo nh Mác và Ănghen đãổ ứ ấ ỉ ể ướ ư t ng nói : đó là l c l ng t bên ngoài đ t vào xã h i, m t l c l ng t a h nhừ ự ượ ừ ặ ộ ộ ự ượ ự ồ ư đ ng trên xã h i có nhi m v làm d u b t xung đ t và gi cho xung đ t đó n mứ ộ ệ ụ ị ớ ộ ữ ộ ằ trong vòng tr t t .ậ ự Không ch có ch c năng qu n lý lãnh th và tr t t xã h i mà Nhà N cỉ ứ ả ổ ậ ự ộ ướ còn có ch c năng kinh t , c th :ứ ế ụ ể Trong th i đ i chi m h nô l , Nhà N c đã tr c ti p dùng quy n l cờ ạ ế ữư ệ ướ ự ế ề ự c a mình đ can thi p vào vi c phân ph i c a c i s n xu t.ủ ể ệ ệ ố ủ ả ả ấ Trong th i đ i phong ki n, Nhà N c bên c nh vi c tham gia vào quá trìnhờ ạ ế ướ ạ ệ phân ph i c a c i mà còn đ ng ra thành l p l c l ng nhân công xây d ng k tố ủ ả ứ ậ ự ượ ự ế c u h t ng cho s n xu t nông nghi p, khuy n khích nhân dân đi m đ ng cácấ ạ ầ ả ấ ệ ế ở ườ vùng kinh t m i, đ ra các chính sách v ru ng đ t cho phù h p v i t ng th iế ớ ề ề ộ ấ ợ ớ ừ ờ kỳ. Trong th i đ i t b n ch nghĩa, n n kinh t phát tri n nhanh nên giai c pờ ạ ư ả ủ ề ế ể ấ t s n c n có s h tr và giúp đ c a Nhà N c đ qu n lý ch t ch n n kinhư ả ầ ự ỗ ợ ỡ ủ ướ ể ả ặ ẽ ề t .V i vai trò c a mình Nhà N c đã đ a ra các hình th c chính sách nh m m cế ớ ủ ướ ư ứ ằ ụ đích không cho ti n thoát ra ngoài nh : không cho phép các t th ng n cề ư ư ươ ướ ngoài mang ti n ra kh i n c h và ch d c phép mang hàng vào. Trong ngo iề ỏ ướ ọ ỉ ượ ạ th ng, h dùng hàng rào thu quan đ đánh thu nh p kh u cao h n thu xu tươ ọ ế ể ế ậ ẩ ơ ế ấ kh u. M t khác, Nhà N c h tr các ph ng ti n, v t ch t và tài chính cho cácẩ ặ ướ ỗ ợ ươ ệ ậ ấ th ng nhân khi h tham gia buôn bán qu c t . Nh đó mà các n c t b n cóươ ọ ố ế ờ ướ ư ả đ c m t l ng ti n l n, c a c i d i dào d n đ n lĩnh v c s n xu t phát tri n.ượ ộ ượ ề ớ ủ ả ồ ẫ ế ự ả ấ ể Ngành công nghi p phát tri n, t o ra nhi u máy móc thi t b hi n đ i, có kệ ể ạ ề ế ị ệ ạ ỹ thu t tiên ti n và y u t th t nghi p là h u qu đ c đ a lên hàng đ u.ậ ế ế ố ấ ệ ậ ả ượ ư ầ T do c nh tranh đã tr thành đòi h i c p thi t trong đ i s ng kinh t . Cácự ạ ở ỏ ấ ế ờ ố ế nhà kinh t h c c đi n đã ng h t do c nh tranh, mà tiêu bi u là nhà kinh tế ọ ổ ể ủ ộ ự ạ ể ế h c ng i Anh - Adam Smith đã đ a ra thuy t bàn tay vô hình và nguyên lý Nhàọ ườ ư ế 3 N c không can thi p vào ho t đ ng c a n kinh t . Đ n nh ng năm 30 c a thướ ệ ạ ộ ủ ề ế ế ữ ủ ế k XX, nh ng cu c kh ng ho ng kinh t n ra th ng xuyên và đã ch ng t bànỷ ữ ộ ủ ả ế ổ ườ ứ ỏ tay vô hình không th đ m b o nh ng đi u ki n n đ nh cho kinh t th tr ngể ả ả ữ ề ệ ổ ị ế ị ườ phát tri n. Bên c nh đó trình đ s n xu t ngày càng cao đã ch cho các nhà kinhể ạ ộ ả ấ ỉ t th y t m quan tr ng c a vi c can thi p vào quá trình ho t đ ng n n kinh tế ấ ầ ọ ủ ệ ệ ạ ộ ề ế c a Nhà N c.ủ ướ Theo các nhà kinh t h c thì Nhà N c đi u ti t n n kinh t và làm choế ọ ướ ề ế ề ế s n xu t tăng lên kéo theo thu nh p cũng tăng lên, làm cho tiêu dùng tăng. Songả ấ ậ khuynh h ng tiêu dùng có gi i h n nên đ n m t th i đi m nào đó thì khuynhướ ớ ạ ế ộ ờ ể h ng này s gi m xu ng và d n đ n s gi m sút v giá c hàng hóa, làm choướ ẽ ả ố ẫ ế ự ả ề ả t su t vay c a các ch doanh nghi p s không có l i trong vi c vay v n đ đ uỷ ấ ủ ủ ệ ẽ ợ ệ ố ể ầ t . Và nh v y h s không đ u t kinh doanh n a, n n kinh t đi đ n trì tr ,ư ư ậ ọ ẽ ầ ư ữ ề ế ế ệ kh ng ho ng, làm cho n n th t nghi p ngày càng tăng. Mu n kh c ph c tìnhủ ả ạ ấ ệ ố ắ ụ tr ng này thì Nhà N c can thi p vào th tr ng và m ra các cu c đ u t l n.ạ ướ ệ ị ườ ở ộ ầ ư ớ Tuy nhiên nó cũng không th xoá đi nh ng h u qu này mà n n th t nghi p cònể ữ ậ ả ạ ấ ệ x y ra tr m tr ng h n, do đó n n kinh t hi n đ i mu n phát tri n ph i d a vàoả ầ ọ ơ ề ế ệ ạ ố ể ả ự c c ch th tr ng cũng nh s qu n lý c a Nhà N c.ả ơ ế ị ườ ư ự ả ủ ướ N i b t là quan đi m kinh t h n h p c a nhà kinh t h c ng i M -ổ ậ ể ế ỗ ợ ủ ế ọ ườ ỹ Paul Samuelra, ông cho r ng c ch th tr ng xác đ nh giá c và s n l ngằ ơ ế ị ườ ị ả ả ượ trong nhi u lĩnh v c, trong đó Chính ph đi u ti t kinh t th tr ng b ng cácề ự ủ ề ế ế ị ườ ằ ch ng trình thu , ch tiêu, và lu t l . C hai bên th tr ng và chính ph đ u cóươ ế ỉ ậ ệ ả ị ườ ủ ề tính ch t thi t y u. ấ ế ế 2- Trong ch nghĩa xã h i Vi t Nam.ủ ộ ở ệ Ngay t khi n c ta đi theo con đ ng xã h i ch nghĩa, Đ ng và Chínhừ ướ ườ ộ ủ ả ph luôn luôn tìm cách duy trì và thúc đ y n n kinh t phát tri n b n v ng.ủ ẩ ề ế ể ề ữ N c ta ti n thân là n c nông nghi p nên cu c s ng c a ng i dân là con trâuướ ề ướ ệ ộ ố ủ ườ đi tr c cái cày đi sau, nh ng m y năm tr l i đây n n kinh t công nghi p đangướ ư ấ ở ạ ề ế ệ 4 Tiểu luận kinh tế chính trị trên đà phát tri n, th ng m i và k thu t công ngh đang t ng b c m r ngể ươ ạ ỹ ậ ệ ừ ướ ở ộ h n. ơ V i vai trò và ch c năng c a mình Nhà N c đ a ra nh ng chính sách phùớ ứ ủ ướ ư ữ h p đ thu v l i nhu n t i u cho n n kinh t nh : thu nh p kh u cao h nợ ể ề ợ ậ ố ư ề ế ư ế ậ ẩ ơ thu xu t kh u và đánh tr c ti p vào các m t hàng xa x , có giá tr cao, bên c nhế ấ ẩ ự ế ặ ỉ ị ạ đó cho phép các th ng nhân n c ngoài kinh doanh nh ng d i s giám sát cuươ ướ ư ướ ự ả Nhà N c. Trong du l ch, b ng vi c đ u t tu s a, nâng c p các khu du l ch, nghướ ị ằ ệ ầ ư ử ấ ị ỉ mát, danh lam th ng c nh...Nhà N c t đó có m t kho n thu nh p l n đ đ uắ ả ướ ừ ộ ả ậ ớ ể ầ t và phát tri n m nh khoa h c k thu t..ư ể ạ ọ ỹ ậ II-Đ c đi m n n kinh t th tr ng.ặ ể ề ế ị ườ N n kinh t th tr ng v n đ ng theo các quy lu t c a th tr ng, trong đóề ế ị ườ ậ ộ ậ ủ ị ườ quy lu t giá tr đóng vai trò chi ph i và đ c bi u hi n b ng quan h cung c uậ ị ố ượ ể ệ ằ ệ ầ trên th tr ng. N n kinh t th tr ng là giai đo n phát tri n cao c a n n kinhị ườ ề ế ị ườ ạ ể ủ ề t hàng hoá, nó n m trong ti n trình phát tri n l ch s khách quan v kinh t c aế ằ ế ể ị ử ề ế ủ xã h i loài ng i, do đó n n kinh t th tr ng cũng có nh ng u th và khuy tộ ườ ề ế ị ườ ữ ư ế ế t t c a nó.ậ ủ 1- Nh ng u th c a n n kinh t th tr ng.ữ ư ế ủ ề ế ị ườ N n kinh t th tr ng thúc đ y s n xu t và g n s n xu t v i tiêu th ,ề ế ị ườ ẩ ả ấ ắ ả ấ ớ ụ th c hi n m c tiêu c a s n xu t. Do đó ng i ta tìm m i cách rút ng n chu kỳự ệ ụ ủ ả ấ ườ ọ ắ s n xu t, th c hi n tái s n xu t m r ng, áp d ng nhanh chóng s n xu t - khoaả ấ ự ệ ả ấ ở ộ ụ ả ấ h c - công ngh và quay vòng v n m t cách nhanh chóng đ đ t l i nhu n t iọ ệ ố ộ ể ạ ợ ậ ố đa. N n kinh t th tr ng còn thúc đ y và đòi h i các nhà s n xu t năng đ ng,ề ế ị ườ ẩ ỏ ả ấ ộ thích nghi v i các đi u ki n bi n đ ng c a th tr ng b ng cách : thay đ i m uớ ề ệ ế ộ ủ ị ườ ằ ổ ẫ mã s n xu t, tìm m t hàng m i cùng v i th tr ng tiêu th , m r ng quan hả ấ ặ ớ ớ ị ườ ụ ở ộ ệ trong kinh doanh, phá th đ c quy n, khép kín trong m t đ n v kinh doanh, tìmế ộ ề ộ ơ ị l i nhu n t i đa.ợ ậ ố 5 Cùng v i hai u đi m trên thì thúc đ y khoa h c công ngh , kích thích tăngớ ư ể ẩ ọ ệ năng su t lao đ ng, nâng cao trình đ xã h i hoá s n xu t và ch t l ng s nấ ộ ộ ộ ả ấ ấ ượ ả ph m, giá thành h , đáp ng yêu c u nhi u m t c a khách hàng và th tr ng. ẩ ạ ứ ầ ề ặ ủ ị ườ Quá trình đ y nhanh tích t , t p trung s n xu t. Đây là con đ ng đ mẩ ụ ậ ả ấ ườ ể ở r ng quy mô : m t m t kinh doanh, làm ăn gi i, có hi u qu cao cho phép tíchộ ộ ặ ỏ ệ ả t , m r ng quy mô s n xu t, m t m t do quá trình c nh tranh t o ra cho cácụ ở ộ ả ấ ộ ặ ạ ạ doanh nghi p kinh nghi m làm ăn có hi u qu , đ ng th i lo i b nh ng đ n vệ ệ ệ ả ồ ờ ạ ỏ ữ ơ ị làm ăn thua, kém hi u qu . Chính quá trình c nh tranh kinh t là đ ng l c thúcệ ả ạ ế ộ ự đ y tích t và t p trung s n xu t. ẩ ụ ậ ả ấ Quá trình tăng tr ng d i dào s n ph m hàng hoá, d ch v kích thích s nưở ồ ả ẩ ị ụ ả xu t, đ cao trách nhi m c a nhà kinh doanh đ i v i khách hàng, đáp ng nhuấ ề ệ ủ ố ớ ứ c u ngày càng cao c a xã h i.ầ ủ ộ 2- Nh ng khuy t đi m c a n n kinh t th tr ng.ữ ế ể ủ ề ế ị ườ N n kinh t th tr ng là mang tính t phát, tìm ki m l i nhu n b ng b tề ế ị ườ ự ế ợ ậ ằ ấ c giá nào, không c n đi theo h ng c a Nhà N c vì m c tiêu c a nó là phátứ ầ ướ ủ ướ ụ ủ tri n kinh t vĩ mô. Khuy t t t này còn sinh ra đ c quy n, th tiêu c nh tranhể ế ế ậ ộ ề ủ ạ làm gi m hi u qu chung c a n n kinh t .ả ệ ả ủ ề ế Xã h i phát sinh tiêu c c, t n n đi đôi v i kinh t sa sút, gây r i lo n...Cácộ ự ệ ạ ớ ế ố ạ nàh kinh doanh luôn tìm m i th đo n đ làm hàng gi , buôn l u, tr nọ ủ ạ ể ả ậ ố thu ...m c đích cu i cùng là thu v l i nhu n t i đa.ế ụ ố ề ợ ậ ố Vì l i ích cá nhân mà d n đ n tàn phá tài nguyên và hu di t môi tr ng.ợ ẫ ế ỷ ệ ườ III- Vai trò c a Nhà N c Vi t Nam trong n n kinh t thủ ướ ệ ề ế ị tr ng.ườ Trong n n kinh t th tr ng thì vai trò c a Nhà N c là vô cùng c n thi tề ế ị ườ ủ ướ ầ ế và không th thi u đ c. Nhà N c d n d t th tr ng phát tri n theo h ngể ế ượ ướ ẫ ắ ị ườ ể ướ tích c c và kh c ph c, s a ch a nh ng gì mà c ch th tr ng ch a đ t đ cự ắ ụ ử ữ ữ ơ ế ị ườ ư ạ ượ 6 Tiểu luận kinh tế chính trị đ kinh t phát tri n m t cách t t nh t. V y vai trò c a Nhà N c trong n nể ế ể ộ ố ấ ậ ủ ướ ề kinh t th tr ng đ c th hi n nh ng đi m sau :ế ị ườ ượ ể ệ ở ữ ể 1- Đ nh h ng cho s phát tri n n n kinh t .ị ướ ự ể ề ế Hi n nay Nhà N c cho phép các doanh nghi p đ c quy n t l a ch nệ ướ ệ ượ ề ự ự ọ ph ng án s n xu t kinh doanh và tôn tr ng quy t đ nh c a h v vi c s n xu tươ ả ấ ọ ế ị ủ ọ ề ệ ả ấ cái gì, b ng cách nào, tiêu th đâu...Trong khi đó thì các doanh nghi p đ a raằ ụ ở ệ ư ph ng án kinh doanh l y m c tiêu l i nhu n làm th c đo hi u qu công vi cươ ấ ụ ợ ậ ướ ệ ả ệ và cũng là đ nh h ng cho hành vi c a h . S t do kinh doanh đã đ a các doanhị ướ ủ ọ ự ự ư nghi p thu c các thành ph n kinh t khác nhau nh ng ho t đ ng c nh tranh v iệ ộ ầ ế ư ạ ộ ạ ớ nhau, vi c này v a thúc đ y s n xu t phát tri n, v a d n đ n s khai thác b aệ ừ ẩ ả ấ ể ừ ẫ ế ự ừ bãi các ngu n l c, hu ho i môi tr ng.ồ ự ỷ ạ ườ Không gi ng nh doanh nghi p, m c tiêu mà Nhà N c đ t ra là theo đu iố ư ệ ụ ướ ặ ổ m c tiêu chung c a dân t c : làm cho dân giàu, n c m nh, n n kinh t tăngụ ủ ộ ướ ạ ề ế tr ng m t cách n đ nh, v ng ch c trogn đi u ki n công b ng xã h i và hi uưở ộ ổ ị ữ ắ ề ệ ằ ộ ệ qu kinh t c a toàn b n n kinh t qu c dân.ả ế ủ ộ ề ế ố Nhà N c mu n đ a ra đ nh h ng này th c ch t là th ng nh t các l i íchướ ố ư ị ướ ự ấ ố ấ ợ kinh t khác nhau và quy t chúng v cùng m t l i ích đ sao cho trong khi m iế ụ ề ộ ợ ể ỗ ng i theo đu i l i ích cá nhân c a mình cũng đ ng th i góp ph n vào vi c theoườ ổ ợ ủ ồ ờ ầ ệ đu i l i ích dân t c. Đ có th hoàn thi n ch c năng đ nh h ng n n kinh t ,ổ ợ ộ ể ể ệ ứ ị ướ ề ế Chính ph ph i t o ra đ c công c đ nh h ng đ quy t hành đ ng c a doanhủ ả ạ ượ ụ ị ướ ể ụ ộ ủ nghi p và ng i tiêu dùng theo chi u h ng v n đ ng c a n n kinh t Nhàệ ườ ề ướ ậ ộ ủ ề ế N c, c th ban Chính ph đã đ a ra hai đ nh h ng c b n cho s phát tri nướ ụ ể ủ ư ị ướ ơ ả ự ể n n kinh t :ề ế - Chi n l c phát tri n kinh t dài h n.ế ượ ể ế ạ - K ho ch hoá đ nh h ng.ế ạ ị ướ 2-T o môi tr ng thu n l i cho n n s n xu t hàng hoá nhi u thànhạ ườ ậ ợ ề ả ấ ề ph n.ầ 7 M i thành ph n kinh t ch có th ho t đ ng khi có môi tr ng thu n l iỗ ầ ế ỉ ể ạ ộ ườ ậ ợ v i nh ng đi u ki n kinh t xã h i c n và đ . Nhà N c ch đ ng s d ngớ ữ ề ệ ế ộ ầ ủ ướ ủ ộ ử ụ ki n trúc th ng t ng và quy n l c c a mình đ t o ra môi tr ng kinh doanhế ượ ầ ề ự ủ ể ạ ườ thu n l i cho các doanh nghi p yên tâm đ u t , m r ng phát tri n s n xu t. Đậ ợ ệ ầ ư ở ộ ể ả ấ ể hoàn thàh vai trò đó Nhà N c đã th c hi n nh ng công vi c sau :ướ ự ệ ữ ệ - T o đi u ki n thu n l i cho quá trình t do hoá giá c , th ng m i hoáạ ề ệ ậ ợ ự ả ươ ạ n n kinh t .ề ế - B o đ m các quy n c a ng i ch s h uv t li u s n xu t.ả ả ề ủ ườ ủ ở ữ ề ư ệ ả ấ - Đa d ng hoá ch đ s h u v t li u s n xu t.ạ ế ộ ở ữ ề ư ệ ả ấ - Xây d ng h th ng pháp lu t c a n n kinh t th tr ng.ự ệ ố ậ ủ ề ế ị ườ - n đ nh v chính tr .Ổ ị ề ị 3- Phân ph i thu nh p qu c dân m t cách công b ng - hi u qu . ố ậ ố ộ ằ ệ ả Trong kinh t th tr ng càng m r ng thì ho t đ ng c a quy lu t giá trế ị ườ ở ộ ạ ộ ủ ậ ị càng d n đ n vi c phân hoá thu nh p gi a các t ng l p dân c và phân hoá dânẫ ế ệ ậ ữ ầ ớ ư c thành các t ng l p khác nhau, t đó t o ra các quy n l c khác nhau gi a h :ư ầ ớ ừ ạ ề ự ữ ọ quy n l c kinh t và quy n l c chính tr . Tình tr ng b t bình đ ng x y ra quáề ự ế ề ự ị ạ ấ ẳ ả khuôn kh cho phép s d n đ n s ph n ng c a dân c trong m i lĩnh v c :ổ ẽ ẫ ế ự ả ứ ủ ư ọ ự chính tr , xã h i...Đ n đ nh v m t chính tr , Nhà N c c n ph i t o ra môiị ộ ể ổ ị ề ặ ị ướ ầ ả ạ tr ng lành m nh cho các doanh nghi p làm ăn, đ ng th i ph i hoàn thành phânườ ạ ệ ồ ờ ả ph i l i thu nh p c a các t ng l p dân c sao cho tho mãn yêu c u công b ng,ố ạ ậ ủ ầ ớ ư ả ầ ằ hi u qu . M t khác, s khác nhau v s h u c a c i, năng l c s tr ng, trìnhệ ả ặ ự ề ở ữ ủ ả ự ở ườ đ tay ngh và s may m n là đi u l dĩ nhiên.ộ ề ự ắ ề ẽ 4- Can thi p vào các quá trình kinh t m i khi có ch n đ ng. ệ ế ỗ ấ ộ Bên c nh nh ng chi n l c dài h n mà Nhà N c đ t ra và th c hi n thìạ ữ ế ượ ạ ướ ặ ự ệ c ch cung c u giá c th tr ng trong n i đ a và quan h kinh t qu c dânơ ế ầ ả ị ườ ộ ị ệ ế ố cũng nh h ng đ n n n kinh t n c ta hi n nay. Trong tr ng h p Nhàả ưở ế ề ế ở ướ ệ ườ ợ N c s d ng : lãi su t, thu , qu d tr qu c gia và ch tiêu ngân sách đ làmướ ử ụ ấ ế ỹ ự ữ ố ỉ ể 8 Tiểu luận kinh tế chính trị gi m nh ng ch n đ ng do cú s c mang l i nh : th c hi n hoá m c tiêu đ nhả ữ ấ ộ ố ạ ư ự ệ ụ ị h ng c a các ch ng trình kéo dài...và đ a n n kinh t đi theo đúng con đ ngướ ủ ươ ư ề ế ườ đ nh h ng xã h i ch nghĩa.ị ướ ộ ủ 5- Qu n lý tài s n qu c gia, phân b các ngu n l c.ả ả ố ổ ồ ự Nhà N c ta ph i hoàn thành cùng m t lúc hai nhi m v l n trong n n kinhướ ả ộ ệ ụ ớ ề t th tr ng, đó là :ế ị ườ - Nhà N c đi u khi n s v n đ ng c a n n kinh t b ng cách ho ch đ nh cácướ ề ể ự ậ ộ ủ ề ế ằ ạ ị chi n l c phát tri n kinh t xã h i dài h n và ng n h n, quy t đ nh cácế ượ ể ế ộ ạ ắ ạ ế ị ph ng án phân ph i và phân ph i l i thu nh p qu c dân sao cho bình đ ng,ươ ố ố ạ ậ ố ẳ công b ng, hi u qu , t o môi tr ng thu n l i, h ng d n các doanh nghi pằ ệ ả ạ ườ ậ ợ ướ ẫ ệ làm ăn, can thi p vào n n kinh t m i khi có cú s c đ làm gi m các ch n đ ngệ ề ế ỗ ố ể ả ấ ộ trên con đ ng đi đ n m c tiêu.ườ ế ụ - Nhà N c qu n lý tài s n qu c gia. V m t đ i ngo i, Nhà N c có tráchướ ả ả ố ề ặ ố ạ ướ nhi m b o v các ngu n l c, ngăn ch n m i âm m u t bên ngoài đ n vùngệ ả ệ ồ ự ặ ọ ư ừ ế tr i và vùng bi n. V m t đ i n i, Nhà N c là ch s h u các ngu n l c c aờ ể ề ặ ố ộ ướ ủ ở ữ ồ ự ủ khu v c doanh nghi p Nhà N c. V i t cách đó, Nhà N c qu n lý tr c ti pự ệ ướ ớ ư ướ ả ự ế và đóng vai trò đ c quy n các th tr ng quan tr ng. Song bên c nh t cách làộ ề ở ị ườ ọ ạ ư ch các ngu n l c, Nhà N c còn qu n lý đ t n c và là tr ng tài, là ch thủ ồ ự ướ ả ấ ướ ọ ủ ể c a quá trình phân công l i vai trò gi a các thành ph n kinh t không làm tri tủ ạ ữ ầ ế ệ tiêu l i ích chung c a toàn b xã h i.ợ ủ ộ ộ 6- Quá trình t do giá c , th ng m i hoá n n kinh t .ự ả ươ ạ ề ế Xoá b tình tr ng đ c quy n, xây d ng các đ o lu t ch ng đ c quy nỏ ạ ộ ề ự ạ ậ ố ộ ề b ng cách t o đi u ki n c nh tranh gi a các doanh nghi p, t o ra các đi u ki n,ằ ạ ề ệ ạ ữ ệ ạ ề ệ các ti n đ kinh t , pháp lý cho s ho t đ ng c a các th tr ng : th tr ngề ề ế ự ạ ộ ủ ị ườ ị ườ v n, th tr ng ch ng khoán, th tr ng lao đ ng..ố ị ườ ứ ị ườ ộ 9 Ngoài các vai trò và ch c năng trên Nhà N c còn thi t l p và duy trì quy nứ ướ ế ậ ề s h u các quy n l c kinh t theo h ng xác đ nh s ch s h u đích th c c aở ữ ề ự ế ướ ị ố ủ ở ữ ự ủ công nhân, c a các doanh nghi p t p th , t nhân và Nhà N c, c th :ủ ệ ậ ể ư ướ ụ ể - Giao quy n s d ng ru ng đ t lâu dài cho nông dân v i các quy n khác nh :ề ử ụ ộ ấ ớ ề ư th a k , th ch p, cho thuê...ừ ế ế ấ - Cho thuê ho c đ u th u tài s n s n xu t.ặ ấ ầ ả ả ấ - Cho n c ngoài thuê đ t và các tài s n ph c v s n xu t kinh doanh.ướ ấ ả ụ ụ ả ấ IV- M c tiêu và các ch c năng qu n lý vĩ mô n n kinh t c aụ ứ ả ề ế ủ Nhà N c.ướ 1- Các m c tiêu.ụ Hi n nay n c ta đang chuy n n n kinh t t k ho ch hoá t p trung sangệ ướ ể ề ế ừ ế ạ ậ n n kinh t th tr ng có đ nh h ng xã h i ch nghĩa. S chuy n hoá này ph iề ế ị ườ ị ướ ộ ủ ự ể ả tr i qua nhi u giai đo n và không ít khó khăn. Đ đ t đ c đích cu i cùng taả ề ạ ể ạ ượ ố ph i đ ra ph ng h ng và m c tiêu c th .ả ề ươ ướ ụ ụ ể Đ m b o t c đ phát tri n n đ nh, không g p khó khăn hay bi n c x u.ả ả ố ộ ể ổ ị ặ ế ố ấ T c đ tăng tr ng nhanh : t c đ GDP tăng hàng năm t 9 - 10%, có nh v yố ộ ưở ố ộ ừ ư ậ m i đ a đ t n c ta thoát kh i tình tr ng nghèo nàn, l c h u và t o đà m nhớ ư ấ ướ ỏ ạ ạ ậ ạ ạ m cho b c phát tri n m i. Duy trì m c đ l m phát m c m t con s , tránhẽ ướ ể ớ ứ ộ ạ ở ứ ộ ố kh ng ho ng, đ ng th i t o vi c làm cho ng i lao đ ng, gi m t l th tủ ả ồ ờ ạ ệ ườ ộ ả ỷ ệ ấ nghi p thành ph xu ng 5%. Đ t đ c nh ng đi u đó Nhà N c ph i chúệ ở ố ố ạ ượ ữ ề ướ ả tr ng : thúc đ y nhanh chóng quá trình chuy n d ch c c u kinh t theo h ngọ ẩ ể ị ơ ấ ế ướ công nghi p hoá, hi n đ i hoá, hình thành c c u kinh t h p lý và năng đ ng.ệ ệ ạ ơ ấ ế ợ ộ n đ nh kinh t vĩ mô, tích lu t n i b kinh t kìm hãm l m phát, tích c c huyỔ ị ế ỹ ừ ộ ộ ế ạ ự đ ng các ngu n v n và s d ng có hi u qu các ngu n v n. Tăng nhanh xu tộ ồ ố ử ụ ệ ả ồ ố ấ kh u, gi m nh p siêu và đ m b o các quan h kinh t qu c t . T o l p nh ngẩ ả ậ ả ả ệ ế ố ế ạ ậ ữ đi u ki n v ng ch c v nhân l c, tài chính, và c s v t ch t k thu t.ề ệ ữ ắ ề ự ơ ở ậ ấ ỹ ậ 10 Tiểu luận kinh tế chính trị Nhà N c ph i đ m b o hi u qu kinh t xã h i. Nhà N c s a ch aướ ả ả ả ệ ả ế ộ ướ ử ữ nh ng khuy t đi m c a th tr ng đ th tr ng ho t đ ng có hi u qu nh :ữ ế ể ủ ị ườ ể ị ườ ạ ộ ệ ả ư h n ch nh h ng c a đ c quy n, tình tr ng vô chính ph d n đ n kh ngạ ế ả ưở ủ ộ ề ạ ủ ẫ ế ủ ho ng kinh t , th t nghi p, ô nhi m môi tr ng...mà nh ng nguyên nhân đó là ả ế ấ ệ ễ ườ ữ ở các t ch c đ c quy n mà ra. L i d ng u th c nh tranh c a mình đ quy đ nhố ứ ộ ề ợ ụ ư ế ạ ủ ể ị giá c và thu v l i nhu n, cũng t đó phá v c nh tranh hoàn h o. Vì v y c nả ề ợ ậ ừ ỡ ạ ả ậ ầ có s giúp đ và can thi p c a Nhà N c đ h n ch đ c quy n, đ m b o tìnhự ỡ ệ ủ ướ ể ạ ế ộ ề ả ả tr ng hi u qu c a c nh tranh th tr ng. Đ i v i nh ng ho t đ ng tiêu c c tạ ệ ả ủ ạ ị ườ ố ớ ữ ạ ộ ự ừ bên ngoài cũng d n đ n th tr ng ho t đ ng không hi u qu nh : ô nhi mẫ ế ị ườ ạ ộ ệ ả ư ễ ngu n n c, không khí, khai thác đ n c n ki t tài nguyên khoáng s n...Nhi mồ ướ ế ạ ệ ả ệ v này đòi h i Nhà N c ph i can thi p và s d ng đ n pháp lu t đ ngănụ ỏ ướ ả ệ ử ụ ế ậ ể ch n nh ng tác đ ng tiêu c c.ặ ữ ộ ự Cùng v i các m c tiêu trên, Nhà N c còn có m c tiêu quan tr ng khác đớ ụ ướ ụ ọ ể giúp cho n n kinh t phát tri n lành m nh, đó là gi i quy t nh ng v n đ n yề ế ể ạ ả ế ữ ấ ề ả sinh trong quá trình phát tri n kinh t . Nh đã nói trên, c ch th tr ng là cể ế ư ở ơ ế ị ườ ơ ch t t nh t đ đi u ti t m t n n kinh t có hi u qu , tuy nhiên c ch thế ố ấ ể ề ế ộ ề ế ệ ả ơ ế ị tr ng có m t lo t nh ng khuy t t t, vì v y n c ta n n kinh t do c chườ ộ ạ ữ ế ậ ậ ở ướ ề ế ơ ế th tr ng đi u ti t ph i có s qu n lý c a Nhà N c vào kinh t nh m s aị ườ ề ế ả ự ả ủ ướ ế ằ ử ch a nh ng th t b i c a th tr ng đ m b o cho n n kinh t phát tri n n đ nh,ữ ữ ấ ạ ủ ị ườ ả ả ề ế ể ổ ị hi u qu , và đ t đ c công b ng xã h i.ệ ả ạ ượ ằ ộ Đ i v i n c ta đ đ t đ c các m c tiêu đó không ph i là vi c đ n gi nố ớ ướ ể ạ ượ ụ ả ệ ơ ả nói là làm đ c ngay mà nó là c m t quá trình. Quá trình đó không ch đòi h iượ ả ộ ỉ ỏ có s can thi p c a Nhà N c mà nó còn đòi h i s n l c c a các t ch c, cácự ệ ủ ướ ỏ ự ỗ ự ủ ổ ứ doanh nghi p và c a m i thành viên trong xã h i. Vì m c đích cu i cùng khôngệ ủ ỗ ộ ụ ố ch có l i cho Nhà N c, cho n n kinh t mà còn có l i cho m i gia đình, m iỉ ợ ướ ề ế ợ ỗ ỗ thành viên trong xã h i.ộ 2- Các ch c năng qu n lý vĩ mô n n kinh t Nhà N c. ứ ả ề ế ướ 11 V i t cách là c quan quy n l c chính tr b o v l i ích c a toàn dân và làớ ư ơ ề ự ị ả ệ ợ ủ ch s h u đ i di n cho toàn dân đ i v i tài s n qu c gia, Nhà N c c n th củ ở ữ ạ ệ ố ớ ả ố ướ ầ ự hi n đúng các ch c năng ch y u trong lĩnh v c qu n lý v kinh t :ệ ứ ủ ế ự ả ề ế - V ch ra hành lang pháp lu t cho các ho t đ ng kinh t , trên c s đó đ t raạ ậ ạ ộ ế ơ ở ặ nh ng đi u lu t c b n v quy n s h u tài s n và ho t đ ng c a th tr ng,ữ ề ậ ơ ả ề ề ở ữ ả ạ ộ ủ ị ườ quy đ nh ho t đ ng kinh t mà các doanh nghi p và ng i tiêu dùng trong m iị ạ ộ ế ệ ườ ọ thành ph n kinh t ph i tuân theo. Khung pháp lu t ph i đ m b o đ c tính dânầ ế ả ậ ả ả ả ượ ch , s bình đ ng và c may đ t t c công dân tham gia vào các ho t đ ng thủ ự ẳ ơ ể ấ ả ạ ộ ị tr ng mà không b ai ngăn c n. Ngoài ra, Chính ph cũng nh chính quy n cácườ ị ả ủ ư ề c p còn l p nên m t h th ng các quy đ nh chi ti t nh m t o nên m t môiấ ậ ộ ệ ố ị ế ằ ạ ộ tr ng thu n l i, lành m nh và t o nên hành lang an toàn cho s phát tri n cóườ ậ ợ ạ ạ ự ể hi u qu các ho t đ ng kinh t xã h i. Tuy nhiên do h th ng ho t đ ng kinh tệ ả ạ ộ ế ộ ệ ố ạ ộ ế còn đ n s ch a t o đ c môi tr ng kinh doanh lành m nh nên ch c năng nàyơ ơ ư ạ ượ ườ ạ ứ khó có th th c hi n m t cách hoàn ch nh. Vì v y Nhà N c nên đ i m i vi cể ự ệ ộ ỉ ậ ướ ổ ớ ệ xây d ng, ban hành và th c thi pháp lu t, đáp ng yêu c u qu n lý kinh t xã h iự ự ậ ứ ầ ả ế ộ theo c ch th tr ng, b o đ m tính h th ng c a lu t và văn b n d i lu t...ơ ế ị ườ ả ả ệ ố ủ ậ ả ướ ậ - n đ nh và c i thi n các ho t đ ng kinh t b ng bàn tay vô hình c a c ch thỔ ị ả ệ ạ ộ ế ằ ủ ơ ế ị tr ng nh ng nó cũng không tránh kh i chu kỳ kinh doanh d n t i l m phát, th tườ ư ỏ ẫ ớ ạ ấ nghi p. Vì th Nhà N c ta c n tìm m i cách đ ki m soát và ngăn ch n nh ngệ ế ướ ầ ọ ể ể ặ ữ thăng tr m c a chu kỳ kinh doanh thông qua các chính sách kinh t nh chínhầ ủ ế ư sách tài chính và chính sách ti n t đ gi m biên đ dao đ ng c a chu kỳ kinhề ệ ể ả ộ ộ ủ doanh, h n ch th t nghi p l m phát. Bên c nh đó Chính ph cũng nên có nh ngạ ế ấ ệ ạ ạ ủ ữ ho t đ ng hi u qu nh : s d ng chính sách tài chính và chính sách ti n t tácạ ộ ệ ả ư ử ụ ề ệ đ ng có l i đ n s n l ng, vi c làm, thu nh p và giá c t o nên s phát tri nộ ợ ế ả ượ ệ ậ ả ạ ự ể nh p nhàng, năng đ ng c a n n kinh t .ị ộ ủ ề ế - T o môi tr ng thu n l i v kinh t : c ch th tr ng có th d n đ n m t sạ ườ ậ ợ ề ế ơ ế ị ườ ể ẫ ế ộ ố th t b i và làm gi m hi u qu c a s n xu t và tiêu dùng. Do đó Nhà N c c nấ ạ ả ệ ả ủ ả ấ ướ ầ 12 Tiểu luận kinh tế chính trị phân b tài nguyên và ngu n l c sao cho đ m b o hi u qu kinh t , ngăn ch nổ ồ ự ả ả ệ ả ế ặ nh ng hành đ ng b t ch p lu t l , nh ng t t ng c nh tranh không lành m nh,ữ ộ ấ ấ ậ ệ ữ ư ưở ạ ạ đ ng th i có các chính sách và k ho ch d n d t n n kinh t đ giúp nhà doanhồ ờ ế ạ ẫ ắ ề ế ể nghi p l a ch n s n xu t cái gì, s n xu t nh th nào và phân ph i cho ai đ cóệ ự ọ ả ấ ả ấ ư ế ố ể th s n xu t có hi u qu cao nh t. ể ả ấ ệ ả ấ - Ch c năng công b ng xã h i : phân ph i là m t khâu không th thi u đ c c aứ ằ ộ ố ộ ể ế ượ ủ quá trình tái s n xu t. Nó n i li n s n xu t v i tiêu dùng, ph c v và thúc đ yả ấ ố ề ả ấ ớ ụ ụ ẩ s n xu t, nó ph n ánh quan h gi a l i ích c a m i thành viên và l i ích c aả ấ ả ệ ữ ợ ủ ỗ ợ ủ toàn xã h i. C ch th tr ng có th giúp chúng ta s d ng có hi u qu ngu nộ ơ ế ị ườ ể ử ụ ệ ả ồ v n, v t t , s c lao đ ng giúp các nhà doanh nghi p s n xu t nh ng hàng hóaố ậ ư ứ ộ ệ ả ấ ữ phù h p v i yêu c u th tr ng. ợ ớ ầ ị ườ Trong tr ng h p xã h i n y sinh nhi u s b t bình đ ng l n trong n n kinhườ ợ ộ ả ề ự ấ ẳ ớ ề t v thu nh p, hàng hoá đ c s n xu t và tiêu th theo ti ng g i c a l i nhu nế ề ậ ượ ả ấ ụ ế ọ ủ ợ ậ ch không theo c nguy n c a con ng i thì th tr ng v n làm đúng ch cứ ướ ệ ủ ườ ị ườ ẫ ứ năng c a nó là đ t hàng vào tay ng i có th tr ti n nhi u nh t. Đây cũng làủ ặ ườ ể ả ề ề ấ đi u mà Nhà N c ta c n đ a ra nh ng bi n pháp đi u ti t đ đ t đ c côngề ướ ầ ư ữ ệ ề ế ể ạ ượ b ng xã h i thông qua nh ng chính sách, nh ng công c pháp lu t.ằ ộ ữ ữ ụ ậ - Chính ph s n xu t hàng hóa công c ng : đ đ m b o an toàn cho xã h i cũngủ ả ấ ộ ể ả ả ộ nh tr t t tr an thì Nhà N c ph i t mình s n xu t m t s nh ng m t hàngư ậ ự ị ướ ả ự ả ấ ộ ố ữ ặ ch y u nh : thu c n , pháo, đ n d c, súng ng... đ c giao cho ngành quânủ ế ư ố ổ ạ ượ ố ượ đ i ch u trách nhi m.ộ ị ệ - S a ch a nh ng th t b i c a h th ng kinh t :ử ữ ữ ấ ạ ủ ệ ố ế +) Ch ng đ c quy n.ố ộ ề +) H n ch chu kỳ kinh t .ạ ế ế V- Các công c và bi n pháp đ i m i, tăng c ng vai trò qu nụ ệ ổ ớ ườ ả lý kinh t c a Nhà N c ta hi n nay.ế ủ ướ ệ 13 Sau h n tám năm th c hi n ngh quy t Đ i h i VI, công cu c đ i m i ơ ự ệ ị ế ạ ộ ộ ổ ớ ở n c ta đã đ t đ c nh ng thành t u r t quan tr ng. N n kinh t có nh ngướ ạ ượ ữ ự ấ ọ ề ế ữ b c chuy n bi n tích c c, b c đ u đã có s hình thành n n kinh t hàng hoáướ ể ế ự ướ ầ ự ề ế nhi u thành ph n v n đ ng theo c ch th tr ng có s qu n lý c a Nhà N c.ề ầ ậ ộ ơ ế ị ườ ự ả ủ ướ Ngu n l c s n xu t c a xã h i đ c huy đ ng t t h n, t c đ l m phát đ cồ ự ả ấ ủ ộ ượ ộ ố ơ ố ộ ạ ượ ki m ch , đ u t c a n c ngoài vào trong n c gia tăng nhanh chóng, đ i s ngề ế ầ ư ủ ướ ướ ờ ố v t ch t và tinh th n c a nhân dân đ c nâng cao...Tuy nhiên k t qu mà côngậ ấ ầ ủ ượ ế ả cu c đ i m i đem l i thì không đ c nh ý, còn h n ch và ch a v ng ch c,ộ ổ ớ ạ ượ ư ạ ế ư ữ ắ nguyên nhân là do nh ng thi u sót ch quan và nh ng tác đ ng b t l i c a y uữ ế ủ ữ ộ ấ ợ ủ ế t khách quan. Bên c nh nh ng nhân t tích c c đ c phát huy thì tình hình kinhố ạ ữ ố ự ượ t th tr ng theo đ nh h ng xã h i ch nghĩa, cán b qu n lý ch a theo k p vàế ị ườ ị ướ ộ ủ ộ ả ư ị còn nhi u lúng túng.ề Tr c tình hình khó khăn và ph c t p đó, Nhà N c c n ph i s d ngướ ứ ạ ướ ầ ả ử ụ nh ng công c gì và có nh ng bi n pháp gì đ nâng cao hi u l c qu n lý, phátữ ụ ữ ệ ể ệ ự ả huy đ c vai trò c a mình trong vi c n đ nh n n kinh t , đ a đ t n c v tượ ủ ệ ổ ị ề ế ư ấ ướ ượ qua m i khó khăn, th thách.ọ ử 1- Các công c qu n lý kinh t Nhà N c. ụ ả ế ướ Đ đ t đ c m c tiêu và th c hi n nh ng ch c năng c a mình Nhà N cể ạ ượ ụ ự ệ ữ ứ ủ ướ ph i s d ng nh ng công c sau :ả ử ụ ữ ụ a- Pháp lu t.ậ Lu t pháp t o ra m t hành lang pháp lý cho các ch th kinh t ho t đ ngậ ạ ộ ủ ể ế ạ ộ trong an toàn và trong tr t t . S t n t i c a pháp lu t là m t nhu c u kháchậ ự ự ồ ạ ủ ậ ộ ầ quan b t ngu n t chính nh ng đòi h i c a các quan h kinh t trong n n kinhắ ồ ừ ữ ỏ ủ ệ ế ề t th tr ng. Nhìn chung h th ng pháp lu t n c ta hi n nay còn ch a đ yế ị ườ ệ ố ậ ở ướ ệ ư ầ đ và ch a đ ng b , do đó Nhà N c c n ban hành s m các b lu t c n thi tủ ư ồ ộ ướ ầ ớ ộ ậ ầ ế đ làm n n t ng cho ho t đ ng s n xu t kinh doanh. H th ng pháp lu t ph iể ề ả ạ ộ ả ấ ệ ố ậ ả đ m b o kinh t n đ nh và phát tri n b o v l i ích c a công dân, đ m b oả ả ế ổ ị ể ả ệ ợ ủ ả ả 14 Tiểu luận kinh tế chính trị công b ng xã h i. Đó là m t ho t đ ng có ý nghĩa kinh t , chính tr , khoa h c r tằ ộ ộ ạ ộ ế ị ọ ấ quan tr ng, đòi h i ph i đ c th c hi n công minh, b o đ m s bình đ ng hoànọ ỏ ả ượ ự ệ ả ả ự ẳ toàn c a m i công dân tr c pháp lu t.ủ ọ ướ ậ b- K ho ch hoá n n kinh t hàng hoá nhi u thành ph n theo đ nh h ngế ạ ề ế ề ầ ị ướ xã h i ch nghĩa. ộ ủ K ho ch hoá là quá trình nh n th c và v n d ng t ng h p các quy lu tế ạ ậ ứ ậ ụ ổ ợ ậ khách quan, tr c h t là quy lu t kinh t mà trong đó có các quy lu t c a thướ ế ậ ế ậ ủ ị tr ng đ xây d ng các k ho ch phát tri n kinh t và xã h i, là công c chườ ể ự ế ạ ể ế ộ ụ ủ y u c a qu n lý kinh t , nó ph i xu t phát t th tr ng và đ c bi t chú ý đ nế ủ ả ế ả ấ ừ ị ườ ặ ệ ế vi c phân tích các y u t nh h ng t i m c cung c u. K ho ch hoá ch y uệ ế ố ả ưở ớ ứ ầ ế ạ ủ ế là nh ng thông tin và ch tiêu h ng d n đ các nhà doanh nghi p có m t cáchữ ỉ ướ ẫ ể ệ ộ nhìn dài h n v n n kinh t , đ ng th i nó thúc đ y nhanh chóng quá trình phânạ ề ề ế ồ ờ ẩ công lao đ ng, t o đi u ki n v t ch t cho s v n đ ng c a th tr ng, t o đi uộ ạ ề ệ ậ ấ ự ậ ộ ủ ị ườ ạ ề ki n đ cung c u g p nhau. ệ ể ầ ặ Trong n n kinh t c n phân bi t rõ : k ho ch kinh t xã h i và k ho chề ế ầ ệ ế ạ ế ộ ế ạ kinh doanh. - V kinh t xã h i : đó là k ho ch có đ nh h ng, nó đ nh h ng cho Nhàề ế ộ ế ạ ị ướ ị ướ N c xây d ng nh m cân đ i toàn b n n kinh t qu c dân. K ho ch này t oướ ự ằ ố ộ ề ế ố ế ạ ạ ra môi tr ng cho s n xu t kinh doanh, th ng nh t gi a tăng tr ng kinh t v iườ ả ấ ố ấ ữ ưở ế ớ công b ng và ti n b xã h i. Nó không hoàn toàn ph thu c vào th tr ng mà cóằ ế ộ ộ ụ ộ ị ườ th đi u ti t th tr ng ể ề ế ị ườ - V kinh doanh : đó là k ho ch hành đ ng, làm ăn, mua bán do các doanhề ế ạ ộ nghi p xây d ng và quy t đ nh d a theo k ho ch Nhà N c và th tr ng. Kệ ự ế ị ự ế ạ ướ ị ườ ế ho ch này ph i đ t m c tiêu v a tho mãn nhu c u xã h i v a thu l i nhu n t iạ ả ạ ụ ừ ả ầ ộ ừ ợ ậ ố đa và g n ch t v i th tr ng, coi th tr ng là m nh l nh đ i t ng c a kắ ặ ớ ị ườ ị ườ ệ ệ ố ượ ủ ế ho ch.ạ 15 C hai hình th c k ho ch này đ u có m i liên h v i nhau : là gi a chả ứ ế ạ ề ố ệ ớ ữ ủ quan v i khách quan.ớ c- Chính sách tài chính. Chính sách tài chính ch y u th hi n hai n i dung : thu và chi c a Chínhủ ế ể ệ ở ộ ủ ph , do đó mà nó tác đ ng vào t ng cung, t ng c u, s n l ng, giá c , và vi củ ộ ổ ổ ầ ả ượ ả ệ làm. Chính sách tài chính đ c áp d ng đ gi m ho c thoát kh i suy thoái kinhượ ụ ể ả ặ ỏ t thì đ c g i là chính sách tài chính m r ng. Chính sách này tác đ ng thôngế ượ ọ ở ộ ộ qua hai con đ ng : tăng chi tiêu Chính ph đ tăng t ng c u ho c gi m thu đườ ủ ể ổ ầ ặ ả ế ể kích thích tiêu dùng và đ u t .ầ ư - V tăng chi tiêu c a Chính ph , Nhà N c c n u cho các kho n đ u t xâyề ủ ủ ướ ầ ư ả ầ ư d ng k t c u h t ng, c p phát cho s nghi p ho t đ ng kinh t , chi cho cácự ế ấ ạ ầ ấ ự ệ ạ ộ ế ho t đ ng thông tin d báo, t o môi tr ng ho t đ ng thu n l i cho các doanhạ ộ ự ạ ườ ạ ộ ậ ộ nghi p, đ y m nh s n xu t hàng hoá công c ng, tăng đ n đ t hàng mua vàệ ẩ ạ ả ấ ộ ơ ặ nh ng kho n chi khác, nh v y s làm tăng t ng c u và qua đó tác đ ng, kíchữ ả ư ậ ẽ ổ ầ ộ thích làm tăng t ng cung, do đó gi i quy t đ c v n đ suy thoái và th t nghi p.ổ ả ế ượ ấ ề ấ ệ - V đ u t và gi m thu , nh chúng ta đã bi t thu là ngu n thu ch y u choề ầ ư ả ế ư ế ế ồ ủ ế ngân sách Nhà N c c a b t c qu c gia nào. Trong các công c kinh t mà Nhàướ ủ ấ ứ ố ụ ế N c s d ng đ qu n lý n n kinh t xã h i thì thu có vai trò r t quan tr ng.ướ ử ụ ể ả ề ế ộ ế ấ ọ N u chính sách thu ban hành thì nó s thúc đ y n n kinh t tăng tr ng n đ nhế ế ẽ ẩ ề ế ưở ổ ị và lâu dài, ng c l i n u m t chính sách thu không phù h p s gây tr ng i l nượ ạ ế ộ ế ợ ẽ ở ạ ớ cho n n kinh t , th m chí có th gây nên kh ng ho ng kinh t và r i lo n chínhề ế ậ ể ủ ả ế ố ạ tr . Hi n nay khi vi c giao l u kinh t ngày càng m r ng trên ph m vi toàn thị ệ ệ ư ế ở ộ ạ ế gi i thì ph ng h ng chung đ s a đ i hoàn thi n chính sách thu là m r ngớ ươ ướ ể ử ổ ệ ế ở ộ di n tích đánh thu và h b t m c thu , thu h p đ chênh l ch gi a các m cệ ế ạ ớ ứ ế ẹ ộ ệ ữ ứ thu . Vi c làm này s kích thích tiêu dùng và khuy n khích các doanh nghi pế ệ ẽ ế ệ phát tri n s n xu t và kinh doanh s n ph m, hàng hóa, d ch v thi t y u nh mể ả ấ ả ẩ ị ụ ế ế ằ 1 6 Tiểu luận kinh tế chính trị đáp ng yêu c u tiêu dùng c a nhân dân. Đ ng th i đ ng viên các doanh nghi pứ ầ ủ ồ ờ ộ ệ đ u t v n vào các d án đ m r ng và phát tri n s n xu t, đ ng viên cácầ ư ố ự ể ở ộ ể ả ấ ộ doanh nghi p phát tri n s n xu t kinh doanh c nh ng vùng có đi u ki n tệ ể ả ấ ả ở ữ ề ệ ự nhiên, kinh t xã h i không thu n l i. Nh v y s thúc đ y kinh t phát tri n,ế ộ ậ ợ ư ậ ẽ ẩ ế ể t o đi u ki n gi i quy t vi c làm trong n c.ạ ề ệ ả ế ệ ướ Khi chính sách tài chính đ c áp d ng đ gi m l m phát thì đ c g i làượ ụ ể ả ạ ượ ọ chính sách tài chính th t ch t. Nó tác đ ng đ n các bi n c c a n n kinh t vĩắ ặ ộ ế ế ố ủ ề ế mô thông qua hai con đ ng : gi m chi tiêu Chính ph ho c tăng thu .ườ ả ủ ặ ế - Gi m chi tiêu c a Chính ph nh : gi m chi tiêu cho các ho t đ ng đ u t xâyả ủ ủ ư ả ạ ộ ầ ư d ng k t c u h t ng, c p phát s nghi p ho t đ ng kinh t ...d n đ n gi mự ế ấ ạ ầ ấ ự ệ ạ ộ ế ẫ ế ả c u c a xã h i, bình n v n giá và h n ch đ c l m phát.ầ ủ ộ ổ ậ ạ ế ượ ạ - Tăng thu d n đ n làm gi m thu nh p, gi m tiêu dùng, đ u t d n đ n gi mế ẫ ế ả ậ ả ầ ư ẫ ế ả nhu c u xã h i và làm cho giá c đi vào n đ nh, h n ch đ c l m phát.ầ ộ ả ổ ị ạ ế ượ ạ Ngoài nh ng công c đã nêu trên thì Nhà N c còn có th s d ng nhi uữ ụ ướ ể ử ụ ề công c khác nh chính sách : ti n t , ti n l ng, b o hi m, kinh t đ i ngo i,ụ ư ề ệ ề ươ ả ể ế ố ạ d tr qu c gia...ự ữ ố 2- Các bi n pháp đ i m i tăng c ng vai trò qu n lý vĩ mô n n kinh tệ ổ ớ ườ ả ề ế n c ta. ở ướ Vào giai đo n hi n nay vi c tăng c ng h n n a vai trò qu n lý c a Nhàạ ệ ệ ườ ơ ữ ả ủ N c trong n n kinh t th tr ng ngày càng c p thi t và không còn cách nàoướ ề ế ị ườ ấ ế khác là ph i thúc đ y m nh đ i m i, hoàn thi n các công c qu n lý vĩ mô c aả ẩ ạ ổ ớ ệ ụ ả ủ Nhà N c.ướ a- Đ i m i và b sung h th ng pháp lu t.ổ ớ ổ ệ ố ậ Ti p t c đ i m i và b sung h th ng pháp lu t, nh t là lu t kinh t và lu tế ụ ổ ớ ổ ệ ố ậ ấ ậ ế ậ b o v môi tr ng. Tăng c ng k thu t trong vi c ch p hành chính sách, chả ệ ườ ườ ỹ ậ ệ ấ ế đ c a Nhà N c. B o đ m tính h th ng c a lu t pháp và các văn b n d iộ ủ ướ ả ả ệ ố ủ ậ ả ướ lu t. Phát tri n các hình th c d ch v pháp lý, ph thông c p lu t cho toàn dân -ậ ể ứ ị ụ ổ ậ ậ 17 ki n toàn b máy ki m tra vi c thi hành pháp lu t, nghiên c u thành l p toà ánệ ộ ể ệ ậ ứ ậ kinh t .ế b- Đ i m i và nâng cao ch t l ng k ho ch.ổ ớ ấ ượ ế ạ Công b k ho ch hoá qua th i gian đ i m i đã có m t s b c ti n b :ố ế ạ ờ ổ ớ ộ ố ướ ế ộ chuy n t k ho ch hoá pháp l nh sang k ho ch hoá đ nh h ng. C n ti p t cể ừ ế ạ ệ ế ạ ị ướ ầ ế ụ đ i m i nâng cao k ho ch, xác đ nh nh ng cân đ i l n h ng d n ho t đ ngổ ớ ế ạ ị ữ ố ớ ướ ẫ ạ ộ c a các thành ph n kinh t l y th tr ng làm đ i t ng chính và căn c quanủ ầ ế ấ ị ườ ố ượ ứ tr ng. S d ng m c tiêu chính sách đ u t tín d ng...đ t o đi u ki n và h ngọ ử ụ ụ ầ ư ụ ể ạ ề ệ ướ d n s phát tri n c a các thành ph n kinh t , nâng cao trình đ d báo kinh t -ẫ ự ể ủ ầ ế ộ ự ế xã h i trong công tác k ho ch.ộ ế ạ c- Đ i m i ngân sách. ổ ớ Lĩnh v c tài chính ti n t th i gian qua đã có m t b c đ i m i nh ngự ề ệ ờ ộ ướ ổ ớ ư nhìn chung còn y u kém, đáng chú ý là hi n t ng th t thu thu và b i chi ngânế ệ ượ ấ ế ộ sách còn l n. Nhà N c h u nh th n i phân ph i thu nh p, các xí nghi p qu cớ ướ ầ ư ả ổ ố ậ ệ ố doanh, trong khi đó ngân hàng ch a tr thành trung tâm thanh toán và tín d ngư ở ụ c a xã h i. Vì th c n đ i m i h th ng tài chính ti n t , xây d ng chính sáchủ ộ ế ầ ổ ớ ệ ố ề ệ ự tài chính qu c gia và th c hi n h th ng c i cách tài chính theo h ng khai thácố ự ệ ệ ố ả ướ ti m năng c a các t ng l p dân c đ phát tri n kinh t , nâng cao ngu n thu choề ủ ầ ớ ư ể ể ế ồ ngân sách, tìm bi n pháp nâng cao hi u qu kinh doanh, th c hi n phân ph i h pệ ệ ả ự ệ ố ợ lý và gi i quy t đúng đ n m i quan h gi a tích lu và tiêu dùng, đ m b o côngả ế ắ ố ệ ữ ỹ ả ả b ng xã h i và góp ph n h n ch đ y lùi l m phát. Đ i m i ngân sách là ph iằ ộ ầ ạ ế ẩ ạ ổ ớ ả xây d ng m t ngân sách Nhà N c lành m nh, không bao c p và l i vào vi nự ộ ướ ạ ấ ỷ ạ ệ tr n c ngoài. Đ ng th i ngân sách Nhà N c ph i h ch toán theo nguyên t cợ ướ ồ ờ ướ ả ạ ắ ngang giá, thu chi ngân sách h p lý.ợ d- Nâng cao hi u qu c a chính sách ti n t - tín d ng.ệ ả ủ ề ệ ụ Nhà N c nên nhanh chóng t ch c ngân hàng đ m nh, có kh năng th cướ ổ ứ ủ ạ ả ự hi n t t nghi p v trong c ch th tr ng. Ngân hàng Nhà N c làm đúng ch cệ ố ệ ụ ơ ế ị ườ ướ ứ 18 Tiểu luận kinh tế chính trị năng qu n lý đ ng ti n c a mình và gi tính đ c l p t ng đ i t t trong quáả ồ ề ủ ữ ộ ậ ươ ố ố trình phát hành ti n. Phát huy m nh m vai trò quan đòn b y và công c đi u ti tề ạ ẽ ẩ ụ ề ế vĩ mô c a chính sách ti n t tín d ng. Kiên trì th c hi n nh ng nguyên t c củ ề ệ ụ ự ệ ữ ắ ơ b n c a tín d ng ngân hàng, thúc đ y nâng cao tính t ch tài chính c a xíả ủ ụ ẩ ự ủ ủ nghi p đ hi n đ i hoá và hi u qu hoá các xí nghi p trong n n kinh t qu cệ ể ệ ạ ệ ả ệ ề ế ố dân. e- Nâng cao vai trò kinh t qu c doanh.ế ố Kinh t t p th đ có th làm ch đ c các lĩnh v c then ch t đ t đóế ậ ể ể ể ủ ượ ự ố ể ừ đi u ch nh n n kinh t qua h th ng này, thông qua t ng cung và t ng c u.ề ỉ ề ế ệ ố ổ ổ ầ g- Th c hi n t t chính sách kinh t đ i ngo i. ự ệ ố ế ố ạ M r ng h p tác v i các n c trên th gi i và trong khu v c, t o ra môiở ộ ợ ớ ướ ế ớ ự ạ tr ng quan h giao l u trao đ i v văn hoá, khoa h c, th ng m i đ hoà nh pườ ệ ư ổ ề ọ ươ ạ ể ậ n n kinh t Vi t Nam vào n n kinh t th gi i.ề ế ệ ề ế ế ớ 19 K T LU NẾ Ậ N n kinh t th tr ng n c ta hi n nay m c dù có nh ng u đi mề ế ị ườ ở ướ ệ ặ ữ ư ể nh ng không ph i là hoàn h o vì bên c nh nh ng thành t u đ t đ c thì kinh tư ả ả ạ ữ ự ạ ượ ế th tr ng cũng gây ra nh ng v n đ mà b n thân nó không th gi i quy t đ cị ườ ữ ấ ề ả ể ả ế ượ nh : th t nghi p, l m phát, kh ng ho ng...Nh ng tình tr ng và hi n t ng đó ư ấ ệ ạ ủ ả ữ ạ ệ ượ ở m c đ khác nhau, tr c ti p hay gián ti p đ u có tác đ ng ng c l i làm c n trứ ộ ự ế ế ề ộ ượ ạ ả ở s phát tri n c a xã h i, c a n n kinh t . Vì v y s tác đ ng c a Nhà N c vàoự ể ủ ộ ủ ề ế ậ ự ộ ủ ướ n n kinh t là m t l đ ng nhiên c a s phát tri n kinh t xã h i. Thi u s canề ế ộ ẽ ươ ủ ự ể ế ộ ế ự thi p c a Nhà N c vào kinh t đ cho n n kinh t th tr ng t do ho t đ ngệ ủ ướ ế ể ề ế ị ườ ự ạ ộ thì vi c đi u hành n n kinh t n c ta s không có hi u qu . Do đó, Nhà N cệ ề ề ế ướ ẽ ệ ả ướ v i vai trò là ng i qu n lý ph i có bi n pháp chính sách c th đ tác đ ng vàoớ ườ ả ả ệ ụ ể ể ộ các ho t đ ng c a n n kinh t làm cho n n kinh t phát tri n lành m nh h n.ạ ộ ủ ề ế ề ế ể ạ ơ Đ vai trò c a Nhà N c đ c th c hi n có hi u qu trong giai đo n hi nể ủ ướ ượ ự ệ ệ ả ạ ệ nay thì ph i đ i m i h th ng b máy Nhà N c làm cho nó thích ng v i n nả ổ ớ ệ ố ộ ướ ứ ớ ề kinh t th tr ng, t c là ph i đ m b o trên th c t Nhà N c th c s là côngế ị ườ ứ ả ả ả ự ế ướ ự ự c đi u hành có hi u qu n n kinh t vĩ mô trong n n kinh t th tr ng, xâyụ ề ệ ả ề ế ề ế ị ườ d ng đ c m t h th ng pháp lu t hi n đ i, đ ng b đ s c qu n lý m i m tự ượ ộ ệ ố ậ ệ ạ ồ ộ ủ ứ ả ọ ặ c a đ i s ng xã h i : t o ra trên th c t nh ng đi u ki n t t nh t đ khai thácủ ờ ố ộ ạ ự ế ữ ề ệ ố ấ ể m i ti m năng, phát huy dân ch đ m b o công b ng và ti n b xã h i, đ yọ ề ủ ả ả ằ ế ộ ộ ẩ m nh h p tác và liên k t qu c t . Th c hi n t t nh ng vi c đó thì vai trò qu nạ ợ ế ố ế ự ệ ố ữ ệ ả lý c a Nhà N c s góp ph n làm cho n n kinh t phát tri n nhanh h n, xã h iủ ướ ẽ ầ ề ế ể ơ ộ tr nên công b ng, văn minh h n, đát n c ngày càng tr nên giàu đ p h n.ở ằ ơ ướ ở ẹ ơ 2 0