Tiểu luận Mâu thuận biện chứng trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Triết học Mác Lênin)

Êt cña vËt chÊt còng lµ mét m©u thuÉn. VËt chÊt tån t¹i ë h×nh thøc vËn ®éng cao h¬n, m©u thuÉn cµng râ nÐt h¬n. Nã g¾n liÒn víi sù vËt, xuyªn suèt qu¸ tr×nh ph¸t sinh ph¸t triÓn vµ diÖt vong cña sù vËt. §ã chÝnh lµ nh÷ng thuéc tÝnh quy ®Þnh tÝnh kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña m©u thuÉn. 2. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong mét thÓ thèng nhÊt: Trong phÐp biÖn chøng duy vËt, kh¸i niªmk mÆt ®èi lËp lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng khuynh h­íng ng­îc chiÒu nhau cïng tån t¹i trong cïng mét sù vËt hiÖn t­îng, t¹o nªn sù vËt, hiÖn t­îng ®ã. Do ®ã cÇn ph©n biÖt r»ng kh«ng ph¶i bÊt kú hai mÆt ®èi lËp nµo còng thµnh m©u thuÉn. Bëi v× trong cïng mét sù vËt hiÖn t­îng kh¸ch quan kh«ng chØ tån t¹i hai mÆt ®èi lËp. Trong cïng mét thêi ®iÓm cïng tån t¹i nhiÒu mÆt ®çi lËp. ChØ cã mÆt ®èi lËp lµ cïng tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt nh­ mét chØnh thÓ, nh­ng cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, phñ ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau(sù chuûen ho¸ nµy trë thµnh nguån gèc ®éng lùc, ®ång thêi quy ®Þnh b¶n chÊt khuynh h­íng ph¸t triÓn cña sù vËt) th× cã hai mÆt ®èi lËp nh­ vËy míi gäi lµ hai mÆt ®èi lËp m©u thuÉn. “ Thèng nhÊt” cña hai mÆt ®èi lËp ®­îc hiÓu kh«ng ph¶i chóng ®øng c¹nh nhau mµ n­¬ng tùa vµo nhau, t¹o ra sù phï hîp c©n b»ng nh­ liªn hÖ phô thuéc, quy ®Þnh vµ rµng buéc lÉn nhau. MÆt ®èi lËp nµy lÊy mÆt ®èi lËp kia lµm tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i cña m×nh vµ ng­îc l¹i. NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh sù vËt thÞ nhÊt ®Þnh kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt. Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt hiÖn t­îng nµo. Sù thèng nhÊt nµy lµ do nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã cña b¶n th©n sù vËt t¹o nªn. VÝ dô: Lùc l­îng s¶n xuÊt- quan hÖ s¶n xuÊt trong ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× quan hÖ s¶n xuÊt còng ph¸t triÓn. Hai ®iÓu kiÖn nµy chÝnh lµ ®iÓu kiÖn tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Nh­ng trong quan hÖ cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i tho¶ m·n mét sè yªu cÇu sau. - Thø nhÊt: §ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm chung nhÊt ®­îc kh¸i qu¸t tõ c¸c mÆt phï hîp kh¸c nhau ph¶n ¸nh ®­îc b¶n chÊt cña sù phï hîp cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. - Thø hai: §ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm “ ®éng” ph¶n ¸nh ®­îc tr¹ng th¸i biÕn ®æi th­êng xuyªn cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn trong quan hÖ cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt. - Thø ba: §ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm cã ý nghÜa thùc tiÔn. Ngoµi ý nghÜa nhËn thùc, kh¸i niÖm vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt ®­îc coi lµ tho¶ ®¸ng ph¶i cã t¸c dông ®Þnh h­íng, chØ ®¹o cho viÖc x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt, sao cho nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng phï hîp cao nhÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, kh¸i niÖm thèng nhÊt nµy chØ mang tÝnh t­îng ®èi. B¶n th©n néi dung kh¸i niÖm ®· nãi lªn tÝnh chÊt t­¬ng ®èi cña nã: thèng nhÊt cña c¸c ®èi lËp, trong thèng nhÊt ®· bao hµm vµ chøa ®ùng trong nã sù ®èi lËp. §Êu tranh c¸c mÆt ®èi lËp: Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt hiÖn t­îng kh«ng t¸ch rêi ®Êu tranh chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mét sù vËt thèng nhÊt nh­ mét chØnh thÓ trän vÑn nh­ng kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ ®iÓu chØnh chuyÓn ho¸, bµi trõ, phñ ®Þnh lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸, bµi trõ, phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. VÝ dô: Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong giai cÊp cã ®èi kh¸ng m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra quyÕt liÖt vµ gay g¾t. ChØ th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi b»ng rÊt nhiÒu h×nh thøc, kÓ c¶ b¹o lùc míi gi¶i quyÕt nã mét c¸ch c¨n b¶n. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®­îc chia thµnh nhiÓu giai ®o¹n. Th«ng th­êng, khi nã míi xuÊt hiÖn, hai mÆt ®èi lËp ch­a thÓ hiÖn râ xung kh¾c gay g¾t ng­êi ta gäi ®ã lµ giai ®o¹n kh¸c nhau. TÊt nhiªn kh«ng ph¶i bÊt kú sù kh¸c nhau nµo còng ®­îc coi lµ m©u thuÉn, chØ cã nh÷ng kh¸c nhau cïng tån t¹i trong cïng mét sù vËt nh­ng liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau, ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn th× hai mÆt ®èi lËp Êy míi h×nh thµnh b­íc ®Çu cña m©u thuÉn. Khi hai mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n xung ®ét gay g¾t, nã biÕn thµnh ®éc lËp, sù vËt cò mÊt ®i sù vËt míi h×nh thµnh. Sau khi gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp míi, hai mÆt ®èi lËp míi ®Êu tranh chuyÓn ho¸ thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt míi xuÊt hiÖn. Cø nh­ thÕ, ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho sù vËt biÕn ®æi kh«ng ngõng tõ thÊp lªn cao. ChÝnh v× vËy, Lªnin kh¼ng ®Þnh “sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp”. Khi bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp, Lªnin chØ ra r»ng: “ mÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån t¹i víi ý nghÜa lµ chÝnh nã- nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ chóng ta nhËn biÕt ®­îc sù vËt, hiÖn t­îng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan. Song b¶n th©n cña sù thèng nhÊt chØ lµ t­¬ng ®èi vµ t¹m thêi. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi. Nã diÔn ra th­êng xuyªn, liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt. KÓ c¶ trong tr¹ng th¸i sù vËt æn ®Þnh , còng nh­ chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt. Lªnin viÕt “ sù thèng nhÊt ( phï hîp, ®ång nhÊt, t¸c dông ngang nhau) cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiÖn, t¹m thêi, tho¸ng qua trong t­¬ng ®èi. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi còng nh­ sù ph¸t triÓn, sù vËn ®éng tuyÖt ®èi”. 3. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp: Kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®èi lËp ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, héi ®ñ c¸c ®iÓu kiÖn cÇn thiÕt míi dÉn ®Õn chuyÓn ho¸ gi÷a chóng, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau. Trong giíi tù nhiªn, chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp th­êng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, cßn trong x· héi, chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp nhÊt thiÕt ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng­êi. Do ®ã, kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch d¬n gi¶n m¸y mãc. Th«ng th­êng th× m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph­¬ng thøc: + Ph­¬ng thøc thø nhÊt: MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nh­ng ë tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph­¬ng diÖn chÊt cña sù vËt. VÝ dô: Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi phong kiÕn ®Êu tranh chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa vµ lùc l­îng s¶n xuÊt míi ë tr×nh ®é cao h¬n. + Ph­¬ng thøc thø hai: C¶ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó thµnh hai mÆt ®èi lËp míi hoµn toµn. VÝ dô: NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, quan liªu, bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tõ nh÷ng m©u thuÉn trªn cho ta thÊy trong thÕ giíi hiÖn thùc, bÊt kú sù vËt hiÖn t­îng nµo còng chøa ®ùng trong b¶n th©n nã nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan, phæ biÕn trªn thÕ giíi. M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt còng mÊt ®i sù vËt míi h×nh thµnh. Sù vËt míi l¹i n¶y sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi. C¸c mÆt ®èi lËp nµy l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau ®Ó t¹o thµnh sù vËt míi h¬n. cø nh­ vËy mµ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trong thÕ giíi kh¸ch quan th­êng xuyªn vµ biÕn ®æi kh«ng ngõng. V× vËy, m©u thuÉn lµ nguån gèc vµ ®éng lùc cña mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. II. TÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë viÖt nam . 1.Kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm : *Kh¸i niÖm “kinh tÕ thÞ tr­êng” Cã hai ý kiÕn kh¸c nhau vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng : Mét lµ xem “kinh tÕ thÞ tr­êng “ lµ ph­¬ng thøc vËn hµnh kinh tÕ lÊy thÞ tr­êng h×nh thµnh do trao ®æi vµ l­u th«ng hµng ho¸ lµm ng­êi ph©n phèi c¸c nguån lùc chñ yÕu ;lÊy lîi Ých ,cung cÇu thÞ tr­êng vµ mua b¸n gi÷a hai bªn lµm c¬ chÕ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng kinh tÕ. nã lµ ph­¬ng thøc tæ chøc vËn hµnh kinh tÕ –x· héi .kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ph­¬ng thøc ,ph­¬ng tiÖn ,c«ng cô vËn hµnh nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶ .tù nã kh«ng mang tÝnh giai cÊp –x· héi , kh«ng tèt mµ còng kh«ng xÊu .tèt hay xÊu lµ do ng­êi sö dông nã. Quan niÖm nµy kinh tÕ thÞ tr­êng lµ vËt “trung tÝnh “;lµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ai sö dông cò ®­îc . Hai lµ xem “kinh tÕ thÞ tr­êng “lµ mét quan hÖ kinh tÕ- x· héi-chÝnh trÞ ,nã in ®Ëm dÊu Ên cña lùc l­îng x· héi lµm chñ trÞ tr­êng .kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ho¹t ®éng ,cã chñ thÓ cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®ã ,cã sù t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng .trong x· héi cã giai cÊp ,chñ thÓ ho¹t ®éng trong kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ c¸i nh©n riªng lÎ ,®ã cßn lµ nh÷ng tËp ®oµn x· héi, nh÷ng giai cÊp. Sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng ®ã cã thÓ cã lîi cho ng­êi nµy, tÇng líp hay giai cÊp nµy; cã h¹i cho tÇng líp hay giai cÊp kh¸c. Cho nªn, kinh tÕ thÞ tr­êng cã mÆt tÝch cùc, cã mÆt tiªu cùc nhÊt ®Þnh. Kh«ng thÓ nhÊn m¹nh chØ mét mÆt trong hai mÆt ®ã. Kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ph¸t triÓn tõ thÊp lªn cao, ®Ønh cao nhÊt trong sù ph¸t triÓn cña nã ë giai ®o¹n ®· qua ®¹t ®­îc trong chñ nghÜa t­ b¶n, ®­îc x· héi ®ã sö dông triÖt ®Ó. §ã lµ c¬ së ®Ó tr­íc ®©y nhiÒu ng­êi ®ång nhÊt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi chñ nghÜa t­ b¶n. Quan ®iÓm ®ã ®­îc cñng cè thªm cßn do qu¸­ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi tr­íc ®©y, hÇu hÕt c¸c n­íc X· héi chñ nghÜa ®Òu kú thÞ víi kinh tÕ thÞ tr­êng, tuyÖt ®èi ho¸ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch mang tÝnh tËp trung quan liªu. Do vËy cã sù ®èi lËp gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng víi chñ nghÜa x· héi. KÕt qu¶ nghiªn cøu lý luËn vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cho phÐp kh¼ng ®Þnh r»ng, nÒn kinh tÕ cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Sù ra ®êi vµ tån t¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong thêi kú qu¸ ®é tr­íc hÕt vµ chñ yÕu do trong thêi kú nµy cßn tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, do cã sù t¸ch rêi gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh ngay trong mét thµnh phÇn kinh tÕ, do cßn cã sù ph©n c«ng lao ®éng… lµm cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ trë thµnh nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ nh÷ng ng­êi kinh doanh hµng ho¸ ®éc lËp( hoÆc t­¬ng ®èi ®éc lËp). V× th, trong nÒn kinh tÕ nhÊt ®Þnh sÏ h×nh thµnh quan hÖ hµng ho¸ vµ trao ®æi hµng ho¸, lµm cho nÒn kinh tÕ ®ã vËn hµnh trong m«i tr­êng kinh tÕ thÞ tr­êng. 2. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Thùc tiÔn vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy, m« h×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« tõ trung t©m, trong bèi c¶nh ngµy nay, lµ m« h×nh hîp lý h¬n c¶. M« h×nh nµy, vÒ ®¹i thÓ cã thÓ ®¸p øng nh÷ng th¸ch thøc cña sù ph¸t triÓn. N­íc ta, viÖc thùc hiÖn m« h×nh nµy, trong thùc tÕ, ch¼ng nh÷ng lµ néi dông cña c«ng cuéc ®æi míi mµ h¬n thÕ n­a cßn lµ c«ng cô, lµ ph­¬ng thøc ®Ó n­íc ta ®i tíi môc tiªu x©y dùng CNXH. NÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay chØ cã thÓ nã ®ang trong giai ®o¹n qu¸ ®«, chuyÓn tiÕp tõ nÒn kinh tÕ tËp trung, hµnh chÝnh, bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Do vËy, nh÷ng ®Æc ®iÓm cña giai ®o¹n qu¸ ®é trong nÒn kinh tÕ n­íc ta, ®­¬ng nhiªn lµ mét vÊn ®Ò rÊt cã ý nghÜa, rÊt cÇn ®­îc nghiªn cøu, xem xÐt. NhËn thøc ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm phøc t¹p cña giai ®o¹n qu¸ ®é, chi phèi nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã, chóng ta sÏ tr¸nh ®­îc nh÷ng sai lÇm chñ quan nãng véi, duy ý chÝ hoÆc nh÷ng khuynh h­íng cùc ®oan, m¸y mãc,sao chÐp, chÊp nhËn nguyªn b¶n kinh tÕ thÞ tr­êng tõ bªn ngoµi vµo. Nh­ chóng ta ®· biÕt, trong nÒn kinh tÕ tËp trung , bao cÊp, mäi chøc n¨ng kinh tÕ- x· héi cña nÒn kinh tÕ ®Òu ®­îc triÓn khai trong qu¸ tr×nh kÕ ho¹ch ho¸ ë cÊp ®é quèc gia. TÝnh bao cÊp cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt l­u th«ng, ph©n phèi… kh¸ nÆng nÒ, ë n­íc ta tr­íc ®©y, chÕ ®é h¹ch to¸n, trªn thùc tÕ cßn nÆng vÒ h×nh thøc. Lîi Ých kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ lîi Ých c¸ nh©n ng­êi lao ®éng, mét ®éng lùc trùc tiÕp cña ho¹t ®éng x· héi ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc. V× thÕ, sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ nh×n chung lµ chËm ch¹p, kÐm n¨ng ®éng. KÓ tõ ®¹i héi §¶ng lÇn thó VI (12/1986) ®Õn nay, theo ®­êng lèi ®æi míi, ®Êt n­íc ta ®· tõng b­íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi ®Þnh h­íng X· héi chñ nghÜa. Vµ ®iÒu ®ã cã ý nghÜa lµ chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc quan träng, nh÷ng thµnh tùu cho phÐp chóng ta “ ®iÒu chØnh vµ bæ sung nhËn thøc, lµm cho quan nÞªm vÒ chñ nghÜa x· héi ngµy cµng cô thÓ: ®­êng lèi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ngµy cµng ®ång bé, cã c¨n cø khoa häc vµ thùc tiÔn”. Nh÷ng thµnh tùu ®ã, trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh còng gi¸n tiÕp kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong viÖc n¨ng ®éng ho¸ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Kinh tÕ thÞ tr­êng, nh­ chóng ta ®· biÕt lµ mét quan hÖ kinh tÕ – x· héi mµ trong ®ã s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt g¾n liÒn víi thÞ tr­êng, tøc lµ g¾n chÆt víi quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ, víi quan hÖ cung- cÇu … Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , nÐt biÓu hiÖn cã tÝnh chÊt bÒ mÆt cña ®êi sèng x· héi quan hÖ hµng ho¸. NÕu nh­ tr­íc ®©y, nÒn kinh tÕ n­íc ta chØ cã mét kiÓu së h÷u t­¬ng ®èi thuÇn nhÊt víi hai thµnh phÇn tËp thÓ vµ quèc doanh, th× nay, cïng víi thµnh phÇn së h÷u chñ ®¹o lµ së h÷u Nhµ n­íc, cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c. Nh÷ng h×nh thøc së h÷u ®ã, trong thùc tÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ, kh«ng h¼n ®· ®ång bé víi nhau, ®«i khi chóng cßn cã m©u thuÉn víi nhau. Song vÒ tæng thÓ, chóng lµ nh÷ng bé phËn kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ®a d¹ng vµ n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, viÖc chóng ta b­íc ®Çu sö dông thÞ tr­êng nh­ lµ mét c«ng cô, ph­¬ng thøc, trªn thùc tÕ ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc c¶ vÒ ph­îng thøc, trªn thùc tÕ ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc c¶ vÒ ph­¬ng diÖn thùc tiÔn vµ ph­¬ng diÖn nhËn thøc. Mçi hµnh trang cã ý nghÜa mµ c«ng cuéc ®æi míi trang bÞ cho chóng ta s¶n xuÊt hµng ho¸ cïng víi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, hiÖn ®· ®­îc chóng ta hiÓu lµ kh«ng ®èi lËp víi CNXH. Víi tÝnh c¸ch lµ s¶n phÈm cña v¨n minh nh©n lo¹i, mét c¬ héi ®Ó c¸c céng ®ång më cöa, tiÕp xóc víi bªn ngoµi, kinh tÕ thÞ tr­êng râ rµng lµ c¸i kh¸ch quan vµ tÊt yÕu ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng CNXH ë n­íc ta. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta, thÞ tr­êng lµ c¨n cø, võa lµ ®èi t­îng cña c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸. ViÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi thÞ th­êng, mét mÆt lµm cho nÒn kinh tÕ n­íc ta thùc sù trë thµnh mét thÞ tr­êng thèng nhÊt- thèng nhÊt trong c¶ n­íc vµ thèng nhÊt víi thÞ tr­êng thÕ giíi- mÆt kh¸c cßn cã t¸c dông lµm cho mçi ®¬n vÞ kinh tÕ ph¶i tù kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng vµ vai trß cña m×nh trong thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, nhËn ra søc m¹nh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng bao nhiªu, chóng ta l¹i còng hiÓu râ h¬n bÊy nhiªu mÆt tr¸i cña nã ®èi víi sù vËn ®éng cña ®ëi sèng x· héi. Sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­¬ng nhiªn lµ mét môc tiªu cña ph¸t triÓn x· héi; nã cã kh¶ n¨ng t¹o ra ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Nh­ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh«ng nhÊt thiÕt ®i liÒn víi x· héi. Do v©y, nh÷ng quan niÖm cña §¶ng ta, ®Ó thùc hiÖn sù nghiÖp x©y dùng CNXH víi môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhÊt thiÕt ph¶i cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng X· héi chñ nghÜa. 3. §Þnh h­íng x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay. Chóng ta ®ang phÊn ®Êu x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®¹t tr×nh ®é kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn víi ®Æc tr­ng: - HÖ thèng thÞ tr­êng ®­îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ :thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô ;thÞ tr­êng c«ng nghÖ , c¸c dÞch vô th«ng tin ,t­ vÊn ,tiÕp thÞ , ph¸p lý, tµi chÝnh, ng©n hµng, kiÓm to¸n, b¶o hiÓm, b¶o l·nh; thÞ tr­êng søc lao ®éng; thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng chøng kho¸n …. TÊt c¶ c¸c lo¹i thÞ tr­êng ®ã liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau t¹o thµnh mét chØnh thÓ h÷u c¬. HÖ thèng nµy trë thµnh ®Çu mèi mäi t¸c ®éng qua l¹i cña ho¹t ®éng kinh tÕ-x· héi. - Mçi thùc thÓ kinh tÕ cã lîi Ých riªng (bao gåm xÝ nghiÖp, tËp ®oµn x· héi vµ c¸ nh©n) vµ lµ chñ thÓ cña thÞ tr­êng, tham gia ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng vµ c¹nh tranh víi nhau. - ViÖc vËn hµnh kinh tÕ-x· héi ®­îc thùc hiªn trong sù kÕt hîp gi÷a ®­êng lèi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch …. Víi viÖc sö dông c¸c lo¹i tÝn hiÖu kinh tÕ mµ thÞ tr­êng cung cÊp, viÖc l­u th«ng tµi nguyªn ®­îc ®iÒu tiÕt bëi th«ng tin thÞ tr­êng vµ kÕ ho¹ch c©n ®èi s¶n xuÊt. - Dùa trªn quy luËt thÞ tr­êng thèng nhÊt mµ h×nh thµnh mét trËt tù thÞ tr­êng, s¶n xuÊt x· héi l­u th«ng, ph©n phèi vµ tiªu dïng víi sù liªn hÖ vµ ®iÒu tiÕt cña ®Çu mèi thÞ tr­êng, h×nh thµnh m¹ng l­íi s¶n xuÊt x· héi cã trËt tù. - Dùa vµo ®­êng lèi, hiÕn ph¸p, ph¸p luËt vµ quy luËt vËn hµnh cña kinh tÕ thÞ tr­êng, chÝnh phñ thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh vµ khèng chÕ vÜ m« cÇn thiÕt, h÷u hiÖu; vËn hµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ, ph¸p luËt kinh tÕ,chØ ®¹o kÕ ho¹ch vµ ph­¬ng ph¸p hµnh chÝnh cÇn thiÕt ®Ó h­íng dÉn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng cã vai trß to lín trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi ,kh«ng v× thÕ mµ “kinh tÕ thÞ tr­êng” lµ tÊt c¶. thùc tÕ ®æi míi 12 n¨m qua cho thÊy ,bªn c¹nh t¸c ®éng tÝch cùc lµ c¬ b¶n,nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc do mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ tr­êng g©y ra còng hÕt søc nghiªm träng, ®Æc biÖt trªn ph­¬ng diÖn t­ t­ëng, ®¹o ®øc, lèi sèng. Kh«ng xem träng cuéc ®Êu tranh nh»m h¹n chÕ; kh¾c phôc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng, kh«ng lµm râ giíi h¹n cÇn cã cña lÜnh vùc cã thÓ “thÞ tr­êng ho¸” còng lµ chÖch h­íng x· héi chñ nghÜa. *VÒ néi dung d÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trªn lÜnh vùc kinh tÕ vµ néi dung kh¸i niÖm “kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta hiÖn nay,cã thÓ suy ra ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta lµ: mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt; nÒn kinh tÕ Êy lÊy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn së h÷u x· héi vµ së h÷u tËp thÓ lµm nÒn t¶ng, lÊy kinh tÕ nhµ n­íc lµm chñ ®¹o; lÊy viÖc thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh lµm môc tiªu. Muèn vËy nÒn kinh tÕ Êy ph¶i ®¶m b¶o: - Cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, bÒn v÷ng, æn ®Þnh Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi phï hîp tõng b­íc víi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ;. - §Æt gi¬i sù l·nh ®¹o cña ®¶ng céng s¶n gi¬i sù qu¶n lý cña mét nhµ n­íc thùc sù cña d©n; - LÊy viÖc gi¶i phãng søc s¶n xuÊt lµm c¨n cø chñ yÕu ®Ó ho¹ch ®Þnh c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, h×nh thøc së h÷u; - Lµm cho kinh tÕ nhµ n­íc ph¸t triÓn tr­íc hÕt lµ vÒ chÊt ®Ó ®ãng vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ nhµ n­íc cïng víi kinh tÕ hîp t¸c dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng; - X¸c lËp, cñng cè vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ng­êi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi ngµy cµng tèt h¬n. trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ®iÒu chñ yÕu lµ t¹o ®iÒu kiÖn c«ng b»ng trong ph¸t triÓn con ng­êi; võa kh«ng b×nh qu©n, võa ph¶i chó träng ®Õn tÇng líp dÔ tæn th­¬ng, nh÷ng vïng khã kh¨n; -Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi,lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm chñ yÕu. H¬n n÷a nÒn kinh tÕ ®ã ph¶i gãp phÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, mäi søc lùc x· héi; t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi c¸ nh©n lµm giµu cho m×nh vµ cho toµn x· héi; chÊp hµnh mäi ph¸p luËt,kinh doanh cã v¨n ho¸; c¹nh tranh vµ hîp t¸c mét c¸ch v¨n minh… Qua néi dung trªn cho thÊy,tÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta liªn quan tíi c¶ kiÕn tróc th­îng tÇng lÉn c¬ së h¹ tÇng,liªn qua tíi c¶ quan hÖ s¶n xuÊt lÉn lùc l­îng s¶n xuÊt ….. §Ó d÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta, nh©n tè nµo cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ? tr¶ lêi vÊn ®Ò nµy cã ng­êi cho r»ng nhµ n­íc lµ yÕu tè chñ ®¹o trong sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Bëi v× kh«ng thÓ lÊy c¸i bé phËn (kinh tÕ nhµ n­íc) cña c¸i toµn thÓ (nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn) ®Ó ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña c¸i toµn thÓ ®ã. B»ng hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, hÖ thèng ®éng lùc kÝch thÝch mµ nhµ n­íc thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong hÖ thèng c«ng cô ®Ó nhµ n­íc thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o ®èi víi sù vËn ®éng cña kinh tÕ, kinh tÕ nhµ n­íc chØ lµ mét c«ng cô, dï cã thÓ ®­îc xem lµ c«ng cô qua träng nhÊt. Do vËy kh«ng nªn xem kinh tÕ nhµ n­íc lµ chñ ®¹o. Trong giai ®o¹n ngµy nay cña thêi ®¹i, mäi nhµ n­íc ®Òu tham gia qu¶n lý kinh tÕ, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ,cho nªn nãi vai trß chñ ®¹o cña nhµ n­íc lµ xo¸ nhoµ ranh giíi gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa. ThiÕt nghÜ, ph¶i t×m yÕu tè chñ ®¹o trong sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ (cã vai trß dÉn d¾t sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña chóng…) ngay trªn lÜnh vùc kinh tÕ. Bëi v×, trong khi kh«ng phñ nhËn vai trß t¸c ®éng m¹nh mÏ cña nhµ n­íc t¬i kinh tÕ, nh­ng suy cho cïng søc m¹nh nhµ n­íc còng do søc m¹nh cña kinh tÕ quyÕt ®Þnh. Trong ®iÒu kiÖn cô thÓ ë n­íc ta, bé phËn chñ ®¹o ®ã lµ kinh tÕ nhµ n­íc, VÊn ®Ò c¨n b¶n nhÊt, chñ chèt nhÊt vµ khã kh¨n nhÊt lµ lµm sao kinh tÕ nhµ n­íc v­¬n lªn n¨m ®­îc vai trß chñ ®¹o ? ®iÒu ®ã ®­îc ®Æt ra trong khi kinh tÕ nhµ n­íc hiÖn nay vÉn cßn yÕu kÐm ngay c¶ trªn nh÷ng ph­¬ng diÖn chñ yÕu nhÊt cu¶ nã: n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶. §Ó gãp phÇn kh¾c phôc t×nh h×nh ®ã, kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i lµm sao kÕt hîp ®­îc trong b¶n th©n m×nh c¸i m¹nh cña tËp thÓ, cña céng ®ång vµ c¸i m¹nh cña c¸ nh©n xÐt c¶ víi t­ c¸ch ®éng lùc lîi Ých kinh tÕ, c¶ víi t­ c¸ch thùc thÓ-con ng­êi kinh tÕ. then chèt cña vÊn ®Ò nµy lµ t×m mét c¬ chÕ thÝch hîp v¬i nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ cã mét ®éi ngò c¸n bé cã ®ñ ®øc ®ñ tµi. “vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc” ®­îc hiÓu lµ : lµm ®ßn bÈy ®Èy nhanh t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ;më ®­êng, h­íng dÉn,hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn; lµm lùc l­îng vËt chÊt ®Ó nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶ lý vÜ m«;t¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi. Thùc tr¹ng kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta hiÖn nay Chóng ta ®· chuyÓn mét b­íc quan träng sang kinh tÕ thÞ tr­êng, nh­ng ch­a kÕt thóc b­íc chuyÓn ®ã. Do vËy cßn ®an xen nh÷ng yÕu tè cña nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. Nh÷ng yÕu tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng v¨n minh cßn Ýt h¬n lµ yÕu tè s¬ khai. MÆt kh¸c trong x· héi chñ ®· xuÊt hiÖn mét sè yÕu tè ®i qu¸ xa(v­ît khái giíi h¹n )khu«n khæ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng nh©n tè cña nÒn kinh tÕ maphia, tÝnh tr¹ng th­¬ng m¹i ho¸ gi¸o dôc, nh©n phÈm …lµ nh÷ng thÝ dô cho sù qu¸ ®µ nh­ vËy. Tr×nh ®é thÊp kÐm, ch­a ®¹t tíi tr×nh ®é hoµn chØnh cña kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay biÓu hiÖn ë chç : gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô bÞ bãp mÐo, ®éc quyÒn cßn qu¸ lín, tû gi¸ ch­a ph¶i do trÞ th­êng quy ®Þnh; tiÒn l­¬ng ch­a cã tÝnh thÞ tr­êng …quyÒn kinh doanh trªn thÞ tr­êng cßn h¹n chÕ nhiÒu nªn mÊt kh¶ n¨ng c¹nh tranh. C¸c lo¹i thÞ tr­êng cßn thiÕu vµ ch­a ®ång bé, tr­íc hÕt lµ thiÕu thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng tiÒn tÖ theo ®óng nghÜa cña nã. C¸c thÓ chÕ cho thÞ tr­êng qu¸ thiÕu ; kh«ng it nh÷ng thÓ chÕ ®· cã ch­a phï hîp, thËm chÝ tr¸i víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng, sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo thÞ tr­êng ch­a thËt phï hîp thËm chÝ tr¸i víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng, cã t×nh tr¹ng liªn kÕt gi÷a bé phËn tho¸i ho¸ trong bé m¸y nhµ n­íc víi nh÷ng yÕu tè tiªu cùc cña thÞ tr­êng g©y ra tham nhòng, nî nÇn chång chÊt. III.nh÷ng m©u thuÉn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta : 1.mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin vÒ quan hÖ gi÷a kinh tÕ víi chÝnh trÞ: Theo c¸c nhµ kinh ®iÓn chñ nghÜa M¸c- Lªnin th× kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ: “ chÝnhtrÞ lµ sù biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ”. Trong lÞch sö ph¸t triÓn x· héi loµi ng­êi kh«ng ph¶i bao giê còng cã vÊn ®Ò vÒ chÝnh trÞ. X· héi nguyªn thuû ch­a cã giai cÊp, ch­a cã vÊn ®Ò chÝnh trÞ. Tõ khi x· héi xuÊt hiÖn giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp vµ Nhµ n­íc th× vÊn ®Ò chÝnh trÞ míi h×nh thµnh. VÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò thuéc ®Êu tranh giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp. Trung t©m cña chÝnh trÞ lµ ®Êu tranh giai cÊp gi÷a c¸c giai cÊp, c¸c løc l­îng x· héi nh»m giµnh vµ gi÷ chÝnh quyÒn nhµ n­íc vµ sö dông c«ng cô ®ã lµm c«ng cô ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ chÕ ®é x· héi phï hîp víi lîi Ých cña giai cÊp cÇm quyÒn. B¶n th©n vÊn ®Ò chÝnh trÞ ra ®êi hoµn toµn lµ do kinh tÕ quyÕt ®Þnh. ChÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých, mµ chØ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých kinh tÕ, F.Engen §· kh¼ng ®Þnh “b¹o lùc chØ lµ ph­¬ng tiÖn, cßn lîi Ých kinh tÕ lµ môc ®Ých”. Trong t¸c phÈm “LótvÝch Phoib¨c vµ b¸o c¸o chung cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc”, F.Engen ®· chØ râ “®Ó tho¶ thuËn lîi Ých kinh tÕ th× quyÒn lùc chÝnh trÞ chØ ®­îc sö dông lµ mét ph­¬ng tiÖn ®¬n thuÇn. QuyÒn lùc chÝnh trÞ lµ c«ng cô m¹nh mÏ nhÊt ®Ó b¶o vÖ chÕ ®é x· héi. Sù thèngtrÞ vÒ chÝnh trÞ cña mét giai cÊp nhÊt ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho giai cÊp ®ã thùc hiÖn ®­îc sù thèng trÞ vÒ kinh tÕ. §Êu tranh giai cÊp, vÒ thùc chÊt lµ ®Êu tranh v× lîi Ých kinh tÕ, ®­îc th«ng qua ®Êu tranh chÝnh trÞ. Theo F.Engen, “ bÊt cø cuéc ®Êu tranh giai cÊp nµo còng ®Òu lµ ®Êu tranh chÝnh trÞ, xÐt ®Õn cïng, ®Òu xoay quanh vÊn ®Ò gi¶i phãng vÒ kinh tÕ”. §Ó nhÊn m¹nh vai trß cña chÝnh trÞ V.I.Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh “ chÝnh trÞ kh«ng thÓ chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu so víi kinh tÕ”. Kh¼ng ®Þnh ®ã cña Lªnin kh«ng cã nghÜa lµ phñ nh©n hoµn toµn vai trß quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ ®èi víi chÝnh trÞ, mµ muèn nhÊn m¹nh t¸c ®éng tÝch cùc cña chÝnh trÞ ®èi víi kinh tÕ. VÊn ®Ò kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi víi chÝnh trÞ mµ nã ®­îc xem xÐt gi¶i quyÕt theo mét lËp tr­êng chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. Giai cÊp nµo cÇm quyÒn còng h­íng kinh tÕ ph¸t triÓn theo lËp tr­êng chÝnh trÞ riªng cña giai cÊp ®ã nh»m phôc vô cho môc tiªu kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh. Vµ lËp tr­êng chÝnh trÞ ®óng hay sai sÏ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, V.I.Lªnin cßn kh¼ng ®Þnh “ kh«ng cã mét lËp tr­êng chÝnh trÞ ®óng th× mét giai cÊp nhÊt ®Þnh nµo ®ã kh«ng thÓ nµo gi÷ v÷ng ®­îc sù thèng trÞ cña m×nh vµ do ®ã còng kh«ng thÓ nµo gi÷ v÷ng ®­îc sù thèng trÞ cña m×nh vµ do ®ã còng kh«ng thÓ hoµn thµnh ®­îc nhiÖm vô cu¶ m×nh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt”. Khi thÓ chÕ chÝnh trÞ kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ th× kinh tÕ tÊt yÕu sÏ më ®­êng ®i. Khi ®ã viÖc thay ®æi thÓ chÕ chÝnh trÞ cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Nh­ vËy, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lµ thèng nhÊt vµ biÖn chøng víi nhau trªn nÒn t¶ng quyÕt ®Þnh lµ kinh tÕ. §©y lµ c¬ së ph­¬ng ph¸p luËn quan träng trong viÖc nhËn thøc x· héi nãi chung, nhËn thøc c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam nãi riªng. Tõ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII( th¸ng 6 n¨m 1991). §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh: “ vÒ quan hÖ gi÷a ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ, ph¶i tËp trung søc lµm tèt ®æi míi kinh tÕ, ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña nh©n d©n vÒ ®êi sèng, viÖc lµm vµ nhu cÇu x· héi kh¸c, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËn cña CNXH, coi ®ã lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó tiÕn hµnh ®æi míi tæ chøcvµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ, ph¸t huy ngµy cµng tèt quyÒn lµm chñ vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o cña nh©n d©n trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi. V× chÝnh trÞ ®ông ch¹m ®Õn tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ ®Æc biÖt nh¹y c¶m vµ phøc t¹p trong x· héi, nªn viÖc ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ nhÊt thiÕt ph¶i trªn c¬ së nghiªn cøu vµ chuÈn bÞ rÊt nghiªm tóc, kh«ng cho phÐp g©y mÊt æn ®Þnh chÝnh trÞ dÉn ®Õn rèi lo¹n. Nh­ng kh«ng v× thÕ mµ tiÕn hµnh chËm trÔ ®æi míi chÝnh trÞ, nhÊt lµ vÒ tæ chøc bé m¸y vµ c¸c bé, c¸c mèi quan hÖ gi÷a §¶ng vµ Nhµ n­íc vµ c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n, bëi ®ã lµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi vµ thùc hiÖn d©n chñ”. §iÒu ®ã cho thÊy §¶ng ta ®· kh«ng t¸ch rêi ®æi míi kinh tÕ vµ ®ång thêi ®æi míi chÝnh trÞ. §¶ng ra kh¼ng ®Þnh r»ng ph¶i tËp trung søc lµm tèt ®æi míi kinh tÕ vµ ®ång thêi víi ®æi kinh tÕ ph¶i tiÕn hµnh tõng bø¬c ®æi míi chÝnh trÞ, nh÷ng ph¶i thËn träng kh«ng g©y mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. T­ t­ëng ®· ®­îc tiÕp tôc ph¸t triÓn mét c¸ch râ rµng h¬n ë §¹i héi ®¹i biÓu cña toµn quèc lÇn thø VIII( th¸ng 7 n¨m 1996) cña §¶ng ta. Khi tæng kÕt c¸c bµi häc cña 10 n¨m ®æi míi, §¶ng ta kh¼ng ®Þnh ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ ngay tõ ®Çu ®æi míi kinh tÕ víi ®æi míi chÝnh trÞ. §©y lµ mét b¶i häc kh¸i qu¸t míi, hoµn toµn khoa häc. Nã võa phï hîp víi lý luËn cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin võa phï hîp víi thùc tiÔn c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta. Trong khi ®Ò ra ®æi míi chÝnh trÞ, §¶ng ta lu«n nhÊn m¹nh ph¶i æn ®Þnh chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng vµ t¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng. §iÒu nµy t­ëng nh­ mét nghÞch lý nh­ng hoµn toµn cã lý vµ khoa häc. «n ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, nãi c¸ch kh¸i qu¸t lµ giai cÊp cÇm quyÒn ph¶i t¨ng c­êng quyÒn lùc chÝnh trÞ cña m×nh; Nhµ n­íc cña giai cÊp ®ã ph¶i m¹nh vµ cã hiÖu lùc, luËt ph¸p ph¶i nghiªm minh; chÕ ®é x· héi ®· x¸c lËp ph¶i ®­îc gi÷ v÷ng. §èi víi n­íc ta hiÖn nay, æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ thùc chÊt lµ gi÷ v÷ng vµ t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng , t¨ng c­êng vai trß cñ Nhµ n­íc XHCN, b¶o vÖ vµ x©y dùng thµnh c«ng CNXH. Thùc tiÔn thÕ giíi cho thÊy, æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã t¹o ra m«i tr­êng ®Ó thu hót nguån ®Çu t­ trong n­íc vµ trªn thÕ giíi, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng thµnh tùu trong 10 n¨m ®æi míi võa qua ë n­íc ta còng kh¼ng ®Þnh ®iÒu ®ã. Nh÷ng thµnh tùu ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc chóng ta gi÷ ®­îc æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ l¹i kh«ng thÓ t¸ch rêi ®æi míi vÒ chÝnh trÞ. Nh­ng ®æi míi chÝnh trÞ kh«ng ph¶i ®æi míi v« nguyªn t¸c, mµ ®æi míi lµ ®Ó gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng vµ t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ n­íc XHCN. §æi míi chÝnh trÞ ph¶i g¾n liÒn víi ®æi míi vÒ kinh tÕ, phï hîp víi yªu cÇu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ th× míi cã thÓ t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ n­íc XHCN, vµ nhê ®ã míi gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. Song ®æi míi vÒ kinh tÕ còng kh«ng ph¶i lµ ®æi míi mét c¸ch tuú tiÖn mµ ph¶i theo mét ®Þnh h­íng nhÊt ®Þnh. §ã lµ chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang “ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN” hay lµ nãi ng¾n gän lµ kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng CNXH. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN lµ nh»m thùc hiÖn môc tiªu “ d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh”, vµ ®ã còng lµ c¬ së ®Ó gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. Tãm l¹i: æn ®Þnh vµ ®æi míi vÒ chÝnh trÞ lµ hai mÆt ®èi lËp nh­ng thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau. Cã æn ®Þnh th× míi ®æi míi vµ ®æi míi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó æn ®Þnh. Hai mÆt ®ã t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ g¾n bã chÆt chÏ víi ®æi míi kinh tÕ, trªn nÒn t¶ng cña ®æi míi kinh tÕ. Nh­ vËy, chóng ta thÊy trong qu¸ tr×nh ®æi míi ë n­íc ta, ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi nhau, thèng nhÊt víi nhau, trong ®ã ®æi míi kinh tÕ lµ träng t©m, ®æi míi chÝnh trÞ ph¶i tiÕn hµnh tõng b­íc phï hîp víi ®æi míi kinh tÕ, ®¸p øng yªu cÇu cña ®æi m¬i kinh tÕ. §iÒu kh¼ng ®Þnh ®ã lµ sù kh¸i qu¸t kinh nghiÖm cña 10 n¨m ®æi míi võa qua lµ kÕt qu¶ cña viÖc vËn ®éng s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ ë ViÖt Nam. Kh¸i qu¸t ®ã hoµn toµn khoa häc vµ cã gi¸ trÞ ®Þnh h­íng cho giai ®o¹n ph¸t triÓn tiÕp theo- giai ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 2. M©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt: Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò lùc l­îng s¶n xuÊt- quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p, m©u thuÉn gi÷a hai lùc l­îng nµy vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã xÐt trªn ph­¬ng diÖn triÕt häc M¸c-Lªnin, theo ®ã lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng, lu«n lu«n thay ®æi. Khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh thÞ quan hÖ s¶n xuÊt sÏ kh«ng cßn phï hîp n÷a vµ trë thµnh yÕu tè k×m h·m lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §Ó më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt. ChÝnh quan hÖ s¶n xuÊt tù ph¸t triÓn ®Ó phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ®ã lµ quy luËt chung cho sù ph¸t triÓn x· héi. Qu¸ tr×nh m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt tiÕn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m nã diÔn ra gay g¾t, quyÕt liÖt vµ cÇn ®­îc gi¶i quyÕt. Nh­ng gi¶i quyÕt nã b»ng c¸ch nµo? ®ã chÝnh lµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi, chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ mµ cuéc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ë n­íc ta lµ mét vÝ dô. Khi mét môc tiªu, mét nhiÖm vô cùc kú quan träng, thÓ hiÖn tÝnh chÊt c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay ë ViÖt Nam lµ phÊn ®Êu x©y dùng n­íc ta trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. C«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ®Êt n­íc lµ chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p võa mang tÝnh c¸ch m¹ng tÝnh khoa häc ®Ó x©y dùng x· héi. Nãi ®Õn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc chÝnh lµ nãi ®Õn nÒn s¶n xuÊt tiÕn tiÕn vµ ®ã chÝnh lµ lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ ®ã chÝnh lµ lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, nãi ®Õn khoa häc, ®Õn sù anh minh, trÝ tuÖ lµ nãi ®Õn mét ph­¬ng thøc tèi ­u ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt nhá, n«ng nghiÖp l¹c hËu, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¬ së vËt chÊt cho CNXH ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn. Kh«ng thÓ ¨n ®ãi mÆc r¸ch víi c¸i cuèc trªn vai céng thªm tÊm lßng céng s¶n ®Ó kiÕn thiÕt CNXH, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Kh¼ng ®Þnh c¸i míi, ®óng ®¾n tù b¶n th©n nã ®· bao gåm c¶ ý nghÜa phñ ®Þnh g¹t bá c¶ quan niÖm cò sai lÇm vÒ ®iÒu kiÖn vµ c¸ch thøc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. Tr­íc ®©y chóng ta thiÕu quan t©m ®óng møc tÇng líp trÝ thøc vµ khoa häc trong m«i tr­êng t­¬ng quan víi ®éi ngò nh÷ng ng­êi lao ®éng kh¸c. Do thÕ, hËu qu¶ tÊt yÕu ®· x¶y ra lµ khoa häc ë n­íc ta chËm hoÆc Ýt cã ®iÒu kiÖn m«i tr­êng ph¸t triÓn, ®Êt n­íc kh«ng tho¸t khái nÒn s¶n xuÊt nhá, n«ng nghiÖp l¹c hËu vµ còng kh«ng thÓ nãi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 3. M©u thuÉn gi÷a h×nh th¸i së h÷u tr­íc ®©y vµ trong kinh tÕ thÞ tr­êng: Tr­íc ®©y ng­êi ta quan niÖm nh÷ng h×nh thøc së h÷u trong chñ nghÜa x· héi lµ: së h÷u XHCN tån t¹i díi h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. Sù tån t¹i hai h×nh thøc ®ã lµ tÊt yÕu kh¸ch quan bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö khi tiÕn hµnh c¸ch m¹ng CNXH vµ x©y dùng CNXH quyÕt ®Þnh. Sau khi giµnh ®­îc chÝnh quyÒn giai cÊp c«ng nh©n ®øng tr­íc hai h×nh thøc së h÷u t­ nh©n kh¸c nhau. Së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa vµ së h÷u t­ nh©n cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt nhá. Thùc tÕ ®ßi hái giai cÊp c«ng nh©n ph¶i cã th¸i ®é vµ ph¸t triÓn gi¶i quyÕt kh¸c nhau. §èi víi h×nh thøc së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa b»ng c¸ch t­íc ®o¹t hoÆc chuéc l¹i ®Ó chuyÓn th¼ng lªn sá h÷u hµng ho¸ nhá th× kh«ng thÓ dïng nh÷ng biÖn ph¸p nh­ trªn, mµ ph¶i kiªn tr× gi¸o dôc, thuyÕt phôc tæ chøc hä trªn c¬ së tù nguyÖn chuyÓn lªn së h÷u tËp thÓ b»ng con ®­êng hîp t¸c ho¸ hai h×nh thøc. Së h÷u ®ã lµ hai con ®­êng ®Æc thï tiÕn lªn CNCS cña giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n tËp thÓ. C¸c h×nh thøc së h÷u tr­íc ®©y thêi kú qu¸ ®é chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. H¬n m­êi ®æi míi ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña ®­êng lèi ®æi míi cña chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u do §¶ng ta khëi x­íng vµ l·nh ®¹o toµn d©n thùc hiÖn. Thùc tiÔn ®· cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®­¬ng nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u, chø kh«ng ph¶i chØ cã hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ nh­ quan niÖm tr­íc ®©y… Trong giai ®o¹n hiÖn nay nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN mµ chóng ta ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn bao gåm nhiÒu h×nh thøc së c¸ thÓ vµ së h÷u hçn hîp. Trong c¸c h×nh thøc së h÷u nµy kh¸i qu¸t l¹i chØ cã hai h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n lµ c«ng h÷u vµ t­ h÷u, cßn c¸c h×nh thøc kh¸c chØ lµ h×nh thøc trung gian, qu¸ ®é hoÆc hçn hîp, ë ®©y, mçi h×nh thøc l¹i cã nhiÒu ph­¬ng thøc biÓu hiÖn vÒ tr×nh ®é thÓ hiÖn kh¸c nhau. Chóng ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së cã cïng b¶n chÊt kinh tÕ theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc qu¶n lý. VÒ së h÷u toµn d©n: tr­íc ®©y ng­êi ta quan niÖm së h÷u toµn d©n trïng víi së h÷u Nhµ n­íc. NÒn kinh tÕ cã cÊu nhiÒu thµnh phÇn th× ®­¬ng nhiªn lµ nã bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u, trong ®ã kinh tÕ quèc doanh gi÷ vÞ trÝ then chèt, liªn kÕt vµ hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng cã lîi cho quèc kÕ d©n sinh. Nhµ n­íc qu¶n lý kinh tÕ víi t­ c¸ch lµ c¬ quan cã quyÒn lùc ®¹i diÖn cho lîi Ých cña nh©n d©n vµ lµ ®¹i diÖn ®èi víi tµi s¶n së h÷u toµn d©n. N­íc ta hiÖn nay, nh­ hiÕn ph¸p vµ luËt ®Êt ®ai ®· quy ®Þnh râ: “ ®Êt ®ai thuéc quyÒn së h÷u toµn d©n”. XÐt vÒ mÆt kinh tÕ ®Êt ®ai lµ ph­¬ng tiÖn tån t¹i c¬ b¶n cña c¶ mét céng ®ång x· héi. XÐt vÒ mÆt x· héi ®Êt ®ai lµ l·nh thæ n¬i c­ tró cña c¶ mét céng ®ång. ThÕ nh­ng khi xÐt trªn c¶ hai ph­¬ng diÖn cã thÓ nãi r»ng ®Êt ®ai kh«ng thÓ lµ ®èi t­îng së h÷u cña riªng ai. Tuy nhiªn, suy cho cïng, ®Êt ®ai còng lµ t­ liÖu s¶n xuÊt, hay nãi chÝnh x¸c h¬n, ®ã lµ mét bé phËn quan träng cña t­ liÖu s¶n xuÊt. Bëi thÕ, dï lµ ®Æc biÖt th× trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, nã vÉn ph¶i vËn ®éng theo quy luËt cña thÞ tr­êng vµ chÞu sù ®iÒu tiÕt cña quy luËt ®ã. ViÖc ®Êt ®ai thuéc quyÒn së h÷u toµn d©n mµ Nhµ n­íc lµ ng­êi ®¹i diÖn së h÷u vµ qu¶n lý kh«ng hÒ m©u thuÉn víi viÖc trao quyÒn cho c¸c hé n«ng d©n, kÓ c¶ quyÒn chuyÓn nh­îng, quyÒn sö dông ®Êt ®ai nÕu biÕt gi¶i quyÕt cô thÓ cô thÓ c¸c vÊn ®Ò thuéc quyÒn së h÷u, biÕt t¸ch quyÒn së h÷u toµn d©n song ng­êi n«ng d©n cã thÓ ®em l¹i mét søc bËt cho sù ph¸t triÓn cña lùcl­îng s¶n xuÊt vµ t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ nãi chung. V¨n kiÖn §¹i héi VII cña §¶ng ta ®· chØ râ: “trªn c¬ së chÕ ®é së h÷u toµn d©n vÒ ®Êt ®ai, ruéng ®Êt ®­îc giao cho ng­êi n«ng d©n sö dông l©u dµi. Nhµ n­íc quy ®inh b»ng luËt ph¸p c¸c vÊn ®Ò vÒ thõa kÕ chuyÓn nh­îng sö dông ®Êt…” (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII- nhµ xuÊt b¶n sù thËt- Hµ Néi n¨m 1991). Nh­ vËy, h×nh thøc së h÷u toµn d©n ë n­íc ta hiÖn nay ®· ®­îc x¸c ®Þnh theo néi dung míi, cã nhiÓu kh¶ n¨ng ®Ó thùc sù trë thµnh nguån lùc ph¸t triÓn kinh tÕ. VÒ së h÷u Nhµ n­íc : Trong thêi kú bao cÊp tr­íc ®©y kh«ng chØ cã n­íc ta mµ cßn cã nh÷ng n­íc kh¸c trong hÖ thèng c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa th­êng ®ång nhÊt së h÷u Nhµ n­íc víi së h÷u toµn d©n. Do nhÇm lÉn nh­ vËy mµ trong mét thêi gian kh¸ l©u, ng­êi ta th­êng bá quªn h×nh thøc së h÷u nhµ n­íc chØ quan t©m ®Æc biÖt ®Õn së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ. Vµ còng bëi së h÷u toµn d©n g¾n kÕt víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ quèc doanh mµ chóng ta ra søc quèc doanh nã nÒn kinh tÕ víi niÒm tin cho r»ng chØ nh­ vËy míi cã chñ nghÜa x· héi nhiÒu h¬n. Thùc ra, víi quan niÖm ®ã, së h÷u toµn d©n ®· trë thµnh së h÷u kh«ng ph¶i cña mét chñ thÓ cô thÓ nµo c¶. Trong x· héi mµ nhµ n­íc cßn tån t¹i th× së h÷u toµn d©n ch­a cã ®iÓu kiÖn vËn ®éng trªn bÒ mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ noÝ chung. H×nh thøc së h÷u nhµ n­íc xÐt vÒ tæng thÓ, míi chØ lµ kÕt cÊu bªn ngoµi cña së h÷u. Cßn kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u nhµ n­íc ë n­íc ta cã lÏ chñ yÕu thÓ hiÖn ë quyÒn së h÷u ®ã ë khu vùc kinh tÕ quèc doanh, khu vùc c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. VÒ së h÷u tËp thÓ: N­íc ta tr­íc ®©y së h÷u tËp thÓ chñ yÕu tån t¹i d­íi h×nh thøc HTX( gåm c¶ HTX n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp) víi néi dung lµ c¶ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông ®Òu lµ cña chung mµ cac x· viªn lµ chñ së h÷u chÝnh. V× vËy víi h×nh thøc së h÷u nµy, quyÒn mua vµ b¸n hoÆc chuyÓn nh­îng t­ liÖu s¶n xuÊt, trong thùc tÕ s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ ë n­íc ta diÔn ra hÕt søc phøc t¹p. QuyÕn cña c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt th­êng rÊt h¹n chÕ, song ®«i khi l¹i cã t×nh tr¹ng l¹m quyÒn. Sù kh«ng x¸c ®Þnh, sù nhËp nh»ng víi quyÒn së h÷u nhµ n­íc vµ së h÷u t­ nhan tr¸ h×nh còng lµ hiÖn t­îng phæ biÕn. §Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ã, trong bèi c¶nh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ quyÒn mua b¸n vµ chuyÓn nh­îng t­ liÖu s¶n xuÊt ®èi víi c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt kinh doanh. ChØ cã nh­ vËy th× së h÷u tËp thÓ míi cã thÓ trë thµnh h×nh thøc së h÷u cã hiÖu qu¶. Chóng ta ®· biÕt, HTX kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc riªng cã, ®Æc tr­ng cho CNXH, nh­ng nã lµ mét h×nh thøc së h÷u kinh tÕ tiÕn bé trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi. V× vËy, chóng ta duy tr× vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a h×nh thøc së h÷u nµy khi x©y dùng chñ nghÜa x· héi nh­ V.I.Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh”. ChÕ ®é cña ng­êi x· viªn hîp t¸c x· v¨n minh lµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa”. HTX lµ nhu cÇu thiÕt thùc cña nÒn kinh tÕ hé gia ®×nh cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Khi lùc l­îng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhá ph¸t triÓn tíi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, nâ sÏ thóc ®Çy qu¸ tr×nh hîp t¸c. Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, c¸c nhu cÇu vÒ vèn, cung øng vËt t­, tiªu thô s¶n phÈm… ®ßi hái c¸c hé s¶n xuÊt ph¶i hîp t¸c víi nhau míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn. ChÝnh nhu cÇu ®ã ®· liªn kÕt nh÷ng ng­êi lao ®éng l¹i víi nhau lµm n¶y sinh quan hÖ së h÷u tËp thÓ. Thùc tiÔn cho thÊy, ë n­íc ta hiÖn nay ®· cã nh÷ng h×nh thøc HTX kiÓu míi ra ®êi do nhu cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ tr­êng” HTX ®­îc tæ chøc trªn c¬ së ®ãng gãp cæ phÇn vµ sù tham gia lao ®éng trùc tiÕp cña x· viªn, ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ theo cæ phÇn, mçi x· viªn cã quyÒn nh­ nhau ®èi víi c«ng viÖc chung”( §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, v¨n kiÖn §¹i héi ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII- Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi-1996). §iÒu nµy cho thÊy kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u tËp thÓ ®· thay ®æi phï hîp víi h×nh thøc thùc tiÔn ë ®Êt n­íc ta hiÖn nay. 4. M©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ môc tiªu x©y dùng con ng­êi XHCN Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cho r»ng muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi tr­íc hÕt ph¶i cã con ng­êi XHCN. YÕu tè con ng­êi gi÷ vai trß cùc kú quan träng trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng, bëi con ng­êi lµ chñ thÓ cña mäi s¸ng t¹o, cña mäi nguån lùc cña c¶i vËt chÊt v¨n ho¸. Con ng­êi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, c­êng tr¸ng vÒ thÓ chÊt, phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc lµ ®éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi, lµ môc tiªu cña CNXH. Chóng ta ph¶i b¾t ®Çu tõ con ng­êi lµm ®iÓm xuÊt ph¸t. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét lo¹i h×nh kinh tÕ mµ trong ®ã c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi ®­îc biÓu hiÖn th«ng qua thÞ tr­êng, tøc lµ th«ng qua viÖc mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸ tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng. Trong kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ ph¸t triÓn, më réng, bao qu¸t trªn mäi lÜnh vùc, cã ý nghÜa phæ biÕn ®èi víi ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng. Do nÈy sinh vµ ho¹t ®éng mét c¸ch kh¸ch quan trong ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh. Kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ v¨n minh vµ ph¸t triÓn x· héi lµ nh©n tè ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, t¨ng tr­ëng kinh tÕ, thóc ®Èy x· héi tiÕn lªn. tuy nhiªn, kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nh÷ng khuyÕt tËt nh­ sù c¹nh tranh l¹nh lïng, tÝnh tù ph¸t mï qu¸ng dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n, thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng chu kú. XuÊt ph¸t tõ sù ph©n tÝch trªn ®©y, chóng ta ®· thÊy r»ng ®æi míi ë n­íc ta hiÖn nay kh«ng thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ng­êi nÕu thiÕu yÕu tè kinh tÕ thÞ tr­êng. Do hËu qu¶ cña nhiÒu n¨m chiÕn tranh, cña nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, cña c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp… nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· tôt hËu nghiªm träng so víi khu vùc vµ quèc tÕ. Trong bèi c¶nh ®ã, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta ra khái khñng ho¶ng vµ ph¸t triÓn, phôc håi s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh tèc ®é t¨ng tr­ëng b¾t kÞp b­íc tiÕn cña thêi ®¹i. Trªn c¬ së ®ã, ®êi sèng cña nh©n d©n ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao, nh÷ng nhu cÇu sinh ho¹t vËt chÊt c¬ b¶n nhanh chãng. Con ng­êi kh«ng thÓ cã c¬ thÓ khoÎ m¹nh nÕu thiÕu ¨n, thiÕu mÆc, thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn y tÕ hiÖn ®¹i ®Ó ch¨m sãc gi÷ g×n søc khoÎ. Con ng­êi kh«ng thÓ cã trÝ tuÖ minh mÉn, ph¸t triÓn nÕu c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng häc tËp nghiªn cøu khoa häc kh«ng ®­îc ®¸p øng. ViÖc x©y dùng, cñng cè, hoµn thiÖn cã chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN còng ®ång nghÜa víi viÖc t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ng­êi cho thÕ kû XXI. Trong nh÷ng n¨m qua, kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· ®­îc nh©n d©n h­ëng øng réng r·i vµ ®i vµo cuéc sèng rÊt nhanh chãng, gãp phÇn kh¬i dËy nhiÒu tiÒm n¨ng s¸ng t¹o, lµm cho nÒn kinh tÕ sèng ®ång h¬n, bé mÆt thÞ tr­êng ®­îc thay ®æi vµ s«i ®éng h¬n. §©y lµ nh÷ng kÕt qu¶ ®óng ®¾n c¸c quy luËt kh¸ch quan cña x· héi. Qu¸ tr×nh biÖn ch÷ng ®i lªn CNXH tõ kh¸ch quan ®ang trë thµnh nhËn thøc chñ quan quy m« toµn x· héi. Bªn c¹nh ®ã, cã mét khÝa c¹nh kh¸c còng cÇn ®­îc ®Ò cËp ®Õn: kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng, ph¸t huy nguån lùc con ng­êi mµ cßn t¹o ra m«i tr­êng thÝch hîp cho con ng­êi ph¸t triÒn hoµn toµn, toµn diÖn c¶ vÒ thÓ chÊt lÉn tinh thÇn. Kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ra sù c¹nh tranh, ch¹y ®ua quyÕt liÖt. §iÒu ®ã buéc con ng­êi ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o, linh ho¹t, cã t¸c phong nhanh nh¹y, cã ®Çu ãc quan s¸t, ph©n tÝch ®Ó thùc tiÔn cña con ng­êi gãp phÇn lµm gi¶m ®i sù chËm ch¹p vµ tr× trÖ vèn cã cña con ng­êi ViÖt Nam. Kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ra nh÷ng ®iÓu kiÖn thÝch hîp cho con ng­êi më réng c¸c quan hÖ bu«n b¸n giao l­u, tõ ®ã h×nh thµnh c¸c chuÈn mùc v¨n ho¸ ®¹o ®øc theo tiªu trÝ thÞ tr­êng nh­ ch÷ tÝn trong chÊt l­îng vµ giao dÞch….§©y còng lµ mét h­íng tèt ®Ñp bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt trong gi¶i trÝ cña con ng­êi ViÖt Nam. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i thÊy r»ng kh«ng ph¶i cø x©y dùng ®­îc kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp tù nã h×nh thµnh cho con ng­êi. Cã nh÷ng lóc, nh÷ng n¬i, kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng nh÷ng lµm cho ng­êi ta n¨ng ®éng h¬n, tèt ®Ñp h¬n mµ ng­îc l¹i, cßn lµm tha ho¸ b¶n chÊt con ng­êi, biÕn con ng­êi thµnh g· n« lÖ sïng b¸i ®ång tiÒn hoÆc kÎ ®¹o ®øc gi¶ chØ biÕt t«n träng søc m¹nh vµ lîi Ých c¸ nh©n, s½n sµng chµ ®¹p lªn nh©n phÈm, v¨n ho¸, ®¹o ®øc, lu©n lý…Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nhiÒu khuyÕt tËt, h¹n chÕ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng xÊu. §¬n gi¶n vÝ dô nh­: tÖ n¹n th­¬ng m¹i ho¸ tr­êng häc, xem nhÑ truyÒn thèng t«n s­ träng ®¹o. Quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ lµm s«i ®éng thÞ tr­êng nh­ng còng lµm sãi mßn nh©n c¸ch vµ phÈm chÊt con ng­êi. Ngoµi ra, ®i kÌm víi kinh tÕ thÞ tr­êng lµ hµng lo¹t c¸c tÖ n¹n x· héi dÔ ®­a ®Õn sù rèi lo¹n, khñng ho¶ng cho gia ®×nh, h¹t nh©n- tÕ bµo cña x· héi. N¹n cê b¹c, r­îu chÌ, m¹i d©m…lµ nh÷ng c¨n bÖnh trÇm kha kh«ng dÔ bÒ kh¾c phôc trong kinh tÕ thÞ tr­êng. ThËt kh«ng sai khi h×nh dung kinh tÕ thÞ tr­êng lµ con dao hai l­ìi, nÕu dïng kh«ng cÇn thËn sÏ bÞ ®øt tay. Nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ môc tiªu x©y dùng con ng­êi XHCN lµ mét m©u thuÉn biÖn chøng trong thùc tiÔn n­íc ta hiÖn nay. §©y lµ hai mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn x· héi. Gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ng­êi võa cã sù thèng nhÊt, võa cã sù ®Êu tranh. Kinh tÕ thÞ tr­êng võa t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng, ph¸t huy nh÷ng nguån lùc con ng­êi, võa t¹o ra nh÷ng ®éc tè huû ho¹i ®Çu ®éc con ng­êi. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trªn ®©y lµ viÖc lµm kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. §èi víi n­íc ta m©u thuÉn gi­a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ng­êi ®­îc gi¶i quyÕt b»ng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, b»ng sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng CNXH. §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh “ s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng ®èi lËp víi CNXH mµ lµ thµnh phÇn cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng XHCN vµ c¶ khi CNXH ®· ®­îc x©y dùng “ Nh­ vËy, §¶ng ta v¹ch râ sù thèng nhÊt gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ môc tiªu x©y dùng chñ nghÜa. ViÖc ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý tÇm vÜ m« cña nhµ n­íc, ®ång thêi x¸c nhËn ®Çy ®ñ chÕ ®é tù chñ cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc hiÖn tèt c¸c vÊn ®Ò nµy sÏ ph¸t huy ®­îc nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc to lín còng nh­ ng¨n ngõa h¹n chÕ kh¾c phôc nh÷ng tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i h­íng vµo phôc vô c«ng cuéc x©y dùng nguån lùc con ng­êi. CÇn ph¶i tݪn hµnh c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ gi¸o dôc nh»m lo¹i bá t©m lý sïng b¸i ®ång tiÒn, bÊt chÊp ®¹o lý coi th­êng c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n, ph¶i ra søc ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn nh©n ®¹o, thÈm mü, c¸c di s¶n v¨n ho¸ nghÖ thuËt cña d©n téc nh­ néi dung cña nghÞ quyÕt TW 5 ®· nªu. §©y chÝnh lµ c«ng cô lµ ph­¬ng tiÖn quan träng ®Ó t¸c ®éng, gãp phÇn gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®· nªu trªn. Iv. kÕt luËn M©u thuÉn lµ mét hiÖn t­îng kh¸ch quan phæ biÕn h×nh thµnh tõ nh÷ng cÊu tróc vµ thuéc tÝnh bªn trong vèn cã tù th©n cña tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trong b¶n th©n thÕ giíi kh¸ch quan….do ®ã trong ho¹t ®éng thùc tiÔn ph©n tÝch tõng mÆt ®éc lËp t¹o thµnh m©u thuÉn cô thÓ ®Ó nhËn thøc ®­îc b¶n th©n khuynh h­íng vËn ®éng, ph¸t triÓn cña sù vËt hiÖn t­îng . CÇn n¾m v÷ng nguyªn t¾c ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn. ®ã lµ sù ®Êu tranh gi÷a hai mÆt ®èi lËp diÔn ra theo quy luËt ph¸ vì nh÷ng c¸i cò ®Ó thiÕt lËp c¸i míi tiÕn bé h¬n. V× vËy, trong ®êi sèng x· héi, mäi hµnh vi ®Êu tranh cÇn ®­îc coi lµ ch©n chÝnh khi nã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn. Trong thêi kú chuyÓn nÒn kinh tÕ ë viÖt nam t­ kÕ ho¹ch tËp trung quan liªu bao cÊp chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Chñ tr­¬ng l·nh ®¹o cña ®¶ng lµ rÊt ®óng ®¾n tuy nhiªn trong thùc hiÖn cßn nhiÒu thiÕu sãt, m©u thuÉn gi÷a c¸c vÊn ®Ò nÈy sinh, nh­ng nh÷ng m©u thuÉn ®ã l¹i ®ßi hái chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt cã nh­ thÕ kinh tÕ míi ph¸t triÓn theo ®óng nghÜa ®æi m¬Ý cña nã. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c – Lªnin tËp 2 (nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia) 2. T¹p chÝ triÕt häc sè 1(101) th¸ng 2 n¨m 1998 3. T¹p chÝ triÕt häc sè1(107) th¸ng 2 n¨m 1999 4. T¹p chÝ triÕt häc sè 3(103) th¸ng 6 n¨m1998 5. ViÖt nam chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng (häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia) 6. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¶ng lÇn thø VII 7. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¶ng lÇn thø VIII 8. B¸o nh©n d©n ngµy 8 th¸ng 1999