Tiểu luận Vấn đề xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam vào Mỹ –thực trạng và giải pháp

ều kiện cho ngành đánh bắt và chế biến cá biển nớc ta phát triển mạnh mẽ. Đồng thời , nhiều cơ sở quốc doanh và tập thể , t nhân đánh bắt cá nuôi trồng và chế biến thuỷ sản nớc mặn , nớc lợ , nớc ngọt đợc phát triển mở rộng ở nhiều vùng, khu vực trên phạm vi cả nớc ... Tuy nhiên , đội tàu đánh cá hiện nay với 32 nghìn chiếc hầu hết là tàu thuyền nhỏ, cha đợc trang bị hiện đại để đánh bắt ở những vùng biển sâu và biển xa ... đã hạn chế sự phát triển của ngành. 2.3.Nuôi trồng thuỷ sản Nuôi trồng thuỷ sản Việt Nam rất phong phú và đa dạng. Theo điều tra sơ bộ của ngành thuỷ sản , riêng cá nớc ngọt có 544 loài , cá nớc lợ , nớc mặn cũng có 186 loài. Trong đó nhiều loại đặc sản có giá trị xuất khẩu cao , đợc a chuộng trên thị trờng quốc tế . Phơng thức nuôi trồng cũng rất đa dạng tạo cho sản phẩm thêm phong phú . Nuôi trồng thuỷ sản thời gian qua phát triển với tốc độ khá nhanh , thu đợc hiệu quả kinh tế – xã hội đáng kể , từng bớc góp phần thay đổi cơ cấu kinh tế ở các vùng ven biển , nông thôn và góp phần giải quyết việc làm , tăng thu nhập và xoá đói , giảm nghèo . Theo điều tra và quy hoạch của bộ thuỷ sản , đến tháng 8 năm 2001 tổng diện tích nuôi trồng ở nớc ta là 1,19 triệu ha . ã Nuôi thuỷ sản nớc ngọt Nuôi cá ao hồ nhỏ : Là một nghề có tính truyền thống gắn với nhà nông , từ phong trào ao cá Bác Hồ đến phong trào VAC. Xu hớng diện tích ao đang bị thu hẹp do nhu cầu phát triển xây dựng nhà ở . Đối tợng cá nuôi khá ổn định : trắm , chép , trôi , mè , trê lai , rô phi ... nguồn giống sinh sản hoàn toàn chủ động. Năng suất cá nuôi đạt bình quân trên 3 tấn/ha. Nghề nuôi thuỷ sản ao hồ nhỏ đã phát triển mạnh. Đặc biệt , tôm càng xanh là một mũi nhọn để xuất khẩu và tiêu thụ trong nớc , nhất là ở các thành phố , trung tâm dịch vụ góp phần điều chỉnh cơ cấu canh tác ở các vùng ruộng trũng ,tăng thu nhập và giá trị xuất khẩu . Vấn đề khó khăn là sự phụ thuộc của năng suất vào điều kiện thời tiết , khí hậu cộng với vấn đề trình độ của ngời nuôi cha đợc giải quyết thích hợp đã dẫn đến sự không ổn định của sản lợng nuôi . Các giống đã đa vào nuôi là : lơn , ếch , ba ba , cá sấu ... Tuy nhiên , do thiếu quy hoạch , không chủ động nguồn giống , thị trờng không ổn định ... đã hạn chế khả năng phát triển . Nuôi cá mặt nớc lớn : Đối tợng nuôi thả chủ yếu là cá mè , ngoài ra còn thả ghép cá trôi , cá rô phi ... Do khó khăn trong khâu bảo vệ và giá cá mè thấp nên lợng cá thả vào hồ nuôi có xu hớng giảm . Hình thức nuôi chủ yếu hiện nay là lồng bè kết hợp khai thác cá trên sông , trên hồ . Hình thức này đã tận dụng đợc diện tích mặt nớc , tạo ra việc làm tăng thu nhập , góp phần ổn định đời sống của những ngời sống trên sông , ven hồ . ở các tỉnh phía Bắc và miền Trung , đối tợng nuôi chủ yếu là trắm cỏ , qui mô lồng nuôi khoảng 12 – 24 m3 , năng suất 400 – 600 kg / lồng . ở các tỉnh phía Nam , đối tợng nuôi chủ yếu là cá ba sa , cá lóc, cá bống tợng , cá he . Quy mô lồng , bè nuôi lớn , trung bình khoảng 100 – 150 m3 / bè , năng suất bình quân 15 – 20 tấn / bè . Nuôi cá ruộng trũng : Tổng diện tích ruộng trũng có thể đa vào nuôi cá theo mô hình cá - lúa khoảng 580.000 ha . Năm 1998 , diện tích nuôi cá khoảng 154.200 ha . Năng suất và hiệu quả nuôi cá ruộng trũng khá lớn . Đây là một hớng cho việc chuyển đổi cơ cấu trong nông nghiệp , tăng thu nhập cho ngời lao động , xoá đói giảm nghèo ở nông thôn . ã Nuôi tôm nớc lợ Nuôi thuỷ sản nớc lợ đợc phát triển rất mạnh thời kỳ qua , đã có bớc chuyển từ sản xuất nhỏ tự túc sang sản xuất hàng hoá , mang lại giá trị ngoại tệ cao cho nền kinh tế quốc dân và thu nhập đáng kể cho ngời lao động . Những năm gần đây tôm đợc nuôi ở khắp các tỉnh ven biển trong cả nớc , nhất là tôm sú , tôm he , tôm bạc thẻ , tôm nơng , tôm rảo , song chủ yếu là tôm sú . Tôm đợc nuôi trong ao đầm theo mô hình khép kín , nuôi trong ruộng và nuôi trong rừng ngập mặn . Nhìn chung , khu vực miền Nam thuận lợi nhất cho viêc nuôi tôm . Nghề nuôi tôm ở khu vực này phát triển mạnh , chủ yếu dựa vào việc đánh bắt các giống tôm tự nhiên . Diện tích nuôi tôm ớc tính có tới 200 nghìn ha , trong đó 25 % là nuôi kết hợp với trồng ( tôm – lúa , tôm – dừa , tôm – sản xuất muối , tôm - đớc ) . ã Nghề nuôi trồng thuỷ sản nớc mặn Nghề nuôi biển có tiềm năng phát triển tốt . Đến nay nghề nuôi trai lấy ngọc , nuôi cá lồng , nuôi tôm hùm , nuôi thả nhuyễn thể hai mảnh vỏ , nuôi trồng rong sụn có nhiều triển vọng tốt . Tuy nhiên do khó khăn về vốn , hạn chế về công nghệ, cha chủ động đợc nguồn giống nuôi nên nghề nuôi biển thời gian qua còn bị lệ thuộc vào tự nhiên , cha phát triển mạnh . ã Hệ thống sản xuất giống Hệ thống sản xuất giống thuỷ sản nớc ngọt : Các loài cá nớc ngọt truyền thống hầu hết đã đợc sản xuất nhân tạo trong thời gian qua . Vấn đề cung cấp giống cho nuôi trồng các đối tợng này tơng đối ổn định . Số cơ sở sản xuất cá giống nhân tạo trên toàn quốc hiện nay khoảng 354 cơ sở , hàng năm có khả năng sản xuất khoảng trên 4 tỷ cá giống cung cấp kịp thời vụ cho nhu cầu nuôi trên cả nớc . Tuy nhiên , giá cá giống nhất là các loại đặc sản còn cao , cha đảm bảo chất lợng giống đúng yêu cầu và cha đợc kiểm soát chặt chẽ . Hệ thống sản xuất giống tôm : Giống tôm về cơ bản đã cho đẻ thành công ở cả 3 miền Bắc, Trung, Nam , nhng sản lợng còn thấp . Vấn đề nuôi vỗ tôm bố mẹ thành thục cha đáp ứng đợc yêu cầu cả về số lợng lẫn chất lợng dẫn đến tình trạng khan hiếm nguồn tôm bố mẹ trên cả nớc , đặc biệt là vào vụ sản xuất chính . Đến nay trên toàn quốc đã có 2.125 trại sản xuất và ơm tôm giống , hàng năm sản xuất đợc khoảng 5 tỷ tôm P15 , bớc đầu đã đáp ứng một phần nhu cầu tôm giống cho nhân dân . Hạn chế chủ yếu trong sản xuất giống là sự phân bố không đồng đều của các trại giống theo khu vực địa lý đã dẫn đến tình trạng phải vận chuyển con giống đi xa , vừa làm tăng thêm giá thành vừa làm giảm chất lợng con giống , cha có sự phù hợp trong sản xuất giống theo mùa đối với các loài nuôi phổ biến nhất và thiếu các công nghệ hoàn chỉnh để sản xuất giống sạch bệnh . ã Tình hình sản xuất thức ăn Theo thống kê hiện nay trên toàn quốc có khoảng 24 cơ sở sản xuất thức ăn nhân tạo với tổng công suất 47.640 tấn / năm, sản lợng thức ăn đạt đợc cha đáp ứng nhu cầu cả và số lợng lẫn chất lợng . Giá thành cao do chi phí đầu vào cha hợp lý ảnh hởng đến sức tiêu thụ . Với một số mô hình nuôi bán thâm canh ( nuôi tôm ) và thâm canh ( nuôi cá lồng ) thì thức ăn đợc nhập từ nớc ngoài và phải chi trả một lợng ngoại tệ tơng đối lớn . 2.4. Khai thác thuỷ sản Khai thác luôn giữ vai trò quan trọng trong ngành thủy sản và bảo vệ an ninh chủ quyền trên biển . ở Việt Nam , khai thác thuỷ sản mang tính nhân dân rõ nét . Nghề cá ở khu vực nhân dân chiếm 99 % số lợng lao động và 99,5 % sản lợng khai thác thuỷ sản . Tàu thuyền : Trong giai đoạn 1991 – 2000 số lợng tàu thuyền máy tăng nhanh , ngợc lại tàu thuyền thủ công giảm dần . Năm 1991 tàu thuyền máy có 44.347 chiếc , chiếm 59,6 %; thuyền thủ công 30.284 chiếc , chiếm 40,4 % , đến cuối năm 1998 tổng số thuyền máy là 71.767 chiếc , chiếm 82,4 % , tổng số thuyền thủ công là 15.337 chiếc chiếm 17,6 % tổng số thuyền đánh cá . Cơ cấu nghề nghiệp khai thác : Nghề nghiệp khai thác thuỷ sản ở nớc ta rất đa dạng và phong phú về quy mô cũng nh tên gọi , theo thống kê cha đầy đủ đã có trên 20 loại nghề khác nhau đợc xếp vào 6 họ nghề chủ yếu ; tỷ lệ các họ nghề nh sau : + Họ lới kéo chiếm 26 % : Phù hợp với nguồn lợi ở vùng biển Đông Nam Bộ . + Họ lới vây chiếm 4,3 % . + Họ lới rê chiếm 34,4 % : Phù hợp với nguồn lợi ở vịnh Bắc Bộ + Họ mành vó chiếm 5,6 % . + Họ câu chiếm 13,4 % . + Họ cố định chiếm 7,1 % . + Các nghề khác chiếm 9 % . Lao động khai thác : Hiện nay lực lợng lao động khai thác còn khá d thừa kể cả lực lợng lao động kỹ thuật và lực lợng lao động đến tuổi đợc bổ sung hàng năm . Nhìn chung lực lợng lao động thành thạo nghề nhng trình độ văn hoá thấp gây ảnh hởng nhiều đến việc khai thác . Do có sự phát triển về số lợng tàu thuyền , công cụ và kinh ngiệm khai thác mà tổng sản lợng hải sản khai thác trong 10 năm gần đây tăng liên tục (khoảng 6,6 % / năm ) . Riêng trong giai đoạn 1991 - 1995 tăng với tốc độ 7,5 % / năm ; giai đoạn 1996 – 2000 tăng bình quân 5,9 % / năm . Cơ cấu sản phẩm khai thác có nhiều thay đổi : ng dân đã chú trọng khai thác các sản phẩm có giá trị thơng mại cao nh tôm , mực , cá mập , cá song , cá hồng , góp phần tăng kim nghạch xuất khẩu. Cá nớc ngọt cũng đợc chú ý khai thác . Việt Nam có trên 200.000 ha hồ trong đó hồ tự nhiên trên 20.000 ha còn lại là hồ chứa Vùng đồng bằng sông Cửu Long có nhiều vùng trũng lớn , ví dụ : - Vùng Đồng Tháp Mời :140.000 ha - Vùng tứ giác Long Xuyên : 218.000 ha Hàng năm cá ở hệ thống sông Cửu Long tràn vào đây trong mùa ma để kiếm ăn , đến mùa khô lại rút ra sông nên nông dân mỗi năm khai thác đợc khoảng trên 20.000 tấn . Nớc ta có hàng ngàn sông . Trớc đây nguồn lợi cá sông rất phong phú . Ví dụ vào thập niên 70 trên sông Hồng có trên 70 hợp tác xã đánh cá sản lợng khai thác hàng năm hàng ngàn tấn cá . Do khai thác quá mức nên nguồn cá sông cạn kiệt, ng dân phải chuyển sang kiếm sống bằng nghề khác . Các sông ngòi miền Trung cũng diễn ra tình trạng tơng tự . Hiện chỉ còn sông Cửu Long vẫn duy trì đợc nghề khai thác với sản lợng xấp xỉ 30.000 tấn / năm , tạo công ăn việc làm cho 40.000 lao động ở 249 xã ven sông . Hệ thống kênh rạch chằng chịt ở Nam Bộ cung cấp một lợng cá đáng kể . 2.5. Chế biến thuỷ sản Chế biến thuỷ sản là khâu rất quan trọng trong quá trình sản xuất , kinh doanh thuỷ sản bao gồm nuôi trồng – khai thác – chế biến và tiêu thụ . Những hoạt động chế biến trong 15 năm qua đợc đánh giá là có hiệu quả , nó đã góp phần tạo nên sự khởi sắc của ngành thuỷ sản . Nguyên liệu thuỷ sản đợc cung cấp từ 2 nguồn chính là khai thác hải sản và nuôi trồng thuỷ sản . Nguồn hải sản là chủ yếu trong cơ cấu nguyên liệu trong những năm qua , chiếm 70 % tổng sản lợng thuỷ sản thu gom đợc ở Việt Nam , trung bình 10 năm từ 1985 – 1995 , sản lợng khai thác hàng năm là khoảng 700.000 tấn . Trong đó 40% sản lợng là cá đáy , 60 % là cá nổi , sản lợng khai thác phía Bắc chiếm 4,2 % , miền Trung 39,4 % và miền Nam 56,4 % . Giai đoạn 1985 –1995 tốc độ tăng bình quân là 4,1 % / năm , riêng giai đoạn 1991 – 1995 là 6,8%/năm. Sau năm 1995 , do nghề cá xa bờ đợc đầu t mạnh hơn nên sản lợng khai thác hải sản tăng rất mạnh, vợt mức một triệu tấn ( 1.078.000 tấn ) vào năm 1997 , tăng 15,8 % so với năm 1996 , năm 1998 đạt 1.137.809 tấn tăng 12,2 % so với năm 1997 , năm 1999 đạt 1.230.000 tấn tăng 8,6 % so với năm 1998 . Nguồn nguyên liệu nuôi trồng từ khai thác nội đồng là khoảng 300.000 – 400.000 tấn / năm , nếu tính bình quân 10 năm từ 1985 – 1995 thì tốc độ tăng trởng là 6,4%/năm. Tuy nhiên cũng giống nh khai thác hải sản , sản lợng nuôi trồng thuỷ sản những năm gần đây cũng tăng mạnh , năm 1997 đạt 509.000 tấn , tăng 19,7 % so với năm 1996 và vợt mức 500.000 tấn ( 537.870 tấn ) vào năm 1998 . Do tổng sản lợng thuỷ sản tăng mạnh và công nghệ chế biến , thói quen tiêu dùng cũng có nhiều thay đổi nên lợng nguyên liệu đợc đa vào chế biến ngày càng nhiều. Năm 1991 chỉ có khoảng 130.000 tấn nguyên liệu đợc đa vào chế biến xuất khẩu chiếm khoảng 15 % và khoảng xấp xỉ 30 % lợng nguyên liệu đợc đa vào chế biến cho tiêu dùng nội địa còn lại dùng dới dạng tơi sống thì đến năm 1998 đã có khoảng 400.000 tấn nguyên liệu đợc đa vào chế biến xuất khẩu , chiếm khoảng 24,3% tổng sản lợng thuỷ sản và khoảng 41 % nguyên liệu đợc chế biến cho tiêu dùng nội địa và nh vậy chỉ còn khoảng 35 % nguyên liệu đợc dùng dới dạng tơi sống . Nguyên liệu hải sản đợc đánh bắt từ nhiều loại tàu và ng cụ khác nhau do đó sản phẩm đánh bắt đợc cũng có những đặc tính khác nhau . Đối với các tàu đi dài ngày, sản phẩm đánh bắt thờng đợc bảo quản bằng đá, cá tạp thì ớp muối , rất ít phơng tiện có hầm bảo quản . Các loại tàu nhỏ thờng đi về trong ngày nên nguyên liệu hầu nh không qua xử lý bảo quản . Nguyên liệu hải sản thờng bị xuống cấp chất lợng do phơng tiện và đầu t cho khâu bảo quản còn quá ít , quá thô sơ . Sau khi hải sản đợc đánh bắt thông qua 142 bến , cảng cá cha đợc xây dựng hoàn chỉnh do đó về mùa nóng các loại hải sản thờng bị xuống cấp nhanh chóng , giá trị thất thoát sau thu hoạch lớn (khoảng 30%). Các loại nguyên liệu từ nuôi trồng nớc ngọt , lợ do gần nơi tiêu thụ hoặc là chủ động khai thác nên đợc đa trực tiếp ra thị trờng hoặc vào thẳng các nhà máy chế biến , hầu nh không qua xử lý bảo quản , chúng thờng đảm bảo độ tơi , chất lợng tốt . Nghiên cứu công nghệ sau thu hoạch đã đợc tiến hành song tác động của nó không là bao , một phần do sản phẩm thị trờng còn chấp nhận hay do những lý do kinh tế , tài chính , kỹ thuật mà bản thân ng dân cha thể áp dụng đợc . Khi phân phối lu thông nguyên liệu phải trải qua nhiều khâu trung gian nên chất lợng cũng bị giảm sút . Các mặt hàng chế biến thuỷ sản : Các mặt hàng đông lạnh ( HĐL ) : Trong giai đoạn 1985 – 1995 , các mặt hàng này có tốc độ gia tăng trung bình 25,77 % / năm , giai đoạn 1990 – 1995 , lợng HĐL tăng mạnh ( 31,78 % ) , giai đoạn 1996 - 1998 lợng HĐL vẫn tiếp tục tăng mạnh ( trên 20% ) . Trong các sản phẩm thuỷ sản đông lạnh thì tôm đông lạnh vẫn chiếm vị trí độc tôn , thời kỳ 1990 – 1995 chiếm khoảng 56 % , năm 1997 chiếm 46 % và 1998 là 52,5 % . Mực và các mặt hàng cá đông lạnh cũng có tốc độ tăng trởng rất mạnh . Các loại đông lạnh khác chủ yếu là các loại ghẹ , ốc , cua , sò , điệp ... có tốc độ tăng trởng rất nhanh cùng với sự tăng trởng của các mặt hàng có giá trị gia tăng . Xu hớng tăng của sản phẩm nay còn rất lớn . Mặt hàng tơi sống : gần đây cũng rất phát triển , chủ yếu dùng cho xuất khẩu , bao gồm các loại cua , cá , tôm còn sống hoặc còn tơi nh cá ngừ đại dơng . Mặt hàng khô : Dạng sản phẩm này đợc sản xuất khá phổ biến vì đơn giản về thiết bị , công nghệ , các loại sản phẩm chính là mực khô , cá khô , tôm khô , rông câu khô , các loại khô tẩm gia vị . Các mặt hàng khác : Bên cạnh các mặt hàng trên còn có các mặt hàng đồ hộp, bột cá gia súc, các sản phẩm lên men và các sản phẩm dùng cho xuất khẩu nh vây , bong, cớc cá hay dùng cho nội địa nh ngọc trai , arga , dầu gan cá ... 3. Chiến lớc xuất khẩu thuỷ sản của các doanh nghiệp Việt Nam 3.1. Sử dụng một số biện pháp xuất khẩu. 3.1.1. Tín dụng xuất khẩu . Nhà nớc hoặc t nhân dành cho nớc ngoài những khoản tín dụng để mua hàng của nớc mình hay can thiệp vào lĩnh vực tín dụng mà còn tạo ra những điều kiện tín dụng xuất khẩu u đãi hơn so với những điều kiện tín dụng ở trong nớc . Điều đó làm tăng khả năng xuất khẩu . Trong những năm gần đây tín dụng xuất khẩu thờng phát triển theo những hớng sau : Quy mô tín dụng ngày càng tăng ; Tăng quy mô tín dụng xuất khẩu của nhà nớc ; Tăng những tín dụng dài hạn và trung hạn ; Tăng cấp tín dụng trực tiếp cho nhà xuất khẩu nớc ngoài ( không thông qua ngân hàng tín dụng); Giảm bớt phần tín dụng xuất khẩu của nhà xuất khẩu; 3.1.2 Nhà nớc đảm bảo tín dụng xuất khẩu. Nhà nớc đảm bảo sẽ gánh vác mọi rủi ro xảy ra đối với khoản tín dụng mà nhà xuất khẩu nớc mình dành cho nhà xuất khẩu nớc ngoài . Có 2 loại rủi ro xảy ra đối với khoản tín dụng : Rủi ro kinh tế : Khả năng tài chính của ngời mua không đủ để thanh toán tín dụng; Rủi ro chính trị : Những sự kiện xảy ra ngoài khả năng tài chính khiến cho ngời mua không thể thanh toấn đợc khoản tín dụng . Bảo đảm tín dụng xuất khẩu khiến cho nhà xuất khẩu yên tâm và mở rộng sản xuất . Hiện nay tín dụng xuất khẩu đợc thực hiện với thời hạn 5 – 7 năm . Để nhà xuất khẩu quan tâm đến viêc thu tiền của ngời mua , Nhà nớc không đảm bảo hoàn toàn mà chỉ một phần nhất định khoảng 80 – 90 % của khoản tín dụng . 3.1.3. Trợ cấp xuất khẩu Đó là những u đãi về tài chính mà Nhà nớc dành cho nhà xuất khẩu khi họ xuất khẩu đợc hàng hoá ra thị trờng nớc ngoài . Mục đích của trợ cấp xuất khẩu là làm tăng thu nhập của nhà xuất khẩu , nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy việc xuất khẩu hàng hoá ra nớc ngoài . Trợ cấp xuất khẩu có thể thực hiện dới hình thức trực tiếp nh tiền thởng xuất khẩu , áp dụng tỷ giá khuyến khích đối với ngoại tệ thu đợc do xuất khẩu ... hoặc dới hình thức gián tiếp nh dùng ngân sách nhà nớc để tuyên truyền quảng cáo , giúp đỡ về kỹ thuật, tạo điều kiện cho các giao dịch xuất khẩu ... 3.2. Nghiên cứu thị trờng. Dự báo thị trờng, tổng hợp môi trờng kinh doanh bên ngoài, bên trong, chính trị, văn hoá, xã hội, để từ đó có các biên pháp xuất khẩu thích hợp chánh để các doanh nghiệp nhập khẩu nớc ngoài chèn ép. II. THỰC TRẠNG XUẤT KHẨU THUỶ SẢN CỦA VIỆT NAM SANG MỸ. 1. Cơ cấu mặt hàng. Các mặt hàng thuỷ sản Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ rất phong phú đa dạng , bao gồm các mặt hàng chủ yếu sau : Tôm đông lạnh là mặt hàng chính , đứng hàng thứ nhất. Mặt hàng xuất khẩu lớn thứ hai là cá ngừ tơi . Đứng hàng thứ ba là cá biển đông lạnh các loại ( cá phi lê tơi đông lạnh , cá ba sa phi lê đông , cá ngừ vây vàng tơi ... ) . Ngoài ra còn có : Mực đông lạnh : gồm mực phi lê đông block , mực nguyên con IQF ... Nhóm hàng thuỷ đặc sản : yến sào , ngọc trai , cua huỳnh đế , ốc hơng , sò huyết , ... 2. Thực trạng xuất khẩu Trong cơ cấu thị trờng xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam hiện nay , Mỹ đợc đánh giá là thị trờng đầy triển vọng , đứng hàng thứ hai sau Nhật Bản(trong 6 tháng đầu năm 2001, chiếm 25,3 % kim nghạch xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam ) . Ngành thuỷ sản Việt Nam bắt đầu xuất khẩu vào Mỹ từ năm 1994 với giá trị ban đầu còn thấp , chỉ có 6 triệu USD . Từ đó giá trị xuất khẩu của Việt Nam tăng liên tục qua các năm . Năm 1997 , xuất khẩu bình quân vào Mỹ bình quân 3 triệu USD / tháng , năm 1998 đã lên tới 82 triệu USD ( tăng 14 lần năm 1994 ) và đa Việt Nam lên vị trí 19 trong số các nớc xuất khẩu thuỷ sản vào Mỹ . Trong 7 tháng đầu năm 1999 , kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt 70,5 triệu USD và cả năm 1999 đạt 130 triệu USD . Trong 8 tháng đầu năm 2000 , theo công bố của Mỹ , Việt Nam đã xuất khẩu sang Mỹ 21.855 tấn sản phẩm thuỷ sản các loại trị giá trên 200 triệu USD , chiếm khoảng 3 % giá trị nhập khẩu thuỷ sản của họ , cả năm 2000 đã xuất khẩu đạt giá trị 302,4 triệu USD (tăng so với năm 1999 là 114 % ) và trong 6 tháng đầu năm 2001 , xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam vẫn tiếp tục tăng trởng đạt 31 nghìn tấn về khối lợng , với giá trị 210,4 triệu USD (tăng so với cùng kỳ năm trớc tơng ứng là 94 % và 70,5 % ) , đến cuối năm 2001 , Mỹ lần đầu tiên đứng vào danh sách các nớc nhập khẩu thuỷ sản của Việt Nam với giá trị gần 500 triệu USD ( chiếm 28,4 % thị phần ) . Trong 9 tháng đầu năm 2002 Theo Hải quan Mỹ, mặc dù nền kinh tế đang trong thời kỳ khó khăn, đặc biệt sau sự kiện ngày 11/9/2001, nhập khẩu thuỷ sản của Mỹ trong 9 tháng đầu năm 2001vẫn tăng 1,45% so với cùng kỳ năm 2000và đạt 1.334 nghìn tấn. Sau đây là các mặt hàng nhập khẩu chính. Chỉ tiêu Khối lợng nhập khẩu (1000T) % tăng, giảm so cùng kỳ Cá tơi và cá đông - Cá ngừ tơi và đông 76,3 - 16,2 - Cá rô phi 38,8 + 21,2 - Cá biển tơi và đông 250,0 - 6,7 - Cá đông block 39,2 - 36,7 - Cá philê : + Cá catfish 6,05 + 142 + Tổng cộng cá philê 267,2 + 9,5 Tổng cộng cá tơi và đông 616,9 - 1,5 Giáp xác, nhuyễn thể - Tôm đông 262,4 + 8 - Cua đông 53,9 + 42 - Thịt cua 9,3 + 43 - Tôm hùm 33,1 - 5,5 - Mực ống 21,0 - 3,2 - Điệp 14,4 - 15,3 Tổng cộng giáp xác, nhuyễn thể 451 + 8,4 Hộp thuỷ sản - Hộp cá ngừ 106,5 - 10,5 Tổng cộng hộp cá 143,7 - 9 Tổng cộng hộp thuỷ sản 187 - 5,6 Tổng cộng hàng thuỷ sản thực phẩm 1.292 + 1,4 Tổng cộng hàng thuỷ sản kỹ thuật 42 13,5 Toàn bộ sản phẩm thuỷ sản nhập khẩu 1.334 + 1,4 Nhìn chung, nhập khẩu các sản phẩm cá của Mỹ trong 9 tháng đầu năm có giảm 1,5% so với cùng kỳ năm 2000 Tuy nhiên, các mặt hàng tăng trởng rất nhanh là cá philê ba sa và cá tra Việt Nam, cá rô phi. Nhập khẩu cá đông block giảm tới 36,7%. Các mặt hàng cao cấp đều có nhiều biến động. Nhập khẩu tôm đông vẫn giữ mức tăng cao là + 8%, cua đông là + 42%, thịt cua + 43%. Tôm hùm là mặt hàng cao cấp nhất lại có mức nhập khẩu giảm 5,5%. Điệp đông lạnh giảm tới 15,3%. Hộp cá ngừ giảm tới 10,5%. Tình trạng khó khăn về kinh tế và sau sự kiện 11/9 đã ảnh hởng rất lớn tới mức nhập khẩu các sản phẩm thuỷ sản cao cấp của Mỹ. Tuy khối lợng nhập khẩu các mặt hàng tôm, cua, cá philê ... có tăng, nhng giá nhập khẩu lại giảm nhiều. Theo Hải quan Việt Nam, xuất khẩu thuỷ sản sang thị trờng Mỹ trong năm2001 kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt giá trị 489 triệu UDS, chiếm 27% giá trị xuất khẩu thuỷ sản và Mỹ là thị trờng xuất khẩu đạt giá trị lớn nhất. Theo Hải quan Mỹ xuất khẩu tôm đông của Việt Nam sang Mỹ 9 tháng đầu năm 2001 nh sau : Tháng Khối lợng tôm đông xuất khẩu (tấn) 1 1.118 2 703 3 1.032 4 1.113 5 1.775 6 2.966 7 3.733 8 4.607 9 3.724 Tổng cộng 20.771 Tôm đông Việt Nam chiếm 8% thị phần nhập khẩu tôm của Mỹ và đứng hàng thứ 4 trong số các nớc xuất khẩu tôm sang Mỹ. Điều đáng tiếc là giá trung bình tôm đông nhập khẩu 9 tháng qua của Mỹ giảm sút chỉ còn 9,14 USD/kg, giảm 14,7% so với cùng kỳ năm 2001 Kết quả là khối lợng nhập khẩu tôm đông của Mỹ tăng 8%, nhng giá trị chỉ có 2,4 tỷ USD so với 2,6 tỷ USD cùng kỳ năm 2000. Tính đến tháng 10 năm 2000 , tôm đông chiếm tỷ trọng áp đảo trong các mặt hàng xuất khẩu của ta với 13.243 tấn, giá trị 201 triệu USD, chiếm 81% giá trị xuất khẩu thuỷ sản nói chung . Rất ít quốc gia xuất khẩu thuỷ sản sang Mỹ lại có tỷ lệ mặt hàng tôm đông lớn nh của Việt Nam. Tôm đông Việt Nam chiếm 4,7% khối lợng nhập khẩu tôm vào Mỹ và đứng hàng thứ 8 trong số các quốc gia xuất khẩu mặt hàng này. Khác hẳn với thị trờng Nhật Bản , tại Mỹ tôm đông Việt Nam có giá rất cao, trung bình tới 15 USD/kg . Việt Nam cùng với Thái Lan, ấn Độ , Inđônêxia và Trung Quốc đã tăng nhanh mức xuất khẩu tôm đông sang Mỹ để lấp khoản thiếu hụt do tôm nuôi của Ecuađo, Mêxicô, Panama, En Xanvanđo bị giảm sản lợng nghiêm trọng vì dịch bệnh. Trong năm 2001 xuất khẩu sang Mỹ các mặt hàng có khối lợng lớn nh là:Tôm các loại(33.200 tấn), cá tra và cá basa(7.800 tấn), cá ngừ cá các loại(1.200 tấn) Mặt hàng trên là những thế mạnh của Việt Nam ở thị trờng Mỹ Năm 2000 giá trị xuất khẩu tôm của Việt Nam đạt khoảng 235 triệu USD, chiếm vị trí thứ 3 trong số các nớc xuất khẩu tôm vào Mỹ . Tuy nhiên , hàng tôm đông Việt Nam vẫn chỉ giữ vị trí rất khiêm tốn trên thị trờng Mỹ , chiếm 5,3 % sản lợng tôm nhập khẩu , trong khi Thái Lan là 44,2 % , Mê hi cô là 10,2 %... Mặt hàng xuất khẩu lớn thứ hai là cá ngừ tơi đạt 973 tấn , giá trị 9,3 triệu USD trong 2 tháng đầu năm 2002 , tăng vợt bậc so với cùng kỳ năm 2000 ( chỉ có 1,5 triệu), riêng cá ngừ vây vàng tơi đạt 710 tấn , giá trị 4,3 triệu USD . Cá biển đông lạnh các loại có giá trị xuất khẩu đứng hàng thứ 3 với giá trị 2,5 triệu USD trong 2 tháng đầu năm 2002 , trong đó cá ba sa phi lê đông là mặt hàng Việt Nam vẫn chiếm lĩnh thị trờng Mỹ với giá trị xuất khẩu 1, 7 triệu USD, ( năm 2000 , cá ba sa phi lê có mức xuất khẩu 2.045 tấn , giá trị 8, 3 triệu USD , là mặt hàng độc tôn của Việt Nam tại thị trờng Mỹ ) , cá biển phi lê đông đạt 536 tấn , giá trị 1,5 triệu USD . Mặc dù xảy ra tranh chấp về thơng hiệu cá ba sa , nhng năm 2001 sản lợng cá ba sa , cá tra chế biến xuất khẩu của Việt Nam đã tăng gấp đôi năm 2000 , từ 14.000 tấn ( trị giá 42 triệu USD ) lên 31.000 tấn ( trị giá gần 75 triệu USD). Mặt hàng cua biển cũng đạt mức tăng trởng cao trong xuất khẩu sang Mỹ ( bao gồm cua sống , cua đông, cua luộc , thịt cua đông ) đạt giá trị xuất khẩu 1,8 triệu USD ( riêng thịt cua đông có giá trị 722 nghìn USD ) trong 2 tháng đầu năm 2002 . Hộp thuỷ sản là sản phẩm đợc ngời Mỹ rất a chuộng với đủ các loại mặt hàng nh hộp cá, hộp tôm, hộp cua, hộp mực và hộp nhuyễn thể 2 vỏ . Mức nhập khẩu 10 tháng đầu năm 2000 lên tới 220 nghìn tấn (riêng hộp cá ngừ là 130 nghìn tấn) . Rất tiếc trong thị trờng nhập khẩu hộp thủy sản rất sôi động này, sản phẩm của Việt Nam còn gần nh vắng bóng . Trong năm 2002 do sự việc hiệp hội thuỷ sản Hoa Kỳ kiên các doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam bán phá giá tại thị trớng Hoa Kỳ cho nên việc xuất khẩu thuỷ sản của các doanh nghiệp Việt Nam sang Mỹ gặp những khó khăn trong việc xuất khẩu thuỷ sản sang Mỹ nhng nhìn chung xuất khẩu thuỷ sản vẫn có triển vọng phát triển mạnh tại thị trờng Mỹ. 3. Thành tựu Năm 2001, Việt Nam đã xuất khẩu sang Mỹ 70.931 tấn thuỷ sản các loại, trị giá 489 triệu USD. So với tổng kim ngạch gần 1,8 tỷUSD với số lợng 538.833 tấn thuỷ sản đã XK trong năm qua thì lợng XK vào thị trờng Mỹ là rất đáng kể . Bộ thuỷ sản đánh giá , Mỹ đang là thị trờng thuỷ sản dẫn đầu của ngành thuỷ sản xuất khẩu Việt Nam. Thị trờng Nhật tuy vẫn tăng về giá trị , nhng tỷ trọng đã giảmdần . Mỹ đã trở thành thị trờng quan trọng chiếm vị trí dẫn đầu , với thị phần tăng nhanh từ 6% năm 1998 lên 27,81% năm 2001. Thị trờng Mỹ cần đợc quan tâm, tiếp tục mở rộng do nhu cầu nhập khẩu hàng năm lớn tới khoảng 10 tỷ USD. Yêu cầu về chất lợng và an toàn cao nhng không khắt khe nh thị trờng EU. Giá bán thuỷ sản sang Mỹ lại cao hơn các thị trờng khác. Mặt hàng xuất khẩu vào thị trờng Mỹ ngày càng mở rộng với các mặt hàng tơi sống nh cá ngừ , cá thu, cua. Sự tăng trởng của xuất khẩu thuỷ sản sang Mỹ gắn liền với sự tiến bộ trong quan hệ hợp tác kinh tế giữa Việt Nam và Mỹ , đặc biệt sau khi hiệp định thơng mại Việt – Mỹ đợc ký kết ngày 13/7/2000 . Sự kiện đó mở ra những cơ hội kinh doanh lớn cần đợc chuẩn bị nắm bắt ngay từ bây giờ đối với các doanh nghiệp Việt Nam Việc không ngừng tăng kim nghạch xuất khẩu thuỷ sản vào Mỹ qua các năm đã thể hiện sự phát triển mạnh mẽ của ngành thuỷ sản Việt Nam , thể hiện sự đúng đắn trong đờng lối lãnh đạo mở cửa của Đảng . Việt Nam đã có 77 doanh nghiệp chế biến đủ tiêu chuẩn xuất khẩu vào Bắc Mỹ . Nhật Bản – khách hàng tiêu thụ nhất nhì thế giới- lại chìm đắm trong khủng hoảng , chính trị – xã hội thiếu ổn định, kinh tế hồi phục chậm , đồng tiền chao đảo mất giá khiến sức mua của dân tiếp tục giảm sút . Nhập khẩu tôm của họ trong 6 tháng đầu năm 2001 giảm 10 % so với cùng kỳ năm ngoái , giá nhập khẩu trung bình cũng giảm khoảng 20 % . Kết quả là lợng sản phẩm tôm tăng lên đợc dồn sang thị trờng Mỹ , nhà nhập khẩu tôm đầu bảng , thị trờng này đã nhập tăng 11 % so với cùng kỳ năm ngoái , trong đó từ Việt Nam tăng 108 %. Đơng nhiên , giá nhập khẩu tôm của Mỹ cũng giảm theo giá của Nhật Bản . Trong tình hình trên , việc Việt Nam vẫn gia tăng thêm 25 % , đạt trên 37 nghìn tấn tôm xuất khẩu với giá trung bình chỉ giảm khoảng 11 % đã đánh dấu những cố gắng vợt bậc của các nhà chế biến – xuất khẩu nớc nhà . Trớc đây , phái đoàn ICD ( Mỹ ) đến thăm Việt Nam và làm việc với Bộ thuỷ sản , nghiên cứu sâu rộng , toàn diện ngành thủy sản Việt Nam , đánh giá cao tiềm năng phát triển nghề cá nớc ta , cũng nh vị trí quan trọng của ngành này trong nền kinh tế quốc dân của Việt Nam . Hoa Kỳ có số dân 266 triệu ngời với GNP là 7080 tỷ USD , bình quân thu nhập đầu ngời là 26.000 USD . Hàng năm Mỹ nhập khẩu khoảng 1,4 triệu tấn thuỷ sản các loại với kim nghạch 6,5 tỷ USD . Các doanh nghiệp thuỷ sản Việt Nam đã có chỗ đứng trên thị trờng này tuy còn rất khiêm tốn . Mỹ thật sự coi Việt Nam là nguồn chính thức cung cấp thuỷ sản , đặc biệt là tôm . Trong thời gian qua tôm nhập khẩu vào Mỹ tăng lên rất nhanh , nhất là mặt hàng tôm nõn , tôm nõn rút gân , PTO , ngoài ra còn có một số loại cá nhiệt đới cũng bán chạy ởMỹ nh cá hông phi lê, cá rô phi đỏ và đen phi lê . 4. Thuận lợi, khó khăn và nguyên nhân. 4.1. Thuận lợi. Thịrờng thuỷ sản Mỹ là một thị trờng rất có tiềm năng,giới tiêu dùng Mỹ đã quen dùng các loại thuỷ sản của Việt Nam nhất là cá tra cá basa. Đây là một lợi thế lớn đối với Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ. Thị trờng Mỹ là một thị trờng phát triển nhanh chóng,rộng lớn. Thị trờng Mỹ đang có xu hớng gia tăng tiêu thụ thuỷ sản trong khi đó thì cung nớc này lại đang giảm dần. Đây là cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam tăng thị phần tại Mỹ. Chúng ta học hỏi đợc những kinh nghiệm của các doanh nghiệp nớc bạn 4.2. Khó khăn. Tại Mỹ , vào tháng 1 năm 2001 , giá tôm có xu hớng giảm bởi mối lo ngại kinh tế Mỹ suy thoái.7 Việc đợc hởng quy chế MFN ( quy chế tối huệ quốc ) cha phải là điểm quyết định để tăng sức cạnh tranh của hàng thuỷ sản Việt Nam , vì Mỹ đã áp dụng quy chế MFN với 136 nớc thành viênWTO, ngoài ra còn có u đãi đặc biệt đối với các nớc chậm phát triển và đang phát triển , nhng Việt Nam cha đợc hởng chế độ này . Mức thuế trung bình MFN là 5 % nhng nếu đợc hởng thuế u đãi thì gần nh bằng 0 % . Ngoài ra, hiện tại các mặt hàng tôm đông lạnh , cá sống, nghêu sò , dù cha có hiệp định thơng mại đã đợc hởng thuế suất 0 % . Hiện nay có hơn 100 nớc xuất khẩu đủ loại hàng thuỷ sản vào Mỹ , trong đó có rất nhiều nớc có truyền thống lâu đời trong buôn bán thuỷ sản với Mỹ nh Thái Lan ( tôm sú đông , đồ hộp thuỷ sản ) , Trung Quốc (tôm đông , cá rô phi lê ) , Canađa ( tôm hùm , cua ) , Inđônêsia ( cua , cá ngừ , cá rô phi phi lê ) , Philippin ( hộp cá ngừ , cá ngừ tơi và đông , tôm đông và rong biển ) ... nên sự cạnh tranh trên thị trờng sẽ ngày càng quyết liệt , đặc biệt đối với một số mặt hàng chủ lực nh tôm đông , cá phi lê , cá ngừ . Trong hơn 100 mặt hàng thuỷ sản thực phẩm nhập khẩu, Mỹ có nhu cầu cao về các mặt hàng cao cấp tinh chế ( tôm luộc , tôm bao bột , tôm hùm , cá phi lê , hộp thuỷ sản ...) nhng hàng xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu là hàng sơ chế , tỉ lệ sản phẩm giá trị gia tăng thấp (chỉ chiếm khoảng 30 % giá trị xuất khẩu của Việt Nam). Cụ thể với mặt hàng cá ngừ , hiện nay Việt Nam mới chỉ xuất khẩu phần lớn cá ngừ tơi đông vào Mỹ (95 % giá trị xuất khẩu cá ngừ ) trong khi cá ngừ đóng hộp là hàng thuỷ sản đợc tiêu thụ nhiều ở Mỹ thì giá trị xuất khẩu của Việt Nam không đáng kể ( 5 % ) . Mỹ coi trọng cả nhập khẩu thuỷ sản phi thực phẩm bao gồm các sản phẩm hoá học gốc thuỷ sản , ngọc trai , agar , cá cảnh .... ( giá trị nhập khẩu năm 2000 đạt 9 tỷ USD , chỉ kém hàng thuỷ sản thực phẩm 1 tỷ USD ) nhng ta mới chỉ chú trọng đến xuất khẩu thuỷ sản thực phẩm . Vì vậy có thể nói cha có đợc sự phù hợp cao của mặt hàng thuỷ sản xuất khẩu Việt Nam với yêu cầu nhập khẩu của thị trờng thuỷ sản Mỹ . Thị trờng Mỹ là một thị trờng thuỷ sản “ khó tính” của thế giới . Hàng thuỷ sản nhập khẩu vào Mỹ phải qua sự kiểm tra chặt chẽ của Cục quản lý dợc phẩm và Thực phẩm Hoa Kỳ ( FDA ) theo các tiêu chuẩn HACCP ( quản lý theo hệ thống để đảm bảo an toàn và vệ sinh thực phẩm ). Vấn đề vệ sinh thực phẩm , ô nhiễm môi trờng , bảo vệ sinh thái ... là những lý do mà Mỹ thờng đa ra để hạn chế nhập khẩu thuỷ sản . Mặc dù cơ quan FDA của Mỹ công nhận hệ thống HACCP của Việt Nam nhng chất lợng sản phẩm thuỷ sản xuất khẩu của Việt Nam còn hạn chế do trình độ công nghệ trong chế biến và bảo quản còn thấp , chủ yếu là công nghệ đông lạnh . Một khó khăn trong lĩnh vực tiếp thị là mặc dù đã có trên 50 doanh nghiệp Việt Nam đang xuất khẩu thuỷ sản sang Mỹ nhng hầu nh cha có doanh nghiệp nào mở đợc văn phòng đại diện tại nớc Mỹ . Do vậy các doanh nghiệp Việt Nam ít có cơ hội giao thơng với các nhà phân phối Mỹ , nhất là để tìm hiểu các luật chơi của thị trờng Mỹ . Hệ thống luật của Mỹ khá phức tạp, chặt chẽ và mới lạ đối với các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam . Vì vậy nếu không nghiên cứu rõ thì doanh nghiệp sẽ phải gánh chịu những thua thiệt nặng nề trong kinh doanh . Có thể đơn cử một một số luật sau : Luật chống độc quyền đa ra các chế tài hình sự khá nặng đối với các hành vi độc quyền hoặc cạnh tranh không lành mạnh trong kinh doanh , cụ thể là phạt tiền đến 1 triệu USD đối với công ty , phạt 100.000 USD hoặc tù 3 năm đối với cá nhân . Luật về trách nhiệm đối với sản phẩm , theo đó ngời tiêu dùng bị thiệt hại có quyền kiện nhà sản xuất và mức bồi thờng thiệt hại qui định lớn gấp nhiều lần thiệt hại thực tế . Luật liên bang và các tiểu bang của Mỹ đợc áp dụng cùng một lúc trong lĩnh vực thuế kinh doanh đòi hỏi ngoài việc nắm vững luật liên bang , doanh nghiệp còn phải nắm vững luật của tiểu bang mà doanh nghiệp có quan hệ kinh doanh . Về lâu dài , các doanh nghiệp Việt Nam phải chuẩn bị cạnh tranh ngày càng gay gắt hơn trong thu mua nguyên liệu chế biến cũng nh xuất khẩu thuỷ sản với các công ty Mỹ vào Việt Nam sản xuất kinh doanh thuỷ sản . Vì theo quy định trong thời gian 3 năm sau khi Hiệp định có hiệu lực , các doanh nghiệp có vốn đầu t trực tiếp của công dân hoặc công ty Mỹ vào các lĩnh vực sản xuất và chế tạo đợc phép kinh doanh xuất nhập khẩu thuỷ sản với điều kiện đang hoạt động hợp pháp tại Việt Nam , hoặc các công dân và công ty Mỹ đợc phép liên doanh với Việt Nam để kinh doanh xuất nhập khẩu thuỷ sản với phần vốn góp không quá 49 % . Ba năm tiếp sau đó hạn chế đối với sở hữu của chủ đầu t Mỹ là 51 % . Bảy năm sau khi Hiệp định có hiệu lực thì Mỹ có thể thành lập công ty 100 % vốn để kinh doanh xuất nhập khẩu mọi mặt hàng . 5. Giải pháp tháo gỡ khó khăn Trên cơ sở nghiên cứu các khó khăn , thách thức đối với các doanh nghiệp Việt Nam trong việc xuất khẩu thuỷ sản vào thị trờng Mỹ có thể đề ra một số giải pháp sau : Việt Nam cần nhanh chóng đổi mới công nghệ , từ Bloock chuyển sang IQF và hàng hoá đạt tiêu HACCP. Với sự xuất hiện của chủ nghĩa bảo hộ kiểu mới , đặc biệt là việc đặt ra các quy chế nghiêm nghặt trong vệ sinh an toàn thực phẩm , đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải hết sức chú trọng đến chất lợng sản phẩm , thuỷ sản xuất khẩu của Việt Nam phần lớn là mặt hàng để ăn uống nên vấn đề vệ sinh phải đợc đặt lên hàng đầu . Tiến hành xuất khẩu ra nớc ngoài nói chung , xuất khẩu vào Mỹ nói riêng thì việc đảm bảo uy tín là hết sức quan trọng . Để mối quan hệ làm ăn lâu dài cần khắc phục kiểu làm ăn chụp giựt , có khi mang tính lừa đảo nh cho đinh , chì ... vào tôm để gian dối trọng lợng và kích cỡ, bơm agar vào tôm và lòng đỏ trứng gà vào đầu tôm ... Cần hết sức coi trọng hoạt động maketing , cần nhận thức rõ quảng cáo , giới thiệu sản phẩm là rất quan trọng nhng đó chỉ là một phần của hoạt động marketing , có nhận thức đúng đắn về hoạt động marketing sẽ giúp các doanh ngiệp tăng doanh số tiêu thụ sản phẩm. Một vấn đề cần quan tâm nữa là vấn đề bao bì , bao gói sản phẩm. Bao bì của Việt Nam hiện còn rất thiếu sức hút , hấp dẫn khách hàng . Vì vậy cùng với việc nâng cao chất lợng sản phẩm cần chú trọng đổi mới mẫu mã bao bì , sao cho thực sự “ bắt mắt ” với khách hàng , nhất là đối với những khách hàng có lối sống hiện đại kiểu Mỹ . Góp phần hỗ trợ cho các doanh ngiệp , không thể thiếu vai trò của nhà nớc trong việc đổi mới cơ chế chính sách , đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thơng mại, nghiên cứu thị trờng nhất là khi các doanh nghiệp Việt Nam còn nhiều bỡ ngỡ trên thị trờng Mỹ , đào tạo cán bộ quản lý , cán bộ khoa học cho ngành thuỷ sản . Sau sự kiện ngày 11 – 9 , với sự lo ngại của ngời dân Mỹ về nguy cơ khủng bố sinh học , các doanh nghiệp Việt Nam cần cố gắng tạo ra sự tin tởng an toàn tuyệt đối các sản phẩm thuỷ sản của mình . Tạo đợc sự tin tởng này sẽ có tác động rất lớn đến việc tiêu thụ sản phẩm thuỷ sản Việt Nam trên thị trờng Mỹ . III. ĐÁNH GIÁ CHUNG HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU THUỶ SẢN CỦA VIỆT NAM SANG MỸ, NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN GIẢI QUYẾT. 1. Đánh giá chung hoạt động xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam sang Mỹ. Thị trờng thuỷ sản Mỹ là một thị trờng rất có tiềm năng nhng Việt Nam mới chỉ khai thác đợc một phần rất khiêm tốn. Nhìn chung là việc xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam sang Mỹ bên cạnh những thuận lợi thì cũng còn gặp rất nhiều khó khăn nh chúng ta đã đánh giá ở trên 2. Những vấn đề cần giải quyết. Giới kinh doanh nớc ngoài cho rằng, các doanh nghiệp thuỷ sản Việt Nam muốn thành công trên thị trờng Mỹ cần phải chú trọng những yếu tố: Đầu t xây dựng hệ thống kho bãi hiện đại. Chú trọng xây dựng thơng hiệu. Tăng cờng khả năng hợp tác giữa các doanh nghiệp xuất khẩu. Tăng cờng sử dụng internet trong công tác tiếp thị. Chú trọng sản xuất những mặt hàng có chất lợng cao. Ngoài ra các doanh nghiệp cần phải có trong tay chứng nhận tiêu chuẩn chất lợng HACCP - đây là điều kiện bắt buộc để giao dịch với khách hàng chính yếu trên thị trờng trờng Mỹ. Nếu có đợc “giấy chứng nhận” HACCP, doanh nghiệp sẽ có đợc lòng tincủa ngời tiêu dùng, tránh đợc nhiều rắc rối khi xuất hàng, giảm chi phí nâng cao khả năng xâm nhập thị trờng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút khách hàng mới. PHẦN III MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU THUỶ SẢN CỦA VIỆT NAM SANG MỸ. I - MỤC TIÊU, PHƠNG HỚNG VÀ NHIỆM VỤ. 1. Mục tiêu và phơng hớng. Năm 2002 , Bộ thuỷ sản dự báo giá tôm xuất khẩu sẽ nhích lên so với năm 2001 nhng vẫn không đợc nh năm 2000 , ngành thủy sản đã đặt ra các mục tiêu: đạt sản lợng khoảng 2,30 triệu tấn, trong đó khai thác là 1,35 triệu tấn và nuôi trồng là 950.000 tấn; kim ngạch xuất khẩu dự kiến vào khoảng 2 đến 2,1 tỷ USD; cơ cấu các sản phẩm thủy hải sản chế biến dự kiến sẽ là 115.000 tấn tôm đông lạnh (xuất vào Mỹ khoảng 28.500 tấn) , 170.000 tấn mực đông và sản phẩm đông lạnh khác. Theo dự đoán trong vòng 20 năm tới , Mỹ sẽ tiếp tục dẫn đầu thế giới về kinh tế , mặc dù vị trí của Mỹ tiếp tục giảm tơng đối . Thêm vào đó , nền kinh tếMỹ bắt đầu có dấu hiệu phục hồi , những thuận lợi này cho thấy trong những năm tới triển vọng xuất khẩu thuỷ sản vào Mỹ là rất tích cực , Việt Nam cũng đã xác định đến năm 2005 , ngành thuỷ sản Việt Nam sẽ đa dạng hoá thị trờng nhng Mỹ vẫn có thị phần quan trọng nhất , chiếm 27 – 30 % . Điều quan trọng để có thể gia tăng xuất khẩu của Việt Nam vào thị trờng Mỹ đó là : + Phải nâng cao hơn nữa chất lợng sản phẩm thuỷ sản xuất khẩu . + Đa dạng hoá mặt hàng , không có quốc gia nào xuất khẩu thuỷ sản vào Mỹ lại chỉ tập trung vào tôm đông nh Việt Nam , đồng thời phải nâng cao tỉ lệ xuất khẩu hàng tinh chế , giảm dần tỉ lệ hàng sơ chế . Bên cạnh mặt hàng thủy sản thực phẩm cần chú trọng xuất khẩu vào Mỹ cả những mặt hàng thuỷ sản phi thực phẩm nh đồ mỹ nghệ , cá cảnh ... là những mặt hàng mà nớc ta có nhiều lợi thế nhng hiện nay lại khai thác cha nhiều . Làm tốt công tác nghiên cứu thị trờng , quảng cáo giới thiệu sản phẩm , cần nhất là ngành thuỷ sản phải có đợc văn phòng đại diện ởMỹ . Ở Việt Nam hiện nay có rất nhiều nơi thành công trong việc nuôi tôm , sản lợng tôm lớn sẽ giúp thuỷ sản Việt Nam nâng cao thứ hạng của mình ( năm 2000 , Việt Nam đứng vị trí thứ 3 trong các nớc xuất khẩu tôm vào Mỹ), tuy nhiên cần chú ý giữ giá , tránh tình trạng tranh bán làm giảm giá tôm xuất khẩu . Với một nớc có nhiều lợi thế về thủy sản nh Việt Nam , cùng với việc đẩy mạnh các dự án đánh bắt xa bờ , hợp tác với các quốc gia Asean trong việc khai thác thuỷ sản ( nh dự án với Brunây trong việc đa đội thuyền đánh Việt Nam sang Brunây đánh bắt hải sản ... ) , lại thêm cố gắng và nỗ lực của nhà nớc trong việc đổi mới để đa nền kinh tế nớc ta hớng ra xuất khẩu , tức là trong những năm tới các rào cản xuất khẩu sẽ dần bị xoá bỏ , đặc biệt với Mỹ lại có sự thành công trong việc ký kết Hiệp định thơng mại song phơng , thì doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có khả năng chiế lĩnh thị trờng Mỹ , điều quan trọng là doanh nghiệp cần biết tận dụng thời cơ , nắm bắt cơ hội tránh bị động trớc tình hình thị trờng Mỹ . 2. Nhiệm vụ. 2.1. Phát triển nuôi trồng khai thác Phát triển nuôi tôm : Chuyển dần từ nuôi quảng canh sang nuôi quảng canh cải tiến , bán thâm canh và thâm canh , khuyến khích các hình thức nuôi xen canh, đồng thời hình thành các vùng nuôi tập trung cao sản . Tổ chức rộng rãi việc nuôi cá biển có giá trị xuất khẩu cao nh : song , hồ , cam , giò , vợc , bống , bớp ... bằng phơng pháp nuôi lồng bè và nuôi cao triều ; đa nhanh việc nuôi các loài thuỷ đặc sản có giá trị xuất khẩu cao , chủ yếu là nhuyễn thể hai mảnh vỏ nh : nghêu , ngao , điệp , bào ng , ... ở các vùng ven biển phục vụ cho sản xuất . Mở rộng và khuyến khích việc nuôi loài thuỷ sản nớc ngọt phục vụ xuất khẩu nh cá rô phi đơn tính , cá bống tợng.... Tiếp tục cải tiến nghề nghiệp và công nghệ khai thác thuỷ sản , từng bức xây dựng đội tàu đánh bắt xa bờ để khai thác hợp lý nguồn lợi ven bờ đi đôi với khai thác có hiệu quả nguồn lợi thuỷ sản xa bờ , nhằm tăng nhanh tỷ trọng sản lợng thuỷ sản có giá trị xuất khẩu trong tổng sản lợng thuỷ sản khai thác . Tăng cờng trang thiết bị và phơng tiện bảo quản trên các tàu cá , từng bớc đầu t đóng mới đội tàu chuyên môn hoá để bảo quản , vận chuyển sản phẩm hải sản , cung cấp các dịch vụ ngoài khơi ; xây dựng mới , nâng cấp hệ thống cảng cá , chợ cá để thay đổi công nghệ bảo quản sau thu hoạch , nhằm nâng cao chất lợng nguyên liệu phục vụ chế biến xuất khẩu . Khuyến khích việc nhập khẩu nguyên liệu thuỷ sản để chế biến tái xuất khẩu , tạo thêm việc làm , tăng thu nhập cho ngời lao động , tăng kim ngạch xuất khẩu và sử dụng có hiệu quả công suất của các cơ sở chế biến. 2.2 Tăng cờng năng lực chế biến phục vụ xuất khẩu Quy hoạch lại hệ thống các cơ sở chế biến thuỷ sản để tiếp tục đầu t nâng cấp và xây dựng mới . Cụ thể là : Đầu t xây dựng mới một số cơ sở chế biến đi đôi với mở rộng , nâng cấp đồng bộ cả về cơ sở hạ tầng , điều kiện sản suất, đổi mới công nghệ , đổi mới trang thiết bị , thực hiện đầu t theo chiều sâu cho số cơ sở chế biến thuỷ sản sẵn có có đủ điều kiện mở rộng , nâng cấp trên cơ sở tính toán kỹ về hiệu quả kinh tế của từng cơ sở . Phấn đấu các cơ sở chế biến thuỷ sản đều đợc áp dụng hệ thống quản lý chất lợng tiên tiến , đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và chất lợng sản phẩm xuất khẩu ; Mở rộng chủng loại và khối lợng các mặt hàng thuỷ sản chế biến có giá trị gia tăng ; Nâng cao tỷ trọng xuất khẩu thuỷ sản tơi sống so với mức hiện nay. II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐỐI VỚI NGÀNH THUỶ SẢN TRONG VIỆC XUẤT KHẨU THUỶ SẢN SANG MỸ 1. Đảm bảo đầu vào cho khai thác , nuôi trồng , chế biến Sắp xếp lại các cơ sở sản xuất giống tôm gắn liền với công nghệ sản xuất tôm giống sạch bệnh , giá thành hạ đi đôi với nhập tôm giống tôm bố mẹ để bổ sung ; nuôi dỡng thuần hoá tôm bố mẹ nhập ngoại và khai thác tự nhiên để đảm bảo nguồn tôm giống mà chủ yếu là tôm sú cho nuôi trồng hàng năm . Đặc biệt là cho các vùng nuôi thâm canh và nuôi công nghiệp quy mô lớn . Mở rộng việc nhập giống và nhập công nghệ sản xuất giống cá biển và giống thuỷ đặc sản ở quy mô công nghiệp , đồng thời thực hiện chính sách khuyến khích các doanh nghiệp nớc ngoài đầu t sản xuất giống cá biển ở Việt Nam . Mặt khác đầu t hoàn thiện các trung tâm nghiên cứu giống hải sản ở một số vùng trọng điểm ; xây dựng mới và khôi phục , nâng cấp một số trại sản xuất giống cá , giống đặc sản phục vụ nuôi xuất khẩu ở một số địa phơng thuộc miền Bắc , miền Trung và Nam Trung Bộ . Nghiên cứu xây dựng đề án nuôi dỡng và bảo tồn các loài giống thuỷ sản bố mẹ , giống gốc tại các viện nghiên cứu và vùng trọng điểm nuôi thuỷ sản ; có biện pháp bảo tồn giống tự nhiên . Đầu t xây dựng một số cơ sở sản xuất thức ăn cho thuỷ sản theo công nghệ mới nhằm tăng cờng chất lợng thức ăn và hạ giá thành , bảo đảm vệ sinh và phòng chống dịch bệnh cho thuỷ sản nuôi , đáp ứng nhu cầu về thức ăn cho nuôi trồng thuỷ sản . 2. Chuyển đổi cơ cấu mặt hàng và tăng giá xuất khẩu Giảm tỷ trọng xuất khẩu hàng thô , tăng lợng hàng có chất lợng cao sản lợng đồ hộp và hàng tơi sống cao cấp bằng các giải pháp nâng cao chất lợng và chủng loại nguyên liệu cho chế biến để tăng giá bán bình quân. Tổng lợng hàng xuất khẩu thuỷ sản sẽ tăng không nhiều nhng phải phấn đấu nâng cao chất lợng sản phẩm , hình thức bao bì làm tăng nhanh giá trị của sản phẩm xuất khẩu , có nh vậy mới đạt mục tiêu xuất khẩu . 3. Đổi mới công nghệ cho nuôi trồng , khai thác , chế biến Bộ thuỷ sản phối hợp với Bộ khoa học , công nghệ và môi trờng và các Bộ ngành có liên quan trong việc tập trung nghiên cứu công nghệ cao về di truyền , chọn giống , nhân giống , công nghệ sinh học , công nghệ quản lý môi trờng , công nghệ phỏng đoán phòng trừ dịch bệnh , công nghệ chế biến , bảo quản sau thu hoạch ... Phấn đấu đạt trình độ công nghệ ngang các nớc trong khu vực . Trớc tiên là đạt tiêu chuẩn cấp ngành , tiêu chẩn HACCP . Xây dựng trung tâm nghiên cứu phát triển làm nhiệm vụ nghiên cứu , lựa chọn nhập khẩu công nghệ hiện đại , bí quyết kỹ thuật , thuê chuyên gia giỏi từ nớc ngoài , ứng dụng công nghệ mới , phát triển các mặt hàng mới ... 4. Phát triển nguồn nhân lực và đổi mới quan hệ sản xuất Với quan điểm con ngời là vốn quý nhất , con ngời có ý nghĩa quyết định . Do đó muốn đầu t đổi mới công nghệ thì trớc hết phải có quy hoạch đầu t nâng cao trình độ và năng lực cho công nhân và các chuyên gia đặc biệt là các nhà quản lý một cách đồng bộ để tiếp cận kịp thời với nền kinh tế tri thức của thế giới . Phải xây dựng những chơng trình huấn luyện đào tạo riêng cho công nhân và các chuyên gia ở các trình độ từ thấp đến cao . Cần kết hợp nhiều hình thức đào tạo , trớc hết coi trọng việc đào tạo tại chức cho các cán bộ quản lý , cán bộ kỹ thuật nghiệp vụ và vừa học vừa làm cho các công nhân . Riêng đối với các chuyên gia đầu ngành cần có các chơng trình đi khảo sát, tu nghiệp ở trong nớc và nớc ngoài . Phải thực hiện chế độ tuyển dụng công bằng qua các cuộc thi tuyển và các cuộc kiểm tra năng lực thờng kỳ . Đối với việc đổi mới quan hệ sản xuất Tiếp tục đổi mới và sắp xếp các doanh nghiệp nhà nớc và chế biến thuỷ sản theo hớng đẩy mạnh cổ phần hoá . Khuyến khích các thành phần kinh tế cùng đầu t vào phát triển thuỷ sản . Khuyến khích hộ gia đình và cá nhân xây dựng trang trại nuôi trồng thuỷ sản ; phát triển các loại hình kinh tế hợp tác trong việc chế biến thức ăn, nuôi trồng , khai thác , và chế biến thuỷ sản xuất khẩu . 5. Chú trọng công tác quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm Trong xuất khẩu thuỷ sản , vấn đề đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm là một chìa khoá quan trọng giúp Việt Nam củng cố và xâm nhập thị trờng thế giới nói chung , thị trờng Mỹ nói riêng. Vì vậy , vấn đề này phải đợc thực hiện trong tất cả các khâu của quá trình sản xuất , chế biến và tiêu thụ sản phẩm đảm bảo chất lợng thuỷ sản xuất khẩu phải đáp ứng yêu cầu tiêu chuẩn HACCP . 6. Đẩy mạnh công tác nghiên cứu thị trờng , hành lang pháp lý Cần tiến hành những cuộc nghiên cứu kỹ càng , chính xác nhu cầu , thị hiếu , thói quen tiêu dùng , lối sống , ... của thị trờng Mỹ bằng các công cụ , phơng pháp nghiên cứu hiện đại, tránh hiện tợng chủ quan . Trên cơ sở hiệp định thơng mại Việt – Mỹ đã ký kết, nghiên cứu kỹ càng, tìm ra những thuận lợi cho việc xuất khẩu thuỷ sản . Luật pháp Mỹ rất phức tạp và chặt chẽ , cần xem xét kỹ càng - đặc biệt là luật thơng mại của Mỹ - để tránh bị thiệt hại do thiếu hiểu biết . Bên cạnh đó , nghiên cứu nắm vững các điều ớc quốc tế , tập quán thơng mại quốc tế cũng là việc hết sức quan trọng đối với các doanh nghiệp thuỷ sản Việt Nam . III. KIẾN NGHỊ VỚI NHÀ NỚC. 1. Kiến nghị nhà nớc 1.1. Chính phủ tạo điều kiện hỗ trợ tài chính cho ngành thuỷ sản bằng các biện pháp : Cấp vốn để giúp ngành : Xây dựng hạ tầng cơ sở kỹ thuật phục vụ nuôi trồng thuỷ sản tại các vùng nuôi tôm tập trung gồm đê bao, kênh cấp và thoát nớc cấp I ; cống và trạm bơm lớn ; cảng cá và cơ sở hạ tầng kỹ thuật trong hệ thống cảng cá , chợ cá quốc gia ở các vùng trọng điểm nghề cá của cả nớc ; Xây dựng hệ thống trại giống quốc gia ; Nghiên cứu và phát triển công nghệ sản xuất thức ăn , nuôi trồng , khai thác và chế biến xuất khẩu ; Xây dựng cơ sở nghiên cứu sản xuất thuốc phòng trừ bệnh cho thuỷ sản ; Xây dựng cơ sở và trang thiết bị phục vụ cho việc kiểm dịch và kiểm tra chất lợng thuỷ sản ; Điều tra , bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản ; Nhập khẩu công nghệ mới để nâng cao chất lợng sản phẩm từ khâu sản xuất đến chế biến ; Mở rộng và nâng cao chất lợng công tác khuyến ng ; Đào tạo chuyên môn , nghiệp vụ cho các cán bộ phục vụ chơng trình phát triển xuất khẩu thuỷ sản . + Giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp nuôi trồng, chế biến và khai thác thuỷ sản xuất khẩu . 1.2. Tăng cờng phát triển hệ thống các cơ quan hỗ trợ và xúc tiến thơng mại ở thị trờng Mỹ Nhiệm vụ của các cơ quan này là cung cấp đầy đủ các thông tin về thị trờng nh tình hình kinh tế , chính trị, hệ thống luật pháp , các yếu tố văn hoá , sự biến động về giá cả , nhu cầu của bạn hàng ở thị trờng Mỹ; khả năng sản xuất và tiềm lực cạnh tranh của các hãng cũng sản xuất các mặt hàng tơng tự ; Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sản xuất trong nớc đề ra các chiến lợc kinh doanh phù hợp , hạn chế các rủi ro có thể xảy ra. 2. Kiến nghị với địa phơng mà doanh nghiệp đóng tại địa bàn. Các địa phơng có doanh nghiệp đóng trên địa bàn cần thông thoáng hơn trong những thủ tục hành chính. Nếu có thể cùng doanh nghiệp phối hợp đào tạo đội ngũ lao động ngay tại địa bàn, giúp doanh nghiệp trong việc giảm chi phí về đào tạo lao động . Các vấn đề nh là giải phóng mặt bằng cần nhanh hơn, giá thuê đất giảm đi để giúp doanh nghiệp trong việc có vốn để đầu t... KẾT LUẬN Thị trờng Mỹ đang mở ra nhiều triển vọng đối với sản phẩm thuỷ sản của Việt Nam , đặc biệt sau khi Hiệp định thơng mại song phơng Việt-Mỹ đợc ký kết. Tuy vậy để nâng cao hơn nữa khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam , tạo ra vị thế ngày càng vững chắc của hàng thuỷ sản Việt Nam trên thị trờng Mỹ , các doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam cần nỗ lực nghiên cứu thị trờng Mỹ , tiếp cận thông tin thị trờng một cách đầy đủ , kịp thời và chính xác ; đánh giá đúng khả năng sản xuất và mạnh dạn đầu t đổi mới thiết bị , nâng cao trình độ chế biến và áp dụng quy trình quản ký chất lợng chặt chẽ hàng thuỷ sản xuất khẩu ; tăng cờng giới thiệu quảng cáo sản phẩm và tiếp thị bằng nhiều hình thức . Chỉ có nh vậy , những cơ hội kinh doanh mới mở ra cho xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam , mới đợc nắm bắt kịp thời , tạo đợc đà phát triển mạnh cho các doanh nghiệp trong xu thế hội nhập quốc tế ngày nay . Bản thân em là một nhà kinh tế trong tơng lai trớc hêt cần ra sc học tập nghiên cú để có đợc những kiến thức về kinh tế, quản trị kinh doanh,xã hội ...để phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế của đất nớc.