Tìm hiểu về thương mại điện tử

haát triïín. Caác quy tùæc cuá phaáp EDIFACT àaä àûúåc ban haânh thaânh chuêín ISO 9735. Electronic funds transfer - EFT (Chuyïín tiïìn àiïån tûã) Hïå thöëng vaâ cöng nghïå xûã lyá caác giao dõch taâi chñnh vaâ chuyïín tiïìn bùçng phûúng thûác àiïån tûã giûäa hai töí chûác taâi chñnh, göìm caã nhûäng hïå thöëng thanh toaán tûå àöång. Electronic mailbox (Höåp thû àiïån tûã) Khöng gian trïn maáy tñnh ngûúâi nhêån hoùåc trïn maång cuãa nhaâ cung cêëp dõch vuå, àûúåc sûã duång àïí chûáa caác thû àiïån tûã. Electronic mall (Cûãa haâng àiïån tûã ) Möåt website hoùåc möåt khu vûåc trïn möåt cöíng dõch vuå trûåc tuyïën. Taåi àêy, caác thöng tin vïì saãn phêím dõch vuå àûúåc cung cêëp búãi nhiïìu cöng ty baán haâng cuâng vúái caác àûúâng kïët nöëi túái caác cöng ty khaác cuäng nhû caác tiïån ñch thuêån lúåi àïí ngûúâi mua àùåt haâng trûåc tuyïën maâ khöng cêìn phaãi rúâi khoãi cûãa haâng. Electronic market system (Hïå thöëng thõ trûúâng àiïån tûã) Cêëu thaânh cuãa möåt hïå thöëng thöng tin liïn töí chûác cung cêëp thöng tin vïì doanh nghiïåp, lônh vûåc kinh doanh àïí tùng tñnh caånh tranh vaâ hiïåu quaã trïn thõ trûúâng trûåc tuyïën. Electronic shopping (Mua haâng tûâ xa) Mua haâng trûåc tuyïën vaâ dõch vuå taãi thöng tin àûúåc truy cêåp tûâ maáy tñnh caá nhên. Ngûúâi mua haâng chó cêìn biïët sûã duång maáy 154 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ tñnh àïí lûåa choån thöng tin hoå muöën. Hoå coá thïí mua haâng hoaá, dõch vuå nhû mua veá maáy bay, chúi troâ chúi, tòm thöng tin vïì thõ trûúâng chûáng khoaán; cêåp nhêåt tin tûác, traã caác àún haâng vaâ truy cêåp Internet. Nhaâ quaãng caáo coá thïí cung cêëp thöng àiïåp cuãa hoå dûúái daång nhûäng logo, tïn hoùåc thöng tin, phuå thuöåc vaâo caách thûác thanh toaán vaâ thöng àiïåp muöën gûãi. E-mail (Thû àiïån tûã) Hònh thûác gûãi thöng tin àïën ngûúâi nhêån thöng qua àõa chó cuãa hoå trïn maång. So vúái thû thûúâng, thû àiïån tûã coá ûu àiïím nöíi bêåt laâ àïën ngûúâi nhêån hêìu nhû ngay lêåp tûác, coá thïí chûáa nhiïìu loaåi thöng tin khaác nhû êm thanh, aãnh àöång vaâ coá thïí gûãi cho nhiïìu ngûúâi möåt luác. Trong thûúng maåi, thû àiïån tûã laâ phûúng tiïån ûa duâng àïí ngûúâi mua, ngûúâi baán trao àöíi thïm thöng tin chi tiïët cho möåt giao dõch. E-mail publications (êën phêím qua thû àiïån tûã) Coá rêët nhiïìu loaåi êën phêím àûúåc gûãi qua thû àiïån tûã àïën khaách haâng. E-zines, hay coân goåi laâ taåp chñ àiïån tûã, laâ têåp húåp têët caã caác baâi viïët phong phuá vaâ àöåc àaáo, àûúåc gûãi email àïìu àùån àïën cho nhûäng ngûúâi àùng kyá. Enabler (Chiïën lûúåc kinh doanh dûåa trïn website khaác) Chiïën lûúåc kinh doanh khöng dûåa trïn viïåc xêy dûång website. Chiïën lûúåc naây àùåt ra viïåc xêy dûång möåt cú súã dûä liïåu hay möåt cöng cuå coá thïí àûúåc àùåt trong website cuãa nhûäng cöng ty khaác àïí phaát huy töët hún hiïåu quaã cuãa chuáng. Encoding (Ghi maä) Viïåc biïën yá tûúãng, suy nghô cuãa ngûúâi gûãi thaânh thöng àiïåp, thûúâng dûúái daång tûâ, ngûä vaâ kyá hiïåu. Encryption (Maä hoaá) Laâ quaá trònh chuyïín dûä liïåu sang maä söë khöng thïí àoåc àûúåc 155PHUÅ LUÅC àïí baão mêåt thöng tin. Maä hoaá rêët cêìn thiïët àïí viïåc chuyïín caác thöng tin bñ mêåt qua maång khöng bõ löå. Encryption algorithm (Thuêåt toaán maä hoaá) Caách thûác baão àaãm dûä liïåu dûúái daång thöng àiïåp àûúåc baão vïå khoãi caác truy cêåp traái pheáp qua viïåc maä hoaá. Maä hoaá giuáp che giêëu thöng tin qua viïåc sûã duång caác quy tùæc toaán hoåc (thûúâng goåi laâ thuêåt toaán). Quaá trònh maä hoaá seä biïën möåt thöng àiïåp tûâ baãn roä thaânh baãn maä úã daång khöng thïí àoåc àûúåc qua viïåc thïm dûä liïåu vaâo thöng àiïåp; viïåc phaá vúä maä khoaá naây laâ rêët khoá khùn, vò thïë cuäng khoá àoåc àûúåc thöng àiïåp. Möåt thuêåt toaán coá thïí mang tñnh àöëi xûáng hoùåc phi àöëi xûáng. Thuêåt toaán àöëi xûáng àoâi hoãi hai maä khoaá giöëng hïåt nhau. Thuêåt toaán àöëi xûáng coá khaã nùng àaão ngûúåc, vò vêåy, nïëu möåt khoaá maä bõ löå thò seä dïî truy cêåp vaâo thöng àiïåp bõ maä hoaá. Tiïu chuêín maä hoaá dûä liïåu (DES - Data Encryption Standard) laâ kiïíu thuêåt toaán àöëi xûáng àûúåc sûã duång phöí biïën nhêët. Enterprise resource planning (Kïë hoaåch hoáa nguöìn lûåc doanh nghiïåp) Caác ûáng duång cúä lúán àûúåc sûã duång àïí tñch húåp caác quaá trònh kinh doanh vaâ quaãn lyá caác söë liïåu kiïím kï cuãa nhiïìu chi nhaánh vaâ caác khu vûåc àõa lyá khaác nhau cuãa doanh nghiïåp. Nhûäng ûáng duång naây àoáng vai troâ nhû laâ “àûúâng truåc thöng tin” cuãa doanh nghiïåp. Enveloping Quy trònh taâi liïåu cuâng daång hoùåc chung muåc àñch àûúåc nhoám vúái nhau vaâ gûãi túái möåt àõa chó trong möåt phong bò àiïån tûã. Quy trònh naây do möåt phêìn mïìm quaãn lyá EDI thûåc hiïån. Extranet (Maång nöëi ngoaâi) Website kïët nöëi doanh nghiïåp túái khaách haâng, nhaâ cung cêëp… trong thûúng maåi àiïån tûã. Nhûäng website naây thûúâng cung cêëp 156 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ nhûäng thöng tin vïì khaách haâng cuå thïí hún caác website cöng cöång vaâ coá thïí thiïët lêåp cú chïë baão àaãm an toaân nhû mêåt khêíu cho ngûúâi sûã duång nhùçm truy cêåp túái nhûäng thöng tin nhaåy caãm hún. Finger Chûúng trònh phêìn mïìm àûúåc thiïët lêåp trïn nhiïìu website, cho pheáp ngûúâi sûã duång tòm thöng tin vïì nhûäng ngûúâi sûã duång khaác nhû súã thñch mua haâng, caác website thûúâng àoåc. Firewall (Tûúâng lûãa) Hïå thöëng göìm phêìn mïìm vaâ phêìn cûáng nhùçm giaám saát sûå trao àöíi thöng tin giûäa maång nöåi böå vaâ maång bïn ngoaâi (vñ duå nhû Internet). Tûúâng lûãa àûúåc thiïët kïë àïí kiïím soaát caác truy cêåp traái pheáp tûâ bïn ngoaâi vúái muåc àñch can thiïåp hoùåc truy cêåp vaâo thöng tin trïn hïå thöëng maáy tñnh nöëi maång. Tûúâng lûãa thûúâng àûúåc sûã duång nhùçm baão vïå caác hïå thöëng kinh doanh àiïån tûã khoãi sûå xêm nhêåp hoùåc têën cöng tûâ bïn ngoaâi hïå thöëng thöng tin. Frequently asked questions - FAQ (Cêu hoãi thûúâng gùåp) Trang chûáa nhûäng cêu hoãi thûúâng gùåp nhêët coá keâm caác cêu traã lúâi. Website thûúng maåi àiïån tûã sûã duång trang naây àïí giaãi àaáp nhûäng thùæc mùæc thûúâng gùåp núi khaách haâng, qua àoá taåo êën tûúång vïì sûå chu àaáo cuãa doanh nghiïåp. Gateway (Cöíng kïët nöëi) Hïå thöëng göìm phêìn cûáng vaâ phêìn mïìm kïët nöëi hai kiïíu maång khaác nhau. Cöíng kïët nöëi cuäng coá thïí laâ möåt thiïët bõ cho pheáp caác goái dûä liïåu ài tûâ möåt maång naây túái möåt maång khaác trïn Internet. Vñ duå, rêët nhiïìu dõch vuå thûúng maåi coá cöíng kïët nöëi thû àiïån tûã phuåc vuå viïåc gûãi thöng àiïåp túái caác àõa chó Internet. Trong möåt maång nöåi böå, möåt maáy chuã àoáng vai troâ nhû möåt cöíng kïët nöëi giûäa maång bïn trong vaâ Internet. Global retailing (Baán leã quöëc tïë) Hïå thöëng baán leã àûúåc múã röång trïn phaåm vi quöëc tïë. Maång 157PHUÅ LUÅC truyïìn thöng vaâ phûúng tiïån truyïìn thöng àaåi chuáng àaä giuáp múã röång caác hònh thûác kinh doanh vûúåt ra ngoaâi biïn giúái quöëc gia. Nhiïìu doanh nghiïåp baán leã cuãa Myä thêm nhêåp vaâo thõ trûúâng Mïhicö, Canaàa, chêu Êu, Nhêåt Baãn, Trung Quöëc … qua caác hiïåp àõnh quöëc tïë nhû NAFTA (Hiïåp àõnh Thûúng maåi tûå do Bùæc Myä), GATT (Hiïåp àõnh chung vïì thuïë quan vaâ thûúng maåi)… Gray marketing (Tiïëp thõ khöng chñnh thûác) Nhûäng kïnh baán haâng traái pheáp (khöng coá thûúng hiïåu), dêîn túái caác hêåu quaã tiïu cûåc. Nhiïìu saãn phêím àûúåc baán qua thõ trûúâng khöng chñnh thûác khöng phuâ húåp vúái caác tiïu chuêín do chñnh phuã àûa ra. Khaách haâng coá thïí bõ thiïåt haåi do mùåt haâng trïn thõ trûúâng naây thûúâng khöng baão àaãm chêët lûúång. Coá nhiïìu website baán haâng àang trúã thaânh cöng cuå cuãa tiïëp thõ khöng chñnh thûác. Hacker (Tin tùåc) Caá nhên xêm nhêåp traái pheáp vaâ cöë gùæng truy cêåp túái caác thöng tin àûúåc baão mêåt, vñ duå, cú súã dûä liïåu vïì khaách haâng, söë theã tñn duång, nöåi dung vaâ trõ giaá caác giao dõch mua baán qua maång. Hit (Lûúåt truy cêåp) Söë lêìn möåt trònh duyïåt gûãi yïu cêìu truy cêåp túái möåt muåc trïn maáy chuã Internet. Möåt hit àûúåc tñnh khi coá möåt yïu cêìu àûúåc gûãi túái maáy chuã. Hit coá yá nghôa àöëi vúái nhaâ quaãn trõ maång vaâ ngûúâi sûã duång vò cho pheáp thöëng kï mûác àöå truy cêåp túái tûâng mùåt haâng trïn möåt website, giuáp hoå biïët àûúåc mùåt haâng, quaãng caáo naâo thu huát sûå quan têm cuãa ngûúâi xem. Hit list (Danh saách khaách haâng) Danh saách (cuãa ngûúâi baán haâng) nhûäng ngûúâi sùén saâng mua hoùåc seä mua haâng. 158 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ Homepage (Trang chuã) Trang web hiïån ra àêìu tiïn khi goä vaâo àõa chó möåt website. Trang chuã thûúâng coá thûåc àún (caác muåc nöåi dung) vaâ caác thöng tin nöíi bêåt cuãa website. Quaãng caáo àùåt trïn trang chuã cuäng seä dïî gêy êën tûúång vaâ thu huát ngûúâi xem. Hypermedia (Siïu phûúng tiïån truyïìn thöng) Phûúng tiïån truyïìn thöng nhû aãnh, hònh aãnh vaâ êm thanh trïn trang web liïn kïët ngûúâi sûã duång túái möåt trang web khaác qua viïåc nhêëp lïn phûúng tiïån truyïìn thöng àoá (vñ duå, logo cuãa möåt cöng ty àûúåc àùåt trïn möåt trang web, khi ngûúâi sûã duång nhêëp con troã vaâo logo naây thò seä àûúåc liïn kïët túái website cuãa cöng ty coá logo àoá). Tñnh nùng naây àùåc biïåt hûäu ñch trong tiïëp thõ. Hypertext (Siïu vùn baãn) Bêët cûá taâi liïåu (vùn baãn) naâo coá àûúâng liïn kïët túái nhûäng taâi liïåu (vùn baãn) khaác. Àûúåc phaát minh vaâo nhûäng nùm 1960, siïu vùn baãn cho pheáp ài theo caác àûúâng dêîn trong möåt taâi liïåu. Khöng giöëng cêëu truác tuyïën tñnh cuãa thöng tin, siïu vùn baãn laâ daång liïn kïët thöng tin möåt caách tuêìn tûå nhûng phûác taåp. Coá thïí nhêëp con troã lïn möåt tûâ hoùåc möåt cêu vaâ ngay lêåp tûác coá thöng tin vïì tûâ hoùåc cêu àoá; hoùåc coá thïí di chuyïín túái möåt phêìn khaác cuãa taâi liïåu chûáa caác thöng tin liïn quan. Hypertext markup language - HTML (Ngön ngûä àaánh dêëu siïu vùn baãn) Ngön ngûä maáy tñnh àûúåc sûã duång àïí taåo taâi liïåu siïu vùn baãn trong möi trûúâng maång thöng tin toaân cêìu. HTML sûã duång caác theã vaâ tñnh nùng giuáp hûúáng dêîn trònh duyïåt caách tòm vaâ hiïín thõ möåt trang web cuå thïí trïn Internet. Hypertext transfer protocol – HTTP (Giao thûác truyïìn siïu vùn baãn) Giao thûác cho pheáp truyïìn caác tïåp dûä liïåu trïn Internet. 159PHUÅ LUÅC HTTP àoâi hoãi möåt chûúng trònh maáy khaách HTTP taåi möåt àêìu vaâ chûúng trònh maáy chuã HTTP taåi àêìu kia. HTTP àaä trúã thaânh giao thûác quan troång nhêët trong sûã duång maång thöng tin toaân cêìu. Indirect marketing (Tiïëp thõ giaán tiïëp) Kyä thuêåt baán haâng hoaá vaâ dõch vuå thöng qua ngûúâi trung gian thûá ba, vñ duå nhúâ möåt cöng ty truyïìn thöng gûãi quaãng caáo haâng loaåt túái khaách haâng qua thû àiïån tûã. Infomediary (Nhaâ trung gian thöng tin) Möåt töí chûác àöåc lêåp cung cêëp caác thöng tin tû vêën, thöng tin nghiïn cûáu vïì caác saãn phêím vaâ dõch vuå höî trúå ngûúâi mua haâng trïn maång trong viïåc quyïët àõnh mua haâng hay khöng, hoùåc möåt bïn thûá ba trung gian têåp húåp caác dûä liïåu saãn phêím dõch vuå vaâ laâm àún giaãn hoaá caác giao dõch giûäa ngûúâi mua vaâ ngûúâi baán. Impressions (Söë lûúåt truy cêåp) Söë lûúåt truy cêåp túái möåt vuâng trïn website. Quaãng caáo trïn maång thûúâng traã phñ cùn cûá theo söë lûúåt truy cêåp túái vuâng naây. Infoware (Thöng tin àûúåc baán) Thöng tin coá thïí àûúåc mua bùçng caác phûúng tiïån àiïån tûã. Integrated marketing (Tiïëp thõ tñch húåp) Viïåc sûã duång nhûäng hïå thöëng höî trúå ra quyïët àõnh vïì baán haâng vaâ tiïëp thõ, àûúåc kïët húåp vúái caác cú súã dûä liïåu liïn quan nhùçm taåo thuêån lúåi cho quaá trònh lêåp kïë hoaåch, chiïën lûúåc vïì phaát triïín saãn phêím, giaá, phên phöëi, quan hïå khaách haâng, hïå thöëng baáo caáo… Integrity (Tñnh toaân veån) Tñnh bïìn vûäng cuãa cêëu truác dûä liïåu vaâ khaã nùng khoá taác àöång 160 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ laâm thay àöíi dûä liïåu àûúåc lûu trûä, thûúâng mang nghôa sûå baão vïå chöëng laåi viïåc chónh sûãa vaâ phaá hoaåi traái pheáp àöëi vúái thöng tin (dûä liïåu). Intellectual property (Taâi saãn trñ tuïå) Saãn phêím cuãa trñ tuïå coá giaá trõ thûúng maåi, bao göìm taâi saãn coá baãn quyïìn nhû taác phêím vùn hoåc - nghïå thuêåt vaâ taâi saãn mang tñnh yá tûúãng nhû phaát minh, saáng chïë, quy trònh cöng nghïå, phûúng thûác kinh doanh … Sûå phaát triïín caác ûáng duång cöng nghïå thöng tin trïn Internet vaâ caác maång múã àoâi hoãi coá nhûäng cú chïë baão höå quyïìn súã hûäu taâi saãn trñ tuïå múái, àùåc biïåt àöëi vúái caác chûúng trònh maáy tñnh, baãn nhaåc söë, tïn miïìn … Intelligent agents (Phêìn mïìm thöng minh) Cöng cuå phêìn mïìm giuáp so saánh möåt caách tûå àöång haâng hoaá, dõch vuå àïí tòm ra mûác giaá thêëp nhêët sùén coá trïn maång truy cêåp toaân cêìu. Interactive financial exchange - IFX (Trao àöíi thöng tin taâi chñnh tûúng taác) Möåt khung cöng nghïå àöåc lêåp, coá tñnh múã cho pheáp chia seã caác dûä liïåu taâi chñnh vaâ caác taâi liïåu giûäa caác töí chûác taâi chñnh vúái khaách haâng cuãa hoå cuäng nhû caác nhaâ cung cêëp dõch vuå. Caác àùåc taã àûúåc phaác thaão göìm caã caác höî trúå cho viïåc khúãi taåo hoaá àún àiïån tûã, thanh toaán àiïån tûã vaâ chuyïín tiïìn. Internet Maång cuãa caác maång. Internet têåp húåp caác maång maáy tñnh àûúåc kïët nöëi vúái nhau àïí coá thïí trao àöíi thöng tin. Internet cho pheáp möåt caá nhên tûâ möåt maång chia seã thöng tin vúái ngûúâi sûã duång trïn caác maång khaác, coá thïí caách rêët xa nhau. Thöng tin àûúåc chia seã coá thïí dûúái nhiïìu hònh thûác khaác nhau. Vñ duå, sûã duång Internet àïí gûãi thû àiïån tûã, taãi tïåp dûä liïåu, xem phim, nghe nhaåc, trao àöíi vúái baån beâ qua caác cöng cuå àiïån tûã; hoùåc sûã 161PHUÅ LUÅC duång Internet àïí mua, baán vaâ thanh toaán haâng hoaá, dõch vuå. Internet cuäng cho pheáp tòm kiïëm nhiïìu thöng tin maâ ngûúâi sûã duång quan têm. Sûå lan truyïìn cuãa Internet laâ möåt taác nhên thuác àêíy thûúng maåi àiïån tûã phaát triïín. Internet Network Information Center - InterNIC (Trung têm Thöng tin maång Internet) Töí chûác chõu traách nhiïåm nhêån àùng kyá vaâ duy trò caác tïn miïìn .com, .edu, .gov, .net, vaâ .org. InterNIC chõu sûå quaãn lyá cuãa Network Solutions Inc. Intramarketing (Tiïëp thõ nöåi böå) Viïåc tñch húåp nhûäng giaãi phaáp àùåc biïåt àïí nêng cao hiïåu quaã hoaåt àöång cuãa cöng ty qua viïåc sûã duång nhûäng cöng cuå nhû: caác maång intranet, nhûäng ûáng duång giuáp tûå àöång hoaá viïåc baán haâng, nghiïn cûáu thõ trûúâng, thûúng maåi àiïån tûã, giaáo duåc vaâ àaâo taåo, quaãn trõ nhên sûå. Intranet (Maång nöåi böå) Maång hoaåt àöång trong möåt cöng ty. Intranet khai thaác caác cöng cuå Internet vúái chi phñ thêëp vaâ phöí cêåp nhùçm àaåt àûúåc caác lúåi thïë chiïën lûúåc so vúái àöëi thuã caånh tranh qua viïåc cùæt giaãm chi phñ vaâ caãi thiïån hiïåu quaã hoaåt àöång. Möåt maång nöåi böå mang ba àùåc tñnh: töëc àöå cao, baão àaãm an toaân vaâ coá thïí kiïím soaát àûúåc. Àêy laâ nhûäng àiïím yïëu cuãa Internet. Inventory (Kho haâng) Kho saãn phêím coá sùén àïí baán trong trûúâng húåp baán haâng trûåc tuyïën. Jobber (Ngûúâi baán trung gian) Ngûúâi mua haâng tûâ nhaâ saãn xuêët vaâ baán laåi cho ngûúâi baán leã qua website. 162 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ Junk e-mail (Thû àiïån tûã raác) Thû àiïån tûã raác tûúng tûå nhûäng bûác thû hoùåc cuá àiïån thoaåi quaãng caáo gêy phiïìn toaái cho ngûúâi nhêån. Caác quaãng caáo daång naây thûúâng khöng miïîn phñ vò ngûúâi nhêån phaãi traã caác chi phñ kïët nöëi vaâ lûu trûä. Àêy laâ möåt hïå quaã khöng mong muöën cuãa thûúng maåi àiïån tûã. Just In Time - JIT (Kõp thúâi) Taái thiïët kïë vaâ àún giaãn hoaá saãn xuêët bùçng viïåc giaãm thúâi gian lûu kho vaâ vêån chuyïín chó khi cêìn thiïët trong dêy chuyïìn saãn xuêët nhùçm töëi àa hoaá hiïåu quaã hoaåt àöång kinh doanh. Caác ûáng duång cöng nghïå thöng tin thûúâng àûúåc sûã duång àïí àaáp ûáng yïu cêìu naây. Kiosk (Gian haâng) Möåt cêëu truác àöåc lêåp nhoã àûúåc sûã duång àïí phên phöëi saãn phêím vaâ/hoùåc thöng tin trïn maång toaân cêìu, vñ duå, möåt website coá thïí bao göìm nhiïìu gian haâng daânh cho caác doanh nghiïåp hoùåc saãn phêím khaác nhau. Keyword (Tûâ khoaá) Tûâ maâ dûåa vaâo àoá caác cöng cuå tòm kiïëm trïn Internet seä tòm nhûäng trang thöng tin liïn quan. Vñ duå, baån coá thïí duâng tûâ khoáa “e-commerce” hay “e-business” àïí tòm kiïëm thöng tin vïì thûúng maåi àiïån tûã. Link (Àûúâng liïn kïët) Àûúåc gùæn vúái Internet, àûúâng liïn kïët àûúåc coi laâ möåt yïëu töë trïn website maâ khi àûúåc nhêëp vaâo seä chuyïín ngûúâi sûã duång túái möåt website khaác, cuâng nùçm trïn möåt àõa chó maång hoùåc taåi möåt maáy chuã khaác. Link popularity (Sûå phöí biïën cuãa liïn kïët) Ào söë lûúång vaâ mûác àöå quan troång cuãa caác liïn kïët troã túái möåt 163PHUÅ LUÅC website cuå thïí. Möåt liïn kïët àûúåc coi laâ quan troång khi noá àïën tûâ möåt website coá uy tñn. Hêìu hïët caác cöng cuå tòm kiïëm hiïån nay àïìu sûã duång tiïu thûác sûå phöí biïën cuãa liïn kïët trong thuêåt toaán àaánh giaá thûá haång cuãa website. Location (Võ trñ) Khi thiïët lêåp möåt website, cêìn thiïët phaãi coá möåt tïn miïìn thïí hiïån hònh aãnh cöng ty (tïn miïìn naây phaãi gùæn möåt caách logñch vúái cöng ty). Nhiïìu trûúâng húåp, ngûúâi sûã duång maång khöng biïët túái (hoùåc caãm thêëy khöng tiïån lúåi khi sûã duång) caác cöng cuå tòm kiïëm, hoå seä àiïìn tïn möåt cöng ty àûúåc biïët túái. Nïëu coá möåt tïn miïìn giuáp liïn hïå túái hònh aãnh cöng ty seä taåo thuêån lúåi cho viïåc kinh doanh trïn maång. Look-to-book ratio (Tyã lïå xem/àùåt chöî) Tyã lïå xem/àùåt chöî laâ möåt con söë àûúåc sûã duång trong ngaânh cöng nghiïåp du lõch, cho biïët tûúng quan giûäa söë ngûúâi vaâo thùm möåt trang web du lõch vaâ söë ngûúâi thûåc sûå àùåt chöî. Tyã lïå naây rêët quan troång àöëi vúái nhûäng website nhû Priceline.com, Travelocity.com vaâ Expedia.com vò cùn cûá vaâo àoá chuáng ta coá thïí thêëy mûác àöå hoaåt àöång hiïåu quaã cuãa website. Mailing list (Danh saách gûãi thû) Danh saách caác àõa chó thû àiïån tûã àïí cuâng möåt luác möåt nöåi dung thû coá thïí àûúåc gûãi cho têët caã nhûäng ngûúâi trong danh saách naây. Caác cöng ty thûúâng coá danh saách àõa chó thû àiïån tûã cuãa caác khaách haâng thên thiïët àïí thûúâng xuyïn gûãi àïën cho hoå thöng tin vïì saãn phêím múái, caác àúåt khuyïën maäi, haå giaá, böëc thùm truáng thûúãng, v.v.. Mapping (Sûå kïët húåp) Quaá trònh laâm möåt nhoám giaá trõ phuâ húåp vúái möåt nhoám giaá trõ trong möåt böå khaác. Trong EDI, quaá trònh naây àûúåc thûåc hiïån khi caác phêìn tûã dûä liïåu bïn trong àûúåc chuyïín àöíi thaânh caác doâng dûä liïåu EDI hoùåc ngûúåc laåi. 164 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ Marketing (Tiïëp thõ) Kïë hoaåch àûa saãn phêím túái ngûúâi coá nhu cêìu qua viïåc thuyïët phuåc ngûúâi àoá rùçng hoå cêìn saãn phêím. Tiïëp thõ bao göìm viïåc xaác àõnh ngûúâi coá nhu cêìu (hoùåc seä coá nhu cêìu) keâm theo chiïën lûúåc quaãng caáo, baán haâng, àõnh giaá, phên phöëi, v.v.. Trong thûúng maåi àiïån tûã, tiïëp thõ thöng qua caác phûúng tiïån àiïån tûã coá lúåi thïë lúán do chi phñ thêëp, khaã nùng taác àöång lúán vaâ nhanh. Marketspace (Khöng gian thõ trûúâng) Thuêåt ngûä mö taã sûå chuyïín àöíi tûâ thõ trûúâng truyïìn thöng (xaác àõnh theo võ trñ vêåt lyá) thaânh thõ trûúâng trûåc tuyïën (dûåa trïn vaâ àûúåc kiïím soaát bùçng thöng tin). Khöng giöëng saân giao dõch, khöng gian thõ trûúâng laâ möåt khöng gian maång trong àoá coá caác hoaåt àöång kinh doanh. Mass customization (Tuyâ biïën cöng cöång) Viïåc sûã duång cöng nghïå (nhû Internet) àïí cung cêëp dõch vuå coá thïí tuyâ biïën (caá nhên hoaá) àûúåc cho cöång àöìng. Khaã nùng naây choê1pheáp khaách haâng khai thaác dõch vuå theo yá mònh. Media (Phûúng tiïån truyïìn thöng) (1) Phêìn maáy tñnh lûu trûä thöng tin nhû àôa vaâ bùng. Hêìu hïët caác hònh thûác phûúng tiïån maáy tñnh laâ phûúng tiïån tûâ tñnh. (2) Caác hònh thûác khaác nhau cuãa truyïìn gûãi dûä liïåu nhû truyïìn hònh, tiïëng vaâ in. Sûå kïët húåp giûäa nhiïìu hònh thûác truyïìn gûãi dûä liïåu khaác nhau àûúåc goåi laâ àa phûúng tiïån. Vñ duå, möåt baâi trònh baây àa phûúng tiïån coá thïí bao göìm vùn baãn vaâ caác àoaån phim ngùæn keâm êm thanh. Nïëu ngûúâi sûã duång coá thïí kiïím soaát àûúåc caác tñnh nùng àa phûúng tiïån, baâi trònh baây àoá àûúåc goåi laâ àa phûúng tiïån tûúng taác. Merchant (Ngûúâi baán) Tûâ àïí chó ngûúâi baán haâng trong caác giao dõch coá sûã duång 165PHUÅ LUÅC thanh toaán qua maång. Ngûúâi baán coá thïí laâ möåt cöng ty nhêån àùåt haâng, giao haâng, thanh toaán àïìu qua maång hoùåc àún thuêìn chó laâ chuã möåt cûãa haâng coá chêëp nhêån thanh toaán bùçng theã. Merchant account (Taâi khoaãn ngûúâi baán) Taâi khoaãn cuãa ngûúâi baán múã úã möåt ngên haâng àïí chêëp nhêån thanh toaán qua maång. Message (Thöng àiïåp) Nöåi dung thöng tin àûúåc trao àöíi tûâ möåt nguöìn túái möåt hoùåc nhiïìu nguöìn khaác. Thöng àiïåp àûúåc cêëu thaânh göìm ba phêìn: phêìn tiïu àïì (chûáa caác thöng tin chó àõnh khúãi àêìu möåt thöng àiïåp nhû nguöìn gûãi, thúâi àiïím gûãi, àûúâng dêîn thöng àiïåp), phêìn thên vaâ phêìn kïët thuác (göìm caác thöng tin chó àõnh kïët thuác möåt thöng àiïåp). Thuêåt ngûä naây coá thïí àûúåc sûã duång àïí mö taã caác böå dõch trong trao àöíi dûä liïåu àiïån tûã (EDI). Böå dõch coá thïí bao göìm dûä liïåu vïì möåt lïånh mua, möåt thöng baáo vêån taãi hoùåc taâi liïåu àiïån tûã khaác chûáa thöng tin trao àöíi giûäa caác àöëi taác thûúng maåi. META tags (Theã mö taã) Möåt daång theã HTML cung cêëp caác thöng tin hêåu trûúâng. Theã mö taã thûúâng àûúåc sûã duång àïí àõnh nghôa tûâ khoaá trong caác cöng cuå tòm kiïëm vaâ giuáp cung cêëp thöng tin mö taã vïì website. Vñ duå, möåt theã mö taã chûáa caác thöng tin vïì website www.ecvn.gov.vn, mö taã caác tñnh nùng vaâ sú lûúåc nöåi dung website, àöìng thúâi liïåt kï caác tûâ khoaá liïn quan túái doanh nghiïåp coá thïí àûúåc sûã duång trong caác cöng cuå tòm kiïëm. Micro payments (Thanh toaán moán nhoã) Hònh thûác thanh toaán bao göìm tiïìn kyä thuêåt söë, tiïìn mùåt vaâ nhûäng phiïëu thanh toaán höî trúå doanh nghiïåp vaâ ngûúâi tiïu duâng khi tiïën haânh caác giao dõch an toaân website. Hònh thûác thanh toaán kyä thuêåt söë chûáa thöng tin àûúåc maä hoaá vïì khaách haâng cho 166 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ pheáp biïët àûúåc thoái quen tiïu duâng cuãa hoå cuäng nhû cung cêëp cú súã an toaân cho caác giao dõch kinh doanh. Microcash (Vi tiïìn mùåt) Möåt daång tiïìn àiïån tûã. Vò tiïìn àiïån tûã coá thïí mang nhûäng àún võ rêët nhoã nïn cho pheáp duâng àïí thanh toaán nhûäng moán tiïìn nhoã. Monthly fee (Phñ àoáng theo thaáng) Phñ maâ doanh nghiïåp phaãi traã cho nhûäng khoaãn liïn quan àïën dõch vuå, chùèng haån nhû: baãng kï (ghi nhûäng söë tiïìn nhêåp vaâ xuêët úã taâi khoaãn cuãa doanh nghiïåp trong möåt khoaãng thúâi kyâ nhêët àõnh: haâng thaáng, haâng tuêìn ...), phñ truy cêåp maång, phñ duy trò dõch vuå thanh toaán qua maång,... Microcommerce (Vi thûúng maåi) Möåt hònh thûác cuãa thûúng maåi àiïån tûã, mua vaâ baán caác thöng tin vaâ dõch vuå coá giaá trõ nhoã. Vúái hònh thûác naây, caác cöng ty coá thïí coá lúåi nhuêån tûâ viïåc baán caác baâi baáo riïng leã cuãa möåt túâ baáo, caác muåc tûâ cuãa möåt böå tûâ àiïín baách khoa hay möåt vaâi phuát chúi troâ chúi trûåc tuyïën... Microsegmentation (Maãng thõ trûúâng vi mö) Quaá trònh saâng loåc vaâ töëi àa hoaá nhûäng maãng thõ trûúâng chuyïn biïåt. Viïåc phên khuác thõ trûúâng töët hún seä coá sûác hêëp dêîn hún àöëi vúái khaách haâng vò saãn phêím àaáp ûáng töët hún caác súã thñch (nhu cêìu) cuãa khaách haâng. Tuy nhiïn, viïåc phên khuác thõ trûúâng coá thïí khöng àem laåi àuã lúåi nhuêån, mùåc duâ coá thïí àaáp ûáng rêët töët nhu cêìu möåt böå phêån nhoã khaách haâng. Thu thêåp dûä liïåu vïì khaách haâng vaâ phên tñch bùçng caác cöng cuå àiïån tûã, kïët húåp caác thöng tin tûâ Internet, seä cho pheáp cöng ty phên khuác thõ trûúâng möåt caách hiïåu quaã nhùçm baão àaãm cung cêëp caác haâng hoaá, dõch vuå töët hún. Multimedia consistency (Sûå thöëng nhêët trong quaãng caáo) Sûå thöëng nhêët trong hoaåt àöång quaãng caáo, duâ trïn caác phûúng 167PHUÅ LUÅC tiïån khaác nhau. Vñ duå, khuön mùåt cuâng möåt ngûúâi xuêët hiïån trïn tivi vaâ caác phûúng tiïån quaãng caáo (êën baãn, phûúng tiïån àiïån tûã); gioång noái cuãa ngûúâi naây cuäng phaãi tûúng tûå nhû trïn àaâi phaát thaânh, tivi vaâ caác phûúng tiïån quaãng caáo àiïån tûã khaác. Sûå thöëng nhêët seä taåo tñnh thên thuöåc (duâ coá thïí gêy caãm giaác àún àiïåu), nhûng trong quaãng caáo, noá seä taåo ra möåt hònh aãnh àaáng nhúá vïì saãn phêím qua caác giaác quan (thõ giaác vaâ thñnh giaác) cuãa khaách haâng. Multinational corporation (Têåp àoaân àa quöëc gia) Cöng ty dõch chuyïín caác nguöìn lûåc, haâng hoaá, dõch vuå vaâ kyä nùng qua caác quöëc gia khaác nhau thöng qua hïå thöëng caác truå súã taåi tûâng quöëc gia àoá. Söë lûúång caác cöng ty àa quöëc gia àang tùng nhanh, möåt phêìn nhúâ vaâo sûå tùng trûúãng cuãa thûúng maåi àiïån tûã. Navigation (Sûå di chuyïín) Khaã nùng di chuyïín trïn maång truy cêåp toaân cêìu (àùåc biïåt duâng trong trûúâng húåp möåt website cuå thïí). Sûå dïî daâng di chuyïín trïn website thûúâng laâ möåt tiïu chñ quan troång khi thiïët kïë website. Möåt website thûúng maåi khoá di chuyïín seä ñt àûúåc truy cêåp túái, do vêåy hiïåu quaã baán haâng khöng cao. Newsgroup (Nhoám gûãi tin) Diïîn àaân thaão luêån cöng cöång trïn maång maáy tñnh. Caác thaânh viïn coá thïí gûãi vaâ àoåc thöng àiïåp, àùåt vaâ traã lúâi cêu hoãi trïn caác nhoám trao àöíi tin. Ngaây nay, caác nhoám trao àöíi tin trúã nïn rêët phöí biïën. Ngûúâi baán, ngûúâi mua coá thïí tham gia caác nhoám tin àïí trao àöíi thöng tin vïì mùåt haâng, xu hûúáng kinh doanh hoùåc giaãi àaáp thùæc mùæc cuãa khaách haâng. Newsletter (Baãn tin) Thû àiïån tûã àõnh kyâ gûãi àïën cho nhûäng ngûúâi àaä àùng kyá. Àêy laâ phûúng tiïån hûäu hiïåu àïí doanh nghiïåp quaãng caáo cho haâng hoaá, dõch vuå cuãa mònh, cêåp nhêåt cho khaách haâng thöng tin vïì caác 168 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ àúåt khuyïën maåi, tû vêën cho khaách haâng, v.v... Baãn tin àiïån tûã cêìn ngùæn goån, giaãn dõ, söëng àöång vaâ caâng giaâu thöng tin caâng töët. Networking (Nöëi maång) Quy trònh phaát hiïån khaách haâng tiïìm nùng cuãa kinh doanh qua maång tûâ nhûäng ngûúâi baån, àöëi taác kinh doanh, àöìng nghiïåp, ngûúâi quen biïët vaâ nhûäng thaânh viïn tham gia caác töí chûác nghïì nghiïåp vaâ dên sûå. Niche market (Thõ trûúâng chuyïn biïåt) Khuác thõ trûúâng coá nhûäng àùåc àiïím hoùåc nhu cêìu khaác vúái söë àöng. Vñ duå, nhûäng ngûúâi coá thu nhêåp cao, nhûng bêån röån seä laâ khaách haâng tiïìm nùng cuãa caác website baán haâng qua maång. Non-repudiation (Tñnh chöëng chöëi boã) Tñnh chêët baão àaãm möåt bïn tham gia húåp àöìng hoùåc truyïìn thöng khöng thïí tûâ chöëi tñnh xaác thûåc chûä kyá cuãa hoå àöëi vúái möåt taâi liïåu hoùåc viïåc gûãi möåt thöng àiïåp xuêët phaát tûâ ngûúâi àoá. Chûä kyá àiïån tûã àûúåc sûã duång àïí baão àaãm möåt thöng àiïåp hoùåc taâi liïåu àaä àûúåc möåt ngûúâi kyá bùçng phûúng tiïån àiïån tûã. Non-store retailing (Baán leã khöng coá kho haâng) Hònh thûác baán haâng hoaá, dõch vuå cho ngûúâi tiïu duâng maâ khöng thiïët lêåp möåt kho haâng. Offer form (Mêîu chaâo haâng) Mêîu maâ ngûúâi mua haâng sûã duång àïí àûa ra yïu cêìu vïì haâng hoaá, dõch vuå muöën mua. Online (Trûåc tuyïën) Traång thaái àang àûúåc kïët nöëi vúái maång Internet. Àêy laâ möåt àiïìu kiïån cêìn thiïët àïí caác bïn tham gia giao dõch thûúng maåi àiïån tûã coá thïí tiïën haânh àûúåc giao dõch cuãa mònh, vò thïë viïåc mua baán haâng qua maång cuäng coân àûúåc goåi laâ mua baán haâng trûåc tuyïën. 169PHUÅ LUÅC Online marketing (Tiïëp thõ trûåc tuyïën) Nhûäng chiïën dõch quaãng caáo àûúåc thûåc hiïån trïn trang web hay qua hïå thöëng thû àiïån tûã. Coá rêët nhiïìu phûúng thûác marketing trûåc tuyïën khaác nhau nhû: caác chûúng trònh àaåi lyá, àùng kyá lïn cöng cuå tòm kiïëm, quaãng caáo banner, tham gia vaâo caác diïîn àaân, nhoám tin, quaãng caáo bùçng thû àiïån tûã, vaâ nhiïìu phûúng thûác khaác... Online media (Phûúng tiïån truyïìn thöng trûåc tuyïën) Laâ bêët kyâ phûúng tiïån giao tiïëp naâo àûúåc thûåc hiïån chuã yïëu hay duy nhêët úã trïn maång. Caác phûúng tiïån trûåc tuyïën coá thïí àûúåc chia thaânh hai loaåi: • Möåt chiïìu: nöåi dung cuãa caác trònh soaån thaão àûúåc quyïët àõnh búãi ngûúâi xuêët baãn vaâ àûúåc gûãi àïën ngûúâi nhêån. Vñ duå nhû caác baãn tin àiïån tûã, danh saách gûãi thû. • Hai chiïìu: nöåi dung cuãa caác trònh soaån thaão àûúåc quyïët àõnh búãi têët caã caác thaânh viïn. Baån coá thïí vûâa gûãi vaâ vûâa nhêån thöng tin. Vñ duå nhû: nhoám tin, diïîn àaân vaâ danh saách gûãi thû. Online retailing (Baán leã trûåc tuyïën) Dõch vuå cung cêëp trûåc tuyïën mang tñnh tûúng taác hai chiïìu. Dõch vuå mua haâng trûåc tuyïën cung cêëp cho khaách haâng cú höåi mua caác dõch vuå nhû: dûå baáo thúâi tiïët, tin tûác, thöng tin vïì thõ trûúâng chûáng khoaán… Khaách haâng truy cêåp túái nguöìn cung cêëp dõch vuå vaâ traã phñ haâng thaáng hoùåc haâng nùm. Ngûúâi baán coá thïí baán nhiïìu loaåi haâng hoaá qua maång nhû trûúâng húåp baán xe ötö, veá maáy bay… Ngûúâi mua coá thïí àùåt haâng qua xem hònh aãnh vaâ thöng tin toám tùæt vïì saãn phêím, tiïën haânh traã tiïìn qua taâi khoaãn ngên haâng cho ngûúâi baán leã. Dõch vuå vêån chuyïín seä chuyïín moán haâng túái têån nhaâ ngûúâi mua. Online shopping (Mua haâng trûåc tuyïën) Tòm kiïëm vaâ mua haâng trïn Internet maâ khöng phaãi àïën cûãa haâng thûåc. 170 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ Paid listing (Niïm yïët phaãi traã tiïìn) Caác àêìu muåc do caác cöng ty traã tiïìn àïí àûúåc xuêët hiïån vúái thûá haång cao trong danh saách kïët quaã tòm kiïëm. Vïì hònh thûác, caác àêìu muåc naây khaá giöëng vúái caác àêìu muåc thöng thûúâng khaác nhûng coá möåt dêëu hiïåu àùåc biïåt naâo àoá (vñ duå, maâu sùæc) àïí ngûúâi sûã duång coá thïí phên biïåt vúái caác àêìu muåc thöng thûúâng. Payment gateway (Cöíng thanh toaán) Chûúng trònh phêìn mïìm cho pheáp chuyïín dûä liïåu cuãa caác giao dõch tûâ website cuãa ngûúâi baán túái ngên haâng phaát haânh theã cuãa ngûúâi mua ngay lêåp tûác àïí húåp thûác hoaá quaá trònh thanh toaán bùçng theã tñn duång. Partial cybermarketing (Tiïëp thõ aão möåt phêìn) Chiïën lûúåc tiïëp thõ saãn phêím hoùåc dõch vuå thöng qua caã caác kïnh phên phöëi truyïìn thöëng lêîn Internet. Penetration (Tyã lïå sûã duång) Phêìn trùm söë ngûúâi (hoùåc höå gia àònh) coá thïí tiïëp cêån túái möåt phûúng tiïån, vñ duå, tyã lïå sûã duång Internet laâ möåt àiïìu kiïån quan troång àïí phaát triïín thûúng maåi àiïån tûã. Perception (Nhêån thûác) ÊËn tûúång cuãa nhoám thõ trûúâng muåc tiïu vïì möåt saãn phêím, dõch vuå hoùåc cöng ty. Trong thûúng maåi àiïån tûã, website laâ möåt phûúng tiïån quan troång taåo nïn nhêån thûác cuãa ngûúâi mua vïì hònh aãnh möåt cöng ty. Personalized economy (Nïìn kinh tïë caá nhên hoaá) Nïìn kinh tïë phaát triïín do nhûäng thay àöíi cuãa caác yïëu töë xaä höåi múái àaä dêîn túái möåt thïë hïå ngûúâi tiïu duâng vúái nhûäng nhu cêìu caá nhên àa daång. Caác cöng ty thûúng maåi àiïån tûã àaä tòm kiïëm thõ trûúâng cuãa hoå trong thïë hïå múái naây (hoå coá kyä nùng sûã duång maáy 171PHUÅ LUÅC tñnh thaânh thaåo, thñch sùn tòm caái múái). Du lõch cuäng laâ möåt ngaânh tùng trûúãng theo caác nhu cêìu cuãa thïë hïå múái (hoå coá thúâi gian, tiïìn baåc vaâ tiïëp cêån dïî daâng vúái caác dõch vuå trûåc tuyïën àïí àùåt caác chuyïën du lõch). Point of sale (Àiïím baán haâng) Bêët kyâ núi naâo diïîn ra giao dõch mua-baán haâng, nhû cûãa haâng, website. Trong thanh toaán qua maång, àêy laâ núi xuêët phaát caác giao dõch thanh toaán vúái sûå tham gia cuãa ngûúâi baán, ngûúâi mua, ngên haâng. Privacy (Thöng tin caá nhên) Têët caã thöng tin liïn quan àïën möåt caá nhên cuå thïí, nhû tuöíi, söë àiïån thoaåi, àõa chó thû àiïån tûã, söë theã tñn duång, v.v.. Viïåc tiïët löå hoùåc sûã duång caác thöng tin naây sai muåc àñch seä laâm ngûúâi duâng nghi ngúâ, thiïëu tin tûúãng vaâo mua baán qua maång. Protocol (Giao thûác) Nhoám quy tùæc àûúåc thöëng nhêët àûúåc thiïët lêåp cho ngaânh cöng nghiïåp maáy tñnh, cho pheáp viïåc truyïìn thöng giûäa caác hïå thöëng maáy tñnh chaåy trïn caác hïå àiïìu haânh khaác nhau. Giao thûác cho pheáp maáy tñnh trao àöíi thöng tin möåt caách hiïåu quaã. Coá nhûäng giao thûác àùåc trûng cho thûúng maåi àiïån tûã, nhû giao thûác SET àïí baão mêåt thöng tin thanh toaán. Public-key encryption (Maä hoaá cöng khai) Phûúng phaáp maä hoaá àoâi hoãi phaãi coá möåt cùåp khoaá àïí maä hoaá dûä liïåu (thay vò chó coá möåt khoaá duy nhêët) göìm möåt khoaá cöng khai vaâ möåt khoaá caá nhên. Khoaá cöng khai (àûúåc thöng baáo cöng khai) duâng àïí maä hoaá dûä liïåu, trong khi khoaá caá nhên (àûúåc giûä bñ mêåt) duâng àïí giaãi maä dûä liïåu. Pure cybermarketing (Tiïëp thõ aão thuêìn tuyá) Chiïën lûúåc tiïëp thõ saãn phêím hoùåc dõch vuå chó thöng qua Internet. 172 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ Push technology (Cöng nghïå àêíy) Phên phöëi thöng tin tûå àöång túái khaách haâng. Traái ngûúåc vúái cöng nghïå keáo (pull technololy) laâ khi khaách haâng chuã àöång tòm kiïëm thöng tin trïn maång. Real time (Thúâi gian thûåc) Thöng tin xuêët hiïån trïn maân hònh gêìn nhû cuâng thúâi gian vúái khi thöng tin àûúåc gûãi ài tûâ möåt maáy tñnh khaác, vñ duå, sau khi ngûúâi mua nhêën nuát gûãi phiïëu àùåt haâng thò ngay lêåp tûác caác thöng tin àaä xuêët hiïån trïn maân hònh cuãa ngûúâi baán. Real-time credit card authorization (Nhêån thûåc theã tñn duång thúâi gian thûåc) Nhêån thûåc theã tñn duång tûác thúâi khi khaách haâng àang úã àiïím baán haâng hoùåc trïn website, traái ngûúåc vúái xaác thûåc theo lö. Khaách haâng seä àûúåc thöng baáo tûác thúâi vïì viïåc theã tñn duång àûúåc chêëp nhêån hay tûâ chöëi. Redirect (Chuyïín hûúáng website) Chuyïín hûúáng website laâ hiïån tûúång khi baån àaánh vaâo möåt àõa chó nhûng trònh duyïåt laåi dêîn baån túái möåt àõa chó hoaân toaân khaác. Chuyïín hûúáng website rêët thuêån tiïån khi baån muöën thay àöíi àõa chó website maâ khöng bõ mêët khaách haâng khi hoå tòm baån qua àõa chó cuä. Relationship marketing (Tiïëp thõ theo möëi quan hïå) Trong thûúng maåi àiïån tûã, thöng tin vïì thoái quen khaách haâng àûúåc lûu trong cú súã dûä liïåu, vò vêåy cho pheáp theo doäi thoái quen mua sùæm cuãa khaách haâng trong tûâng giao dõch, tûâ àoá coá phûúng caách tiïëp thõ húåp lyá. Vñ duå, viïåc thöng baáo bùçng thû àiïån tûã vïì saãn phêím khuyïën maåi túái möåt khaách haâng tiïìm nùng, vaâ tuyâ biïën caác trang web theo súã thñch cuãa khaách haâng. Retail life cycle (Voâng àúâi baán leã haâng hoaá) Voâng àúâi möåt saãn phêím traãi qua böën giai àoaån: (1) xêm nhêåp 173PHUÅ LUÅC thõ trûúâng; (2) tùng trûúãng; (3) baäo hoaâ vaâ (4) ài xuöëng. Biïët àûúåc saãn phêím àang úã giai àoaån naâo seä giuáp nhaâ kinh doanh quyïët àõnh coá àûa saãn phêím àoá lïn maång hay khöng vaâ theo hònh thûác naâo. Search engine (Cöng cuå tòm kiïëm) Phêìn mïìm cho pheáp tòm kiïëm dûä liïåu trong nhûäng cú súã dûä liïåu sùén coá trïn Internet qua sûã duång nhûäng tûâ khoaá phuâ húåp. Möåt söë cöng cuå tòm kiïëm nöíi tiïëng: Yahoo!, Google, AltaVista, Infoseek, v.v.. Ngûúâi mua thûúâng sûã duång cöng cuå tòm kiïëm àïí tòm caác nhaâ cung cêëp múái, caác saãn phêím múái, núi baán haâng coá giaá caã húåp lyá. Secure Electronic Transaction protocol - SET (Giao thûác giao dõch àiïån tûã an toaân) Do MasterCard vaâ Visa àïì xuêët, SET laâ möåt giao thûác tiïu chuêín trong xûã lyá giao dõch thanh toaán àiïån tûã. Secure Sockets Layer - SSL (Lúáp an toaân) Do Netscape viïët, àûúåc sûã duång trong thûúng maåi àiïån tûã cho caác giao dõch cêìn baão mêåt thöng tin nhû söë theã tñn duång. SSL sûã duång möåt hïå thöëng xaác thûåc khoaá cöng khai – caá nhên gùæn vúái cú chïë xaác thûåc chûä kyá àiïån tûã. Khaã nùng tiïën haânh giao dõch an toaân vaâ baão mêåt qua Internet rêët quan troång àöëi vúái sûå thaânh cöng cuãa thûúng maåi àiïån tûã. Server (Maáy chuã) Möåt maáy tñnh hoùåc möåt nhoám maáy tñnh chia seã nguöìn dûä liïåu vúái nhûäng maáy tñnh khaác (vñ duå, maáy chuã cuãa cöng ty giuáp caác maáy tñnh trong hïå thöëng maång LAN truy cêåp vaâo cuâng möåt cú súã dûä liïåu vïì khaách haâng). Caác website noái chung vaâ website thûúng maåi àiïån tûã noái riïng àïìu cêìn coá caác maáy chuã coá töëc àöå xûã lyá nhanh, khaã nùng lûu trûä lúán, mûác àöå baão mêåt cao. 174 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ Server statistics (Thöëng kï maáy chuã) Baáo caáo vïì quaá trònh hoaåt àöång cuãa trang web trïn Internet. Thöëng kï maáy chuã àûúåc tñnh qua baãn ghi cuãa maáy chuã vïì moåi hoaåt àöång cuãa trang web. Thöëng kï maáy chuã coá thïí àûúåc sûã duång cho muåc àñch thûúng maåi àïí dûå àoaán haânh vi khaách haâng truy cêåp túái möåt trang web cuå thïí. Shopping cart (Gioã mua haâng) Caách thûác hêìu hïët caác cöng ty hoaåt àöång trûåc tuyïën sûã duång àïí ghi laåi thöng tin àùåt haâng khi khaách haâng mua haâng trïn gian haâng trûåc tuyïën. Tûúng tûå nhû hònh thûác sûã duång xe àêíy haâng taåi caác siïu thõ, khaách haâng coá thïí choån mùåt haâng muöën mua vaâ àùåt vaâo gioã trûúác khi ra quyïët àõnh mua haâng. Signature (Chûä kyá) Goái tin àûúåc sûã duång àïí gùæn vaâo möåt thû àiïån tûã hoùåc möåt thöng àiïåp gûãi trong nhoám thaão luêån, thûúâng bao göìm tïn taác giaã, núi laâm viïåc, àõa chó email vaâ caác thöng tin liïn quan khaác. Hêìu hïët caác thû theo àõnh daång Unix vaâ phêìn mïìm tin tûác seä tûå àöång gùæn möåt chûä kyá tûâ möåt tïåp trong danh muåc àõa chó cuãa ngûúâi sûã duång vaâo thû hoùåc tin tûác gûãi ra ngoaâi. Smart card (Theã thöng minh) Thiïët bõ coá cúä cuãa möåt theã tñn duång coá gùæn chñp maáy tñnh, coá chûác nùng xaác àõnh söë tiïìn àûúåc lûu trûä. Theã thöng minh sûã duång möåt àêìu àoåc chuyïín thöng tin trûåc tiïëp túái taâi khoaãn cuãa khaách haâng, giöëng nhû viïåc lêëy tiïìn tûâ vñ vaâ chuyïín cho ngûúâi khaác. Ngûúâi sûã duång cuäng coá thïí chuyïín tiïìn túái bêët kyâ möåt theã thöng minh naâo khaác. Soft offer (Chaâo haâng mïìm) Chaâo baán cho pheáp ngûúâi tiïu duâng sûã duång thûã möåt saãn phêím múái trong möåt thúâi gian ngùæn trûúác khi thanh toaán. 175PHUÅ LUÅC Spam (Thû raác) Thû àiïån tûã (thûúâng laâ caác quaãng caáo) gûãi àïën ngûúâi nhêån maâ khöng cêìn biïët hoå coá àöìng yá hay khöng. Thû raác laâ möåt hiïån tûúång dïî gêy phaãn taác duång cho ngûúâi mua. Spider (Chûúng trònh thu thêåp thöng tin) Chûúng trònh tòm kiïëm vaâ thu thêåp thöng tin trïn Internet. Möåt söë website thûúng maåi àiïån tûã sûã duång cöng cuå naây àïí thu thêåp thöng tin tûâ caác nguöìn khaác, vñ duå, tyã giaá ngoaåi höëi, giaá caã möåt söë mùåt haâng, v.v., àem laåi cho khaách haâng caác tiïån ñch phong phuá hún. Sponsorship (Taâi trúå) Viïåc mua möåt khöng gian trïn trang web hoùåc taâi liïåu trûåc tuyïën nhùçm muåc àñch quaãng caáo haâng hoaá hoùåc dõch vuå. Thuêåt ngûä àûúåc sûã duång àïí traánh êën tûúång tiïu cûåc vïì quaãng caáo, trong khi nhêën maånh baãn chêët phi thûúng maåi cuãa Internet. Storefront design (Thiïët kïë mùåt tiïìn) Hònh thûác maâ möåt website seä xuêët hiïån trûúác con mùæt cuãa cöng chuáng. Subscriber (Khaách àùng kyá) Khaách viïëng thùm möåt website vaâ àiïìn caác thöng tin yïu cêìu nhêån thöng baáo àiïån tûã vïì sûå thay àöíi cuãa trang web hoùåc àùng kyá nhêån baãn tin àiïån tûã. Supply chain management (Quaãn lyá dêy chuyïìn cung ûáng) Viïåc quaãn lyá têët caã caác hoaåt àöång liïn quan túái dêy chuyïìn cung ûáng: Tûâ nhaâ cung cêëp túái hïå thöëng hêåu cêìn nöåi böå, qua caác kïnh phên phöëi saãn phêím túái ngûúâi duâng. Tampering (Sûå can thiïåp traái pheáp) Sûå xêm nhêåp hoùåc chónh sûãa caác hïå thöëng nöåi böå, hoùåc viïåc 176 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ nhêåp möåt cú chïë theo doäi leán vaâo möåt hïå thöëng, nhùçm xaác àõnh baãn chêët, kiïím soaát, lûu trûä hoùåc thûåc hiïån caác haânh vi xêm phaåm khaác àöëi vúái dûä liïåu bñ mêåt. Haânh àöång naây àe doaå laâm giaãm loâng tin cuãa caác bïn tham gia thûúng maåi àiïån tûã. Target market (Thõ trûúâng muåc tiïu) Nhoám àöëi tûúång maâ möåt cöng ty hûúáng túái khi thiïët kïë web- site vaâ quaãng caáo saãn phêím. Thay àöíi thõ trûúâng muåc tiïu seä dêîn àïën sûå thay àöíi trong caách trònh baây saãn phêím trïn website. Telemarketing (Tiïëp thõ tûâ xa) Quaá trònh baán vaâ tiïëp thõ haâng hoaá vaâ dõch vuå maâ khöng gùåp mùåt trûåc tiïëp àöëi tûúång, vaâ do àoá phaãi sûã duång caác phûúng tiïån àiïån tûã nhû àiïån thoaåi, fax, maáy tñnh. Tradelead (Chaâo haâng) Chó yïu cêìu àïí mua hoùåc baán möåt haâng hoaá hoùåc dõch vuå cuå thïí, laâ möåt chuyïn muåc thûúâng coá trïn caác website thûúng maåi àiïån tûã B2B. Transaction (Giao dõch) Trong thûúng maåi àiïån tûã, laâ quaá trònh trao àöíi thöng tin àïí dêîn àïën viïåc mua baán möåt saãn phêím hoùåc dõch vuå. Transaction processing (Quaá trònh giao dõch) Haânh vi nhêån chaâo haâng, xaác àõnh phûúng thûác thanh toaán vaâ gûãi saãn phêím. Caác cöng ty trïn Internet thûúâng hoaåt àöång dûåa trïn nhûäng website àûúåc baão àaãm an toaân vaâ baão mêåt àïí taåo niïìm tin vúái khaách haâng trûåc tuyïën. Transfer of risk (Chuyïín giao ruãi ro) Ngûúâi baán chêëp nhêån mûác giaãm giaá nhêët àõnh nhùçm chuyïín ruãi ro thanh toaán cho ngûúâi phaát haânh theã tñn duång. Khaái niïåm 177PHUÅ LUÅC naây cuäng àûúåc aáp duång trong hïå thöëng thûúng maåi àiïån tûã. Translation/translator (Dõch/Böå dõch) Quy trònh chuyïín àöíi möåt taâi liïåu tûâ möåt àõnh daång naây sang àõnh daång khaác. Quy trònh naây àûúåc thûåc hiïån búãi möåt hïå thöëng ûáng duång (goåi laâ böå dõch) thûåc hiïån viïåc chuyïín àöíi àõnh daång taâi liïåu qua möåt àûúâng liïn kïët. Uniform Rules of Conduct for the Interchange of Trade Data by Teletransmission - UNCID (Quy tùæc thöëng nhêët vïì trao àöíi dûä liïåu thûúng maåi bùçng truyïìn gûãi tûâ xa) Nhoám caác quy tùæc tiïu chuêín vïì trao àöíi thöng àiïåp thûúng maåi sûã duång EDI hoùåc caác phûúng tiïån àiïån tûã khaác. UNCID do Phoâng Thûúng maåi quöëc tïë taåi Paris phaát triïín. United Nations Economic Commission for Europe - UN/ECE (Uyã ban Kinh tïë chêu Êu cuãa Liïn húåp quöëc) Töí chûác/diïîn àaân thûúng maåi vaâ kinh tïë taåi chêu Êu coá sûå tham gia cuãa caác quöëc gia thuöåc Bùæc Myä, Têy Êu, Trung têm chêu Êu, Àöng Êu vaâ Trung têm chêu AÁ nhùçm höî trúå caác cöng cuå húåp taác kinh tïë cuãa caác nûúác naây. Töí chûác naây quaãn lyá caác chuêín EDIFACT vaâ àoáng vai troâ dêîn àêìu trong phaát triïín EDI. Universal Resource Locator – URL (Böå àõnh võ thöëng nhêët) Àõa chó maång thöng tin toaân cêìu cho möåt website, trang web, baãn àöì hoaå hoùåc taâi liïåu trïn Internet. Vñ duå: www.mot.gov.vn laâ àõa chó website cuãa Böå Thûúng maåi. Update (Cêåp nhêåt) Àûa lïn website caác thöng tin múái nhêët, vñ duå khi àûa ra mùåt haâng múái, thay àöíi giaá caã, böí sung thöng tin tû vêën cho khaách haâng. 178 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ Utility (Tiïån ñch) Chûúng trònh maáy tñnh coá chûác nùng caãi thiïån möi trûúâng laâm viïåc, höî trúå cho khaách haâng, vñ duå, website baán maáy aãnh söë coá thïm tiïån ñch so saánh giaá caác loaåi maáy aãnh, tiïån ñch chuyïín àöíi àõnh daång caác tïåp aãnh. Value Added Network – VAN (Maång giaá trõ gia tùng) Trong möi trûúâng ûáng duång EDI àiïín hònh, nhûäng nhaâ cung cêëp vaâ baán leã trao àöíi caác lïånh mua haâng vaâ hoaá àún tûâ maáy tñnh naây sang maáy tñnh khaác. Thöng thûúâng, viïåc trao àöíi naây àûúåc thûåc hiïån qua nhûäng nhaâ cung cêëp dõch vuå maång giaá trõ gia tùng. Caác cöng ty tham gia gûãi hoùåc nhêån thöng àiïåp (taâi liïåu) EDI sûã duång caác maång giaá trõ gia tùng nhû möåt vùn phoâng bûu àiïån àiïån tûã. Ngûúâi mua gûãi caác lïånh mua EDI túái maång giaá trõ gia tùng, caác maång naây seä phaát nhûäng lïånh àoá túái höåp thû àiïån tûã cuãa nhûäng nhaâ cung cêëp phuâ húåp. Nhaâ cung cêëp kïët nöëi túái maång giaá trõ gia tùng vaâo höåp thû cuãa hoå vaâ nhêån caác àún haâng tûâ ngûúâi mua. Trûúâng húåp tûúng tûå nhû àöëi vúái khi nhaâ cung cêëp gûãi hoaá àún EDI túái ngûúâi baán leã. Caác maång giaá trõ gia tùng cuäng cung cêëp dõch vuå xaác thûåc vaâ khùèng àõnh giao dõch, baão àaãm tñnh an toaân vaâ kiïím soaát chêët lûúång cuãa dûä liïåu àûúåc xûã lyá. Vaporware (Saãn phêím bõ coi laâ khöng coá thêåt) Möåt saãn phêím maâ ngûúâi baán cam kïët seä chuyïín túái súám, nhûng thûåc tïë àaä khöng chuyïín túái theo àuáng thúâi gian cam kïët, vò vêåy khiïën ngûúâi khaác khöng coân tin laâ coá mùåt haâng àoá nûäa. Virtual adz (Quaãng caáo trûåc tuyïën) ÛÁng duång Java àûúåc nhuáng vaâo möåt thû àiïån tûã cho pheáp ngûúâi nhêån truy cêåp túái website quaãng caáo trûåc tiïëp tûâ thû àiïån tûã àoá. Virtual mall (Cûãa haâng trïn maång) Möåt hònh thûác baán haâng trûåc tuyïën. Cöng ty thûã nghiïåm hònh 179PHUÅ LUÅC thûác baán haâng naây àêìu tiïn laâ Prodigy. Ngaây nay, cûãa haâng trïn maång àûúåc phaát triïín thaânh nhûäng hònh thûác baán haâng trûåc tuyïën cho pheáp ngûúâi sûã duång lûåa choån saãn phêím vaâ mua ngay. Virtual PIN (Söë nhêån daång khaách haâng - söë PIN aão) Maä söë riïng taåo khaã nùng möåt khaách haâng vaâ ngûúâi baán tiïën haânh nhûäng giao dõch an toaân qua Internet. Virtual store (Cûãa haâng aão) Website thûúng maåi cho pheáp xem caác saãn phêím trïn àoá tûúng tûå nhû viïåc daåo qua caác löëi ài trong möåt cûãa haâng thêåt. Ûu àiïím cuãa cûãa haâng aão laâ cho pheáp cung cêëp nhiïìu thöng tin liïn quan àïën mùåt haâng, nhûng ngûúâi mua khöng thïí cêìm, súâ vaâo mùåt haâng àoá àûúåc. XML- extendable Markup Language (Ngön ngûä àaánh dêëu múã röång) Ngön ngûä àûúåc sûã duång àïí mö taã cêëu truác dûä liïåu truyïìn gûãi qua maång (khaác vúái HTML chó mö taã caách thûác hiïín thõ dûä liïåu). Do tñnh ûu viïåt cuãa mònh, XLM àûúåc sûã duång phöí biïën àïí thay thïë caác hònh thûác truyïìn dûä liïåu trûúác àêy giûäa caác doanh nghiïåp. Wearout Mûác àöå thûúâng xuyïn hoùåc thúâi àiïím möåt thöng àiïåp quaãng caáo mêët tñnh nùng truyïìn thöng hiïåu quaã. Thuêåt ngûä naây thûúâng chó nhûäng website quaãng caáo löîi thúâi. Webertising (Quaãng caáo trïn maång) Quaãng caáo trïn maång truy cêåp toaân cêìu. Webhost (Thuï chöî trïn maáy chuã) Webhost laâ núi cho thuï chöî trïn maáy chuã. Maáy tñnh coá web host àûúåc kïët nöëi vúái Internet 24 giúâ möåt ngaây. Viïåc lûåa choån möåt 180 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ núi cho thuï maáy chuã töët laâ yïëu töë quyïët àõnh àïën thaânh cöng cuãa website, àùåc biïåt laâ website thûúng maåi àiïån tûã. Webpromote (Xuác tiïën website) Viïåc àùng kyá dõch vuå thöng baáo trïn Internet cho möåt website. Nhûäng website dõch vuå thöng baáo naây cung cêëp dõch vuå truy cêåp túái rêët nhiïìu cöng cuå tòm kiïëm, giuáp àùng kyá lïn nhûäng website tòm kiïëm, tûâ àoá website coá thïí àûúåc tòm thêëy dïî daâng trïn maång thöng tin toaân cêìu. Website (caách viïët khaác laâ Web site) Têåp húåp caác trang web àûúåc liïn kïët vúái nhau theo möåt chuã àïì, thuöåc cuâng möåt tïn miïìn vaâ àûúåc liïn kïët túái tûâ trang chuã. Trong thûúng maåi àiïån tûã, website laâ phûúng caách chuã yïëu àïí doanh nghiïåp quaãng baá saãn phêím, dõch vuå, tiïëp xuác vúái khaách haâng, phaát sinh giao dõch mua baán. World Wide Web - WWW (Maång thöng tin toaân cêìu) Têåp húåp thöng tin àûúåc àõnh võ taåi rêët nhiïìu maáy chuã Internet, coá thïí àûúåc truy cêåp túái bùçng möåt trònh duyïåt hoùåc qua caác siïu liïn kïët vùn baãn. Trïn maång thöng tin toaân cêìu, moåi thûá àûúåc thïí hiïån dûúái daång nhûäng àöëi tûúång siïu vùn baãn úã àõnh daång HTML. Caác liïn kïët siïu vùn baãn dêîn chiïëu túái nhûäng taâi liïåu khaác theo böå àõnh võ thöëng nhêët. Maång thöng tin toaân cêìu àaä trúã thaânh möåt möi trûúâng lyá tûúãng cho thûúng maåi àiïån tûã vaâ àûúåc vñ nhû möåt thõ trûúâng aão toaân cêìu. 181PHUÅ LUÅC Taâi liïåu tham khaão Tiïëng Viïåt z Baáo caáo Thûúng maåi àiïån tûã Viïåt Nam nùm 2003 (Böå Thûúng maåi) z Baáo caáo Thûúng maåi àiïån tûã Viïåt Nam nùm 2004 (Böå Thûúng maåi) z Baáo caáo Toaân caãnh cöng nghïå thöng tin Viïåt Nam nùm 2004 (Höåi Tin hoåc Thaânh phöë Höì Chñ Minh, thaáng 7-2004) z Kyã yïëu Höåi thaão quöëc gia vïì cöng nghïå thöng tin & truyïìn thöng lêìn thûá hai (Ban Chó àaåo Chûúng trònh quöëc gia vïì Cöng nghïå thöng tin, thaáng 8-2004) z Kyã yïëu Tuêìn lïî Tin hoåc Viïåt Nam lêìn thûá 13 (Höåi Tin hoåc Viïåt Nam, thaáng 10-2004) z Kyã yïëu Höåi thaão E-Banking Viïåt Nam (IDG Viïåt Nam, thaáng 6-2005) z Taåp chñ Thïë giúái vi tñnh Tiïëng nûúác ngoaâi z E-ASEAN Legal Framework z UNCTAD E-commerce and Development Report 2002 z UNCTAD E-commerce and Development Report 2003 z UNCTAD E-commerce and Development Report 2004 z 182 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ z z z z z z z 183TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO Chõu traách nhiïåm xuêët baãn TRÕNH THUÁC HUYÂNH Chõu traách nhiïåm nöåi dung HOAÂNG PHONG HAÂ Biïn têåp nöåi dung: NGUYÏÎN KHAÁNH HOAÂ NGUYÏÎN KIM NGA Biïn têåp kyä, myä thuêåt: TRÊÌN PHAN BÑCH LIÏÎU Trònh baây bòa: NGUYÏÎN PHÛÚNG MAI Chïë baãn vi tñnh: BÑCH LIÏÎU Sûãa baãn in: HAÃI BÒNH - THANH HUYÏÌN Àoåc saách mêîu: THANH HUYÏÌN In 1.500 cuöën, khöí 15,5 x 23,5 cm, taåi Cöng ty In vaâ Vùn hoaá phêím. Giêëy pheáp xuêët baãn söë: In xong vaâ nöåp lûu chiïíu thaáng 10-2005. 184 TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ