Tóm tắt luận án Kinh tế du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ trong hội nhập kinh tế quốc tế

án 1) Hệ thống hóa lý luận về KTDL trong HNKTQT của một vùng du lịch ở Việt Nam dưới góc độ kinh tế chính trị. 2) Chọn lọc một số bài học kinh nghiệm về phát triển KTDL của nước ngoài tham khảo cho KTDL Việt Nam nói chung, các tỉnh Bắc Trung Bộ nói riêng. 3) Đánh giá thực trạng, đề xuất phương hướng và giải pháp phát triển KTDL vùng Bắc Trung Bộ trong bối cảnh HNKTQT. 6. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án gồm 4 chương, 11 tiết. 3 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ KINH TẾ DU LỊCH 1.1. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU Ở NƢỚC NGOÀI VỀ KINH TẾ DU LỊCH. Bàn về du lịch, KTDL có các công trình nước ngoài tiêu biểu sau: 1) “Tourism in Developing Countries” (Du lịch ở các nước đang phát triển) của hai tác giả Martin Oppermann và Kye - Sung Chon, được Nxb International Thomson Business Press xuất bản vào năm 1997. 2) Công trình:“The Business of Rural Tourism International Perspectives” (Quan điểm quốc tế về việc phát triển kinh doanh du lịch tại khu vực nông thôn) của hai tác giả Stephen J. Page và Don Getz, được Nxb International Thomson Business Press xuất bản năm 1997. 3) Công trình: “Commercial Recreation & Tourism - An Introduction to Business Oriented Recreation” (Giải trí Thương mại và Du lịch - Sự giới thiệu về giải trí định hướng kinh doanh), của tác giả Susan A.Weston, Nxb Brown & Benchmark, được xuất bản năm 1996. 4) Công trình: “Managing Tourism” (Quản lý du lịch) được giáo sư S. Medlik viết vào năm 1991, được Nxb Butterworth - Heinemann Ltd tái xuất bản vào năm 1995. 5) Công trình: “The Economics of Leisure and Tourism” (Kinh tế học về Giải trí và Du lịch) của tác giả John Tribe, được Nxb Butterworth - Heinemann Ltd xuất bản vào năm 1995 v.v… 1.2. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƢỚC VỀ KINH TẾ DU LỊCH. 1.2.1. Các công trình nghiên cứu dƣới dạng đề tài khoa học và luận án tiến sĩ. Đến nay, ở Việt Nam cũng đã có khá nhiều công trình nghiên cứu về du lịch và KTDL. Liên quan đến nội dung này, dưới dạng các công trình là đề tài khoa học, luận án tiến sĩ đã có các công trình chủ yếu sau: 1) Đề tài cấp Bộ (2007): “Nghiên cứu xây dựng sản phẩm du lịch Việt Nam có tính cạnh tranh trong khu vực, quốc tế”, của nhóm tác giả do TS. Đỗ Cẩm Thơ làm chủ nhiệm, Viện NC & PT Du lịch chủ trì. 2) Đề tài cấp Bộ (2008):“Cơ sở khoa học phát triển du lịch đảo ven bờ vùng du lịch Bắc Trung Bộ” do PGS, TS. Phạm Trung Lương chủ nhiệm, Viện NC & PT Du lịch chủ trì. 3) Đề tài cấp Bộ (2011) “Hiện trạng và giải pháp phát 4 triển các khu du lịch biển quốc gia tại vùng du lịch Bắc Trung Bộ”, do Viện NC & PT Du lịch chủ trì, TS. Nguyễn Thu Hạnh chủ nhiệm. 4) Đề án: “Chủ trương và giải pháp đẩy mạnh phát triển du lịch Miền Trung - Tây Nguyên” (2001) của Tổng cục Du lịch Việt Nam. 5) Báo cáo: “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch vùng du lịch Bắc Trung Bộ đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030” (2013) của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. 6) Luận án Tiến sĩ kinh tế của Hoàng Thị Ngọc Lan (2007), “Thị trường du lịch tỉnh Hà Tây”, bảo vệ tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội v.v… 1.2.2. Các công trình nghiên cứu dưới dạng sách và công bố khác. Trên các loại ấn phẩm này, bàn về du lịch và KTDL, đến nay đã có các công trình chủ yếu sau: 1) Cuốn “Thị trường du lịch” của tác giả Nguyễn Văn Lưu, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2009. 2) Cuốn “Giáo trình Kinh tế du lịch” được xuất bản tại Nxb Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội, năm 2008 do hai tác giả GS,TS. Nguyễn văn Đính và PGS,TS. Trần Thị Minh Hòa đồng chủ biên. 3) Cuốn: “Giáo trình Quản trị kinh doanh lữ hành” của hai tác giả PGS, TS. Nguyễn Văn Mạnh và PGS, TS. Phạm Hồng Chương, Nxb Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội, năm 2009… Ngoài ra, trên diễn đàn nghiên cứu khoa học trong nước còn có một số bài viết liên quan đến KTDL trong bối cảnh HNKTQT, tiêu biểu là: “Phát triển du lịch khu vực Bắc Trung Bộ: Những vấn đề đặt ra”(2010) của PGS, TS. Phạm Trung Lương, tại Hội thảo “Định hướng phát triển Du lịch khu vực Bắc Trung Bộ, tổ chức tại Vinh - Nghệ An. “Phát triển du lịch các quốc gia Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng” (2010) của TS. Nguyễn văn Dùng và Th.s Nguyễn Tiến Lực, Tạp chí Du lịch Việt Nam, số 10 v.v… 1.3. KHÁI QUÁT KẾT QUẢ CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU VỀ KINH TẾ DU LỊCH. 1.3.1. Khái quát kết quả của các công trình nghiên cứu đã công bố liên quan đến kinh tế du lịch. Các tác giả đã hướng vào những nội dung chủ yếu sau đây: 1) Xác định được những nét cơ bản về KTDL với nội hàm liên quan đến KTDL như: khái niệm du lịch, du lịch sinh thái, khách du lịch, năng lực cạnh tranh điểm đến, nguồn nhân lực du lịch, quản lý nhà nước về KTDL… 2) Đặc điểm, tình hình và xu hướng phát triển KTDL ở các quốc gia trên thế giới 5 hiện nay. 3) Phân tích, làm rõ sản phẩm du lịch, vai trò của KTDL đối với sự phát triển KT - XH của đất nước, của các vùng trên các các yếu tố cấu thành cung và cầu du lịch. 4) Thực trạng về thị trường du lịch ở một số tỉnh của Việt Nam. 5) Một số giải pháp nhằm đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch ở một số tỉnh của Việt Nam. Tuy nhiên, về mặt lý luận, các công trình khoa học đã công bố chưa làm rõ khái niệm KTDL dưới góc độ kinh tế chính trị, những đặc trưng của KTDL, chưa phân tích có hệ thống các yếu tố cấu thành KTDL, mối quan hệ giữa KTDL với sự phát triển KT – XH, HNKTQT và sự cần thiết phát triển KTDL trong bối cảnh mới của HNKTQT. Chưa phân tích một cách đầy đủ cơ hội và thách thức của HNKTQT đối với KTDL Việt Nam nói chung và các tỉnh Bắc Trung Bộ nói riêng. Về mặt thực tiễn, đối với vùng Bắc Trung Bộ thì càng chưa đề cập một cách đầy đủ, toàn diện về thực trạng KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ trong HNKTQT. Chưa phân tích đầy đủ về bối cảnh kinh tế mới của KTDL Bắc Trung Bộ trong HNKTQT. Đồng thời, các tác giả chưa đưa ra một cách có hệ thống các mục tiêu, phương hướng và giải pháp để phát triển KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ trong HNKTQT. Để góp phần vào giải quyết vấn đề này, đề tài: “Kinh tế du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ trong hội nhập kinh tế quốc tế” mà nghiên cứu sinh lựa chọn là mới, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cấp bách. 1.3.2. Những vấn đề đặt ra cần đƣợc tiếp tục nghiên cứu: 1) Làm rõ vấn đề lý luận về KTDL và phát triển KTDL trong bối cảnh mới của tình hình trong nước, quốc tế và của HNKTQT dưới góc độ kinh tế chính trị. 2) Nghiên cứu những kinh nghiệm cả thành công và không thành công của các nước trên thế giới về phát triển KTDL trong HNKTQT hiện nay để rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam nói chung và các tỉnh Bắc Trung Bộ nói riêng tham khảo. 3) Cần làm rõ thực trạng KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ, chỉ ra những thế mạnh, hạn chế trong quá trình phát triển của khu vực kinh tế này để đề xuất các mục tiêu, phương hướng và giải pháp thúc đẩy phát triển trong thời gian tới. 6 Chƣơng 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ KINH TẾ DU LỊCH TRONG HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ 2.1. KINH TẾ DU LỊCH VÀ CÁC BỘ PHẬN CẤU THÀNH KINH TẾ DU LỊCH 2.1.1. Du lịch và kinh tế du lịch 2.1.1.1. Du lịch  Quan niệm Du lịch dưới góc độ kinh tế chính trị, xem đó là tổng thể những hiện tượng và những mối quan hệ kinh tế phát sinh từ sự tác động qua lại lẫn nhau giữa khách du lịch, nhà kinh doanh du lịch, chính quyền sở tại và cộng đồng dân cư địa phương trong quá trình thu hút và lưu giữ khách du lịch. Du lịch là một hoạt động có nhiều đặc thù, gồm nhiều thành phần tham gia, tạo thành một tổng thể hết sức phức tạp. Hoạt động du lịch vừa có đặc điểm của ngành kinh tế, lại có đặc điểm của ngành KT - XH.  Sản phẩm du lịch và tính đặc thù của nó Sản phẩm du lịch là các dịch vụ, hàng hoá cung cấp cho du khách, được tạo nên bởi sự kết hợp của việc khai thác các yếu tố tự nhiên, xã hội với việc sử dụng các nguồn lực cơ sở vật chất - kỹ thuật và lao động tại một cơ sở, một vùng hay một quốc gia nào đó. Đặc trưng của sản phẩm du lịch: Ngoài những đặc điểm chung của hàng hóa thông thường, sản phẩm du lịch còn có những đặc trưng sau: Một là, nếu các hàng hoá thông thường sau khi bán và được người mua sử dụng, giá trị của nó sẽ mất dần đi, thậm chí có thể mất luôn sau lần sử dụng đầu tiên, thì giá trị của sản phẩm du lịch ngược lại. Nó sẽ tồn tại trong cảm nhận và đánh giá của khách du lịch và những giá trị này còn có thể được ghi nhận theo kênh lan truyền từ du khách này sang du khách kia. Hai là, việc tiêu dùng sản phẩm du lịch thường không thường xuyên mà có thể chỉ tập trung vào những thời gian nhất định trong ngày (đối với sản phẩm ở bộ phận nhà hàng), trong tuần (đối với sản phẩm của chủ thể loại du lịch cuối tuần), trong năm (đối với sản phẩm của một số loại hình du lịch như: du lịch nghỉ núi, du lịch nghỉ biển...). Chính vì đặc tính này, hoạt động du lịch mang tính thời vụ cao. Trên thực tế, trong cơ cấu sản phẩm du lịch, dịch vụ du lịch chiếm tỷ trọng rất lớn (khoảng 80% - 90%) nên việc tìm hiểu và đánh giá đúng đặc điểm của dịch vụ du lịch là điều hết sức quan trọng. 7  Dịch vụ du lịch và đặc điểm của nó Dịch vụ du lịch là việc cung cấp các dịch vụ về lữ hành, vận chuyển, lưu trú, ăn uống, vui chơi, giải trí, thông tin, hướng dẫn và những dịch vụ khác nhằm đáp ứng nhu cầu của khách du lịch. Du lịch là một loại dịch vụ, vừa có những điểm chung của dịch vụ, vừa có nét đặc thù như: tính phi vật thể, tính đồng thời của sản xuất và tiêu dùng dịch vụ du lịch, sự tham gia của khách du lịch trong quá trình tạo ra dịch vụ, tính không thể di chuyển của dịch vụ du lịch, tính không chuyển đổi quyền sở hữu dịch vụ, tính không đồng đều về sản lượng.  Các loại hình du lịch Dựa vào các tiêu thức phân loại khác nhau có thể phân du lịch thành các loại hình du lịch khác nhau: 1) Theo phạm vi lãnh thổ của chuyến đi du lịch sẽ có du lịch quốc tế và du lịch nội địa. 2) Theo nhu cầu làm nảy sinh hoạt động du lịch có: du lịch chữa bệnh, du lịch nghỉ dưỡng và giải trí, du lịch thể thao, du lịch tham quan, du lịch công vụ, du lịch tâm linh… 3) Theo vị trí địa lý của nơi khách đến du lịch có: du lịch núi, du lịch biển, sông, hồ, du lịch thành phố, du lịch đồng quê. 4) Theo phương tiện giao thông phục vụ chuyến đi du lịch của khách có: du lịch bằng xe đạp, du lịch bằng xe máy, du lịch bằng xe ô tô, du lịch bằng tàu hỏa, du lịch bằng máy bay… 5) Theo hình thức tổ chức chuyến đi, du lịch được phân thành: du lịch theo đoàn và du lịch cá nhân. 6) Theo độ dài thời gian chuyến đi của du khách, du lịch được phân thành: du lịch dài ngày và du lịch ngắn ngày v.v… 2.1.1.2. Kinh tế du lịch Kinh tế du lịch là một quan hệ kinh tế trong lĩnh vực cung ứng sản phẩm du lịch, bao gồm các quan hệ ngành, nghề là: kinh doanh lữ hành, kinh doanh lưu trú du lịch, kinh doanh vận chuyển khách du lịch, kinh doanh phát triển khu du lịch, điểm du lịch và kinh doanh dịch vụ du lịch khác, nhằm thoả mãn nhu cầu tinh thần của du khách, đem lại lợi ích kinh tế, chính trị, xã hội thiết thực cho nước làm du lịch và bản thân DNDL. KTDL là ngành công nghiệp không khói, ngành sản xuất phi vật chất nhưng mang lại những giá trị vật chất và tinh thần rất cao. KTDL là ngành kinh tế dịch vụ, có các đặc điểm: tính nhạy cảm, tính tổng hợp cao, tính đa ngành, tính đa thành phần, tính chi phí, tính liên vùng, tính thời vụ. Căn cứ vào mục tiêu hoạt động của các tổ chức kinh doanh du lịch trên thế giới nói chung và Luật du lịch của nước ta nói riêng, có thể xác định các chỉ tiêu để đánh giá KTDL bao gồm: khách du lịch, thu nhập từ khách du lịch, tổng sản phẩm ngành du lịch, hiệu quả KTDL… 8 2.1.2. Các bộ phận cấu thành kinh tế du lịch KTDL là một quan hệ kinh tế tổng hợp, bao gồm các quan hệ ngành, nghề chủ yếu sau: 2.1.2.1. Kinh doanh lữ hành Thực chất, khi nói đến hoạt động kinh doanh lữ hành, nói chung các chuyên gia về du lịch muốn đề cập đến các hoạt động chính như “làm nhiệm vụ giao dịch, ký kết với các tổ chức kinh doanh du lịch trong nước, nước ngoài để xây dựng và thực hiện các chương trình du lịch đã bán cho khách du lịch”. Tuy nhiên, trên thực tế, khi nói đến hoạt động kinh doanh lữ hành chúng ta thường thấy song song tồn tại hai hoạt động phổ biến là kinh doanh lữ hành và kinh doanh đại lý lữ hành. 2.1.2.2. Kinh doanh lưu trú du lịch Cơ sở lưu trú du lịch là cơ sở cho thuê buồng, giường và cung cấp các dịch vụ khác phục vụ khách lưu trú, trong đó khách sạn là cơ sở lưu trú du lịch chủ yếu. Kinh doanh lưu trú là một trong những ngành, nghề quan trọng đem lại nguồn thu nhập lớn cho KTDL. 2.1.2.3. Kinh doanh vận chuyển khách du lịch Kinh doanh vận chuyển là hoạt động nhằm giúp cho du khách dịch chuyển được từ nơi cư trú của mình đến điểm du lịch cũng như là dịch chuyển tại điểm du lịch. Để phục vụ cho hoạt động kinh doanh này có nhiều phương tiện vận chuyển khác nhau như ô tô, tàu hỏa, tàu thủy, máy bay… 2.1.2.4. Kinh doanh phát triển khu du lịch, điểm du lịch Kinh doanh phát triển khu du lịch, điểm du lịch bao gồm: đầu tư bảo tồn, nâng cấp tài nguyên du lịch đã có; đưa các tài nguyên du lịch tiềm năng vào khai thác phát triển khu du lịch, điểm du lịch mới; kinh doanh xây dựng kết cấu hạ tầng du lịch, CSVC - KT du lịch. 2.1.2.5. Kinh doanh dịch vụ du lịch khác Ngoài các hoạt động kinh doanh như đã nêu ở trên, trong các bộ phận cấu thành KTDL còn có một số hoạt động kinh doanh bổ trợ như kinh doanh các loại hình dịch vụ vui chơi, giải trí, xúc tiến, quảng bá du lịch, tư vấn đầu tư du lịch, v.v… 2.2. MỐI QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ DU LỊCH VỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN KINH TẾ DU LỊCH TRONG HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ 2.2.1. Mối quan hệ giữa kinh tế du lịch với sự phát triển kinh tế - xã hội 2.2.1.1. Sự tác động của kinh tế du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội: 1) Sự phát triển KTDL góp phần thúc đẩy tăng trưởng của kinh tế; 2) KTDL phát triển sẽ thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế quốc dân theo 9 hướng tiến bộ; 3) Sự phát triển của KTDL góp phần kích thích đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài, qua đó làm tăng tổng cầu của nền kinh tế. 4) Sự phát triển của KTDL góp phần củng cố và phát triển các mối quan hệ kinh tế như: quan hệ hợp tác đầu tư, hợp tác sản xuất, quan hệ buôn bán, hợp tác về các lĩnh vực dịch vụ… giữa các chủ thể và thành phần kinh tế; 5) Sự phát triển KTDL góp phần tăng qui mô việc làm và thu nhập trong xã hội; 6) Thông qua thu hút và mở rộng luồng khách quốc tế, sự phát triển của KTDL sẽ là kênh thông tin quan trọng để quảng bá hình ảnh nước chủ nhà. 2.2.1.2. Tác động của kinh tế - xã hội đối với sự phát triển của kinh tế du lịch: Sự phát triển của các ngành kinh tế như: công nghiệp, nông nghiệp, thủ công nghiệp, … sẽ giúp cải thiện CSVC - HT cho xã hội, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ trong chuỗi các dịch vụ du lịch. Đồng thời, sự phát triển của các ngành thuộc lĩnh vực xã hội như: văn hóa, giáo dục, y tế … sẽ góp phần tăng sức hấp dẫn, sức cạnh tranh về thương hiệu điểm đến cho KTDL. Mặt khác, các ngành khác như thông tin liên lạc, điện tử, giao thông vận tải… phát triển sẽ giúp quảng bá thương hiệu, giới thiệu sản phẩm du lịch cho du khách, kết nối tour cho KTDL. Các ngành dịch vụ như tài chính, ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm… nếu phát triển tốt sẽ là “xung lực” hỗ trợ cho sự phát triển KTDL. Như vậy, sự phát triển của KT – XH nói chung sẽ giúp cải thiện kết cấu hạ tầng, nâng cao dân trí, tăng cường các dịch vụ tiện ích… sẽ thúc đẩy KTDL phát triển. 2.2.2. Các nhân tố ảnh hƣởng đến kinh tế du lịch trong hội nhập kinh tế quốc tế 2.2.2.1. Vai trò của nhà nước trong phát triển kinh tế du lịch * Nhà nước tạo môi trường kinh tế, chính trị và xã hội. Môi trường chính trị thể hiện trước hết ở hệ thống pháp luật, chính sách và thể chế của một quốc gia. Một nền chính trị hòa bình, ổn định sẽ là tiền đề quan trọng cho sự phát triển nói chung, KTDL nói riêng. Môi trường KT - XH của KTDL thể hiện trước hết ở mức độ phát triển của các ngành nghề và tình hình về năng suất lao động ở quốc gia đó. Do KTDL là ngành kinh tế tổng hợp, nên nó chỉ phát triển khi các ngành kinh tế khác được phát triển. * Nhà nước hoạch định chiến lược, quy hoạch phát triển KTDL. Chiến lược phát triển KTDL là một bộ phận cấu thành trong chiến lược phát triển KT - H của Đảng và Nhà nước. Nó là công cụ để cung cấp một tầm nhìn dài hạn về hoạt động của KTDL trong một giai đoạn lịch sử nhất định. Quy hoạch du lịch là tập hợp lý luận và thực tiễn, nhằm thực hiện hoặc tham gia vào những lựa chọn tổng thể; hoặc những điểm du lịch riêng 10 rẽ có liên quan đến quá trình đầu tư sản xuất. Công tác này được thực hiện tốt có thể làm gia tăng những lợi ích từ du lịch và giảm thiểu những tác động tiêu cực mà KTDL có thể đem lại cho cộng đồng, cho doanh nghiệp. 2.2.2.2. Tiềm năng về các nguồn lực cho phát triển kinh tế du lịch Tiềm năng về các nguồn lực cho phát triển KTDL bao gồm tài nguyên du lịch, nguồn vốn, nhân lực cho hoạt động du lịch. Tài nguyên du dịch là yếu tố quan trọng tác động đến quy mô, chất lượng và tính độc đáo của sản phẩm du lịch. Nguồn tài nguyên càng phong phú và đa dạng càng thu hút được nhiều du khách cả trong và ngoài nước. Nguồn nhân lực du lịch: Nếu một quốc gia hay một DNDL xây dựng được nguồn nhân lực du lịch có chất lượng cao là yếu tố cực kỳ quan trọng để tạo ra nhiều sản phẩm du lịch có chất lượng cao, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cao của điểm đến du lịch nói chung và mỗi DNDL nói riêng. Nguồn vốn có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của KTDL. KTDL có cạnh tranh thu hút được nhiều du khách hay không một phần lớn là nhờ vào mức độ hiện đại của CSVC - HT và cơ sở lưu trú du lịch. Mà mức độ hiện đại của CSVC - HT và cơ sở lưu trú du lịch hoàn toàn phụ thuộc vào quy mô, hiệu quả sử dụng nguồn vốn đầu tư. 2.2.2.3. Quy mô và chất lượng hoạt động của các cơ sở cung ứng sản phẩm, dịch vụ du lịch Số lượng, quy mô và chất lượng hoạt động của các cơ sở cung ứng sản phẩm, dịch vụ du lịch có ảnh hưởng quan trọng tới sự phát triển của KTDL. Nếu các nhà kinh doanh du lịch cung ứng ra thị trường những sản phẩm du lịch phù hợp với mùa vụ, thị hiếu của du khách, đồng thời, với chiến lược giá cả phù hợp sẽ thu hút được du khách đến và lưu trú dài hơn. Đồng thời, các tổ chức kinh doanh du lịch cùng tồn tại và phát triển sẽ tạo ra sự cạnh tranh để nâng cao chất lượng phục vụ. 2.2.2.4. Hội nhập kinh tế quốc tế và tác động của nó đến kinh tế du lịch - HNKTQT là quá trình các quốc gia chủ động gắn kết nền kinh tế của nước mình với kinh tế khu vực và thế giới bằng các nỗ lực thực hiện tự do hóa kinh tế và giảm thiểu sự khác biệt để trở thành một bộ phận hợp thành của chỉnh thể kinh tế toàn cầu. - HNKTQT vừa tạo ra những cơ hội để một nước phát triển KTDL, đồng thời nó cũng đặt ra không ít thách thức trong quá trình phát triển. + Những cơ hội: i, tăng thị phần du lịch quốc tế; ii, cơ hội được cải cách; iii, mở rộng thị trường và liên kết mở các tuyến du lịch để phát triển những loại hình du lịch mới; iv, mở ra cho KTDL ở các quốc gia trên thế giới những cơ hội cạnh tranh mới; v, cơ hội có được hệ thống chính sách hỗ trợ có hiệu quả… 11 + Những thách thức: i, cạnh tranh ngày càng khốc liệt hơn; ii, bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống và nguy cơ lẩn trốn của tội phạm bị truy nã; iii, tăng sức ép về môi trường;… 2.3. KINH NGHIỆM VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH CỦA NƯỚC NGOÀI CÓ KHẢ NĂNG VẬN DỤNG Ở VIỆT NAM NÓI CHUNG VÀ CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ NÓI RIÊNG 2.3.1. Nhà nƣớc quan tâm phát triển kinh tế du lịch, coi đây là một ngành công nghiệp không khói: i, cần xác định đúng vai trò của KTDL trong chính sách phát triển KT - XH; ii, có chính sách quốc gia xuyên suốt cho phát triển KTDL và coi trọng chiến lược KTDL. 2.3.2. Kinh nghiệm lập chƣơng trình xúc tiến, quảng bá du lịch: i, làm tốt chiến lược maketing, tổ chức quảng bá sản phẩm và điểm đến du lịch; ii, coi trọng đầu tư cho chiến lược quảng bá du lịch. 2.3.3. Kinh nghiệm đào tạo nhân lực cho KTDL: i, coi trọng bồi dưỡng và sử dụng nhân lực du lịch; ii, chăm lo đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp. 2.3.4. Xây dựng và đa dạng hóa sản phẩm du lịch: i, phát huy giá trị văn hóa, tín ngưỡng và những yếu tố hấp dẫn khác trong xây dựng sản phẩm du lịch; ii, coi trọng việc nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm du lịch; iii, quan tâm xây dựng và phát triển sản phẩm du lịch là ưu tiên trong chiến lược phát triển KTDL; iv, coi trọng việc cung cấp các dịch vụ hỗ trợ cho KTDL; v, kinh nghiệm về người điều hành du lịch tốt… 2.3.5. Kinh nghiệm về liên kết, hợp tác trong phát triển KTDL: Các nước có nền du lịch phát triển như: ingapo, Thái Lan... đã cùng nhau liên kết, hợp tác từ rất sớm. Họ liên kết để kết nối tour, để tạo ra những sản phẩm du lịch đặc trưng, chuyên biệt cho mỗi quốc gia, liên kết để giảm giá tour, tạo mặt bằng giá cả cạnh tranh… nhằm thu hút khách du lịch quốc tế. 2.3.6. Kinh nghiệm về miễn thị thực cho khách du lịch, tạo môi trƣờng chính trị ổn định, đảm bảo an ninh, an toàn cho du khách: Miễn thị thực cho khách du lịch là chính sách có tính chiến lược nhằm thu hút khách quốc tế. Đồng thời, môi trường chính trị ổn định, đất nước an bình, môi trường sinh thái trong sạch là điều kiện lý tưởng cho việc thu hút khách du lịch. Những kinh nghiệm trên là những bài học bổ ích mà Việt Nam nói chung, các tỉnh Bắc Trung Bộ nói riêng có thể vận dụng để phát triển KTDL trong HNKTQT. Tuy nhiên, trong quá trình vận dụng Việt Nam nói chung và các tỉnh Bắc Trung Bộ nói riêng cần chú ý đến tính đặc thù của quốc gia, của vùng để đề ra những chủ trương, chính sách phát triển phù hợp nhằm đem lại hiệu quả KTDL cao nhất. 12 Chƣơng 3 THỰC TRẠNG KINH TẾ DU LỊCH Ở CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ TRONG HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ TỪ NĂM 2000 ĐẾN NAY 3.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ, XÃ HỘI CỦA CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ CÓ ẢNH HƢỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH 3.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của các tỉnh Bắc Trung Bộ 3.1.1.1. Điều kiện tự nhiên Bắc Trung Bộ là dải đất hẹp ngang, kéo dài từ dãy Tam Điệp ở phía Bắc tới dãy núi Bạch Mã ở phía Nam - là ranh giới tự nhiên giữa Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ, gồm sáu tỉnh: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế. Diện tích tự nhiên của vùng: 52.534,2 km 2 . Phía Tây là dãy núi Trường Sơn, phía Bắc giáp với nước CHDCND Lào, với Tây Bắc và Đồng bằng sông Hồng, phía Nam giáp duyên hải miền Trung và phía Đông giáp Biển Đông. Nơi đây tương đối phong phú về tài nguyên du lịch tự nhiên lẫn tài nguyên du lịch nhân văn, thuận lợi cho phát triển KTDL. 3.1.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội Với dân số là 16.556,7 nghìn người, trong những năm gần đây, tình hình phát triển KT - XH ở các tỉnh Bắc Trung Bộ đã có những chuyển biến tích cực, những thành tựu đạt được là khá toàn diện trên mọi lĩnh vực KT - XH và QP - AN. Cơ cấu thành phần kinh tế chuyển dịch theo hướng kinh tế thị trường với sự tăng trưởng mạnh của tỷ trọng kinh tế tư nhân và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài, tỷ trọng các thành phần kinh tế nhà nước (trung ương và địa phương), kinh tế tập thể giảm. Cùng với quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động cũng có sự chuyển dịch tương ứng. 3.1.2. Những lợi thế và hạn chế về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội trong phát triển KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ 3.1.2.1. Những lợi thế Bắc Trung Bộ là vùng có tiềm năng phong phú và đa dạng về tài nguyên du lịch, trong đó có nhiều tài nguyên đặc sắc mà tiêu biểu là 04 di sản thế giới được UNESCO công nhận đó là: quần thể di tích cố đô Huế; vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng; nhã nhạc cung đình Huế và thành nhà Hồ. Ngoài ra, Mộc bản triều Nguyễn được UNESCO công nhận là “Di sản Tư liệu Thế giới”. 13 3.1.2.2. Những hạn chế và bất lợi Bên cạnh những lợi thế, thuận lợi trên, trong xu thế HNKTQT, KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ đang đối mặt với không ít khó khăn, trở ngại. Đó là: lãnh thổ vùng Bắc Trung Bộ nằm trong khu vực chịu ảnh hưởng trực tiếp của thiên tai như bão, lũ, gió mùa khô nóng (gió Lào). Tuy mức thu nhập bình quân đầu người đã tăng lên nhưng vẫn còn thấp so với mức trung bình của cả nước. Chuyển sang nền KTTT, đội ngũ lao động du lịch còn lúng túng, thiếu kinh nghiệm, thiếu kỹ năng… Đây là những khó khăn đối với sự phát triển KTDL của vùng. 3.2. THỰC TRẠNG KINH TẾ DU LỊCH Ở CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ TRONG HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ TỪ NĂM 2000 ĐẾN NAY 3.2.1. Thực trạng kinh doanh lữ hành Hiện nay, thông qua các dự án đầu tư phát triển KT - H trên địa bàn, một vài DNDL lữ hành nội địa tại Hà Tĩnh, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế đã tiếp cận với một số thị trường Đông Bắc Á và bước đầu đã tạo được nguồn khách. Đặc biệt, có một số DNDL đã làm chủ được việc thu hút khách từ Đông Bắc Thái Lan và Nam Lào nhập cảnh vào bằng đường bộ (loại hình caravan) qua cửa khẩu Lao Bảo và Cầu Treo. Các doanh nghiệp lữ hành quốc tế và nội địa ở các tỉnh Bắc Trung Bộ đã đưa đón được một lượng lớn cả khách du lịch quốc tế và trong nước. Quy mô lượng khách ngày càng tăng lên và cơ cấu nguồn khách có thay đổi theo hướng tích cực cho KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ. Biểu hiện bằng biểu đồ sau đây: + Khách du lịch quốc tế đến Bắc Trung Bộ. Biểu đồ 3.1 : Số lƣợng khách quốc tế đến các tỉnh Bắc Trung Bộ (2000 - 2011) Đơn vị: Nghìn lượt khách Nguồn: - Số liệu: Viện NC & PT Du lịch - Xử lý: Nghiên cứu sinh 14 Biểu đồ 3.3: So sánh lƣợng khách quốc tế đến các tỉnh Bắc Trung Bộ với các vùng khác trong nƣớc (2000 - 2011) Nguồn: Viện NC & PT Du lịch. + Khách du lịch nội địa đến Bắc Trung Bộ Biểu đồ 3.4: Số lƣợng khách nội địa đến các tỉnh Bắc Trung Bộ (2000 - 2011) Đơn vị: Nghìn lượt khách Nguồn: - Số liệu: Viện NC & PT Du lịch - Xử lý: Nghiên cứu sinh 15 Biểu đồ 3.5: So sánh lƣợng khách nội địa đến các tỉnh Bắc Trung Bộ với các vùng khác (2000 - 2011) Đơn vị tính: nghìn lượt khách Nguồn: Viện NC & PT Du lịch. 3.2.2. Thực trạng kinh doanh cơ sở lƣu trú du lịch Về số lượng, nếu năm 2000 toàn vùng mới chỉ có 421 cơ sở lưu trú với tổng số 9.337 buồng phục vụ khách du lịch, thì đến năm 2005 con số đó đã lên tới 882 cơ sở với 19.668 buồng. Năm 2011, số cơ sở lưu trú toàn vùng đạt 1.915 cơ sở với 39.145 buồng, gấp 4 lần so với năm 2000. Về chất lượng, cùng với sự gia tăng về số lượng, chất lượng cơ sở lưu trú du lịch cũng được cải thiện rõ rệt, thể hiện qua các con số sau : Bảng 3.2: Chất lƣợng cơ sở lƣu trú du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ (2009 – 2011) Hạng CSLT 2009 2010 2011 Số CSLT Số buồng Số CSLT Số buồng Số CSLT Số buồng 1 sao 78 5,1% 2.769 8,6% 86 5,4% 2.769 8,1% 127 6,6% 2.736 7,0% 2 sao 80 5,2% 3.883 12,1% 83 5,2% 3.883 11,3% 101 5,3% 4.178 10,7% 3 sao 17 1,1% 1.318 4,1% 27 1,7% 2.003 5,8% 29 1,5% 2.161 5,5% 4 sao 10 0,7% 1.308 4,1% 13 0,8% 1.787 5,2% 16 0,8% 2.227 5,7% 5 sao 3 0,2% 423 1,3% 4 0,3% 655 1,9% 4 0,2% 648 1,7% Tổng số 1.525 100% 32.188 100% 1.587 100% 34.251 100% 1.915 100% 39.145 100% Nguồn: Viện NC & PT Du lịch. 3.2.3. Thực trạng kinh doanh vận chuyển khách du lịch Trong thời gian gần đây, đặc biệt là từ năm 2000 đến nay, cùng với sự nghiệp đổi mới nền kinh tế của đất nước, dịch vụ vận chuyển khách du lịch trong phạm vi cả nước và ở các tỉnh Bắc Trung Bộ đã có những 16 chuyển biến tích cực. Các phương tiện vận chuyển khách du lịch phát triển nhanh về chủng loại, về số lượng và chất lượng trên các mặt: vận chuyển hàng không, vận chuyển khách bằng các phương tiện đường bộ, vận chuyển bằng đường sắt, vận chuyển bằng đường thủy v.v… 3.2.4. Thực trạng kinh doanh phát triển khu du lịch, điểm du lịch và sản phẩm du lịch - Về không gian các hoạt động du lịch chính của các tỉnh Bắc Trung Bộ được chia thành 4 nhóm gắn với sản phẩm du lịch gồm: (i), du lịch nghỉ dưỡng biển: chủ yếu tại Sầm Sơn, Cửa Lò, Thiên Cầm, Lăng Cô, Đồng Hới; (ii), du lịch di sản: cố đô Huế; (iii) du lịch sinh thái: Phong Nha - Kẻ Bàng; (iv), du lịch tìm hiểu lịch sử cách mạng: Kim Liên - Nam Đàn, thành cổ Quảng Trị, nghĩa trang Trường Sơn, địa đạo Vĩnh Mốc, ngã ba Đồng Lộc. - Hiện trạng về các sản phẩm du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ được cung ứng ra thị trường: Bảng 3.3: Tình hình phát triển sản phẩm du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ từ năm 2000 đến nay Địa phƣơng Sản phẩm chính Sản phẩm phụ Thanh Hóa - Du lịch biển: nghỉ dưỡng biển Sầm Sơn - Du lịch văn hóa: tham quan, tìm hiểu văn hóa - lịch sử khu di tích Thành Nhà Hồ, Lam Kinh, khu di tích văn hóa Hàm Rồng, Động Từ Thức - Đền Mai An Tiêm, suối cá Cẩm Lương - DLST: tham quan nghiên cứu hệ sinh thái vườn quốc gia Bến En, khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông. - Du lịch cửa khẩu: tham quan và du lịch quá cảnh cửa khẩu quốc tế Nà Mèo. -Tham gia lễ hội truyền thống: lễ hội Lam Kinh, lễ hội Bà Triệu, Phủ Na, Đền Sòng, Mai An Tiêm. - Tìm hiểu di tích khảo cổ Đông Sơn. Nghệ An - Du lịch biển: nghỉ dưỡng biển Cửa Lò, Hòn Mê… - DLST: tìm hiểu văn hóa - lịch sử, giáo dục khu di tích Kim Liên - Nam Đàn; - DLST: nghiên cứu hệ sinh thái VQG Pù Mát; - Du lịch cửa khẩu: tham quan và du lịch quá cảnh cửa khẩu quốc tế Nậm Cắn. - Tham gia lễ hội Đền Cuông; - Tham quan và du lịch khám phá đảo ven bờ; - Du thuyền sông Lam. Hà Tĩnh - Du lịch biển: nghỉ dưỡng biển Thiên Cầm - Du lịch văn hóa: + Tham quan nghiên cứu khu di tích Nguyễn Du; - DLST vườn quốc gia Vũ Quang, hồ Kẻ Gỗ; - Tham quan khu lưu 17 Địa phƣơng Sản phẩm chính Sản phẩm phụ + Văn hóa - Giáo dục tại khu di tích Ngã Ba Đồng Lộc; + Lễ hội chùa Hương Tích; - Du lịch cửa khẩu: tham quan, mua sắm và du lịch quá cảnh cửa khẩu quốc tế Cầu Treo. niệm Trần Phú, Hà Huy Tập, cụm di tích TP. Hà Tĩnh; - Tham quan làng nghề: làng mộc Thái Yên, làng rèn Trung Lương; - Du lịch leo núi - Núi Hồng Quảng Bình - DLST: Tham quan, nghiên cứu, thám hiểm hang động khu vực Phong Nha - Kẻ Bàng; - Du lịch biển: nghỉ dưỡng, tắm biển ở Nhật Lệ, Đá Nhảy; - Du lịch văn hóa: tham quan cảnh quan, di tích lịch sử TP. Đồng Hới; - Tham quan và du lịch quá cảnh cửa khẩu Cha Lo. - Tham gia lễ hội truyền thống: lễ hội Bơi trãi, lễ hội Rằm tháng Ba; - Thể thao biển; - Nghỉ dưỡng, chữa bệnh suối nước nóng Bang; - DLST suối Mọoc. Quảng Trị - Du lịch văn hóa: tham quan, nghiên cứu di tích lịch sử - cách mạng, giáo dục tâm linh và tri ân tại hệ thống di tích gắn với Chiến tranh chống Mỹ. - Du lịch biển: tắm biển ở Cửa Tùng, cửa Việt; - Du lịch cửa khẩu: tham quan, mua sắm và du lịch quá cảnh cửa khẩu Lao Bảo; - DLST: nghiên cứu sinh thái đảo Cồn Cỏ. - Mua sắm - Ẩm thực Thừa Thiên - Huế - Du lịch văn hóa: + Tham quan, nghiên cứu di sản văn hóa (tham quan quần thể di tích Cố đô, tìm hiểu văn hóa lịch sử, Nhã nhạc); + Du lịch tâm linh; + Ẩm thực. - Du lịch biển: nghỉ dưỡng, tắm biển ở Lăng Cô - Cảnh Dương; - Du lịch hội nghị, hội thảo, festival; - DLST Bạch Mã, Tam Giang. - Du lịch theo dòng sông Hương; - Chữa bệnh, tắm khoáng Mỹ An; - Du lịch làng nghề; - Sinh thái nhà vườn. Nguồn: Viện NC & PT Du lịch. 3.2.5. Thực trạng về các mối quan hệ giữa KTDL với các ngành khác: i, Thực trạng mối quan hệ giữa KTDL và ngành văn hoá; ii, Thực trạng mối quan hệ giữa KTDL và ngành lâm nghiệp; iii, Thực trạng mối quan hệ giữa KTDL và ngành giao thông vận tải; iv, Thực trạng mối quan hệ giữa KTDL và ngành thuỷ lợi, thuỷ sản; v, Thực trạng mối quan hệ giữa KTDL và công nghiệp trong khai thác tài nguyên khoáng sản, vật liệu xây dựng. 18 3.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG KINH TẾ DU LỊCH Ở CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ TRONG HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ TỪ NĂM 2000 ĐẾN NAY 3.3.1. Kết quả đạt đƣợc của kinh tế du lịch Bắc Trung Bộ trên các lĩnh vực: Thứ nhất, thu nhập từ khách du lịch tăng đáng kể. Thứ hai, cơ cấu tổng thu nhập từ khách du lịch đã có sự thay đổi mạnh trong cơ cấu thu nhập chung ở các tỉnh Bắc Trung Bộ. Thứ ba, cơ cấu tổng thu nhập từ khách du lịch phân theo các thành phần kinh tế cũng có sự thay đổi theo hướng tích cực. Thứ tư, thu hút ngày càng nhiều lao động vào làm việc tại các cơ sở du lịch. Thứ năm, quy mô đầu tư cho phát triển KTDL tăng lên theo thời gian. Thứ sáu, hoạt động của KTDL đã góp phần quan trọng vào sự phát triển KT - XH của các tỉnh Bắc Trung Bộ. 3.3.2. Những tồn tại, hạn chế: Một là, về thị trường, KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ vẫn chưa thu hút được nhiều khách du lịch từ những thị trường khách du lịch cao cấp, tỷ trọng khách du lịch thuần túy, nghỉ dưỡng dài ngày, chi tiêu nhiều vẫn còn thấp. Hai là, sản phẩm du lịch của vùng còn chưa đặc sắc, sức cạnh tranh còn chưa cao. Ba là, cơ cấu kinh tế tuy có sự chuyển dịch theo hướng tích cực, nhưng tốc độ chuyển dịch còn chậm, chưa được như mong muốn. Bốn là, hoạt động kinh doanh lữ hành của các DNDL ở Bắc Trung Bộ còn mỏng, thiếu tính chuyên nghiệp, hiệu quả kinh doanh thấp, khả năng cạnh tranh và vươn ra thị trường nước ngoài còn yếu. Năm là, khả năng hội nhập du lịch quốc tế còn hạn chế v.v... 3.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại và hạn chế - Nguyên nhân khách quan: 1) Hoạt động của KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ chịu cạnh tranh gay gắt bởi nhiều đối thủ ở nước ngoài. 2) Nguồn lực tài nguyên du lịch không tập trung. 3) CSVC - HT ở các tỉnh Bắc Trung Bộ chưa đồng bộ. 4) Hệ thống cơ sở lưu trú du lịch, các khu vui chơi giải trí còn nhỏ về quy mô, thiếu tiện nghi. 5) KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ còn chịu tác động của biến đối khí hậu. - Nguyên nhân chủ quan: 1) Quy mô và chất lượng xúc tiến, quảng bá du lịch còn kém. 2) Nguồn nhân lực cho KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ còn yếu về chất lượng, bất cập về cơ cấu. 3) Năng lực quản lý du lịch còn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu. 4) Đầu tư cho KTDL vẫn còn nhiều bất cập. 5) Tính liên kết trong KTDL còn thấp. 5) Chưa thật coi trọng hợp tác quốc tế trong kinh doanh du lịch. 6) Môi trường du lịch còn nhiều bất cập. 19 Chƣơng 4 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH Ở CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ TRONG HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ 4.1. BỐI CẢNH VÀ PHƯƠNG HƯỚNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH Ở CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ ĐẾN NĂM 2020, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030 4.1.1. Bối cảnh mới của kinh tế du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ 4.1.1.1. Bối cảnh quốc tế Thực hiện các cam kết: với các nước trong cùng khu vực ASEAN, với các khuôn khổ đa phương của Việt Nam trong KTDL. 4.1.1.2. Bối cảnh trong nước - Những cơ hội mới: i, Việt Nam đang chủ động hội nhập sâu hơn, đầy đủ hơn vào nền kinh tế khu vực, toàn cầu và song phương. ii, Sau khủng hoảng tài chính toàn cầu, Việt Nam đang tiến hành cấu trúc lại nền kinh tế. iii, Việt Nam đang đẩy mạnh CNH, HĐH gắn với phát triển kinh tế tri thức. iv, Trình độ nhận thức của các cấp, ngành và người dân các tỉnh Bắc Trung Bộ đã được nâng lên một cách đáng kể. v, Sự phát triển về nguồn nhân lực du lịch. - Những khó khăn, thách thức: i, Việc khai thác tài nguyên, môi trường du lịch chưa tương xứng với tiềm năng. ii, Nhân lực du lịch chưa đáp ứng kịp về kỹ năng chuyên nghiệp, hội nhập, liên kết toàn cầu. iii, Khả năng đáp ứng về nguồn vốn và công nghệ còn hạn chế. iv, Sức ép cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt v.v… 4.1.2. Phƣơng hƣớng phát triển kinh tế du lịch các tỉnh Bắc Trung Bộ đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 4.1.2.1. Phát triển sản phẩm du lịch: 1) Phát triển du lịch di sản gắn với du lịch biển đảo. 2) Phát triển sản phẩm du lịch theo các loại hình du lịch. 3) Phát triển các sản phẩm du lịch khác. 4.1.2.2. Mở rộng đầu tư cho phát triển kinh tế du lịch: Mở rộng vốn đầu tư cho phát triển KTDL bằng nhiều kênh thu hút vốn khác nhau. Đầu tư có trọng tâm, trọng điểm nhằm tạo “cú hích” cho KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ phát triển. 4.1.2.3. Bảo đảm tính bền vững trong kinh tế du lịch: Phát triển KTDL mang tính bền vững trong mối quan hệ với môi trường và cộng đồng, đồng thời thích ứng với biến đổi khí hậu biến đổi khí hậu. Cần chú trọng xây dựng và nhân rộng các mô hình DLST, du lịch cộng đồng như 20 một cách tiếp cận cho phát triển KTDL bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu của toàn lãnh thổ. 4.1.2.4. Mở rộng liên kết trong phát triển kinh tế du lịch: cần quan tâm đến cả hình thức liên kết và nội dung liên kết. Trong đó, một số nội dung liên kết phát triển KTDL giữa các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ cần xem xét: i, liên kết xây dựng chương trình, sản phẩm du lịch đặc trưng của từng tỉnh trong vùng, của cả vùng với các vùng khác; ii, liên kết trong việc huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, định hướng trong việc thu hút đầu tư trong nước và quốc tế. iii, liên kết trong xây dựng và thực thi các chính sách phát triển KTDL. iv, liên kết trong triển khai các chương trình hành động của mỗi tỉnh, gắn kết với các tỉnh khác trong vùng. v, liên kết trong việc triển khai các chương trình, nhiệm vụ, kế hoạch, dự án chung của vùng. vi, liên kết trong việc kiểm tra, giám sát việc thực thi các chính sách, quy định, tiêu chuẩn của KTDL. 4.1.2.5. Phát triển các khu, điểm du lịch - Phát triển hệ thống điểm du lịch: Dựa trên tiềm năng của vùng, cần ưu tiên xây dựng và phát triển 6 điểm du lịch quốc gia gồm: Thành nhà Hồ (Thanh Hóa), Ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh), Nhà lưu niệm Nguyễn Du (Hà Tĩnh), thành phố Đồng Hới (Quảng Bình), Thành cổ Quảng Trị (Quảng Trị) và vườn quốc gia Bạch Mã (Thừa Thiên - Huế). - Phát triển các khu du lịch: Hệ thống các khu du lịch quốc gia cần được ưu tiên phát triển là: khu du lịch quốc gia Kim Liên (Nghệ An), Thiên Cầm (Hà Tĩnh), Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình), Lăng Cô - Cảnh Dương (Thừa Thiên - Huế). 4.2. GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH Ở CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ TRONG HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ 4.2.1. Nhóm giải pháp về cơ chế, chính sách 4.2.1.1. Rà soát để hoàn thiện hệ thống chính sách: Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện cơ chế, chính sách, luật pháp liên quan đến KTDL. Cần chú trọng hoàn thiện, bổ sung cơ chế chính sách đầu tư cho KTDL; giải quyết tốt các vấn đề liên ngành như: cơ chế chính sách về thuế, thị trường, xuất nhập cảnh, hải quan... tạo điều kiện thuận lợi cho KTDL phát triển nhanh. 4.2.1.2. Nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước trong lĩnh vực du lịch: 1) Trong công tác tổ chức, quản lý cần tập trung tổ chức xây dựng quy hoạch, kế hoạch; hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật; 2) Hình thành Ban điều phối KTDL của vùng để điều phối các hoạt động xây dựng chính sách, chiến lược, đầu tư và kêu gọi đầu tư cho KTDL. 3) Kiện toàn 21 hệ thống quản lý từ tỉnh đến địa phương về KTDL. 4) Nâng cao trình độ quản lý nhà nước và nghiệp vụ du lịch cho đội ngũ cán bộ quản lý du lịch. 5) Củng cố, tăng cường bộ máy quản lý Nhà nước về KTDL. 6) Khẩn trương đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, trình độ quản cho đội ngũ cán bộ quản lý về du lịch trong các cơ quan nhà nước của các tỉnh, cán bộ quản lý tại các DNDL v.v… 4.2.2. Nhóm giải pháp làm tăng các điều kiện cho hoạt động kinh tế du lịch. 4.2.2.1. Mở rộng thông tin, tuyên truyền, quảng bá du lịch của toàn vùng Bắc Trung Bộ ở trong nước và ra nước ngoài: (i) Nghiên cứu tâm lý, thị hiếu, tập quán, thói quen tiêu dùng của các đối tượng khách du lịch. (ii) Xây dựng một chương trình quảng cáo có tính chất chuyên ngành. (iii) Đa dạng hoá các hình thức thông tin tuyên truyền… 4.2.2.2. Nâng cao sức cạnh tranh của các doanh nghiệp lữ hành du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ: 1) Đẩy mạnh nghiên cứu thị trường. 2) Gắn phát triển thị trường với phát triển sản phẩm. 4.2.2.3. Tăng cường đầu tư phát triển các cơ sở lưu trú du lịch: cần phải đầu tư, nâng cấp khách sạn, cần ưu tiên đối với các dự án đầu tư xây dựng, nâng cấp khách sạn đạt tiêu chuẩn quốc tế nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của du khách, đặc biệt du khách quốc tế. Cần có những ưu tiên đầu tư hợp lý vào việc xây dựng các nhà hàng, các khu vui chơi, giải trí. 4.2.3. Nhóm giải pháp nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm du lịch Bắc Trung Bộ 4.2.3.1. Đa dạng hóa và nâng cao sức cạnh tranh về sản phẩm du lịch Đa dạng hóa sản phẩm du lịch: Trong chiến lược phát triển sản phẩm du lịch cần tập trung ưu tiên phát triển DLST, nghỉ dưỡng, du lịch văn hóa lịch sử... Kết hợp hài hòa giữa việc phát triển sản phẩm mới với củng cố các sản phẩm du lịch chủ yếu nhằm đáp ứng nhu cầu mở rộng thị trường để phát triển KTDL nhanh và bền vững. Các địa phương cần hỗ trợ nhau trong việc sưu tập, phục hồi và phát triển các sản phẩm du lịch. Nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch: Cần phân loại, hệ thống hoá và tổ chức chu đáo các lễ hội truyền thống trên địa bàn để có thể phục vụ khách du lịch. Khuyến khích việc quy hoạch lại các làng nghề truyền thống phục vụ du khách… 4.2.3.2. Phát triển sản phẩm du lịch khác biệt: Tạo sản phẩm du lịch khác biệt để khẳng định vị thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Ở các tỉnh Bắc Trung Bộ trong những năm tới cần ưu tiên, tập trung phát 22 triển các sản phẩm du lịch đặc thù: sản phẩm du lịch đường bộ caravan, sản phẩm du lịch biển đảo, du lịch văn hóa - lịch sử v.v… 4.2.3.3. Xây dựng chiến lược về giá cả sản phẩm du lịch Giá cả của sản phẩm du lịch được xác định trên thị trường khác nhau tuỳ thuộc vào chất lượng, tính độc đáo, tính thời vụ và không gian của nó. Vì vậy, việc áp dụng cơ chế giá cả sản phẩm du lịch một cách linh hoạt là điều hết sức cần thiết để thu hút khách du lịch. 4.2.4. Nhóm giải pháp về các nguồn lực du lịch 4.2.4.1. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch: Để đáp ứng được yêu cầu bức xúc về nguồn nhân lực du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ, đã đến lúc cần phải có một chương trình đào tạo toàn diện với những kế hoạch cụ thể về đào tạo mới và đào tạo bổ túc, nâng cao kiến thức và trình độ nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ nhân viên hiện đang công tác trong ngành thuộc các khu vực nhà nước, liên doanh và tư nhân. 4.2.4.2. Huy động và sử dụng vốn để phát triển kinh tế du lịch Đối với đầu tư hạ tầng các khu du lịch, cần phải được tập trung ưu tiên các dự án quan trọng. Đối với đầu tư các công trình dịch vụ du lịch, phải nhằm mục đích nâng cao chất lượng và tăng cường về quy mô để tạo điều kiện tiếp thu công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực kinh doanh lưu trú. Đầu tư hệ thống các công trình vui chơi giải trí, cần đáp ứng nhu cầu của du khách và kéo dài thời gian lưu trú của họ… 4.2.4.3. Coi trọng ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ thúc đẩy hội nhập quốc tế về kinh tế du lịch: Hướng nghiên cứu cần tập trung là: nghiên cứu quản lý và khai thác hiệu quả các dạng tài nguyên du lịch, nghiên cứu phương pháp thống kê du lịch, nghiên cứu các vấn đề liên quan đến môi trường KTDL, phát triển các sản phẩm du lịch đặc thù... 4.2.4.4. Phát triển cơ sở vật chất - hạ tầng cho kinh tế du lịch Phát triển toàn diện hệ thống giao thông đường bộ, đường thuỷ, đường hàng không, đặc biệt là tuyến đường giao thông đường bộ có mối liên quan chặt chẽ với các tài nguyên du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ. Trước mắt, cần tập trung đầu tư nâng cấp hoàn thiện các tuyến quốc lộ quan trọng trong vùng. Các tuyến quốc lộ có Cửa khẩu quốc tế như: Lao Bảo, cầu Treo và Cha Lo cần được đầu tư, nâng cấp, mở rộng đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế. 4.2.5. Nhóm giải pháp liên kết và hợp tác phát triển kinh tế du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ 4.2.5.1. Mở rộng liên kết để phát triển kinh tế du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ 23 KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ cần coi trọng: i, tuyên truyền nâng cao nhận thức về lợi ích của sự liên kết trước yêu cầu HNKTQT. ii, Thống nhất về quy hoạch, phát triển mạnh hệ thống giao thông, cơ sở vật chất - kỹ thuật du lịch. iii, Khuyến khích đầu tư cho các dịch vụ còn thiếu và chưa đạt chất lượng. iv, Phối hợp xây dựng chương trình, sản phẩm du lịch độc đáo, đặc sắc, mang tính riêng biệt của mỗi tỉnh. v, Cần phối hợp chặt chẽ, liên kết để tạo sản phẩm du lịch chung cho toàn vùng và sản phẩm du lịch đặc trưng của mỗi tỉnh nhằm tránh sự trùng lắp về sản phẩm du lịch… 4.2.5.2. Đẩy mạnh hợp tác khu vực và quốc tế để phát triển kinh tế du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ: Đẩy mạnh hợp tác về KTDL trong khuôn khổ Hành lang kinh tế Đông - Tây, Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng và hợp tác trong khuôn khổ các nước ASEAN và WTO. 4.2.6. Nhóm giải pháp phát triển kinh tế du lịch đảm bảo tính bền vững. 4.2.6.1. Bảo vệ tài nguyên và môi trường du lịch: Việc phát triển KTDL bền vững ở các tỉnh Bắc Trung Bộ cần thực hiện những hoạt động ưu tiên sau: i, Lồng ghép quy hoạch phát triển văn hoá, xã hội, bảo vệ môi trường với quy hoạch phát triển KTDL. ii, Thực hiện đánh giá tác động môi trường đối với tất cả các dự án phát triển và kinh doanh du lịch. iii, Khuyến khích phát triển DLST. iv, Tăng cường đầu tư, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho mọi người để bảo tồn những di sản tự nhiên, lịch sử và văn hoá dân tộc. 4.2.6.2. Giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu để phát triển kinh tế du lịch: Tăng cường công tác tuyên truyền và nâng cao nhận thức của toàn xã hội về biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Rà soát và điều chỉnh các quy hoạch phát triển và hoạt động du lịch nhất là giải ven biển và vùng núi Bắc Trung Bộ cho phù hợp với kế hoạch ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và các tỉnh Bắc Trung Bộ. KẾT LUẬN KTDL là ngành có vai trò to lớn trong đời sống KT - XH và chiếm vị trí quan trọng trong sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. Phát triển KTDL không chỉ nhằm khai thác tiềm năng vốn có của đất nước mà còn là đòi hỏi bức xúc để hội nhập nền kinh tế nước ta với các nền kinh tế trên thế giới trong quá trình phát triển. 24 Các tỉnh Bắc Trung Bộ có vị trí đặc biệt quan trọng trong Chiến lược phát triển KTDL của Việt Nam. Đây là vùng có nhiều tài nguyên du lịch đặc sắc và đa dạng cho phép phát triển mạnh các sản phẩm du lịch đặc trưng nổi bật về nghỉ dưỡng biển, đảo, sinh thái biển, du lịch văn hóa, lịch sử, du lịch di sản, du lịch đường bộ caravan, du lịch sự kiện và ẩm thực miền biển. Từ năm 2000 đến nay, mặc dù bối cảnh trong nước và trên thế giới có nhiều biến động, khó khăn, thách thức nhưng KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ vẫn phát triển vượt bậc. Tuy nhiên, sự phát triển KTDL chưa tương xứng với tiềm năng vốn có của vùng, chất lượng dịch vụ du lịch còn thấp. Những thế mạnh phát triển KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ cần phải được phát huy đồng thời với việc khắc phục những điểm yếu hiện tại, do vậy đã vượt xa tầm quản lý và nguồn lực của một vùng. Từ đó, việc liên kết tạo sức mạnh trong huy động nguồn lực và triển khai các chương trình hành động chung của vùng trở thành yếu tố quyết định để giải bài toán phát triển KTDL cho các tỉnh Bắc Trung Bộ. Sau một thời gian tìm kiếm tư liệu, nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đến nay tác giả đã hoàn thành luận án với những nội dung chủ yếu sau đây: (1) Khái quát hóa tình hình nghiên cứu của các đề tài khoa học, sách chuyên khảo, luận án và công trình khác của các tác giả trong và ngoài nước; (2) Làm rõ các khái niệm KTDL, các bộ phận cấu thành KTDL, phân tích đặc trưng của KTDL, mối quan hệ giữa phát triển KTDL với sự phát triển KT - XH và các nhân tố ảnh hưởng đến KTDL trong HNKTQT. Rút ra các bài học kinh nghiệm về phát triển KTDL của nước ngoài theo từng chủ đề, minh chứng bằng kinh nghiệm của ba nước Trung Quốc, Thái Lan, Xingapo để vận dụng cho Việt Nam nói chung và các tỉnh Bắc Trung Bộ nói riêng; (3) Nêu và phân tích tiềm năng, thế mạnh của KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ, thực trạng phát triển KTDL trên địa bàn từ năm 2000 đến nay. Chỉ rõ những thành tựu, hạn chế và những nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan dẫn đến những tồn tại, hạn chế của KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ; (4) Đưa ra những phương hướng và giải pháp khả thi nhằm thúc đẩy phát triển KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ trong thời gian tới. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả KT - XH cao, KTDL ở các tỉnh Bắc Trung Bộ cần tổ chức thực hiện một cách đồng bộ, có sự kết hợp hợp lý các giải pháp, vận dụng phù hợp với yêu cầu của ngành và địa phương trong từng giai đoạn cụ thể. DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƢỢC CÔNG BỐ 1. Nguyễn Thị Hồng Lâm (2013), “Kinh tế du lịch ở các tỉnh Bắc Trung Bộ trong hội nhập kinh tế quốc tế: hạn chế và nguyên nhân”, Tạp chí Kinh tế & quản lý, Viện Kinh tế, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh (7), tr.45 - 49. 2. Nguyễn Thị Hồng Lâm (2012), “Kinh tế du lịch các tỉnh Bắc Trung Bộ: liên kết để phát triển trong hội nhập kinh tế quốc tế”, Tạp chí Lý luận chính trị & truyền thông, Học viện Báo chí & Tuyên truyền (11), tr.52 - 56. 3. Nguyễn Thị Hồng Lâm (2011), “Phát triển KTDL theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XI của Đảng”, Tạp chí Thông tin khoa học chính trị - hành chính, Trung tâm Thông tin khoa học, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, (05), tr.13 - 18. 4. Nguyễn Thị Hồng Lâm (2010), “Thực trạng và giải pháp phát triển nguồn nhân lực dịch vụ ở Việt Nam trong hội nhập kinh tế quốc tế”, Tạp chí Bảo hộ Lao động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, (08), tr.15-17. 5. Nguyễn Thị Hồng Lâm (2006), “Tìm hiểu đặc trưng ngành kinh tế du lịch”, Tạp chí Du lịch Việt Nam, Cơ quan của Tổng cục du lịch Việt Nam, (12), tr.78 - 80. 6. Nguyễn Thị Hồng Lâm (2005), “Thanh Hoá đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực du lịch”, Tạp chí Du lịch Việt Nam, Cơ quan của Tổng cục du lịch Việt Nam, (10), tr.26 - 27.