[Tóm tắt] Luận án Thông tin bất đối xứng, quản trị công ty và hiệu quả hoạt động tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

và cộng sự. (2006), Hillier và McColgan (2006), Kanagaretnam và cộng sự. (2007) và Holm và Scholer (2010) thấy rằng HĐQT độc lập có liên quan ngược chiều với thông tin bất đối xứng. Trong khi, Chen và Nowland (2010) cho rằng tăng thành viên độc lập trong HĐQT sẽ đảm bảo lợi ích tốt hơn cho các cổ đông thiểu số. Nghiên cứu của Adams và Mehran (2005) không tìm thấy bằng chứng về mối quan hệ giữa quy mô ban giám đốc và kết quả hoạt động của công ty (tác giả đo lường bằng chỉ số Tobin’Q). Tuy nhiên Andres và Valleado (2008) chứng minh có mối quan hệ phi tuyến tính giữa quy mô HĐQT và kết quả hoạt động của ngân hàng Nghiên cứu của Bushman và Smith (2003) nhấn mạnh thông tin trong báo cáo tài chính đóng vai trò quan trọng như là nguồn thông tin chính đối với các nhà đầu tư và nhà làm luật. Hai tác giả nhận định thông tin báo cáo tài chính không chỉ giúp hạn chế các vấn đề liên quan đến thông tin bất đối xứng mà còn giúp HĐQT đưa ra các quyết định quản lý quan trọng. Trong đó báo cáo tài chính giúp giảm các lựa chọn đối nghịch và rủi ro thanh khoản, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động tài chính của ngân hàng. Đồng thời giúp các nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro khi đầu tư. Bên cạnh đó, các nghiên cứu trước 9 đó đã chứng minh có mối quan hệ giữa lợi nhuận kiếm được và kết quả điều hành của các nhà quản lý cao cấp. Healy và Palepu (2001) cung cấp những lý thuyết rộng hơn về cung cấp thông tin tự nguyện. Họ liệt kê những động lực phía sau các quyết định công bố thông tin. Một trong những động lực chính là việc tham gia vào các giao dịch trong thị trường vốn. Nói chung, các nhà quản lý có thông tin đầy đủ hơn so với các nhà đầu tư, khi tham gia vào thị trường vốn, các nhà quản lý có xu hướng cung cấp thông tin tự nguyện nhiều hơn nhằm giảm vấn đề thông tin bất đối xứng, giảm chi phí tài chính bên ngoài, đồng thời đáp ứng yêu cầu của các nhà đầu tư. Các nghiên cứu trước đó cũng tập trung vào phân tích mối quan hệ giữa cung cấp thông tin tự nguyện và vấn đề QTCT. Ví dụ, Eng và Mak (2003) kiểm định tác động của cấu trúc sở hữu và thành phần HĐQT đối với hoạt động công bố thông tin tự nguyện. Họ phát hiện ra rằng khi các nhà quản lý có mức sở hữu thấp và sở hữu của chính phủ ở mức cao sẽ gắn liền với mức công bố thông tin tốt hơn. Họ cũng chứng minh số lượng các thành viên bên ngoài càng nhiều thì hoạt động công bố thông tin càng giảm. Trong nghiên cứu của mình, tác giả sử dụng hai chỉ số Leveragel và R&D là đại diện của thông tin bất đối xứng. Vì vậy, tác giả đưa ra các giả thuyết nghiên cứu nhằm qua đó đánh giá một cách gián tiếp sự ảnh hưởng của các yếu tố thuộc quản trị công ty tới thông tin bất đối xứng như sau: - H2.1: Có sự tác động của quy mô HĐQT tới chi phí R&D - H2.2: Có sự tác động của số lượng thành viên là nữ giới trong HĐQT tới chi phí R&D - H2.3: Có sự tác động của trình độ học vấn của HĐQT tới chi phí R&D - H2.4: Có sự tác động của kinh nghiệm làm việc của HĐQT tới chi phí R&D - H2.5: Có sự tác động của số lượng thành viên độc lập trong HĐQT tới chi phí R&D - H2.6: Có sự tác động của yếu tố cổ đông lớn tới chi phí R&D - H2.7: Có sự tác động của yếu tố sở hữu của nhà nước tới chi phí R&D - H2.8: Có sự tác động của phần trăm sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tới chi phí R&D - H2.9: Có sự tác động của quy mô HĐQT tới đòn bẩy tài chính Leverage - H2.10: Có sự tác động của số lượng thành viên là nữ giới trong HĐQT tới đòn bẩy tài chính Leverage - H2.11: Có sự tác động của trình độ học vấn của HĐQT tới đòn bẩy tài chính Leverage - H2.12: Có sự tác động của kinh nghiệm làm việc của HĐQT tới đòn bẩy tài chính Leverage - H2.13: Có sự tác động của số lượng thành viên độc lập trong HĐQT tới đòn bẩy tài chính Leverage - H2.14: Có sự tác động của yếu tố cổ đông lớn tới đòn bẩy tài chính Leverage - H2.15: Có sự tác động của yếu tố sở hữu của nhà nước tới đòn bẩy tài chính Leverage - H2.16: Có sự tác động của phần trăm sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tới đòn bẩy tài chính Leverage 2.4.3. Mối quan hệ giữa quản trị công ty và hiệu quả hoạt động ngân hàng Có nhiều nghiên cứu về mối quan hệ giữa QTCT và hiệu quả hoạt động của công ty. Cách thứ nhất là một đánh giá toàn diện về quản trị công ty bằng một chỉ số mà 10 người ta thường gọi là chỉ số QTCT. Cách thứ hai là nghiên cứu mối quan hệ của những nhân tố trong quản trị công ty với hiệu quả QTCT 2.4.3.1. Cách tiếp cận thông qua chỉ số quản trị công ty Các nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa quản trị công ty (đại diện bởi chỉ số quản trị công ty) và tình hình hoạt động của công ty. Rất nhiều nghiên cứu sử dụng mối tương quan và hồi quy để kiểm tra mối quan hệ này. Kết quả rất đa dạng do phụ thuộc vào yếu tố thời gian thu thập dữ liệu và các điều kiện cụ thể của quốc gia đó. Các nghiên của Gompers, Ishii & Metrick (2003); Brown (2004) tìm ra mối quan hệ thuận chiều giữa quản trị công ty với hiệu quả hoạt động (Tobin’Q) tuy nhiên các nghiên cứu của Epps và Cereola (2008) lại không tìm ra mối quan hệ như vậy. Tương tự, Daines, Gow & Larcker (2009), Vintila. G và Gherghina (2012) đã nghiên cứu mối quan hệ thực nghiệm giữa các đánh giá quản trị công ty và tình hình hoạt động của công ty niêm yết trên thị trường chứng khóan Mỹ. Nghiên cứu đưa ra kết quả mối tương quan tỷ lệ nghịch giữa các chỉ số phụ về quản trị công ty (kiểm toán, cấu trúc các hội đồng quản trị, quyền cổ đông và sự bồi thường được cung cấp bởi Institutional Shareholder Services và tình hình hoạt động của công ty. CGI có mối tương quan tỷ lệ nghịch với tỷ lệ đòn bẩy tài chính, Tobin’s Q nhưng có mối tương quan tỷ lệ thuận với quy mô công ty. Ngược lại, B, Jang Hasung, Kim (2003) xem xét ảnh hưởng của quản trịc ông ty lên giá trị công ty ở Hàn Quốc. Kết quả chỉ ra mối quan hệ tỷ lệ thuận giữa chỉ số quản trị công ty và tỷ lệ giá trị thị trường trên giá trị sổ sách và Tobin’s Q. Một nghiên cứu khác được thực hiện bởi Anderson. A và Gupta. P (2009) so sánh giữa các quốc gia về quản trị công ty (được đo lường bởi Corporate Governance Quotient) và tình hình hoạt động của công ty. Kết quả cho thấy mối tương quan tỷ lệ thuận và tỷ lệ nghịch phụ thuộc vào cấu trúc tài chính của quốc gia và hệ thống pháp lý. 2.4.3.2. Cách tiếp cận thông qua một số nhân tố của quản trị công ty tác động đến hiệu quả hoạt động Mối quan hệ giữa số lượng thành viên Hội đồng quản trị với hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Có 2 trường phái khác nhau về mối quan hệ giữa quy mô của Hội đồng quản trị (HĐQT) và hiệu suất công ty. Trường phái đầu tiên cho rằng quy mô của HĐQT càng nhỏ thì đóng góp càng nhiều vào thành công của công ty (Lipton and Lorsch, 1992; Jensen, 1993; Yermack, 1996). Trường phái thứ hai lại cho rằng HĐQT với quy mô lớn hơn sẽ làm tăng hiệu suất công ty. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng quy mô HĐQT lớn sẽ hỗ trợ và tư vấn quản lý công ty hiệu quả hơn do sự phức tạp của môi trường kinh doanh và văn hóa công ty (Klein, 1998). Thêm vào đó, quy mô HĐQT lớn hơn sẽ quy tập được nhiều thông tin hơn. Vì vậy, hiệu suất công ty sẽ được nâng cao với quy mô HĐQT lớn hơn (Dalton and ctg, 1999). Giả thuyết nghiên cứu: H3.1: Có sự tác động của quy mô HĐQT tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng Mối quan hệ giữa thành viên nữ thuộc hội đồng quản trị với hiệu quả hoạt động của ngân hàng Thành viên nữ thuộc HĐQT là đối tượng xuất hiện thường xuyên trong các nghiên cứu thực nghiệm. Họ phản ánh sự đặc trưng, đa dạng của HĐQT (Dutta và Bose, 2006). Hơn nữa, theo nghiên cứu của Smith và cộng sự. (2006), có ba nguyên nhân chính : (1) Thành viên nữ thường có hiểu biết về thị trường sâu rộng hơn so với thành viên nam. Do đó, những hiểu biết của họ sẽ làm tăng tính hiệu quả trong những quyết định của HĐQT; (2) Việc thành viên nữ xuất hiện trong HĐQT sẽ tạo nên hình ảnh đẹp hơn cho 11 công ty trong mắt cộng đồng và đóng góp tích cực vào hiệu suất của công ty; (3) Các thành viên khác trong HĐQT sẽ được nâng cao hiểu biết về môi trường kinh doanh trong trường hợp thành viên nữ được bổ nhiệm. Giả thuyết nghiên cứu: H3.2: Có sự tác động của số lượng thành viên là nữ giới trong HĐQT tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng Mối quan hệ giữa trình độ của Hội đồng quản trị với hiệu quả hoạt động của ngân hàng Vai trò chính của HĐQT là quản trị nội bộ công ty (Fama, 1980). HĐQT là bộ máy điều hành của công ty (Fama và Jensen, 1983). Những quyết định đúng đắn của HĐQT sẽ nâng cao hiệu suất công ty. Để đạt được điều này, thành viên HĐQT phải được trang bị đầy đủ kiên thức về tài chính, kế toán, marketing, thông tin hệ thống, luật pháp và các mảng khác liên quan đến quá trình quản lý. Những yêu cầu trên đồng nghĩa với việc mỗi thành viên trong HĐQT sẽ đóng góp một phần quan trọng và tích cực trong quá trình quản trị công ty và hiệu suất công ty hay nói cách khác hiệu quả hoạt động của công ty phụ thuộc vào trình độ chuyên môn của các thành viên HĐQT (Adams và Fereira 2007) (Nicholson và Kiel, 2004; Fairchild và Li, 2005; Adam và Ferreira, 2007). Giả thuyết nghiên cứu: H3.3: Có sự tác động của trình độ học vấn của HĐQT tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng Mối quan hệ giữa kinh nghiệm làm việc của hội đồng quản trị với hiệu quả hoạt động của ngân hàng Có nhiều quan điểm cho rằng thành viên HĐQT với thâm niên làm việc cao sẽ có nhiều kinh nghiệm trong quản lý hơn. Những kinh nghiệm này được cho là sẽ đóng góp nâng cao hiệu suất công ty nhiều hơn. Tuy nhiên, thành viên lâu năm thường có xu hướng quyết liệt và độc tài hơn. Những phẩm chất khác nhau của thành viên HĐQT sẽ quyết định sự thành bại của công ty (Carlson và Karlsson, 1970). Thành viên HĐQT với độ tuổi trung bình cao hơn sẽ phải đối mặt với nhiều áp lực hơn trong việc thay đổi môi trường làm việc và điều này sẽ cản trở việc thực hiện các quyết định chiến lược (Child, 1975). Mặc dù có nhiều tranh cãi xung quanh mối quan hệ giữa kinh nghiệm của HĐQT và hiệu suất công ty, theo lý thuyết về hạn chế nguồn lực, thành viên với nhiều kinh nghiệm sẽ đối phó tốt hơn trong môi trường kinh doanh bằng cách làm việc theo nhóm hiệu quả, đóng góp tích cực vào hiệu suất công ty (Wegge và cộng sự., 2008). Giả thuyết nghiên cứu: H3.4: Có sự tác động của kinh nghiệm làm việc của HĐQT tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng Mối quan hệ giữa thành viên HĐQT độc lập với hiệu quả hoạt động của ngân hàng Sự độc lập của HĐQT lớn hơn được nhận thức như một cơ chế giám sát và giữ vai trò quan trọng trong việc hạn chế và kiểm soát vấn đề đại diện. Kết quả nghiên cứu của McKnight và Mira (2003) và Henry (2004) cũng cho thấy chi phí đại diện sẽ thấp hơn nếu số lượng thành viên độc lập trong HĐQT cao hơn. Nghiên cứu Fama và Jensen (1983) khám phá ra rằng các thành viên HĐQT bên trong do sở hữu nhiều thông tin hơn thường cấu kết với các nhà quản trị để đưa ra những quyết định chống lại các cổ đông. Do vậy, HĐQT với các thành viên bên ngoài sẽ làm tăng khả năng giám sát nên sẽ loại bỏ được cơ bản vấn đề đại diện. Bhagat và Black (2002) sử dụng tỷ lệ các thành viên độc lập trừ tỷ lệ các thành viên bên trong làm biến đại diện và kết quả cho thấy rằng mức độ độc lập của HĐQT có tương quan dương có ý nghĩa đến hiệu quả trong ngắn hạn. 12 Giả thuyết nghiên cứu: H3.5: Có sự tác động của số lượng thành viên độc lập trong HĐQT tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng Mối quan hệ giữa cổ đông lớn với hiệu quả hoạt động của của ngân hàng Các nghiên cứu thực nghiệm về cổ đông lớn của Shleifer và Vishny (1997) kết luận rằng các cổ đông lớn có ảnh hưởng quan trọng trong điều hành quản lý công ty: (1) Cổ đông nhỏ sẽ phải gánh chịu những hậu quả nghiêm trọng từ việc lạm dụng quyền lực trong quá trình vận hành công ty; (2) Sự quản lý khắt khe của nhóm cổ đông lớn có thể cản trở hoạt động của công ty. Việc điều hành quản lý sẽ không thay đổi để thích ứng kịp với sự thay đổi của môi trường kinh doanh. Mặc dù có nhiều tranh cãi về tác động của cổ đông lớn tới hoạt động công ty, nhiều nghiên cứu đều nhận thấy sự quan trọng của họ. Cụ thể, cổ đông lớn đóng vai trò quan trọng trong việc điều hành công ty do họ có đủ kỹ năng, thời gian và theo sát hoạt động của công ty. Denis và McConnell (2003), Becker và cộng sự. (2011) nhận định quyền lực điều hành tập trung vào nhóm cổ đông lớn về cơ bản sẽ tác động tích cực đến công ty. Giả thuyết nghiên cứu: H3.6: Có sự tác động của yếu tố cổ đông lớn tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng Mối quan hệ giữa quyền sở hữu nhà nước với hiệu quả hoạt động của ngân hàng Cổ đông nhà nước cũng như các cổ đông khác, cũng có những xung đột lợi ích nhưng cũng phải đảm bảo hiệu quả hoạt động cho nhà nước. Ngoài ra, các công ty có cổ phần nhà nước thường xuất phát từ những công ty nhà nước cổ phần hóa và có những ưu đãi hơn so với các công ty cổ phần khác như ưu đãi hơn từ các chính sách nhà nước, có nhiều tài sản hơn, có mối quan hệ với ngân hàng nên việc tiếp cận các nguồn vốn bên ngoài dễ dàng hơn, chi phí vốn thấp hơn (Borisova và Megginson, 2011; Sun và cộng sự, 2002) nên hiệu quả hoạt động được kỳ vọng cao hơn. Giả thuyết nghiên cứu: H3.7: Có sự tác động của yếu tố sở hữu của nhà nước tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng Mối quan hệ giữa sở hữu nước ngoài với hiệu quả hoạt động của ngân hàng Các cổ đông nước ngoài thường là những nhà đầu tư chuyên nghiệp, kỹ năng hiện đại kiểm soát và ngăn chặn những hành động gây thiệt hại cho cổ đông của người quản lý. Theo nghiên cứu của Vinh (2010) về sở hữu nhà đầu tư nước ngoài trên sàn HOSE từ 2007 đến 2009 thì các nhà đầu tư nước ngoài thích đầu tư vào những công ty lớn, tỷ lệ vốn hóa thị trường trên vốn chủ sở hữu cao và có tỷ lệ nợ thấp. Ngoài ra, Jeon và cộng sự (2010) cho rằng các nhà đầu tư nước ngoài thích những công ty có lớn, ổn định, có nhiều cơ hội đầu tư hơn. Hơn nữa, các nhà đầu tư nước ngoài thường có kinh nghiệm quản trị, có khả năng điều hành, có quan hệ thị trường và đối tác lớn nên thường hỗ trợ công ty hoạt động hiệu quả hơn. Giả thuyết nghiên cứu: H3.8: Có sự tác động của phần trăm sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng 2.5. Mô hình nghiên 3.1. Thi 3.1.1. Ph Quá trình nghiên c sự hỗ trợ của ph 3.1.2. M 3.1.2.1. T Tổng thể yết trên hai sàn ch được giao dị bắt đầu mở c 3.1.2.2. Ch Phương pháp ch dụng trong ch Việt nam, trong th - Về số l Tính đế (ngân hàng HabuBank 16 ngân hàng ban lượng ngân h - Về quy mô t tài sản của các ngân h - Về quy mô v điều lệ của các ngân - Về số hệ thống còn 4 ngân hàng th thập số liệu c Việt Nam chư ngân hàng thươ Như vậ điều kiện để 3.2. Nghiên 3.2.1. M - Phân tích h đánh giá mức cứu CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C ết kế nghiên cứu ương pháp nghiên cứu ứu tác giả sử dụng ph ần mềm SPSS phiên bản ẫu nghiên cứu của luận án ổng thể nghiên cứu nghiên cứu của luận án đ ứng khoán (VN-index và Hnx ch trên thị trường OTC tro ửa) đến năm 2014 ọn mẫu nghiên cứu ọn mẫu ngẫu nhiên là ph ọn mẫu nghiên cứu. Với 16 ngân h ời gian từ 2006 đến 2014 ượng ngân hàng: n hết năm 2015 thì số lượng ngân h đã bị sáp nhập nên s đầu) trên tổng số 28 ngân hàng àng của toàn hệ thống. ổng tài sản, mẫu nghi àng ốn điều lệ, mẫu nghiên c hàng lượng các ngân hàng thương m ương mại nhà n ủa 3 ngân hàng, riêng ngân hàng Nông nghi a cổ phần hóa nên luận án không nghiên c ng mại nhà nước trong m y, có thể khẳng định, mẫu nghiên c đưa vào nghiên cứu. cứu định lượng ục tiêu nghiên cứu ồi quy bội để kiểm định các gi độ ảnh hưởng của các biến đạ ỨU ương pháp nghiên cứu đị 18. ược xác định là những ngân h -index) và các ngân hàng c ng giai đoạn từ giai đoạn 2006 (th ương pháp được tác giả àng trên tổng số 36 NHTM c àng nghiên cứu là 15 ngân hàng ố mẫu chỉ còn 15 ngân hàng t , tức là chiếm khoả ên cứu chiếm quy mô khoảng 69,56% t ứu chiếm khoảng 63,15% t ại nhà nước: Đến cuối nă ước. Trong số này, tác gi ệp và Phát tri ứu. Như v ẫu nghiên cứu chiếm 75% trên t ứu mang tính đại diện khá cao, ả thuyết H1.1 và H1.2, i diện cho thông tin bất đố 13 nh lượng với àng đã niêm ổ phần ời điểm quyết định sử ủa ừ số mẫu ng 53,57% số ổng ổng vốn m 2015, toàn ả tiến hành thu ển nông thôn ậy, số lượng ổng mẫu. đủ đồng thời i xứng và các 14 biến kiểm soát tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng - Phân tích hồi quy bội để kiểm định các giả thuyết H2.1, H2.2, H2.3, H2.4, H2.5, H2.6, H2.7 và H2.8, đồng thời đánh giá mức độ ảnh hưởng của các biến quản trị công ty tới biến phụ thuộc là R&D. - Phân tích hồi quy bội để kiểm định các giả thuyết H2.9, H2.10, H2.11, H2.12, H2.13, H2.14, H2.15 và H2.16, đồng thời đánh giá mức độ ảnh hưởng của các biến quản trị công ty tới biến phụ thuộc là Leverage. - Phân tích hồi quy bội để kiểm định các giả thuyết H3.1, H3.2, H3.3, H3.4, H3.5, H3.6, H3.7 và H3.8 đồng thời đánh giá mức độ ảnh hưởng của các biến quản trị công ty và các biến kiểm soát tới biến phụ thuộc là hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần của Việt nam. 3.2.2. Phương pháp nghiên cứu Dữ liệu sau khi được thu thập, tác giả tiến hành lọc dữ liệu, làm sạch dữ liệu, mã hóa, nhập liệu và sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 18 để phân tích dữ liệu. Tiếp theo, dữ liệu đã được làm sạch và nhập vào phần mềm. Nghiên cứu sẽ đi vào: (1) Phân tích mối quan hệ giữa: thứ nhất, các biến độc lập thuộc vấn đề quản trị công ty và các biến phụ thuộc đại diện cho thông tin bất đối xứng. Thứ hai, các biến quản trị công ty và biến kiểm soát với biến phụ thuộc là hiệu quả hoạt động của ngân hàng được đo thông qua chỉ số lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA). Thứ ba, các biến đại diện cho thông tin bất đối xứng và biến kiểm soát với biến phụ thuộc là hiệu quả hoạt động của ngân hàng được đo thông qua chỉ số lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) (2) Phân tích mô hình hồi quy bội: Để phân tích được tác động của các biến độc lập tới các biến phụ thuộc, tác giả phân tích bốn mô hình hồi quy gồm: Mô hình 1 xem xét sự ảnh hưởng của tất cả các biến nhân tố thuộc phạm trù quản trị công ty tới biến phụ thuộc đại diện cho thông tin bất đối xứng là R&D. Mô hình 2 xem xét sự ảnh hưởng của tất cả các biến nhân tố thuộc phạm trù quản trị công ty tới biến phụ thuộc đại diện cho thông tin bất đối xứng là Leverage. Mô hình 3 xem xét sự tác động của thông tin bất đối xứng và tất cả các biến kiểm soát tác động tới biến chịu tác động là hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Mô hình 4 xem xét sự tác động của các nhân tố thuộc phạm trù quản trị công ty và các biến kiểm soát tới biến phụ thuộc là hiệu quả trong hoạt động của ngân hàng được đo bằng lợi nhuận trên tài sản (ROA). CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 4.1 Tổng quan về quản trị công ty tại các ngân hàng thương mại Những vấn đề tồn tại trong hoạt hoạt động quản trị tại các NHTM Việt Nam thể hiện ở những điểm chính sau. Thứ nhất, quản lý rủi ro chưa được tốt. Tỷ lệ nợ xấu, sở hữu chéo, can thiệp của chính quyền trung ương và địa phương trong hoạt động cho vay của ngân hàng, công tác thanh tra giám sát ngân hàng chưa thực sự phản ánh chính xác hoạt động của thị trường tài chính Việt Nam. Thứ hai, tại các NHTM, các thành viên độc lập đều thiếu và cộng hưởng với hạn chế về năng lực của người điều hành dẫn đến hiệu quả kinh doanh thấp. Thứ ba, mối quan hệ không minh bạch, rõ ràng giữa HĐQT, ban điều hành và ban kiểm soát dẫn đến tình trạng thiếu tính khách quan đặc biệt là tính độc lập khi thực hiện chức năng của mình. Thứ tư, mô hình quản lý và tổ chức của các ngân hàng hiện nay còn thể 15 hiện nhiều nược điểm. Thứ năm, quản trị nội bộ trong các NHTM cũng chưa được quan tâm đúng với tầm quan trọng của mình. Thứ sáu, hiện nay, hoạt động ngân hàng được điều chỉnh bởi Luật các Tổ chức tín dụng, Luật Ngân hàng Nhà nước, Luật doanh nghiệp. Tuy nhiên, xét trên góc độ thực tế triển khai các luật, một số văn bản dưới luật đang được áp dụng chưa phù hợp dẫn đến mục tiêu đảm bảo an toàn và hiệu quả trong hoạt động ngân hàng chưa được thực hiện tốt. Thứ bẩy, khuôn khổ quản trị hiện hành chưa bảo vệ được quyền cổ đông, đặc biệt đối với cổ đông nhỏ. Thứ tám, vấn đề tham nhũng còn tồn tại. Thứ chín, vấn đề sở hữu nhà nước trong các ngân hàng. Một số nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng yếu tố lớn nhất ngăn cản việc thiết lập cấu trúc quản trị công ty trong ngân hàng đối với các ngân hàng tại Việt Nam đó chính là vấn đề sở hữu Nhà nước. 4.2. Thống kê mô tả các ngân hàng được thu thập dữ liệu nghiên cứu 4.2.1. Thống kê mô tả về đặc điểm của các ngân hàng TMCP luận án nghiên cứu - Về quy mô tổng tài sản, mẫu nghiên cứu chiếm quy mô khoảng 69,56% tổng tài sản của các ngân hàng. Trong đó được chia thành 2 nhóm rõ rệt: Thứ nhất là nhóm 3 ngân hàng lớn có quy mô tài sản chiếm hơn một nửa (52,27%) trong tổng số các ngân hàng của mẫu và chiếm 36,36% trong toàn bộ hệ thống, tất cả đều là các ngân hàng TMCP nhà nước. Thứ hai là 12 ngân hàng còn lại có quy mô tài sản chỉ chiếm có chưa đến một nửa (47,73%) giá trị tài sản trong tổng số mẫu nghiên cứu và chiếm 33,2% trong toàn hệ thống. Đây đều là các ngân hàng được thành lập sau này và nhà nước không có cổ phần tại các ngân hàng này. - Về quy mô vốn điều lệ, mẫu nghiên cứu chiếm khoảng 63,15% tổng vốn điều lệ của các ngân hàng. Cũng tương tự như quy mô tài sản, thống kê mô tả mẫu về vốn điều lệ cũng tách các ngân hàng trong mẫu ra làm 2 nhóm: Thứ nhất là nhóm các ngân hàng TMCP nhà nước với quy mô vốn điều lệ chiếm gần một nửa (48,95%) trong tổng số vốn của các ngân hàng thuộc mẫu nghiên cứu và chiếm 30,91% tổng số vốn điều lệ trong toàn hệ thống. Thứ hai là nhóm 12 ngân hàng còn lại với số vốn chiếm hơn một nửa (51,05%) trong tổng số vốn điều lệ của mẫu và chiếm 32,24% tổng số vốn điều lệ của các ngân hàng trong toàn bộ hệ thống. - Về tính chất sở hữu của các ngân hàng: Số lượng ngân hàng thương mại nhà nước trong mẫu nghiên cứu chiếm 75% trên tổng mẫu. Các ngân hàng còn lại (12 ngân hàng) là ngân hàng thương mại cổ phần chiếm 50% trên tổng số 24 ngân hàng thương mại cổ phần trên toàn hệ thống. 4.2.2. Thống kê mô tả biến độc lập là các yếu tố thuộc quản trị công ty và kiểm định dạng phân phối của các thang đo biến độc lập Kết quả thống kê mô tả các biến độc lập cho thấy, trong giai đoạn từ năm 2006 đến năm 2014: - Số lượng thành viên HĐQT thay đổi nằm trong khoảng từ 4 đến 11 thành viên, phần lớn nằm ở mức từ 4 đến 7 thành viên. - Số lượng thành viên nữ trong HĐQT thay đổi nằm trong khoảng từ 0 đến 4 thành viên, phần lớn chỉ nằm ở mức từ 0 đến 1 người, nhiều ngân hàng trong những thời điểm nhất định hoàn toàn vắng bóng thành viên HĐQT là nữ giới. - Trình độ học vấn của các thành viên HĐQT thay đổi nằm trong khoảng từ 0 đến 9, phần lớn các thành viên HĐQT tại các ngân hàng trong mẫu điều tra trong khoảng thời gian này không có bằng cấp chuyên môn từ đại học trở lên về ngành 16 ngân hàng. - Độ tuổi trung bình của các thành viên HĐQT nằm trong mức từ 39,8 tuổi tới 57 tuổi. - Số lượng thành viên HĐQT độc lập nằm trong mức từ 0 tới tối đa là 3 thành viên, phần lớn ở mức từ 1 thành viên trở xuống, có nhiều ngân hàng, tại nhiều thời điểm, hoàn toàn không có thành viên HĐQT nào là thành viên độc lập. - Về sự tồn tại của các cổ đông lớn trong ngân hàng: phần lớn ngân hàng trong mẫu điều tra tại các thời điểm khác nhau đều có sự xuất hiện của các cổ đông lớn, chỉ một số ít ngân hàng tại một số ít thời điểm là có sự ngoại lệ. - Về sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài: phần lớn các ngân hàng trong mẫu nghiên cứu chưa có sự tham gia tích cực của các nhà đầu tư nước ngoài. Kiểm định Skewness và Kurtosis cho thấy thang đo biến độc lập có phân phối chuẩn, đảm bảo yêu cầu thực hiện các kiểm định và phân tích tiếp theo ở các phần sau. 4.2.3. Thống kê mô tả biến phụ thuộc Phần lớn các ngân hàng trong mẫu nghiên cứu tại phần lớn các thời điểm có mức lợi nhuận trên tài sản (bằng 0,010208) ở dưới mức trung bình (bằng 0,01088) tính bằng đơn vị phần %. Kiểm định Skewness và Kurtosis các biến phụ thuộc có dạng phân phối chuẩn, đủ điểu kiện để tiến hành các kiểm định và phân tích tiếp theo. 4.3. Kiểm định hệ số tương quan giữa các biến thuộc quản trị công ty với các biến thuộc thông tin bất đối xứng và giữa các biến thuộc thông tin bất đối xứng với biến hiệu quả hoạt động của ngân hàng 4.3.1. Kiểm định hệ số tương quan giữa các biến thuộc quản trị công ty và biến đại diện cho thông tin bất đối xứng là biến R&D Có 3 biến có giá trị tương quan giữa biến độc lập và phụ thuộc ở mức 99% và có mối tương quan ngược chiều là biến: Số lượng thành viên HĐQT, Số lượng thành viên HĐQT độc lập và biến phần trăm sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài. Các biến độc lập còn lại không nhìn thấy mối tương quan với biến phụ thuộc. 4.3.2. Kiểm định hệ số tương quan giữa các biến thuộc quản trị công ty và biến đại diện cho thông tin bất đối xứng là biến Leverage Có 2 biến có quan hệ cùng chiều với biến Leverage ở mức 99% là biến: Trình độ học vấn của thành viên HĐQT và biến Sở hữu nhà nước, có 1 biến có quan hệ cùng chiều với biến Leverage ở mức 95% là biến Độ tuổi trung bình của các thành viên HĐQT. 4.3.3. Kiểm định hệ số tương quan giữa các biến thuộc quản trị công ty và biến kiểm soát với biến hiệu quả hoạt động của ngân hàng Có 2 biến có mối tương quan với biến phụ thuộc là biến Số lượng thành viên HĐQT và Số thành viên HĐQT độc lập và ở độ tin cậy là 95%, riêng biến kiểm soát Năm nghiên cứu có mối tương quan ở mức là 99%. Có sự tương quan rất chặt giữa biến độc lập là số năm hoạt động của ngân hàng với yếu tố sở hữu nhà nước với giá trị tương quan ở mức 0.815**. Đây là một dấu hiệu của hiện tượng đa cộng tuyến, vì vậy trong quá trình kiểm định kết quả hồi quy sau này, tác giả sẽ tiến hành kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến trước nhằm loại bỏ những biến bị đa cộng tuyến nếu có. 4.3.4. Kiểm định hệ số tương quan giữa các biến đại diện cho thông tin bất đối xứng và biến kiểm soát với hiệu quả hoạt động của ngân hàng Cả 2 biến đại diện cho thông tin bất đối xứng và biến kiểm soát là Năm 17 nghiên cứu đều có mối tương quan ngược chiều với biến phụ thuộc và ở độ tin cậy là 99%. 4.4. Kiểm định giả thuyết và phân tích hồi quy xác định mối quan hệ giữa quản trị công ty, thông tin bất đối xứng và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng 4.4.1. Kết quả phân tích hồi quy theo mô hình thứ nhất sự tác động của các yếu tố quản trị công ty tới biến đại diện của thông tin bất đối xứng là R&D Bảng 4-9 cho thấy giá trị hệ số R2 điều chỉnh là 0,202. Điều này cho thấy các biến độc lập trong mô hình đã giải thích được 20,2% sự biến thiên của biến R&D và mô hình là phù hợp (F = 5,443***). Hệ số phóng đại phương sai VIF của các biến độc lập được đưa vào phân tích ở mô hình thứ nhất đều có giá trị < 10, kết luận không có hiện tượng đa cộng tuyến giữa các biến độc lập. Bảng 4.9: Kết quả chạy hồi quy và đánh giá độ phù hợp của mô hình 1 Mô hình Biến Mô hình 1 (Beta) Số lượng thành viên HĐQT -.169a Số lượng thành viên nữ của HĐQT -.097 Trình độ học vấn của HĐQT .081 Kinh nghiệm của HĐQT .048 Số thành viên HĐQT độc lập -.235*** Cổ đông lớn -.026 Sở hữu nhà nước -.119 Tỉ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài -.243*** R2 điều chỉnh 20,2% F 5.443*** N = 250 ; ap ≤ 0.1; *p ≤ 0.05; **p ≤ 0.01; ***p ≤ 0.001 Tất cả hệ số tương quan đã được chuẩn hóa (Nguồn: nghiên cứu của tác giả) Số thành viên HĐQT độc lập và Phần trăm sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài là có tác động tới biến phụ thuộc đại diện cho thông tin bất đối xứng là R&D với giá trị Sig < 0,05. Yếu tố mạnh nhất tác động tới thông tin bất đối xứng là yếu tố sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài, với hệ số Beta = -0.243, như vậy khi tỉ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tăng lên 1 đơn vị lệch chuẩn thì yếu tố R&D sẽ giảm đi 0.243 đơn vị lệch chuẩn và qua đó làm giảm tính bất đối xứng của thông tin. Thực tế thì nhà đầu tư nước ngoài thường có yêu cầu rất cao về vấn đề minh bạch hóa thông tin khi rót vốn đầu tư, mua cổ phiếu của các ngân hàng, nên khi tỉ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tăng lên, đồng nghĩa với các yêu cầu về minh bạch hóa thông tin tăng lên, qua đó làm giảm tính bất đối xứng của thông tin. Yếu tố tiếp theo có ảnh hưởng tới thông tin bất đối xứng là số lượng thành viên của HĐQT độc lập, với hệ số Beta = -0.235, tức là khi tăng số lượng thành viên của HĐQT độc lập lên 1 đơn vị lệch chuẩn thì yếu tố R&D sẽ giảm đi tương ứng là 0.235 đơn vị lệch chuẩn kéo theo làm giảm tính bất đối xứng của thông tin. Điều này có thể được giải thích là khi số lượng thành viên HĐQT độc lập tăng lên, mà các thành viên này thường là các chuyên gia, các nhà nghiên cứu hoặc các nhà quản lý liên quan đến lĩnh vực ngân hàng, việc giám sát thông tin một cách minh bạch sẽ dễ dàng hơn, do đây là các thành viên có chuyên môn vững, những thông tin không chính xác là nguồn gốc của tình trạng bất đối xứng về thông tin sẽ được 18 kiểm soát một cách chặt chẽ và qua đó làm giảm tính bất đối xứng của thông tin. 4.4.2. Kết quả phân tích hồi quy theo mô hình thứ hai xác định sự tác động của các yếu tố quản trị công ty tới biến đại diện của thông tin bất đối xứng là Leverage Bảng 4-11 cho thấy giá trị hệ số R2 điều chỉnh là 0,281. Điều này cho thấy các biến độc lập trong mô hình đã giải thích được 28,1% sự biến thiên của biến Leverage. Và mô hình là phù hợp (F = 7,829***) cũng như không có hiện tượng đa cộng tuyến giữa các biến độc lập Bảng 4.11: Kết quả chạy hồi quy và đánh giá độ phù hợp của mô hình 2 Mô hình Biến Mô hình 2 (Beta) Số lượng thành viên HĐQT .138 Số lượng thành viên nữ của HĐQT -.148a Trình độ học vấn của HĐQT -.013 Kinh nghiệm của HĐQT -.042 Số thành viên HĐQT độc lập .223*** Cổ đông lớn .098 Sở hữu nhà nước .609*** Tỉ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài -.184a R2 điều chỉnh 28.1% F 7.829*** N = 250 ; ap ≤ 0.1; *p ≤ 0.05; **p ≤ 0.01; ***p ≤ 0.001 Tất cả hệ số tương quan đã được chuẩn hóa (Nguồn: nghiên cứu của tác giả) Yếu tố mạnh nhất tác động tới thông tin bất đối xứng là yếu tố sở hữu nhà nước, với hệ số Beta chuẩn hóa = .609, điều này phản ánh khi yếu tố sở hữu nhà nước tăng lên 1 đơn vị lệch chuẩn thì biến Leverage sẽ tăng lên 0.609 đơn vị lệch chuẩn qua đó tăng tính bất đối xứng của thông tin. Sự tham gia của nhà nước trong việc góp vốn vào các công ty nói chung và ngân hàng nói riêng đã được nhiều chuyên gia chỉ ra là kém hiệu quả. Rất nhiều trường hợp, thành viên HĐQT đại diện cho phần vốn góp của nhà nước tại các ngân hàng hoàn toàn không có trình độ chuyên môn về ngân hàng, cộng thêm nhà nước lúc đó tuy đóng vai trò là chủ sở hữu nhưng đồng thời vẫn đóng vai trò là cơ quan quản lý. Vậy nên, các nhà quản trị sẽ có xu hướng ít chia sẻ thông tin cũng như ít chia sẻ thông tin một cách chính xác hơn, từ đó kéo theo tính bất đối xứng của thông tin trong các ngân hàng có sở hữu nhà nước tăng lên. Yếu tố tiếp theo có ảnh hưởng tới thông tin bất đối xứng là số lượng thành viên của HĐQT, với hệ số Beta = 0.223, tức là khi tăng số lượng thành viên của HĐQT lên 1 đơn vị lệch chuẩn thì yếu tố Leverage sẽ tăng lên 0.223 đơn vị lệch chuẩn, kéo theo là thông tin bất đối xứng trong ngân hàng sẽ tăng lên. Sự tác động của Số lượng thành viên HĐQT độc lập lúc này lại ngược lại với bên trên khi làm tăng tính bất đối xứng của thông tin trong ngân hàng. Điều này được giải thích là khi số lượng thành viên HĐQT độc lập tăng lên, số thành viên này luôn được coi là 19 người ngoài cuộc so với các thành viên HĐQT vì họ không sở hữu vốn góp, hay nói cách khác là không tận hưởng thành quả hay gánh chịu những rủi ro cùng với các thành viên khác, thậm chí một vài người trong số thành viên HĐQT độc lập này còn là người của cơ quan quản lý, đứng ở vị trí đối lập với lợi ích của ngân hàng. Lúc đó, trong ngân hàng sẽ nảy sinh một xu hướng hạn chế chia sẻ thông tin với những thành viên HĐQT độc lập. Không hiếm các ngân hàng, các thành viên HĐQT độc lập hoàn toàn không biết gì về các hoạt động do không được cung cấp các thông tin về hoạt động của ngân hàng, đó chính là nguyên nhân làm cho tính bất đối xứng của thông tin trong các ngân hàng này tăng lên. 4.4.3. Kết quả phân tích hồi quy theo mô hình thứ ba xác định mức độ tác động của các yếu tố thuộc quản trị công ty và các biến kiểm soát tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng Kết quả kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến, hệ số phóng đại phương sai VIF của biến sở hữu nhà nước có giá trị = 11.671 > 10. Căn cứ vào phần kiểm tra tương quan, tác giả loại biến Số năm hoạt động của ngân hàng. Hệ số phóng đại phương sai của mô hình 3 sau khi loại biến đều có giá trị < 10. Như vậy không thấy dấu hiệu của đa cộng tuyến của các biến độc lập trong mô hình và các biến trong mô hình được chấp nhận R2 điều chỉnh của mô hình 3a là 0.283, bản thân các biến kiểm soát giải thích được 28,3% sự biến thiên của biến phụ thuộc. R2 điều chỉnh của mô hình 3b là 0.413, các biến thuộc mô hình 3b giải thích được 41,3% sự biến thiên của hiệu quả hoạt động của các ngân hàng. Kiểm định F mô hình phù hợp (F =28.609***) Bảng 4.15:Kết quả chạy hồi quy và đánh giá độ phù hợp của mô hình 3 Mô hình Biến Mô hình 3a (Beta) Mô hình 3b (Beta) Biến kiểm soát Năm nghiên cứu -.592*** -.784*** Quy mô tài sản của ngân hàng .141a .514*** Biến chính Số lượng thành viên HĐQT .206** Số lượng thành viên nữ của HĐQT .052 Trình độ học vấn của HĐQT -.092 Kinh nghiệm của HĐQT .046 Số thành viên HĐQT độc lập -.097 Cổ đông lớn -.017 Sở hữu nhà nước -0.444** Tỉ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài 0.114 R2 điều chỉnh 0.283 0.413 F 28.609*** 10.848*** N = 141 ; ap ≤ 0.1; *p ≤ 0.05; **p ≤ 0.01; ***p ≤ 0.001 Tất cả hệ số tương quan đã được chuẩn hóa (Nguồn: nghiên cứu của tác giả) Như vậy, khi năm nghiên cứu tăng một đơn vị lệch chuẩn sẽ làm cho hiệu quả hoạt động của ngân hàng giảm đi 0,784 đơn vị lệch chuẩn (kết luận này chỉ đúng trong thời gian nghiên cứu từ 2006 đến 2014), hay nói cách khác là trong thời gian từ 2006 đến 2014, hiệu quả hoạt động của ngân hàng càng ngày càng giảm. Kết luận này khớp với tình hình thực tế khi ở Việt nam, trong giai đoạn từ 2010 đến 2014 đã ghi nhận là những năm rất khó khăn của ngành ngân hàng. 20 Ở chiều ngược lại, khi quy mô tài sản của ngân hàng tăng lên 1 đơn vị lệch chuẩn thì hiệu quả hoạt động của ngân hàng lại tăng lên 0,514 đơn vị lệch chuẩn. Điều này phản ánh thực tế trong thời gian qua, khi các ngân hàng có quy mô tài sản nhỏ phải đối diện với câu chuyện làm ăn kém hiệu quả dẫn đến bị thua lỗ, bị sáp nhập thì các ngân hàng có quy mô tài sản lớn tỏ ra vững vàng hơn, nói cách khác quy mô tài sản lớn đã góp phần giúp các ngân hàng tiếp tục làm ăn hiệu quả trong thời kỳ khó khăn 2010 đến 2014. Tương tự, khi số lượng thành viên HĐQT tăng lên 1 đơn vị lệch chuẩn thì hiệu quả hoạt động của ngân hàng sẽ tăng lên 0,206 đơn vị lệch chuẩn. Điều này khẳng định khi số lượng thành viên HĐQT tăng lên đồng nghĩa với số người gánh vác trọng trách sẽ tăng lên, các quyết định đưa ra được cân nhắc kỹ lưỡng hơn, nhìn nhận ở nhiều góc độ khác nhau hơn và hiệu quả hoạt động của ngân hàng cũng được cải thiện hơn. Nhưng hiệu quả hoạt động thu được qua việc sở hữu quy mô tài sản lớn và một số lượng thành viên HĐQT đông đảo bị giảm đáng kể đối với các ngân hàng có yếu tố sở hữu nhà nước, với hệ số Beta điều chỉnh = -0.444, khi yếu tố sở hữu nhà nước tăng lên một đơn vị lệch chuẩn thì hiệu quả hoạt động của ngân hàng giảm đi một lượng bằng 0.444 đơn vị lệch chuẩn. Ở mô hình 2, yếu tố sở hữu của nhà nước được coi là một yếu tố làm tăng thêm tính bất đối xứng của thông tin qua đó gián tiếp làm giảm hiệu quả hoạt động của ngân hàng, thì kết quả hồi quy ở mô hình 3b lại phản ánh sự tác động bất lợi một cách trực tiếp của yếu tố sở hữu của nhà nước đến hiệu quả ngân hàng. Yếu tố sở hữu nhà nước ở mô hình 3b thể hiện một thực tế được các chuyên gia ngân hàng – tài chính đã chỉ ra trong việc điều hành các ngân hàng có yếu tố sở hữu nhà nước đó là sự trì trệ, kém nhanh nhạy trước những thay đổi của thị trườngkéo theo hệ quả tất yếu đó là hiệu quả hoạt động của các ngân hàng có yếu tố sở hữu nhà nước bị giảm sút hơn so với các ngân hàng có cùng quy mô tài sản nhưng thuộc sở hữu hoàn toàn của tư nhân. 4.4.4. Kết quả phân tích hồi quy theo mô hình thứ tư xác định mức độ tác động của các biến đại diện thông tin bất đối xứng và các biến kiểm soát tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng Tác giả tiến hành chạy liền lúc 2 mô hình gồm: mô hình thứ nhất chỉ có các biến kiểm soát tác động tới biến phụ thuộc (được ký hiệu là mô hình 4a) và mô hình thứ hai gồm các biến kiểm soát và biến độc lập là các biến đại diện cho thông tin bất đối xứng tác động tới biến phụ thuộc là hiệu quả hoạt động của ngân hàng (ký hiệu là 4b). Hệ số R2 điều chỉnh của mô hình 4a là 29,6%, R2 điều chỉnh của mô hình 4b là 0,441. Như vậy hai biến độc lập đại diện cho thông tin bất đối xứng cùng các biến kiểm soát có ý nghĩa giải thích được 44,1% sự biến động của biến phụ thuộc, riêng các biến đại diện cho thông tin bất đối xứng giải thích thêm được 14,5% sự biến động của biến phụ thuộc là hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Giá trị F = 23.058*** mô hình là phù hợp. Tất cả hệ số VIF đều <10 nên không có hiện tượng đa cộng tuyến. 21 Bảng 4.16: Kết quả chạy hồi quy và đánh giá độ phù hợp của mô hình 4 Mô hình Biến Mô hình 4a (Beta) Mô hình 4b (Beta) Biến kiểm soát Năm nghiên cứu -.621*** -.609*** Quy mô tài sản của ngân hàng .302** .240* Số năm hoạt động -.202a -.046 Biến chính R&D -.294*** Leverage -.267*** R2 điều chỉnh 0.296 0.441 F 20.636*** 23.058*** N = 141 ; ap ≤ 0.1; *p ≤ 0.05; **p ≤ 0.01; ***p ≤ 0.001 Tất cả hệ số tương quan đã được chuẩn hóa (Nguồn: nghiên cứu của tác giả) Như vậy, khi năm nghiên cứu tăng một đơn vị lệch chuẩn sẽ làm cho hiệu quả hoạt động của ngân hàng giảm đi 0,609 đơn vị lệch chuẩn (kết luận này chỉ đúng trong thời gian nghiên cứu từ 2006 đến 2014). Tiếp theo là biến Quy mô tài sản của ngân hàng với hệ số Beta chuẩn hóa = 0.240, tức là khi quy mô tài sản của ngân hàng tăng lên một đơn vị lệch chuẩn thì hiệu quả hoạt động của ngân hàng tăng lên 0.240 đơn vị lệch chuẩn. Cơ chế tác động của quy mô tài sản tới hiệu quả hoạt động đã được giải thích ở mô hình 3b. Tiếp theo là biến R&D, với hệ số Beta chuẩn hóa = -0,294 . Tức là, khi R&D tăng lên 1 đơn vị lệch chuẩn (kéo theo tính bất đối xứng của thông tin tăng lên) thì hiệu quả hoạt động của ngân hàng sẽ giảm đi 0,294 đơn vị lệch chuẩn. Cuối cùng là biến Leverage với hệ số Beta chuẩn hóa = -0,267. Tức là, khi Leverage tăng lên 1 đơn vị lệch chuẩn (kéo theo tính bất đối xứng của thông tin tăng lên) thì hiệu quả hoạt động của ngân hàng sẽ giảm đi 0,267 đơn vị lệch chuẩn. Như vậy, nói chung khi thông tin bất đối xứng tăng lên thì hiệu quả hoạt động của ngân hàng sẽ giảm đi, hay nói cách khác là mức độ bất đối xứng của thông tin ảnh hưởng tiêu cực tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng. 4.4.5. Tổng hợp kết quả phân tích hồi qui của 4 mô hình Từ các bảng kết quả hồi quy ở trên tác giả kết luận về các giả thuyết ở chương 2 như sau: - Giả thuyết H1.1: Được chấp nhận với độ tin cậy 99,9%. Biến đại diện cho thông tin bất đối xứng là R&D ảnh hưởng ngược chiều tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng, hay thông tin bất đối xứng có ảnh hưởng ngược chiều không tốt tới hiệu quả hoạt động của các ngân hàng. - Giả thuyết H1.2: Được chấp nhận với độ tin cậy 99,9%. Biến đại diện cho thông tin bất đối xứng là Leverage ảnh hưởng ngược chiều tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Tương tự như trên, tính bất đối xứng của thông tin ảnh hưởng ngược chiều tới hiệu quả hoạt động của các ngân hàng. - Giả thuyết H2.5: được chấp nhận với độ tin cậy 99%. Yếu tố số lượng thành viên HĐQT độc lập có tác động ngược chiều với thông tin bất đối xứng. - Giả thuy cổ đông nước ngo tới thông tin b - Giả thuy thành viên HĐ - Giả thuy nước có tác độ - Giả thuy viên HĐQT tác - Giả thuy nước tác động ng - Các gi giả thuyết còn l Mô hình còn l 5.1 Khuyến ngh - Nâng cao n của lãnh đạo ngân hàng và th - Áp dụ cách hiệu qu thiết và thực hi - Cải thi quốc tế sẽ giúp các NHTM Vi quốc tế về minh b Ban kiểm soát, tách b 5.2 Khuyến ngh Để tăng c Thứ nhấ thông qua việ viên HĐQT, từng thành viên H Thứ hai, H HÐQT từ bên ngoài nguy cơ lạm d đông giúp cho vi ết H2.8: Được chấp nhận v ài có tác động ngược chi ất đối xứng. ết H2.13: Được chấp nhậ QT độc lập có tác động thuậ ết H2.15: Được chấp nhận v ng thuận chiều với thông tin b ết H3.1: Được chấp nhận v động cùng chiều tới hiệu qu ết H3.7: Được chấp nhận v ược chiều tới hiệu quả ho ả thuyết còn lại, do Sig >0,05, n ại. ại sau khi kiểm tra sự CHƯƠNG 5: KHUY ị đối với hoạt động quả ăng lực thực thi của cơ quan qu ực hiện thêm nhi ng các nguyên tắc về quản tr ả vào hệ thống ngân hàng Vi ện nhiều nghiên cứu hơn. ện chỉ số quản trị công ty (CGI) c ệt Nam ti ạch và công khai hóa thông tin, t ạch giữa quyền quả ị đối với Hội đồng quả ường vai trò của mình, HĐQT c t, đối với thành viên HĐQT c c đánh giá HĐQT. Cụ thể, đ nhằm cung cấp thông tin cho c ĐQT, HĐQT cần báo cáo ĐQT cần tăng cường sự tham gia c để nâng cao tính minh ụng quyền lực của những ngu ệc hoạch định chiến luợc,giám sát quá trình di ới độ tin cậy 95%. Yếu tố tỉ ều tới R&D qua đó tác động ng n với độ tin cậy 99%. Yế n chiều với thông tin bất đố ới độ tin cậy 99,9%. Yếu t ất đối xứng. ới độ tin cậy 95%. Yếu tố Số ả hoạt động của ngân hàng. ới độ tin cậy 95%. Yếu tố ạt động của ngân hàng. ên với độ tin cậy 95% ta bác b phù hợp của các mô hình h ẾN NGHỊ n trị tại ngân hàng ản lý nhà nước, nâng cao nh ều các nghiên cứu về lĩnh ị công ty theo chuẩn mự ệt Nam, cần chuẩn bị các ủa các NHTM theo h ệm cận dần với các thông l ăng cường vai trò n lý và quyền sở hữu. n trị ần thực hiện những việc sau: ần tăng cường năng lực và m ể nâng cao mức độ cẩn trọng c ổ đông giám sát hiệu quả ĐHCĐ hằng năm về những n ủa những thành viên bạch, công khai trong quản tr ời quản lý, bảo vệ lợi ích chính dáng c ều hành ho 22 lệ sở hữu của ược chiều u tố số lượng i xứng. ố Sở hữu nhà lượng thành Sở hữu nhà ỏ các ồi quy: ận thức vực này. c quốc tế một điều kiện cần ướng chuẩn ệ và quy định độc lập của ức độ cẩn trọng ủa các thành hoạt động của ội dung. độc lập trong ị công ty, giảm ủa cổ ạt động kinh 23 doanhcủa công ty duợc hiệu quả hơn Thứ ba, HĐQT cần lựa chọn những thành viên HÐQT có nhiều kinh nghiệm, giỏi chiến luợc, am tường lĩnh vực kinh doanh của công ty; tuyệt đối tránh tình trạng lựa chọn các quan chức hoặc công chức trong các cơ quan quản lý nhà nuớc hoàn toàn xa lạ với hoạt động kinh doanh bầu làm thành viên HÐQT, nhất là ở những ngân hàng có cổ đông nhà nước giữ cổ phần chi phối. Thứ tư, khuyến khích các cổ đông lớn tham gia HĐQT nhằm giảm mâu thuẫn lợi ích trong ngân hàng. Để đảm bảo tính minh bạch và tăng cường sự giám sát của HĐQT, NHTM cần phải tách bạch giữa chức năng giám sát của HĐQT với chức năng điều hành kinh doanh của Ban điều hành, thành viên HĐQT không nên trực tiếp phê duyệt các giao dịch kinh tế cụ thể. Đối với các khoản tín dụng/đầu tư lớn cần phê duyệt của HĐQT thì toàn bộ HĐQT biểu quyết với vai trò giám sát của Hội đồng quản trị đối với Ban điều hành. Thứ năm, để khắc phục tình trạng thiếu thông tin và thông tin ít chính xác, các thành viên HĐQT độc lập cần liên tục truy cập các thông tin và phân tích từ những nguồn tin độc lập, khách quan và trung lập Thứ sáu, các ngân hàng nên có một số lượng thành viên độc lập nhất định tham gia hội đồng quản trị. Các thành viên này cần giữ cả vai trò giám sát và người hỗ trợ đem lại các ý tưởng chiến lược cho ngân hàng. Thứ bảy, HĐQT và Ban kiểm soát cần phải thiết lập hệ thống báo cáo định kỳ (hàng quý) từ tất cả các bộ phận, đơn vị trong TCTD để báo cáo cho Ban kiểm soát thông qua Kiểm toán nội bộ. Trên cơ sở đó, Ban kiểm soát/Kiểm toán nội bộ đánh giá về mức độ nghiêm trọng của các tồn tại, sai phạm, rủi ro để tổng hợp các vấn đề cần báo cáo cho HĐQT và Ngân hàng Nhà nước. 5.3 Khuyến nghị đối với sở hữu Giảm sở hữu nhà nước trong ngân hàng nhằm tăng khả năng sinh lời điều này phù hợp với chủ trương giảm dần vốn nhà nước. Tuy vậy phần vốn đại diện nhà nước vẫn nên giữ cổ phần chi phối. Các cổ đông nhà nước nên tham gia nhiều hơn vào vấn đề quản trị . Cổ đông này cần khắt khe hơn với HĐQT, đặc biệt là trong vấn đề đánh giá, bổ nhiệm kiểm toán độc lập, yêu cầu cung cấp thông tin về lai lịch của những thành viên HĐQT được đề cử, cũng như chất lượng báo cáo của HĐQT và BKS. Cần thể hiện trách nhiệm của mình trong các cuộc họp đại hội cổ đông. 5.4 Khuyến nghị đối với thông tin bất đối xứng Việc hạn chế và giảm thiểu ảnh hưởng của thông tin bất đối xứng, hệ thống tài chính- ngân hàng của Việt Nam cần làm những việc như sau: Nâng cao chất lượng thông tin công bố cho cổ đông và cộng đồng nhà đầu tư nói chung. Để hạn chế “tâm lý ỷ lại”, một mặt chính phủ cần đẩy nhanh quá trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng, tăng tính hiệu quả của thị trường bằng cách kiên quyết giải thể hoặc sáp nhập các tổ chức tín dụng gây ra quá nhiều tổn thất cho xã hội, trên cơ sở phải để cho người chủ các tổ chức này phải trả giá cho những gì họ đã gây ra cho nền kinh tế. Hạn chế ảnh hưởng của “lựa chọn bất lợi” và “người ủy thác- đại diện” đối với toàn hệ thống, cần tăng cường chức năng giám sát hệ thống tài chính, chú trọng nhiều hơn vào các quy định bảo đảm an toàn vĩ mô nhằm quản lý tín dụng chặt chẽ hơn, ngăn ngừa và giảm thiểu rủi ro của cả hệ thống. Cần tăng cường minh bạch hóa thông tin tài chính HĐQT cần xây dựng hệ thống báo cáo trong đó quy định rõ nội dung, thời gian phù hợp nhiệm vụ định hướng và giám sát có liên quan đến lập và công bố. 24 Về phía các ngân hàng công bố thông tin cần tuân thủ những việc sau. Thứ nhất, xây dựng quy chế rõ ràng, nghiêm ngặt về quản trị ngân hàng và cần được phổ biến rộng rãi tới các thành viên để mọi người cùng hiểu cùng thực hiện. Thứ hai, nghiên cầm tình trạng người quản lý hay thành viên HĐQT là những người có khả năng biết trước thông tin thực hiện việc mua bán cổ phiếu cho đến khi thông tin được công bố. 5.5 Khuyến nghị về chính sách Các ngân hàng cần rà soát hệ thống văn bản quản trị như điều lệ, quy chế quản trị, kiểm soát v.v... liên quan đến quản trị công ty đảm bảo tuân thủ đúng các quy định của luật pháp và phù hợp với nguyên tắc quốc tế. 5.6 Khuyến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước Các cơ quan quản lý nhà nước (như Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính,.. ) tác động tới quản trị NHTM trước hết thông qua hệ thống các luật, các quy định liên quan đến hoạt động ngân hàng. Việc áp dụng các nguyên tắc quốc tế về quản trị công ty hoặc xây dựng luật, quy định mới về quản trị NHTM Việt Nam cần tập trung vào các vấn đề sau:Thứ nhất, tăng cường vai trò và năng lực thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước và thúc đẩy việc cưỡng chế tuân thủ pháp luật; thứ hai, xây dựng khung pháp lý để bảo vệ lợi ích của cổ đông nhỏ; thứ ba, tăng cường tính độc lập của HĐQT, Ban kiểm soát và tăng cường hiệu lực thực thi của các quy định hiện hành; thứ tư, nâng cao nhận thức và đào tạo thành viên HĐQT các NHTM về các vấn đề quản trị công ty; thứ năm, tăng cường minh bạch thông tin để thị trường đặc biệt là cổ đông nhỏ có thể tiếp cận thông tin một cách kịp thời, đầy đủ và chính xác. 5.7. Một số kiến nghị khác Dựa vào kết quả nghiên cứu ta nhận thấy, mặc dù phần trăm sở hữu nước ngoài không tác động trực tiếp đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTM Việt Nam nhưng lại thông qua biến R&D làm tăng hiệu quả hoạt động. Vì vậy, đề xuất các cơ quan tham mưu về chính sách nghiên cứu tăng cường tỷ lệ nắm giữ của nhà đầu tư nước ngoài, phù hợp với mức độ phát triển kinh tế và đảm bảo an toàn hệ thống tài chính. Thông qua kết quả nghiên cứu tại chương bốn, ta cũng nhận thấy số lượng thành viên độc lập trong HĐQT thông qua biến Leverge làm tăng hiệu quả hoạt động ngân hàng thương mại. Trong thực tế cũng cho thấy, hiện nay, số lượng thành viên hội động quản trị trong các ngân hàng chiếm một tỉ lệ còn thấp, khoảng từ một đến hai thành viên. Số lượng này thấp hơn so với thế giới. Theo nghiên cứu thế giới để đạt được hiệu quả hoạt động cũng như tăng cường tính minh bạch thì số lượng nên từ 5 đến 10 người. Chính vì vậy, tác giả kiến nghị tăng cường số lượng thành viên độc lập trong HĐQT. Ngoài hai kiến nghị đã nêu trên, qua nghiên cứu của mình, tác giả cũng đề xuất tăng cường quy mô của hội động quản trị. Khi tăng qui mô hội đồng quản trị sẽ tạo được cơ hội cho các cổ đông nhỏ được tham gia vào các hoạt động điều hành chung, được đóng góp năng lực và có tiếng nói trong việc đưa ra các quyết sách của ngân hàng, cũng như đảm bảo được quyền lợi của mình. 5.8 Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo Nghiên cứu có một số hạn chế như sau. Thứ nhất, chưa đi sâu nghiên cứu vấn đề quản trị công ty trong khối ngân hàng nước ngoài, ngân hàng liên doanh và các tổ chức tín dụng phi ngân hàng (HSBC, ANZ, Citibank, ). Thứ hai, chưa nghiên cứu các biến khác cũng đại diện cho hiệu quả hoạt động của ngân hàng như ROE. Những hạn chế trên là những gợi ý cho các nghiên cứu tiếp theo như: mở rộng đối tượng nghiên cứu là các ngân hàng có 100% vốn nước ngoài hoặc các tổ chức tín dụng phi ngân hàng v.v