Tóm tắt Luận văn Pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai - Từ thực tiễn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ./.. ../. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ PHƯỚC TOÀN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN CƯ KUIN, TỈNH ĐẮK LẮK Chuyên ngành: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 60380102 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC ĐẮK LẮK – 2017 Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN TUẤN KHANH Phản biện 1: PGS. TS. Lê Thị Hương Phản biện 2: TS. Đỗ Văn Dương Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Địa điểm: Phòng số 07, Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Phân viện khu vực Tây Nguyên, Học viện Hành chính Quốc gia . Số 51, Đường Phạm Văn Đồng, phường Tân Hòa, Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk Thời gian: Vào hồi 08 giờ 30 phút, ngày 29 tháng 5 năm 2017 Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Khoa Sau Đại học, Học viện Hành chính Quốc gia 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Đất đai là tài sản vô cùng quý giá, vừa là tư liệu sản xuất, vừa là điều kiện cần thiết trong đời sống của tất cả mọi người, đóng vai trò quyết định cho sự phát triển kinh tế - xã hội của nước ta. Đất đai vừa là tài sản có giá trị cao vừa tham gia các giao dịch trên thị trường nên tranh chấp, khúc mắc về đất đai là không thể tránh khỏi. Việc tìm ra các cơ chế để giải quyết, đảm bảo ổn định xã hội và cân bằng lợi ích của các chủ thể liên quan đến đất đai, quản lý và sử dụng đất đai hiệu quả là mục tiêu quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế của nước ta. Trong bối cảnh nền kinh tế chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Nhà nước đang nổ lực hoàn thiện hệ thống pháp luật thì ý nghĩa của hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai là lĩnh vực thường xuyên xảy ra khiếu nại, tố cáo nhiều hơn các lĩnh vực khác càng được thể hiện rõ nét. Pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo, pháp luật về đất đai đã hoàn thiện hay chưa, còn tồn tại những vấn đề nào dẫn đến tình trạng khiếu nại, tố cáo là vấn đề nóng bỏng của xã hội và biện pháp nào để khắc phục tình trạng này là những vấn đề cần nghiên cứu. Huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk có vị trí địa lý nằm dọc trên Quốc lộ 27, cách Trung tâm thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk 15 km. Những năm gần đây, tình hình khiếu nại, tố cáo trong 2 lĩnh vực đất đai trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk ngày càng trở nên đa dạng, phức tạp, phát sinh nhiều vụ việc đông người và kéo dài, nhất là tình hình khiếu nại, tố cáo đông người liên quan đến thu hồi đất, đền bù hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất để xây dựng các công trình công cộng. Bên cạnh đó, tình trạng quản lý đất đai lỏng lẻo, lấn chiếm đất đai, xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp vẫn còn diễn ra rất nhiều, chưa được xử lý dứt điểm. Hoàn thiện pháp luật và đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai nhằm đảm bảo lợi ích chính đáng của người dân, góp phần ổn định kinh tế - xã hội là nhu cầu cấp thiết trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk hiện nay. Chính vì vậy, tác giả chọn đề tài: “Pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai - Từ thực tiễn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk” làm đề tài Luận văn Thạc sĩ Luật học. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai là đề tài thu hút sự quan tâm của giới khoa học pháp lý. Thời gian qua đã có các công trình nghiên cứu, sách báo pháp lý và các bài viết liên quan đến vấn đề này dưới góc độ lý luận và thực tiễn, như: - Kỹ năng áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp đất đai ở Việt Nam (Sách chuyên khảo, Tiến sĩ Doãn Hồng Nhung, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội 2014); Pháp luật về thanh tra và xử lý vi phạm pháp luật đất đai ở Việt Nam (Sách chuyên khảo, Tiến sĩ Doãn Hồng Nhung, Nxb Xây dựng 2013); Khiếu nại, tố cáo hành chính và giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính ở Việt Nam hiện nay (Sách chuyên khảo, Viện Khoa học thanh tra, Thanh tra Chính phủ 2012). 3 - Pháp luật về giải quyết khiếu nại tố cáo ở Việt Nam (Trần Ngân Hà, Luận văn Thạc sĩ, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội); Hiệu quả hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước ở Ninh Bình hiện nay (Nguyễn Thị Hồng Thơm, Luận văn Thạc sĩ, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội); Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam hiện nay và vấn đề hoàn thiện (Phạm Anh Tuấn, Luận văn Thạc sĩ, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội); Thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh (Nguyễn Ngọc Linh, Luận văn Thạc sĩ, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội); Thi hành pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn thành phố Đà Nẵng (Võ Nguyên Chương, Luận văn Thạc sĩ, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội). - Khiếu nại, tố cáo hành chính - cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp (Đề tài Khoa học cấp Nhà nước, Thanh tra Chính phủ); Thu hồi đất và giải quyết khiếu nại về thu hồi đất ở Việt Nam hiện nay - Những vấn đề lý luận và thực tiễn (Đề tài khoa học, Viện Khoa học Thanh tra, Thanh tra Chính phủ). - Bài viết trên các trang báo: Giải quyết khiếu nại, tố cáo phải biến nhận thức thành hành động (trên trang WWW.thanh tra.gov.vn); Giải quyết khiếu nại, tố cáo luôn đòi hỏi sự vào cuộc mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị (trên trang WWW.noichinh.com); Khiếu nại, tố cáo về đất đai vẫn tăng (trên trang WWW.dangcongsan.vn) Các công trình, bài viết chủ yếu đi sâu nghiên cứu về từng vấn đề trong khiếu nại, tố cáo mà chưa khái quát hóa từ mặt lý luận 4 đến đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về khiếu nại, tố cáo; đồng thời, chưa tổng kết được các nguyên nhân dẫn đến tình trạng khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai chiếm tỷ lệ cao để đưa ra các giải pháp cải thiện tình hình. Tiếp tục kế thừa những thành quả nghiên cứu của các công trình, bài viết trên đây, Luận văn đi sâu tìm hiểu một cách có hệ thống, toàn diện về khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai. Bên cạnh đó, địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk có những đặc điểm riêng biệt về nguồn tài nguyên đất đai và quản lý, sử dụng đất đai, vì vậy luận văn tìm hiểu thực trạng việc thực hiện pháp luật và nguyên nhân dẫn đến tình trạng khiếu nại, tố cáo kéo dài, phức tạp trên địa bàn huyện Cư Kuin trong những năm gần đây để đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn Mục đích: Làm sáng tỏ cơ sở lý luận pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai, đánh giá đúng đắn thực trạng thực hiện pháp luật trong lĩnh vực này từ thực tiễn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk. Trên cơ sở đó, đưa ra các giải pháp để hoàn thiện và đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai. Nhiệm vụ: Một là: Phân tích, đánh giá những kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong hệ thống quy định của pháp luật và thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu 5 nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai. Hai là: Đề xuất được các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn Đối tượng: Các quy phạm pháp luật thực định về khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai đang có hiệu lực thi hành. Phạm vi nghiên cứu: Phân tích, tìm hiểu các nội dung về khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai quy định tại Luật Khiếu nại năm 2011, Luật Tố cáo năm 2011, Luật Đất đai năm 2013, các văn bản hướng dẫn thi hành có liên quan và tình hình thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn huyện Cư Kuin trong giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn Phương pháp luận: Luận văn vận dụng các thành tựu nghiên cứu khoa học, những luận điểm khoa học trong các công trình nghiên cứu, sách chuyên khảo, bài viết của các tác giả khác để phát triển nội dung nghiên cứu trong luận văn. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng tổng hợp các phương pháp lịch sử, so sánh, phân tích, tổng hợp, thống kê và vận dụng chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước về khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo để làm sáng tỏ các vấn đề được 6 nghiên cứu trong luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Qua việc nghiên cứu đề tài này, kết quả luận văn sẽ đóng góp cho khoa học ở những khía cạnh như sau: Thứ nhất: Góp phần hình thành nhận thức thống nhất về vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai và hoàn thiện pháp luật về lĩnh vực này. Thứ hai: Đưa ra được những giải pháp, nhiệm vụ cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật và đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk, nhằm phát huy những kết quả đạt được, tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc, tồn tại, hạn chế đang đặt ra. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 03 chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận cơ bản của pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai. Chương 2: Thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai tại huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk. Chương 3: Quan điểm, giải pháp để hoàn thiện pháp luật và đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai. 7 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN CỦA PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI 1.1. Cơ sở lý luận pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai 1.1.1. Khái niệm về khiếu nại và khiếu nại trong lĩnh vực đất đai; về giải quyết khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai 1.1.1.1. Khái niệm về khiếu nại Theo quy định tại Khoản 1, Điều 2 Luật Khiếu nại năm 2011: Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình [16, tr. 7, 8]. 1.1.1.2. Khái niệm về khiếu nại trong lĩnh vực đất đai Khiếu nại trong lĩnh vực đất đai có thể hiểu là một hình thức của khiếu nại hành chính, là việc đề nghị các cơ quan, tổ chức, cá nhân xem xét lại các quyết định, hành vi hành chính đã làm trong quản lý và sử dụng đất đai khi có căn cứ cho rằng các quyết định, hành vi đó trái pháp luật, xâm phạm đến quyền lợi hợp pháp của mình. 8 1.1.1.3. Khái niệm về giải quyết khiếu nại Giải quyết khiếu nại được hiểu là quá trình xem xét, đánh giá đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật có đúng pháp luật hay không, từ đó đưa ra các giải pháp xử lý phù hợp. 1.1.1.4. Khái niệm về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai là một dạng giải quyết khiếu nại hành chính và cũng giống với giải quyết khiếu nại, nó được hiểu là quá trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét, đánh giá đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính trong lĩnh vực quản lý và sử dụng đất đai có đúng pháp luật hay không, từ đó đưa ra các giải pháp xử lý phù hợp. 1.1.2. Khái niệm về tố cáo và tố cáo trong lĩnh vực đất đai; về giải quyết tố cáo và giải quyết tố cáo trong lĩnh vực đất đai 1.1.2.1. Khái niệm về tố cáo Tại Khoản 1, Điều 2 Luật Tố cáo năm 2011 quy định: Tố cáo là việc công dân theo thủ tục do Luật này quy định báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức [17, tr. 7, 8]. 1.1.2.2. Khái niệm về tố cáo trong lĩnh vực đất đai Tố cáo trong lĩnh vực đất đai có thể hiểu là việc cá nhân báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật về quản lý và sử dụng đất đai của bất cứ cơ quan, tổ 9 chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức. 1.1.2.3. Khái niệm về giải quyết tố cáo Giải quyết tố cáo được hiểu là quá trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiếp nhận, xử lý thông tin tố cáo; xác minh, kết luận nội dung tố cáo; xử lý tố cáo của người giải quyết tố cáo và công khai kết luận nội dung tố cáo, quyết định xử lý hành vi vi phạm bị tố cáo. 1.1.2.4. Khái niệm về giải quyết tố cáo trong lĩnh vực đất đai Giải quyết tố cáo trong lĩnh vực đất đai là một dạng giải quyết tố cáo, nó được hiểu là quá trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiếp nhận, xử lý thông tin tố cáo về đất đai; xác minh, kết luận nội dung tố cáo; xử lý tố cáo của người giải quyết tố cáo và công khai kết luận nội dung tố cáo, quyết định xử lý hành vi vi phạm bị tố cáo trong lĩnh vực đất đai. 1.1.2. Đặc điểm của khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai 1.1.2.1. Đặc điểm của khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai Một là: Khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai là một dạng của khiếu nại, tố cáo, vì vậy nó cũng mang những đặc điểm chung của khiếu nại, tố cáo. Hai là: Khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai là một quyền cơ bản của người sử dụng đất. Ba là: Khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai có cùng căn cứ là sự vi phạm pháp luật. 10 Bốn là: Nội dung của khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai rất phong phú và đa dạng. Năm là: Khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai khi xảy ra không chỉ ảnh hưởng tới hoạt động của người sử dụng đất mà nó còn ảnh hưởng tới hoạt động quản lý đất đai của Nhà nước. 1.1.2.2. Đặc điểm của giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai Một là: Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai là một dạng của giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính. Hai là: Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai phải bảo đảm nguyên tắc đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý. Ba là: Cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo phải nắm vững quan điểm lấy dân làm gốc, phải dựa vào dân, bàn bạc dân chủ công khai quỹ đất với dân để giải quyết và phát huy tinh thần đoàn kết, tương trợ trong nội bộ nhân dân để giúp nhân dân tìm ra giải pháp, không gò ép mệnh lệnh. Bốn là: Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai nhằm mục đích phát triển sản xuất, ổn định và từng bước cải thiện đời sống nhân dân. Năm là: Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai phải được thực hiện trong khuôn khổ pháp luật và phải tuân theo trình tự, thủ tục đã được quy định trong các văn bản pháp luật về khiếu nại, về tố cáo và về đất đai. Sáu là: Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai được quy định theo phân cấp quản lý, bao gồm từ cấp huyện lên 11 cấp tỉnh; bên cạnh đó, người dân còn có thể khởi kiện ra Tòa án mà không cần phải chờ giải quyết khiếu nại lần hai (đối với khiếu nại) hoặc tố cáo tiếp (đối với tố cáo). Bảy là: Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai phản ánh mối quan hệ giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong quản lý đất đai với người sử dụng đất. 1.1.3. Vai trò của giải quyết khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai 1.1.3.1. Vai trò của giải quyết khiếu nại, tố cáo nói chung Thứ nhất: Quyền khiếu nại, quyền tố cáo là quyền chính trị cơ bản của công dân, là phương tiện đảm bảo quyền, lợi ích của công dân, lợi ích của Nhà nước. Thứ hai: Khiếu nại, tố cáo và việc giải quyết khiếu nại, tố cáo là một trong những hoạt động nhằm đảm bảo pháp chế, triệt để tôn trọng pháp luật trong hoạt động của các cơ quan Nhà nước và công dân. Thứ ba: Thông qua giải quyết khiếu nại, tố cáo mà các hành vi vi phạm pháp luật, tham nhũng, lãng phí được phát hiện, xử lý kịp thời, từ đó các cơ quan chức năng mới có các biện pháp để xử lý nghiêm minh những sai phạm. Thứ tư: Hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo thể hiện tinh thần nhân đạo, tiến bộ và dân chủ của nước ta. .1.1.3.2. Vai trò của giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai Thứ nhất: Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai là một dạng của giải quyết khiếu nại, tố cáo nên nó cũng có những 12 vai trò của giải quyết khiếu nại, tố cáo. Thứ hai: Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai có ý nghĩa rất quan trọng trong việc đảm bảo cho pháp luật nói chung và pháp luật về đất đai nói riêng được thực thi nghiêm chỉnh, góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động quản lý và sử dụng đất đai. Thứ ba: Việc giải quyết nhanh chóng, đúng pháp luật các khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai, gắn với nó là việc khôi phục kịp thời các quyền, lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất, đồng thời xử lý nghiêm minh, đúng pháp luật những người có hành vi sai phạm sẽ củng cố niềm tin của nhân dân vào chính quyền, chế độ, vào các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước. 1.2. Nội dung của pháp luật và thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai 1.2.1. Nội dung của pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai Pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai là hệ thống các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai. 1.2.1.1. Nội dung cơ bản của pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai Chủ thể quyền khiếu nại trong lĩnh vực đất đai; đối tượng của quyền khiếu nại trong lĩnh vực đất đai; quy định về quyền, nghĩa vụ của người khiếu nại và người bị khiếu nại; các quy định về thẩm quyền, trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan nhà nước 13 trong giải quyết khiếu nại về đất đai; thủ tục giải quyết khiếu nại; các quy định về quản lý công tác giải quyết khiếu nại, giám sát thi hành pháp luật khiếu nại. 1.2.1.2. Nội dung cơ bản của pháp luật về giải quyết tố cáo trong lĩnh vực đất đai Chủ thể thực hiện hành vi tố cáo; đối tượng của quyền tố cáo trong lĩnh vực đất đai; quy định về quyền, nghĩa vụ các chủ thể tham gia vào giải quyết tố cáo; các quy định về thẩm quyền, trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan nhà nước trong giải quyết tố cáo; trình tự, thủ tục giải quyết tố cáo; các quy định về việc bảo vệ người tố cáo 1.2.2. Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai 1.2.2.1. Khái niệm thực hiện pháp luật Thực hiện pháp luật: “Hành vi của chủ thể (hành động hoặc không hành động) được tiến hành phù hợp với quy định, với yêu cầu của pháp luật, tức là không trái, không vượt quá khuôn khổ mà pháp luật đã quy định” [12, tr. 19]. 1.2.2.2. Vai trò của thực hiện pháp luật khiếu nại, tố cáo về đất đai Thứ nhất: Nhà nước ban hành pháp luật để điều chỉnh các mối quan hệ trong xã hội phục vụ lợi ích của Nhà nước và của cả xã hội. Thứ hai: Thực hiện pháp luật có vai trò quan trọng và gắn bó mật thiết với bối cảnh cải cách hành chính. Thứ ba: Thực hiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo và pháp 14 luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai là các hoạt động của các chủ thể tiến hành phù hợp với quy định, với yêu cầu của pháp luật về khiếu nại, tố cáo và pháp luật về đất đai. Thứ tư: Thông qua việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo, Đảng và Nhà nước kiểm tra được tính đúng đắn, sự phù hợp của đường lối, chính sách, pháp luật ban hành, từ đó có cơ sở thực tiễn để hoàn thiện đường lối, chính sách, pháp luật và sự lãnh đạo của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước. Thứ năm: Giải quyết khiếu nại, tố cáo là phương thức bảo đảm sự giám sát của nhân dân đối với hoạt động quản lý của nhà nước và cán bộ, công chức nhà nước. 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai 1.3.1. Yếu tố chính trị Đường lối, chính sách của giai cấp thống trị giữ vai trò chỉ đạo đối với pháp luật. Với ý nghĩa đó, pháp luật nói chung và pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai nói riêng với những thuộc tính vốn có của mình đã trở thành một công cụ quản lý không thể thay thế được của Đảng và Nhà nước ta. 1.3.2. Yếu tố điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội Yếu tố điều kiện tự nhiên về vị trí địa lý, khí hậu, tài nguyên và môi trường có tác động rất lớn và trực tiếp đến quá trình xây dựng và thực hiện pháp luật. Yếu tố kinh tế giữ vai trò quan trọng và tác động trực tiếp đến quá trình xây dựng và thực hiện pháp luật. 1.3.3. Yếu tố pháp luật Trong đời sống xã hội, pháp luật là một trong nhiều phương 15 thức thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng, đồng thời là phương tiện để Nhà nước quản lý kinh tế, xã hội và phát huy quyền làm chủ của nhân dân. 1.3.4. Yếu tố trình độ năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo; ý thức tuân thủ pháp luật của các cơ quan, tổ chức và công dân Ý thức pháp luật và pháp luật là hai hiện tượng xã hội khác nhau, nhưng luôn có mối quan hệ chặt chẽ và tác động qua lại lẫn nhau. Trình độ văn hóa của các chủ thể là yếu tố tác động trực tiếp đến việc thực hiện pháp luật. 1.3.5. Yếu tố phong tục tập quán Tập quán luôn có sự tác động nhất định tới việc xây dựng, thực hiện và bảo vệ pháp luật, nhưng đồng thời cũng chịu sự ảnh hưởng mạnh mẽ của pháp luật ở cả hai mặt tích cực và tiêu cực. 16 Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI, TẠI HUYỆN CƯ KUIN, TỈNH ĐẮK LẮK 2.1. Thực trạng pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai 2.1.1. Sơ lược lịch sử phát triển của pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai Ngày 01/7/1980, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định số 201/CP về việc thống nhất và tăng cường công tác quản lý ruộng đất trong cả nước. Sau một thời gian thực hiện, đến ngày 29/12/1987, Quốc hội đã thông qua Luật Đất đai đầu tiên - Luật Đất đai năm 1987. Ngày 27/11/1981 Pháp lệnh quy định về việc xem xét và giải quyết các khiếu nại, tố cáo của công dân được ban hành và là văn bản pháp lý đầu tiên quy định một cách tập trung, đầy đủ, chi tiết về việc tiếp nhận và giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân. Ngày 02/5/1991, Pháp lệnh khiếu nại, tố cáo được ban hành thay thế Pháp lệnh năm 1981. Ngày 14/7/1993 Quốc hội đã thông qua Luật Đất đai năm 1993. Tiếp đó, Luật Đất đai năm 1993 được sửa đổi, bổ sung một số điều vào năm 1998 và năm 2001. Ngày 02/12/1998, Quốc hội đã thông qua Luật Khiếu nại, tố cáo có hiệu lực từ ngày 01/01/1999 thay thế Pháp lệnh năm 17 1991. Luật Đất đai năm 2003 được ban hành có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2004 và tiếp sau đó, nhiều chính sách pháp luật được từng bước thể chế hóa. Một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử hình thành và phát triển pháp luật về khiếu nại, tố cáo là sự ra đời của Luật Khiếu nại năm 2011 và Luật Tố cáo năm 2011. Luật Đất đai năm 2013 ra đời, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2014 đã kế thừa, phát huy được những ưu điểm của Luật Đất đai năm 2003 và đã bổ sung những quy định mới phù hợp. Trong đó đã quy định cụ thể về thẩm quyền, trình tự thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý về đất đai. 2.1.2. Quy định của pháp luật về trách nhiệm của các chủ thể 2.1.2.1. Trách nhiệm của chủ thể thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo Thứ nhất, đối với người khiếu nại phải có nghĩa vụ. Thứ hai, đối với người tố cáo phải có nghĩa vụ. 2.1.2.2. Trách nhiệm chung của các chủ thể có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo 2.1.2.3. Trách nhiệm của các cơ quan hành chính nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội 2.1.2.4. Trách nhiệm giám sát của các cơ quan dân cử, của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận; trách nhiệm của Ban Thanh tra nhân dân 18 2.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai, tại huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk 2.2.1. Tình hình quản lý, sử dụng đất đai tại huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk Huyện Cư Kuin được thành lập theo Nghị định số 137/2007/NĐ-CP ngày 27/8/2007 của Chính phủ. Toàn huyện có tổng diện tích tự nhiên là 28.830 ha, trong đó 07 Công ty TNHH MTV Cà phê và 01 Nông trường Cao su quản lý, sử dụng 7.353 ha đất [33, tr. 3]. Nhìn chung, công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Cư Kuin đã được đánh giá đạt nhiều kết quả, việc quản lý, sử dụng đất đai, trật tự xây dựng ngày càng hiệu quả, góp phần tích cực cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn, đáp ứng được nhu cầu về đất đai cho một huyện mới được thành lập.. Bên cạnh đó, công tác quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện vẫn còn một số hạn chế nhất định: Công tác quản lý nhà nước trên lĩnh vực đất đai của một số xã, công tác quản lý đất đai tại một số tổ chức (Công ty TNHH MTV Cà phê thuộc Tổng Công ty Cà phê Việt Nam, Nông trường Cao su đóng chân trên địa bàn huyện) bị buông lỏng trong thời gian dài, có nhiều hạn chế, yếu kém và vi phạm, tình trạng cấp chồng lấn diện tích, lấn chiếm đất đai, sử dụng đất đai sai mục đích, xây dựng trái phép còn xảy ra; công tác cải cách hành chính chưa đạt yêu cầu, kế hoạch đề ra, năng lực cán bộ nhất là cán bộ địa chính cấp xã chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, đặc biệt còn có trường hợp thiếu trách nhiệm để xảy ra sai phạm, kỹ 19 năng giao tiếp với công dân còn nhiều hạn chế; thủ tục cấp giấy chứng nhận ở một số xã chậm được cải cách theo cơ chế một cửa liên thông, còn để xảy ra một số trường hợp gây phiền hà đối với người dân 2.2.2. Kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo và khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đấ đai tại huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk 2.2.2.1. Những kết quả đạt được Theo số liệu thống kê của UBND huyện Cư Kuin tại các Báo cáo tổng kết công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện từ năm 2012 đến năm 2016, tổng số toàn huyện đã tiếp nhận 1.668 đơn, với 1.289 vụ việc (Năm 2012: 241 đơn/172 vụ; năm 2013: 291 đơn/245 vụ; năm 2014: 480 đơn/234 vụ; năm 2015: 324 đơn/317 vụ; năm 2016: 332 đơn/321 vụ) [28, tr. 1, 2], [29, tr. 4, 5, 6], [30, tr. 11, 12, 13], [31, tr. 9, 10, 11], [32, tr. 10,11, 12]. Đơn thư có nội dung liên quan đến lĩnh vực đất đai có xu hướng ngày càng tăng và chiếm trên 70% tổng số các vụ việc. Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai đạt được một số kết quả: Một là, công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành và tổ chức thực hiện đạt kết quả tốt. Hai là, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo đảm bảo kịp thời và đúng quy định. Ba là, phát huy tốt vai trò giám sát của các chủ thể trong việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo. Bốn là, quan tâm đến công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao nhận 20 thức pháp luật. 2.2.2.2. Một số hạn chế Công tác tiếp công dân tại một số cơ quan, đơn vị không đảm bảo theo quy định, hiệu quả chưa cao, nặng tính hình thức. Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo còn nhiều hạn chế, bất cập. Tình trạng đơn thư khiếu nại, tố cáo tồn đọng, đông người và phức tạp vẫn còn diễn ra nhiều, nhất là trong lĩnh vực đất đai. Nhận thức của người dân về chính sách, quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo, về đất đai còn có phần hạn chế. Ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận nhân dân còn hạn chế... 2.2.2.4. Nguyên nhân của những hạn chế Bao gồm các nguyên nhân: Sự bấp cập trong các quy định của pháp luật; từ việc lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện; từ nhận thức của các cá nhân, tổ chức; từ yếu tố lịch sử, đặc thù của địa phương. 21 Chương 3 QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ ĐẢM BẢO THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI, QUA THỰC TIỄN HUYỆN CƯ KUIN, TỈNH ĐẮK LẮK 3.1. Quan điểm hoàn thiện pháp luật và đảm bảo thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai Thứ nhất, bám sát và quán triệt sâu sắc chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng trong việc hoàn thiện pháp luật khiếu nại, tố cáo và pháp luật đất đai. Thứ hai, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai phải đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ quyền công dân. 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật 3.2.1.1. Hoàn thiện quy định pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo. 3.2.1.2. Hoàn thiện quy định pháp luật về đất đai. 3.2.1.3. Hoàn thiện các quy định pháp luật khác có liên quan. 3.2.2. Giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai tại huyện Cư Kuin, 22 tỉnh Đắk Lắk 3.2.2.1. Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng. 3.2.2.2. Tăng cường sự giám sát của Nhà nước, các cơ quan chức năng, các tổ chức đoàn thể và quần chúng nhân dân. 3.2.2.3. Tăng cường trách nhiệm của UBND các cấp, trách nhiệm của người đứng đầu, của các cơ quan tham mưu và phối hợp giải quyết khiếu nại, tố cáo. 3.2.2.4. Hoàn thiện tổ chức bộ máy, phân công nhiệm vụ trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo; nâng cao năng lực quản lý đất đai, năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ, công chức làm nhiệm vụ tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo. 3.2.2.5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật đất đai, pháp luật khiếu nại, tố cáo. 3.3.2.6. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nói chung và pháp luât đất đai, pháp luật khiếu nại, tố cáo nói riêng. 3.2.2.7. Thực hiện nghiêm túc chế độ thông tin, báo cáo; tămg cường đầu tư cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ thông tin. 23 KẾT LUẬN Qua quá trình nghiên cứu đề tài “Pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai - Từ thực tiễn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk”, có thể rút ra một số kết luận chủ yếu như sau: Khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai là một kênh thông tin khách quan phản ánh việc thực thi quyền lực của bộ máy nhà nước, phản ánh tình hình thực hiện công vụ của cán bộ, công chức trong lĩnh vực đất đai. Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai được hiểu là quá trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét, đánh giá đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính về đất đai có đúng pháp luật hay không, từ đó đưa ra các giải pháp xử lý phù hợp. Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai có vai trò rất quan trọng trong việc xây dựng và bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của các cá nhân và tổ chức, góp phần to lớn vào việc xây dựng một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Công tác quản lý và sử dụng đất đai, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai nói chung và tại huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk nói riêng vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế và vi phạm, tình hình đơn thư ngày càng diễn biến phức tạp, tình trạng khiếu nại, tố cáo tồn đọng, đông người, kéo dài vẫn còn nhiều, nhất là trong lĩnh vực đất đai. Sự ra đời của Luật Khiếu nại năm 2011, Luật Tố cáo năm 2011, Luật Đất đai năm 2013 và hệ thống các văn bản hướng dẫn thi hành, là một bước ngoặt quan trọng trong sự phát triển của pháp luật về khiếu nại, tố cáo và pháp luật về đất đai. Các đạo luật ra đời đã hạn chế những tồn tại, thiếu sót trong quy định về khiếu 24 nại, tố cáo nói chung và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai nói riêng, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo. Tuy nhiên, qua thực tiễn cho thấy bên cạnh ưu điểm, kết quả đạt được, các quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai hiện hành đã bộc lộ nhiều bất cập và hạn chế cần phải sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện. Muốn nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai cần phải thực hiện đồng bộ các giải pháp: Hoàn thiện các quy định pháp luật về khiếu nại, tố cáo, quy định pháp luật về đất đai và các quy định pháp luật khác có liên quan. Bên cạnh đó, phải nâng cao năng lực, trình độ, ý thức trách nhiệm của người có thẩm quyền trong giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai; nâng cao ý thức và nhận thức pháp luật cho người dân.... Từ những bất cập, hạn chế trong quy định của pháp luật hiện hành và tình hình thực tế phải giải quyết kịp thời những vụ việc khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai hiện nay đang rất bức xúc. Việc hoàn thiện pháp luật để nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại tố cáo trong lĩnh vực đất đai là vô cùng hữu ích và cấp bách. Luận văn đã đạt được mục đích nghiên cứu đặt ra. Luận văn đã hệ thống hóa những cơ sở lý luận của pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai, đánh giá được thực trạng, chỉ ra nguyên nhân của những bất cập, hạn chế, từ đó đưa ra những giải pháp cụ thể góp phần hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai, bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân./.