Tóm tắt Luận văn Quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN MINH SANG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN KIÊN LƯƠNG, TỈNH KIÊN GIANG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017 Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS. Phan Ánh Hè Phản biện 1: TS. Đào Đăng Kiên Phản biện 2: TS. Tần Xuân Bảo Luận văn này được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Địa điểm: Phòng 210 Nhà A - Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Số: 10 - Đường 3/2 - Quận 10 – TP. Hồ Chí Minh Thời gian: Vào hồi 16 giờ 30 phút, ngày 07 tháng 8 năm 2017. Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia. 3 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong quá trình đô thị hóa và phát triển đất nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, việc thu hồi đất để phục vụ cho lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế - xã hội là một tất yếu; trong đó việc thu hồi đất để thực hiện các dự án đầu tư có tác động rất lớn đến người bị thu hồi đất. Kiên Lương là một trong những huyện của tỉnh Kiên Giang có tốc độ phát triển kinh tế - xã hội và đô thị hóa khá nhanh. Thời gian qua, trên địa bàn huyện đã triển khai nhiều dự án đầu tư phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện, như dự án đầu tư xây dựng đường, chợ, cảng cá, khu du lịch... Mặc dù công tác giải phóng mặt bằng trong thời gian qua ở huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang đã cơ bản đáp ứng được mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tuy nhiên, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư vẫn còn bộc lộ nhiều bất cập, như quy trình, phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thiếu chặt chẽ; giá bồi thường thấp chưa thỏa đáng cho người có đất bị thu hồi; việc bố trí tái định cư cho các hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi chưa đảm bảo theo quy định của pháp luật như: chưa đầu tư xây dựng khu tái định cư tập trung, điều kiện khu tái định cư không đảm bảo như thiếu điện, nước, trường học... Xuất phát từ thực tiễn trên, học viên chọn đề tài: “Quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang” cho luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn 4 Thời gian qua có một số công trình nghiên cứu về lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã được công bố; trong đó bao gồm: các công trình nghiên cứu đã in thành sách; các báo cáo nghiên cứu, kỷ yếu hội thảo, bài báo được công bố trên các tạp chí khoa học; các Luận án Tiến sĩ, Luận văn Thạc sĩ về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Các công trình trên đã nghiên cứu trên nhiều các chiều cạnh và sát thực tế về những tồn tại bất cập trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư hiện nay; tuy nhiên, ở góc độ quản lý công, hiện chưa có công trình nào nghiên cứu “quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang”. 3. Mục đích và nhiệm vụ của nghiên cứu đề tài 3.1. Mục đích nghiên cứu đề tài Mục đích nghiên cứu đề tài là làm rõ cơ sở khoa học của quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang; qua đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở địa phương. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài Để đạt được mục đích trên, nhiệm vụ của nghiên cứu đề tài bao gồm: - Xây dựng khung lý thuyết quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở cấp huyện; - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang; - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về bồi thường, 5 hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các hoạt động quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang. - Phạm vi về không gian nghiên cứu: Chủ yếu trên địa bàn huyện huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang. - Phạm vi về thời gian nghiên cứu: Các thông tin, dữ liệu được thu thập sử dụng cho phân tích đánh giá chủ yếu giai đoạn 2011 - 2016. Định hướng tầm nhìn giải pháp cho giai đoạn đến năm 2025. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận 5.2. Phương pháp nghiên cứu 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa về lý luận: + Xây dựng được khung lý thuyết quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn cấp huyện; theo đó, luận văn đã làm rõ được nội hàm của các khái niệm chính, trong đó có khái 6 niệm quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và nội dung của quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. + Phân tích và đánh giá một cách khoa học thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang. - Ý nghĩa thực tiễn: + Chỉ ra những hạn chế, bất cập của quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang, từ đó đề xuất được hệ thống các giải pháp đồng bộ góp phần hoàn thiện quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ tái định cư tại địa phương. + Luận văn có thể là tài liệu tham khảo hữu ích cho học sinh, sinh viên, các nhà quản lý ở địa phương, và những ai quan tâm đến đề tài này. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang Chương 3: Giải pháp quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang 7 Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ 1.1. Các khái niệm có liên quan 1.1.1. Thu hồi đất Là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai. 1.1.2. Bồi thường Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước hoặc tổ chức, cá nhân được Nhà nước giao đất, cho thuê đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, hoặc phát triển kinh tế - hội v lợi ích quốc gia, công cộng (tức các chủ đầu tư) phải bù đắp những tổn hại về đất và tài sản trên đất do hành vi thu hồi đất gây ra cho người sử dụng đất theo những quy định của pháp luật đất đai. 1.1.3. Hỗ trợ Là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản uất và phát triển. 1.1.4. Tái định cư Tái định cư là việc Nhà nước bố trí chỗ ở mới hoặc trả một khoản chi phí cho người có nhà ở gắn liền với đất bị thu hồi có một chỗ ở mới khi Nhà nước thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở. 8 1.1.5. Quản lý nhà nước về bồi thường hỗ trợ tái định cư Từ nội hàm của các khái niệm trên đây, và từ cơ sở lý luận, pháp lý và thực tiễn có thể hiểu một cách khái quát: quản lý nhà nước về bồi thường hỗ trợ tái định cư là tổng hợp các hoạt động của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền trong việc thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư mà người sử dụng đất phải gánh chịu những thiệt hại khi Nhà nước tiến hành thu hồi đất theo quy định của pháp luật, giúp cho người có đất bị thu hồi ổn định đời sống, sản uất và phát triển. 1.2. Đặc điểm quan lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 1.2.1. Tính “nhạy cảm” của quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Đất đai là tài sản có giá trị cao, có vai trò quan trọng đối với cuộc sống của mọi người dân; đối với khu vực nông thôn, đất đai ngoài mục đích để ở còn là tư liệu sản xuất quan trọng. Với quan niệm truyền thống của người Việt Nam “có an cư mới lạc nghiệp” thì việc bị mất đất đai, nhà cửa thực sự là một “cú sốc” đối với người bị thu hồi đất. 1.2.2. Tính phức tạp của quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Về nguyên tắc, giá đất để tính tiền bồi thường là giá đất cụ thể, được xác định theo quy định của pháp luật và bảo đảm phù hợp với giá đất trên thị trường. Song, việc thu thập thông tin để tính đúng giá đất trên thị trường là không hề đơn giản. 9 1.2.3. Yếu tố nhân văn và xã hội trong quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Về lý luận và thực tiễn, sự phát triển nào suy cho đến cùng cũng chỉ vì con người. Trong thu hồi đất, con người này trước hết phải là những đối tượng người dân chịu tác động trực tiếp và đầu tiên của công cuộc này, đó là các hộ dân phải di dời. Do vậy công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải tạo ra sự công bằng xã hội và đảm bảo cuộc sống của các đối tượng trên phải tốt hơn trước khi Nhà nước thu hồi đất. 1.3. Các nguyên tắc quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 1.3.1. Nguyên tắc quản lý nhà nước đối với bồi thường về đất 1.3.2. Nguyên tắc quản lý nhà nước đối với bồi thường về tài sản và thiệt hại sản xuất kinh doanh 1.3.3. Nguyên tắc quản lý nhà nước về hỗ trợ 1.3.4. Nguyên tắc quản lý nhà nước đối với bố trí tái định cư 1.4. Sự cần thiết quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 1.4.1. Xuất phát từ vai trò của nhà nước đối với phát triển kinh tế - xã hội 1.4.2. Xuất phát từ nhu cầu thu hồi đất trong phát triển kinh tế - xã hội nói chung và đáp ứng quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa nói riêng 1.4.3. Xuất phát từ tính phức tạp của công tác bồi thường, hỗ 10 trợ, tái định cư 1.4.4. Xuất phát từ lợi ích các bên liên quan 1.5. Nội dung quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 1.5.1. Tổ chức việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 1.5.1.1. Về quy tr nh thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là một hoạt động phức tạp, liên quan đến đến lợi ích nhiều đối tượng, vì vậy đòi hỏi công tác này phải được thực hiện chặt chẽ, đúng quy trình (gồm 12 bước). 1.5.1.2. Trách nhiệm các cơ quan cấp huyện, trong việc tham gia thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Trách nhiệm trong việc tham gia thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được quy định cụ thể cho: UBND huyện; Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; và UBND cấp xã. 1.5.2. Xác định điều kiện bồi thường về đất, tài sản trên đất và giá đất bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất 1.5.2.1. Điều kiện bồi thường và không bồi thường về đất Nhà nước có trách nhiệm phải bồi thường thiệt hại cho người sử dụng đất khi thu hồi đất, song không phải tất cả các trường hợp Nhà nước thu hồi đất đều được bồi thường. Người sử dụng đất được 11 xem xét bồi thường hoặc không được bồi thường phải trên cơ sở quy định của pháp luật. 1.5.2.2. Điều kiện bồi thường và không bồi thường tài sản trên đất Khi Nhà nước thu hồi đất, ngoài việc bồi thường thiệt hại về đất Nhà nước còn phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại về tài sản cho người sử dụng đất. Tuy nhiên, không phải tài sản nào cũng được xem xét bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất mà việc bồi thường được xem xét tùy từng trường hợp cụ thể theo quy định của pháp luật. 1.5.2.3. Xác định giá tính tiền bồi thường, hỗ trợ về đất và tài sản trên đất Bao gồm 2 nội dung: xác định giá tính bồi thường, hỗ trợ về đất và xác định giá tính bồi thường, hỗ trợ về tài sản. 1.5.3. Xác định vị trí, quy mô khu tái định cư phù hợp với quy hoạch phát triển chung của địa phương Về nguyên tắc, việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất được thực hiện bằng việc Nhà nước giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất. 1.5.4. Lập và thực hiện các dự án tái định cư 1.5.4.1. Quy định lập khu tái định cư 1.5.4.2. Thực hiện bố trí tái định cư 12 1.5.5. Kiểm tra, giám sát và giải quyết khiếu nại tố cáo về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 1.5.5.1. Thực hiện kiểm tra, giám sát Kiểm tra, giám sát là một trong những khâu quan trọng của quản lý nhà nước. Kiểm tra, giám sát nhằm đảm bảo hoạt động quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được thực hiện đúng thẩm quyền, phù hợp với quy định của pháp luật, đảm bảo quyền và lợi ích của người bị thu hồi đất, lợi ích của nhà đầu tư và lợi ích của Nhà nước. Thông qua công tác kiểm tra, giám sát sẽ kịp thời phát hiện những sai sót, sai phạm trong công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư. 1.5.5.2. Giải quyết khiếu nại, tố cáo về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Bao gồm 2 nội dung: giải quyết khiếu nại về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và giải quyết tố cáo về bồi thường, hỗ trợ tái định cư. 1.5.6. Tổng kết, đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ở địa phương Quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đòi hỏi phải được tổng kết đánh giá thường xuyên, nhằm kịp thời điều chỉnh những bất cập trong quá trình thực hiện bồi thường, hỗ trợ tái định cư. 13 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN KIÊN LƯƠNG, TỈNH KIÊN GIANG 2.1. Khái quát về huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên và điều kiện kinh tế - xã hội của huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang 2.1.1.1. Về đặc điểm tự nhiên Huyện Kiên Lương nằm về phía Tây Bắc của tỉnh Kiên Giang, thuộc vùng Tứ giác Long Xuyên thuộc tỉnh Kiên Giang, cách trung tâm thành phố Rạch Giá khoảng 60,0 km về phía Bắc, cách trung tâm thị xã Hà Tiên 22,0 km đường bộ. Toàn huyện có 8 đơn vị hành chính trực thuộc, bao gồm thị trấn Kiên Lương, 5 xã trên đất liền là Dương Hòa, Hòa Điền, Kiên Bình, Bình An, Bình Trị và 2 xã đảo là Sơn Hải và Hòn Nghệ. Kiên Lương là huyện có điều kiện tự nhiên đa dạng như có nhiều đồi núi, khoán sản, bờ biển dài, cùng những hòn đảo đẹp là điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế của huyện, đặc biệt là phát triển du lịch và công nghiệp xản xuất vật liệu xây dựng... 2.1.1.2. Điều kiện kinh tế - hội - Về kinh tế: Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của huyện Kiên Lương trong những năm gần đây đạt 14,75% năm, cao hơn mức tăng trưởng kinh tế bình quân chung của tỉnh Kiên Giang (10,53% năm); thu nhập bình quân đầu người đạt 58,9 triệu đồng/người/năm; cơ cấu kinh tế của huyện tiếp tục chuyển dịch theo 14 hướng tích cực, tỷ trọng ngành nông - lâm - thủy sản chiếm 27,7% tổng sản phẩm xã hội địa phương; công nghiệp - xây dựng chiếm 33,3%; thương mại - dịch vụ chiếm 39%. - Về hội: Dân số toàn huyện là 83.056 người, mật độ dân số 175 người/km2, trong đó: dân số đô thị 35.702 người, chiếm khoảng 42,99% dân số toàn huyện; dân số nông thôn 47.354 người, chiếm 57,01% dân số toàn huyện. Công tác giáo dục và đào tạo luôn được quan tâm đầu tư phát triển. Chính sách về an sinh xã hội, đặc biệt là chính sách đền ơn đáp nghĩa đối với gia đình có công với cách mạng ngày càng được chú trọng. 2.1.2 Tác động của đặc điểm tự nhiên và điều kiện kinh tế - xã hội đến quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của huyện Kiên Lương 2.1.2.1. Về thuận lợi Áp lực cần phải đào tạo, chuyển đổi việc làm khi Nhà nước thu hồi đất là không lớn. Trình độ dân trí cao, nên việc am hiểu pháp luật về đất đai cao hơn các vùng khác. Ý thức tự giác của người dân địa phương khá cao trong chấp hành quyết định thu hồi đất của Nhà nước vào mục đích quốc phòng, an ninh, xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật và xây dựng cơ sở hạ tầng xã hội. 2.1.2.2. Khó khăn Tăng trưởng kinh tế cao, đòi hỏi nhu cầu sử dụng đất để đầu tư kết cấu hạ tầng phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội của huyện ngày càng lớn, từ đó cũng tạo ra nhiều áp lực cho công tác bồi 15 thường, hỗ trợ, tái định cư ở địa phương. Cơ sở dữ liệu về đất đai của huyện chưa hoàn chỉnh, công tác cập nhật chỉnh lý biến động không kịp thời, dẫn đến việc xác định nguồn gốc sử dụng đất khi thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư mất rất nhiều thời gian, gặp nhiều khó khăn do nguồn gốc sử dụng đất phức tạp trong khi lại thiếu các thông tin xác định chuẩn xác. 2.2. Tình hình thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang 2.2.1. Về tình hình chung Trong giai đoạn từ 2011 - 2016, để đáp ứng yêu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa và quá trình đô thị hóa ở địa phương, trên địa bàn huyện Kiên Lương đã thực hiện 58 phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư với tổng diện đất phải thu hồi là 748,57 ha. Có 1.297 hộ dân bị ảnh hưởng khi thu hồi đất, trong đó có 518 hộ bị giải tỏa trắng phải di chuyển chổ ở cần phải bố trí tái định cư. 2.2.2. Thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của một số dự án điển hình trên địa bàn huyện Kiên Lương 1- Dự án Khu Du lịch Chùa Hang - Hòn Phụ tử. 2- Dự án Cảng cá Ba Hòn. 3- Dự án Trung tâm điện lực Kiên Lương. 2.3. Thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang 2.3.1. Tổ chức bộ máy làm nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang 16 Tổ chức bộ máy thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang gồm: 1- Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư huyện Kiên Lương (gọi tắt là Hội đồng bồi thường) 2- Hội đồng thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư huyện Kiên Lương (gọi tắt là Hội đồng thẩm định phương án); 3- Ban Bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư huyện Kiên Lương (gọi tắt là Ban bồi thường, GPMB) 2.3.2. Quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang 2.3.2.1. Về tổ chức việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 2.3.2.2. Xác định điều kiện bồi thường về đất, tài sản trên đất và giá đất bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Kiên Lương 2.3.2.3. Xác định vị trí, quy mô khu tái định cư phù hợp với quy hoạch phát triển chung của địa phương 2.3.2.4. Lập và thực hiện các dự án tái định cư 2.3.2.5. Về kiểm tra, giám sát và giải quyết khiếu nại tố cáo về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Kiên Lương 2.3.2.6. Về tổng kết, đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương 17 2.3.3. Nhận xét chung quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên dịa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang 2.3.3.1. Những kết quả, thành tựu nổi bật - Quá trình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư luôn được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của UBND tỉnh Kiên Giang. - Về cơ bản, các phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương thời gian qua đã được thực hiện một cách chặt chẽ, đảm bảo đúng pháp luật và quy trình, từ giai đoạn xây dựng hiện kế kế hoạch thu hồi đất, tổ chức chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ và bố trí tái định cư và bàn giao quỹ đất đã thu hồi cho nhà đầu tư. - Huyện đã thực hiện khá tốt việc xác định điều kiện bồi thường, không được bồi thường theo đúng quy định của pháp luật. Phần lớn công tác xét duyệt điều kiện bồi thường được thực hiện chặt chẽ, nên đã hạn chế được phát sinh khiếu kiện sau khi phương án bồi thường được phê duyệt. - Các khu tái định cư trên địa bàn huyện đã được địa phương lập đúng theo tiêu chuẩn, quy chuẩn về xây dựng. 2.3.3.2. Những hạn chế, bất cập - Việc xác định điều kiện bồi thường về đất đôi khi vẫn còn sai sót, vi phạm các nguyên tắc về bồi thường tài sản. - Công tác điều tra, khảo sát đo đạc thống kê thiệt hại của người dân được đơn vị lập phương án thực hiện đôi khi chưa chính xác, còn thiếu diện tích và tài sản trên đất; việc thẩm định phương án còn thiếu chặt chẽ; trình tự thủ tục lập, phê duyệt phương án chưa đảm bảo theo quy định. 18 - Huyện vẫn chưa tiến hành điều tra xác định được nhu cầu cần bố trí tái định cư cho các dự án đầu tư theo quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của huyện đến năm 2020 đã được UBND tỉnh Kiên Giang phê duyệt. - Năng lực cán bộ làm công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu công việc - Công tác quản lý đất đai trên địa bàn huyện còn nhiều hạn chế, nhất là trong việc theo dõi cập nhật, chỉnh lý biến động về đất đai. - Hạ tầng cơ sở của các khu tái định cư chưa đồng bộ, chất lượng các khu tái định chưa đạt theo yêu cầu.. - Công tác giải quyết khiếu nại về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư còn chậm so với thời gian quy định. 2.3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế bất cập - Thiếu cơ sở dữ liệu về đất đai và không có bản đồ địa chính huyện. Công tác cập nhật chỉnh lý biết động đất đai thiếu kịp thời, từ đó dẫn tới công tác xác định điều kiện bồi thường về đất và tài sản trên đất mất nhiều thời gian và thiếu chính xác. - Việc đo đạc xác định diện tích sử dụng thực tế thường sai lệch với giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, do đó thời gian xác minh xử lý kéo dài và thường gặp phải sự phản ứng gay gắt của người dân. - Đơn giá bồi thường đất do cấp trên phê duyệt, lại thường không sát với giá thị trường nên việc bồi thường cho người dân nhiều trường hợp còn chưa thỏa đáng và cũng là nguyên nhân dẫn đến khiếu kiện kéo dài. 19 - Các chính sách bồi thường, hỗ trợ thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất thường xuyên thay đổi, thiếu nhất quán và đồng bộ nên không tạo được sự đồng thuận của người dân. - Đa số nhà ở nông thôn đều xây dựng không phép trên đất nông nghiệp chưa được xử lý. - Còn mang tính hình thức, tạo nên sự bức xúc đối với người bị thu hồi đất. - Nhân sự còn hạn chế, thiếu tính chuyên nghiệp, thời gian tham gia thường bị hạn chế do phải giải quyết các công việc chính ở cơ quan. - Ủy ban nhân dân một số xã, thị trấn chưa thực sự quyết liệt trong công tác giải phóng mặt bằng, ngại va chạm với dân và nhiều khi chưa hiểu một cách thấu đáo chế độ chính sách về giải phóng mặt bằng của Nhà nước, dẫn tới việc tuyên truyền, giải thích và vận động nhân dân địa phương chưa thực sự hiệu quả. - Công tác kiểm tra, giám sát về thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện còn thiếu chặt chẽ. Chương 3: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN KIÊN LƯƠNG, TỈNH KIÊN GIANG 3.1. Quan điểm, định hướng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang 20 3.1.2. Định hướng Một là, trên cơ sở quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước về đổi mới chính sách, pháp luật đất đai. Hai là, dựa trên cơ sở giải quyết hài hòa mối quan hệ về lợi ích kinh tế giữa Nhà nước, chủ đầu tư và người bị thu hồi đất. Ba là, chú trọng đảm bảo công ăn việc làm, đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp; giải quyết vấn đề tái định cư, vấn đề an sinh xã hội cho người trực tiếp sản xuất nông nghiệp bị thu hồi đất nông nghiệp mà không có đất khác để giao cho họ tiếp tục sản xuất. Bốn là, quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất phải gắn với chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa; tạo việc làm và phân công lại lao động ở khu vực nông thôn; mở mang ngành nghề mới ... đảm bảo tăng thu nhập cho người nông dân. Năm là, phải trên quan điểm giá đất do Nhà nước bồi thường đảm bảo cho người bị thu hồi đất có thể mua được chỗ ở mới tương đương; chú trọng đến việc bố trí tái định cư tại chỗ. Sáu là, dựa trên nguyên tắc công khai, minh bạch, bình đẳng và đúng pháp luật Thứ bảy, theo hướng chuyển việc bồi thường, giải phóng mặt bằng từ cơ chế hành chính do các cơ quan công quyền thực hiện sang cơ chế kinh tế do tổ chức phát triển quỹ đất hoặc doanh nghiệp làm dịch vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng thực hiện. Tám là, dựa trên sự nghiên cứu, tham khảo có chọn lọc những kinh nghiệm bổ ích của trong và ngoài nước. 21 Chín là, huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị trong công tác tổ chức thực hiện và tuyên truyền, vận động, giải thích các chế độ, chính sách. 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang 3.2.1. Tăng cường quản lý nhà nước về đất đai và quy hoạch trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang Tập trung đầu tư để thực hiện hoàn thành sớm công tác điều tra, đo đạc, xây dựng cơ sở dữ liệu về đất đai; lập và chỉnh lý hồ sơ địa chính; nhanh chóng xây dựng cơ sở dữ liệu về đất đai của huyện Kiên Lương. Đổi mới và nâng cao chất lượng công tác lập và quản lý quy hoạch sử dụng đất trên địa bàn huyện. Tổ chức thực hiện tốt việc quản lý đất đai trên địa bàn theo đúng quy định của pháp luật. 3.2.2. Đổi mới nhận thức về chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất Chính sách, pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải đồng bộ, thống nhất, khách quan đảm bảo lợi ích cho các bên có liên quan. Pháp luật về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cần xem xét bồi thường về đất không chỉ với tư cách là tài sản mà còn là tài nguyên và tư liệu sản xuất Luật Đất đai năm 2014 vẫn giữ nguyên tắc khi Nhà nước thu hồi đất thì bồi thường bằng đất cùng loại, nếu không có đất cùng loại thì bồi thường bằng tiền với giá trị tương đương. 3.2.3. Hoàn thiện chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 22 Theo thẩm quyền, huyện cần hoàn thiện chính sách và kiến nghị hoàn thiện chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Việc hoàn thiện các chính sách phải đảm bảo tính bền vững, dự liệu được các tình huống phát sinh và tránh tình trạng “chết yểu” của các văn bản quy phạm pháp luật gây khó khăn trong áp dụng, triển khai. 3.2.4. Tổ chức thực hiện tốt công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất Trên cơ sở các quy định của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, tùy từng điều kiện cụ thể mà quy định chi tiết để thực hiện. Khi tiến hành triển khai phải đảm bảo được được sự thống nhất đến tất cả các cấp ngành, cán bộ làm công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và từng người dân trong diện giải tỏa. Mỗi dự án khi xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải đồng thời xây dựng và cụ thể hóa chính sách hỗ trợ đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho trong độ tuổi lao động có đất thu hồi theo quy định hiện hành. 3.2.5. Đổi mới và tăng cường công tác tuyên truyền và phổ biến, giáo dục về chính sách, pháp luật đất đai, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng Các cấp chính quyền ở địa phương có trách nhiệm thông tin kịp thời về những nội dung dự án và yêu cầu của việc giải phóng mặt bằng đến các cấp ủy đảng, hệ thống chính trị trên địa bàn để phối hợp tuyên truyền, vận động, để người dân trong diện bị ảnh hưởng hiểu rõ đẩy đủ mục đích yêu cầu của Nhà nước và quyền lợi trách nhiệm của mình. 23 3.2.6. Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về tái định cư trên địa bàn huyện Chủ động xây dựng các khu tái định cư kết hợp với các khu phân lô bán đấu giá; cơ sở hạ tầng phải được đầu tư đồng bộ theo quy định, quy mô diện tích đa dạng cho người được tái định cư chọn lựa, cung cấp mẫu thiết kế nhà miễn phí. Bảo đảm khu tái định cư hoàn thành trước khi giải phóng mặt bằng. Quy định các tiêu chí cụ thể về khu tái định cư đảm bảo phải tốt hơn hoặc ít nhất bằng nơi ở cũ. Tuyên truyền cho người dân hiểu được lợi ích từ các khu tái định cư. 3.2.7. Kiện toàn bộ máy và cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về đền bù, hỗ trợ, tái định cư Kiện toàn bộ máy làm công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của Huyện đảm bảo nguyên tắc tập trung thống nhất, có sự phân công, phân cấp rõ ràng, cụ thể về quyền hạn và trách nhiệm, tránh tình trạng chồng chéo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn. Triển khai đồng bộ, nâng cao chất lượng cơ chế “một cửa” theo yêu cầu công khai, minh bạch trong lĩnh vực giải phóng mặt bằng và bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. 3.2.8. Tăng cường kiểm tra, giám sát và tổng kết đánh giá trong quản lý nhà nước về đền bù, hỗ trợ, tái định cư Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát trong việc thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nhằm kịp thời phát hiện, bổ sung và điều chỉnh, kiến nghị điều chỉnh các cơ chế chính sách còn bất cập, chưa phù hợp với thực tiễn; phát huy dân chủ ở cơ sở, giải quyết kịp thời các kiến nghị, khiếu nại của người dân. 24 KẾT LUẬN Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất là việc làm không mới, song tính chất của nó ngày càng phức tạp, nhất là thu hồi đất nhằm phục vụ mục đích phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, khi mà việc thu hồi đất luôn gắn liền với lợi ích kinh tế và ảnh hưởng rất lớn đến đời sống người dân. Mặt khác, quy luật giá trị tác động vào tư tưởng của người có đất bị thu hồi, từ đó hình thành nên sự so sánh thiệt hơn, nảy sinh nhiều vấn đề gây khó khăn cho công tác giải phóng mặt bằng, thu hồi đất, đặc biệt đối với các dự án dự án xây dựng khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn mới, chỉnh trang đô thị, khu dân cư nông thôn, xây dựng cụm, khu công nghiệp, xây dựng khu sản xuất chế biến nông - lâm - thủy hải sản tập trung. Qua nghiên cứu về lý luận, cơ sở pháp lý và từ thực tiễn công tác trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, tác giả đã: - Xây dựng khung lý thuyết quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở cấp huyện; - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang; - Đề xuất hệ thống các giải pháp có tính khả thi nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang.