Trong nền văn học Việt Nam,nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương là môt hiện tượng đặc biệt, không chỉ trong nội dung và nghệ thuật sáng tác mà ngay cả các văn bản sáng tác của nữ sĩ họ Hồ vẫn còn là những vấn đề đặc biệt, cần tiếp tục nghiên cứu tìm hiểu.Riêng về cuộc đời riêng tư của nhà thơ, cho đến nay vẫn còn là những dấu hỏi, chưa có một công trình nghiên cứu nào đáng tin cậy cả.
100 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 3098 | Lượt tải: 4
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Tuyển tập thơ tình của Hồ Xuân Hương, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ùéng(2) khöng ai moá,
Sao coá huâm con böîng(3) tröëc tay?
(1) Cuöåc xûúáng hoaå giûäa Höì Xuên hûúng vaâ Chiïu Höí thûåc laâ
khöng tiïìn khoaáng hêåu trong lõch sûã vùn chûúng cuãa ta. Sûác khoeã vaâ
tònh yïu sûå söëng, vùn taâi vaâ caá tñnh, löëi noái toaåc moáng heo, khöng uáp
múã boáng gioá nhiïìu, khöng duâng biïíu tûúång hai mùåt, ñt tûã vêån (vêìn
chïët khöng hoaå àûúåc) maâ chó coá löång chûä (búän chûä). Chó coá ba baâi thú
maâ àaä ài thùèng vaâo dên chuáng vaâ tûâ lêu àaä naãy sinh nhiïìu giai thoaåi.
Caã àöi baån àïìu cên xûáng vïì taâi nghïå thú Nöm, vaâ cuäng thêåt tri êm,
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 32
tri kyã, khöng coá möåt chuát gò ngùn caách giûäa àöi baån thanh niïn nam
nûä.
(2) Vñ bùéng tûác vñ bùçng, àoåc theo êm trùæc cuãa thú.
(3) Böîng tûác laâ böìng, àoåc theo êm trùæc cuãa thú, múái àuáng êm
luêåt.
Xûúáng (2)
Sao noái rùçng nùm laåi coá ba?
Traách ngûúâi quên tûã heån sai ra.
Bao giúâ thong thaã lïn chúi nguyïåt,
Nhúá haái cho xin nùæm laá àa(1)
Chiïu Höí hoaå laåi
Rùçng giaán thò nùm, quñ coá ba(2)
Búãi ngûúâi thuåc nûä tñnh khöng ra.
ûâ röìi, thong thaã lïn chúi nguyïåt
Cho caã caânh àa lêîn cuã àa.
(1) Huyïìn thoaåi noái: Trïn mùåt trùng coá cêy àa vaâ thùçng Cuöåi
ngöìi dûúái göëc. Cuöåi coân laâ möåt nhên vêåt trong truyïån cöí dên gian coá
àùåc tñnh àaä trúã thaânh thaânh ngûä "Noái döëi nhû Cuöåi". úã àêy nhùæc
chuyïån lïn chúi cung trùng vaâ Chiïu Höí seä cho Höì Xuên Hûúng nùæm
laá àa, coá yá noái Chiïu Höí cuäng chùèng khaác gò Cuöåi "noái Cuöåi".
(2) Tiïìn giaán ùn 36 àöìng keäm. Tiïìn quyá ùn 60. Nhû vêåy 5 àöìng
giaán hay 3 àöìng quyá àïìu bùçng 180 àöìng keäm. Coá thïí caách hoãi vay cuãa
Höì Xuên Hûúng vúái Chiïu Höí khöng giao heån roä raâng, cuäng coá thïí
caách traã lúâi chó laâ chûäa kheáo cho Chiïu Höí.
Xûúáng (3)
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 33
Nhûäng bêëy lêu nay luöëng nhùæn nhe.
Nhùæn nhe toan nhûäng sûå guân gheâ(1)
Guân gheâ nhûng vêîn coân chûa daám
Chûa daám cho nïn phaãi ruåt reâ.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 34
Chiïu Höí hoaå laåi
Húäi húäi cö bay töë haäo nhe(2)
Haäo nhe khöng àûúåc, gêåy öng gheâ.
Öng gheâ khöng àûúåc, öng gheâ maäi,
Gheâ maäi röìi lêu cuäng phaãi reâ.
(1) Guân gheâ: Gaå gêîm.
(2) Töë haäo: Caáo töë haäo huyïìn. Chuáng töi ghi theo Höì Xuên
Hûúng, giai thoaåi thú, cuãa Súã Vùn hoaá Vônh Phuá-1989.
Hai chûä naây gùæn vúái caách àaá àaáp cuãa hai baâi hoaå, khaác vúái
nhiïìu baãn vêîn cheáp laâ "túái baão".
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 35
Chúi Têy Höì nhúá baån
Phong caãnh Têy Höì chùèng khaác xûa
Ngûúâi àöìng chêu trûúác biïët bao giúâ
Nhêåt Tên àï lúã nhûng coân löëi
Trêën Bùæc rïu phong vêîn ngêën thú
Noå vûåc Trêu Vaâng trùng laåt boáng
Kòa non Phûúång Àêët khoái tuön múâ
Höì kia thùm thùèm sêu dûúâng mêëy
So daå hoaâi nhên chûãa dïî vûâa.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 36
Sû bõ ong chêm
Naâo noán tu lúâ, naâo muä thêm,
Ài àêu chùèng àöåi àïí ong chêm?
Àêìu sû haá phaãi gò... baâ cöët,(1)
Baá ngoå con ong beá caái nhêìm. (2)
(1)-(2) Vêån duång cêu ca dao tiïëu lêm àaä nhùæc àïën trong cêu thûá
4 baâi Quan thõ.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 37
Sû höí mang
Chùèng phaãi Ngö, chùèng phaãi ta,
Àêìu thò troåc löëc, aáo khöng taâ.
Oaãn dêng trûúác mùåt dùm ba phêím,
Vaãi nuáp sau lûng saáu baãy baâ.
Khi caãnh, khi tiu, khi chuäm choeå,
Gioång hò, gioång hó, gioång hi ha.
Tu lêu coá leä lïn Sû cuå,(1)
Ngêët nghïíu toaâ sen noå àoá maâ.
(1) Sû cuå: Chuã nhên möåt ngöi chuâa, ngûúâi coá uy tñn vaâ cao tuöíi
hún caã chó coá mùåt trong caác buöíi lïî troång cuãa nhaâ chuâa.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 38
Dïåt cûãi
Thùæp ngoån àeân lïn thêëy trùæng phau,
Con coâ(1) mêëp maáy suöët àïm thêu.
Hai chên àaåp xuöëng nùng nùng nhùæc,
Möåt suöët(2) àêm ngang thñch thñch mau.
Röång heåp nhoã to vûâa vùån caã,
Ngùæn daâi khuön khöí cuäng nhû nhau.
Cö naâo muöën töët ngêm cho kyä(3)
Chúâ àïën ba thu múái daäi maâu.(4)
(1) Con coâ: Con coâ àùåt úã trïn vaâ chñnh giûäa khung dïåt àïí thùæng
súåi, laâm chuêín mûåc cho caái go khoãi lïåch theo.
(2) Suöët: öëng suöët cuöën chó, nùçm trong ruöåt con thoi àïí nhaã súåi.
(3) Ngêm cho kyä: Súåi vaãi höì bùçng nûúác cúm àem ngêm lêu cho
bïìn vaâ oáng maâu höì.
(4) Chúâ àïën nùæng hanh cuãa ba thaáng thu, nhêën nêu àem daäi
nhiïìu lûúåt thò vaãi nhuöåm múái lïn maâu vaâ sêîm dêìn laåi.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 39
Vö êm nûä (1)
Mûúâi hai baâ muå gheát chi nhau,
Àem caái xuên tònh(2) vûát boã àêu.
Ruác rñch thêy cha con chuöåt nhùæt,(3)
Vo ve mùåc meå caái ong bêìu(4)
Àöë ai biïët àoá vöng hay tröëc(5)
Coân keã naâo hay cuöëng vúái àêìu(6)
Thöi thïë thò thöi, thöi cuäng àûúåc,
Nghòn nùm caâng khoãi tiïëng nûúng dêu(7)
(1) Nhiïìu saách in sau naây lêìm baâi naây vúái baâi Quan thõ. Quan
thõ laâ viïn hoaån quan khi xûa. Baâi Quan thõ àûúåc gaán cho Höì Xuên
Hûúng.
(2) Caái xuên tònh: Böå phêån khöng thïí thiïëu cuãa ngûúâi phuå nûä.
(3) yá ca dao:
"Con gaái mûúâi baãy mûúâi ba
Àïm nùçm vúái meå chuöåt tha mêët..."
(4) yá ca dao:
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 40
"Baâ giaâ àaánh tröëng long bong
Vûâa ài vûâa nhaãy con ong àöët..."
(5) Tuåc ngûä: "Ngöìi: laá vöng; chöíng möng: laá tröëc"...
(6) Tuåc ngûä: "Àêìu troã xuöëng, cuöëng trúã lïn"
(7) Tiïëng nûúng dêu: nûúng dêu laâ baäi tröìng dêu. "Tiïëng nûúng
dêu" laâ tiïëng (xêëu) úã baäi tröìng dêu - Do thaânh ngûä chûä Haán laâ "Tang
gian böåc thûúång". Saách Hêåu Haán thû, Àõa lñ chñ noái rùçng àêët Vïå xûa
coá chöî kñn trong baäi tröìng dêu (tang gian) úã trïn söng Böåc (Böåc
thûúång), laâ núi trai gaái thûúâng tuå höåi laâm nhûäng chuyïån dêm ö.
Nguyïîn Du àaä dõch thaânh ngûä naây: "Ra tuöìng trïn Böåc trong dêu -
Thò con ngûúâi êëy cêìu laâm chi" (Kiïìu).
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 41
Mùæng hoåc troâ döët
Dùæt dñu nhau lïn àïën cûãa chiïìn,
Cuäng àoâi hoåc noái noái khöng nïn.
Ai vïì nhùæn baão phûúâng loâi toái,
Muöën söëng àem vöi queát traã àïìn!
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 42
Hoãi trùng (2)
Möåt traái trùng thu chñn moäm moâm,
Naãy vûâng quïë àoã(1) àoã loâm lom!
Giûäa in chiïëc bñch(2) khuön coân meáo,
Ngoaâi kheáp àöi cung(3) caánh vêîn khoâm.
Gheát mùåt keã trêìn àua xoái moác,
Ngûáa gan thùçng Cuöåi àûáng lom khom.(4)
Húäi ngûúâi beã quïë(5) rùçng ai àoá,
Àoá coá Hùçng Nga(6) gheá mùæt doâm.
(1) Quïë àoã: Huyïìn thoaåi noái trong mùåt trùng coá cêy quïë àoã.
(2) Chiïëc bñch: Chiïëc ngoåc bñch hònh troân deåt, giûäa coá löî, ngûúâi
ta goåi mùåt trùng laâ bñch nguyïåt.
(3) Ngûúâi ta thûúâng vñ àûúâng cong cuãa mùåt trùng nhû ngûúâi
traáng sô giûúng caánh cung.
(4) Ca dao: "Thùçng Cuöåi ngöìi göëc cêy àa; Àïí trêu ùn luáa goåi cha
úâi úâi..." úã àêy vò tûác töëi nïn thùçng Cuöåi khöng ngöìi maâ àûáng.
(5) Beã caânh quïë àoã (àan quïë) trïn cung trùng, chó ngûúâi thi àöî
tiïën sô.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 43
(6) Hùçng Nga: Huyïìn thoaåi noái Hùçng Nga vúå Hêåu Nghïå ùn
tröåm thuöëc tiïn cuãa chöìng do baâ Têy Vûúng mêîu cho, röìi möåt mònh
tröën lïn úã cung trùng.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 44
Quaã mñt
Thên em nhû quaã mñt trïn cêy,
Voã noá suâ sò, muái noá daây.
Quên tûã coá yïu thò àoáng coåc,(1)
Xin àûâng mên moá nhûåa ra tay.
(1) Àoáng coåc: Coåc àoáng sêu vaâo noä quaã mñt àem phúi nùæng cho
choáng chñn.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 45
Võnh caái giïëng
Ngoä ngay thùm thùèm túái nhaâ öng,
GIïëng töët thanh thúi,(2) giïëng laå luâng
Cêìu trùng phau phau àöi vaán gheáp,
Nûúác trong leo leão möåt doâng thöng.
Coã gaâ luán phuán leo quanh meáp,
Caá diïëc le te laách giûäa doâng.
Giïëng êëy thanh tên ai cuäng biïët(3)
Àöë ai daám thaã naå doâng söng.(4)
(1) Giïëng thúi: Giïëng sêu.
(2) Thanh thúi: Trong vaâ sêu.
(3)-(4). Thaã naå doâng doâng: Tuåc ngûä coá cêu: "Doâng doâng theo naå",
naå nghôa laâ meå. Caái giïëng trong vaâ sêu kia, ai daám thaã vaâo àêëy möåt
àaân "doâng doâng theo naå"? Vñ nhû ngûúâi con gaái thanh tên tûúi töët, ai
cuäng biïët caã àêëy, song ai daám cêìu xin cö laâm vúå àïí cö seä trúã thaânh
ngûúâi meå quêën quñt vúái nhûäng àûáa con, vò cö cao giaá quaá!
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 46
Võnh caái quaåt (2)
Möåt löî xêu xêu mêëy cuäng vûâa,(1)
Duyïn em dñnh daán tûå bao giúâ,(2)
Chaânh ra ba goác da coân thiïëu,
Kheáp laåi àöi bïn thõt vêîn thûâa.
Maát mùåt anh huâng khi tùæt gioá,
Che àêìu quên tûã luác sa mûa.
Nêng niu ûúám hoãi ngûúâi trong trûúáng,
Phò phaåch trong loâng àaä sûúáng chûa?
(1). Löî xêu: Caác nan quaåt àïìu coá möåt caái löî àïí xêu bùçng caái
suöët.
(2) Dñnh daán: Caái nhaâi quaåt chöët caác nan quaåt laåi cho khoãi xöí,
àïí coá thïí múã ra, kheáp vaâo. Dñnh daán úã àêy coá nghôa laâ kïët dñnh hoùåc
kïët taåo, chûá khöng phaãi "dñnh daáng" vúái nghôa liïn can.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 47
Hang Thaánh Hoaá chuâa Thêìy
Khen thay con taåo kheáo khön phaâm,(2)
Möåt àöë giûúng ra biïët mêëy ngoaâm.(3)
Lûúân àaá coã leo súã rêåm raåp,
Laách khe nûúác ró moá lam nham.
Möåt sû àêìu troåc ngöìi khua moä,
Hai tiïíu lûng troân àûáng giûäa am.
Àïën múái biïët laâ hang Thaánh Hoaá,
Chöìn chên moãi göëi vêîn coân ham!
(1) Tïn caái hang trong chuâa Thêìy. Truyïìn rùçng Tûâ Àaåo Haånh
àaä hoaá úã àêy nïn goåi laâ Thaánh Hoaá.
(2) Khön phaâm: Nhû khön phaåm.
(3) Àöë ngoaâm: Thaânh ngûä "ngoaâm naâo àöë êëy" noái vïì caách kiïën
truác nhaâ úã xûa: Möåt maãnh àöë tre thò ngoaåm tre; àöë göî thò ngoaâm göî.
Möåt àöë nhiïìu ngoaâm úã àêy noái vïì cêëu taåo hang àöång tûå nhiïn. Nïëu
coi caã vaách àöång laâ möåt àöë, thò voâm àöång vúái caác hoäm to, nhoã laâ
nhûäng ngoaâm.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 48
Khoác Töíng Coác
Chaâng Coác úi! Chaâng Coác úi!
Thiïëp beán duyïn chaâng coá thïë thöi.
Noâng noåc àûát àuöi tûâ àêy nheá,(1)
Nghòn vaâng khön chuöåc dêëu böi vöi!(2)
(1)-(2) "Àûát àuöi noâng noåc", thaânh ngûä chó sûå cùæt àûát hùèn; "Coác
böi vöi laåi vïì": Böi vöi àïí àaánh dêëu vaâo coác, thò coác ài àêu röìi cuäng laåi
trúã vïì. Nhûng nay duyïn vúå chöìng àaä àûát hùèn. Coác ài àaä àem theo caã
dêëu vöi, dêîu coá nghòn vaâng cuäng khöng chuöåc laåi àûúåc vò mêët Coác laâ
mêët luön caã dêëu.
Theo cuå Dûúng Vùn Thêm sûu têìm taâi liïåu vïì giai thoaåi thú Höì
Xuên Hûúng (taâi liïìu àaä dêîn) thò Höì Xuên Hûúng laâm baâi Khoác töíng
Coác trong thúâi gian àaä lêëy öng phuã Vônh Tûúâng. Do sûå reä duyïn cuãa
ngûúâi vúå caã vaâ gia àònh hoå haâng nhaâ Coác, nïn Höì Xuên Hûúng múái
àûa caã hoå haâng nhaâ Coác vaâo baâi thú àïí giïîu: nhaái beán, chêîu chaâng,
noâng noåc, chêîu chuöåc, têët nhiïn laâ giïîu möåt Töíng Coác coân söëng, chûá
khöng phaãi laâ khoác khi Töíng Coác chïët, nhû bêëy nay coá ngûúâi hiïíu, e
rùçng bêët nhêîn.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 49
Hang Caác Cúá (1)
Trúâi àêët sinh ra àaá möåt choâm,
Nûát laâm hai maãnh hoãm hoâm hom.
Keä hêìm rïu möëc trú toen hoeãn,
Luöìng gioá thöng reo vöî phêåp phoâm.
Gioåt nûúác hûäu tònh rúi loäm boäm,
Con àûúâng vö ngaån(2) töëi om om.
Khen ai àeäo àaá taâi xuyïn taåc(3)
Kheáo húá hïnh ra lùæm keã doâm!
(1) Tïn möåt caái hang úã trong chuâa Thêìy. Ca dao coá cêu: "Höåi
chuâa Thêìy coá hang Cùæc Cúá; Trai chûa vúå thò àïën höåi naây"
(2) Vö ngaån: Khöng coá thaânh búâ tay võn.
(3) Xuyïn taåc: Xoi vaâ àuåc thöng qua àaá.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 50
Àaánh àu
Böën cöåt khen ai kheáo kheáo tröìng,(1)
Ngûúâi thò lïn àaánh keã ngöìi tröng,
Trai àu göëi haåc khom khom cêåt
Gaái uöën lûng ong ngûãa ngûãa loâng.
Böën maãnh quêìn höìng bay phêëp phúái,
Hai haâng chên ngoåc duöîi song song.
Chúi xuên coá biïët xuên chùng taá. (2)
Coåc nhöí ài röìi, löî boã khöng!(3)
(1) Böën cöåt: Böën cêy tre tröìng laâm cêy àu.
(2) Chúi xuên: Cuöåc vui chúi àoán xuên. Biïët xuên: Biïët tònh
xuên.
(3) Cuöëi vuå chúi xuên, caác cöåt àu laåi nhöí ài hïët, chó coân trú laåi
caác löî coåc vaâ röìi ngûúâi ta seä lêëp ài. Höì Xuên Hûúng chua chaát noái vïì
thoái vö têm rêët àaáng traách vïì phña nam giúái.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 51
Khoác öng Phuã Vônh Tûúâng
Trùm nùm öng Phuã Vônh Tûúâng öi!(1)
Caái núå ba sinh àaä traã röìi(2)
Chön chùåt vùn chûúng ba têëc àêët(3)
Tung hï höì thó böën phûúng trúâi.(4)
Caán cên taåo hoaá rúi àêu mêët?(5)
Miïång tuái taân khön kheáp laåi röìi.(6)
Hùm baãy thaáng trúâi àaâ mêëy chöëc.(7)
Trùm nùm öng Phuã Vônh Tûúâng öi!
(1) Vônh Tûúâng: Phuã Vônh Tûúâng, thuöåc tónh Vônh Yïn xûa, nay
thuöåc tónh Vônh Phuá. Nhiïìu giai thoaåi àïìu thöëng nhêët vïì viïåc Höì
Xuên Hûúng coá lêëy leä öng phuã Vônh Tûúâng.
(2) Núå ba sinh: Nhên duyïn vúå chöìng traãi qua ba kiïëp; söëng laâ
möåt sûå traã núå lêîn nhau (theo Phêåt giaáo). Núå ba sinh àaä traã tûác laâ chó
ngûúâi chöìng àaä chïët.
(3)-(4) Öng phuã Vônh Tûúâng laâ möåt ngûúâi coá hoåc vêën (vùn
chûúng) nay mêët ài, Höì Xuên Hûúng mêët möåt ngûúâi chöìng vaâ cuäng
mêët luön caã möåt ngûúâi baån vùn chûúng. Höì thó: cung vaâ tïn, tûúång
trûng cho chñ nam nhi hoùåc chñ laâm trai vöën úã böën phûúng trúâi, khöng
chó thu heåp trong phaåm vi gia àònh vúå con.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 52
(5)-(6) Öng trúâi laâ ngûúâi cêìm cên naãy mûåc àaä úã chùèng cöng
bùçng, caán cên cuãa öng àaä àaánh rúi. Caân khön tûác trúâi àêët vñ nhû möåt
caái tuái lúán àaä kheáp hùèn laåi. Öng Phuã àaä ài sang möåt thïë giúái khaác.
(7) Höì Xuên Hûúng söëng vúái chöìng trong möåt thúâi gian quaá
ngùæn: 27 thaáng.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 53
Thú chûä Haán
Tùång Töën Phong Tûã (1)
(Hoaå vêån taåi hêåu)
Bûúám ong mûâng àaä mêëy phen nay,
Höìng nhaån xin àûa ba chûä laåi;
Daám àêu mûa gioá giúã baân tay,
Nhûäng sûå ba àaâo xeo têëc lûúäi,
Nam Bùæc xa xa mêëy dùåm àêy,
Haãi sún ûúác àïí ngaân nùm maäi,
Bûác tranh khön veä têëm loâng ngay.
Tú nguyïåt raây xe ba möëi laåi,
Hoãi khaách àa tònh nhoã coá hay.
Nùm canh höìn bûúám thïm bú baãi(2)
(1) Tùång Töën Phong thõ. Dûúái àêìu àïì coá ghi roä "Hoaå vêån tai
hêåu" (hoaå vêìn úã phña sau), nhûng khöng thêëy baâi hoaå.
(2) Baâi thú coân nhû dang dúã. Thïí thú ñt gùåp. Hay laâ möåt àiïåu ca
truâ naâo àoá? Hai chûä bú baäi laâ phiïn êm taåm. Chûa roä nïn àoåc thïë naâo
cho phaãi.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 54
Hoaå töën phong nguyïn vêån (1)
Kiïëp naây chùèng gùåp nûäa thò liïìu,
Nhûäng chùæc trùm nùm haá bêëy nhiïu.
Nghô laåi huöëng àau cho phêån baåc,
Noái ra thïm nheå vúái thên beâo.
Cheán thïì thuãa noå tay coân dñnh,
Moán toác thúâi xûa caánh vêîn àeo.
Àûúåc lûáa taâi tònh cho xûáng àaáng,
Nghòn non muön nûúác cuäng tòm theo.
(1) Hoaå nguyïn vêìn thú öng Töën Phong.
Töën Phong àùæc möång chñ dûä ngaä khan
nhên thuêåt ngêm, tõnh kyá (1)
Nhúá ai maâ biïët noái cuâng ai
Rùçng chûä àöìng ta quyïët möåt hai.
Hoa liïîu vui àêu mònh dïî kheáo,
Non söng daânh giaã núå coân daâi.
Cheán tònh dêìu nhêîn lêu maâ nhaåt
Giaãi ûúác nguyïìn êu thùæm chùèng phai.
Àêìy àoaå duyïn trêìn thöi àaä àõnh,
Xûúng giang duyïình(2) àïí ngùæm tûúng lai.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 55
(1)Töën Phong thõ nùçm möång, ghi laåi mang cho xem, nhên àoá
laâm baâi thú thuêåt chuyïån vaâ ghi laåi.
(2)Coá phiïn êm laâ daânh
Nguå yá Töën Phong, kyá nhõ thuã (1)
I
Döìn bûúác may àêu kheáo heån hoâ
Duyïn chi hay búãi núå chi ru?
Sûúng treo(2) aáo luåc nhöìi húi xaå,
Gioá loåt caânh lï lûúát mùåt höì.
Muöën chùæp chó àaâo thïu trûúáng gêëm,
Maâ àem laá thùæc thaã söng Tö.(3)
Trong trêìn mêëy keã tinh con mùæt,
Biïët ngoåc maâ trao múái kïí cho.
II
Àûúâng hoa dòu dùåt bûúác àöng phong
Nghô keã tòm thúm cuäng coá cöng,
Laå mùåt daám quen cuâng gioá nûúác,
Nùång loâng nïn nheå àïën non söng.
Da trúâi nùæng nhuöåm tûúi maâu biïëc,
Phoâng gêëm trùng in daäi thûác höìng.
Ai nhúá lêëy cho loâng êëy nhó,
Trûúác nùm trùm hùèn núå chi khöng?
(1) Hai baâi nguå yá gûãi Töën Phong thõ. Chûa roä Töën Phong thõ laâ
ai? Chó biïët öng hoå Phan, vò trong Baâi tûåa coá cêu: "Phan Mô Anh
ngûúâi trong hoå töi" vaâ àoá laâ hoå nöåi. Coân tïn, theo giaáo sû Hoaâng Xuên
Haän, coá leä laâ Huên nghôa laâ "Nam Phong" (gioá Nam) cuâng goåi laâ Töën
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 56
Phong. Nham Giaác laâ tïn hiïåu Nham Giaác phu laâ "anh chaâng êín úã
nuái nhûng hiïíu sûå àúâi".
(2) Coá baãn phiïn êm laâ xoa
(3) Söng Töì = Söng Tö Lõch úã Thùng Long - Haâ nöåi.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 57
Baåch Àùçng Giang tùång biïåt
Khêëp khïính àûúâng mêy bûúác laåi dûâng,
Laâ duyïn laâ núå phaãi hay chùng.
Võn hoa kheáo keão lay caânh gêëm,
Vuåc nûúác xem maâ àöång boáng giùng.
Loâng noå chúá rùçng mêy nhaåt nhaåt
Lúâi kia naây àaä nuái giùng giùng.
Vúái nhau(2) tònh nghôa sao laâ troån,
Chúá thoái lûng vúi coä nûúác Àùçng(3).
(1) Tùång baån khi chia biïåt úã söng Baåch Àùçng.
(2) Coá leä laâ chûä Nhau. VÎn baãn cheáp Sao.
(3) Lûng voi cúä nûúác Àùçng: Nûúác Àùçng laâ möåt nûúác nhoã úã thúâi
Xuên Thu Chiïën Quöëc, bõ eáp giûäa hai nûúác lúán laâ Tïì, Súã nïn luön
phaãi giûä gòn. Trong baâi thú tûúng truyïìn laâ cuãa Höì Xuên Hûúng cuäng
duâng àiïín naây àïí taã nöîi khöí cuãa ngûúâi àa thï: "Ngoaãnh mùåt sang Tïì,
e Súã giêån; Quay àêìu vïì Súã, súå Tïì ghen".
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 58
Lûu biïåt thúâi taåi An Quaãng,
An Hûng nguå thûá (1)
Ngûúâi vïì ngûúâi úã kheáo buöìn sao,
Tûác töëi mònh thay biïët leä naâo.
Tú toác lúâi kia coân nûäa hïët,
Àaá vaâng loâng noå xiïët laâ bao.
Nöíi cún riïng giêån ngaây giúâi ngùæn,
Moãi mùæt chúâ xem boáng nguyïåt cao.
Súám biïët leä giúâi lñ coá húåp,
Thò mûúâi nùm trûúác bêån chi nao.
(1) Ghi laåi luác chia tay taåi An Quaãng, An Hûng.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 59
Hoaå Sún Phuã chi taác (1)
Naây àoaån chung tònh biïët mêëy nhau,
Tiïîn àûa ba bûúác cuäng nïn cêu.
Trïn tay kheáp múã tanh chiïìu nhaån,(2)
Trûúác mùåt ài vïì gêëp boáng cêu.(3)
Nûúác mùæt trïn hoa laâ löîi cuä.
Muâi hûúng trong nïåm caã àïm thêu.
Vùæng nhau múái biïët tònh nhau lùæm,
Naây àoaån chung tònh biïët mêëy nhau.
(1) Hoaå laåi thú Mai Sún Phuã. Mai Sún Phuã chûa roä laâ ai.
(2) Tanh chiïìu nhaån: Vùæng tanh khöng thêëy boáng chim nhaån.
Nghôa laâ hoaân toaân khöng coá tin tûác. Saách Haán Thû cheáp chuyïån Töì
Vuä àúâi Haán sang sûá Hung Nö hoaâ thên vúái Haán. Nhaâ Haán àoâi traã Töì
Vuä, nhûng Hung Nö khöng traã. Sûá Haán bõa chuyïån vua Haán bùæt àûúåc
úã vûúân Thûúång Lêm möåt con chim Nhaån, chên coá buöåc bûác thû bùçng
luåa cuãa Töì Vuä. Chuáa Hung Nö tûúãng chuyïån coá thêåt, nïn thaã Tö Vuä.
Do vêåy, chim nhaån àûúåc tûúång trûng cho tin tûác.
(3) Gêëp boáng cêu: cêu con ngûåa non sung sûác. Saách Trang Tûã coá
cêu "Nhên sinh Thiïn àõa gian, nhûúåc baåch cêu chi quaá khñch" (con
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 60
ngûúâi söëng giûäa trúâi vaâ àêët giöëng nhû boáng ngûåa baåch cêu lûúát qua
khe cûãa). Chó thúâi gian ài nhanh.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 61
Thu nguyïåt hûäu ûác Mai Sún Phuã kñ (1)
Laá ngoåc chiïìu thu giêån hùèn du
Tuêìn trùng seä nhúá bûäa àïm thu.
Bïn am Nhêët Truå tröng coân àêëy,
Ngoån nûúác Tam Kò chaãy laåi àêu(2)
Son phêën tröåm mûâng duyïn àïí laåi,
Beâo mêy thïm tuãi phêån vïì sau.
Trùm nùm biïët coá duyïn thûâa nûäa,
Cuäng àoã tay tú cuäng trùæng àêìu.
(1) Àïm thu, nhúá Mai Sún Phuã, gúãi baâi naây.
(2) Nguyïn chuá: "Àaä giaãi kïët àûa tònh" Giaãi kïët, theo Àaâo Duy
Anh, laâ: "Cúãi möëi tònh kïët buöåc vúái nhau" Coân giaãi kïët àûa tònh laâ gò?
Chûa roä lùæm.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 62
Caãm cûåu kiïm trònh cêìn
Chaánh hoåc sô Nguyïîn Hêìu (1)
(Hêìu Nghi Xuên Tiïn Àiïìn nhên)
Dùåm khaách muön nghòn nöîi nhúá nhung,
Mûúån ai túái àêëy gûãi cho cuâng.
Chûä tònh chöëc àaä ba nùm veån,
Giêëc möång röìi ra nûãa khùæc khöng.
Xe ngûåa tröåm mûâng duyïn têëp nêåp,
Phêën son caâng tuãi phêån long àong.
Biïët coân maãy chuát sûúng siu mêëy(2)
Lêìu nguyïåt nùm canh chiïëc boáng chong.
(1) Nhúá ngûúâi cuä viïët gûãi Cêìn chaánh hoåc sô Nguyïîn Hêìu. Sau
àêìu àïì trïn, taác giaã coá chuá: "Hêìu, Nghi Xuên, Tiïn Àiïìn nhên" -
"Hêìu ngûúâi laâng Tiïn Àiïìn, huyïån Nghi Xuên" - Nhû vêåy, úã àêy
Nguyïîn Hêìu àuáng laâ Nguyïîn Du tiïn sinh - Gia phaã hoå Nguyïîn Tiïn
Àiïìn ghi roä muâa heâ nùm Kó Tyå (1809), Nguyïîn Du àûúåc böí laâm cai baå
Quaãng Bònh. Thaáng 2 nùm Quyá Dêåu (1813) öng àûúåc phong Cêìn
chaánh àiïån hoåc sô, röìi àûúåc cûã laâm chaánh sûá ài Trung Quöëc tuïë cöëng.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 63
(2) Sûúng siu mêy: Tûâ xûa phiïn êm laâ sûúng àeo maái. Nay
phiïn êm theo giaáo sû Hoaâng Xuên Haän.
Phiïn êm:
Thuêåt yá kiïm trònh hûäu nhên Mai Sún Phuã
Hoa phiïu phiïu,
Möåc tiïu tiïu,
Ngaä möång hûúng tònh caác tõch tiïu,
Khaã caãm thõ xuên tiïu.
Löåc ao ao,
Nhaån ngao ngao,
Hoan haão tûúng kò taåi nhêët triïu,
Bêët têån ngaä têm miïu.
Giang baát baát,
Thuyã hoaåt hoaåt,
Ngaä tû quên hoaâi tûúng khïë khoaát,
Lïå ngên chiïm haå caát.
Thi tiïët tiïët,
Têm thiïët thiïët,
Nöìng daåm thöën tònh tû lûúäng àaåt,
Daå bùçng quên buát phaát.
Phong ngang ngang,
Nguyïåt mang mang,
Phong nguyïåt khöng linh khaách àoaån traâng,
Haâ xûá thõ Àùçng Vûúng.
Vên thûúng thûúng,
Thuyã ûúng ûúng,
Vên thuyã na kham voång nhêët trûúâng,
Nhêët trûúâng dao voång xuác hoaâi mang.
Nhêåt kò kò,
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 64
Daå trò trò,
Nhêåt daå thiïn hoaâi lûä tûá bi,
Tûá bi ûng maåc ngöå giai kò.
Phong phi phi,
Vuä phi phi,
Phong vuä têìn thöi thaái buát huy,
Buát huy àö thò phoá tònh nhi.
Quên hûäu têm,
Ngaä hûäu têm,
Möång höìn tûúng luyïën liïîu hoa êm,
Thi àöìng ngêm,
Nguyïåt àöìng chêm,
Nhêët tûå sêìu phên nhuïå,
Haâ nhên noaän baán khêm,
Maåc àaân li khuác oan tri êm,
Trûåc tu khñ trñ thûã dao cêìm,
Cao sún lûu thuyã vaän tûúng têìm,
Ûng bêët hêån ngêm thaán cöí cêm.
Quên haâ kò,
Ngaä haâ kò,
Lûä àònh lai àùæc lûúäng thï trò,
Daánh têìn phi,
Buát têìn huy,
Nhêët trûúâng àö buát thiïåt,
Haâ xûá thõ tònh nhi,
Haão bùçng têm thûúång caác tûúng tri,
Daä ûng giao thaác thûã duyïn àïì,
Phûúng têm thïå bêët phuå gia kò.
(Hûåu Giang Nam àiïåu)
Dõch vêìn:
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 65
Kïí yá mònh vaâ trònh baån laâ Mai Sún Phuã
Hoa xiïu xiïu
Cêy xiïu xiïu
Giêëc möång tònh quï(1) thaãy tõch liïu
Àïm xuên caãm khaái nhiïìu.
Hûúu ao ao
Nhaån ngao ngao
Vui sûúáng heån nhau möåt súám naâo
Taã hïët àûúåc tònh sao!
Söng baát ngaát
Nûúác aâo aåt
yá thiïëp loâng chaâng cuäng vu khoaát
Lïå rúi thïm mùån chaát.
Thú da diïët
Loâng thï thiïët
Àêåm nhaåt têëc loâng ai thêëu hïët
Liïåu buát chaâng taã xiïët?
Mêy lang thang
Trùng mïnh mang
Trùng gioá xui ai luöëng àoaån traâng
Àêu laâ gaác Àùçng Vûúng
Mêy tú vûúng
Nûúác nhû sûúng
Mêy nûúác tröi àêu chó möåt àûúâng
Möåt àûúâng xa khuêët röån loâng thûúng
Ngaây chêåm rò
Àïm chêåm rò
Saáng töëi chaånh buöìn lûä khaách si
Nhúá thûúng àûâng lúä heån, sai kò.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 66
Mûa tröi ài
Gioá tröi ài
Mûa gioá giuåc hoaâi cêët buát thi (thú)
Viïët thi gûãi túái khaách "tònh si"
Chaâng coá têm
Thiïëp coá têm
Möìng höìn lûu luyïën boáng hoa rêm
Thú cuâng ngêm
Rûúåu cuâng trùng
Tûå luác buöìn chia biïåt
Ai ngûúâi êëm nûãa chùng?
Chúá àaân li khuác oaán tri êm,
Àaânh xem nhû hïët tiïëng dao cêìm(2)
Heån nhau núi non nûúác muöån mùçn!
Chúá buöìn maâ than thúã cöí cêm(kim).
Chaâng heån gò
Ta heån gò
Hai ta àïìu muöån, noái maâ chi
Traâ maâ chi
Buát maâ chi
Cuäng laâ thiïën lñ caã(3)
Ai laâ keã tònh nhi
Hiïíu nhau trong daå khoá khùn gò
Haäy nïn trao gûãi möëi duyïn ài
Loâng son ai núä phuå giai kò
(Theo àiïåu Giang Nam)
À.T.T dõch
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 67
(1) Loâng quï laâ loâng nhúá quï mònh. Vêåy hònh nhû Sún Phuã àaä
ài vïì quï Xuên Hûúng. Hoùåc laâ ngûúâi cuâng laâng, hay cuâng huyïån
chùng? (Hoaâng Xuên Haän).
(2) Dao cêìm: Àaân quyá.
(3) Thiïn lñ: Dõch tûâ chûä "buát thiïåt" - buát viïët vaâ lúâi noái. Dûúng
Tûã noái: "Cuöën saách do buát maâ thaânh. Lúâi noái do lûúäi maâ coá. Ta xem
"Nguä thûúâng" laâ buát vaâ lûúäi cuãa àïë vûúng". Nguä thûúâng úã àêy laâ caác
quan hïå: quên thêìn, phuåc tûã, phu-phuå, huynh àïå, bùçng-hûäu. Vò thïë
dõch laâ thiïn lñ.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 68
Tûå thaán
I
Con boáng ài vïì chöëc bêëy nay,
Chûä duyïn naâo àaä chùæc trong tay.
Nghô cuâng thïë sûå loâng nhû àöët,
Tröng suöët nhên tònh daå muöën say.
Muön kiïëp biïët laâ duyïn troån veån,
Möåt àúâi riïng mêëy kiïëp chua cay.
Nöîi mònh nöîi baån dûúâng bao naã,
Daám hoãi han àêu nhûäng cúá naây.
II
Lêín thêín ài vïì mêëy àöå nay
Vò àêu àeo àùèng vúái núi vêìy
êëm traâ tiïu khaát coân nghe gioång
Cheán rûúåu mûâng xuên daå thêëy say
Àiïím lûä tröng chûâng mêy àaåm nhaåt
Doâng thu xem cúä nûúác vúi àêìy.
Thûúng ai hùèn laåi thûúng loâng lùæc
Naây núå naây duyïn nhûäng thïë naây.
(1) Tûå than thên.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 69
Thïå viïët hûäu caãm (1)
Mûúâi mêëy nùm trúâi möåt chûä tònh
Duyïn tú naây àaä sùén àêu àaânh
Maái mêy cùæt nûãa nguyïìn phu phaát
Gioåt maáu àêìy hai cheán tûã sinh
Möåt kiïëp àaä tïíïí cuâng daå thùæm
Trùm nùm àûâng phuå vúái àêìu xanh
Mai sau loâng chùèng nhû lúâi nûäa
Dao buáa nguyïìn xin luyå àïën mònh.
(1) Nghôa laâ: "Coá caãm xuác thò viïët lúâi thïì"
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 70
Xuên àònh lan àiïåu
Phiïn êm:
Nguyïåt taâ nhên tónh thuá lêu trung
Ngoaå thñnh àöìng long,
Khúãi thñnh àöìng long
Daå baán ai giang hûúãng baán khöng.
Thanh daä tûúng àöìng
Khñ daä tûúng àöìng
Tûúng tû vö têån nguä canh cuâng.
Têm taåi Vu Phong
Höìn taåi Vu Phong
Ên aái thûã tao phuâng
Nhaân yã àöng phong
Quyïån yã àöng phong
Nhêët viïn höìng haånh bñch thanh song
Phöìn hoa tñch dô khöng.
Kim triïu hûäu kiïën söí chi höìng
Oanh nhi nhaåc àúái xuên phong khûá
Chó khuãng àaâo yïu vö lûåc tiïëu àöng phong
Phong thanh nguyïåt baåch, baã kò hûúng nhêåp khaách ngêm
trung.
Dõch vêìn:
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 71
Baâi ca theo àiïåu xuên àònh lan
Trùng taâ ngûúâi lùång tûâa lêìu khöng(1)
Nùm lùæng chuöng àöìng,
Dêåy lùæng chuöng àöìng,
Àïm lùæng tiïëng buöìn vang meá söng
Thanh àaä tûúng àöìng,
Khñ àaä tûúng àöìng
Thanh khñ nùm canh röån raä loâng
Têm úã Vu Phong
Ên aái cuöåc tao phuâng.
Nhaân tûåa gioá àöng
Moãi tûåa gioá àöng
Möåt vûúân höìng haånh biïëc xanh song
Phöìn hoa tûúãng àaä khöng
Súám nay böng núã mêëy nhaânh höìng
Chim oanh chúá quyïën xuên ài nheá
Ta súå "Àaâo hoa vö lûåc tiïëu àöng phong"
Trùng thanh gioá maát àem hûúng vaâo vúái caác thi nhên.
(À.À.T dõch)
Nguyïn vùn: Thuá lêìu trung - trong choâi canh. Thuá lêu laâ caái
choâi canh úã chöën àöìn binh. Thû Àûúâng Huyïìn Töng coá cêu: "Nguyïåt
laåc thuá lêu khöng" - Trùng lùån choâi canh vùæng.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 72
Kñ sún nam thûúång trêën hiïåp trêën trêìn
hêìu
I
Vaác cùæm àaân tao möåt ngoån cúâ,
êëy ngûúâi thên àêëy phaãi hay chûa,
Lùæc àêìy phong nguyïåt lûng höì rûúåu,
Dùæt loãng giang höì nûãa tuái thú(2)
Àònh Nguyïåt(3) goáp ngûúâi chung àónh laåi,
Trúâi Hoan(4) múã mùåt nûúác non xûa.
Bêëy nay taâi tûã bao nhiïu taá,
Theâo àaãnh(5) khen ai keã àùåt cho.
II
Trêån buát xöng pha quyïët giêåt cúâ,
Taâi tònh ai àaä biïët cho chûa.
Giêëc Vu man maác nùm canh nguyïåt,
Duyïình Ngûå lïnh àïnh möåt laá thú.
Tú liïîu àaä khoe taâi laå trûúác,
Nguöìn daâo hoåc hoãi löëi quen xûa,
Giai nhên taâi tûã dûúâng naâo àêëy
Hay núå bònh sinh chûãa giaã cho(6)
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 73
(1) Gûãi öng Trêìn Hêìu, laâm Hiïåp trêën Sún Nam Thûúång. Öng
naây chûa roä laâ ai.
(2) Hai cêu 3 vaâ 4 naây laâ cêu thú àaão trang: Lùæc àêìy lûng höì
"rûúåu phong Nguyïåt" - Dùæt loãng nûãa tuái "thú giang höì".
(3) Àònh Nguyïåt: Öng Trêìn Thanh Mai cho laâ Cöí Nguyïåt àûúâng
ngöi nhaâ cuãa Höì Xuên Hûúng.
(4) Trúâi Hoan: Trúâi Hoan Chêu, tûác Nghïå An, quï cuãa Höì Xuên
Hûúng.
(5) Theâo àaãnh: lùèng lú, khinh baåc.
(6) Dûúái àêìu àïì trïn, Lûu hûúng kñ cheáp liïìn hai baâi naây, khöng
àïí ai xûúáng, ai hoaå. Ngúâ rùçng baâi II laâ baâi hoaå laåi cuãa Trêìn Hêìu.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 74
Dûä sún nam thûúång hiïåp
trêën quan trêìn hêìu xûúáng hoaå (1)
Phiïn êm:
I. Xuên Hûúng xûúáng:
Bònh thuyã tûúng phuâng(2) nguyïåt haå tön
Cûúng trûúâng phiïën phiïën thuöåc nan ngön
Khiïu cêìm hûäu yá minh hoaâng xûúáng
Nhiïîu thuå vö àoan ngûä thûúác huyïn.
Thuyâ tuåc giaâ thanh quy Han khuyïët
Tûå tu liïn böå xuêët Höì mön
Baán diïn biïåt hêåu(3) tònh àa thiïíu
Maåch maåch khöng li Saãnh Nûä höìn(4)
(1) Xûúáng hoaå cuâng öng Trêìn Hêìu - quan Hiïåp trêën Sún Nam
thûúång. Trêën Sún Nam thûúång göìm àêët cuãa hai tónh Haâ Nöåi vaâ Hûng
Yïn sau naây. Trõ súã àùåt úã Chêu Cêìu (Phuã Lñ). Baâi naây cuäng àûúåc cheáp
trong saách Tuåc Hoaâng Viïåt thi tuyïín, nhûng laåi àûúåc coi laâ baâi thú
Höì Xuên Hûúng hoaå thú öng Hiïåp trêën. Coân Lûu hûúng kñ thò cho
rùçng àêy laâ baâi xûúáng cuãa Xuên hûúng. Giaáo sû Hoaâng Xuên Haän
cùn cûá theo Tuåc Hoaâng Viïåt thi tuyïín.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 75
(2) Bònh thuyã tûúng phuâng (beâo nûúác gùåp nhau): chó viïåc ngêîu
nhiïn gùåp gúä. Vûúng Böåi coá cêu: "Bònh thuyã tûúng phuâng, têån thõ tha
hûúng chó khaách" (beâo nûúác gùåp nhau thaãy àïìu laâ khaách tha hûúng).
Trong vùn chûúng, beâo nûúác, ngoån beâo, phêån beâo... coân àïí chó ngûúâi
phuå nûä: "Phêån beâo bao quaãn nûúác sa - Lïnh àïnh àêu cuäng laâ lïnh
àïnh" "Ngoån beâo chên soáng laåc loaâi - Nghô mònh vinh hiïín thûúng
ngûúâi lûu li" (Kiïìu).
(3) Lûu hûúng kñ cheáp laâ hêån
(4) Xem baâi hoaå Trêìu Hêìu trang...
Dõch nghôa:
Thên beâo nûúác gùåp nhau, nêng cheán rûúåu dûúái trùng,
Têëc loâng son sùæt thûåc laâ khoá noái
Goåi àaân, vò coá yá maâ gaãy khuác Cêu hoaâng
Quanh cêy, khöng cún cúá gò maâ chim thûúác reáo vang
Ai chuöåc tiïëng keân Höì trúã vïì cung Haán
Tûå theån vïì viïåc goát sen ra khoãi cûãa rúå Höì
Sau phuát li biïåt, coân lûu luyïën biïët bao tònh,
Lúáp lúáp khön rúâi höìn Saãnh Nûä.
Dõch thú:
Gùåp gúä dûúái trùng chuöëc múâi
Loâng son àoâi àoaån chùèng nïn lúâi.
Khuác àaân ai gaãy àaâ àûa yá,
Ngoaâi ngoä khaách kïu chùèng thêëy ngûúâi.
Ai chuöåc tiïëng keân vïì Haán àoá?
Tuãi lï goát ngoåc àêët Höì röìi!
Biïåt li dúã tiïåc tònh lûu luyïën,
Höìn Saãnh sêìu àau maåch maåch khúi.
(Trêìn Thanh Mai dõch)
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 76
Thuyã vên hûúng
Phiïn êm:
Vên cùn thaåch àêåu tûå phong phoâng
Maän muåc sún quang tiïëp thuyã quang
Thiïåp haãi taåc haâ (a) si Lñ Böåt
Phuå chu taâng haác baái Nguyïn Chûúng
Loa ngên tõch tïî lên tuêìn xuêët
Vuå aãnh triïu mï thûá àïå taâng
Maån thuyïët ngû nhên chu nhêët diïåp
Söí truâng mön höå Thuyã Vên hûúng.
Chuá: Xuêët Trang tûã Nam hoa kinh
Dõch nghôa:
Dûúái chên mêy, baây hang àaá nhû töí öng;
Àêìy mùåt thêëy aánh saáng trïn nuái tiïëp vúái aánh saáng dûúái
nûúác.
Vûúåt bïí àïí ài àuåc nuái nhû Lñ Böåt thêåt laâ ngêy,(1)
Àöåt thuyïìn lïn caån giêëu trong hang nhû Nguyïn Chûúng
thò àaáng phuåc(2)
Buöíi chiïìu trúâi laånh, soáng gúån lùn tùn(3) hiïån ra,
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 77
Ban saáng maân muâ che nuái lêìn lûúåt ruát lui.
Vui chuyïån baão rùçng ngûúâi chaâi dong chiïëc thuyïìn kia,
Àang len loãi qua nhiïìu tûâng cûãa tòm vaâo laâng Tiïn.(4)
(1) Vûúåt bïí àuåc nuái: troã sûå laâm khoá nhoåc maâ vö ñch. Saách Nam
hoa kinh (thiïn Ûng àïë vûúng) coá "Thiïåp haãi taåc haâ" nghôa laâ vûúåt bïí
àaâo söng, nghôa laâ àaâo söng dûúái bïí laâ möåt chuyïån vö lñ. Àêy taác giaã
chó mûúån möåt phên chûä saách Nam hoa kinh àïí aám chó nhûäng hang
àöång, löëi thöng àuåc thiïn nhiïn trïn nhiïìu àaão. Coân tñch Lñ Böåt thò
töi khöng biïët.
(2) Àöåi thuyïìn giêëu trong hang nuái: Nguyïn trong Nam hoa
kinh coá cêu êëy (thiïn 6, Àaåi töng sû), nhûng vúái yá rùçng laâm nhû vêåy
tûúãng laâ chùæc chùæn, nhûng khi nguã, coá keã tröåm mêët maâ khöng biïët.
Trong thi vùn xûa, yá giêëu thuyïìn trong hang nuái laâ nguå yá keã ài êín
khöng muöën àïí dêëu laåi. Coá leä taác giaã duâng yá naây. Tñch Nguyïn
Chûúng lêëy tûâ àêu, töi cuäng khöng biïët.
(3) Loa ngên: dêëu öëc, hoùåc troã tùm cuãa caác loaâi thuyã töåc nöíi lïn
thaânh soáng nhoã, hoùåc troã soáng nhoã hònh troân trïn nûúác lùång.
(4) Thuyã Vên hûúng: Nghôa àen laâ laân nûúác mêy, xûá úã trïn
nûúác, giûäa mêy. Cuäng laâ vùn tûâ troã chöën Tiïn.
Dõch thú:
Vïì chöën nûúác mêy
Chên mêy löî àaá tûâa phoâng ong
chöën chöën leân chong aánh nûúác löìng.
Vûúåt bïí àuåc non cûúâi Lñ Böåt,
Àöåi thuyïìn giêëu àöång phuåc Nguyïn Öng.
Chiïìu ïm soáng gúån lùn tùn nöíi,
Saáng toaã muâ tan lúáp lúáp trong.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 78
Vui chuyïån kòa ai thuyïìn möåt laá,
Cûãa leân len loãi kiïëm non böìng.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 79
Caãm cûåu töëng tên xuên chi taác (1)
I
Xuên naây naâo phaãi caái xuên xûa,
Coá súám û? thúâi laåi coá trûa.
Cûãa àöng hoa coân thûa thúát boáng,
Buöìng thoa oanh kheáo dêåp dòu tú
Phong lûu trûúác mùæt bònh hûúng nguöåi,
Quang caãnh trong àúâi chiïëc göëi mú.
Cên vaâng nûãa khùæc xuên lú lûãng,
Phöë liïîu trùm àûúâng khaách ngêín ngú.
II
Múái biïët võ àúâi chua lêîn ngoåt
Maâ xem pheáp taåo nùæng thò mûa.
Tri êm àùæp nûãa chùn coân ngùæn,
Bûác vaách nghe xa tiïëng àaä thûâa.
Nïëm mña vuå naây ngon nhûäng ngoån(2)
Tröng gûúng ngaây noå bùéng nhû túâ
Xûa nay coân coá àêu hún nûäa,
Hay nhûäng tûâ àêy, phaãi thïë chûa?
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 80
(1) Àïì baâi thú húi laå. Ngûúâi ta thûúâng noái "Töëng cûåu nghïnh
tên" (tiïîn nùm cuä, àoán mûâng nùm múái), úã àêy laåi Töëng tên xuên. Vò
thïë öng Nguyïîn Löåc àaä dõch: Baâi thú laâm caãm nùm cuä, tiïîn àûa nùm
múái. (Nxb Vùn hoåc Haâ Nöåi 1982).
(2) Mña chñnh vuå vaâo dõp heo may, trûúác Tïët. Sau Tïët ngûúâi ta
"böìng göëc" laâm túi àêët, boán tûúái, thuác mêìm cho mña lïn. Tuåc ngûä coá
cêu: "Mña thaáng ba ngoåt ra àêìu ngoån". Thaáng ba, mña coân non; hoaå
chùng coân soát laåi chuát mña mùng, ùn chùèng ra gò. "Nïëm mña vuå naây
ngon nhûäng ngoån" laâ nïëm mña vaâo thaáng mña traái vuå. "Nïëm mña vuå
naây ngon nhûäng ngoån" laâ nïëm mña vaâo thaáng mña traái vuå. Taác giaã
duâng hònh aãnh naây àïí taã nöîi quaá lûáa lúä thò cuãa ngûúâi con gaái.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 81
Xuên hûúng tùång hiïåp quêån (1)
Heån thu heån nguyïåt luöëng ùn nùn,
Caái kiïëp phuâ sinh nhûäng núå nêìn.
Cûãa viïån xuên vïì hoa maát meã,
Àaâi trang mêy naáu nguyïåt bùn khoùn.
Duyïình xanh nûúác chaãy tin lai laáng,
Laá thùm thú gieo buát ngaåi ngêìm.
Son phêën daám àêu so ngoån buát,
Mûúån tay thi tûúáng nhùæc àöìng cên.
(1) Baâi naây khöng coá trong Lûu hûúng kñ, nhûng tònh àiïåu
thuöåc loaåi trong têåp naây. Àûúåc phaát hiïån taåi Thanh Hoaá (Taåp chñ Vùn
hoåc söë 3 -1974). Giaáo sû Hoaâng Xuên Haän àaä hiïåu àñnh 3 chûä maát meã
vaâ naáu úã cêu 3-4 tûâ caác chûä móm móm, toã úã vùn baãn cuä.
Phiïn êm:
Àöå hoa phong (1)
Phiïën phaâm vö cêëp àöå Hoa Phong,
Tiïîu bñch àan nhai xuêët thuyã trung.
Thuyã thïë möîi tuyâ sún diïån chuyïín,
Sún hònh taâ khaáo thuyã mön thöng.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 82
Ngû long taåp xûã thu yïn baåc,
Êu löå tïì phi nhêåt chiïëu höìng.
Ngoåc àöång vên phoâng tam baách cuåc
Bêët tri thuyâ thõ Thuyã Tinh cung.
Dõch nghôa:
Qua vuäng Hoa Phong
Laá buöìm khöng vöåi vûúåt qua vuäng Hoa Phong,
Vaách àaá àûáng, sûúân nuái àoã, giûäa nûúác choãi dûång lïn.
Thïë nûúác tuyâ chöî theo mùåt nuái maâ biïën chuyïín.
Hònh nuái nghiïng mònh, neáp tûåa cûãa laåch àïí nûúác thöng
qua.
Caá röìng(2) lêîn löån, tùm khuêët dûúái tûâng húi nûúác moãng
muâa thu.
Êu(3) coâ cuâng bay trong aánh àoã mùåt trúâi chiïìu.
Coäi Tiïn coá ba trùm saáu àöång ngoåc vaâ phoâng mêy(4),
Àêy khöng biïët chöën naâo laâ cung Thuyã Tinh(5)
(1) Trong Phûúång Sún tûâ chñ lûúåc cuäng nhû Àaåi Nam dû àõa chñ
ûúác biïn.
Sau àïì: Chu thûá Hoa Phong tûác caãnh baát thuã, saách àïìu chó cheáp
6 baâi thú, tûâng baâi khöng coá àïì riïng.
Thaáng 2 nùm 1962, öng Trêìn Vùn Giaáp àaä giúái thiïåu 5 baâi trïn
baáo vùn nghïå. Nùm 1983, giaáo sû Hoaâng Xuên Haän àaä àùåt tïn cho
tûâng baâi thú, phiïn êm, dõch nghôa, dõch thú... Baãn dõch nùm baâi thú
naây àûúåc öng cöng böë trong Höì Xuên Hûúng vúái võnh Haå Long (Têåp
san KHXH. Paris. 1984). Toaân böå nùm baâi thú sau àêy, laâ baãn cöng
böë cuãa Giaáo sû Hoaâng Xuên Haän tûâ Têåp san naây.
Vuäng Hoa Phong: Võnh Haå Long; lêëy tïn huyïån xûa, sau àöíi
laâm Nghiïu Phong. Huyïån naây göìm nhiïìu àaão.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 83
(2) Caá röìng: Troã chung caác loaâi söëng dûúái nûúác. Riïng àêy thò
tuåc truyïìn xûa coá röìng xuöëng, cho nïn àûúåc àùåt tïn Haå Long. Trong
thúâi cêån àaåi, caác thuyã thuã, kïí caã caác thuyã quên Phaáp, maách rùçng àaä
tûâng thêëy con "rùæn bïí" nöíi lïn uöën khuác loâi lïn trïn mùåt nûúác, daâi
trïn ba mûúi meát.
(3) Êu: laâ thûá chim nûúác àêìu giöëng böì cêu, chên giöëng võt, söëng
chung quanh vuäng nûúác lúán, thûúâng nùçm im nöíi trïn mùåt nûúác.
(4) Xûa tin rùçng ngûúâi ta coá thïí tu luyïån trúã thaânh bêët tûã, goåi laâ Tiïn,
úã nhûäng núi heão laánh trïn nuái, bïí xa, trong hang àöång, thûúâng mêy
phuã. Vùn baãn cheáp söë 306, nhûng trong caác vùn thú thûúâng chó noái
"ba mûúi saáu àöång Tiïn". Hoùåc taác giaã cöë yá muöën troã söë rêët nhiïìu.
(5) Thuyã Tinh cung: troã cung àiïån maâ ngûúâi xûa tûúãng laâ núi cû
truá cuãa Tiïn úã ngoaâi bïí.
Dõch thú:
Qua vuäng Hoa Phong
Laá buöìm thuãng thónh vûúåt Hoa Phong.
Àaá dûång búâ son moåc giûäa doâng.
Doâng nûúác lêìn theo chên nuái chuyïín,
Mònh leân nghiïng àïí löëi duyïình thöng.
Caá röìng lêín nêëp húi thu nhaåt,
Êu löå cuâng bay boáng xïë höìng.
Bùm saáu phoâng mêy cuâng àöång ngoåc,
Àêu naâo laâ caái Thuyã Tinh cung?
Phiïn êm:
Traåo ca thanh
Linh lung tûá bñch liïåt vên bònh
Ngoåc duêín sêm si thuyã diïån bònh
Tiïåm giaác Àaâo Nguyïn sún taác höå
Chó tuâng Ngû Phöë thaåch döìn binh
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 84
Têån giao Taå khaách du nan biïën
Giaâ maåc Vên Lêm hoaå bêët thaânh
Dao voång thuyã cuâng sún têån xûá
Höët nhiïn xung xuêët traåo ca thanh
Dõch nghôa:
Tröîi tiïëng ca cheâo
Long lanh böën vaách giùng nhûäng bûác bònh phong veä caãnh
mêy.
Àaá hònh cêy mùng ngoåc(1) lö nhö moåc trïn mùåt nûúác
phùèng.
Thêìy roä raâng rùçng löîi vaâo Àaâo Nguyïn(2) coá cûãa bùçng nuái
àaá,
Laå thay! Sao maâ bïn bïën caá laåi coá thaânh xêy bùçng àaá àïí
àoáng àöìn binh(3)
Mùåc loâng chaâng Taå Linh Liïn àïën chúi àêy, ài xem àêu
hïët,
Dêîu laâ hoaå sô Ngoåc Vên Lêm veä caãnh cuäng khöng thêåt
àuáng,
Ngoáng tröng àïën chöî cuöëi nûúác hïët nuái,
Thònh lònh nghe tiïëng cheâo vaâ tiïëng ca tröîi lïn.
(1) Mùng ngoåc: nguyïn troã cêy mùng tre non trùæng. Trong thi
vùn duâng àïí vñ vêåt gò quyá hay àeåp hònh cao vaâ nhoån àêìu.
(2) Àaâo nguyïn: vùn tûâ troã coäi Tiïn, nghôa laâ thïë giúái cuãa sinh
vêåt bêët tûã, núi tûúãng tûúång rêët an nhaân sung sûúáng. Àiïín trong
Trung vùn coá rêët xûa. Àúâi Têën, Àaâo Tiïìm (376-427) viïët truyïån Àaâo
hoa nguyïn kñ kïí chuyïån ngûúâi àaánh caá (Ngû Phuã) cheâo thuyïìn
ngûúåc doâng nûúác trong rûâng Àaâo hoa úã àêët Vuä Lùng, qua möåt cûãa
àöång, àïën möåt vuâng coá dên cû, sinh àúâi Têìn (hún 600 nùm trûúác) àaä
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 85
vaâo àêëy tõ loaån. Sau Ngû Phuã muöën trúã laåi àoá, nhûng khöng tòm thêëy
löëi nûäa.
(3) Àöìn binh: àêy coá leä chó muöën taã àaá tûå nhiïn xïëp hònh àöìn
binh.
Dõch thú:
Tröîi tiïëng ca cheâo
Long lanh böën phña ruã maân mêy,
Nûúác phùèng lö nhö mùng moåc daây.
Múái biïët Nguöìn Àaâo ngùn cûãa àaá,
Naâo ngúâ Bïën caá coá àöìn xêy
Mùåc cho hoå Taå xem àêu hïët,
Dêîu coá chaâng Lêm veä chùèng têìy.
Xa ngoáng chên trúâi non lêîn nûúác,
Böîng nghe cheâo haát tröîi àêu àêy.
Phiïn êm:
Nhaän phoáng thanh
Vi mang loa àaåi thaáp thûúng minh
Àaáo thûã tu giao nhaän phoáng than
Baåch thuãy ma thaânh thiïn nhêîn kiïëm
Haân àaâm phi laåc nhêët thiïn tinh
Quaái hònh võ dô tiïu tam giaáp
Thêìn lûåc hïì dung taåc Nguä Àinh
Phaãng phêët vên àöìi àêìu aám àiïím
Cao tùng ûng hûäu toaå àaâm kinh.
Dõch nghôa:
Mùæt toaã sùæc xanh
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 86
Mêìu lam nhaåt(1) múâ múâ nöëi trúâi xa vúái bïí xa.
Àïën àêy, tûúãng nhû trong aùæt toaã sùæc xanh ra(2)
Nûúác baåc(3) maâi àaá thaânh nghòn muäi gûúm nhoån
Giûäa àêìm vùæng, hònh nhû coá möåt sao trúâi sa(4) xuöëng.
Vaách àaá hònh kò quaái khöng dïî duâng laâm baãng àïì danh
keã àöî àaåi khoa,(5)
Nïëu khöng sûác thêìn thò sao taåc nöíi tûúång lûåc sô huâng
duäng nhû vêåy.(6)
Phaãng phêët mêy xuöëng thêëp, phña trïn àaä xêím töëi,
Chùæc àaä coá võ cao tùng ngöìi yïn lùång tuång kinh.
Dõch thú:
Mùæt toaã maâu xanh
Bïí xanh lêëp loaáng têån trúâi xa,
Àêy ngúä maâu xanh mùæt toãa ra.
Nûúác baåc maâi nïn nghòn muäi kiïëm,
Àêìm im rúi xuöëng möåt sao sa.
Quaái hònh chûa dïî àïì khoa baãng,
Thêìn lûåc àêu àaâ taåc tûúång ma.
Phaãng phêët mêy raâ àêìu xêím töëi,
Cao tùng àang tuång chöën chiïìn giaâ.
(1) Loa àaåi: laâ möåt thûá böåt maâu lam xûa duâng àïí chïë thûã mûåc
xanh veä löng maây. Taác giaã cöë yá duâng chûä loa úã àêy vò nghôa noá laâ öëc.
(2) yá cêu naây laâ: àïën àêy, nhòn àêu cuäng thêëy maâu, mònh coá
caãm tûúãng chñnh mùæt mònh phaát maâu xanh ra, chûá khöng phaãi vêåt
ngoaâi coá maâu êëy.
(3) Nûúác baåc: troã nûúác bïí thûúâng coá soáng baåc, chûá khöng phaãi
troã riïng soáng. Soáng vöî vaâo chên leân laâm hoãm chên, chûá khöng maâi
nhoån àaá.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 87
(4) Sao sa: nïëu vïë naây taã caãnh ban ngaây thò phaãi hiïíu rùçng mùåt
nûúác long lanh phaãn xaå tia saáng tung toeá lïn nhû coá sao sa xuöëng,
nïëu nghô rùçng noá taã caãnh ban àïm thò coá leä muöën noái sùæc lên tinh lêåp
loeâ trïn mùåt nûúác.
(5) Tam giaáp: troã ba bêåc àêåu thi àinh thúâi xûa (Nhêët giaáp coá ba
nêëc: Traång nguyïn, Baãng nhaän vaâ Thaám hoa; Nhõ giaáp tûác laâ Hoaâng
giaáp; Tam giaác tûác laâ Tiïën sô).
(6) Nguä Àinh: tïn möåt lûåc sô trong thêìn thoaåi. Tûúng truyïìn àúâi
xûa vua Têìn hiïën cho vua Thuåc möåt gaái àeåp. Vua Thuåc sai lûåc sô Nguä
Àinh ài àoán. Trïn àûúâng thêëy möåt con rùæn lúán, boâ vaâo hang àaá. Nguä
Àinh àuöíi theo, bõ àaá sêåp àeâ chïët. Sau bõ hoaá ra tûúång àaá khöíng löì.
Taác giaã mûúån hai viïåc liïn quan àïën taãng àaá vaâ tûúång àaá àïí nguå yá
àïën nhûäng hònh thuâ vô àaåi, kò dõ, huâng traáng cuãa caác àaão leân, nhêët laâ
khi trúâi gêìn töëi.
Phiïn êm:
Haãi öëc truâ
Lan nhiïu tuyâ yá daång trung lûu
Caãnh tó sún dûúng caánh giaác u
Sinh diïån àöåc khai vên löå cöët
Àoaån ngao tranh kõ khaách höìi àêìu
Bùçng Di diïåp taác kònh thiïn truå
Long Nûä thiïm vi haãi öëc truâ
Àaåi àïí Thuyã Hoaâng tiïn võ cêåp
Cöë lûu Nam àiïån cuãng kim êu.
Dõch nghôa:
Phe phêíy maái cheâo, tuyâ thñch cúäi thuyïìn dong chúi giûäa
duïình,(1)
Qua gêìn chên nuái laåi thêëy caãnh caâng vùæng.
Mêy thoaãng qua, nuái löå mùåt, thêëy àaá chú vú,
Nhûäng khöëi leân dûång cao vuát(2) khi qua dûúái, khaách phaãi
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 88
vïëch tröng.
Hoùåc laâ haãi thêìn Bùçng Di(3) àaä dûång cöåt àïí chöëng trúâi
nghiïng,
Hoùåc laâ haãi thêìn Long Nûä(4) àaä nöëi thïm cêy nïu troã
cung àiïån dûúái bïí.
yá chûâng vua Têìn Thuyã Hoaâng(5) chûa tûâng ài kinh lñ àïën
chöî naây,
Vò trúâi vöën daânh noá laåi úã xûá Nam naây àïí laâm vûäng chùæc cú
àöì nûúác ta(6)
(1) Lan nhiïu: cheâo lan laâ cheâo nheå. Vùn tûã quen duâng.
(2) Àoaån ngao: Nghôa àen laâ àùén con ruâa lúán àïí lêëy chên laâm
cöåt chöëng trúâi. Thêìn thoaåi Trung Quöëc kïí chuyïån rùçng ban àêìu voâm
trúâi bõ suåp, baâ Nûä Oa àùén chên con ruâa rêët lúán àïí laâm cöåt chöëng trúâi.
Àêy troâ caác hoân àaão troân vaâ cao nhû cöåt àaá; vñ duå hoân Chiïëc Àuäa.
(3) Bùçng Di: tïn möåt thuyã thêìn àïì xuêët trong Nam hoa kinh.
Trong thú Taâo Thûåc, àûúåc àùåt ngang vúái Nûä Oa. Cuäng laâ tïn möåt
thiïn thêìn.
(4) Long Nûä: tïn chung thêìn àaân baâ quaãn trõ thuyã töåc úã bïí hoùåc
vûåc sêu, súã cû úã àaáy bïí.
(5) Thuyã Hoaâng: Vua Têìn sau khi thöëng nhêët Trung Quöëc, àaä
ài quan saát nhiïìu núi. Vïì phûúng Nam, múái ài àïën vuâng Cöëi Kï
(Chiïët Giang ngaây nay) thò mêët.
(6) Cêu thú naây cuâng yá vúái cêu kïët cuãa thú Nuái Chiïëc Àuäa cuãa
Lï Thaánh Töng.
Dõch thú:
Ngoáng àónh toan ngoan
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 89
Giûä duïình thuãng thùèng phêíy cheâo lan,
Saát nuái caâng hay caãnh lùång nhaân.
Mêy cuöën baây ra leân cûáng coãi,
Nuái cao nhûäng ngoáng àónh Toan Ngoan
Bùçng Di chöëng cöåt e trúâi àöí,
Long Nûä thïm nïu súå bïí traân.
Dêëu ngûåa Thuyã Hoaâng chûa àïën àoá,
Trúâi daânh àïí giûä àêët ngûúâi Nam.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 90
Phuå luåc
Chúi chúå chuâa Thêìy
Hoaá cöng xêy àùæp àaä bao àúâi,
Noå caãnh Saâi Sún coá chúå Trúâi.
Buöíi súám gioá àûa, trûa nùæng àûáng,
Ban chiïìu mêy hoåp, töëi trùng chúi.
Bêìy haâng hoa quaã tû muâa sùén,
Múã phöë giang sún böën mùåt ngöìi.
Baán lúåi mua danh naâo nhûäng keã,
Chùèng lïn mùåc caã möåt àöi lúâi.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 91
Tröëng thuãng
Cuãa em bûng bñt vêîn buâi nguâi,
Noá thuãng vò chûng keã nùång duâi,
Ngaây vùæng àêåp tung dùm baãy chiïëc,
Àïm thanh toãm cùæc möåt àöi höìi,
Khi giang thùèng caánh buâ khi cuái
Chiïën àûáng khöng thöi laåi chiïën ngöìi.
Nhùæn nhuã ai vïì thûúng lêëy vúái,
Thõt da ai cuäng thïë maâ thöi.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 92
Caãnh thu
Thaánh thoát têìu tiïu mêëy gioåt mûa,
Buát thêìn khön veä caãnh tiïëu sú,
Xanh om cöí thuå troân xoe taán,
Trùæng xoaá traâng giang phùèng lùång túâ.
Bêìu döëc giang sún say chêëp rûúåu,
Tuái lûng phong nguyïåt nùång vò thú
Cho hay caãnh cuäng ûa ngûúâi nhó,
Thêëy caãnh ai maâ chùèng ngêín ngú.
Coá saách gaán cho Baâ huyïån Thanh Quan. úã vùn baãn Landes
1893, baâi thú naây khöng coá àêìu àïì. Cêu thûá hai laâ 'Àöë ai veä àûúåc
caãnh tiïëu sú' vaâ coá lúâi dêîn: "Ngaây xûa Xuên Hûúng ài chúi gùåp mûa,
vaâo chúi thùm laâng Vùn Giaáp, thêëy coá möåt chuâa xûa, Xuên Hûúng vaâ
chuâa lêåy Phêåt, röìi ài xem ngoaâi chuâa. Thêëy bïn chuâa coá cêy àa.
Ngûãng lïn xem thò cao nguát khöng biïët túái àêu, cho nïn laâm baâi thú
naây (cêy àa naây àïën naây coân)" úã baãn Àöng chêu 1917, coá lúâi dêîn: "Möåt
ngaây kia àang muâa quyá thu, giúâi luán phuán dùm ba haåt mûa, húi
ngùm ngùm reát, quan phuã nhên vö sûå, múái sai baây cuöåc rûúåu, cho goåi
cö hai ra cuâng ngöìi uöëng rûúåu àïí võnh thú. Xuên Hûúng vêng lúâi ra
ngöìi hêìu rûúåu àïí võnh thú. Xuên Hûúng vêng lúâi ra ngöìi hêìu rûúåu.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 93
Àûúng khi cheán quyânh àêìu vúi, chiïìu thu hiu hùæt, quan phuã liïìn baão
Xuên Hûúng võnh baâi tûác caãnh. Thú rùçng..."
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 94
Möåt caãnh chuâa
Tònh caãnh êëy, nûúác non naây
Dêîu khöng Böìng Àaão cuäng Tiïn àêy,
Haânh Sún mûåc àiïím àöi haâng nhaån,
Thûác Lônh(1) àen truâm möåt thûác mêy,
Lêëp loá àêìu non vûâng nguyïåt chïëch,
Phêët phú sûúân nuái laá thu bay,
Húäi ngûúâi quên tûã ài àêu àoá,
Thêëy caãnh sao maâ àûáng lûúåm tay.
úã baãn khùæc vaán 1922 baâi thú naây mang tïn Quan hêåu súå vúå,
Quan hêåu. Roä raâng laâ hai vùn baãn naây bõ aãnh hûúãng lúâi dêîn úã baãn
Àöng chêu (1917) "Baâ hêåu lúã nhaâ hïî khi naâo thêëy Quan öng bûúác
chên ài chúi àêu, thò baâ hêåu hay hoãi sÎn àoán, biïët yá rùçng Quan hêåu
hay toâ moâ àïën chúi Xuên Hûúng. Xuên Hûúng thêëy Quan hêåu àïën
chúi thú thêín khi naâo, tuy rùçng maãi miïët tûå tònh, nhûng xem ra thò
vêîn thûúâng coá yá chêåp chöîm, khöng vûäng loâng ngöìi dai. Xuên Hûúng
biïët yá nhû vêåy, múái laâm möåt baâi àïí giïîu thûã chúi. Thú rùçng..."
(1) Thûáu lônh: Möåt hoân nuái úã êën Àöå, chöî Àûác Phêåt úã. Thûúâng goåi
laâ Lônh Tûåu, coá ngûúâi àoåc laâ Linh Thûáu.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 95
Chúi àïìn Khaán Xuên
Ïm aái chiïìu xuên túái khaán àaâi,
Lêng lêng chùèng búån chuát trêìn ai!
Ba höìi triïu möå chuöng gêìm soáng,
Möåt vûäng tang thûúng nûúác löån trúâi.
Bïí aái nghòn truâng khön taát caån,
Nguöìn ên muön trûúång dïî khúi vúi.
Naâo naâo cûåc laåc laâ àêu taá,
Cûåc laåc laâ àêy chñn roä mûúâi.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 96
Thên phêån ngûúâi àaân baâ
Húäi chõ em úi coá biïët khöng
Möåt bïn con khoác möåt bïn chöìng.
Böë cu löím ngöìm boâ trïn buång,
Thùçng beá hu hú khoác dûúái höng.
Têët caã nhûäng laâ thu vúái veán
Vöåi vaâng naâo nhûäng böëng cuâng böng.
Chöìng con caái núå laâ nhû thïë,
Húäi chõ em úi coá biïët khöng?
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 97
Sûå hoang dêm
Caái kiïëp tu haânh nùång àaá àeo,
Võ gò möåt chuát teão teâo teo.
Thuyïìn tûâ cuäng muöën vïì Têy Truác(1)
Traát gioá cho nïn phaãi löån leâo.
(1) Têìy truác: quï hûúng Àûác Phêåt Thñch Ca Mêu Ni úã êën Àöå.
Baâi naây coá úã vùn baãn khùæc vaán 1922
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 98
Taát nûúác
Àang cún nùæng cûåc chûãa mûa teâ,
Ruã chõ em ra taát nûúác khe.
Leäo àeäo chiïëc gêìu ba goác chuåm,
Lïnh àïnh möåt ruöång böën búâ be.
Xò xoâm àay nûúác mònh nghiïng ngûãa,
Nhêëp nhöím bïn ghïình àñt vùæt ve.
Maãi viïåc laâm ùn quïn caã mïåt,
Daång hang möåt luác àaä àêìy pheâ.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 99
Àöìng tiïìn hoeãn
Cuäng loâ cuäng bïî cuäng cuâng than,
Múã mùåt vuöng troân vúái thïë gian.
Keám caånh cho nïn mang tiïëng hoeãn,
Àuã àöìng ùæt cuäng àaáng nïn quan.
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 100
Con öëc nhöìi
Baác meå sinh ra phêån öëc nhöìi
Àïm ngaây lùn loác àaám coã höi,
Quên tûã coá thûúng thò boác yïëm
Xin àûâng ngoá ngoaáy löî trön töi.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Tuyển tập thơ tình của Hồ Xuân Hương.pdf