Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài trong quá trình nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Trung Quốc từ 1992 đến nay những gợi ý đối với Việt Nam
Tính cấp thiết của đề tài Hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là một tất yếu khách quan, bắt nguồn từ xu hướng tự do hoá đầu tư, liên kết kinh tế quốc tế. Mặt khác sự phát triển công nghệ mới, đặc biệt là công nghệ thông tin, càng thúc đẩy sự phát triển FDI. ở nhiều quốc gia, FDI đã được xem như là chiếc chìa khoá của sự tăng trưởng và tăng cường khả năng cạnh tranh của nền kinh tế. Thông qua hoạt động FDI, các nước đang phát triển có thể tiếp nhận công nghệ hiện đại, tiếp thu kinh nghiệm quản lý tiên tiến, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và khả năng cạnh tranh của sản phẩm ., từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Ngay cả những nước có trình độ phát triển cao như Mỹ, Nhật, EU . FDI cũng đóng vai trò to lớn trong phát triển, tăng trưởng kinh tế và không ngừng nâng cao khả năng cạnh tranh của nền kinh tế. Hiện nay, phần lớn các dòng vốn FDI vẫn lưu chuyển trong nội bộ các nước phát triển nhất. Như chúng ta đều biết, nguồn cung vốn đầu tư của thế giới hiện nay là hữu hạn, nhưng nhu cầu về vốn đầu tư ở tất cả các quốc gia đều rất lớn và vượt xa các nguồn cung cấp. Do vậy, các quốc gia đã và đang cạnh tranh quyết liệt để thu hút nguồn vốn này. Quốc gia có sức hấp dẫn dòng vốn FDI thường là quốc gia có khả năng cạnh tranh kinh tế cao hơn và sự hoạt động mạnh mẽ của FDI lại tác động tích cực đến việc cải thiện khả năng cạnh tranh của nền kinh tế. Từ năm 1978, Trung Quốc đã thực hiện cải cách và mở cửa hợp tác sâu rộng với các nước trên thế giới nhằm huy động vốn đầu tư để phát triển kinh tế. Nhờ cải cách và mở cửa, FDI vào Trung Quốc đã tăng lên rất nhanh và chiếm tỷ trọng ngày càng cao trong GDP, góp phần quyết định đưa Trung Quốc trở thành một quốc gia có tiềm lực kinh tế hùng mạnh. Theo Liên Hợp Quốc, Trung Quốc là nước đứng đầu trong các nước đang phát triển về mặt thu hút và sử dụng có hiệu quả FDI trong công cuộc cải cách và hiện đại hoá kinh tế. Đặc biệt, sau chuyến đi thăm các tỉnh phía Nam của Ông Đặng Tiểu Bình năm 1992 và sau Đại hội Đảng Cộng Sản Trung Quốc lần thứ XIV, Trung Quốc chủ trương xây dựng nền kinh tế thị trường XHCN mang đặc sắc 2 Trung Quốc. Vì vậy, dòng FDI chảy vào Trung Quốc tăng đột biến so với thời kỳ trước đó. Trong thời gian 2002 - 2004, Trung Quốc là nước đứng đầu thế giới trong lĩnh vực thu hút FDI và hoạt động FDI đã tác động tích cực đến quá trình nâng cao năng lực cạnh tranh kinh tế của Trung Quốc. Đối với nước ta, khả năng cạnh tranh kinh tế còn yếu kém, việc thu hút và sử dụng FDI càng trở nên quan trọng hơn đối với quá trình công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước. Đứng trước tình hình đó, chúng ta cần tìm những giải pháp nhằm đẩy nhanh tốc độ thu hút FDI và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn quan trọng này nhằm cải thiện năng lực cạnh tranh kinh tế. Do đó, việc tham khảo kinh nghiệm thu hút và sử dụng FDI của Trung Quốc, một nước có điều kiện xã hội và thể chế kinh tế tương đồng với Việt Nam nhưng đã rất thành công trong hoạt động thu hút và sử dụng hiệu quả dòng vốn FDI sẽ có ý nghĩa rất quan trọng cả về lý luận và thực tiễn. Tình hình nghiên cứu Đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Trung Quốc là vấn đề quan trọng và có tính thời sự vì vậy đã có rất nhiều tác giả trong nước và nước ngoài quan tâm nghiên cứu. Nhiều nghiên cứu chú trọng tìm hiểu thành tựu của Trung Quốc về hoạt động thu hút FDI, trong khi các nghiên cứu khác phân tích tác động của FDI đối với công cuộc cải cách và phát triển kinh tế. ở đây chúng tôi xin đơn cử một số công trình tiêu biểu: Nguyễn Kim Bảo (1996) với đề tài luận án tiến sỹ “ Đầu tư trực tiếp của nước ngoài ở Trung Quốc từ năm 1979 đến nay” đã đề cập đến hoạt động thu hút FDI ở Trung Quốc; Chu Công Phùng (1994) với “Kinh tế Trung Quốc sau 15 năm cải cách và mở cửa”; Nguyễn Minh Hằng (Luận án tiến sĩ năm 1995) “ Cải cách kinh tế ở Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa”; Nguyễn Ngọc Diên và các tác giả (1996) “Đầu tư trực tiếp của các công ty xuyên quốc gia ở các nước đang phát triển”. Những nghiên cứu trên và các nghiên cứu của một số tác giả khác đã đề cập tới những vấn đề như: Cơ sở của FDI, các chính sách và biện pháp thu hút FDI, thực tiễn về tác động của FDI đối với quá trình cải cách kinh tế. 3 Nhiều nghiên cứu của các tác giả Trung Quốc cũng như nước ngoài cũng đã đề cập tới các vấn đề nghiên cứu kể trên như: OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development, 2000) “Main determinants and impacts of foregn direct investment on China’s economy”; Frank S.T. (2004) “The Chaotic Attractor of Foreign Direct Investment - Why China? A Panel Data Analysis”; Wang Zhile (2004), “Vốn đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc và tác động tích cực của nó, Diễn đàn cải cách kinh tế Việt Nam- Trung Quốc”; Fujita, Mai (2003) “Foreign Direct Investment and Industrialization in Vietnam: New Developments and Remaining Issues”. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có công trình nào trực tiếp nghiên cứu một cách hệ thống vấn đề vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đối với năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Trung Quốc từ năm 1992 đến nay. Mục đớch nghiờn cứu Luận án tập trung nghiên cứu các điểm chính sau: - Hệ thống hoá cơ sở lý thuyết và thực tiễn về FDI và vai trò của FDI đối với năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. - Đánh giá vai trò của FDI đối với năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Trung Quốc từ năm 1992 đến nay. - Rút ra những bài học kinh nghiệm nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế thông qua FDI và khả năng vận dụng vào Việt Nam. Đối tượng và phạm vi nghiờn cứu Vai trò của FDI đối với quá trình nâng cao năng lực cạnh tranh kinh tế Trung Quốc là đối tượng nghiên cứu của luận án. Do đó, luận án sẽ tiếp cận vấn đề nghiên cứu hoạt động FDI từ khía cạnh năng lực cạnh tranh kinh tế. Luận án sẽ trả lời các câu hỏi như: Vì sao Trung Quốc thực hiện chính sách mở cửa kinh tế, thu hút FDI? Hoạt động mở cửa đầu tư thu hút FDI diễn ra như thế nào? Vai trò của FDI đối với việc cải thiện năng lực cạnh tranh kinh tế ra sao? Vị trí của việc nâng cao năng lực cạnh tranh kinh tế trong chiến 4 lược đẩy mạnh hoạt động FDI? Đồng thời, một số vấn đề khác như đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản và Nhà nước Trung Quốc trong cải cách kinh tế, cũng như trong quá trình thúc đẩy hoạt động FDI sẽ được luận án đề cập thảo luận nhằm làm rõ thêm đối tượng nghiên cứu của luận án. Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu, luận án chỉ lựa chọn các lý thuyết FDI chủ yếu làm cơ sở cho chính sách mở cửa đầu tư của Trung Quốc, cũng như chỉ tìm hiểu những khía cạnh nhất định của chính sách mở cửa đầu tư và động thái FDI có liên quan đến đối tượng nghiên cứu. Luận án chỉ đề cập đến vai trò của FDI đối với việc nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Trung Quốc, đặc biệt là vai trò của FDI đối với một số chỉ tiêu năng lực cạnh tranh quốc gia của Trung Quốc có ý nghĩa tham khảo đối với Việt Nam. Tuy phạm vi nghiên cứu là vai trò của FDI đối với việc nâng cao năng lực cạnh tranh kinh tế Trung Quốc, nhưng luận án cũng sẽ tập trung hơn vào các vấn đề có ý nghĩa tham khảo, học tập nhiều hơn đối với Việt Nam trong công cuộc mở cửa kinh tế, thúc đẩy quá trình thu hút và sử dụng có hiệu quả FDI trong sự nghiệp hiện đại hoá và phát triển kinh tế. Về phạm vi thời gian, luận án chủ yếu đề cập đến thời kỳ từ năm 1992 đến nay. Thời điểm này đánh dấu việc Trung Quốc chuyển mạnh sang xây dựng thể chế kinh tế thị trường, thúc đẩy hơn nữa quá trình cải cách, mở cửa kinh tế, thu hút các nguồn lực bên ngoài nhằm đẩy nhanh tốc độ hiện đại hoá đất nước. Tuy nhiên luận án cũng đề cập đến giai đoạn từ khi bắt đầu thực hiện chính sách mở cửa đến năm 1992 để làm rõ hơn vai trò của FDI đối với năng lực cạnh tranh kinh tế Trung Quốc. Phương phỏp nghiờn cứu Luận án nghiên cứu vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài đối với năng lực cạnh tranh kinh tế dưới giác độ của chuyên ngành Kinh tế thế giới và Quan hệ kinh tế quốc tế, có sử dụng các phương pháp: duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. 5 Đồng thời, luận án đặc biệt coi trọng phương pháp phân tích -hệ thống- tổng hợp - thống kê - so sánh và sử dụng phương pháp này xuyên suốt luận án. Cụ thể, để đánh giá vai trò của FDI đối với tăng trưởng kinh tế và thúc đẩy mở cửa kinh tế, luận án sử dụng phương pháp so sánh xem xét sự biến động cùng chiều giữa dòng FDI và sự tăng trưởng kinh tế, sự gia tăng kim ngạch xuất khẩu và kim ngạch thương mại giữa các thời kỳ, giữa các ngành, các vùng. Luận án đã sử dụng kết quả của một số nghiên cứu có sử dụng phương pháp kinh tế lượng khi phân tích tác động của FDI đối với tăng trưởng GDP. Kết quả các nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra chọn mẫu đã được sử dụng trong phân tích tác động của FDI đối với năng lực công nghệ kỹ thuật và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Đúng gúp của luận ỏn Đề tài nghiên cứu thiết thực và cập nhật đã có một số đóng góp sau: - Hệ thống hoá và làm rõ thêm những vấn đề lý luận về đầu tư trực tiếp nước ngoài, về thực hiện chiến lược thu hút và sử dụng FDI ở Trung Quốc. - Đánh giá có hệ thống vai trò của FDI đối với năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Trung Quốc từ năm 1992 đến nay - Trên cơ sở những thành công và hạn chế trong hoạt động FDI ở Trung Quốc, luận án rút ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam trong chiến lược thu hút và sử dụng FDI có hiệu quả nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển kinh tế. Kết cấu luận ỏn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận án được kết cấu thành 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đối với năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Trung Quốc Chương 2. Vai trò của FDI đối với năng lực cạnh tranh kinh tế của Trung Quốc từ năm 1992 đến nay Chương 3. Kinh nghiệm của Trung Quốc và gợi ý đối với Việt Nam
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài trong quá trình nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Trung Quốc từ 1992 đến nay những gợi ý đối với Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
W X
®ç thÞ kim hoa
vai trß cña ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoμi
trong qu¸ tr×nh n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh
cña nÒn kinh tÕ trung quèc tõ 1992 ®Õn nay
nh÷ng gîi ý ®èi víi viÖt nam
Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ thÕ giíi vμ Quan hÖ Kinh tÕ quèc tÕ
M∙ sè: 5. 02. 12
tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ
Hμ Néi - 2006
C«ng tr×nh ®−îc hoμn thμnh t¹i
viÖn kinh tÕ vμ chÝnh trÞ thÕ giíi
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. PGS.TS. lª v¨n sang
ViÖn Kinh tÕ vμ ChÝnh trÞ ThÕ giíi
2. ts. nguyÔn v¨n t©m
ViÖn Kinh tÕ vμ ChÝnh trÞ ThÕ giíi
Ph¶n biÖn 1:
Ph¶n biÖn 2:
Ph¶n biÖn 3:
LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Nhμ n−íc
Häp t¹i ViÖn Kinh tÕ vμ ChÝnh trÞ ThÕ giíi
176 Th¸i Hμ - Hμ Néi
Vμo håi ....... giê ....... ngμy ....... th¸ng ....... n¨m 2006
Cã thÓ t×m luËn ¸n t¹i:
ViÖn Kinh tÕ vµ ChÝnh trÞ ThÕ giíi
Th− viÖn quèc gia Hµ Néi
mét sè c«ng tr×nh khoa häc liªn quan ®Õn
®Ò tμi luËn ¸n
1. §ç ThÞ Kim Hoa (2001), “§Çu t− n−íc ngoμi t¹i ViÖt Nam: Th¸ch
thøc, trë ng¹i vμ gi¶i ph¸p”, T¹p chÝ Kinh tÕ vμ Dù b¸o, sè 335,
th¸ng 03, tr.3-4, tr.18.
2. §ç ThÞ Kim Hoa (2001), “§ång Nai- §iÓm s¸ng vÒ §Çu t− n−íc
ngoμi”, T¹p chÝ Kinh tÕ vμ Dù b¸o, sè 338, th¸ng 06, tr.27-28.
3. Mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu hμng ho¸ cña ViÖt Nam sang
Mü khi HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Mü cã hiÖu lùc. §Ò tμi cÊp bé
n¨m 2001. (Thμnh viªn tham gia ®Ò tμi)
4. §ç ThÞ Kim Hoa (2005), “§Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoμi (FDI) trong
ph¸t triÓn kinh tÕ Trung Quèc” T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh
D−¬ng, sè 24 (68) – th¸ng 06, tr.16-22.
5. §ç ThÞ Kim Hoa (2005), “N¨ng lùc c¹nh tranh cña Trung Quèc vμ
vai trß cña FDI”, T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 7
(111), th¸ng 07 , tr.23-34.
6. §ç ThÞ Kim Hoa (2005), “N¨ng lùc c¹nh tranh vμ thu hót vèn ®Çu t−
trùc tiÕp n−íc ngoμi (FDI) ë ViÖt nam”, T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸-
Th¸i B×nh D−¬ng, sè 49 (92), th¸ng 12, tr. 12-21.
7. §ç ThÞ Kim Hoa (2005), “Thu hót vμ sö dông FDI ë Trung Quèc:
C¬ héi vμ th¸ch thøc”, T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D−¬ng,
sè 51 (95), th¸ng 12, tr. 14-20.
1
më ®Çu
Tính cấp thiết của đề tài
Ho¹t ®éng ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi (FDI) lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan,
b¾t nguån tõ xu h−íng tù do ho¸ ®Çu t−, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ. MÆt kh¸c sù
ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin, cµng thóc ®Èy sù
ph¸t triÓn FDI. ë nhiÒu quèc gia, FDI ®· ®−îc xem nh− lµ chiÕc ch×a kho¸
cña sù t¨ng tr−ëng vµ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Th«ng
qua ho¹t ®éng FDI, c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ tiÕp nhËn c«ng nghÖ hiÖn
®¹i, tiÕp thu kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña
doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm..., tõ ®ã n©ng cao n¨ng
lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Ngay c¶ nh÷ng n−íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao
nh− Mü, NhËt, EU ... FDI còng ®ãng vai trß to lín trong ph¸t triÓn, t¨ng
tr−ëng kinh tÕ vµ kh«ng ngõng n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ.
HiÖn nay, phÇn lín c¸c dßng vèn FDI vÉn l−u chuyÓn trong néi bé c¸c n−íc
ph¸t triÓn nhÊt. Nh− chóng ta ®Òu biÕt, nguån cung vèn ®Çu t− cña thÕ giíi
hiÖn nay lµ h÷u h¹n, nh−ng nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t− ë tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu rÊt
lín vµ v−ît xa c¸c nguån cung cÊp. Do vËy, c¸c quèc gia ®· vµ ®ang c¹nh
tranh quyÕt liÖt ®Ó thu hót nguån vèn nµy. Quèc gia cã søc hÊp dÉn dßng vèn
FDI th−êng lµ quèc gia cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh kinh tÕ cao h¬n vµ sù ho¹t
®éng m¹nh mÏ cña FDI l¹i t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc c¶i thiÖn kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cña nÒn kinh tÕ.
Tõ n¨m 1978, Trung Quèc ®· thùc hiÖn c¶i c¸ch vµ më cöa hîp t¸c s©u
réng víi c¸c n−íc trªn thÕ giíi nh»m huy ®éng vèn ®Çu t− ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ.
Nhê c¶i c¸ch vµ më cöa, FDI vµo Trung Quèc ®· t¨ng lªn rÊt nhanh vµ chiÕm tû
träng ngµy cµng cao trong GDP, gãp phÇn quyÕt ®Þnh ®−a Trung Quèc trë thµnh
mét quèc gia cã tiÒm lùc kinh tÕ hïng m¹nh. Theo Liªn Hîp Quèc, Trung Quèc
lµ n−íc ®øng ®Çu trong c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn vÒ mÆt thu hót vµ sö dông cã
hiÖu qu¶ FDI trong c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ hiÖn ®¹i ho¸ kinh tÕ.
§Æc biÖt, sau chuyÕn ®i th¨m c¸c tØnh phÝa Nam cña ¤ng §Æng TiÓu
B×nh n¨m 1992 vµ sau §¹i héi §¶ng Céng S¶n Trung Quèc lÇn thø XIV,
Trung Quèc chñ tr−¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN mang ®Æc s¾c
2
Trung Quèc. V× vËy, dßng FDI ch¶y vµo Trung Quèc t¨ng ®ét biÕn so víi thêi
kú tr−íc ®ã. Trong thêi gian 2002 - 2004, Trung Quèc lµ n−íc ®øng ®Çu thÕ
giíi trong lÜnh vùc thu hót FDI vµ ho¹t ®éng FDI ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸
tr×nh n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ cña Trung Quèc.
§èi víi n−íc ta, kh¶ n¨ng c¹nh tranh kinh tÕ cßn yÕu kÐm, viÖc thu hót
vµ sö dông FDI cµng trë nªn quan träng h¬n ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. §øng tr−íc t×nh h×nh ®ã, chóng ta cÇn t×m
nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh tèc ®é thu hót FDI vµ sö dông cã hiÖu qu¶
nguån vèn quan träng nµy nh»m c¶i thiÖn n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ. Do ®ã,
viÖc tham kh¶o kinh nghiÖm thu hót vµ sö dông FDI cña Trung Quèc, mét
n−íc cã ®iÒu kiÖn x· héi vµ thÓ chÕ kinh tÕ t−¬ng ®ång víi ViÖt Nam nh−ng
®· rÊt thµnh c«ng trong ho¹t ®éng thu hót vµ sö dông hiÖu qu¶ dßng vèn FDI
sÏ cã ý nghÜa rÊt quan träng c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.
T×nh h×nh nghiªn cøu
§Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ë Trung Quèc lµ vÊn ®Ò quan träng vµ cã tÝnh
thêi sù v× vËy ®· cã rÊt nhiÒu t¸c gi¶ trong n−íc vµ n−íc ngoµi quan t©m
nghiªn cøu. NhiÒu nghiªn cøu chó träng t×m hiÓu thµnh tùu cña Trung Quèc
vÒ ho¹t ®éng thu hót FDI, trong khi c¸c nghiªn cøu kh¸c ph©n tÝch t¸c ®éng
cña FDI ®èi víi c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. ë ®©y chóng t«i xin
®¬n cö mét sè c«ng tr×nh tiªu biÓu: NguyÔn Kim B¶o (1996) víi ®Ò tµi luËn ¸n
tiÕn sü “ §Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi ë Trung Quèc tõ n¨m 1979 ®Õn nay”
®· ®Ò cËp ®Õn ho¹t ®éng thu hót FDI ë Trung Quèc; Chu C«ng Phïng (1994)
víi “Kinh tÕ Trung Quèc sau 15 n¨m c¶i c¸ch vµ më cöa”; NguyÔn Minh
H»ng (LuËn ¸n tiÕn sÜ n¨m 1995) “ C¶i c¸ch kinh tÕ ë Céng hoµ Nh©n d©n
Trung Hoa”; NguyÔn Ngäc Diªn vµ c¸c t¸c gi¶ (1996) “§Çu t− trùc tiÕp cña
c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn”. Nh÷ng nghiªn cøu
trªn vµ c¸c nghiªn cøu cña mét sè t¸c gi¶ kh¸c ®· ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò
nh−: C¬ së cña FDI, c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p thu hót FDI, thùc tiÔn vÒ t¸c
®éng cña FDI ®èi víi qu¸ tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ.
3
NhiÒu nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ Trung Quèc còng nh− n−íc ngoµi còng
®· ®Ò cËp tíi c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu kÓ trªn nh−: OECD (Organisation for
Economic Co-operation and Development, 2000) “Main determinants and
impacts of foregn direct investment on China’s economy”; Frank S.T. (2004)
“The Chaotic Attractor of Foreign Direct Investment - Why China? A Panel
Data Analysis”; Wang Zhile (2004), “Vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµo Trung Quèc
vµ t¸c ®éng tÝch cùc cña nã, DiÔn ®µn c¶i c¸ch kinh tÕ ViÖt Nam- Trung
Quèc”; Fujita, Mai (2003) “Foreign Direct Investment and Industrialization in
Vietnam: New Developments and Remaining Issues”.
Tuy nhiªn, cho ®Õn nay ch−a cã c«ng tr×nh nµo trùc tiÕp nghiªn cøu mét
c¸ch hÖ thèng vÊn ®Ò vai trß cña ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi (FDI) ®èi víi
n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc tõ n¨m 1992 ®Õn nay.
Mục đích nghiên cứu
LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu c¸c ®iÓm chÝnh sau:
- HÖ thèng ho¸ c¬ së lý thuyÕt vµ thùc tiÔn vÒ FDI vµ vai trß cña FDI ®èi
víi n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ.
- §¸nh gi¸ vai trß cña FDI ®èi víi n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ
Trung Quèc tõ n¨m 1992 ®Õn nay.
- Rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh
cña nÒn kinh tÕ th«ng qua FDI vµ kh¶ n¨ng vËn dông vµo ViÖt Nam.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Vai trß cña FDI ®èi víi qu¸ tr×nh n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ
Trung Quèc lµ ®èi t−îng nghiªn cøu cña luËn ¸n. Do ®ã, luËn ¸n sÏ tiÕp cËn
vÊn ®Ò nghiªn cøu ho¹t ®éng FDI tõ khÝa c¹nh n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ.
LuËn ¸n sÏ tr¶ lêi c¸c c©u hái nh−: V× sao Trung Quèc thùc hiÖn chÝnh s¸ch
më cöa kinh tÕ, thu hót FDI? Ho¹t ®éng më cöa ®Çu t− thu hót FDI diÔn ra
nh− thÕ nµo? Vai trß cña FDI ®èi víi viÖc c¶i thiÖn n¨ng lùc c¹nh tranh kinh
tÕ ra sao? VÞ trÝ cña viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ trong chiÕn
4
l−îc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng FDI? §ång thêi, mét sè vÊn ®Ò kh¸c nh− ®−êng lèi,
chÝnh s¸ch cña §¶ng Céng s¶n vµ Nhµ n−íc Trung Quèc trong c¶i c¸ch kinh
tÕ, còng nh− trong qu¸ tr×nh thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI sÏ ®−îc luËn ¸n ®Ò cËp
th¶o luËn nh»m lµm râ thªm ®èi t−îng nghiªn cøu cña luËn ¸n. §Ó thùc hiÖn
môc tiªu nghiªn cøu, luËn ¸n chØ lùa chän c¸c lý thuyÕt FDI chñ yÕu lµm c¬
së cho chÝnh s¸ch më cöa ®Çu t− cña Trung Quèc, còng nh− chØ t×m hiÓu
nh÷ng khÝa c¹nh nhÊt ®Þnh cña chÝnh s¸ch më cöa ®Çu t− vµ ®éng th¸i FDI cã
liªn quan ®Õn ®èi t−îng nghiªn cøu. LuËn ¸n chØ ®Ò cËp ®Õn vai trß cña FDI
®èi víi viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc, ®Æc
biÖt lµ vai trß cña FDI ®èi víi mét sè chØ tiªu n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia
cña Trung Quèc cã ý nghÜa tham kh¶o ®èi víi ViÖt Nam.
Tuy ph¹m vi nghiªn cøu lµ vai trß cña FDI ®èi víi viÖc n©ng cao n¨ng
lùc c¹nh tranh kinh tÕ Trung Quèc, nh−ng luËn ¸n còng sÏ tËp trung h¬n vµo
c¸c vÊn ®Ò cã ý nghÜa tham kh¶o, häc tËp nhiÒu h¬n ®èi víi ViÖt Nam trong
c«ng cuéc më cöa kinh tÕ, thóc ®Èy qu¸ tr×nh thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶
FDI trong sù nghiÖp hiÖn ®¹i ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
VÒ ph¹m vi thêi gian, luËn ¸n chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn thêi kú tõ n¨m 1992
®Õn nay. Thêi ®iÓm nµy ®¸nh dÊu viÖc Trung Quèc chuyÓn m¹nh sang x©y
dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng, thóc ®Èy h¬n n÷a qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, më cöa
kinh tÕ, thu hót c¸c nguån lùc bªn ngoµi nh»m ®Èy nhanh tèc ®é hiÖn ®¹i ho¸
®Êt n−íc. Tuy nhiªn luËn ¸n còng ®Ò cËp ®Õn giai ®o¹n tõ khi b¾t ®Çu thùc
hiÖn chÝnh s¸ch më cöa ®Õn n¨m 1992 ®Ó lµm râ h¬n vai trß cña FDI ®èi víi
n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ Trung Quèc.
Phương pháp nghiên cứu
LuËn ¸n nghiªn cøu vai trß cña ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ®èi víi n¨ng
lùc c¹nh tranh kinh tÕ d−íi gi¸c ®é cña chuyªn ngµnh Kinh tÕ thÕ giíi vµ
Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, cã sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p: duy vËt biÖn chøng vµ
duy vËt lÞch sö.
5
§ång thêi, luËn ¸n ®Æc biÖt coi träng ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch -hÖ thèng-
tæng hîp - thèng kª - so s¸nh vµ sö dông ph−¬ng ph¸p nµy xuyªn suèt luËn
¸n. Cô thÓ, ®Ó ®¸nh gi¸ vai trß cña FDI ®èi víi t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ thóc ®Èy
më cöa kinh tÕ, luËn ¸n sö dông ph−¬ng ph¸p so s¸nh xem xÐt sù biÕn ®éng
cïng chiÒu gi÷a dßng FDI vµ sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ, sù gia t¨ng kim ng¹ch
xuÊt khÈu vµ kim ng¹ch th−¬ng m¹i gi÷a c¸c thêi kú, gi÷a c¸c ngµnh, c¸c
vïng. LuËn ¸n ®· sö dông kÕt qu¶ cña mét sè nghiªn cøu cã sö dông ph−¬ng
ph¸p kinh tÕ l−îng khi ph©n tÝch t¸c ®éng cña FDI ®èi víi t¨ng tr−ëng GDP.
KÕt qu¶ c¸c nghiªn cøu sö dông ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra chän mÉu ®· ®−îc sö
dông trong ph©n tÝch t¸c ®éng cña FDI ®èi víi n¨ng lùc c«ng nghÖ kü thuËt vµ
n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc.
§óng góp của luận án
§Ò tµi nghiªn cøu thiÕt thùc vµ cËp nhËt ®· cã mét sè ®ãng gãp sau:
- HÖ thèng ho¸ vµ lµm râ thªm nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ®Çu t− trùc tiÕp
n−íc ngoµi, vÒ thùc hiÖn chiÕn l−îc thu hót vµ sö dông FDI ë Trung Quèc.
- §¸nh gi¸ cã hÖ thèng vai trß cña FDI ®èi víi n¨ng lùc c¹nh tranh cña
nÒn kinh tÕ Trung Quèc tõ n¨m 1992 ®Õn nay
- Trªn c¬ së nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ trong ho¹t ®éng FDI ë Trung
Quèc, luËn ¸n rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam trong chiÕn
l−îc thu hót vµ sö dông FDI cã hiÖu qu¶ nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh
vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
Kết cấu luận án
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vµ tµi liÖu tham kh¶o, luËn ¸n ®−îc
kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng:
Ch−¬ng 1. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ vai trß cña ®Çu t− trùc tiÕp n−íc
ngoµi (FDI) ®èi víi n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ
Trung Quèc
Ch−¬ng 2. Vai trß cña FDI ®èi víi n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ cña
Trung Quèc tõ n¨m 1992 ®Õn nay
Ch−¬ng 3. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc vµ gîi ý ®èi víi ViÖt Nam
6
Ch−¬ng 1
c¬ së lý luËn vμ thùc tiÔn vÒ vai trß cña
®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoμi (FDI) ®èi víi n¨ng lùc
c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ trung quèc
Ch−¬ng nµy tËp trung ph©n tÝch c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cã liªn quan
®Õn quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch thu hót vµ sö dông FDI nh»m n©ng cao n¨ng lùc
c¹nh tranh kinh tÕ cña Trung Quèc. PhÇn c¬ së lý luËn ®−îc tr×nh bµy ë c¸c
tiÕt 1.1 vµ 1.2, phÇn c¬ së thùc tiÔn tr×nh bµy trong tiÕt 1.3.
1.1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi
LuËn ¸n tr×nh bµy mét sè lý thuyÕt lµ c¬ së cho nhËn thøc vµ ®−êng lèi
chÝnh s¸ch cña Trung Quèc nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI, t¨ng c−êng vai trß
cña FDI ®èi víi viÖc c¶i thiÖn n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ. Cô thÓ lµ: lý thuyÕt
Lîi nhuËn cËn biªn, lý thuyÕt Chu kú s¶n phÈm, lý thuyÕt Tæ chøc c«ng nghiÖp,
lý thuyÕt Néi ho¸, lý thuyÕt m« h×nh “§µn nh¹n bay” cña Akamastu, lý thuyÕt
M« h×nh OLI cña Dunning.J.H, vµ lý thuyÕt vÒ C¸c b−íc ph¸t triÓn cña ®Çu t−.
LuËn cø quan träng cho quan ®iÓm ®Èy m¹nh ho¹t ®éng FDI dùa vµo
lîi thÕ so s¸nh cña mét quèc gia réng lín vµ ®«ng d©n nh−ng kinh tÕ kÐm ph¸t
triÓn ®−îc thÓ hiÖn râ trong c¸c lý thuyÕt lîi nhuËn cËn biªn, lý thuyÕt chu kú
s¶n phÈm, lý thuyÕt m« h×nh OLI cña Dunning.J.H. VÊn ®Ò trung t©m trong
chiÕn l−îc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng FDI lµ n©ng cao vai trß cña FDI ®èi víi n¨ng
lùc c¹nh tranh kinh tÕ, còng nh− coi ®ã lµ yÕu tè quan träng hÊp dÉn dßng vèn
FDI ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c lý thuyÕt nh−: lý thuyÕt Tæ chøc c«ng nghiÖp, lý
thuyÕt Néi ho¸, lý thuyÕt M« h×nh “§µn nh¹n bay” cña Akamastu, lý thuyÕt
M« h×nh OLI cña Dunning.J.H, lý thuyÕt vÒ C¸c b−íc ph¸t triÓn cña ®Çu t−.
§ång thêi, c¸c lý thuyÕt trªn còng lµ c¨n cø cho ®Þnh h−íng ph¸t triÓn c«ng
nghiÖp vµ dÞch vô phô trî hiÖn nay cña Trung Quèc, coi ®ã lµ h−íng quan
träng thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI ®Ó ®Èy m¹nh chuyÓn giao c«ng nghÖ kü thuËt,
lµ b−íc ®i cÇn thiÕt ®Ó héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, lµ h−íng ®i quan träng nh»m
c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− vµ n©ng cao h¬n n÷a vai trß cña FDI ®èi víi n¨ng
lùc c¹nh tranh kinh tÕ.
7
1.2. Mèi quan hÖ gi÷a ho¹t ®éng FDI vµ n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ
Trong tiÕt nµy, luËn ¸n ph©n tÝch mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a ho¹t ®éng FDI
vµ n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ nh»m lµm râ c¬ së cho quan ®iÓm vµ ®−êng lèi
thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI, ®ång thêi n©ng cao vai trß cña FDI trong ph¸t triÓn
kinh tÕ.
1.2.1. N¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ
LuËn ¸n sö dông kh¸i niÖm, c¸ch ph©n lo¹i vµ c¸c chØ tiªu chñ yÕu vÒ
n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ cña DiÔn ®µn Kinh tÕ ThÕ giíi (WEF). Tuy nhiªn,
ph©n tÝch chØ ®Ò cËp ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia lµm c¬ së cho sù ph©n
tÝch ë c¸c tiÕt sau. N¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia lµ n¨ng lùc cña nÒn kinh tÕ
®¹t ®−îc sù t¨ng tr−ëng cao vµ bÒn v÷ng, thu hót ®Çu t−, b¶o ®¶m æn ®Þnh
kinh tÕ, n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n, b¶o ®¶m tiÕn bé x· héi ®−îc ph¶n
¸nh ë c¸c chØ tiªu: møc ®é t¨ng tr−ëng vµ më cöa cña nÒn kinh tÕ, vai trß cña
chÝnh phñ, qu¶n lý kinh doanh cña doanh nghiÖp, nguån lao ®éng, thÓ chÕ kinh
tÕ vµ hÖ thèng tµi chÝnh – tiÒn tÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng, c«ng nghÖ. §ã lµ c¸c chØ tiªu
ph¶n ¸nh nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau cña n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia.
1.2.2. Mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a ho¹t ®éng FDI vµ n¨ng lùc
c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ
LuËn ¸n ®· chØ râ vai trß cña FDI kh«ng nh÷ng t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh
n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ hiÖn t¹i mµ cßn t¹o ra c¸c nh©n
tè cho sù t¨ng tr−ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ, vµ n©ng cao søc c¹nh tranh quèc gia
trong t−¬ng lai. LuËn ¸n còng ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña n¨ng lùc c¹nh tranh
kinh tÕ ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t− vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI. Søc m¹nh c¹nh tranh
cña mét quèc gia t¹o m«i tr−êng ®Çu t− thuËn lîi. C¸c chØ tiªu biÓu hiÖn n¨ng
lùc c¹nh tranh quèc gia ®ång thêi lµ c¸c yÕu tè t¹o nªn m«i tr−êng ®Çu t− hÊp
dÉn. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi thóc ®Èy
t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi t¸c ®éng trùc tiÕp c¶i thiÖn c¸c chØ
tiªu ph¶n ¸nh søc m¹nh cña nÒn kinh tÕ.
8
1.3. Quan ®iÓm cña Trung Quèc vÒ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi
(FDI) vµ vai trß cña FDI ®èi víi n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ
Trong môc nµy, tr−íc khi ph©n tÝch sù chuyÓn biÕn vÒ quan ®iÓm, chÝnh
s¸ch thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI vµ n©ng cao vai trß cña FDI ®èi víi n¨ng lùc
c¹nh tranh kinh tÕ, luËn ¸n ®· ph©n tÝch c¬ së thùc tiÔn thu hót vµ sö dông FDI
ë Trung Quèc. LuËn ¸n cho r»ng Trung Quèc ®· vËn dông xu h−íng vËn ®éng
cña dßng FDI thÕ giíi phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi Trung Quèc.
1.3.1. TÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng FDI ë Trung Quèc
LuËn ¸n ®· ph©n tÝch xu h−íng vËn ®éng cña dßng FDI trªn thÕ giíi vµ
bèi c¶nh kinh tÕ x· héi trong n−íc lµm luËn cø cho sù ph©n tÝch nh÷ng thay
®æi quan niÖm cña Trung Quèc ®èi víi ho¹t ®éng FDI vµ vai trß cña FDI qua
c¸c thêi kú. Ph©n tÝch chØ ®Ò cËp ®Õn c¸c xu h−íng vËn ®éng cña dßng FDI cã
¶nh h−ëng ®Õn quan niÖm vµ chÝnh s¸ch më cöa ®Çu t− cña Trung Quèc. Ph©n
tÝch ®ång thêi chØ râ bèi c¶nh trong n−íc nh−: hËu qu¶ cña m« h×nh kinh tÕ kÕ
ho¹ch tËp trung vµ chÝnh s¸ch ®ãng cöa nÒn kinh tÕ ®· thóc ®Èy c¶i c¸ch vµ
më cöa kinh tÕ n¨m 1978. Yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp xu thÕ toµn cÇu
ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ sù gia nhËp tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi
(WTO) lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh nh÷ng thay ®æi cña chiÕn l−îc vµ chÝnh s¸ch më
cöa ®Çu t− tõ n¨m 1992 ®Õn nay cña Trung Quèc.
1.3.2. Qu¸ tr×nh thay ®æi nhËn thøc cña Trung Quèc vÒ FDI vµ vai trß
cña FDI ®èi víi n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ
Trong phÇn nµy, luËn ¸n ®· ®Ò cËp ®Õn thay ®æi quan niÖm vÒ FDI, vai
trß cña FDI, kh¼ng ®Þnh mét trong nh÷ng nguyªn nh©n t¹o nªn søc hÊp dÉn
cña Trung Quèc ®èi víi dßng vèn FDI vµ n©ng cao vai trß cña FDI lµ sù nhËn
thøc xu thÕ cña ho¹t ®éng FDI, chñ ®éng cã chiÕn l−îc thóc ®Èy ho¹t ®éng
FDI phï hîp víi xu thÕ thêi ®¹i. Mét sè thay ®æi nhËn thøc vÒ FDI cã ý nghÜa
quan träng nh−: ChiÕn l−îc thu hót FDI tõng b−íc thÝch øng víi n¨ng lùc
c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ vµ t×nh h×nh kinh tÕ x· héi; KÕt hîp thóc ®Èy ho¹t
9
®éng FDI víi c¶i c¸ch kinh tÕ; §Èy m¹nh ho¹t ®éng FDI lµ biÖn ph¸p quan
träng hµng ®Çu thóc ®Èy t¨ng tr−ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao n¨ng lùc
c¹nh tranh kinh tÕ.
1.3.3. Tõng b−íc hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p thóc ®Èy
ho¹t ®éng FDI ë Trung Quèc
Trong phÇn nµy, luËn ¸n ®· ®Ò cËp ®Õn qu¸ tr×nh qu¸n triÖt ba quan ®iÓm
chñ yÕu ®· nªu trªn trong chÝnh s¸ch më cöa ®Çu t−.
VÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, luËn ¸n ®· nghiªn cøu qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¬ chÕ,
chÝnh s¸ch theo mét sè tiªu chÝ nh−: c¶i c¸ch vÊn ®Ò së h÷u vµ hÖ thèng luËt
ph¸p; chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngµnh; chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vïng; chÝnh s¸ch
khuyÕn khÝch ®Çu t−; c¸c chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng
FDI. Tr−íc hÕt, vÒ së h÷u vµ hÖ thèng ph¸p luËt, ph©n tÝch tËp trung vµo sù
hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ®Çu t− n−íc ngoµi vµ hÖ thèng luËt b¶o vÖ quyÒn lîi
cña nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi nh−: luËt b¶o vÖ c¹nh tranh, luËt së h÷u trÝ tuÖ, vµ
hiÖp ®Þnh khuyÕn khÝch b¶o hé quyÒn lîi hîp ph¸p cña nhµ ®Çu t−. Trong thêi
kú tõ n¨m 1992 ®Õn nay, thÓ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng FDI tõ chç dùa trªn sù
qu¶n lý hµnh chÝnh ®· chuyÓn sang dùa vµo c¬ chÕ thÞ tr−êng. ChÝnh s¸ch
ph¸t triÓn kinh tÕ t− nh©n còng ®−îc ®Ò cËp ®Õn nh− lµ nh©n tè xóc t¸c sù ho¹t
®éng c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ hoµn thiÖn h¬n m«i tr−êng c¹nh tranh.
ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngµnh vµ ph¸t triÓn vïng ®· ®−îc ®Ò cËp trong ph©n
tÝch nh»m minh chøng cho chÝnh s¸ch chó träng vÒ chÊt l−îng trong sö dông
FDI. Träng t©m thu hót FDI cña Trung Quèc ®−îc ®Æt vµo c¸c ngµnh cã hµm
l−îng c«ng nghÖ kü thuËt cao, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô phô trî, c¸c ngµnh
h−íng vÒ xuÊt khÈu thay v× thu hót FDI ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thiÕu vèn vµ viÖc
lµm. ChÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc ®· chó träng khai th¸c vÞ trÝ vïng
ven biÓn phÝa §«ng, chuyÓn dÞch sang vïng l·nh thæ phÝa T©y vµ miÒn Trung
®Ó b¶o ®¶m chiÕn l−îc ph¸t triÓn toµn diÖn c¸c vïng kinh tÕ, kh¾c phôc hËu qu¶
10
cña sù ph¸t triÓn chªnh lÖch gi÷a miÒn §«ng vµ c¸c vïng l·nh thæ cßn l¹i.
VÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t−, luËn ¸n chØ tËp trung ph©n tÝch kh¸i
l−îc chÝnh s¸ch thuÕ vµ chÝnh s¸ch hç trî ®Çu t−. ChÝnh s¸ch −u ®·i thuÕ ®−îc
ph©n tÝch theo c¸c khÝa c¹nh phôc vô ph−¬ng h−íng ®Èy m¹nh ho¹t ®éng FDI
cña ®Êt n−íc nh−: theo ngµnh, theo khu vùc, khuyÕn khÝch t¸i ®Çu t−, khuyÕn
khÝch xuÊt khÈu.
VÒ c¸c chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho FDI, ph©n tÝch ®· ®Ò cËp
®Õn c¸c vÊn ®Ò nh−: Gi¶m nh÷ng quy ®Þnh h¹n chÕ vÒ ngo¹i tÖ, tØ lÖ néi ®Þa
ho¸, quy ®Þnh h¹n chÕ vÒ xuÊt khÈu; Ph©n cÊp qu¶n lý FDI cho ®Þa ph−¬ng
®−îc coi lµ mét trong c¸c biÖn ph¸p gi¶m bít phiÒn hµ cho nhµ ®Çu t− n−íc
ngoµi; Ph¸t triÓn c¸c dÞch vô phôc vô ®Çu t− nh»m gi¶m tèi ®a chi phÝ cho c¸c
nhµ ®Çu t− tiÒm n¨ng.
VÒ biÖn ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI, luËn ¸n ®· tËp trung ph©n tÝch c¸c
vÊn ®Ò nh−: c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− kinh doanh; ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc
tiÕn ®Çu t−; thµnh lËp c¸c khu kü thuËt c«ng nghÖ cao, khu kinh tÕ kü thuËt
quèc gia vµ ®Æc khu kinh tÕ.
Ch−¬ng 2
vai trß cña FDI ®èi víi n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ
cña Trung Quèc tõ 1992 ®Õn nay
Néi dung ch−¬ng nµy tËp trung ph©n tÝch vai trß cña FDI ®èi víi qu¸
tr×nh n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ Trung Quèc. Tuy vËy, ®Ó lµm râ
môc ®Ých nghiªn cøu, luËn ¸n ®· nªu kh¸i l−îc ho¹t ®éng FDI tõ n¨m 1992
®Õn nay nh»m minh chøng sù chó träng vÒ mÆt chÊt trong qu¸ tr×nh thu hót
FDI. Kh¸i l−îc ho¹t ®éng FDI ®−îc tr×nh bµy trong tiÕt 2.1, vai trß cña FDI
®−îc tr×nh bµy trong tiÕt 2.2.
11
2.1. Tæng quan ho¹t ®éng FDI tõ n¨m 1992 ®Õn nay
Ho¹t ®éng thu hót FDI cña Trung Quèc ®−îc thùc hiÖn tõ cuèi n¨m
1978, nh−ng sau n¨m 1992 ho¹t ®éng nµy míi trë nªn s«i ®éng vµ cã sù
chuyÓn biÕn c¨n b¶n vÒ chÊt so víi thêi kú tr−íc. Sù thay ®æi cña ho¹t ®éng
FDI tõ n¨m 1992 ®Õn nay thÓ hiÖn qua hai giai ®o¹n: 1992-2000 vµ tõ n¨m
2001 ®Õn nay. Sau khi kh¸i qu¸t nh÷ng ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng FDI, luËn ¸n ®·
minh chøng ®Æc ®iÓm næi bËt cña ho¹t ®éng FDI cña Trung Quèc tõ n¨m
1992 ®Õn nay lµ chuyÓn träng t©m tõ sè l−îng sang chó träng chÊt l−îng dßng
vèn FDI vµo Trung Quèc, biÓu hiÖn: Sù gia t¨ng dßng vèn FDI ë møc cao;
Thu hót cã lùa chän nh»m phôc vô môc tiªu chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ dµi
h¹n; Tõng b−íc më cöa ®Çu t− toµn diÖn, ®a ph−¬ng vµ ®a lÜnh vùc.
2.1.1. Quy m« FDI t¨ng nhanh
Ho¹t ®éng cña ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vµo Trung Quèc tõ n¨m 1992
cã nhiÒu thay ®æi lín nh−: tèc ®é t¨ng tr−ëng hµng n¨m cña FDI, quy m« dù
¸n ®Çu t− vµ tØ lÖ thùc hiÖn vèn FDI t¨ng cao h¬n so víi thêi kú 1978-1991.
2.1.2. Thu hót FDI cã lùa chän nh»m thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn
kinh tÕ dµi h¹n
Tõ sau n¨m 1992, do n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ, m«i tr−êng kinh doanh
Trung Quèc ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ vµ kinh nghiÖm cña chÝnh s¸ch më cöa
kinh tÕ thö nghiÖm ë giai ®o¹n tr−íc n¨m 1992, nªn Trung Quèc ®· thùc hiÖn
thu hót FDI cã chän läc nh»m thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ dµi h¹n.
Cô thÓ lµ: Chó träng thu hót FDI cã hµm l−îng c«ng nghÖ cao vµ thu hót FDI
b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn c©n ®èi gi÷a c¸c vïng l·nh thæ; §Çu t− trùc tiÕp n−íc
ngoµi vµo lÜnh vùc R&D t¨ng liªn tôc; §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vµo c«ng
nghiÖp chÕ t¹o, c«ng ®o¹n chÕ t¹o linh kiÖn bé phËn t¨ng nhanh, ®Æc biÖt lµ
chÕ t¹o linh kiÖn bé phËn chñ chèt. Tõ n¨m 1992, Trung Quèc ®· nç lùc c¶i
thiÖn t×nh tr¹ng FDI ®Çu t− tËp trung vµo miÒn §«ng Trung Quèc nh»m tiÕp
tôc thu hót FDI vµ ph¸t huy t¸c ®éng cña FDI ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ dµi
12
h¹n. ChiÕn l−îc thu hót FDI vµo c¸c vïng miÒn kh¸c nhau nh»m thu hót FDI
vµo Trung Quèc tiÕp tôc t¨ng nhanh vÒ sè l−îng vµ n©ng cao vÒ chÊt l−îng.
§èi víi miÒn §«ng, Trung Quèc chó träng thu hót c«ng nghÖ nguån tõ FDI
nh»m h×nh thµnh trung t©m c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, trung t©m tµi chÝnh,
trung t©m giao dÞch cña khu vùc ch©u ¸.
2.1.3. Tõng b−íc më cöa ®Çu t− toµn diÖn, ®a ph−¬ng vµ ®a lÜnh vùc
Ph©n tÝch ®· chøng minh sù më cöa ®Çu t− toµn diÖn, ®a ph−¬ng vµ ®a
lÜnh vùc h¬n tõ sau n¨m 1992 ®Õn nay. Tr−íc ®©y lÜnh vùc dÞch vô ch−a më
cöa ®Çu t−, FDI chñ yÕu cã nguån gèc tõ c¸c nÒn kinh tÕ míi c«ng nghiÖp ho¸
trong khu vùc, nh− Hång K«ng, vµ FDI chñ yÕu ®Çu t− vµo c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp cã hµm l−îng lao ®éng cao. Tõ n¨m 1992 ®Õn nay, FDI ®−îc më cöa
ngµy cµng toµn diÖn h¬n, kÓ c¶ ®èi víi lÜnh vùc dÞch vô, tû träng FDI cã
nguån gèc tõ c¸c n−íc ph¸t triÓn t¨ng nhanh vµ tû träng FDI vµo c¸c ngµnh
c«ng nghiÖp vµ dÞch vô cã hµm l−îng c«ng nghÖ vµ gi¸ trÞ gia t¨ng cao liªn
tôc t¨ng nhanh. H×nh thøc ®Çu t− 100% vèn n−íc ngoµi vµ hiÖn t−îng mua l¹i
vµ s¸p nhËp (M&A) chiÕm vÞ trÝ quan träng thóc ®Èy thu hót FDI cã c«ng
nghÖ nguån tõ c¸c TNC lín trªn thÕ giíi.
2.2. Vai trß cña ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ®èi víi qu¸ tr×nh n©ng
cao n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ cña Trung Quèc
Nh÷ng thµnh tùu to lín trong ph¸t triÓn kinh tÕ gÇn 30 n¨m qua cña
Trung Quèc kh«ng chØ do FDI mµ cßn do c¸c yÕu tè kh¸c, nh−ng FDI lµ nh©n
tè quan träng t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. LuËn
¸n tËp trung ph©n tÝch sù t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ
Trung Quèc nh−: sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ; thóc ®Èy më cöa kinh tÕ s©u réng vµ
toµn diÖn; n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý kinh doanh cña doanh nghiÖp Trung
Quèc; n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n−íc vÒ kinh tÕ (thÓ hiÖn ë khÝa c¹nh
thÓ chÕ, ph¸p luËt vµ vai trß cña nhµ n−íc trong c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng), n©ng
cao n¨ng lùc c«ng nghÖ kü thuËt vµ nguån nh©n lùc.
13
2.2.1. Thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ më cöa nÒn kinh tÕ
Vai trß cña FDI ®èi víi sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®−îc khai th¸c ë hai khÝa
c¹nh: bæ sung vèn ®Çu t− vµ thóc ®Èy t¨ng tr−ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ. Thø nhÊt,
Trung Quèc lu«n trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn cho c¸c nhu cÇu ®Çu t−, chÝnh
s¸ch më cöa c¶i c¸ch kinh tÕ ®· bæ sung nguån vèn FDI ngµy cµng lín: tæng
vèn FDI thùc tÕ t¨ng tr−ëng nhanh chãng tõ 636 triÖu USD n¨m 1983 lªn ®Õn
60,63 tØ USD n¨m 2004 vµ 60,33 tØ USD n¨m 2005. Khu vùc kinh tÕ cã vèn
®Çu t− n−íc ngoµi ®ãng gãp quan träng vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc: N¨m 1992
l−îng thuÕ thu ®−îc tõ khu vùc nµy kho¶ng 12,226 tØ nh©n d©n tÖ (NDT), t¨ng
lªn møc 288,3 tØ NDT n¨m 2001.
Thø hai, ®Ó ph©n tÝch vai trß cña FDI ®èi víi t¨ng tr−ëng kinh tÕ, luËn ¸n
®· nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ víi t×nh h×nh thu hót FDI
ë c¸c thêi kú kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa kinh tÕ
trong ph¹m vi nÒn kinh tÕ, ngµnh vµ vïng kinh tÕ. FDI lµ nh©n tè cã t¸c ®éng
®Õn qu¸ tr×nh t¨ng lªn cña n¨ng suÊt lao ®éng, tøc lµm gia t¨ng s¶n l−îng s¶n
xuÊt. KÕt qu¶ mét sè nghiªn cøu sö dông ph−¬ng ph¸p kinh tÕ l−îng ®· ®−îc
sö dông ®Ó minh chøng. VÝ dô, nghiªn cøu cña Zheng Xiao vµ Yan Shen
(2002) vÒ t¸c ®éng cña FDI vµ sù t¨ng tr−ëng cña GDP cña Trung Quèc ®·
kÕt luËn: FDI t¨ng 1% sÏ lµm GDP t¨ng 0,0485% mçi n¨m. Xu h−íng vËn
®éng cña t¨ng tr−ëng GDP cïng chiÒu víi xu h−íng vËn ®éng cña dßng vèn
FDI ®−îc xem xÐt trªn ph¹m vi nÒn kinh tÕ, c¸c ngµnh vµ c¸c vïng l·nh thæ.
§ã lµ mét trong c¸c yÕu tè chøng minh t¸c ®éng tÝch cùc cña FDI ®Õn sù gia
t¨ng GDP vµ ®−a nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®Õn vÞ trÝ lín thø 6 trªn thÕ giíi vÒ
chØ tiªu GDP. LuËn ¸n cßn ®Ò cËp ®Õn t¸c ®éng cña FDI ®Õn n¨ng suÊt c¸c
yÕu tè ®Çu vµo s¶n xuÊt. §Ó ph©n tÝch t¸c ®éng trªn, luËn ¸n ®· sö dông kÕt
qu¶ cña c¸c nghiªn cøu sö dông ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra chän mÉu vµ ph−¬ng
ph¸p ph©n tÝch kinh tÕ l−îng. Ch¼ng h¹n, nghiªn cøu cña Bin Xu (2004) ®·
kÕt luËn: N¨ng suÊt tæng hîp c¸c yÕu tè (TFP) cña lo¹i h×nh FFE víi tØ lÖ cæ
phÇn chi phèi thuéc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi t¨ng tr−ëng 25,3% cao h¬n c¸c
14
doanh nghiÖp néi ®Þa Trung Quèc (1,4%); hay nghiªn cøu cña Kunrong Shen
(1999) ®· chØ râ cø mçi phÇn tr¨m t¨ng thªm cña tØ lÖ gi÷a FDI vµ GDP sÏ
lµm cho n¨ng suÊt c¸c yÕu tè tæng hîp t¨ng 37%.
LuËn ¸n còng ®· ph©n tÝch vÒ yÕu tè s¶n l−îng cña khu vùc kinh tÕ cã
vèn FDI gãp phÇn quan träng trong tæng s¶n l−îng c«ng nghiÖp. VÝ dô, tØ
träng s¶n l−îng c«ng nghiÖp cña c¸c FFE n¨m 1992 lµ 7,09% t¨ng ®Õn
31,43% n¨m 2004 (h×nh 2.1- t−¬ng øng h×nh 2.3 trong luËn ¸n).
0
20
40
60
80
100
120
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Tû träng SL cña DN trong n−íc trong s¶n l−îng c«ng nghiÖp (%)
Tû träng SL cña DN cã vèn FDI trong s¶n l−îng c«ng nghiÖp (%)
H×nh 2.1: Tû träng trong s¶n l−îng c«ng nghiÖp
VÒ vai trß cña FDI trong viÖc thóc ®Èy më cöa kinh tÕ, luËn ¸n ®· ph©n
tÝch vai trß cña FDI ®èi víi sù gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, tØ lÖ gi÷a
FDI vµ GDP, tØ lÖ gi÷a kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hoÆc kim ng¹ch xuÊt khÈu
vµ GDP, vµ chØ sè b¶o hé hµng ho¸ (nh− thuÕ suÊt nhËp khÈu). LuËn ¸n chøng
minh ¶nh h−ëng cña dßng vèn FDI ®èi víi ngo¹i th−¬ng chñ yÕu th«ng qua
viÖc ph©n tÝch so s¸nh sè liÖu thèng kª ®Ó kiÓm tra sù vËn ®éng cïng chiÒu
cña biÕn ®éng vÒ vèn FDI vµ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¸c vïng, cña c¸c
ngµnh vµ cña toµn nÒn kinh tÕ Trung Quèc trong thêi kú thùc hiÖn c¶i c¸ch vµ
më cöa kinh tÕ. §ång thêi b»ng sè liÖu thùc tÕ chøng minh sù vËn ®éng cïng
chiÒu diÔn ra gi÷a sù biÕn ®éng cña vèn FDI vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña khu
vùc cã vèn FDI, sù biÕn ®éng cña tØ träng gi¸ trÞ xuÊt khÈu trong tæng kim
ng¹ch xuÊt khÈu trong hai khu vùc kinh tÕ trong n−íc vµ khu vùc kinh tÕ cã
vèn FDI. Vai trß cña FDI cßn thÓ hiÖn ë sù t¨ng tØ träng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ
gia t¨ng cao vµ hµng ho¸ c«ng nghÖ cao trong tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu.
Xu h−íng t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu th−êng ®i cïng víi xu h−íng t¨ng
15
kh«ng ngõng vµ víi tèc ®é cao cña FDI ë Trung Quèc. Kim ng¹ch xuÊt khÈu
cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI kh«ng nh÷ng t¨ng nhanh qua c¸c n¨m mµ
cßn chiÕm tØ träng cao trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ tØ träng nµy t¨ng
nhanh (h×nh 2.2-t−¬ng øng h×nh 2.5 trong luËn ¸n). NÕu tÝnh ®Õn sù liªn kÕt vµ
thùc hiÖn vai trß thÇu phô cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cho c¸c doanh
nghiÖp cã vèn FDI, th× vai trß cña FDI cµng quan träng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt
khÈu. LuËn ¸n cßn minh chøng tØ träng gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®èi víi tæng gi¸ trÞ
s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp cã vèn FDI cao h¬n nhiÒu so víi doanh nghiÖp
trong n−íc.
% XK cña FFE/tæng kim ng¹ch XK
0
10
20
30
40
50
60
70
19
80
19
82
19
84
19
86
19
88
19
90
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
H×nh 2.2: TØ träng kim ng¹ch xuÊt khÈu (XK) cña FFE trong tæng kim ng¹ch XK
2.2.2. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ kinh tÕ
Vai trß cña FDI ®èi víi n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ kinh tÕ
®−îc xem xÐt ë khÝa c¹nh t¹o m«i tr−êng ®Çu t− thuËn lîi h¬n vÒ hai gi¸c ®é:
m«i tr−êng ®Çu t− “mÒm” (hÖ thèng ph¸p luËt vµ thÓ chÕ ) vµ m«i tr−êng ®Çu
t− “cøng” (c¬ së h¹ tÇng).
VÒ thÓ chÕ kinh tÕ vµ hÖ thèng ph¸p luËt, ho¹t ®éng FDI ®· ®Æt yªu cÇu
vµ t¹o søc Ðp buéc hÖ thèng ph¸p luËt ph¶i söa ®æi bæ sung theo h−íng phï
hîp víi hÖ thèng luËt ph¸p quèc tÕ, ®Æt yªu cÇu n©ng cao hiÖu lùc cña nhµ
n−íc trong qu¶n lý kinh tÕ, trong cung øng tèt h¬n hµng ho¸ c«ng céng, thóc
®Èy c¶i c¸ch kinh tÕ. LuËn ¸n chøng minh sù më cöa ®Çu t− ®· gãp phÇn ®¸ng
kÓ c¶i thiÖn hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n−íc vÒ kinh tÕ. Ph©n tÝch sö dông sè liÖu so
16
s¸nh gi÷a Trung Quèc vµ mét sè quèc gia kh¸c ë mét sè tiªu chÝ nh−: N¨ng lùc
cña c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn, sù kÞp thêi trong gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh,
chÊt l−îng dÞch vô; HÖ thèng qu¶n lý thÓ hiÖn sù tu©n thñ c¸c quy luËt thÞ
tr−êng trong qu¶n lý; HiÖu qu¶ thùc hiÖn luËt ph¸p; Møc ®é tham nhòng, møc
chi phÝ bÊt th−êng cã liªn quan ®Õn viÖc gi¶i quyÕt c¸c thñ tôc hµnh chÝnh.
VÒ viÖc c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng, vai trß cña FDI ®−îc ph©n tÝch ë khÝa
c¹nh t¹o søc Ðp ®èi víi nhµ n−íc ®Èy nhanh ®Çu t− c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng
nh»m t¹o m«i tr−êng thuËn tiÖn cho ®Çu t− vµ cho ho¹t ®éng FDI. LuËn ¸n ®·
®iÓm qua mét sè tiÕn bé vÒ c¬ së h¹ tÇng nh−: hÖ thèng th«ng tin, giao th«ng
vËn t¶i, vµ hÖ thèng cung øng n¨ng l−îng.
2.2.3. Thóc ®Èy tiÕn bé c«ng nghÖ kü thuËt
Sau khi nªu lªn c¸ch thøc thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ khu vùc kinh
tÕ cã vèn FDI, luËn ¸n ®· nghiªn cøu t¸c ®éng cña FDI ®èi víi kÕt qu¶ qu¸ tr×nh
øng dông c«ng nghÖ kü thuËt cao trong s¶n xuÊt th«ng qua c¬ cÊu s¶n phÈm sö
dông c«ng nghÖ kü thuËt cao vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn ë
Trung Quèc, còng nh− sù biÕn ®éng s¶n phÈm cña ho¹t ®éng R&D. FDI lµ mét
trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng nh»m thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn
nh»m n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ quèc gia, Ch¼ng h¹n, cã tíi 73% chuyÓn giao
c«ng nghÖ vµo Trung Quèc thêi kú 1979-1995 ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua h×nh thøc
FDI. Sè liÖu cña nhiÒu nghiªn cøu ®iÒu tra chän mÉu ®· chøng minh sù ®ãng gãp to
lín cña FDI ®èi víi ph¸t triÓn n¨ng lùc c«ng nghÖ kü thuËt ë Trung Quèc, ch¼ng
h¹n nh− nghiªn cøu cña Xiaojuan Jiang (2000) vµ (2004). §Çu t− trùc tiÕp n−íc
ngoµi gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn (R&D).
B¶ng 2.1. ý kiÕn cña c¸c TNC ®−îc pháng vÊn
vÒ quèc gia hÊp dÉn ®Çu t− R&D,2005-2009
Quèc gia % Quèc gia % Quèc gia %
Trung Quèc 60,9 Anh 13,0 Canada 4,3
Mü 40,6 Ph¸p 8,7 Hµn Quèc 4,3
Ên §é 29,0 §øc 5,8 ViÖt Nam 1,4
NhËt B¶n 14,5
17
HiÖn nay, Trung Quèc lµ quèc gia thu hót FDI vµo lÜnh vùc R&D lín thø ba
trªn thÕ giíi. KÕt qu¶ ®iÒu tra dù b¸o, Trung Quèc sÏ lµ n−íc thu hót FDI vµo
lÜnh vùc R&D lín nhÊt (b¶ng 2.1- t−¬ng øng b¶ng 2.12 trong luËn ¸n). §ång
thêi, luËn ¸n ®· ph©n tÝch vµ kÕt luËn ®Çu t− R&D cïng víi ¶nh h−ëng tæng
hîp kh¸c cña FDI ®· thóc ®Èy ph¸t minh s¸ng chÕ c¶ ë khu vùc kinh tÕ trong
n−íc vµ khu vùc kinh tÕ cã vèn FDI.
2.2.4. Gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc
LuËn ¸n ®· ph©n tÝch sù t¸c ®éng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña FDI ®Õn viÖc
t¹o viÖc lµm vµ n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc. VÝ dô, th«ng qua tiÕp cËn
víi c¸ch thøc kinh doanh tiªn tiÕn, c«ng nghÖ kü thuËt hiÖn ®¹i, th«ng qua
ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o cña c¸c TNC hoÆc theo ch−¬ng tr×nh cña c¸c tr−êng ®¹i
häc trong n−íc vµ n−íc ngoµi. MÆt kh¸c, nhu cÇu nguån nh©n lùc cao cÊp cho
c¸c TNC ®Çu t− ë Trung Quèc vµ vÞ trÝ cña yÕu tè chÊt l−îng nguån nh©n lùc
trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn, chÝnh phñ ®· t¨ng c−êng ®Çu t− vÒ gi¸o dôc vµ d¹y
nghÒ còng nh− thu hót nh©n lùc cao cÊp tõ c¸c céng ®ång Hoa kiÒu. Sè liÖu
thùc tÕ tõ c¸c khÝa c¹nh ph©n tÝch trªn vµ sè liÖu vÒ sù t¨ng chÊt l−îng nguån
nh©n lùc ®· ®−îc sö dông trong ph©n tÝch.
2.2.5. N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý kinh doanh cña doanh nghiÖp
§Ó ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña FDI ®Õn n¨ng lùc qu¶n lý kinh doanh cña
doanh nghiÖp, luËn ¸n ®· sö dông sè liÖu vµ nghiªn cøu sù t¸c ®éng cña FDI
®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong n−íc nãi chung vµ víi doanh nghiÖp nhµ n−íc
nãi riªng. LuËn ¸n còng nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña FDI ®Õn sè l−îng th−¬ng
hiÖu s¶n phÈm uy tÝn cña doanh nghiÖp Trung Quèc trªn thÞ tr−êng quèc tÕ vµ
kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp trong n−íc trong c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao vµ cã
gi¸ trÞ gia t¨ng cao. Tr×nh ®é chiÕn l−îc qu¶n lý doanh nghiÖp ®−îc biÓu hiÖn
tæng hîp vµ râ h¬n khi ph©n tÝch xu h−íng ®Çu t− ra n−íc ngoµi cña doanh
nghiÖp Trung Quèc.
18
Ch−¬ng 3
Kinh nghiÖm cña Trung Quèc vμ gîi ý ®èi víi viÖt nam
Ch−¬ng 3 tæng hîp nh÷ng gîi ý ®èi víi ViÖt Nam trong viÖc n©ng cao
hiÖu qu¶ sö dông FDI nh»m c¶i thiÖn n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ. XuÊt ph¸t
tõ khÝa c¹nh n¨ng lùc c¹nh tranh, luËn ¸n ®· ph©n tÝch nh÷ng c¬ héi, th¸ch
thøc vµ nh÷ng thµnh c«ng, h¹n chÕ cña Trung Quèc trong lÜnh vùc nµy vµ liªn
hÖ víi ViÖt Nam ®Ó ®óc kÕt kinh nghiÖm, bµi häc cÇn thiÕt.
3.1. C¬ héi vµ th¸ch thøc thu hót FDI ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh
tranh cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc nh÷ng n¨m tíi
3.1.1. C¬ héi ®èi víi Trung Quèc
LuËn ¸n ®· nªu nh÷ng c¬ héi ®èi víi Trung Quèc trong thóc ®Èy ho¹t
®éng thu hót vµ n©ng cao t¸c ®éng tÝch cùc cña FDI ®èi víi chiÕn l−îc ph¸t triÓn
kinh tÕ. §ã lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ngµy cµng ®−îc n©ng lªn, m«i
tr−êng ®Çu t− Trung Quèc ngµy cµng ®−îc c¶i thiÖn, vµ viÖc gia nhËp WTO.
3.1.2. Nh÷ng th¸ch thøc
Trong thêi gian tíi, ®Ó tiÕp tôc sö dông cã hiÖu qu¶ dßng vèn FDI nh»m
n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, ph¸t triÓn kinh tÕ, Trung Quèc ph¶i ®èi mÆt víi
nhiÒu th¸ch thøc nh−: Ho¹t ®éng FDI ch−a t−¬ng xøng víi tÇm vãc cña n−íc
lín; T¸c ®éng cña FDI trong viÖc c¶i thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ së h¹ tÇng cßn
h¹n chÕ; HÖ thèng luËt ph¸p cßn nhiÒu yÕu kÐm, thiÕu thèng nhÊt vµ minh
b¹ch; HiÖu lùc qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n−íc cßn yÕu; HÖ thèng tµi chÝnh ch−a
®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt; DNNN vÉn gi÷ vÞ trÝ ®éc quyÒn vµ ho¹t
®éng cña DNNN cßn yÕu kÐm, n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong
n−íc cßn h¹n chÕ; nh÷ng th¸ch thøc n¶y sinh tõ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ ch−a ®−îc gi¶i quyÕt.
3.2. Kh¶ n¨ng vËn dông kinh nghiÖm vÒ thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI vµ
sö dông ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña
nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
LuËn ¸n ®· ®iÓm qua nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña ViÖt Nam, còng
nh− so s¸nh sù t−¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc trong
19
qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh ho¹t ®éng FDI lµm c¬ së cho viÖc tham kh¶o kinh nghiÖm
cña Trung Quèc.
3.2.1. ThuËn lîi vµ khã kh¨n ®èi víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh thu hót
FDI n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ
LuËn ¸n ph©n tÝch bèi c¶nh quèc tÕ, khu vùc còng nh− trong n−íc vµ
chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ, thu hót FDI nh»m tæng kÕt khã kh¨n vµ thuËn lîi
cña ViÖt Nam trong thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI. Xu thÕ toµn cÇu ho¸, sù liªn kÕt
kinh tÕ gi÷a c¸c n−íc trong khu vùc võa t¹o ra nh÷ng thuËn lîi ®ång thêi còng
®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc cho ViÖt Nam. TiÒm lùc kinh tÕ ViÖt Nam yÕu kÐm
h¬n nhiÒu n−íc trong khu vùc lµ th¸ch thøc lín cho chóng ta nÕu kh«ng cã
chiÕn l−îc phï hîp ®Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh
tÕ s«i ®éng cña khu vùc §«ng, §«ng Nam ¸.
3.2.2. Nh÷ng ®iÒu kiÖn t−¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a Trung Quèc vµ
ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh thu hót FDI nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh
cña nÒn kinh tÕ
LuËn ¸n ®· ph©n tÝch ba khÝa c¹nh sau ®©y nh»m kh¸i qu¸t nh÷ng t−¬ng
®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a hai quèc gia trong qu¸ tr×nh më cöa ®Çu t−: §iÒu kiÖn
®Þa lý, chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi; ChiÕn l−îc vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn chÝnh s¸ch
thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi; N¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ.
ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ hai n−íc l¸ng giÒng vµ lµ nh÷ng quèc gia
®ang ph¸t triÓn cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång, cã lÞch sö g¾n bã l©u ®êi vÒ v¨n
ho¸, chÝnh trÞ vµ kinh tÕ nh−: xuÊt ph¸t ®iÓm tõ nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn,
thùc hiÖn c¬ chÕ kÕ ho¹ch tËp trung trong c«ng cuéc x©y dùng CNXH, cã
®¶ng Céng s¶n cÇm quyÒn v÷ng m¹nh ®¶m b¶o æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ kinh tÕ,
vµ cã nhiÒu thµnh tÝch trong thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa nÒn kinh tÕ nh»m thóc
®Èy t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. ChiÕn l−îc thu hót FDI cña c¶ hai quèc
gia ®Òu tËp trung khai th¸c lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh: nguån lao
®éng chi phÝ thÊp, ngµnh cã hµm l−îng lao ®éng cao vµ c«ng nghÖ thÊp, c«ng
®o¹n s¶n xuÊt cã hµm l−îng c«ng nghÖ kü thuËt trung b×nh. Do vËy, chiÕn
l−îc thu hót FDI cña ViÖt Nam cÇn cã tÝnh chÊt bæ sung cho thÞ tr−êng ®Çu t−
Trung Quèc vµ c¸c n−íc l¸ng giÒng nh»m khai th¸c ®−îc lîi thÕ c¹nh tranh vµ
kh¾c phôc nh÷ng bÊt lîi trong cuéc c¹nh tranh thu hót FDI.
20
MÆt kh¸c, ViÖt Nam kh«ng cã nh÷ng thuËn lîi nh− Trung Quèc trong qu¸
tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót FDI vµ c¶i thiÖn kh¶ n¨ng c¹nh tranh kinh tÕ
vÒ c¸c mÆt sau: (1). Trung Quèc lµ mét n−íc lín cã d©n sè ®«ng nhÊt thÕ giíi, cã
tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó; (2). MÆt kh¸c, thÞ tr−êng néi ®Þa lín lµ c¬ së
®Ó cã thÓ ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ ®a ngµnh h−íng néi; (3). Trung Quèc cã c¸c
vïng l·nh thæ nh− Hång K«ng, Ma Cao vµ §µi loan lµ c¸c vïng kinh tÕ thÞ
tr−êng kh¸ ph¸t triÓn vµ cã quan hÖ chÆt chÏ vÒ th−¬ng m¹i, ®Çu t−, chuyÓn giao
kü thuËt vµ c«ng nghÖ víi Trung Quèc vµ lµ nh÷ng cöa ngâ gióp Trung Quèc më
cöa, giao l−u víi bªn ngoµi. Trung Quèc cã vïng duyªn h¶i cËn kÒ víi c¸c n−íc
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh− NhËt B¶n vµ Hµn Quèc; (4). Trung Quèc cã lùc l−îng
ng−êi Hoa ë n−íc ngoµi cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh trªn thÕ giíi vµ ng−êi Trung
Quèc ®· cã bÒ dµy lÞch sö vÒ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i; (5). ViÖt Nam thùc hiÖn c¶i
c¸ch më cöa kinh tÕ sau Trung Quèc kho¶ng 10 n¨m, ®ã lµ bÊt lîi v× chóng ta ®·
bá lì c¬ héi ®ãn nhËn FDI xuÊt ph¸t tõ qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c nÒn
kinh tÕ míi c«ng nghiÖp ho¸ ch©u ¸ vµ cña c¸c TNC tõ c¸c n−íc ph¸t triÓn.
N¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ Trung Quèc tuy cßn h¹n chÕ nhiÒu so víi
c¸c n−íc ph¸t triÓn, nh−ng vÉn lín m¹nh h¬n nhiÒu so víi ViÖt Nam. Sù yÕu
kÐm cña ViÖt Nam ®−îc thÓ hiÖn tËp trung ë c¸c khÝa c¹nh sau: Kh¶ n¨ng
c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô phô trî cßn yÕu kÐm;
Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c DNNN thÊp kh«ng nh÷ng ë thÞ tr−êng quèc tÕ
mµ c¶ thÞ tr−êng néi ®Þa; C«ng nghiÖp phô trî kÐm ph¸t triÓn; HÖ thèng Ng©n
hµng- Tµi chÝnh cßn yÕu kÐm; C«ng nghÖ vµ nguån nh©n lùc ë tr×nh ®é thÊp;
HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng béc lé nhiÒu yÕu kÐm; ThÓ chÕ vµ ph¸p luËt ch−a hoµn
thiÖn, thiÕu ®ång bé, hiÖu lùc kinh tÕ cña nhµ n−íc yÕu kÐm; TiÒm lùc kinh tÕ
thÊp vµ tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm thÊp.
3.2.3. Mét sè gîi ý ®èi víi qu¸ tr×nh thu hót FDI vµ n©ng cao søc c¹nh
tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
Nghiªn cøu kinh nghiÖm cña Trung Quèc vµ so s¸nh ®iÒu kiÖn cô thÓ cña
ViÖt Nam gióp chóng ta cã chÝnh s¸ch phï hîp víi chñ tr−¬ng ®Èy m¹nh ho¹t
®éng thu hót FDI nh»m môc tiªu n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, t¨ng tr−ëng vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc trong qu¸ tr×nh thu hót FDI
vµ thùc hiÖn chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ lµ bµi häc quý cho ViÖt Nam:
- Sù kiªn ®Þnh chÝnh s¸ch c¶i c¸ch, më cöa nÒn kinh tÕ lµ yÕu tè quyÕt
21
®Þnh sù thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch më cöa ®Çu t− v× môc tiªu ph¸t triÓn kinh
tÕ. Thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn lµ hai mÆt cña mét qu¸
tr×nh ph¸t triÓn. C¸c chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch, chiÕn l−îc vµ biÖn ph¸p kinh tÕ
ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c cña c¬ chÕ thÞ tr−êng.
- §Ó b¶o ®¶m thu hót FDI víi sè l−îng lín vµ chÊt l−îng cao còng nh− sö
dông cã hiÖu qu¶ dßng vèn FDI chóng ta cÇn chó träng c¸c vÊn ®Ò sau: (1).
C¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− kinh doanh theo h−íng thuËn lîi cho ho¹t ®éng
®Çu t−. CÇn chó träng c¸c yÕu tè cña m«i tr−êng ®Çu t− c¶ vÒ khÝa c¹nh “phÇn
cøng” vµ “phÇn mÒm”, bao gåm c¸c yÕu tè cña c¬ së h¹ tÇng, m«i tr−êng
ph¸p luËt, tr×nh ®é c«ng nghÖ, chÊt l−îng nguån nh©n lùc, n¨ng lùc c¹nh tranh
cña c¸c doanh nghiÖp vµ ngµnh kinh tÕ; (2). Chó träng khai th¸c vïng duyªn
h¶i réng lín, vïng biªn giíi th«ng qua thµnh lËp c¸c khu kinh tÕ tù do. CÇn
khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp,
dÞch vô phô trî theo h−íng: thóc ®Èy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ t¹o linh kiÖn
bé phËn, ®Æc biÖt lµ c¸c linh kiÖn bé phËn liªn quan ®Õn m¸y mãc thiÕt bÞ,
®iÖn, ®iÖn tö ®Ó trë thµnh trung t©m c¸c ngµnh c«ng nghiÖp phô trî ë khu vùc,
thu hót FDI ®Çu t− vµo c¸c ngµnh h−íng vÒ xuÊt khÈu, c¸c lÜnh vùc cã tÝnh
chÊt bæ trî cho c¸c TNC ë Trung Quèc vµ c¸c nÒn kinh tÕ míi c«ng nghiÖp
ho¸ ë Ch©u ¸ vµ c¸c n−íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi; (3). ChÝnh phñ cÇn t¹o ®iÒu
kiÖn ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c kh©u nh− xóc tiÕn ®Çu t− vµ dÞch vô sau ®Çu t−; (4).
CÇn cã chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ ho¸ c¸c chÝnh s¸ch trªn thùc tÕ ®Ó thu hót cã
hiÖu qu¶ nguån FDI còng nh− thu hót nguån lùc tõ céng ®ång ng−êi ViÖt ë
n−íc ngoµi (5). Tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ chÊt l−îng nguån nh©n lùc lµ yÕu tè
quyÕt ®Þnh trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña ViÖt Nam hiÖn nay. Mét mÆt nhµ
n−íc cÇn tËp trung nç lùc t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ
t¹o thÞ tr−êng lao ®éng réng lín c¶ vÒ quy m« vµ tr×nh ®é, mÆt kh¸c chÝnh
s¸ch thu hót FDI cÇn ®Þnh h−íng thu hót vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶ nguån FDI
tõ c¸c n−íc ph¸t triÓn vµ thu hót c«ng nghÖ nguån ®Ó t¹o søc m¹nh ®ét biÕn
thùc hiÖn rót ng¾n giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ.
- HiÖn nay, Chóng ta cÇn thùc hiÖn më cöa lÜnh vùc dÞch vô (hÖ thèng
th«ng tin, tµi chÝnh, ng©n hµng) vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt t¹o ®iÒu kiÖn
cho ®Çu t− kinh doanh ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr−êng v× sù yÕu kÐm cña hÖ
thèng c«ng cô nµy ®· h¹n chÕ sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng FDI.
22
KÕt luËn
C¸c lý thuyÕt kh¸c nhau vÒ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ®· nghiªn cøu
nguån gèc vµ b¶n chÊt còng nh− t¸c ®éng cña dßng vèn FDI ë c¸c khÝa c¹nh
kh¸c nhau v× c¸ch tiÕp cËp nghiªn cøu kh¸c nhau. Tuy vËy, nh×n chung c¸c lý
thuyÕt ®Òu thèng nhÊt ë khÝa c¹nh: FDI lµ hiÖn t−îng tÊt yÕu cña xu h−íng
toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ sù ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ. MÆc
dï cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nhau trong nh÷ng
hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh ®èi víi n−íc nhËn ®Çu t− vµ n−íc ®Çu t− nh−ng vai trß
cña FDI ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c
quèc gia lµ kh«ng thÓ phñ nhËn.
NhËn thøc vÒ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vµ vai trß cña FDI ®èi víi n¨ng
lùc c¹nh tranh kinh tÕ cña Trung Quèc cã sù thay ®æi vÒ chÊt tõ n¨m 1992 vµ
®Æc biÖt tõ khi chÝnh thøc gia nhËp WTO ®· ®em l¹i søc sèng míi cho ho¹t
®éng FDI. ChÝnh s¸ch thu hót vµ sö dông FDI cña Trung Quèc phï hîp víi xu
thÕ vËn ®éng cña dßng vèn FDI, xu thÕ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ vµ ®iÒu kiÖn
cô thÓ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi Trung Quèc ®· gãp phÇn ®−a Trung Quèc
trë thµnh hiÖn t−îng thÇn kú cña thÕ giíi vÒ thµnh tÝch thu hót FDI vµ sö dông
cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy trong viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ.
Trung Quèc trë thµnh n−íc thu hót Fdi lín nhÊt thÕ giíi n¨m 2002. Vai
trß cña FDI ®èi víi viÖc c¶i thiÖn søc m¹nh kinh tÕ ®Êt n−íc thÓ hiÖn râ tõ sau
n¨m 1992 vµ ®Æc biÖt lµ tõ sau n¨m 2001. Nh©n tè ¶nh h−ëng cã tÝnh chÊt
quyÕt ®Þnh ®Õn thµnh c«ng trªn bao gåm: Sù kiªn ®Þnh chÝnh s¸ch më cöa c¶i
c¸ch, kÕt hîp c¶i c¸ch vµ më cöa nÒn kinh tÕ, kÕt hîp ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång
thêi víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ; coi träng kinh tÕ vµ së h÷u t−
nh©n; x¸c ®Þnh n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh võa lµ môc ®Ých cña chÝnh s¸ch
thu hót FDI, võa lµ yÕu tè t¹o ra søc hót dßng vèn FDI; kh¼ng ®Þnh m«i
tr−êng ®Çu t− (c¶ “phÇn cøng” vµ “phÇn mÒm”) ®−îc c¶i thiÖn cã vai trß quyÕt
®Þnh ®Õn søc hót ®èi víi dßng vèn FDI cã chÊt l−îng cao h¬n vµ cã biÖn ph¸p
23
tÝch cùc trong viÖc t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi cho ®Çu t− n−íc ngoµi nh»m
n©ng cao t¸c ®éng tÝch cùc cña dßng vèn FDI ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ; tËp
trung sö dông hai c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ lµ c«ng cô ph¸p luËt, thÓ
chÕ chÝnh s¸ch vµ c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ; coi träng c«ng t¸c xóc tiÕn ®Çu t−
vµ dÞch vô sau ®Çu t−.
ChÝnh phñ ®· x¸c ®Þnh yÕu tè c«ng nghÖ kü thuËt vµ chÊt l−îng nguån
nh©n lùc lµ yÕu tè c¨n b¶n t¹o nªn sù thµnh c«ng cña chiÕn l−îc ph¸t triÓn
kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch thu hót vµ sö dông FDI. Trung Quèc ®· ®¹t ®−îc kÕt qu¶
kh¶ quan trong viÖc sö dông FDI ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn c¸c nh©n tè
trªn. §ång thêi, b»ng nhiÒu con ®−êng vµ c«ng cô kh¸c nhau, Trung Quèc
®ang nç lùc ph¸t triÓn hai yÕu tè trªn ®Ó ®¹t ®−îc tr×nh ®é cao h¬n trong chiÕn
l−îc x©y dùng x· héi kh¸ gi¶ cña Trung Quèc hiÖn nay.
Trung Quèc ®· chuyÓn tõ chiÕn l−îc thu hót FDI thô ®éng trong giai
®o¹n 1978-1991 sang thu hót FDI chñ ®éng cã lùa chän theo h−íng: thu hót
FDI tõ c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, tõ c¸c TNC lín trªn thÕ giíi, thu hót
FDI cã c«ng nghÖ nguån. Môc tiªu ph¸t triÓn hÖ thèng dÞch vô vµ c«ng nghiÖp
phô trî chÊt l−îng cao ®Ó trë thµnh trung t©m s¶n xuÊt trªn c¸c lÜnh vùc cña
thÕ giíi vµ khu vùc. Trung Quèc ®· thùc hiÖn dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ theo
h−íng ph¸t triÓn c¸c ngµnh, c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt cã hµm l−îng c«ng nghÖ
vµ gi¸ trÞ gia t¨ng cao, kh¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c vïng l·nh
thæ vÒ ho¹t ®éng thu hót FDI vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
Kinh nghiÖm cña Trung Quèc vÒ thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI nh»m n©ng cao
n¨ng lùc c¹nh tranh kinh tÕ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ViÖt Nam trong qu¸
tr×nh c¶i c¸ch vµ më cöa nÒn kinh tÕ nh»m ®¹t môc tiªu t¨ng tr−ëng vµ ph¸t
triÓn kinh tÕ. MÆc dï, trong kho¶ng gÇn 20 n¨m thùc hiÖn ®æi míi nÒn kinh tÕ,
n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã sù tiÕn bé nhÊt ®Þnh,
nh−ng so víi Trung Quèc th× vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm vÒ c¸c khÝa c¹nh nh−: sù
ph¸t triÓn ngµnh phô trî, hÖ thèng dÞch vô phôc vô ®Çu t− kinh doanh, chÊt
24
l−îng nguån nh©n lùc, yÕu tè c«ng nghÖ kü thuËt, n¨ng lùc c¹nh tranh cña
doanh nghiÖp, c¬ së h¹ tÇng… Bµi häc thµnh c«ng cña Trung Quèc ®ang ®Æt
ra nhiÖm vô n©ng cao h¬n n÷a kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ cÇn tËp
trung vµo c¸c vÊn ®Ò sau: ®Èy m¹nh thùc hiÖn më cöa kinh tÕ, c¶i c¸ch chÕ ®é
së h÷u, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, c¶i thiÖn m«i tr−êng ph¸p lý, n©ng cao tr×nh
®é c«ng nghÖ kü thuËt vµ qu¶n lý, n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc, kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ c¸c ngµnh nghÒ, dÞch vô phô trî.
HiÖn nay, chóng ta ®ang ®øng tr−íc thö th¸ch lín trong viÖc duy tr× tèc
®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ còng nh− ho¹t ®éng thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶
FDI. Sù gia nhËp WTO vµ xu h−íng toµn cÇu ho¸ hiÖn nay ®ang lµm biÕn ®æi
vai trß cña c¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh thu hót vµ sö dông dßng vèn FDI phï hîp
víi chiÕn l−îc ph¸t triÓn: (1). Lîi thÕ vÒ gi¸ c¶ c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt c¬ b¶n nh− lao ®éng, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ c¸c chÝnh s¸ch
thu hót ®Çu t− kh¸c kh«ng cßn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh; (2). Kh¶ n¨ng c¹nh
tranh kinh tÕ cña mét quèc gia trë thµnh yÕu tè quan träng trong chiÕn l−îc
thu hót vµ sö dông FDI. Nhµ n−íc cÇn dùa trªn c¬ së c¬ chÕ thÞ tr−êng, ph¸t
huy vai trß ®iÒu tiÕt kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy qu¸ tr×nh n©ng cao kh¶
n¨ng c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi phôc
vô môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài trong quá trình nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Trung Quốc từ 1992 đến nay những gợi ý đối với Vi.pdf
