Vai trò vốn nước ngoài với việc phát triển kinh tế Việt Nam

NGAÂN HAØNG NHAØ NÖÔÙC VIEÄT NAM BOÄ GIAÙO DUÏC ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NGAÂN HAØNG THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH ----------)0(---------- TIỂU LUẬN MOÂN KINH TEÁ CHÍNH TRÒ MAÙC – LEÂ NIN VAI TROØ VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI ÑOÁI VÔÙI SÖÏ PHAÙT TRIEÅN NEÀN KINH TEÁ VIEÄT NAM Ngöôøi höôùng daãn: Leâ Huøng Sinh vieân thöïc hieän:Voõ Tieán Nam Lôùp : CÑ19E1 T/P Hoà Chí Minh 2005 MUÏC LUÏC Trang 1- Lôøi môû ñaàu : 3 2- Phaàn I : Voán ñaàu tö tröïc tieáp cuûa nöôùc ngoaøi vaø taùc duïng 4 cuûa noù ñoái vôùi phaùt trieån kinh teá Vieät Nam. 3- Phaàn II : Tình hình ñaàu tö tröïc tieáp cuûa nöôùc ngoaøi vaøo Vieät 8 Nam trong thôøi gian qua 4- Phaàn III : Nhöõng khoù khaên thaùch thöùc vaø ñeà xuaát kieán nghò. 13 5- Keát laän : 16 CHÖÕ VIEÁT TAÉT 1- Coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù : CHN – HÑH 2- Caùc nöôùc Coâng nghieäp môùi : NEIS 3- Voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi : FDI 4- Khu coâng nghieäp : KCN 5- Xaõ hoäi chuû nghóa : XHCN 6 – Vieän trôï phaùt trieån chính thöùc : ODA LÔØI MÔÛ ÑAÀU Ñaûng ta ñaõ xaùc ñònh “Ñöôøng loái kinh teá cuûa Ñaûng ta laø : Ñaåy maïnh coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù xaây döïng neàn kinh teá ñoäc laäp töï chuû, ñöa nöôùc ta trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp; öu tieân phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát, ñoàng thôøi xaây döïng quan heä saûn xuaát phuø hôïp theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa; phaùt huy cao ñoä noäi löïc, ñoàng thôøi tranh thuû nguoàn löïc beân ngoaøi vaø chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá Quoác teá ñeå phaùt trieån nhanh, coù hieäu quaû vaø beàn vöõng; taêng tröôûng kinh teá ñi lieàn vôùi phaùt trieån vaên hoaù, töøng böôùc caûi thieän ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa nhaân daân, thöïc hieän tieán boä vaø coâng baèng xaõ hoäi, baûo veä vaø caûi thieän moâi tröôøng; keát hôïp phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vôùi taêng cöôøng quoác phoøng an ninh” (1) Coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù nhaèm phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát, xaây döïng cô sôû vaät chaát – kyõ thuaät ngaøy caøng hieän ñaïi, ñoøi hoûi phaûi coù nhieàu voán trong vaø ngoaøi nöôùc, trong ñoù nguoàn voán trong nöôùc laø quyeát ñònh , nguoàn voán beân ngoaøi laø quan troïng. Voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ngaøy caøng ñoùng moät vai troø quan troïng trong vieäc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc ta. Vôùi kieán thöùc cuûa mình, baûn thaân xin vieát tieåu luaän vôùi ñeà taøi : “Vai troø voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoái vôùi söï phaùt trieån neàn kinh teá Vieät Nam” Noäi dung baøi vieát goàm coù 3 phaàn : - Phaàn I : Voán ñaàu tö tröïc tieáp cuûa nöôùc ngoaøi vaø taùc duïng cuûa noù ñoái vôùi phaùt trieån kinh teá Vieät Nam. - Phaàn II : Tình hình ñaàu tö tröïc tieáp cuûa nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam trong thôøi gian qua - Phaàn III : Nhöõng khoù khaên thaùch thöùc vaø ñeà xuaát kieán nghò. Do kieán thöùc coøn nhieàu haïn cheá neân baøi tieåu luaän khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Xin chaân thaønh caûm ôn thaày giaùo Leâ Huøng ñaõ höôùng daãn vaø giuùp ñôõ baûn thaân em hoaøn thaønh baøi tieåu luaän naøy. T/P Hoà Chí Minh, ngaøy 12 thaùng 3 naêm 2005 NGÖÔØI VIEÁT Voõ Tieán Nam (1) (Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam : vaên kieän ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX Nxb CTQG, HN 2001 Tr 89). PHAÀN I VOÁN ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP CUÛA NÖÔÙC NGOAØI VAØ TAÙC DUÏNG CUÛA NOÙ ÑOÁI VÔÙI PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ VIEÄT NAM 1- Taïi sao caàn voán ñaàu tö tröïc tieáp cuûa nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam : Vieät nam ñang trong quaù trình phaùt trieån maïnh veà kinh teá, nhöng vì möùc khôûi ñieåm ban ñaàu cuûa chuùng ta quaù thaáp, cho neân caàn phaûi duy trì toác ñoä taêng tröôûng 9% ñeán 10%/1 naêm lieân tuïc trong nhieàu naêm. Neáu coù möùc taêng tröôûng nhö theá lieân tuïc 25 naêm nöõa thì theo moät chuyeân gia döï baùo ñeán naêm 2020 nöôùc ta seõ coù thu nhaäp tính treân ñaàu ngöôøi khoaûng 200 USD ( tính theo giaù 1990 vaø möùc taêng tröôûng daân soá kìm ôû möùc 1,7%/naêm) . Möùc thu nhaäp tính treân ñaàu ngöôøi nhö vaäy cuõng vaãn thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc thaønh vieân cuûa khoái ASEAN vaø so vôùi raát nhieàu nöôùc treân Theá giôùi. Muoán ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao 9 ñeán 10%/naêm thì yeáu toá voán ñaàu tö coù yù nghóa quyeát ñònh, trong ñoaù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø nguoàn voán quan troïng chieám 1/3 toång soá voán ñaàu tö quoác gia. Vieäc thöøa nhaän vai troø quan troïng cuûa voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi trong coâng cuoäc coâng nghieäp hoaù ôû Vieät Nam baèng caùch thu huùt caùc quyõ nöôùc ngoaøi vaø môû ñöôøng tieán tôùi coâng ngheä hieän ñaïi, ñoäi nguõ chuyeân gia vaø thò tröôøng xuaát khaåu laø moät trong nhöõng phaàn chính cuûa chính saùch ñoåi môùi. Ñoù laø lyù do taïi sao ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi, ñaëc bieät laø töø caùc nöôùc phöông Taây vaø Myõ laïi ñöôïc khuyeán khích maïnh nhö vaäy. Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø caùc doanh nghieäp tö nhaân ñeàu coù theå kyù hôïp ñoàng vôùi caùc coâng ty nöôùc ngoaøi vaø nhaän vieän trôï nöôùc ngoaøi. Theå cheá chính trò, kinh teá, xaõ hoäi cuûa nhieàu Quoác gia trong nhöõng thaäp kyõ vöøa qua ñaõ coù nhöõng thay ñoåi quan troïng phuø hôïp vôùi neàn kinh teá thò tröôøng môû cöûa vôùi caùc thoâng leä Quoác teá ñaûm baûo ñöôïc caùc lôïi ích cuûa caùc chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Xu theá môùi cuûa neàn kinh teá Theá giôùi ñoøi hoûi caùc nöôùc ñang phaùt trieån phaûi môû roäng cöûa neàn kinh teá, thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Thöïc teá cho thaáy nhöõng nöôùc lôïi duïng toát xu theá treân ñeàu phaùt trieån nhanh. Vaøo nhöõng naêm 1950 – 1960 neàn kinh teá cuûa caùc nöôùc NIES raát laïc haäu, phaùt trieån maát caân ñoái hoaëc bò kieät queä sau chieán tranh nhö Haøn Quoác thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi chæ ôû möùc 90 USD (1961), Ñaøi Loan 158 USD (1952), tình hình töông töï nhö vaäy ôû Singapore vaø Hoàng Coâng. Caû 4 nöôùc keå treân ñeàu ngheøo veà taøi nguyeân, ñaát heïp ngöôøi ñoâng, khí haäu keùm thuaän lôïi lôïi theá haàu nhö chæ döïa vaøo bieån vaø löïc löôïng lao ñoäng ñoâng vaø reõ tieàn . Nhöng ngaøy nay caû 4 nöôùc ñeàu trôû thaønh caùc nöôùc coâng nghieäp môùi vôùi toác ñoä phaùt trieån kinh teá cao. Moät trong nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán thaønh coâng trôû thaønh caùc nöôùc NIES laø do moãi nöôùc tuyø vaøo ñaëc ñieåm phaùt trieån kinh teá cuûa mình vaø coù cjính saùch thu huùt voán ñaàu tö Quoác teá rieâng vaø thích hôïp. 2- Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa Vieät Nam : Tröôùc söï phaùt trieån cuûa Theá giôùi vaø nhöõng thaønh quaû böôùc ñaàu cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi Vieät Nam ngaøy caøng thaáy roõ trong thôøi ñaïi ngaøy nay khoâng moät daân toäc naøo, khoâng moät neàn kinh teá naøo coù theå phaùt trieån moät caùch bieät laäp. Söï hôïp taùc nhieàu maët, nhieàu chieàu, tuy thuoäc laãn nhau treân cô sôû bình ñaúng cuøng coù lôïi ñaõ trôû thaønh xu theá taát yeáu ñoái vôùi moïi nöôùc, moïi neàn kinh teá. Vieät Nam cuõng hieåu raèng hoaït ñoäng thu huùt voán vaø kyõ thuaät nöôùc ngoaøi ñang laø moät cuoäc caïnh tranh gay gaét giöõa caùc nöôùc, caùc khu vöïc. Do vaäy, hai naêm sau khi thoáng nhaát ñaát nöôùc Vieät Nam ñaõ ban haønh “Ñieàu leä veà ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa Nöôùc Coäng Hoaø Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät nam” ñaây laø vaên baûn ñaàu tieân ñaùnh daáu quan ñieåm môùi cuûa Nhaø nöôùc Vieät Nam ñoái vôùi vaán ñeà voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cuûa Vieät Nam. Tuy nhieân do hoaøn caûnh chính trò – xaõ hoäi sau ñoù (ñieån hình laø cuoäc chieán tranh bieân giôùi Taây Nam) maø ñieàu leä naøy chöa ñöôïc trieån khai. Sau khi vieäc khan hieám thöïc phaåm nghieâm troïng ñaõ lan traøn ôû Vieät Nam 1985 keùo theo söï suïp ñoå cuûa chöông trình taäp theå hoaù noâng nghieäp; Naïn laïm phaùt keùo theo nhieàu roái ren trong ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi ñaõ buoäc Vieät Nam ñaõ thay ñoåi quan ñieåm veà caùi goïi laø neàn kinh teá thò tröôøng. Chöông trình ñoåi môùi 1986 nhö moät hoài chuoâng ñaày söùc soáng ñaõ môû ñaàu cho moät thôøi kyø môùi cuûa ñaát nöôùc. Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam ñöôïc Quoác Hoäi Nöôùc Coäng Hoaø Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam thoâng qua thaùng 12/1987 (Goïi taét laø luaät 1987) ñaõ theá hieän tính thoaùng ñaûng, haáp daãn, taïo ra nhöõng lôïi theá so saùnh trong cuoäc caïnh tranh. Ñaëc ñieåm naøy ñöôïc theå hieän treân caùc ñieåm cuï theå sau : 1/ Luaät 1987 cho pheùp caùc toå chöùc, caù nhaân nöôùc ngoaøi ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc cuûa neàn kinh teá quoác daân, trong ñoù ñaëc bieät khuyeán khích hoï ñaàu tö vaøo nhöõng ngaønh ngheà nhaèm thöïc hieän caùc chöông trình kinh teá lôùn. Nhöõng döï aùn thuoäc dieän khuyeán khích ñaàu tö seõ ñöôïc höôûng möùc thueá lôïi töùc öu ñaõi 15% hoaëc 20% (möùc thueá phoå thoâng laø 25%) , ñoàng thôøi mieãn thueá lôïi töùc 2 naêm keå töø khi baét ñaàu coù laõi vaø ñöôïc giaûm 50% thueá naøy cho 2 ñeán 4 naêm tieáp theo. Ñoái vôùi nhöõng döï aùn ñaëc bieät khuyeán khích ñaàu tö phaûi chia lôïi töùc 10% ñoàng thôøi ñöôïc mieãn thueá lôïi töùc 4 naêm keå töø khi baét ñaàu coù laõi vaø ñöôïc giaûm 50% cho 4 naêm tieáp theo. 2/ Ngöôøi nöôùc ngoaøi coù theå ñaàu tö vaøo Vieät Nam theo 3 hình thöùc : - Hôïp taùc kinh doanh treân cô sôû hôïp ñoàng. - Lieân doanh thaønh laäp xí nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi - Caùc toå chöùc, caù nhaân nöôùc ngoaøi ñöôïc ñaàu tö vaøo caùc khu cheá xuaát taïi Vieät Nam vaø coù theå kyù keát hôïp ñoàng xaây döïng – kinh doanh – chuyeån giao (BOT) vôùi cô quan Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn ôû Vieät Nam. 3/ Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc quyeàn chuyeån voán vaø lôïi nhuaän ra nöôùc ngoaøi. Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam cuõng khaúng ñònh raèng : Nhaø Nöôùc Vieät Nam cam keát baûo ñaûm khoâng quoác huõu hoaù voán ñaàu tö cuûa caùc toå chöùc vaø caù nhaân nöôùc ngoaøi hoaëc tòch thu voán vaø taøi saûn cuûa hoï. Thueá chuyeån lôïi nhuaän ra nöôùc ngoaøi ñöôïc quy ñònh thaønh 3 möùc : 5% ñoái vôùi nhöõng nhaø ñaàu tö goùp voán treân 10 trieäu USD, 7% ñoái vôùi möùc goùp voán töø 5 – 10 trieäu USD vaø 10% cho tröôøng hôïp goùp voán döôùi 5 trieäu USD. 4/ Khi duøng lôïi nhuaän ñöôïc chia ñeå taùi ñaàu tö vaøo döï aùn coù thôøi haïn treân 3 naêm caùc toå chöùc vaø caù nhaân nöôùc ngoaøi ñöôïc hoaøn traû soá tieàn ñaõ noäp thueá lôïi töùc cuûa phaàn lôïi nhuaän ñaõ ñaàu tö. 5/ Xí nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø caùc beân hôïp doanh mieãn thueá nhaäp khaåu ñoái vôùi : Thieát bò, maùy moùc, phuï tuøng , caùc phöông tieän saûn xuaát kinh doanh (goàm caû phöông tieän vaän taûi) vaø caùc vaät tö nhaäp khaåu vaøo Vieät Nam ñeå ñaàu tö xaây döïng cô baûn hình thaønh xi nghieäp hoaëc ñeå taïo taøi saûn coá ñònh thöïc hieän hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh nguyeân lieäu , boä phaän rôøi, phuï tuøng vaø caùc vaät tö nhaäp khaåu ñeå saûn xuaát haøng xuaát khaåu; Baèng saùng cheá, bí quyeát kyõ thuaät, quy trình coâng ngheä, dòch vuï kyõ thuaät…… Do beân Nöôùc ngoaøi cuøng goùp voán phaùp ñònh cuûa Xí nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hoaëc duøng laøm voán ban ñaàu ñeå thöïc hieän hôïp taùc kinh doanh . Luaät söûa ñoåi boå sung laàn thöù nhaát ñöôïc Quoác Hoäi Nöôùc Coäng Hoaø Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam thoâng qua ngaøy 30/6/1990 bao goàm 3 vaán ñeà lôùn : Moät laø : Cho pheùp caùc toå chöùc kinh teá tö nhaân coù tö caùch phaùp nhaân ñöôïc tröïc tieáp hôïp taùc kinh doanh vôùi nöôùc ngoaøi. Hai laø : Môû roäng hình thöùc lieân doanh “Hai beân” (Beân Vieät nam vaø beân Nöôùc ngoaøi) thaønh lieân doanh coù nhieàu beân; Cho pheùp nhieàu toå chöùc caù nhaân ñöôïc ñöùng thaønh moät beân ñoäc laäp trong lieân doanh. Ba laø : Cho pheùp caùc Xí nghieäp lieân doanh saûn xuaát haøng thay theá nhaäp khaåu thieát yeáu cuõng ñöôïc höôûng caùc quyeàn öu ñaõi taøi chính nhö caùc Xi nghieäp saûn xuaát haøng xuaát khaåu. Ñeán ngaøy 23/12/1992 Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam laïi ñöôïc quoác Hoäi söûa ñoåi boå sung laàn thöù hai. Maëc duø laø söûa ñoåi naêm 1990 ñaõ cho pheùp caùc toå chöùc kinh teá Vieät Nam coù tö caùch phaùp nhaân ñöôïc hôïp taùc vôùi nöôùc ngoaøi nhöng theo ñònh nghóa caùc toå chöùc kinh teá Vieät Nam coù tö caùch phaùp nhaân chæ laø Coâng ty Coå phaàn vaø Coâng Ty TNHH. Nhö vaäy, caùc doanh nghieäp tö nhaân phaûi ñöùng ngoaøi cuoäc. Luaät söûa ñoåi boå sung thaùng 12/1992 ñaõ khaéc phuïc maët haïn cheá ñoù, cho pheùp caùc doanh nhgieäp tö nhaân ñöôïc quyeàn hôïp taùc kinh doanh vôùi Nöôùc ngoaøi. Quoác Hoäi cuõng ñaõ boå sung vaøo luaät ñaàu tö caùc quy ñònh veà ñaàu tö vaøo caùc khu cheá xuaát, chính thöùc “luaät hoaù” hoaït ñoäng ñaàu tö vaøo caùc khu cheá xuaát taïi Vieät Nam, ñoàng thôøi boå sung theâm moät hình thöùc ñaàu tö môùi, ñoù laø hôïp ñoàng xaây döïng – kinh doanh – chuyeån giao (BOT) . Caùc döï aùn ñaàu tö vaøo khu cheá xuaát vaø ñaàu tö theo hình thöùc BOT ñöôïc höôûng nhöõng quy cheá rieâng bieät caû veà nhöõng maët quaûn lyù Nhaø nöôùc laãn chính saùch öu ñaõi taøi chính. Do ñaëc thuø cuûa Vieät Nam, caùc beân Vieät Nam, khi baét ñaàu tham gia lieân doanh thöôøng chæ coù khaû naêng ñoùng goùp 25 – 30% voán phaùp ñònh. Do ñoù, ñaõ boå sung vaøo luaät ñaàu tö moät ñieàu khoaûn : “Ñoái vôùi cô sôû kinh teá quan troïng do Chính Phuû quyeát ñònh caùc beân ñöôïc thoaû thuaän taêng daàn tyû troïng goùp voán cuûa beân Vieät Nam trong voán phaùp ñònh cuûa Xí nghieäp lieân doanh” . Ñoàng thôøi treân cô sôû thoaû thuaän vôùi chuû Xí nghieäp 100% voán Nöôùc ngoaøi, caùc doanh nghieäp Vieät Nam ñöôïc mua laïi töøng phaàn voán cuûa Xí nghieäp thuoäc nhöõng cô sôû kinh teá quan troïng . Ñeå theâm söùc caïnh tranh vôùi caùc nöôùc kinh teá trong khu vöïc, luaät söûa ñoåi boå sung thaùng 12/1992 quy ñònh thôøi gian hoaït ñoäng toái ña cuûa Xí nghieäp coù voán ñaàu tö Nöôùc ngoaøi laø 70 naêm thay vì 50 naêm nhö tröôùc ñaây. Moät soá lieân doanh ñaõ töøng gaëp khoù khaên vì ngöôøi cho vay khoâng cho pheùp hoï môû taøi khoaûn voán vay ôû Vieät Nam, trong luùc Luaät phaùp Vieät Nam laïi buoäc hoï phaûi môû taøi khoaûn taïi Vieät Nam, Ngaân Haøng lieân doanh ôû Vieät Nam hoaëc Chi nhaùnh Ngaân Haøng Nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam. Quy ñònh môùi cuûa Luaät ñaõ giaûi toaû nhöõng vöôùng maéc naøy baèng caùch cho pheùp hoï môû taøi khoaûn voán vay ôû Nöôùc Ngoaøi. Naêm 1996 Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi moät laàn nöõa tieáp tuïc ñöôïc hoaøn thieän. Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi naêm 1996 khaúng ñònh laïi ñöôøng loái nhaát quaùn cuûa Chính Phuû Vieät Nam trong vieäc baûo hoä quyeàn sôû höõu ñoái vôùi voán ñaàu tö vaø caùc quyeàn lôïi hôïp phaùp khaùc cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi vaø quy ñònh thuû tuïc ñôn giaûn, nhanh choùng cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaàu tö taïi Vieät nam. Tuy nhieân Luaät ñaàu tö söûa ñoåi laàn naøy laïi giaûm bôùt moät soá öu ñaõi, laøm giaûm suùt ñoäng löïc kích thích caùc thaønh phaàn kinh teá tham gia ñaàu tö. Sau khi khöïng laïi naêm 1996 vaø veà sau, nhaèm khoâi phuïc laïi toác ñoä taêng tröôûng cuûa voán ñaàu tö tröïc tieáp Nöôùc Ngoaøi, ñaùp öùng caùc yeâu caàu môùi cuûa quaù trình môû cöûa vaø hoäi nhaäp nhanh vôùi kinh teá Quoác teá, ñaùp öùng yeâu caàu coâng cuoäc CNH – HÑH ñaát nöôùc, naêm 2000 Quoác Hoäi thoâng qua “Luaät söûa ñoåi boå sung moät soá ñieàu cuûa Luaät ñaàu tö cuûa Nöôùc Ngoaøi taïi Vieät Nam”. Caùc noäi dung söûa ñoåi cuûa Luaät ñaàu tö Nöôùc Ngoaøi naêm 2000 laàn naøy ñaõ thöïc söï ñöa laïi cho hoaït ñoäng ñaàu tö coù voán tröïc tieáp Nöôùc Ngoaøi taïi Vieät Nam moät söï oån ñònh vaø thoâng thoaùng vôùi nhieàu öu ñaõi hôn. Ví duï : Nhö trong Ñieàu 21 “Caùc tröôøng hôïp thay ñoåi cuûa Phaùp luaät Vieät Nam laøm thieät haïi lôïi ích cuûa caùc Beân vaø caùc bieän phaùp giaûi quyeát thoaû ñaùng cuûa Nhaø Nöôùc” ; Ñieàu 33 boå sung theâm “Quyeàn ñöôïc mua ngoaïi teä ñaùp öùng cho caùc giao dòch vaüng lai , caùc giao dòch ñöôïc pheùp khaùc theo quy ñònh cuûa Phaùp luaät veà quaûn lyù ngoaïi hoái ……” ; Ñieàu 43 söûa ñoåi theo höôùng “giaûm möùc thueá treân lôïi nhuaän chuyeån ra Nöôùc Ngoaøi töø 5%, 7%, 10% (Luaät ñaàu tö Nöôùc Ngoaøi 1996) giaûm coøn 3%, 5%, 7% töông öùng” ; Ñieàu 60 söûa ñoåi “thôøi haïn cô quan caáp giaáy pheùp ñaàu tö xem xeùt ñôn vaø quyeát ñònh cho nhaø ñaàu tö töø 60 ngaøy (Luaät ñaàu tö Nöôùc Ngoaøi 1996) coøn 30 – 45 ngaøy” vaø caùc söûa ñoåi boå sung quan troïng khaùc. Coù nhaø ñaàu tö Nöôùc Ngoaøi ñaõ phaøn naøn raèng Vieät Nam luoân thay ñoåi caùc ñieàu khoaûn cuûa Luaät ñaàu tö laøm cho tính phaùp lyù cuûa noù khoâng oån ñònh. Ñuùng laø Vieät Nam ñaõ coù nhöõng thay ñoåi coù tính boå sung vaø Luaät ñaàu tö nhöng laø ñeå laøm cho noù thoâng thoaùng hôn coù söùc haáp daãn hôn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö Nöôùc ngoaøi, chöù khoâng phaûi laø ngöôïc laïi. PHAÀN II TÌNH HÌNH ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP CUÛA NÖÔÙC NGOAØI VAØO VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN QUA 1- Quy moâ nhòp ñoä vaø cô caáu ñaàu tö trong voøng thaäp kyû vöøa qua, ñaàu tö tröïc tieáp Nöôùc ngoaøi vaøo Vieät nam ñaõ ñoùng goùp khoaûng 25% - 30% toång nguoàn voán ñaàu tö cuûa toaøn Xaõ hoäi. Nguoàn thu ngaân saùch töø khu vöïc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taêng leân theo töøng naêm : Naêm 2000 ñaït 80,8% ; naêm 2001 ñaït 7,8% ; naêm 2002 ñaït 8,6%, tình hình toång thu ngaân saùch töø khu vöïc ñaàu tö naøy naêm 1996 – 2000 ; Vieät Nam ñaït gaàn 1,45 tyû USD taêng gaáp 4,5laàn giai ñoaïn naêm 1990 – 1995. Neáu tình hình caû nguoàn thu töø daàu khí thì tyû leä naøy chieám ñeán 30% ngaân saùch neáu nhö 2 naêm 2001 vaø 2002 bò coi laø döøng laïi thì ñeán naêm 2003 ñaàu tö tröïc tieáp Nöôùc Ngoaøi taïi Vieät Nam coù daáu hieäu khôûi saéc hôn caû veà tình hình thu laãn tình hình thöïc hieän. Nhöõng keát quaû ñaàu vaøo cuõng nhö ñaàu ra cuûa ñaàu tö tröïc tieáp Nöôùc ngoaøi so vôùi naêm 2002 vaø chuyeån bieán tích cöïc trong ñoù höôùng noåi baät nhaát laø hoaït ñoäng ñaàu tö tröïc tieáp Nöôùc ngoaøi höôùng vaøo vieäc trieån khai thöïc hieän nhöõng döï aùn ñaõ ñöôïc caáp pheùp trong 2003, khu vöïc coù voán ñaàu tö tröïc tieáp Nöôùc ngoaøi cuûa caû ñaõ ñaït ñöôïc theâm 3,1 tyû USD taêng gaàn 20% so vôùi naêm 2002. Trong ñoù, bao goàm 1,95 tyû USD laø voán ñaàu tö ñaêng kyù môùi cuûa 713 döï aùn ñöôïc caáp pheùp vaø 1,15 trieäu USD vôùi voán taêng theâm cuûa 361 döï aùn cuõ ñöôïc ñieàu chænh ñeå môû roäng quy moâ hoaït ñoäng. Tính ñeán ngaøy 25/9/2002 nöôùc ta ñaõ thu huùt ñöôïc 3.495 döï aùn ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi coøn hieäu löïc vôùi toång soá voán ñaêng kyù 38,9 tyû USD trong ñoù coù 1 trieäu 661 döï aùn ñang saûn xuaát coøn toång soá voán ñaêng kyù laø 22,5 tyû USD. Tính ñeán cuoái thaùng 11/2002 ñaõ coù 607 döï aùn môùi ñöôïc caáp pheùp vôùi toång soá voán ñaêng kyù treân 1 trieäu 171 tyû USD taêng 30,3% so vôùi döï aùn nhöng laïi giaûm 64,4% vaø voán so vôùi naêm 2001. Cuoái thaùng 12/2002 thì chuùng ta ñaõ coù 3,669 döï aùn ñang coøn hieäu löïc, toång soá voán ñaêng kyù laø 39 tyû USD taêng so vôùi thaùng 9 cuøng naêm vì ñaõ coù gaàn 2.000 döï aùn ñi vaøo saûn xuaát kinh doanh, voán ñaêng kyù tính ñeán luùc naøy ñaõ laø 24 tyû USD coù 949 döï aùn ñang trieån khai vôùi toång soá voán ñaêng kyù laø 7,7 tyû vaø hôn 700 döï aùn chöa trieån khai. Boán thaùng ñaàu naêm 2003 caû nöôùc ñaõ coù theâm 151 döï aùn ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi naâng toång soá döï aùn coù hieäu löïc leân 3,897 döï aùn cuõng trong thôøi gian naøy coù 74 döï aùn taêng voán ñaït 1,7 trieäu USD vaø 19 döï aùn xin giaûi theå. Tính ñeán heát naêm 2003, caùc döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ ñaït ñöôïc toång doanh thu gaàn 70 tyû USD (khoâng keå veà daàu khí, trong ñoù rieâng 3 naêm 2001 – 2003 ñaït khoaûng 38,8 tyû USD. Voán boå sung ñaït gaàn 3 tyû USD baèng 47,6% toång soá voán ñaàu tö ñaêng kyù môùi. Ñeán nay, khu vöïc kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ taïo vieäc laøm cho 665 nghìn lao ñoäng tröïc tieáp vaø hôn 1 trieäu lao ñoäng giaùm tieáp). Tuy nhieân, ñeán heát naêm 2003 ñaõ coù 39 döï aùn keát thuùc thôøi haïn vôùi toång soá voán ñaêng kyù 658 trieäu USD vaø coù 1,009 döï aùn giaûi theå trong thôøi haïn vôùi voán ñaêng kyù laø 12,3 tyû USD. Nhö vaäy soá döï aùn giaûi theå tröôùc thôøi haïn chieám gaàn 18,6% toång soá döï aùn ñöôïc caáp pheùp, voán ñaêng kyù cuûa caùc döï aùn giaûi theå tröôùc thôøi haïn chieám 23% toång voán ñaêng kyù cuûa taát caû caùc döï aùn ñöôïc caáp pheùp. Thu thaäp soá lieäu vaøo thaùng 2/2004 nöôùc ta ñaõ coù theâm 30 döï aùn ñöôïc caáp giaáy pheùp vôùi toång soá voán ñaêng kyù laø 159,2 trieäu USD, tính chung 2 thaùng ñaàu naêm 2004 caû nöôùc coù 80 döï aùn nöôùc caáp giaáy pheùpñaàu tö môùi, vôùi toång soá voán ñaêng kyù laø 200 trieäu USD giaûm 26,6% veà soá döï aùn vaø taêng 30,4% veà voán ñaêng kyù so vôùi cuøng kyø naêm 2003. Cuõng trong 2 thaùng ñaàu naêm 2004 toång soá voán caáp môùi vaø taêng theâm ñaït 554,2 trieäu USD, taêng 98,1% so vôùi cuøng kyø naêm 2003. 2 – Phaân boå nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi theo ngaønh : Veà cô caáu ngaønh, trong naêm 2003 phaàn lôùn caùc döï aùn ñaàu tö môùi vaãn taäp trung vaøo lónh vöïc coâng nghieäp vaø xaây döïng, chieám 69,6% soá caùc döï aùn vaø 67,9% soá voán ñaàu tö ñaêng kyù môùi , nhö vaäy cô caáu voán ñaàu tö ñeå vaøo caùc ngaønh khoâng hôïp lyù vaø hieäu quaû toång theå veà kinh teá xaõ hoäi chöa cao trong lónh vöïc noâng, laâm, thuyû saûn maëc duø ñaõ coù nhöõng chính saùch öu ñaõi nhöng löôïng voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo ngaønh naøy. Lónh vöïc noâng, laâm, ngö nghieäp vaøo naêm 2003 chæ chieám 19,1% soá döï aùn vaø 10,4% soá voán ñaêng kyù caáp môùi. Trong khi ñoù thöïc teá cho thaáy Vieät Nam töø tröôùc ñeán nay soáng döïa vaøo noâng nghieäp vôùi hôn 70% daân soá, ñieàu naøy cho thaáy söï phaân boå khaù baát hôïp lyù. Ngaønh coâng nghieäp luoân chieám ö theá vì thu huùt ñöôïc khaù nhieàu nguoàn voánh ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo. Trong khi ñoù ngaønh noâng, laâm, ngö nghieäp coù voán ñaàu tö thöïc hieän môùi chæ baèng moät nöûa toång soá voán ñaàu tö . Ngaønh dòch vuï tình hình coøn aûm ñaïm hôn, tuy soá döï aùn ngaønh noâng, laâm, ngö nghieäp vôùi toång ñaàu tö khaù nhieàu (14.838 trieäu USD) nhöng tình hình thöïc hieän chæ coù hôn 1/3 toång voán (5.746 trieäu USD). Tình hình thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp Nöôùc ngoaøi naêm 2002 roõ raøng laø raát thaáp chæ coù 47 döï aùn vaøo taát caû caùc ngaønh trong caû naêm. Ngaønh noâng nghieäp khoâng thu huùt ñöôïc moät döï aùn naøo. Nhöõng ngaønh coù tieàm naêng nhö du lòch, khaùch saïn hay vaän taûi, Vieãn thoâng laïi thu huùt quaù ít caùc döï aùn. Ñieàu naøy cho thaáy moâi tröôøng ñaàu tö vaøo Vieät Nam rieâng naêm 2002 coù nhöõng vaán ñeà baát lôïi khieán khoâng taïo ñöôïc söï haáp daãn ñeå thu huùt caùc nhaø ñaàu tö. Qua hai naêm 2002 vaø 2003, ngaønh du lòch khaù taêng, toång soá döï aùn ñaõ taêng leân 122 taêng hôn 10 laàn. Ngaønh coâng nghieäp taêng leân khaù maïnh ôû taát caû caùc ngaønh coâng nghieäp naëng, coâng nghieäp nheï, coâng nghieäp thöïc phaåm laãn ngaønh xaây döïng. Rieâng ngaønh noâng nghieäp taêng chaäm cho thaáy moâi tröôøng ñaàu tö vaøo ngaønh noâng nghieäp cuûa Vieät Nam coù nhieàu vaán ñeà haïn cheá, chöa taïo ñöôïc söùc haáp daãn cho ngaønh. Töø soá döï aùn vaø toång voán ñaàu tö vaøo caùc döï aùn cuõng cho thaáy söï phaân boá khoâng ñoàng ñeàu nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø rieâng cho töøng ngaønh. Noâng, laâm nghieäp laø ngaønh saûn xuaát vaät chaát quan troïng cuûa nöôùc ta. Cho ñeán naêm 2003 thì ngaønh naøy vaãn chieám gaàn 22% GDP cuûa neàn kinh teá Vieät Nam. Thu huùt treân 72% löïc löôïng lao ñoäng xaõ hoäi. Theá nhöng ñaây cuõng laø ngaønh khoù thu huùt caùc nhaø ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi nhaát. Töø naêm 1988 cho ñeán heát naêm 2002 thì toaøn ngaønh môùi coù 354 döï aùn ñaàu tö vôùi soá voán ñaêng kyù laø 1.432,3 trieäu USD trong ñoù coù 678,9 trieäu USD voán phaùp ñònh. Nhö vaäy tính bình quaân moãi naêm nöôùc ta thu huùt ñöôïc 27 döï aùn vaøo ngaønh noâng nghieäp, quy moâ bình quaân cho moät döï aùn laø 4 trieäu USD. Vôùi quy moâ nhoû, ít laïi khoâng hoaït ñoäng oån ñònh neân vai troø cuûa caùc döï aùn ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo ngaønh naøy coøn khaù môø nhaït. Qua soá lieäu caùc naêm cho thaáy neáu naêm 2001 soá döï aùn chæ coù 15 trieäu vaø voán ñaêng kyù laø 33 trieäu thì 2 naêm sau ñoù laø naêm 2003 soá döï aùn ñaõ taêng leân gaáp 3 laàn vaø voán ñaêng kyù taêng gaáp 2,1 laàn. Tuy soá döï aùn vaø soá voán khaù khieâm toán nhöng xeùt veà toác ñoä taêng tröôûng thì roõ raøng vieäc thu huùt vaøo nhöõng lónh vöïc noâng, laâm nghieäp coù tieán trieån hôn. Söï khôûi saéc naøy dieãn ra treân phaïm vi roäng töø noâng thoâng ñeán mieàn nuùi xa xoâi neân caøng coù yù nghóa cao so vôùi caùc lónh vöïc khaùc. Do nhöõng haïn cheá neân vai troø thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cuûa ngaønh noâng nghieäp nöôùc ta vaãn coøn môø nhaït, chöa taùc ñoäng tích cöïc ñoái vôùi söï phaùt trieån ñaát nöôùc. Do noâng daân Vieät Nam laø caàn thieát cho söï phoàn vinh cuûa ñaát nöôùc neân vieäc caûi thieän moâi tröôøng ngaønh saûn xuaát noâng nghieäp ngaøy caøng haáp daãn laø ñieàu caàn thieát ñeå thu huùt tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Ngaønh Coâng nghieäp tính töø naêm 1998 ñeán heán naêm 2002 lónh vöïc coâng nghieäp vaø xaây döïng ñaõ thu huùt ñöôïc 607 döï aùn ñöôïc caáp pheùp ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi, chieám 81,4% vaø soá döï aùn, toång voán ñaêng kyù 1.204,7 trieäu USD chieám 80,5% toång voán ñaêng kyù. Trong ñoù coâng nghieäp naëng vaø coâng nghieäp nheï luoân chieám öu theá, vôùi 524 döï aùn vaø 1.019 trieäu USD voán ñaêng kyù. So vôùi naêm 2001, soá döï aùn ñaàu tö vaøo lónh vöïc coâng nghieäp vaø xaây döïng taêng 35% . Tính ñeán thaùng 2 /2004 caùc lónh vöïc coâng nghieäp vaø xaây döïng vaãn luoán giöõ vò trí ñaàu baûng trong vieäc thu huùt nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Chæ tính rieâng ngaønh coâng nghieäp nheï soá döï aùn ñaõ gaàn baèng toång soá döï aùn cuûa caû ngaønh noâng nghieäp vaø dòch vuï (soá döï aùn ngaønh coâng nghieäp nheï laø 1.205 trieäu, trong soá döï aùn cuûa ngaønh noâng nghieäp laø 604 coâng vôùi soá döï aùn cuûa ngaønh dòch vuï laø 858 cuõng chæ laø soá 1.426 döï aùn). Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cuõng ñaõ goùp phaàn hình thaønh caùc khu coâng nghieäp ñaõ saûn xuaát ra nhöõng saûn phaåm coâng nghieäp phuïc vuï cho tieâu duøng vaø cho xuaát khaåu, goùp phaàn phaân boå coâng vieäc hôïp lyù naâng cao hieäu quaû ñaàu tö. Caùc doanh nghieäp khu coâng nghieäp ñoùng goùp vaøo vieäc taêng naêng löïc saûn xuaát ngaønh coâng nghieäp cheá bieán xuaát khaåu, naêm 2002 giaù trò saûn xuaát ñaït 5.660 trieäu USD , taêng 24% so vôùi naêm 2001 vaø chieám 18% toång thu nhaäp cuûa caû nöôùc vaø baèng 60% kim ngaïch xuaát khaåu cuûa khu vöïc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Caùc KCN ra ñôøi taïo ñieàu kieän phaùt trieån coâng nghieäp theo quy hoaïch, traùnh ñöôïc tình traïng töï phaùt, phaân taùn. Hình thöùc naøy tieát kieäm ñöôïc ñaát ñai vaø chi phí saûn xuaát tuy coù nhöõng thaønh töïu coù theå noùi ñang khaû quan nhö vaäy chính trong noäi boä ngaønh cuõng naåy sinh ra nhöõng vaán ñeà caàn xem xeùt khaéc phuïc caùc döï aùn ñaàu tö tröïc tieáp chuû yeáu taäp trung vaøo caùc ngaønh coâng nghieäp nheï vaø coâng nghieäp naëng khi ñoù caùc ngaønh khaùc chæ môùi khai thaùc rôøi raïc khoâng ñaùng keå, ít döï aùn. Ngaønh coâng nghieäp thöïc phaåm laø moät ngaønh tieàm naêng taïo nhieàu lôïi nhuaän cho nhaø ñaàu tö vaø cuøng laø ngaønh taïo nguoàn thu khaù lôùn cho nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö cuõng nhö goùp phaàn vaøo vieäc taïo coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng thì soá döï aùn laïi ít vaø voán ñaàu tö thöïc hieän cuõng chæ thu huùt ñöôïc 1,783.037.885 tyû USD, chöa khai thaùc hieäu quaû cuûa nguoàn löïc saün coù. Ngaønh dòch vuï tính ñeán heát naêm 2002 lónh vöïc dòch vuï coù 109 döï aùn ñöôïc caáp giaáy pheùp ñaàu tö vaø toång soá voán ñaït treân 242 trieäu USD, chieám khoaûng 16% toång soá döï aùn vaø 14,6% toång voán ñaêng kyù. Chuû yeáu caùc döï aùn taäp trung vaøo lónh vöïc Böu chính Vieãn thoâng, giaùo duïc vaø caùc dòch vuï tö vaán, thieát keá. So vôùi caùc naêm tröôùc ñoù thì soá döï aùn ñaàu tö vaøo caùc ngaønh coù chaát löôïng cao ñaït tieâu chuaån quoác teá phuïc vuï cho nhu caàu trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc. Ñeán heát thaùng 2/2004 thì caùc soá döï aùn cuûa ngaønh dòch vuï ñaõ taêng raát maïnh 858 döï aùn so vôùi 109 döï aùn cuûa naêm 2002, ngaønh du lòch khaùch saïn ñaõ vöôït leân daãn ñaàu veà vieäc thu huùt veà voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vôùi toång voán thöïc hieän hôn 2 tyû USD caùc ngaønh dòch vuï chieám 38% trong cô caáu phaân boå caùc ngaønh, vì vaäy ta thaáy nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo ngaønh dòch vuï coøn khaù thaáp so vôùi ngaønh coâng nghieäp. Caùc döï aùn veà dòch vuï taøi chính, tö vaán , kyõ thuaät, coâng ngheä coøn raát haïn cheá. Ngaønh Taøi chính – Ngaân Haøng ôû Vieät Nam hieän nay ñang laø ngaønh caàn nhieàu söï quan taâm nhöng ñeán naêm 2004 cuõng chæ môùi thu huùt ñöôïc 46 döï aùn vôùi voán ñaàu tö thöïc hieän coù 598.130.130.077 USD, Vieät nam ñang coù nhöõng döï aùn quy hoaïch laïi khu daân cö nhaát laø taïi caùc thaønh phoá lôùn, vieäc xaây döïng caùc khu ñoâ thò ñeán nay chæ môùi thu huùt ñöôïc moät löôïng döï aùn ít oûi goàm 3 döï aùn, toång voán ñaàu tö hôn 2 tyû nhöng cuõng chæ môùi thöïc hieän vôùi soá voán hôn 6 trieäu USD. NHAÄN XEÙT VEÀ THÖÏC TRAÏNG THU HUÙT VAØ SÖÛ DUÏNG NGUOÀN VOÁN ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI TRONG THÔØI GIAN QUA. 1.1/ Ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø nguoàn voán boå sung quan troïng cho ñaàu tö phaùt trieån , taïo ra theá löïc môùi cho taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá . Trong thôøi kyø ñaàu, khi ñaát nöôùc tieán haønhcoâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù trong ñieàu kieän haäu quaû naëng neà cuûa cuûa Ngaân Haøng naêm chieán tranh coøn chöa khaéc phuïc, trình ñoä toå chöùc quaûn lyù cuõng nhö ñieàu kieän ñeå söû duïng voán vay coøn haïn cheá, möùc tích luõy vaø khaû naêng huy ñoäng voán trong nöôùc raát thaáp thì ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ ñoùng vai troø laø löïc ñaày khôûi ñoäng cho guoàng maøy kinh teá ñi vaøo quõy ñaïo, laø söùc ñaåy giuùp nöôùc ta thoaùt khoûi tình traïng ñoùi ngheøo, khuûng hoaûng kinh teá – xaõ hoäi, xoaù boû caám vaän nöôùc ngoaøi. Chæ trong voøng vaøi naêm, ñaát nöôùc gaàn nhö saép bò naïn ñoùi ñe doïa ñaõ trôû thaønh moät nöôùc xuaát khaåu löông thöïc maø khoâng caàn coù söï an thieäp cuûa Chính Phuû. Vieät Nam ñaõ ñaït taêng tröôûng kinh teá hieän thöïc traïng giai ñoaïn 1990 – 1997. Caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñaõ goùp phaàn laøm ñoä taêng tröôûng ñöôïc GDP naêm 1992 taêng leân 3,4% vaø 1993 laø 5,3%, naêm 1994 laø 7,9%. Trong giai ñoaïn 1992 – 1997, voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi trung bình moãi naêm taïo ra 3,4 ñieåm % trong taêng tröôûng GDP. Nhöõng naêm gaàn ñaây, ñaàu tö nöôù ngoaøi laø moät nhaân toá quan troïng thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. Ñieàu naøy theå hieän qua toác ñoä taêng tröôûng cuûa khu vöïc naøy luoân cao hôn toác ñoä bình quaân cuûa caû nöôùc. Neáu nhö naêm 2002, giaù trò aûn xuaát coâng nghieäp cuûa khu vöïc doanh nghieäp Nhaø nöôùc chæ taêng 11,7% toác ñoä taêng tröôûng cuûa khu vöïc FDI laø 14,5% toác ñoä gia taêng kim ngaïch xuaát khaåu cuûa khu vöïc naøy laø 23,7% so vôùi naêm 2001 trong khi kim ngaïch xuaát khaåu cuûa noù laø 16,5 tyû USD, taêng 9,3%. Tyû leä ñoùng goùp cuûa khu vöïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong GDP taêng daàn qua caùc naêm : Naêm 1993 ñaët 3,6%, Naêm 1995 ñaït 6,3%, Naêm 1998 ñaït 10,1% , Naêm 2000 ñaït 13,3% vaø trong naêm 2001, 2002 tyû leä naøy ñeàu ñaït treân 13%. 1.2/ Ñaàu tö nöôùc ngoaøi coøn laø nguoàn thu quan troïng cho ngaân saùch Nhaø nöôùc : Giai ñoaïn 1994 – 2000, caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi noäp cho ngaân saùch nhaø nöôùc bình quaân 250 trieäu USD/1 naêm. Chæ tính rieâng trong thôøi kyø 1994 ñeán naêm 2000, caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi khoâng keå daàu khí ñaõ noäp cho ngaân saùch Nhaø nöôùc 1.794 trieäu USD, naêm 2002 laø 459 trieäu USD taêng 23% so vôùi naêm tröôcù vaø chieám 7% toång thu ngaân saùch Nhaø nöôùc. 1.3/ Vieäc taêng cöôøng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñaõ goùp phaàn naâng cao naêng löïc xuaát khaåu cuûa Vieät Nam. Tyû troïng xuaát khaåu khoâng keå daàu thoâ cuûa khu vöïc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi lieân tuïc trong caùc naêm qua 1991 – 1995 ñaït treân 1,12 tyû USD, thôøi kyø 1996 – 2000 ñaït treân 10,6 tyû USD, taêng gaáp 8 laàn so vôùi thôøi kyø tröôùc vaø chieám 23% kim ngaïch xuaát khaåu cuûa caû nöôùc. Rieâng naêm 2002 ñaït 4,5 tyû USD chieám 27,28% kim ngaïch xuaát khaåu cuûa caû nöôùc, neáu tính caû daàu thoâ thì leân tôùi 50% toång kim ngaïch xuaát khaåu . Söï ñoùng oùp naøy khoâng chæ thöïc hieän qua quy moâ maø coøn vì soá löôïng, chaát löôïng maët haøng vaøo thò tröôøng. Tyû troïng xuaát khaåu so vôùi doanh thu khu vöïc voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cuõng taêng nhanh töø 30% thôøi kyø 1991 – 1995 leân 48% thôøi kyø 1996 – 2000 vaø ñaït 50% naêm 2002. Tuy nhieân kim ngaïch nhaäp khaåu cuûa khu vöïc voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi lôùn hôn so vôùi kim ngaïch xuaát khaåu laïi trôû thaønh taùc nhaân chuû yeáu gaây ra thaâm huït caùn caân thöông maïi cuûa nöôùc ta. Song ñieàu naøy chöa theå voäi vaøng keát luaän möùc thaâm huït tuy ñaõ tích cöïc hay tieâu cöïc (nhaäp khaåu naøy moïi thieát bò ñeå phaùt trieån saûn xuaát theo chieàu saâu hay chæ nhaäp khaåu theo nguyeân vaät lieäu ñeå gia coâng laép raép). 1.4/ Voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñaõ taïo ra phöông thöùc saûn xuaát kinh doanh môùi, laøm cho cô caáu kinh teá nöôùc ta töøng böôùc chuyeån bieán theo höôùng cuûa moät neàn kinh teá thò tröôøng hieän ñaïi : Neáu nhöõng naêm ñaàu voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taäp trung chuû yeáu vaøo lónh vöïc kinh doanh thì baát ñoäng saûn thì thôøi kyø 1996 – 2000 taäp trung vaøo lónh vöïc saûn xuaát vôùi cô caáu ngaønh ngheà hôïp lyù hôn, xaây döïng cô sôû haï taàng, dòch vuï kyõ thuaät vieãn thoâng cuõng taêng leân. Ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo coâng nghieäp nghieäp chieám 56% toång soá voán ñaêng kyù so vôùi 52,7% toång voán ñaêng kyù trong naêm tröôùc ñoù . Döï aùn xaây döïng cô sôû haï taàng kyõ thuaät trong giai ñoaïn 1996 – 2000 taêng 1,4 laàn so vôùi giai ñoaïn 1991 – 1995 caùc coâng nghieäp söû duïng trong thaêm doø khai thaùc daàu khí vieãn thoâng hoaù chaát …… ñeàu thuoäc coâng nghieäp hieän ñaïi. Coù söï ñoàng bieán giöõa tyû troïng coâng nghieäp trong GDP vôùi tyû troïng ñoùng goùp cuûa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi trong GDP ñieàu naøy chöùng toû coù söï coù maët cuûa voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñaõ chi phoái ñaùng keå quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá ôû nöôùc ta. Neáu nhö trong naêm 2002 giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp cuûa khu vöïc doanh nghieäp Nhaø nöôùc chæ taêng 11,7% , cuûa doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh laø 19,2% thì toác ñoä taêng tröôûng cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø 21,8% . Ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ goùp söùc mình trong vieäc ñaùnh thöùc caùc tieàm naêng kinh teá ôû ñòa phöông, goùp phaàn xaây döïng neân nhöõng trung taâm coâng nghieäp lôùn töø nhöõng vuøng ñaát noâng nghieäp nhö Bình Döông, Ñoàng Nai, Vónh Phuùc, Bìa Ròa – Vuõng Taøu …… Taùc ñoäng cuûa caùc döï aùn FDI ñoái vôùi neàn kinh teá laø raát lôùn. Tuy nhieân,thöïc teá thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñang ñaët ra nhieàu vaán ñeà caàn tieáp tuïc giaûi quyeát. PHAÀN III NHÖÕNG KHOÙ KHAÊN THAÙCH THÖÙC VAØ ÑEÀ XUAÁT KIEÁN NGHÒ 1/ Khoù khaên vaø thaùch thöùc : Treân con ñöôøng phaùt trieån, chuùng ta cuõng ghi nhaän nhöõng khoù khaên khaùch quan vaø caû nhöõng yeáu keùm chuû quan trong lónh vöïc thu huùt vaø söû duïng voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Ñoù laø quy moâ thu huùt voán , maëc duø ñaõ taêng leân nhöng coøn döôùi khaû naêng thöïc teá , coøn nhieàu döï aùn ñng chôø caáp pheùp . Do coøn vöôùng maéc veà cô cheá chính saùch vaø toå chöùc quaûn lyù, moät soá nhaø ñaàu tö coøn löôõng löï khi quaù trình hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø kinh teá ñang ñi vaøo chieàu saâu . Chuùng ta ñaõ khoâng taän duïng trieäâât ñeå ñöôïc nhöõng lôïi theá so saùnh cuûa ñaát nöôùc veà oån ñònh chính trò- Xaõ hoäi , nguoàn nhaân löïc khaù vaø moät thò tröôøng noäi ñòa coù söùa mua ñang taêng tröôûng nhanh vôùi 82 trieäu daân . Cô caáu cuûa nguoàn voán naøy cuõng coù phaàn chöa hôïp lyù : Ñaàu tö vaø naâng caáp cô sôû haï taàng, lónh vöïc dòch vuï cao caáp coøn haïn cheá . Caùc ñoái taùc coù coâng ngheä cao, tieân tieán chöa nhieàu, trong ñoù caùc nöôùc G7 môùi chieám 23 % FDI vaøo Vieät nam . Trong khi ñoù moät soá khoâng nhoõ coù voán FDI laøm aên khoâng hieäu quûa, quy moâ coøn nhoû, söû duïng coâng ngheä thieát bò bình thöôøng, thieáu coâng nghieäp phuï trôï . Tình traïng tranh chaáp lao ñoäng coøn xaûy ra ôû moät soá doanh nghieäp FDI, tuy khoâng nhieàu nhöng gaây taâm lyù e ngaïi cho nhöõng nhaø ñaàu tö tieàm naêng, caàn ñöôïc caùc beân taäp trung giaûi quyeát trong thôøi gian tôùi. Beân caïnh caùc nguyeân nhaân khaùch quan nguyeân nhaân chuû quan cuõng raát quan troïng . Ñoù laø nhaân thöùc vaø quan ñieåm veà phaùt trieån vaø xöû lyù phaùt sinh trong quaù trình vaän haønh nguoàn voán FDI taïi Vieät nam vaø heä thoáng phaùp luaät coøn chua ñoàng boä nhaát quaùn ; quy hoaïch phaùt trieån moät soá ngaønh ñang ñöôïc xaây döïng, hoaøn chænh nhaèm löôïc boû moät soá quy ñònh khoâng phuø hôïp ñang haïn cheá khu vöïc FDI nhö lónh vöïc coâng nghieäp xi maêng, saét theùp, dòch vuï haøng haûi , ñaïi lyù vaän taûi haøng khoâng, dòch vuï baûo veä… Thuû tuïc thaåm ñònh döï aùn coøn phöùc taïp, ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù coøn haïn cheá veà naêng löïc trình ñoä, nhaát laø trong ñieàu kieän ñaåy maïnh phaân caáp. Coâng taùc quaûn lyù voán FDI ñaõ coaù nhieàu caûi tieán , taêng cöôøng phaân caáp nhöng cuõng chöa ñaùp öùng heát nhu caàu cuûa tình hình, nguyeän voïng cuûa caùc nhaø ñaàu tö. Ñaëc bieät söï phoái hôïp ngaønh , lieân vuøng trong quaûn lyù coøn nhieàu baát caäp. Caâu hoûi ñaët ra laø : Laøm theá naøo ñeå coù theå thu huùt vaø söû duïng caùc nguoàn voán naøy coù lôïi cho caû beân ñaàu tö vaø cho ñaát nöôùc? Tröôùc heát chuùng ta phaûi löu yù xem xeùt yù kieán cuûa caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø nguyeän voïng cuûa hoï khi ñaàu tö vaøo nöôùc ta. Nhìn chung, hình aûnh cuûa Vieät Nam khoâng ngöøng ñöôïc caûi thieän trong con maét caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi; Hoï uûng hoä chính saùch ñoåi môùi vaø raát mong muoán Vieät Nam sôùm gia nhaäp toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) nhaèm taïo theâm thuaän lôïi cho hoï taïi Vieät Nam treân cô sôû hoaøn chænh heä thoáng phaùp luaät phuø hôïp vôùi taäp quaùn ñaàu tö vaø kinh doanh quoác teá. Hoäi nghieân cöùu môùi nhaát cuûa Hoäi nghò Lieân Hieäp Quoác veà hôïp taùc thöông maïi vaø Phaùt trieån – UNCTAD cho thaáy Vieät Nam ñöôïc xeáp trong toáp thöù 4 vaø trong vuøng Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông sau Trung Quoác (Toáp 1), Aán Ñoä (toáp 2) , Thaùi Lan (toáp 3) vaø ngang vôùi Haøn Quoác (toáp 4) veà trieån voïng thu huùt voán FDI trong naêm 2004 – 2005. Caùc nhaø ñaàu tö vaø kinh doanh bao giôø cuõng mong muoán lôïi nhuaän, nhöng ñoù laø lôïi nhuaän thu ñöôïc do hoï coù ñieàu kieän phaùt huy ñöôïc caùc sôû tröôøng theá maïnh cuûa mình, phuø hôïp vôùi phaùp luaät Vieät Nam vaø Quoác Teá. Do ñoù khi hoaïch ñònh chính saùch thu huùt vaø söû duïng FDI caàn phaûi chuù yù thích ñaùng hôn nöõa ñeán caùc thoâng tin raát ña daïng veà caùc ñoái taùc. Chaúng haïn , chuùng ta muoán öu tieân thu huùt ñaàu tö caùc döï aùn töø caùc nöôùc G7. Ñieåm nhaán naøy laø ñuùng ñòa chæ, nhöng treân thöïc teá neáu ñaàu tö vaøo nöôùc ta , nhaát laø trong ñieàu kieän toaøn caàu hoaù, caùc döï aùn naøy chæ tham gia trong moät soá khaâu cuûa quaù trình phaân coâng trong maïng löôùi saûn xuaát toaøn caàu, taïo neân moät soá maéc xích trong “Chuoåi giaù trò”. Muïc tieâu noäi ñòa hoaù maø chuùng ta ñaët ra cho ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong moät soá lónh vöïc coâng nghieäp, nhaát laø caùc Coâng ty xuyeân Quoác gia seõ gaëp khoù khaên. Caùc nöôùc goïi laø “Coâng nghieäp phaùt trieån” nhöng lónh vöïc phaùt trieån maïnh nhaát taïo ra nhieàu giaù trò gia taêng nhaát khoâng phaûi laø khu vöïc coâng nghieäp maø laø khu vöïc dòch vuï, chieám ñeán 60 – 70% GDP cuûa caùc nöôùc naøy. Coøn ñoái vôùi caùc lónh vöïc coâng nghieäp, coâng ngheä cao thì khaû naêng chuyeån giao coâng ngheä seõ raát haïn cheá, moät phaàn do chính saùch cuûa hoï, moät phaàn do khaû naêng noäi sinh coøn khieâm toán cuûa giôùi nghieân cöùu vaø thöïc haønh chuyeån giao coâng ngheä nöôùc ta. 2/ Nhöõng ñeà xuaát vaø kieán nghò : Ñeå tieáp tuïc thu huùt voán ñaàu tö FDI xin ñeà xuaát moät soá kieán nghò nhö sau : - Caùc chính saùch caàn ñöôïc tieáp tuïc xaùc laäp treân cô sô kieân trì con ñöôøng ñoåi môùi, chuyeån sang kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN. Caàn phaùt huy nhöõng lôïi theá raát cô baûn veà tình hình chính trò – Kinh teá – Xaõ hoäi oån ñònh, chính saùch ñoåi môùi nhaát quaùn cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta , veà nhöõng lôïi theá so saùnh cuûa ñaát nöôùc, veà ñòa lyù chính trò cuûa nöôùc ta vaø nhöõng öu ñieåm cuûa con ngöôøi Vieät Nam. Caùc giaûi phaùp môùi caàn taäp trung vaøo caùc heä thoáng chính saùch veà caùc lónh vöïc öu tieân, caùc cô cheá öu ñaõi vaø caùc giaûi phaùp veà toå chöùc, phaân coâng quaûn lyù, veà khoa hoïc coâng ngheä, veà phaùt trieån nguoàn nhaân löïc, veà naâng caáp cô sôû haï taàng … - Thöïc hieän caûi caùch haønh chính moät caùch saâu roäng ñeå cuõng coá loøn tin cuûa caùc nhaø ñaàu tö veà söùc haáp daãn vaø caïnh tranh cuûa moâi tröôøng ñaàu tö Vieät Nam. Cuøng vôùi caûi caùch caûi thieän heä thoáng phaùp lyù, caûi caùch thuû tuïc haønh chính caàn coù söï ñoåi môùi maïnh meõ ñeå caùc nhaø ñaàu tö coù theå tham gia saâu roäng veà caùc lónh vöïc veà xaây döïng cô sôû haï taàng, tham gia ñaàu tö phaùt trieån caùc ngaønh coâng nghieäp quan troïng, thu huùt ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö xuyeân Quoác gia, caùc nhaø ñaàu tö thuoäc nhoùm coâng nghieäp phaùt trieån G7 cuõng nhö ngöôøi Vieät Nam ñònh cö ôû Nöôùc ngoaøi. - Quan taâm thöïc hieän cô cheá öu ñaõi ñaàu tö, thöïc hieän quaûn lyù moät caùch chaët cheõ, traùnh tình traïng caïnh tranh khoâng laønh maïnh nhö hieän nay giöõa moät soá ñòa phöông veà “caùc öu ñaõi” ñang laøm xaáu ñi moâi tröôøng ñaàu tö cuûa caû nöôùc. -Thöïc hieän chu ñaùo chuaån bò kyõ löôõng vieäc xaây döïng danh muïc döï aùn Quoác Gia goïi voán FDI . Caûi tieán höôùng xaây döïng chöông trình xuùc tieán ñaàu tö Quoác Gia coù baøi baûn hôn, ñöôïc phoái hôïp lieân ngaønh, lieân vuøng toát hôn. Gaén keát toát hôn nöõa giöõa vieäc huy ñoäng vaø söû duïng voán ODA vôùi nguoàn voán FDI nhaát laø trong vieäc hoaøn thieän cô sôû haï taàng kinh teá – xaõ hoäi, ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc chaát löôïng cao, hoaøn thieän khuoân khoå phaùp lyù. - Chuù troïng caûi tieán quaûn lyù ñaàu tö treân caùc lónh vöïc : Caáp giaáy pheùp ñaàu tö, ñaêng kyù giaáy pheùp taêng cöôøng vieäc theo doõi, giaùm saùt vaø xöû lyù vaán ñeà “haäu giaáy pheùp”. Ñaåy maïnh vieäc phaân caáp quaûn lyù ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc gaén vôùi taêng cöôøng phoái hôïp, giaùm saùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi, ñaåy maïnh coâng taùc xuùc tieán ñaàu tö, ñi saâu vaøo caùc loaïi hình, caùc ñoái taùc khaùc nhau ñeå khai thaùc caùc lôïi theá ñaëc thuø cuûa töøng ñoái taùc cuõng nhö môû roäng ñòa baøn thu huùt ra caùc ngaønh, caùc lónh vöïc vaø caùc ñòa phöông laâu nay coøn thu huùt ñöôïc ít FDI. - Sôm xaây döïng moät luaät ñaàu tö thoáng nhaát cuûa Nhaø nöôùc Vieät Nam trong ñoù taäp trung vaøo moät soá ñieàu chænh veà hình thöùc goùp voán, huy ñoäng voán, tyû leä goùp voán, chuyeån nhöôïng voán, töøng böôùc chuyeån vieäc thaåm ñònh caáp giaáy pheùp sang cheá ñoä ñaêng kyù giaáy pheùp ñaàu tö. Thöïc hieän coâng khai minh baïch vaø bình ñaúng göõa caùc thaønh phaàn kinh teá, môû roäng quyeàn töï do kinh doanh. - Phaùt huy vai troø cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. Cho pheùp caùc nhaø ñaàu tö ñöôïc ñaàu tö giaùn tieáp, thoâng qua vieäc mua coå phaàn cuûa doanh nghieäp Vieät Nam. Cuõng nhö thaønh laäp caùc coâng ty hôïp doanh trong caùc lónh vöïc kinh doanh co chuyeân moân nghieäp vuï cao nhö Tö vaán phaùp luaät, Kieåm toaùn. Cho pheùp thaønh laäp caû Coâng ty quaûn lyù voán, ñieàu phoái cuøng luùc nhieàu döï aùn ñaàu tö taïi Vieät Nam. * * * KEÁT LUAÄN Môû roäng quan heä kinh teá ñoái ngoaïi Nöôùc ta seõ khai thaùc ñöôïc caùc nguoàn löïc beân ngoaøi voâ cuøng quan troïng ñeå nhanh choùng CNH – HÑH ñaát nöôùc , ñoù laø nguoàn voán coâng ngheä hieän ñaïi vaø kinh nghieäm quaûn lyù tieân tieán. Ñoàng thôøi khai thaùc ñöôïc caùc lôïi theá trong nöôùc, nhöõng ngaønh, nhöõng haøng hoaù coù ñieàu kieän saûn xuaát nhieàu, coù lôïi theá, nhöng thò tröôøng tieâu thuï trong nöôùc coù giôùi haïn. Caân ñoái giöõa khaû naêng thu huùt vaø hieäu quaû xaõ hoäi FDI laø moät vaán ñeà ñoøi hoûi khoâng chæ caùc ñòa phöông chaäm phaùt trieån maø caû tænh thaønh ñang ñi leân maïnh cuõng phaûi quan taâm ñeå ñöa ra chieán löôïc thu huùt vaø söû duïng voán FDI hôïp lyù, trong moái quan heä hôùp taùc vôùi caùc vuøng laân caän cuõng nhö caû nöôùc. Voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñang ñoùng goùp moät vai troø quan troïng trong tieán trình phaùt trieån neàn kinh teá – xaõ hoäi cuûa Vieät Nam. Cho pheùp khai thaùc coù hieäu quaû caùc lôïi theá, khaéc phuïc nhöõng haïn cheá keát hôïp ñöôïc söùc maïnh cuûa daân toäc, vôùi söùc maïnh cuûa thôøi ñaïi, vöôït qua ngheøo naøn laïc haäu, thöïc hieän muïc tieâu daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng daân chuû vaø vaên minh theo con ñöôøng maø baùc Hoà vaø Ñaûng ta ñaõ löïa choïn./. Heát TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Vaên kieän Ñaïi Hoäi Ñaûng laàn thöù IX Giaùo trình Kinh teá chính trò Maùc – Leâ Nin Kinh teá vaø döï baùo soá 381 thaùng 1/2004 Kinh teá vaø döï baùo soá 382 thaùng 2/2004 Taïp chí Ngaân Haøng naêm 2004 Taïp chí Coäng saûn Baùo Ñaàu tö.