Vấn đề mở rộng đối tượng tham gia của bảo hiểm xã hội Việt Nam

c biÖn ph¸p kiÓm tra thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi Ýt hiÖu qu¶ nªn nhiÒu ng­êi sö dông lao ®éng s½n sµng nép ph¹t ®Ó kh«ng ph¶i ®ãng b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng. Tõ n¨m 1962, nhµ n­íc ®· cã chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc trong biªn chÕ nhµ n­íc. Cho ®Õn n¨m 1995 chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®­îc më réng ®Õn ng­êi lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh, ë nh÷ng doanh nghiÖp cã sö dông 10 lao ®éng trë lªn. Song, trong tæng sè kho¶ng 40 triÖu ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng cña c¶ n­íc th× míi chØ cã 10,5% tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc vµ còng chñ yÕu cho lao ®éng ë khu vùc nhµ n­íc. Nh­ vËy, cßn kho¶ng 89,5% lùc l­îng lao ®éng ch­a tham gia b¶o hiÓm x· héi. Trong ®ã, 62,27% lao ®éng ë n«ng th«n (bao gåm: n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô). Do vËy viÖc thÓ chÕ ho¸ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®Ó mäi ng­êi lao ®éng ®Òu ®­îc quyÒn tham gia vµ h­ëng b¶o hiÓm x· héi lµ cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa v« cïng quan träng. §Æc biÖt ®èi víi n«ng d©n, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi tao ®­îc m«i tr­êng ph¸p lý ®Ó ng­êi n«ng d©n tiÕt kiÖm mét phÇn thu nhËp vµ tÝch luü nh÷ng n¨m th¸ng lao ®éng cña m×nh. Nh»m ®¶m b¶o cuéc sèng æn ®Þnh khi tuæi giµ vµ kh«ng ph¶i lo dùa vµo con ch¸u còng nh­ sù cøu tÕ cña x· héi. §©y còng lµ gi¶i ph¸p quan träng ®Ó æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi ë n«ng th«n trong t×nh h×nh hiÖn nay, ®¸p øng mong muèn chÝnh ®¸ng cña ng­êi n«ng d©n. 3.B¶o hiÓm x· héi gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. B¶o hiÓm x· héi tiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a ng­êi tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi.Tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi bao gåm nh÷ng ng­êi cã møc thu nhËp kh¸c nhau, lao ®éng trong nh÷ng nghµnh nghÒ khu vùc kinh tÕ kh¸c nhau. hay nãi mét c¸ch tæng qu¸t, tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi bao gåm c¶ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. C¸c bªn tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi ®Òu ph¶i ®ãng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh cña tiÒn l­¬ng. Tõ ®ã h×nh thµnh nªn quü b¶o hiÓm x· héi. Quü nµy ®­îc qu¶n lý bëi c¬ quan nhµ n­íc. Khi ng­êi lao ®éng tham gia kh«ng may gÆp ph¶i c¸c rñi ro dÉn ®Õn bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp. §iÒu nµy kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn cuéc sèng cña hä mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn cuéc sèng cña gia ®×nh hä. Nhê cã quü b¶o hiÓm x· héi mµ nh÷ng ng­êi nµy ®­îc trî cÊp mét phÇn nµo ®ã ®ñ ®Ó gióp hä v­ît qua nh÷ng khã kh¨n æn ®Þnh cuéc sèng. Nh­ng sè l­îng ng­êi gÆp rñi ro nµy th­êng chiÕm mét tû träng nhá trong tæng sè nh÷ng ng­êi tham gia ®ãng gãp. Nh­ vËy, theo quy luËt sè ®«ng bï sè Ýt, b¶o hiÓm x· héi thùc hiÖn ph©n phèi l¹i thu nhËp theo c¶ chiÒu däc vµ chiÒu ngang, b»ng h×nh thøc trî cÊp. B¶o hiÓm x· héi ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng cã thu nhËp thÊp vµ thu nhËp cao, gi÷a nh÷ng ng­êi khoÎ m¹nh ®ang lµm viÖc víi nh÷ng ng­êi èm yÕu nghØ viÖc th«ng qua h×nh thøc ®ãng gãp t¹o nªn quü chung... Nh­ vËy, b¶o hiÓm x· héi gãp phÇn t¹o ra sù c«ng b»ng gi÷a c¸c thµnh viªn trong x· héi. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh viªn trong x· héi cã thÓ gi¸n tiÕp gióp ®ì hç trî nhau. Khi mét sè Ýt c¸c thµnh viªn kh«ng may gÆp rñi ro. Tõ ®ã, ph¸t huy truyÒn thèng l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch cña d©n téc ta. 4. B¶o hiÓm x· héi gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng cho ng­êi lao ®éng khi gÆp khã kh¨n. Khi ng­êi lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp do mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc mÊt viÖc lµm th× phÇn thu nhËp nµy sÏ ®­îc thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn. Theo quy luËt sinh häc th× con ng­êi suy cho cïng còng lµ mét sinh vËt sèng còng tr¶i qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn sinh häc. Khi cßn trÎ cã ®Çy ®ñ søc khoÎ th× cã thÓ lao ®éng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt ®Ó nu«i sèng m×nh vµ gia ®×nh. Nh­ng khi vÒ giµ søc khoÎ bÞ gi¶m sót kh«ng cßn kh¶ n¨ng lao ®éng ®©y lµ mét tÊt yÕu kh«ng mét ai cã thÓ tr¸nh khái. Nh­ vËy ,sù ®¶m b¶o bï ®¾p thay thÕ nµy ch¾c ch¾n sÏ x¶y ra. Cßn khi ng­êi lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng t¹m thêi (èm ®au, tai n¹n....)dÉn ®Õn gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp th× th«ng qua b¶o hiÓm x· héi sÏ ®­îc trî cÊp mét phÇn thu nhËp ®Ó hä cã thÓ v­ît qua nh÷ng khã kh¨n. ViÖc bï ®¾p phÇn thu nhËp khi ng­êi lao ®éng hÕt tuæi lao ®éng th× ph¶i theo ®iÒu kiÖn quy ®Þnh cô thÓ. Cßn møc h­ëng trî cÊp t¹m thêi ph¶i phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt,thêi ®iÓm vµ thêi h¹n h­ëng ph¶i ®óng quy ®Þnh. 5. B¶o hiÓm x· héi gãp phÇn kÝch thÝch ng­êi lao ®éng h¨ng h¸i lao ®éng s¶n xuÊt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Khi ng­êi lao ®éng bÞ èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, hoÆc khi vÒ giµ th× lóc nµy ng­êi lao ®éng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n ®ång thêi trë thµnh gh¸nh nÆng cho x· héi nhê cã b¶o hiÓm x· héi mµ hä ®­îc trî cÊp, thay thÕ phÇn thu nhËp bÞ mÊt. V× thÕ cuéc sèng cña hä vµ gia ®×nh hä lu«n ®­îc ®¶m b¶o æn ®Þnh vµ cã chç dùa. Do ®ã, ng­êi lao ®éng lu«n yªn t©m g¾n bã víi c«ng viÖc, n¬i lµm viÖc. Khi ng­êi lao ®éng cßn khoÎ m¹nh tham gia lao ®éng s¶n xuÊt, ng­êi lao ®éng ®­îc chñ sö dông lao ®éng tr¶ l­¬ng hoÆc tiÒn c«ng. Bëi v×, do cã sù ®¶m b¶o cho cuéc sèng cña hä còng nh­ gia ®×nh hä tõ ®ã hä rÊt tÝch cùc h¨ng say trong lao ®éng s¶n xuÊt, kh«ng ngõng t×m tßi ®­a ra nh÷ng s¸ng t¹o trong lao ®éng s¶n xuÊt tiÕt kiÖm ®­îc nguyªn vËt liÖu. Tõ ®ã n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng, gi¶m ®­îc chi phÝ s¶n xuÊt dÉn ®Õn t¨ng lîi nhuËn. T¸c dông nµy biÓu hiÖn nh­ mét ®ßn bÈy kinh tÕ kÝch thÝch ng­êi lao ®éng n©ng cao n¨ng xuÊt lao déng c¸ nh©n vµ kÐo theo lµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. §iÒu nµy lµm t¨ng tæng s¶n phÈm quèc d©n gãp phÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc hiÖn nay. 6. B¶o hiÓm x· héi g¾n bã lîi Ých ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng, gi÷a ng­êi lao ®éng víi x· héi. Trong thùc tÕ lao ®éng s¶n xuÊt, ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng vèn cã nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i, kh¸ch quan vÒ tiÒn l­¬ng (ng­êi sö dông lao ®éng th× muèn tr¶ mét møc tiÒn c«ng nhá ®Ó tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cßn ng­êi lao ®éng l¹i muèn cã tiÒn c«ng lao ®éng cao ®Ó chi tiªu cho cuéc sèng), tiÒn c«ng thêi gian lao ®éng v.v...th«ng qua viÖc cïng nhau ®ãng gãp vµo quü b¶o hiÓm x· héi mµ nh÷ng m©u thuÉn nµy ®­îc gi¶i quyÕt. §Æc biÖt, c¶ hai giíi nµy ®Òu thÊy nhê b¶o hiÓm x· héi mµ m×nh cã lîi vµ ®­îc b¶o vÖ tõ ®ã lµm hä hiÓu nhau h¬n vµ g¾n bã ®­îc lîi Ých ®­îc l¹i víi nhau. 7.Mét sè t¸c dông kh¸c cña b¶o hiÓm x· héi. Trong tr­êng hîp ng­êi lao ®éng bÞ èm ®au, bÖnh tËt, mÊt viÖc...nÕu kh«ng cã sù trî cÊp cña b¶o hiÓm x· héi hoÆc kh«ng cã mét nguån nµo kh¸c ®Ó gióp hä chi tiªu cho nhu cÇu tèi thiÓu th× nóc ®ã sÏ dÉn ®Õn chÝnh b¶n th©n ng­êi lao ®éng cïng víi ng­êi phô thuéc trong gia ®×nh hä l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n (thiÕu ¨n con c¸i kh«ng cã tiÒn ¨n häc ...). §iÒu nµy cã thÓ dÉn ®Õn c¸c tÖ n¹n x· héi (trém c¾p, c­íp giËt) nÕu x¶y ra trong mét ph¹m vi nhá th× lµm mÊt trËt tù an ninh ë mét khu vùc. NÕu x¶y ta ë diÖn réng th× sÏ ¶nh h­ëng ®Õn sù æn ®Þnh chÝnh trÞ cña ®Êt n­íc. Nhê cã b¶o hiÓm x· héi mµ ®¶m b¶o cuéc sèng cña hä th«ng qua h×nh thøc trî cÊp tõ ®ã b¶o hiÓm x· héi ®· gi¸n tiÕp gióp æn ®Þnh an ninh, chÝnh trÞ cña ®Êt n­íc. XÐt trªn cÊp ®é cña mét x· héi th× th«ng qua h×nh thøc b¶o hiÓm nãi chung, b¶o hiÓm x· héi nay riªng ®· gãp phÇn lµm gi¶m tæng rñi ro cho x· héi hay nay c¸ch kh¸c nã ®· lµm gi¶m tÝnh kh«ng ch¾c ch¾n.Th«ng qua viÖc thu phÝ b¶o hiÓm. Dùa trªn quy luËt sè lín ®Ó h×nh thµnh nªn quü tµi chÝnh b¶o hiÓm dù tr÷ ®Ó båi th­êng nh÷ng thiÖt h¹i do nh÷ng rñi ro g©y ra. Nh­ vËy, ®Ó ®¶m b¶o quy luËt sè ®«ng bï sè Ýt th× b¶o hiÓm x· héi ph¶i më réng ®èi t­îng tham gia mét c¸ch réng r·i. Th«ng qua h×nh thøc b¶o hiÓm x· héi ®· gióp c¸c doanh nghiÖp gi¶m ®­îc c¸c khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, nh©n sù khi ng­êi lao ®éng cña m×nh kh«ng may gÆp rñi ro. §Æc biÖt ®èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng cã vÞ trÝ quan träng trong doanh nghiÖp. Qua ®ã ®¶m b¶o cho nhµ s¶n xuÊt æn ®Þnh ®­îc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong mäi ®iÒu kiÖn x¶y ra. Nh­ vËy b¶o hiÓm x· héi ®· t¹o ®iÒu kiÖn gÇn nh­ tèt nhÊt cho s¶n xuÊt vÒ møc ®é gi¸, cÊu tróc gi¸. §Æc biÖt nã gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gi÷ v÷ng vÞ trÝ c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp lín. Do ®ã, víi viÖc më réng ®èi t­îng tham gia ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá (vÝ dô ë c¸c doanh nghÖp cã sö dông d­íi 10 lao ®éng. SÏ ph¸t huy ®­îc c¸c t¸c dông trªn cña b¶o hiÓm x· héi. ë n­íc ta hiÖn nay, chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi míi chØ do nhµ n­íc thùc hiÖn. B¶o hiÓm x· héi ®· cã 61 chi nh¸nh ë 61 tØnh thµnh trªn ®Êt n­íc ta.Sè l­îng nµy ph¶n ¸nh ®­îc chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ta trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi. HÖ thèng b¶o hiÓm x· héi cña ®Êt n­íc ta lµ rÊt lín nã thu hót mét sè l­îng lín lao ®éng lµm viÖc trong nghµnh nµy. NÕu më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi th× nghµnh b¶o hiÓm x· héi ph¶i më réng c«ng t¸c thu phÝ b¶o hiÓm, c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®Çu t­ quü, c«ng t¸c chi tr¶ chÕ ®é. SÏ cÇn thªm mét sè l­îng lao ®éng ®¸ng kÓ lµm viÖc trong nghµnh nµy nh­ vËy ta thÊy víi viÖc më réng th× nã ®· gãp mét phÇn nµo ®ã trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp hiÖn nay. §Æc biÖt nã ®· t¹o ra c¬ héi viÖc lµm cho c¸c sinh viªn chuyªn nghµnh b¶o hiÓm khi ra tr­êng. §Ó b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü ®¶m b¶o chi tr¶ th× c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nãi chung vµ c¬ quan b¶o hiÓm x· héi nay riªng ph¶i ®em ®Çu t­ quü. HiÖn nay, trªn thÕ giíi nghµnh b¶o hiÓm ®ãng gãp tõ 10% ®Õn 15% tæng thÞ tr­êng vèn. ChiÕm tõ 10% ®Õn 19% GDP. ë viÖt nam, nghµnh b¶o hiÓm còng chiÕm 0,6% GDP. Víi ®Æc thï ®Êt n­íc ta lµ mét ®Êt n­íc ®ang ph¸t triÓn rÊt cÇn c¸c nguån vèn ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Vµ thùc tÕ hiÖn nay víi chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta, ®ang cã nh÷ng chÝnh s¸ch kªu gäi, huy ®éng vèn ®Çu t­ tõ c¸c nguån kh¸c nhau. §¶ng ta ®· nhËn ®Þnh r»ng : ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ b»ng néi lùc cña chÝnh m×nh. Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ quan träng nh­ng yÕu tè quyÕt ®Þnh l¹i lµ vèn ®Çu t­ trong n­íc. §Ó huy ®éng vèn ®Çu t­ trong n­íc th× ph¶i th«ng qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh, b»ng c¸c c«ng cô tµi chÝnh. Më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi sÏ gióp c¬ quan b¶o hiÓm x· héi thu ®­îc nhiÒu phÝ h¬n, quü tµi chÝnh chung lín h¬n. Tõ ®ã nã ®ãng gãp vµo viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Ngoµi ra th«ng qua h×nh thøc ®ãng b¶o hiÓm x· héi mµ cã thÓ huy ®éng ®­îc sè tiÒn nhµn rçi cña ng­êi lao ®éng, mÆc dï sè tiÒn nhµn rçi cña mçi mét ng­êi th× nhá nh­ng nÕu huy ®éng cña nhiÒu ng­êi th× ®ã lµ mét sè tiÒn lín. Môc tiªu cña ngµnh b¶o hiÓm n­íc ta lµ sÏ ®ãng gãp 2% vµo GDP cña ®Êt n­íc Th«ng qua nh÷ng t¸c dông c¬ b¶n trªn chóng ta thÊy viÖc më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi lµ rÊt cÇn thiÕt trong t×nh h×nh hiÖn nay. Ch­¬ng II TÝnh kh¶ thi cña viÖc më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi ë n­íc ta. I.VÒ phÝa ng­êi lao ®éng. Ng­êi lao ®éng lµ ®èi t­îng ®ãng gãp vµo quü b¶o hiÓm x· héi vµ còng lµ ®èi t­îng ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. Nh­ ®· tr×nh bµy ë c¸c phÇn trªn. §Êt n­íc ta cßn mét sè l­îng lín ng­êi lao ®éng ch­a tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi. Nªn viÖc triÓn khai viÖc më réng ®èi t­îng tham gia lµ rÊt cÇn thiÕt vµ ®ßi hái viÖc triÓn khai mét c¸ch nhanh chãng. Trong qu¸ tr×nh triÓn khai sÏ gÆp ph¶i nh÷ng thuËn lîi khã kh¨n g×? phÇn nµy chóng ta sÏ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n ®èi víi mét sè ®èi t­îng lao ®éng chñ yÕu. §èi víi ng­êi n«ng d©n vµ lao ®éng ë n«ng th«n. Qua mét sè cuéc kh¶o s¸t cho thÊy trong sè n«ng d©n vµ lao ®éng n«ng th«n, sè ng­êi ë nhãm tuæi tõ 25 –55 chiÕm ®¹i ®a sè (87-90%). §©y lµ nhãm ng­êi ®ang lµ lùc l­îng lao ®éng chñ chèt cña c¸c gia ®×nh n«ng th«n. §ång thêi, nh÷ng ng­êi nµy còng lµ nhãm chñ yÕu tham gia b¶o hiÓm x· héi. Sè ng­êi nµy cã nguyÖn väng tham gia b¶o hiÓm x· héi rÊt cao. NguyÖn väng tham gia b¶o hiÓm x· héi cña tõng nhãm tuæi nh­ sau: Nhãm tuæi Nam N÷ 16 – 24 25 – 40 41 – 54 55 - 60 88,23 87,50 92,41 71,43 100,00 89,02 92,22 88,89 Nhu cÇu tham gia b¶o hiÓm x· héi ë nhãm 41-54 tuæi lµ cao nhÊt. Cã lÏ do nhãm nµy ®· b­íc ®Çu b­íc sang “ng­ìng giµ” theo quan niÖm truyÒn thèng ë n«ng th«n, vµ v× vËy hä ®· nghÜ ®Õn cuéc sèng khi vÒ giµ d­íi sù b¶o trî cña quü b¶o hiÓm x· héi. Do ch­a ®­îc h­ëng b¶o hiÓm x· héi nªn nhu cÇu tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi cña ng­êi n«ng d©n rÊt lín. Qua ®iÒu tra cho thÊy cã gÇn 90% sè ng­êi cã nguyÖn väng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi.So víi cuéc ®iÒu tra tr­íc ®©y th× hiÖn nay nhu cÇu cña ng­êi n«ng ®· t¨ng nªn rÊt nhiÒu. Gi÷a c¸c nhãm lao ®éng, nhu cÇu tham gia b¶o hiÓm x· héi cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh. Nh÷ng ng­êi lµm diªm nghiÖp cã nguyÖn väng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi rÊt lín (98,11%) trong khi ®ã nhu cÇu cña nh÷ng ng­êi trång c©y c«ng nghiÖp tû lÖ nµy l¹i thÊp h¬n (76,43%) Nhu cÇu tham gia b¶o hiÓm x· héi kh«ng chØ cho chÝnh b¶n th©n ng­êi lao ®éng n«ng th«n mµ cßn ®èi víi c¸c thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh. §©y lµ mét ®Æc ®iÓm trong truyÒn thèng gia ®×nh ViÖt nam. Do sèng nhiÒu thÕ hÖ trong cïng m¸i nhµ. C¸c thµnh viªn trong gia ®×nh lo toan cho nhau kh«ng chØ trong hiÖn t¹i mµ c¶ trong t­¬ng lai cã mét tû lÖ kh¸ lín (47%) s½n sµng tham gia b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi th©n cña m×nh. Nhu cÇu tham gia b¶o hiÓm x· héi cña ng­êi d©n n«ng th«n mang ®Ëm nÐt v¨n ho¸. Hä lo toan cho tuæi giµ h¬n cuéc sèng hiÖn t¹i. Qua kÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy, trong sè nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi th× cã tíi 91,07% cã nhu cÇu tham gia tuæi giµ vµ kho¶ng 40,02% muèn tham gia chÕ ®é tö tuÊt. XÐt vÒ kh¶ n¨ng tham gia b¶o hiÓm x· héi ta thÊy: kh¶ n¨ng tham gia b¶o hiÓm x· héi cña ng­êi lao ®éng n«ng th«n, th«ng qua t×nh tr¹ng lµm viÖc vµ kh¶ n¨ng t¹o thu nhËp. Ngoµi c¸c c«ng viÖc chÝnh cã mét tû lÖ kh¸ lín(56,36%) cã lµm thªm c¸c nghÒ phô. Nh­ vËy sù ®a d¹ng ho¸ c«ng viÖc ë n«ng th«n ®· t¹o kh¶ n¨ng lín h¬n cho ng­êi lao ®éng ë n«ng th«n cã thªm thu nhËp. Thu nhËp b¶n th©n ng­êi lao ®éng cã s­ kh¸c biÖt gi÷a c¸c nhãm lao ®éng.§iÒu nµy cho thÊy kh¶ n¨ng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi cña c¸c nhãm lao ®éng lµ kh¸c nhau. Ng­êi lao ®éng n«ng th«n chi tiªu kh¸ t»n tiÖn. Do vËy mµ hä ®· tÝch luü ®­îc ë møc ®é nhÊt ®Þnh (gÇn 51% tæng thu). Tuy nhiªn, ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ hä kh¸ gi¶ mµ ch¼ng qua hä ®· ®Ó giµnh ®Ó chi dïng vµo nh÷ng viÖc kh¸c cña gia ®×nh. Bëi lÏ nÕu so s¸nh møc chi tiªu cña ng­êi lao ®éng víi møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi trong gia ®×nh th× møc chi tiªu c¶u ng­êi lao ®éng lín h¬n 1,12 lÇn. Còng nh­ c¸c ®èi t­îng ch­a tham gia b¶o hiÓm x· héi kh¸c, kh¶ n¨ng tham gia cña ng­êi n«ng d©n cßn rÊt h¹n chÕ. §iÒu nµy do mét phÇn thu nhËp thùc tÕ thÊp mÆt kh¸c do nhËn thøc vÒ b¶o hiÓm x· héi cña ng­êi lao ®éng ë n«ng th«n cßn rÊt h¹n chÕ. §©y lµ nh÷ng khã kh¨n chñ yÕu khi më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi cho nh÷ng ng­êi n«ng d©n. §èi víi nh÷ng lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, lao ®éng tù do. Víi viÖc më réng b¶o hiÓm x· héi cã nh÷ng thuËn lîi lµ: ®©y lµ mét sè l­îng lín lao ®éng ch­a tham gia b¶o hiÓm x· héi. B¶n chÊt cña b¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch x· héi do ®ã nh÷ng ®èi t­îng nµy rÊt mong mái ®­îc tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi. Tõ ®ã hä s½n sµng gióp ®ì t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng, tÝch cùc tham gia vµo viÖc më réng. Tuy nhiªn, cßn mét sè Ýt ng­êi ch­a hiÓu râ vÒ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi nªn hä cßn cã t­ t­ëng nÐ tr¸nh kh«ng tham gia. MÆt kh¸c, cßn cho thÊy nhËn thøc cña ng­êi lao ®éng vÒ b¶o hiÓm x· héi th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vµ tæ chøc c«ng ®oµn cßn rÊt h¹n chÕ, ch­a thÊy ®­îc ý nghÜa cña 5% tiÒn l­¬ng tham gia ®ãng gãp, ®Ó ®­îc h­ëng cao h¬n do cã phÇn c¸c chñ doanh nghiÖp ®ãng so víi quü tiÒn l­¬ng vµ nhµ n­íc hç trî, lµ lîi Ých thiÕt th©n cña chÝnh m×nh, v× lîi Ých cña nh÷ng th©n nh©n vµ cña c¶ céng ®ång. Bªn c¹nh ®ã nh÷ng ®èi t­îng lao ®éng nµy rÊt khã qu¶n lý. §©y còng lµ nh÷ng khã kh¨n cho viÖc më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi II. VÒ phÝa ng­êi sö dông lao ®éng. Sau mét thêi gian n­íc ta thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ th× nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn râ rÖt. Tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt qu¶n lý cña nhµ n­íc. Tõ nÒn kinh tÕ chØ cã thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc vµ hîp t¸c x·. §· chuyÓn thµnh nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vËn ®éng theo quy luËt cña thÞ tr­êng. Tõ nÒn kinh tÕ kh«ng cã quan hÖ thuª m­ín lao ®éng sang cã quan hÖ thuª m­ín lao ®éng. Víi sù ra ®êi cña luËt doanh nghiÖp ®· khuyÕn khÝch hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ra ®êi, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng hiÖn nay. §i ®«i víi nã lµ ph¸t sinh nhiÒu quan hÖ thuª m­ín lao ®éng gi÷a ng­êi chñ sö dông lao ®éng víi ng­êi lao ®éng. §Æc tr­ng cña c¸c doanh nghiÖp nµy lµ th­êng thuª m­ín sè l­îng lao ®éng nhá. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi sù c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc vÒ khu vùc n«ng th«n th× hµng lo¹t c¸c m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi ë nh÷ng n¬i nµy còng xuÊt hiÖn quan hÖ thuª m­ín lao ®éng. Nh­ vËy ta thÊy khi më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi th× gÆp thuËn lîi lµ: sè lao ®éng sè ®¬n vÞ tæ chøc cã sö dông lao ®éng ch­a tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi cßn ë møc kh¸ cao ®Æc biÖt ë nh÷ng n¬i cã sö dông d­íi 10 lao ®éng (thuéc ®èi t­îng tham gia tù nguyÖn ). Bªn c¹nh ®ã nh÷ng ng­êi sö dông lao ®éng nµy hä nhËn thøc ®­îc b¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch phi lîi nhuËn vµ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy cho ng­êi lao ®éng cña m×nh lµ mét nghÜa vô ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng vµ còng lµ quyÒn lîi cña chÝnh m×nh. Bëi v× nh­ ®· tr×nh bµy ë phÇn t¸c dông cña b¶o hiÓm x· héi. Khi tham gia b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng gióp chñ sö dông lao ®éng æn ®Þnh ®­îc mäi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, kinh doanh trong tr­êng hîp s¶y ra víi ng­êi lao ®éng cña m×nh. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kh«ng tr¸nh khái mét sè khã kh¨n chñ yÕu sau: ®©y lµ c¸c doanh nghiÖp, c¬ së s¶n xuÊt cã quy m« võa vµ nhá ®iÒu nµy g©y khã kh¨n cho viÖc qu¶n lý gi¸m s¸t viÖc ®ãng phÝ ®Þnh kú cña ng­êi lao ®éng vµ ng­êi chñ sö dông lao ®éng. Thùc tÕ hiÖn nay nhiÒu doanh nghiÖp t­ nh©n ch­a thùc hiÖn ký kÕt hîp ®ång lao ®éng hoÆc cã ký, l¹i ký hîp ®ång lao ®éng ng¾n h¹n, hay hîp ®ång thêi vô ®Ó trèn ®ãng b¶o hiÓm x· héi. Mét sè doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, thËm chÝ cã c¸c doanh nghiÖp ®ang trong t×nh tr¹ng sôp ®æ, ®©y còng lµ khã kh¨n khi thùc hiÖn vÊn ®Ò më réng. Chñ sö dông lao ®éng sÏ nÐ tr¸nh nép b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng. C¸c “«ng chñ” kh«ng ®êi nµo muèn mÊt ®i 15% tæng quü l­¬ng lµ sè tiÒn ®· ®­îc ho¹ch to¸n vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. DÜ nhiªn, nÕu kh«ng nép b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng th× 15% l­¬ng Êy ®­îc xem nh­ lµ thu nhËp cña c¸c “«ng chñ”. Ngoµi ra, ph¶i thõa nhËn lµ hÇu hÕt trong c¸c doanh nghiÖp nµy cßn thiÕu tæ chøc ®¹i diÖn b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng, hîp ph¸p cho ng­êi lao ®éng. Nªn khi ng­êi sö dông lao ®éng chèn tr¸nh kh«ng ®ãng b¶o hiÓm x· héi th× rÊt khã cã thÓ ®Êu tranh buéc chñ sö dông lao ®éng ph¶i ®ãng cho ng­êi lao ®éng. III. VÒ phÝa nhµ n­íc. 1. ViÖc qu¶n lý thu phÝ vµ thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô chi tr¶. Cïng víi viÖc më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi th× ®i ®«i víi nã lµ viÖc më réng c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. VÊn ®Ò më réng tæ chøc qu¶n lý sÏ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vÒ qu¶n lý thu, chi tr¶ trî cÊp. H¬n n÷a nã ®em l¹i c«ng ¨n viÖc lµm cho mét sè ng­êi lao ®éng. HiÖn nay ë n­íc ta sè c¸n bé lµm viÖc trong nghµnh b¶o hiÓm x· héi cã tr×nh ®é chuyªn m«n cßn thiÕu rÊt nhiÒu. Cßn nhiÒu c¸n bé vÉn chÞu ¶nh h­ëng cña c¬ chÕ quan liªu cßn cã th¸i ®é ch­a ®óng ®èi víi c¸n bé tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi. Khi thùc hiÖn më réng còng gÆp khã kh¨n ë viÖc tæ chøc qu¶n lý nhÊt lµ trong t×nh h×nh hiÖn nay chóng ta thùc hiÖn viÖc chuyÓn b¶o hiÓm y tÕ sang b¶o hiÓm x· héi khiÕn cho c«ng viÖc qu¶n lý còng gÆp kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n. Cßn nhiÒu ng­êi sö dông lao ®éng nî ®äng ®ãng b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng. §èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng tù do lµm viÖc ë n«ng th«n cã thu nhËp kh«ng æn ®Þnh còng sÏ g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c thu. Do vËy ph¶i chuÈn bÞ ®µo t¹o ®­îc mét ®éi ngò c¸n bé cã ®ñ phÈm chÊt chÝnh trÞ, cã ®ñ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, cã tinh thÇn phôc vô ng­êi d©n. §iÒu nµy còng ¶nh h­ëng ®Õn ®èi t­îng tham gia. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc ta ch­a cã ph¸p chÕ quy ®Þnh sö ph¹t ®ñ lín ®èi víi nh÷ng chñ sö dông lao ®éng cßn nî ®äng. Do vËy, cßn cã rÊt nhiÒu chñ sö dông lao ®éng mÆc dï hä cã ®Çy ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó ®ãng b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng nh­ng hä l¹i cè t×nh kh«ng ®ãng vµ s½n sµng chÞu nép ph¹t. Bëi v× hä chØ cÇn tÝnh to¸n mét lÇn bÞ ph¹t chØ cã kho¶ng tõ 1 ®Õn 2 triÖu. §iÒu nµy qu¸ rÎ so víi ®ãng b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng. Ngoµi viÖc thu phÝ b¶o hiÓm x· héi cßn ®i ®«i víi nã lµ thùc hiÖn viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é. HiÖn nay ë n­íc ta cã kho¶ng 2 triÖu lao ®éng ®ang h­ëng c¸c trî cÊp b¶o hiÓm x· héi th­êng xuyªn. ViÖc t¨ng ®èi t­îng tham gia th× còng ®ång nghÜa víi ciÖc t¨ng ®èi t­îng h­ëng vµ sÏ ¶nh h­ëng ®Õn quü. 2. Thùc hiÖn viÖc ®Çu t­ quü b¶o hiÓm x· héi. Nh­ chóng ta ®· biÕt, theo quy luËt sè ®«ng bï sè Ýt vµ tÝnh trung b×nh th× sè tiÒn mµ mçi ng­êi lao ®éng ®ãng vµo quü b¶o hiÓm x· héi sÏ nhá h¬n tæng sè tiÒn mµ ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng trî cÊp tõ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. Do vËy ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cho quü b¶o hiÓm x· héi ®Ó ®¶m b¶o cã thÓ chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng trong thêi gian dµi th× ph¶i tiÕn hµnh ®Çu t­ quü. ViÖc ®Çu t­ quü ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c an toµn cã nghÜa lµ viÖc ®Çu t­ ph¶i ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng quü vµ lu«n lu«n ®¶m b¶o ®­îc kh¶ n¨ng chi tr¶ N­íc ta lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn. Toµn §¶ng toµn d©n ta ®ang thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Chóng ta rÊt cÇn c¸c nguån vèn ®Çu t­ tõ ngoµi n­íc vµ trong n­íc. Cã rÊt nhiÒu c¸c c«ng tr×nh dù ¸n ®Çu t­ cÇn c¸c nguån vèn. §Æc biÖt lµ c¸c c«ng tr×nh vïng s©u, vïng xa, biªn giíi, h¶i ®¶o. §¶ng vµ nhµ n­íc ta x¸c ®Þnh nguån vèn trong n­íc lµ quyÕt ®Þnh. Do ®ã, viÖc sö dông quü ®Ó ®Çu t­ ngoµi viÖc lµm t¨ng tr­ëng quü cßn gãp phÇn vµo môc tiªu ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn b¶o hiÓm x· héi nh­ lµ mét biÖn ph¸p huy ®éng thu hót nguån vèn nhµn rçi tõ ng­êi lao ®éng trong x· héi. Khi thùc hiÖn më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi th× quü b¶o hiÓm x· héi sÏ t¨ng nªn lµm cho c«ng t¸c ®Çu t­ ®­îc thuËn lîi h¬n cã ®ñ nguån vèn ®Ó ®Çu t­ vµo nh÷ng dù ¸n lín. Tuy nhiªn, trong qua tr×nh ®Çu t­ còng kh«ng tr¸nh khái mét sè khã kh¨n nh­ ®éi ngò c¸n bé cã hiÓu biÕt vÒ lÜnh vùc ®Çu t­ cßn thiÕu. Trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ ch­a ®¶m b¶o ®­îc nguyªn t¾c an toµn hoÆc qua chó träng nguyªn t¾c an toµn dÉn ®Õn lîi nhuËn tõ viÖc ®Çu t­ cßn thÊp. Ch­¬ng III Gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn viÖc më réng ®èi t­îng tham gia. I. Nhµ n­íc cÇn ®­a ra c¸c ®iÒu kiÖn bæ sung, c¸c quy ®Þnh vÒ ®èi t­îng tham gia tù nguyÖn còng nh­ b¾t buéc. Nhµ n­íc qu¶n lý thèng nhÊt chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ,tæ chøc thùc hiÖn bé m¸y b¶o hiÓm x· héi. Bëi v×, ®©y lµ mét bé phËn cÊu thµnh c¸c chÝnh s¸ch x· héi, nã võa lµ nh©n tè æn ®Þnh, võa lµ nh©n tè ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Cho nªn, vai trß cña nhµ nø«c lµ rÊt quan träng. Thùc tÕ ®· chØ râ, nÕu kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ n­íc, nÕu kh«ng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc th× mèi quan hÖ gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng sÏ kh«ng ®­îc duy tr× bÒn v÷ng mèi quan hÖ ba bªn sÏ bÞ ph¸ vì. Tr­íc hÕt, ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc kh¼ng ®Þnh chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi lµ kh©u ®Çu tiªn vµ quan träng nhÊt. Sù qu¶n lý cña nhµ n­íc vÒ vÊn ®Ò nµy thÓ hiÖn ë viÖc x©y dùng c¸c dù ¸n luËt, c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ b¶o hiÓm x· héi vµ ban hµnh thùc hiÖn. Sau ®ã lµ h­íng dÉn kiÓm tra c¸c tæ chøc, c¸c nh©n thùc hiÖn chÝnh s¸ch. §èi víi viÖc ®¶m b¶o vËt chÊt cho b¶o hiÓm x· héi th× vai trß cña nhµ n­íc phô thuéc vµo c¸c chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi do nhµ n­íc quy ®Þnh. §Ó qu¶n lý b¶o hiÓm x· héi, nhµ nø¬c sö dông c¸c c«ng cô chñ yÕu, nh­ luËt ph¸p bé m¸y tæ chøc. Theo quy ®Þnh cña bé lao ®éng vÒ b¶o hiÓm x· héi ë n­íc ta vÒ ®èi t­îng tham gia b¾t buéc vµo b¶o hiÓm x· héi. Th× hiÖn nay n­íc ta cã kho¶ng 15% lùc l­îng lao ®éng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi. §©y lµ mét tû lÖ thÊp. Do vËy, ®Ó më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi thuéc lo¹i b¾t buéc. §ßi hái, nhµ n­íc ph¶i ban hµnh c¸c quy ®Þnh, b¾t buéc c¸c ®èi t­îng ph¶i tham gia b¶o hiÓm x· héi vÝ nh­ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh lµ: c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh cã sö dông 10 lao ®éng trë nªn. Th× nay, cã thÓ quy víi viÑc sö dông lao ®éng thÊp h¬n ®· ph¶i tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc cho ng­êi lao ®éng (ch¼ng h¹n tõ 5 lao ®éng trë lªn). CÇn ban hµnh c¸c quy ®Þnh sao cho phï hîp víi h×nh thøc sö dông lao ®éng hiÖn nay (vÝ dô nh­ h×nh thøc kinh tÕ trang tr¹i míi chØ xuÊt hiÖn trong mét sè n¨m gÇn ®©y). §èi víi c¸c ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi d­íi h×nh thøc tù nguyÖn theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. Nhµ n­íc xem xÐt cã thÓ ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ ®Ó chuyÓn mét sè ®èi t­îng thuéc diÖn tham gia tù nguyÖn sang h×nh thøc b¾t buéc. CÇn cã h×nh thøc khuyÕn khÝch ®Ó sè l­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi ®­îc cao h¬n. II. VÒ bªn c¬ quan b¶o hiÓm x· héi viÖt nam. 1.CÇn hoµn thiÖn vµ tõng b­íc bæ sung thªm c¸c chÕ ®é h­ëng. B¶o hiÓm x· héi ë n­íc ta hiÖn nay bao gåm 5 chÕ ®é: chÕ ®é trî cÊp èm ®au; chÕ ®é trî cÊp thai s¶n; chÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng; bÖnh nghÒ nghiÖp; chÕ ®é h­u trÝ vµ tö tuÊt. ChÕ ®é trî cÊp èm ®au: trong qóa tr×nh thùc hiÖn vÉn cßn mét sè vÊn ®Ò cÇn ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu xem xÐt nh­: Kh«ng quy ®Þnh thêi gian dù bÞ tr­íc khi h­ëng b¶o hiÓm x· héi, thêi h¹n h­ëng tèi ®a ch­a râ, thñ tôc, danh môc c¸c bÖnh dµi h¹n quy ®Þnh ®· l©u cÇn ph¶i bæ sung mét sè bÖnh míi.... ChÕ ®é trî cÊp thai s¶n: qua thùc tiÔn chÕ ®é nµy cßn mét sè ®iÓm cÇn kh¾c phôc nh­: Cßn ®am xen gi÷a chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi víi chÝnh s¸ch d©n sè, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, thêi gian dù bÞ tr­íc khi ®­îc h­ëng còng ch­a râ ... ChÕ ®é tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp: chÕ ®é nµy cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ h¬n tai n¹n lao ®éng x¶y ra tõ nhµ ®Õn n¬i lµm viÖc vµ ng­îc l¹i, danh môc bÖnh nghÒ nghiÖp cÇn ®­îc bæ xung v× cã mét sè lo¹i bÖnh míi ph¸t sinh ch­a ®­îc xÕp vµo bÖnh nghÒ nghiÖp ... ChÕ ®é h­u trÝ: chÕ ®é nµy vÉn cßn nhiÒu ®iÓm næi cém cÇn kh¾c phôc nh­: tuæi ®êi vÒ h­u gi÷a c¸c ngµnh, c¸c nhãm lao ®éng ,nh÷ng ng­êi h­ëng trî cÊp mét lÇn ®­a vµo chÕ ®é lµ ch­a hîp lý, v× nh÷ng ng­êi nµy võa ch­a ®ñ tuæi, võa kh«ng ®ñ tÝch luü cÇn thiÕt ®Ó h­ëng trî cÊp. ChÕ ®é tö tuÊt: viÖc quy ®Þnh ®èi t­îng ®­îc h­æng bao gåm c¶ bè mÑ bªn vî, bªn chång lµ ch­a hîp lý. V× bè mÑ bªn vî, bªn chång cßn cã th©n nh©n cña c¶ hai bªn chÞu tr¸ch nhiÖm. §iÒu nµy cÇn ph¶i c¨n cø vµo hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó thèng nhÊt quy ®Þnh C¨n cø vµo nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i trªn trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. Ta thÊy, ®Ó më réng ®­îc ®èi t­îng tham gia th× c«ng viÖc tr­íc m¾t lµ nghµnh b¶o hiÓm x· héi ph¶i hoµn thiÖn c¸c chÕ ®é. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cÇn huy ®éng nhiÒu ng­êi ë nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi. §Ó chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®i vµo cuéc sèng, më ra kh«ng gian réng lín cho tÊt c¶ ng­êi lao ®éng thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã quyÒn tham gia vµ ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc, t¹o mét m¹ng l­íi b¶o vÖ v÷ng ch¾c ®êi sèng cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi theo tinh thÇn nghÞ quyÕt ®¹i héi ®¶ng lÇn thø VIII cÇn thùc hiÖn mét sè néi dông chñ yÕu sau: CÇn chèng thÊt thu nî ®äng b¶o hiÓm x· héi, më réng ph¹m vi vµ ®èi t­îng thu b¶o hiÓm x· héi ®Õn mäi thµnh phÇn kinh tÕ nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, v× hiÖn t¹i kh«ng Ýt doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cè ý ký hîp ®ång ng¾n h¹n hoÆc kh«ng ký hîp ®ång lao ®éng ®Ó tr¸nh nghÜa vô ®ãng b¶o hiÓm x· héi. Ph¶i coi viÖc triÓn khai c«ng t¸c b¶o hiÓm x· héi ë khu vùc nµy lµ ®¹t tíi sù c«ng b»ng cho mäi ng­êi lao ®éng cã quyÒn tham gia b¶o hiÓm x· héi, kÓ c¶ ®èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng mang tÝnh ®Æc thï. §ång thêi, triÓn khai b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn ®Ó ng­êi lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã quyÒn tham gia thùc hiÖn nghÜa vô vµ ®­îc h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm x· héi, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong céng ®ång. TËp trung khai th¸c vµ ®­a ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m thu hót vµ t¨ng thu b¶o hiÓm x· héi. T¨ng c­êng chØ ®¹o, phèi hîp, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nî ®äng vµ phÊn ®Êu thu ®ñ tiÒn ®ãng b¶o hiÓm x· héi, kh«ng ®Ó nî tiÕp tôc ph¸t sinh kÐo dµi lµm ¶nh h­ëng ®Õn chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi cña ®¶ng vµ nhµ n­íc ta. CÇn sö lý nghiªm minh vµ kiªn quyÕt nh÷ng c¬ quan, ®¬n vÞ cè t×nh kh«ng ®ãng hoÆc ®ãng chËm b¶o hiÓm x· héi, møc ph¹t cÇn cao h¬n. NÕu cÇn thiÕt ph¶i ®­a mét sè vô ®iÓn h×nh ra xÐt sö tr­íc ph¸p luËt. §èi víi c¸c doanh nghiÖp tham gia b¶o hiÓm x· héi cã thÓ chia thµnh 3 lo¹i: - C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ thùc hiÖn nghiªm tóc viÖc ®ãng b¶o hiÓm x· héi, chØ cÇn cã c¬ chÕ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp lµm ¨n ph¸t triÓn, cã tiÒn l­¬ng cã thu nhËp ®Ó ®ãng b¶o hiÓm x· héi. - C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng hiÖu qu¶ nh­ng vi ph¹m c¸c nghÜa vô ®ãng b¶o hiÓm x· héi nh­: trèn tr¸nh, khai gi¶m sè lao ®éng vµ quü tiÒn l­¬ng, ®ãng chËm ®ãng thiÕu nî ®äng kÐo dµi. §èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy, cÇn cã biÖn ph¸p sö lý thÝch hîp ®Ó buéc ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô theo luËt ®Þnh. C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶, ph¶i ngõng s¶n xuÊt, gi¶i thÓ, s¸t nhËp hoÆc ph¸ s¶n. CÇn ph©n lo¹i cô thÓ, nÕu doanh nghiÖp nµo xÐt thÊy cã kh¶ n¨ng tiÕp tôc ho¹t ®éng vµ ®øng v÷ng ®­îc, th× ph¶i cã chÝnh s¸ch hç trî vèn, vÒ c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®Ó cã nguån ®ãng b¶o hiÓm x· héi. C¸c doanh nghiÖp cßn l¹i cÇn gi¶i quyÕt døt ®iÓm, hoÆc cho gi¶i thÓ, hoÆc cho ph¸ s¶n, trong tr­êng hîp nµy cÇn cã h­íng dÉn cô thÓ, nhÊt lµ nguån ®Ó ®¶m b¶o gi¶i quyÕt chÕ ®é cho ng­êi lao ®éng . CÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c gi¸o dôc t­ t­ëng chÝnh trÞ, phÈm chÊt ®¹o ®øc, tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc lµm viÖc trong nghµnh b¶o hiÓm x· héi. Ph¶i x¸c ®Þnh viÖc phôc vô ng­êi lao ®éng lµ trªn hÕt. Do ®ã, cÇn cñng cè hoµn thiÖn c«ng t¸c tæ chøc bé m¸y vµ c¸n bé, tiÕp tôc c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh, kh¾c phôc mäi biÓu hiÖn quan liªu phiÒn hµ, tiªu cùc n¶y sinh trong nghµnh, b¶o ®¶m thu ®ñ qu¶n lý tèt vµ chi tr¶ kÞp thêi ®óng chÝnh s¸ch, ®óng ®èi t­îng, t¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc, x©y dùng quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ®Çu t­ ph¸t triÓn ®¸p øng yªu cÇu nhiÖm vô tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi. Ngµnh b¶o hiÓm x· héi ph¶i x©y dùng ®­îc chiÕn l­îc ph¸t triÓn, ph¶i qu¸n triÖt néi dung t­ t­ëng sù nghiÖp b¶o hiÓm x· héi lµ chÝnh s¸ch lín cña ®¶ng vµ nhµ n­íc ta, lµ chÝnh s¸ch ­u viÖt v× con ng­êi, lµ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña mäi ng­êi lao ®éng. X©y dùng quü b¶o hiÓm x· héi thµnh mét quü tµi chÝnh lín m¹nh trong nÒn tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc gia. Muèn vËy ph¶i hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh tËp trung thèng nhÊt trong toµn ngµnh ®Ó mét mÆt cã ®iÒu kiÖn b¶o toµn, t¨ng tr­ëng mÆt kh¸c h¹n chÕ tèi ®a tiªu cùc thÊt tho¸t quü b¶o hiÓm x· héi. Do vËy, nhµ n­íc sím ban hµnh c¬ chÕ tµi chÝnh riªng biÖt nh»m kiÓm so¸t chÆt chÏ toµn bé qu¸ tr×nh thu chi b¶o hiÓm x· héi, ®æi míi ho¹t ®éng kiÓm tra, phèi hîp tèt víi c¸c ngµnh chøc n¨ng mét c¸ch ®ång bé t¹o thµnh søc m¹nh, mÆt kh¸c ph¶i x©y dùng ch­¬ng tr×nh vµ ®Ò ¸n cô thÓ ®Ó ®­a c¸c øng dông tin häc vµo c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia, h­ëng b¶o hiÓm x· héi vµ qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi, ®ång thêi cÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c thi ®ua theo nh÷ng néi dung, h×nh thøc phong phó ®a d¹ng víi tinh thÇn phôc vô cao nhÊt trë thµnh ®éng lùc m¹nh mÏ vµ th­êng xuyªn thóc ®Èy hoµn thµnh tèt c¸c nhiÖm vô. CÇn sím tiÕn hµnh x©y dùng luËt b¶o hiÓm x· héi nh»m ®¸p øng tiÕn tr×nh ®æi míi kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, ®¸p øng môc tiªu chiÕn l­îc vÒ con ng­êi trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Néi dung chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ph¶i phï hîp víi c¬ chÕ ®æi míi cña ®¶ng vµ nhµ n­íc, ph¶i thËt sù t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng lµm viÖc ë bÊt cø thµnh phÇn kinh tÕ nµo ®Òu cã quyÒn tham gia b¶o hiÓm x· héi. LuËt b¶o hiÓm x· héi ph¶i x¸c ®Þnh râ hÖ thèng tæ chøc ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi , ph¶i cã c¬ chÕ kiÓm tra, kiÓm so¸t, chÕ ®Þnh ph¸p luËt ®ñ m¹nh ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng. VÒ viÖc cÊp sæ b¶o hiÓm x· héi, ®èi víi c¸c tr­êng hîp hå s¬ bÞ mÊt, thÊt l¹c do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan nh­: thiªn tai, ho¶ ho¹n, chiÕn tranh, di chuyÓn ®¬n vÞ nhiÒu lÇn, t¸ch nhËp tØnh, huyÖn, ®¬n vÞ s¸t nhËp, gi¶i thÓ, chia t¸ch... Ng­êi lao ®éng kh«ng cßn kh¶ n¨ng bæ sung, hay tr­êng hîp c¸c n«ng l©m tr­êng, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc tr­íc cã tuyÓn dông lao ®éng theo danh s¸ch tËp thÓ, kh«ng cã quyÕt ®Þnh cho tõng c¸c nh©n... kh«ng ph¶i do lçi cña ng­êi lao ®éng mµ do c¬ quan sö dông lao ®éng xem nhÑ c«ng t¸c qu¶n lý hå s¬ c¸n bé .. th× nªn c¨n cø vµo giÊy x¸c nhËn cña c¬ quan ë tõng giai ®o¹n cã tæ chøc c«ng ®oµn, §¶ng, ®oµn vµ chÝnh quyÒn cïng chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ viÖc ®ã, th× c¬ quan b¶o hiÓm x· héi nªn xem xÐt, x¸c minh thªm, nÕu thËt sù ng­êi lao ®éng cã c«ng t¸c vµ ch­a gi¶i quyÕt chÕ ®é th× nªn c«ng nhËn ®Ó hä khái bÞ thiÖt thßi. Theo c«ng ­íc 102 th¸ng 6 n¨m 1952 t¹i Gi¬nev¬. Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) ®· khuyÕn nghÞ c¸c n­íc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi lµ: 1,Ch¨m sãc y tÕ. 2,Trî cÊp èm ®au. 3,Trî cÊp thÊt nghiÖp. 4,Trî cÊp tuæi giµ. 5,Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. 6,Trî cÊp gia ®×nh. 7,Trî cÊp sinh ®Î. 8,Trî cÊp khi tµn phÕ. 9,Trî cÊp cho ng­êi cßn sèng. Nh­ vËy b¶o hiÓm x· héi viÖt nam cßn 4 chÕ ®é ch­a thùc hiÖn ®­îc. §iÒu nµy ®ßi hái c¬ quan b¶o hiÓm x· héi ph¶i nghiªn cøu chuÈn bÞ, ®­a ra c¸c ph­¬ng ¸n triÓn khai thùc hiÖn 4 chÕ ®é cßn l¹i. Tõ ®ã cã thÓ më réng ®­îc ®èi t­îng tham gia cña b¶o hiÓm x· héi. 2. §iÒu chØnh møc ®ãng gãp, h×nh thøc ®ãng gãp phï hîp víi tõng ®èi t­îng tham gia, tõng nghµnh nghÒ cô thÓ. 2.1.Møc ®ãng gãp. Víi møc ®ãng gãp ®­îc ¸p dông chung cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng lao ®éng lµ 5%. §iÒu nµy ®¶m b¶o ®­îc mäi ng­êi lao ®éng ®Òu ®­îc b×nh ®¼ng vÒ nghÜa vô vµ quyÒn lîi ®èi víi b¶o hiÓm x· héi, kh«ng ph©n biÖt nam, n÷, d©n téc, t«n gi¸o, nghÒ nghiÖp... møc ®ãng gãp ®­îc x¸c ®Þnh tû lÖ víi tiÒn l­¬ng. NÕu tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng cao th× møc ®ãng sÏ cao. Cïng víi møc ®ãng gãp lµ møc h­ëng còng b»ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi møc l­¬ng. Do ®ã, nh÷ng ng­êi lao ®éng cã møc thu nhËp kh¸c nhau th× cã møc ®ãng kh¸c nhau vµ cã møc h­ëng kh¸c nhau. §iÒu nµy lµ hoµn toµn hîp lý ®¶m b¶o ®­îc c«ng b»ng. Tuy nhiªn, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp cã thÓ tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi. Th× ®ßi hái c¬ quan b¶o hiÓm x· héi ph¶i cã kÕ ho¹ch hç trî ®iÒu chØnh tû lÖ ®ãng gãp vµ ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng th× ph¶i ®i ®«i víi viÖc ®iÒu chØnh møc h­ëng. Bëi v× nh÷ng ng­êi lao ®éng nµy cã thu nhËp thÊp. PhÇn lín thu nhËp cña hä dïng ®Ó chi tiªu tr­íc m¾t cho cuéc sèng gia ®×nh.nÕu møc ®ãng cao th× hä sÏ kh«ng cã thÓ tham gia. 2.2 VÒ h×nh thøc ®ãng gãp. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. Nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ nµy ë c¸c lÜnh vùc, nghµnh nghÒ kh¸c nhau th× cã ®Æc tr­ng c«ng viÖc kh¸c nhau. S¶n phÈm cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh lµ kh¸c nhau. S¶n phÈm cña nghµnh s¶n xuÊt ch¾c ch¾n sÏ kh¸c s¶n phÈm cña nghµnh dÞch vô. Bªn c¹nh ®ã gi¸ thµnh s¶n phÈm sÏ kh¸c nhau. Do ®ã, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®èi t­îng tham gia mét c¸ch thuËn lîi th× ®ßi hái c¬ quan b¶o hiÓm x· héi ph¶i cã ®­îc nh÷ng quy ®Þnh vÒ h×nh thøc ®ãng gãp (b»ng tiÒn, b»ng s¶n phÈm) vµ thêi gian ®ãng phÝ ®Þnh kú theo th¸ng, quý, n¨m hay cã thÓ ®ãng mét lÇn (®èi víi nh÷ng lao ®éng kh«ng cã quan hÖ thuª m­ín lao ®éng). §Ó sao cho phï hîp víi tõng ®èi t­îng tham gia. Lµm viÖc trong c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Chóng ta sÏ xem xÐt cô thÓ tr­êng hîp ¸p dông b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi n«ng d©n: nh­ chóng ta ®· biÕt, ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña n«ng th«n ViÖt nam lµ theo hé gia ®×nh, tù tæ chøc s¶n xuÊt, tù ho¹ch to¸n thu chi cïng víi c©n ®èi sinh ho¹t gia ®×nh. S¶n phÈm cña n«ng d©n chÝnh lµ nh÷ng c©y vµ con g¾n liÒn víi ho¹t ®éng thêi vô. Do vËy, phô thuéc rÊt nhiÒu vµo thêi tiÕt vµ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. Nh÷ng khi ®­îc mïa còng nh­ thÞ tr­êng s¶n phÈm cã cÇu lín h¬n cung th× ng­êi n«ng d©n cã thu nhËp cao vµ ng­îc l¹i. Sau mïa vô thu ho¹ch, mét phÇn hä ®Çu t­ ®Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt, mÆt kh¸c hä nghÜ ngay ®Õn viÖc tÝch luü vÒ sau nh»m æn ®Þnh cuéc sèng khi vÒ giµ mµ ®óng ra sÏ ®­îc göi vµ quü b¶o hiÓm x· héi. Tõ thùc tÕ cho thÊy n«ng d©n cã nhu cÇu b¶o hiÓm x· héi. NÕu chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cho n«ng d©n ®­îc thùc hiÖn th× cÇn nghiªn cøu mÊy ®iÓm sau: - VÒ chÕ ®é ¸p dông: nªn ¸p dông hai chÕ ®é h­u trÝ vµ tö tuÊt. - VÒ møc ®ãng, tû lÖ ®ãng, thêi gian ®ãng b¶o hiÓm x· héi : + Møc ®ãng: nªn lÊy møc l­îng tèi thiÓu lµm c¨n cø tham gia b¶o hiÓm x· héi, v× biªn chÕ còng nh­ quü l­¬ng cña n«ng d©n æn ®Þnh, Ýt biÕn ®æi nh­ c«ng nh©n viªn chøc. + Tû lÖ ®ãng: 15% møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu, trong ®ã ng­êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi ®ãng 10%, nhµ n­íc hç trî 5%. + Thêi gian ®ãng b¶o hiÓm x· héi: v× s¶n phÈm thu ho¹ch theo thêi vô, nªn ®ãng lµm 2 ®ît trong mét n¨m (6 th¸ng 1 lÇn). Riªng ®èi víi nh÷ng gia ®×nh cã thu nhËp kh¸ th× cã thÓ ®ãng mét n¨m mét lÇn, thËm chÝ cã thÓ ®ãng hÕt c¶ qu¸ tr×nh tham gia b¶o hiÓm x· héi vµ Ýt nhÊt lµ 15 n¨m. §èi víi tr­êng hîp ®ãng mét lÇn cÇn gi¶m cho hä mét phÇn chi phÝ tiÒn l·i nh»m khuyÕn khÝch tËp trung huy ®éng quü mét c¸ch nhanh nhÊt. - VÒ møc h­ëng b¶o hiÓm x· héi: ng­êi lao ®éng cã thêi gian ®ãng b¶o hiÓm x· héi 15 n¨m, khi ®ñ 55 tuæi, ®­îc nghØ h­u ®­îc h­ëng 75% møc l­¬ng tèi thiÓu. Sau ®ã, tõ n¨m thø 16 trë ®i cø mçi n¨m ®ãng b¶o hiÓm x· héi ®­îc céng thªm 2% møc l­¬ng tèi thiÓu. V× ®ång tiÒn cã gi¸ trÞ theo thêi gian, nªn khi tÝnh to¸n chóng ta kh«ng thÓ tÝnh mét c¸ch ®¬n gi¶n mµ ph¶i ®Æt nã trong sù vËn ®éng. ë ®©y, b¶o hiÓm x· héi kh«ng ph¶i lµ mét tæ chøc kinh doanh, còng kh«ng ph¶i lµ c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp; mµ nã lµ mét d¹ng dÞch vô c«ng céng ®Æc thï. Nã lµ nhiÖm vô huy ®éng vèn (quü b¶o hiÓm x· héi ) ngµy cµng kh«ng ngõng t¨ng lªn; nh­ng ph¶i b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü ®ã (h¹n chÕ rñi ro mét c¸ch thÊp ). Vµ sö dông quü ®ã theo chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi. V× vËy, chóng ta rÊt mong muèn nhµ n­íc sím cã chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi cho n«ng d©n, võa ®¸p øng nguyÖn väng cña hµng triÖu ng­êi lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n; võa thùc hiÖn “më réng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ” theo tinh thÇn v¨n kiÖn ®¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø VIII ®Ò ra. 3. Thùc hiÖn c«ng t¸c tuyªn truyÒn. Nh­ chóng ta ®· biÕt, khi mét nghÞ ®Þnh hay mét ®iÒu luËt ®­îc nhµ n­íc ban hµnh nh­ng ®Ó cã ®­îc sù ñng hé cña quÇn chóng nh©n d©n th× ph¶i tuyªn truyÒn cho mäi ng­êi n¾m b¾t vµ hiÓu ®­îc néi dung cña nh÷ng nghÞ ®Þnh, ®iÒu luËt ®ã nãi g×? quy ®Þnh ra sao?...chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi còng vËy, ®Ó cã ®­îc sù h­ëng øng cña ®«ng ®¶o nh÷ng ng­êi lao ®éng th× tr­íc hÕt ph¶i tuyªn truyÒn cho hä hiÓu ®­îc chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi lµ nghÜa vô vµ quyÒn lîi hiÓn nhiªn giµnh cho tÊt c¶ nh÷ng ng­êi tham gia lao ®éng. V× trªn thùc tÕ hiÖn nay, sè ng­êi d©n trong x· héi hiÓu biÕt vÒ b¶o hiÓm x· héi rÊt h¹n chÕ. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy kh«ng g× kh¸c h¬n lµ ph¶i ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn s©u réng b»ng nhiÒu h×nh thøc phong phó vµ ®a d¹ng vÒ néi dung ®Ó cho hÇu hÕt c¸c cÊp c¸c nghµnh c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng, ®Æc biÖt lµ ng­êi lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ hiÓu ®­îc chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi kh«ng ph¶i lµ mét tæ chøc kinh doanh, tham gia chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ngoµi viÖc h­ëng quyÒn lîi cßn gãp phÇn tÝch cùc vµo c«ng t¸c an sinh x· héi. §Ó më réng ®èi t­îng tham gia ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch rÔ rµng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó c¸c chñ sö dông lao ®éng nhËn râ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña m×nh khi tham gia b¶o hiÓm x· héi vµ sè lao ®éng ®«ng ®¶o ®ã ph¶i ®­îc ®¶m b¶o quyÒn lîi. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi lµ mét vÊn ®Ò rÊt nh¹y c¶m v× nã liªn quan ®Õn yÕu tè con ng­êi, trùc tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng x· héi trong c¬ chÕ hiÖn nay. Do vËy, c¬ quan b¶o hiÓm x· héi ph¶i phèi hîp tèt víi c¬ quan b¶o chÝ vµ c¸c nghµnh cã liªn quan tuyªn truyÒn s©u réng vÒ nhiÖm vô, quyÒn lîi, vÒ môc ®Ých ý nghÜa cña chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®Õn c¸c cÊp c¸c nghµnh, ®Õn chñ sö dông lao ®éng vµ ®Õn mäi tÇng líp nh©n d©n. C«ng t¸c tuyªn truyÒn trong b¶o hiÓm x· héi cã vai trß trong viÖc n©ng cao nhËn thøc vµ hiÓu biÕt cho c¸c thµnh viªn vµ x· héi vÒ b¶o hiÓm x· héi. Th«ng tin tuyªn truyÒn còng ®­îc c¬ quan b¶o hiÓm x· héi dïng ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng hiÓu biÕt tèt h¬n vÒ nh÷ng nhu cÇu cña thµnh viªn liªn quan ®Õn c¸c chÝnh s¸ch c¸c quy tr×nh. C¸c ho¹t ®éng th«ng tin tuyªn truyÒn nªn ®­îc g¾n kÐt trùc tiÕp víi c¸c chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c ho¹t ®éng cña c¬ quan b¶o hiÓm x· héi. VÉn cßn nh÷ng lóng tóng vÒ ®iÒu kiÖn ®­îc h­ëng trong ch­«ng tr×nh b¶o hiÓm cña nhµ n­íc tr­íc ®©y vµ nh÷ng thay ®æi trong ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm x· héi míi. Møc ®é nhËn thøc, hiÓu biÕt vµ c¸c kiÕn thøc vÒ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi trong ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ngoµi khu vùc nhµ n­íc ®­îc coi lµ cßn rÊt thÊp. Møc ®é tu©n thñ thÊp trong khu vùc t­ nh©n, liªn doanh vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ­íc tÝnh thÊp h¬n 15% ®· x¶y ra v× nhiÒu nguyªn nh©n, bao gåm viÖc thanh tra, kiÓm tra, trèn tr¸nh ph¸p luËt th«ng qua b¸o c¸o thÊp sè lao ®éng trong lao ®éng vµ phít lê luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch. C¸c t­ liÖu vÒ b¶o hiÓm x· héi lµ nh÷ng c«ng cô quan träng ®Ó n¨ng cao kiÕn thøc vµ hç trî c¸c ho¹t ®éng tu©n thñ, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi khu vùc nhµ n­íc. Th«ng tin vÒ b¶o hiÓm x· héi nªn ®­îc më réng tõ c¸c thµnh viªn cña ch­¬ng tr×nh vµ ng­êi sö dông lao ®éng cho ®Õn c«ng chóng nay chung. Nhãm nµy bao gåm gia ®×nh më réng cña c¸c thµnh viªn cña c¸c thµnh viªn cña ch­¬ng tr×nh, ng­êi lao ®éng kh«ng thuéc ®èi t­îng b¾t buéc cña ch­¬ng tr×nh hiÖn hµnh, sinh viªn, vµ c¸c c¸ nhËn kh¸c mµ sÏ ch¾c ch¾n trë thµnh thµnh viªn vµ hoÆc ng­êi sö dông lao ®éng nh÷ng ng­êi nªn hiÓu vÒ b¶o hiÓm x· héi mét c¸ch chung nhÊt. Mét tËp hîp th«ng tin tuyªn truyÒn cã thÓ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua diÔn thuyÕt, c¸c Ên phÈm, ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng nh­ v« tuyÕn ®µi ph¸t thanh, b¸o chÝ vµ c¸c cuéc pháng vÊn. C¸c chiÕn l­îc th«ng tin tuyªn truyÒn môc tiªu cÇn ®­îc x©y dùng ®èi víi nh÷ng nhãm môc tiªu cô thÓ trong nh÷ng nhãm chung réng h¬n cña ng­êi sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng vµ nhµ cung cÊp dÞch vô. Trong nhãm chung cña ng­êi sö dông lao ®éng th× nhãm ®Æc thï lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc, khu vùc t­ nh©n, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ doanh nghiÖp liªn doanh, tù t¹o viÖc lµm vµ ng­êi sö dông lao ®éng trong khu vùc phi chÝnh thèng. Trong nhãm chung vÒ ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc phi chÝnh thèng, lao ®éng n÷, ng­êi lao ®éng theo mïa vô, b¸n thêi gian, kh«ng æn ®Þnh,lao ®éng ngoµi n­íc ngoµi, lao ®éng trong gia ®×nh, gia ®×nh cña ng­êi lao ®éng, ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc n«ng th«n vµ thµnh thÞ vµ ng­êi lao ®éng n«ng nghiÖp, ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c nghµnh nghÒ ®éc h¹i vµ c¸n bé nhµ n­íc. 4. C¶i c¸ch viÖc qu¶n lý. V× lo¹i h×nh tù nguyÖn kh«ng phæ biÕn trong hÇu hÕt c¸c hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi (vµ còng kh«ng hiÖu qu¶ ë nh÷ng n¬i nã ®­îc triÓn khai), cho nªn mét trong c¸c ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi dùa trªn nguyªn t¾c ®ãng gãp lµ qu¶n lý ch­¬ng tr×nh hiÖu qu¶. §iÒu nµy cã ý nghÜa lµ tæ chøc b¶o hiÓm x· héi ph¶i cã kh¶ n¨ng: x¸c ®Þnh ®èi t­îng dù kiÕn sÏ tham gia, x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch møc tiÒn hä cÇn ph¶i ®ãng gãp, thu ®ãng gãp b¶o hiÓm x· héi vµ duy tr× c¸c hå s¬ cÇn thiÕt ®Ó lµm c¨n cø h­ëng chÕ ®é vµ trî cÊp b¶o hiÓm x· héi. ViÖc më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi ®Ó thùc hiÖn dÔ dµng th× vÊn ®Ò ®­îc ®Æt ra lµ viÖc qu¶n lý c«ng t¸c thu vµ viÖc b¶o tån vµ sö dông quü. ®iÒu nµy ®ßi hái ngµnh b¶o hiÓm x· héi ph¶i kh«ng ngõng cñng cè x©y dùng ®éi ngò c¸n bé b¶o hiÓm x· héi cã b¶n lÜnh v÷ng vµng, cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt; cã tinh thÇn phôc vô nh©n d©n, tinh th«ng nghiÖp vô ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn. §Ó qu¶n lý ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi th× mét trong nh÷ng c«ng viÖc lµ thùc hiÖn viÖc cÊp sæ b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi tham gia. Môc ®Ých cña viÖc cÊp sæ lµ nh»m qu¶n lý chÆt chÏ c¸c ®èi t­îng tham gia vµ ®ãng b¶o hiÓm x· héi gióp ng­êi lao ®éng cã c¬ së ph¸p lý kiÓm tra gi¸m s¸t kÕt qu¶ ®ãng vµ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cña ng­êi sö dông lao ®éng. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng cho ng­êi lao ®éng khi chuyÓn n¬i lµm viÖc vÉn duy tr× ®­îc quyÒn lîi b¶o hiÓm x· héi ... sæ b¶o hiÓm x· héi lµ c¬ së ph¸p lý gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng víi c¬ quan b¶o hiÓm x· héi. §èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi cµng nhiÒu th× viÖc cÊp sæ cµng trë nªn h÷u hiÖu trong viÖc qu¶n lý. III. PhÝa ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi. 1.CÇn nhËn thøc râ b¶n chÊt cña chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi. HiÖn nay kh«ng Ýt nh÷ng ng­êi lao ®éng ch­a hiÓu râ vÒ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi. Ngay c¶ khi hä lµ nh÷ng c¸n bé, c«ng nh©n viªn ®· vµ ®ang h­ëng chÕ ®é chÝnh s¸ch cña b¶o hiÓm x· héi. Nh­ng vÉn cån rÊt m¬ hå mçi khi nghe ®Õn côm tõ b¶o hiÓm x· héi. Nh­ vËy ®Ó thùc hiÖn ®­îc viÖc më réng ®èi t­îng tham gia th× ®ßi hái chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®i vµo ®­îc tõng ng­êi d©n trong x· héi. Mçi ng­êi lao ®éng ph¶i tù t×m hiÓu qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vÒ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi. Ph¶i nhËn thøc râ r»ng b¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc. §­îc tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi lµ mét quyÒn lîi cña mçi ng­êi lao ®éng. §ång thêi, nã còng lµ nghÜa vô cña mçi ng­êi ®èi víi viÖc ®ãng gãp ®Ó h×nh thµnh nªn quü chung dùa trªn quy luËt sè lín. Bëi v× ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi mµ kh«ng cao th× b¶o hiÓm x· héi kh«ng thùc hiÖn ®­îc môc tiªu c«ng b»ng, san sÎ rñi ro trong toµn x· héi. Ngoµi ra, mét sè ®èi t­îng lao ®éng thiÕu viÖc lµm. Hä chØ mong muèn cã mét c«ng viÖc ®Ó t¹o ra thu nhËp. Do vËy, khi hä cã viÖc lµm th× kh«ng quan t©m ®Õn viÖc ký hîp ®ång lao ®éng, kh«ng ®ßi hái c¸c quyÒn lîi cña m×nh. Nh­ vËy, ®Ó nhiÒu ng­êi lao ®éng cã thÓ tham gia ®­îc vµo b¶o hiÓm x· héi th× mét trong sè nh÷ng c«ng viÖc tr­íc m¾t lµ ng­êi lao ®éng ph¶i thùc hiÖn viÖc ký kÕt hîp ®ång lao ®éng theo ®óng quy ®Þnh trong bé luËt lao ®éng. CÇn ph¶i kiªn quyÕt ®Êu tranh khi ph¸t hiÖn ra mäi h×nh thøc trèn tr¸nh ®ãng b¶o hiÓm x· héi cña ng­êi sö dông lao ®éng. Ng­êi sö dông lao ®éng cÇn coi viÖc ®ãng b¶o hiÓm x· héi lµ mét nghÜa vô cña m×nh ®èi víi nhµ n­íc. §ång thêi ®ãng b¶o hiÓm x· héi còng thÓ hiÖn ®­îc th¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi ng­êi lao ®éng. Ng­êi sö dông lao ®éng cÇn hiÓu r»ng ®ãng b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng sÏ t¹o cho ng­êi lao ®éng h¨ng h¸i, yªn t©m trong lao ®éng s¶n xuÊt. Tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng, t¨ng lîi nhuËn cho doanh nghiÖp cña m×nh. Thùc hiÖn ký kÕt hîp ®ång víi ng­êi lao ®éng theo ®óng quy ®Þnh. 2. ChuÈn bÞ kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn viÖc ®ãng gãp ®Çy dñ ®óng thêi h¹n. Theo quy ®Þnh hiÖn nay th× ng­êi lao ®éng ph¶i ®ãng gãp 5% tiÒn l­¬ng. Ng­êi lao ®éng ®ãng 15% quü tiÒn l­¬ng. Nh×n chung, tû lÖ dãng gãp nµy lµ hîp lý. Tuy nhiªn ®èi víi ng­êi lao ®éng cã thu nhËp thÊp th× còng gÆp mét sè khã kh¨n. §Æc biÖt, ®èi víi ng­êi lao ®éng lµ n©ng d©n lµm viÖc theo mïa vô cã thu nhËp kh«ng æn ®Þnh. Do vËy, ®Ó cã thÓ tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi theo ph­¬ng thøc ®ãng gãp ®Þnh kú th× ng­êi lao ®éng cÇn ph¶i cã mét ph­¬ng thøc dù phßng khi cã thu nhËp, ®Ó ®ãng phÝ khi kh«ng cã thu nhËp tõ mïa vô. Ng­êi lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp, ®Ó cã thÓ tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi th× ®ßi hái ng­êi sö dông lao ®éng cÇn ph¶i lËp ra ph­¬ng ¸n sö dông lîi nhuËn, trÝch lËp quü dù phßng theo quy ®Þnh cña luËt doanh nghiÖp. Tõ ®ã ®­a ra ph­¬ng ¸n trÝch lËp nªn nguên quü ®Ó ®ãng b¶o hiÓm x· héi cho nguêi lao ®éng trong doanh nghiÖp cña m×nh. Tõ ®ã sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tr¸nh ®­îc biÕn ®éng trong s¶n xuÊt khi thùc hiÖn viÖc tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi. Bªn c¹nh ®ã sÏ gióp cho qu¸ tr×nh ®ãng b¶o hiÓm x· héi ®­îc æn ®Þnh tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng nî ®äng b¶o hiÓm x· héi nh­ mét sè doanh nghiÖp hiÖn nay. KÕt luËn ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch thÓ hiÖn b¶n chÊt cña ®¶ng vµ nhµ n­íc ta. Nã lµ mét chÝnh s¸ch ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn sèng cho tÊt c¶ nh÷ng ng­êi lao ®éng trong x· héi. Thùc hiÖn c«ng b»ng trong x· héi. Do vËy cÇn thùc hiÖn cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, kh«ng tÝnh ®Õn d©n téc t«n gi¸o chøc vô... do ®ã viÖc më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi lµ mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt trong t×nh h×nh hiÖn nay. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiªn chóng ta còng gÆp mét sè thuËn lîi vµ khã kh¨n. Nh­ng c¨n cø vµo t¸c dông h÷u Ých cña cña viÖc më réng. Chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi lµ hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc trong t×nh h×nh hiÖn nay. ViÖc thùc hiÖn kh«ng nh÷ng sÏ ®­îc sù ñng hé cña c¸c nghµnh c¸c cÊp mµ cßn ®­îc sù ñng hé cña tÊt c¶ ng­êi d©n trong x· héi. Më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi sÏ gãp phÇn gi¸n tiÕp vµo æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. §Æc biÖt nã thÓ hiÖn ®­îc chÕ ®é ­u viÖt cña chÕ ®é x· héi chñ nghÜa. Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh b¶o hiÓm. Gi¸o tr×nh luËt kinh doanh b¶o hiÓm. Gi¸o tr×nh kinh tÕ lao ®éng. T¹p chÝ b¶o hiÓm x· héi(1997 – 2002). LuËt doanh nghiÖp viÖt nam. Bé luËt lao ®éng. NghÞ ®Þnh sè 12/CP. Thêi b¸o kinh tÕ viÖt nam(2000 – 2002). T¹p chÝ lao ®éng x· héi(2000 – 2002) Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng I. B¶o hiÓm x· héi vµ sù cÇn thiÕt ph¶i më réng ®èi t­îng tham gia 2 I. Thùc tr¹ng b¶o hiÓm x· héi trong thêi gian qua 2 II. T×nh h×nh tham gia b¶o hiÓm x· héi ë ViÖt nam hiÖn nay 5 III. Sù cÇn thiÕt më réng ®èi t­îng tham gia 8 Ch­¬ng II: TÝnh kh¶ thi cña viÖc më réng ®èi t­îng tham gia vµo b¶o hiÓm x· héi ë n­íc ta 15 I. VÒ phÝa ng­êi lao ®éng 15 II. VÒ phÝa ng­êi sö dông lao ®éng 17 III. VÒ phÝa nhµ n­íc 18 Ch­¬ng III: gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn më réng ®èi t­îng tham gia 20 I. nhµ n­íc cÇn ®­a ra c¸c ®iÒu kiÖn bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ ®èi t­îng tham gia tù nguyÖn còng nh­ b¾t buéc 20 II. VÒ c¬ quan b¶o hiÓm x· héi 21 III. phÝa ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi 29 KÕt luËn 31 Tµi liÖu tham kh¶o 32