Vấn đề thảo luận Phân tầng xã hội

Xã hội học đại cương Giảng viên: Nguyễn Thị Kim Phương Thành viên tham gia: Nhóm 2 – N06 Vấn đề thảo luận Phân tầng xã hội KẾT CẤU BÀI THẢO LUẬN 1. Khái niệm – Lý thuyết phân tầng xã hội 2. Đặc điểm PTXH 3. Phân loại PTXH 4. Hệ thống phân tầng 5. Các tháp phân tầng 6. Kết luận vấn đề 7. Áp dụng vấn đề 1.1 Khái niệm - Tầng xã hội (tầng XH) : là tổng thể, tập hợp các cá nhân có cùng một hoàn cảnh xã hội, họ giống nhau hay bằng nhau về địa vị kinh tế(tài sản), địa vị chính trị(quyền lực), địa vị xã hội(uy tín), về khả năng thăng tiến cũng như giành được những ân huệ hay vị trí trong xã hội. 1.1 Khái niệm - Phân tầng xã hội (PTXH): là sự phân chia, sự sắp xếp các thành viên trong xã hội thành các tầng xã hội khác nhau. Đó là sự khác nhau về địa vị kinh tế hay tài sản, về địa vị chính trị hay quyền lực, địa vị xã hội hay uy tín, cũng như khác nhau về trình độ học vấn, loại nghề nghiệp, phong cách sinh hoạt, ăn mặc,kiểu nhà ở, nơi cư trú, thị hiếu nghệ thuật, trình độ tiêu dùng… Nó là một hệ thống qua đó toàn bộ các nhóm người trong xã hội đều được phân loại theo thứ bậc.PTXH là một cơ cấu bất bình đẳng ổn định giữa các nhóm XH và được duy trì bền vững qua các thế hệ. 1.2 Lý thuyết về PTXH  Nhìn chung, có thể chia lý thuyết và các quan điểm PTXH thành 2 loại lý luận: - Lý luận về xung đột XH (theo chủ nghĩa Mác): - Lý thuyết chức năng (theo các nhà XHH Mỹ theo khuynh hướng bảo thủ) => Lý thuyết về PTXH: Nhấn mạnh viêc nghiên cứu hình thành các giai cấp XH, các cuộc đấu tranh giai cấp, quy luật hình thành, chuyển hóa giai cấp. Trong đó, tính cơ động XH là đặc điểm quan trọng của lý thuyết 1.2 Lý thuyết về PTXH  Lưu ý: - PTXH có nghĩa rộng hơn phân chia giai cấp XH -Có 4 kiểu chủ yếu về hệ thống PTXH: • Nô lệ • Đẳng cấp • Địa chủ • Giai cấp XH - Ngoài hai lý thuyết cơ bản nói trên còn có những lý thuyết khái quát về sự phân tầng xã hội trong các xã hội khác nhau mà tiêu biểu là lý thuyết của Max Weber, Lenski và của các nhà lý luận về sự tiến hóa xã hội, lý luận phân tầng xã hội khác Vì sao lại có sự PTXH? • Do có sự tồn tại của hiện tượng bất binh đẳng, hiểu theo nghĩa là sự không ngang bằng nhau giữa các thành viên trong xã hội về 3 khía cạnh chính sau: Năng lực thể chất, trí tuệ; điều kiện; cơ may. • Do có sự phân công lao động trong xã hội biểu hiện ở 2 khía cạnh chính: * Sự phân công về mặt vị thế xã hội chiếm ưu thế, * Sự phân công về lao động nghề nghiệp (trong mỗi xã hội luôn chỉ có số vị thế xã hội có ưu thế, không nhiều nghề nghiệp mang lại uy tín, thu nhập cao...). Kết luận: PTXH là một hiện tượng khách quan, phổ biến, tự nhiên và sẽ còn tồn tại lâu dài với thời gian. 2. Đặc điểm - PTXH có tính phổ quát trên phạm vi toàn cầu. - PTXH tồn tại dai dẳng theo thời gian, năm tháng. - PTXH được duy trì một cách bền vững do điều kiện vật chất và do thế lực chính trị. - PTXH tồn tại trong tất cả các dân cư, các giai cấp, các tầng lớp thể chế chính trị. - PTXH được các mẫu niềm tin ủng hộ. 3. Phân loại 3.1 CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU PHÂN TẦNG XÃ HỘI • Các pp đo lường - Phương pháp khách quan:giúp cho nhà nghiên cứu có thể nhận biết được sự phân bố của các thành viên xã hội trong các nhóm phân tầng ở xã hội - Phương pháp nghiên cứu chủ quan:các nhà nghiên cứu quan tâm tới sự tự đánh giá về vị trí của mình trong xã hội - Phương pháp xếp hạng theo danh tiếng:giúp nhận biết thứ bậc của từng thành viên trong cộng đồng. • Kết hợp các chỉ báo trong đo lường 3. Phân loại 3.2 PTXH dựa trên các tiêu chí - Về kinh tế: Dựa trên thu nhập, chi tiêu, tài sản, sở hữu. - Về mặt XH : Dựa trên học vấn, nghề nghiệp, uy tín. - Về mặt quyền lực: Dựa trên sự tham gia vào hệ thống chính trị, quyền quyết định. 20% thu nhập hộ giàu 20% thu nhập hộ nghèo =8,4 lần 3. Phân loại Nội dung PTXH hợp thức PTXH ko hợp thức Khái niệm Là PTXH được hình thành một cách tự nhiên, nảy sinh chủ yếu trên cơ sở của sự khác biệt về tài, đức và sự đóng góp, cống hiến thực tế của mỗi cá nhân cho XH Là PTXH được hình thành một cách không tự nhiên, do tham nhũng, làm ăn phi pháp, thủ đoạn mánh khóe Đánh giá PTXH hợp thức như vậy có thể đựợc hiểu là công bằng XH , là cái cần thiết phải có, nên chúng ta cần đẩy mạnh việc tuyên truyền, vận động và quảng bá cho những người khác cùng hiểu và thừa nhận nó Cần phải ngăn chặn kiểm soát và trừng phạt vì nó là bộ mặt bất công bằng của XH , thủ tiêu động lực thúc đẩy phát triển XH . 4. Các hệ thống PTXH trong lịch sử 4.1 Hệ thống PTXH “đóng” + Là hệ thống phân tầng trong XH đẳng cấp. Trong hệ thống phân tầng này, ranh giới giữa các tầng XH hết sức rõ rệt và được duy trì nghiêm ngặt, địa vị của mỗi người bị quy định ngay từ lúc mới sinh bởi nguồn gốc, dòng dõi của cha mẹ mình. Một người nào đó sinh ra ở đẳng cấp nào thì mãi mãi ở lại trong đẳng cấp ấy, khó có cách nào có thể thay đổi được than phận của mình. + Hệ thống phân tầng “ đóng” này được coi là đêm trường trung cổ đã kìm hăm níu kéo sự phát triển của XH 4. Các hệ thống PTXH trong lịch sử 4.2 Hệ thống PTXH “mở” + Là hệ thống phân tầng trong XH có giai cấp. Hầu hết các XH trên thế giới hiện nay thuộc hệ thống phân tầng này. Đặc trưng chủ yếu của hệ thống phân tầng “ mở” là địa vị con người chủ yếu phụ thuộc vào địa vị kinh tế. Trong hệ thống phân tầng nay, ranh giới giữa các tầng không quá cứng nhắc và cách biệt như trong XH đẳng cấp mà mềm dẻo, uyển chuyển hơn.Một người nào đó từ một tầng lớp thấp có thể chuyển lên đứng vào vị trí của một tầng XH cao hơn. Địa vị của cá nhân thường phụ thuộc trực tiếp vào nghề nghiệp và thu nhập + Trong một chừng mực nhất định vị thế XH mà người ta đạt được là do chủ quan ( khả năng, cơ may, ý chí) chứ không phải là vị thế tự nhiên như trong XH đẳng cấp 5. Các tháp PTXH 5.1 Tháp PTXH hình chóp nón - Đây là loại tháp phân tầng phản ánh những XH có sự bất bình đẳng ở mức độ cao. Phần lớn các XH nông nghiệp lạc hậu trước đây và một số nước phát triển công nghiệp hiện nay thuộc tháp phân tầng loại nay. Nhóm những người giàu, có quyền lưc chiếm tỉ lệ rất nhỏ; còn hầu hết các thành viên trong XH thuộc nhóm XH nghèo ( nằm ở đáy tháp). Đây là loại tháp PTXH phản ánh bất bình đẳng XH ở mức độ cao - Tháp phân tầng hình chóp nón thể hiện rõ ở XH Mĩ VUA TRUNG LƯU NÔ LỆ 5. Các tháp PTXH 5.2 Tháp PTXH hình “ thoi” ( hình quả trám) - Trong tháp phân tầng loại này, nhóm XH giàu và nghèo chiếm tỉ lệ nhỏ và nằm ở hai đầu của hình quả trám. Nhóm XH trung lưu chiếm đa số nằm ở giữa (Nhật Bản thuộc loại PTXH kiểu này) - Loại tháp phân tần XH này có tiến bộ hơn so với tháp PTXH hình “chóp ”. Tuy nhiên mức độ bất bình đẳng XH giữa tầng lớp giàu nhất và nghèo nhất vẫn quá cao thể hiện ở khảng cách của 2 nhóm XH này quá xa nhau. - Tháp hình thoi thể hiện rõ ở xã hội Nhật Bản 5. Các tháp PTXH 5.3 Tháp PTXH hình “quả trứng” - Trong những XH có tháp PTXH kiểu này, tầng lớp trung lưu chiếm đa số (nằm ở phần giữa hình quả trứng), bất bình đẳng XH vẫn ở mức cao. Trong XH vẫn còn những người quá nghèo hoặc không còn tình trạng một ít người nắm tuyệt đại bộ phận tài sản của XH. Các nước Bắc Âu như: Đan Mạch, Thụy Điển, Na Uy, Phần Lan… thuộc nhóm XH có tháp phân tầng XH kiểu này. - Thể hiện rõ ở XH Nauy và Bắc Âu 5. Các tháp PTXH 5.4 Tháp PTXH hình “giọt nước” - Đây là loại tháp phân tầng của một số nước phát triển trên thế giới như các nước Đông Âu trước đây. Trong tháp phân tầng này khoảng cách giàu nghèo vẫn còn xong không đáng kể. Tuyệt đại thành viên trong XH thuộc nhóm XH này có mức sống trung bình khá. - Thể hiện rõ ở Đông Âu 5. Các tháp PTXH 5.5 Tháp PTXH hình “ đĩa bay” Đây là một loại tháp phân tầng XH đặc biệt - tháp phân tầng lí tưởng mà nhiều người mong muốn. Trong loại tháp này, tầng lớp trung lưu, khá giả chiếm tuyệt đại bộ phận trong XH. Tuy nhiên, trong XH vẫn còn sự khác biệt về mức sống song khoảng cách của sự khác biệt đó là không đáng kể. 6. Ý nghĩa của nghiên cứu PTXH - Cho ta thấy được bản chất của giai cấp XH và đời sống của các giai tầng khác nhau - Cho ta thấy mức độ bất bình đẳng của XH -Là cơ sở cho nhà nước đưa ra chính sách quản lý XH có hiệu quả đặc biệt là các chính sách an sinh xã hội KÕt luËn: Đ©y chØ lµ những kiÕn gi¶i "khung" vÒ PTXH, khi vËn dông vµo thùc tÕ cÇn xem xÐt ®Õn những yÕu tè cô thÓ kh¸c. 7. Áp dụng vấn đề Áp dụng lý thuyết PTXH vào quá trình phát triển kinh tế ở Việt Nam ta thấy: • Thời kì bao cấp: Kinh tế Việt Nam có tháp phân tầng hình đĩa bay, mức sống của các thành viên tương đối đều nhau. Tuy nhiên mức sống này khá thấp nên loại hình này không còn phù hợp • Hiện nay: Kinh tế VN có tháp phân tầng hình thoi. Có nghĩa đã xuất hiện 1 bộ phận người khá giàu nhưng cũng có 1 số người rất nghèo Xin chân thành cảm ơn!