Vận dụng lý luận quan điểm toàn diện để phân tích tình hình kinh tế Việt Nam từ 1975 - 2000

VËn dông lý luËn quan ®iÓm toµn diÖn ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam tõ 1975 - 2000 Lêi nãi ®Çu N¨m 1975, gi¶i phãng MiÒn Nam, ®Êt n­íc ta hoµn toµn ®éc lËp, hai miÒn Nam - B¾c thèng nhÊt, c¸ch m¹ng n­íc ta chuyÓn sang giai ®o¹n míi, c¶ n­íc x©y dùng chñ nghÜa x· héi. nhiÖm vô ®Æt ra tr­íc m¾t lµ ph¶i kh¾c phôc hËu qu¶ nÆng nÒ cña chiÕn tranh vµ c¶i r¹o nÒn kinh tÕ MiÒn Nam cho phï hîp víi m« h×nh kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ( XHCN). X©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ ë n­íc ta vµ ®· ®­îc c¸c NghÞ quyÕt cña §¹i héi VI, ®¹i héi VII. §¹i héi VIII, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 1991 - 2000, §¹i héi IX vµ NghÞ quyÕt trung ­¬ng §¶ng kh¼ng ®Þnh trong ®ã c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ qu¶n lý nhµ n­íc lµ hai yÕu tè c¬ b¶n cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· quyÕt t©m thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®æi míi th«ng qua mét ch­¬ng tr×nh ®æi míi thÓ chÕ mét c¸ch s©u réng triÖt ®Ó vµ toµn diÖn nh»m thùc hiÖn viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý víi môc tiªu xãa bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, h×nh thµnh toµn diÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Do vËy viÖc nghiªn cøu quan ®iÓm toµn diÖn trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCH lµ hÕt søc quan träng vµ cÊp b¸ch. Trong 15 n¨m nç lùc cña toµn §¶ng, toµn d©n chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín. Tho¸t khái khñng ho¶ng, ®¹t tèc ®é ph¸t triÓn nhanh, ®êi sèng cña nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn, chÝnh trÞ x· héi æn ®Þnh, quèc phßng an ninh ®­îc gi÷. Víi nÒn kinh tÕ ®a thµnh phÇn héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Vµ nhÊt lµ hiÖn nay toµn §¶ng toµn d©n ®ang tÝch cùc tham gia gãp ý kiÕn x· héi 10 n¨m ph¸t triÓn 2001 - 2010 th× nghiªn cøu quan ®iÓm toµn diÖn cµng trë nªn quan träng vµ cÊp thiÕt. I. Nh÷ng lý luËn vÒ quan ®iÓm toµn diÖn 1. C¬ së lý luËn Quan ®iÓm toµn diÖn ®­îc xuÊt ph¸t tõ nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn cña phÐp quan hÖ biÖn chøng ®ã lµ: C¸c sù vËt hiÖn t­îng kh«ng tån t¹i c« lËp, biÖt lËp mµ thèng nhÊt víi nhau, rµng buéc lÉn nhau, qui ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. Kh«ng chØ trong tù nhiªn mµ trong lÜnh vùc ®êi sèng x· héi vµ tinh thÇn, mäi sù vËt - hiÖn t­îng còng lu«n lu«n liªn hÖ, t¸c ®éng quan l¹i lÉn nhau. Sù liªn hÖ ®ã mang tÝnh kh¸ch quan vµ lµ tÝnh phæ biÕn cña c¸c hiÖn t­îng - sù vËt trong thÕ giíi kh¸ch quan. Trong thÕ giíi kh¸ch quan cã v« vµn mèi liªn hÖ, chóng rÊt ®a d¹ng vµ gi÷ vai trß vÞ trÝ kh¸c nhau trong sù tån t¹i vËn ®éng vµ ph¸t triÓn sù vËt hiÖn t­îng. + Cã mèi liªn hÖ bªn trong ( sù liªn hÖ t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt, c¸c yÕu tè, c¸c bé phËn bªn trong sù vËt hiÖn t­îng ), l¹i cã mèi liªn hÖ bªn ngoµi vµ nã còng lµ mèi liªn hÖ hÕt søc quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. V× vËy kh«ng cã sù kiÖn nµo tån t¹i trong tr¹ng th¸i c« lËp t¸ch rêi c¸c sù kiÖn kh¸c. + Cã mèi liªn hÖ chung trong toµn bé thÕ giíi còng cã mèi liªn hÖ riªng trong tõng lÜnh vùc cô thÓ. Tõ nhËn thøc trªn trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i cã c¸c yÕu tè thÞ tr­êng, c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ. Quan ®iÓm toµn diÖn ë ®©y thÓ hiÖn ë chç muèn x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶i x©y dùng c¸c yÕu tè thÞ tr­êng mang tÝnh ®ång bé, tÝnh toµn diÖn, x©y dùng c¸c c«ng cô ®ång thêi còng ho¹t ®éng chø kh«ng thÓ x©y dùng c¸c c«ng cô riªng biÖt ®øng lÎ loi, riªng rÏ, sÏ rÊt khã cã t¸c dông trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ. 2.Yªu cÇu cña quan ®iÓm toµn diÖn Quan ®iÓm toµn diÖn ®ßi hái ®Ó cã ®­îc nhËn thøc ®óng vÒ sù vËt chóng ta ph¶i xem xÐt nã trªn hai khÝa c¹nh a. Trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn, gi÷a c¸c yÕu tè, c¸c thuéc tÝnh kh¸c cña sù vËt ®ã. b. Trong mèi liªn hÖ gi÷a sù vËt ®ã víi sù vËt kh¸c ( kÓ c¶ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ) V.I lªnin viÕt: " Muèn thùc sù hiÓu ®­îc sù vËt cÇn ph¶i nh×n bao qu¸t vµ nghiªn cøu tÊt c¶ c¸c mÆt, tÊt c¶ c¸c mèi liªn hÖ vµ " quan hÖ gi¸n tiÕp " cña sù vËt ®ã" ( V.I Lª nin toµn tËp Nhµ xuÊt b¶n tiÕn bé Matxc¬va, 1979, t.42, tr 364). Quan ®iÓm toµn diÖn ®ßi hái ®Ó nhËn thøc ®­îc sù vËt, chóng ta cÇn xem xÐt nã trong mèi quan hÖ víi nhu cÇu thùc tiÔn cña con ng­êi. Øng víi mçi con ng­êi mçi thêi ®¹i vµ trong mét hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh, con ng­êi bao giê còng chØ ph¶n ¸nh ®­îc mét sè l­îng h÷u h¹n nh÷ng mèi liªn hÖ. Bëi vËy tri thøc®¹t ®­îc vÒ sù vËt còng chØ lµ t­¬ng ®èi, kh«ng ®Çy ®ñ, kh«ng trän vÑn. Nh­ vËy quan ®iÓm toµn diÖn ch©n thùc ®ßi hái chóng ta ph¶i ®i tõ tri thøc vÒ nhiÒu mÆt, nhiÒu mèi liªn hÖ sù vËt ®Õn chç kh¸i qu¸t ®Ó rót ra c¸i b¶n chÊt chi phèi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sù vËt hay hiÖn t­îng ®ã. 3. ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn cña quan ®iÓm toµn diÖn §Ó c¶i t¹o mét sù vËt hiÖn t­îng, ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô ®Æt ra trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, ®ßi hái mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p nhÊt ®Þnh. NÕu thiÕu tÝnh toµn diÖn trong c¸c chñ tr­¬ng biÖn ph¸p th× sÏ kh«ng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ nh­ mong muèn. Song toµn diÖn ®ång bé kh«ng ph¶i c¸i g× còng ®Æt ra mét c¸ch giµn ®Òu, trµn lan, mµ ®ßi hái trong mçi mét thêi kú, mçi mét giai ®o¹n ph¶i cã nh÷ng chñ tr­¬ng, nh÷ng biÖn ph¸p mang tÝnh träng t©m, träng ®iÓm, x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng kh©u then chèt tËp trung gi¶i quyÕt ®Ó lµm c¬ cë cho nh÷ng chñ tr­ëng biÖn ph¸p kh¸c mét c¸ch ®ång bé. Gãp phÇn kh¾c phôc lèi suy nghÜ gi¶n ®¬n, mét chiÒu, phiÕn diÖn. Chèng l¹i chñ nghÜa chÕt chung vµ thuËt nguþ biÖn ( chñ nghÜa chÕt chung nh©n danh toµn diÖn ®Ó kÕt hîp mét c¸ch v« nguyªn t¾c nh÷ng c¸i hÕt søc kh¸c nhau thµnh mét h×nh ¶nh kh«ng ®óng vÒ sù vËt ); ( thuËt ngôy biÖn th× l¹i lËp luËn chñ quan thø yÕu thay cho chñ yÕu, lÊy c¸i kh«ng c¬ b¶n thay cho c¸c c¬ b¶n ... nh»m xuyªn t¹c biÖn chøng cña sù vËt ). II. VËn dông lý luËn vµo viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam VËn dông quan ®iÓm toµn diÖn vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn còng ®ßi hái chóng ta ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a " chÝnh s¸ch dµn ®Òu" vµ chÝnh s¸ch cã träng ®iÓm" V.I Lª nin. 1. Kh¸i niÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm. ThÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. a. Kh¸i niÖm Kinh tÕ thÞ tr­êng thÓ hiÖn tr×nh ®é cao cña kinh tÕ hµng ho¸, quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ trë lªn phæ biÕn. Trong lÞch sö nh©n lo¹i ®· diÔn ra c¸c h×nh thøc kinh tÕ kh¸c nhau nh­: Kinh tÕ tù nhiªn, kinh tÕ tù cung tù cÊp, kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ h×nh thøc kinh tÕ v¨n minh, ®ã lµ nÒn kinh tÕ vËn ®éng, ph¸t triÓn g¾n liÒn víi hÖ thèng ®ång bé c¸c thÞ tr­êng hµng ho¸ dÞch vô, thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng tµi nguyªn. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Çy ®ñ g¾n liÒn víi mét hÖ thèng luËt lÖ thÓ chÕ, hÖ thèng c¸c ®¹o luËt, c¸c qui ph¹m vµ x­¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ. VÒ thùc chÊt lµ c¸c khu«n khæ ph¸p lý ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng vµ cã trËt tù. b. MÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong ®êi sèng x· héi n­íc ta. Nghiªn cøu d­íi gãc ®é quan ®iÓm toµn diÖn chóng ta nhËn thÊy r»ng mét mÆt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµm cho c¹nh tranh thóc ®Èy khoa häc ph¸t triÓn, tiÕp thu c¸c c«ng nghÖ vµ bÝ quyÕt míi. Nh­ng mÆt kh¸c c¹nh tranh còng lµm cho hµng lo¹t c¸c xÝ nghiÖp, doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n. * VÒ mÆt tÝch cùc Kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ra ®­îc nh÷ng con ng­êi n¨ng ®éng, quyÕt ®o¸n, cã ®­îc kinh nghiÖm sau nh÷ng lÇn c¹nh tranh th¾ng lîi hay thÊt b¹i cña m×nh nh»m: + Thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. + §Èy m¹nh qu¸ tr×nh x· héi ho¸ lùc l­îng s¶n xuÊt. + §Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. + KÝch thÝch n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng hiÖu qu¶ kinh tÕ, hµng ho¸ dÞch vô dåi dµo vµ lu«n lu«n ®­îc c¶i tiÕn. + TÝnh n¨ng ®éng vµ tù ®iÒu chØnh cña nÒn kinh tÕ. * VÒ mÆt h¹n chÕ - Ph©n ho¸ giµu nghÌo qu¸ xa nhau kh«ng c«ng b»ng m©u thuÉn x· héi lµm c¶n trë cho sù ph¸t triÓn cña x· héi. - §éng c¬ s¨n ®uæi lîi nhuËn tèi ®a g¾n liÒn víi nh÷ng thñ ®o¹n kh«ng lµnh m¹nh: §Çu c¬, bu«n lËu vµ lèi sèng duy vËt chÊt xem th­êng truyÒn thèng vµ c¸c chuÈn mùc x· héi. - Gi¸ c¶ h×nh thµnh tù do trªn thÞ tr­êng. - XuÊt hiÖn nhiÒu mÆt tr¸i cña c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. c. Môc ®Ých cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN lµ Ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cña CNXH; sö dông c¬ chÕ thÞ tr­êng, ¸p dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, ph¸t huy tinh thÇn n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, l·nh ®¹o, qu¶n lý nÒn kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn ®óng h­íng ®i lªn CNXH. * §Æc ®iÓm kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. - Cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u nh­ng së h÷u c«ng céng lµ chñ yÕu. - Cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, Nhµ n­íc ta lµ Nhµ n­íc XHCH, Nhµ n­íc thùc sù cña d©n, do d©n, v× d©n, qu¶n lý nÒn kinh tÕ theo nguyªn t¾c kÕt hîp thÞ tr­êng vµ kÕ ho¹ch, ph¸t huy mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ kh¾c phôc mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, b¶o vÖ lîi Ých Nhµ n­íc cña nh©n d©n lao ®éng. - Thùc hiÖn ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®ång thêi ph©n phèi møc ®ãng gãp vèn vµ trÝ tuÖ vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ th«ng qua phóc lîi x· héi; t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi ®¶m b¶o tiÕn bé vµ c«ng b»ng ngay trong tõng b­íc ph¸t triÓn. 2. Thùc tr¹ng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam a. Giai ®o¹n tõ n¨m 1975 - 1986 Tõ n¨m 1975 ®Êt n­íc ViÖt Nam hoµn toµn ®éc lËp vµ thèng nhÊt. Trong 10 n¨m nh©n d©n ta ®· kh«ng ngõng phÊn ®Êu v­ît qua bao khã kh¨n thö th¸ch, hµn g¾n vÕt th­¬ng chiÕn tranh, kh«i phôc nÒn kinh tÕ bÞ tµn ph¸, tõng b­íc x¸c lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi, b­íc ®Çu x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ph¸t triÓn sù nghiÖp v¨n ho¸ gi¸o dôc, ytÕ, thiÕt lËp cñng cè chÝnh quyÒn nh©n d©n trong c¶ n­íc. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ vÉn ë trong t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, s¶n xuÊt nhá lµ phæ biÕn, trang thiÕt bÞ lµ phæ biÕn, n¨ng suÊt x· héi thÊp, kinh tÕ l¹c hËu, mÊt c©n ®èi, kh«ng cã tÝch luü lÖ thuéc vµo nhiÒu bªn ngoµi. Khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi diÔn ra trong nhiÒu n¨m, l¹m ph¸t lªn ®Õn 774% n¨m 1986 (t¹p chÝ céng s¶n sè 17 th¸ng 9 - 2000 ) tµi nguyªn, thiÕt bÞ vµ lao ®éng sö dông thÊp, nh©n d©n thiÕu thèn, nÕp sèng v¨n ho¸ tinh thÇn ®¹o ®øc kÐm lµnh m¹nh, trËt tù an toµn x· héi kh«ng ®­îc ®¶m b¶o; tham nhòng, tÖ n¹n x· héi ph¸t triÓn. Trªn thùc tÕ nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇ thø VI ban chÊp hµnh Trung ­¬ng kho¸ IV ( n¨m 1997 ); c¸c quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ ®· ®­îc chÊp nhËn nh­ng míi chØ ë møc ®é thø yÕu. §ã lµ do nhiÒu thËp kû qua t­ t­ëng kinh tÕ x· héi chñ nghÜa mang nÆng thµnh kiÕn, x©y dùng theo m« h×nh dËp khu«n gi¸o ®iÒu, chñ quan duy ý chÝ ( bè trÝ c¬ cÊu kinh tÕ thiªn vÒ c«ng nghiÖp nÆng qui m« lín, véi xo¸ bá c¸c h×nh thøc kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ nÆng vÒ h×nh thøc, phñ nhËn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, bé m¸y quan liªu cång kÒnh kÐm hiÖu lùc. Nh÷ng sai lÇm ®ã ®· k×m h·m lùc l­îng s¶n xuÊt vµ nhiÒu ®éng lùc ph¸t triÓn. Cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ bÞ ®Èy lïi, t­ t­ëng Lªnin trong chÝnh s¸ch kinh tÕ míi bÞ xem nh­ b­íc lïi t¹m thêi bÊt ®¾c dÜ. b. Giai ®o¹n tõ n¨m 1986 - 1990 Tr­íc t×nh h×nh ®ã th¸ng 12/1986 §¹i héi VI ®· nh×n th¼ng vµo sù thËt, thõa nhËn nh÷ng sai lÇm thiÕu sãt chñ quan trong l·nh ®¹o ®iÒu hµnh. §ång thêi §¶ng quyÕt ®Þnh thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn mang tÝnh chiÕn l­îc më ra thêi kú míi ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Thi hµnh ®æi míi t­ duy lý luËn, t­ duy kinh tÕ, c¬ chÕ qu¶n lý: Xãa bá tËp trung quan liªu bao cÊp, x©y dùng vµ hoµn thiÖn mét b­¬c qu¶n lý s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, cñng cèk c¸c thµnh phÇn kinh tÕ XHCN. §¶ng vµ Nhµ n­íc ra ®· nhËn thÊy ph¶i s¶n xuÊt ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ trong kÕ ho¹ch ho¸ lµ tÊt yÕu kh¸ch quan. VËn dông tæng hîp c¸c qui luËt: Gi¸ trÞ, cung cÇu .... S¾p xÕp l¹i nÒn kinh tÕ quèc d©n theo mét c¬ cÊu hîp lý, trong ®ã c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ... bè trÝ c©n ®èi, liªn kÕt víi nhau phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n, víi nh÷ng biÖn ph¸p ®æi míi lµm cho nÒn kinh tÕ chóng ta cã nhiÒu khëi s¾c. VÝ dô: Trong giai ®o¹n 1986 - 1990 ®Çu t­ toµn x· héi trung b×nh lµ 12,5% GDP, t¨ng tr­ëng kinh tÕ trung b×nh lµ 3,9%, kim ng¹ch xuÊt khÈu trung b×nh lµ 2,3 tû USD/n¨m; kim ng¹ch nhËp khÈu trung b×nh lµ 2,3 tû USD/n¨m; vÒ l¹m ph¸t th× n¨m 1986 lµ 774,7 % ®Õn n¨m 1990 gi¶m cßn 67,1% ( Nguån Tæng côc thèng kª ) c. Giai ®o¹n 1991 - 2000 §¹i héi §¶ng VII ( 6/1991) víi nh÷ng quyÕt s¸ch quan träng nh­: Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. §æi míi kinh tÕ lµm träng, kiÒm chÕ vµ ®Èy lïi l¹m ph¸t, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ. æn ®Þnh tõng b­íc c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, t¹o nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶m nhÞp ®é t¨ng d©n sè ... Trong 5 n¨m ®Çu ( 1991 - 1995) tuy nÒn kinh tÕ vÉn ®øng tr­íc nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc, nh­ng víi viÖc triÓn khai m¹nh mÏ ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn cña §¶ng phñ hîp víi nguyÖn väng cña nh©n d©n, ®· t¹o ®­îc nhiÒu ®éng lùc míi: Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t 8,2% ( môc tiªu lµ 5 - 6,5%. Trong ®ã n«ng nghiÖp t¨ng 4,5%, c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng 13,6% vµ dÞch vô t¨ng 8,8%, l¹m ph¸t kiÒm chÕ æn ®Þnh ë møc 23,4%/n¨m (Nguån: Bé kÕ h¹ch vµ ®Çu t­). KÕt thóc thêi kú kÕ ho¹ch 1991 - 1995 §¹i hé VIII ®· kÕt luËn: "§Êt n­íc ta ®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi t¹o ®­îc tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn sang thêi kú ph¸t triÓn míi: §Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸" V× vËy giai ®o¹n 1996 - 2000 ®­îc x¸c ®Þnh rÊt quan träng cña thêi kú ph¸t triÓn míi. Môc tiªu vµ chØ tiªu ph¸t triÓn cña kÕ ho¹ch 5 n¨m ®· x©y dùng víi møc phÊn ®Êu rÊt cao c¶ vÒ tèc ®é ph¸t triÓn, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. ViÖc chuyÓn tõ giai ®o¹n lÊy æn ®Þnh kinh tÕ x· héi lµm träng t©m sang giai ®o¹n ph¸t triÓn lµm träng t©m, ®Æt ra yªu cÇu rÊt cao, rÊt toµn diÖn theo chiÒu s©u c¶i c¸ch kinh tÕ. §Æc biÖt ph¶i nhanh chãng h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý víi c¬ chÕ qu¶n lý ®ñ søc vËn hµnh th«ng suèt, h­íng nÒn kinh tÕ ®i vµo ph¸t triÓn æn ®Þnh. Tuy nhiªn c¸c tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cao nh­ chÊt l­îng: Nguån tr×nh ®é vµ n¨ng lùc khoa häc c«ng nghÖ, ®iÒu kiÖn kÕt cÊu h¹ tÇng, kh¶ n¨ng tµi chÝnh quèc gia, c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ång bé... ch­a chuÈn bÞ ®Çy ®ñ vµ cßn qu¸ thÊp so víi yªu cÇu. MÆt kh¸c t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng khu vùc vµ thiªn tai kh¾c nhiÖt lµm khã kh¨n cho nÒn kinh tÕ. V× vËy mét sè c¸c chØ tiªu cña §¹i héi VIII ®Òu kh«ng ®¹t môc tiªu: Tèc ®é t¨ng GDP trung b×nh 9,0 - 10,0%/ n¨m nh­ng chØ ®¹t 6,55%/ n¨m. Kim ng¹ch xuÊt khÈu chØ ®¹t 21%/n¨m... (Nguån v¨n kiÖn §¹i hé §¶ng VIII). Nh­ng nh×n chung thùc hiÖn chiÕn l­îc 1991 - 2000 còng ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ quan träng nh­: Sau 10 n¨m t¨ng gÊp ®«i, tÝch luü néi bé ®Õn n¨m 2000 ®¹t 25%GDP, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ TB 7,5%/ n¨m (Nguån Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­). KÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn nhanh. Chóng ta ®· héi nhËp cã hiÖu qu¶ víi kinh tÕ thÕ giíi, thu hót nhiÒu nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tr×nh ®é d©n trÝ, chÊt l­îng nguån nh©n lùc vµ tÝnh n¨ng ®éng trong x· héi ®­îc n©ng lªn, ®êi sèng cña c¸c tÇng líp nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn vµ ph¸t triÓn. d. §æi míi t­ duy lý luËn trong sù nghiÖp ®æi míi ë ViÖt Nam. §¹i héi cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn tõ ®æi míi kinh tÕ lµ träng t©m ®Õn ®æi míi chÝnh trÞ, v¨n ho¸ x· héi, tõ ®æi míi t­ duy, nhËn thøc t­ t­ëng ®Õn ho¹t ®éng thùc tiÔn cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n. VÊn ®Ò cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong sù nghiÖp ®æi míi lµ §¶ng ph¶i ®æi míi trªn c¶ ba lÜnh vùc: §æi míi t­ duy, ®æi míi tæ chøc c¸n bé, ®æi míi phong c¸ch lµm viÖc. §æi míi t­ duy lµ ®æi míi ph­¬ng ph¸p t­ duy, kh¾c phôc lèi t­ duy kinh nghiÖm, gi¸o ®iÒu chñ quan, siªu h×nh nh»m qu¸n triÖt ph­¬ng ph¸p t­ duy biÖn chøng duy vËt, h×nh thµnh nh÷ng quan ®iÓm míi vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ng­êi ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam trªn nÒn t¶ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, bæ xung vµ ph¸t triÓn nh÷ng thµnh tùu lý luËn mµ §¶ng ®· ®¹t ®­îc. §Ó ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng, ph¸t triÓn lµ hai mÆt cña qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt: Sù vËt liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau g©y lªn vËn ®éng, ng­îc l¹i vËn ®éng t¹ ra liªn hÖ. Yªu cÇu toµn diÖn chØ ®¹t ®­îc khi tÝnh ®Õn sù ph¸t triÓn. Vµ ng­îc l¹i chØ cã thÓ dù b¸o ®­îc xu h­íng ph¸t triÓn khi xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn. §¶ng ta yªu cÇu toµn §¶ng toµn d©n, toµn qu©n n¾m v÷ng c¸c ®Þnh h­íng lín: Chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ tõ t­ëng Hå ChÝ MInh lµ nÒn t¶ng t­ t­ëng, kim chØ nam cho hµnh ®éng cña §¶ng ta vµ cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú ®æi míi nÒn kinh tÕ ë n­íc ta. NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. Ph¸t triÓn v¨n ho¸, gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ nh©n lo¹i. 3. TÝnh toµn diÖn trong x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. a. T¹o lËp tÝnh ®ång bé c¸c yÕu tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. VËn dông quan ®iÓm toµn diÖn trong viÖc thóc ®Èy sù h×nh thµnh ph¸t triÓn vµ tõng b­íc hoµn thÖn c¸c lo¹i thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN, ®Æc biÖt quan t©m c¸c thÞ tr­êng quan träng nh­ng hiÖn ch­a cã hoÆc s¬ khai nh­: thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng khoa häc - c«ng nghÖ. (1) Ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô. ThÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô lµ yÕu tè nßng cèt cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Cã thÞ tr­êng hµng ho¸ ph¸t triÓn míi cã thÓ ®¸p øng ®­îc cho nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®a d¹ng. §Ó thùc hiÖn vÊn ®Ò nµy, mét mÆt ph¶i ra søc s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ g× mµ thÞ tr­êng cÇn, mÆt kh¸c ph¶i n©ng cao søc mua cña thÞ tr­êng trong n­íc, c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n, chó ý c¸c thÞ tr­êng c¸c vïng cã nhiÒu khã kh¨n. Më réng thªm nhiÒu thÞ tr­êng ë n­íc ngoµi. (2) Ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng. ë n­íc ta thÞ tr­êng lao ®éng ch­a ®­îc ph¸t triÓn. Tuy nhiªn theo quan ®iÓm toµn diÖn, lao ®éng lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong s¶n xuÊt kinh doanh. Do vËy viÖc më réng thÞ tr­êng thÞ tr­êng lao ®éng cÇn cã sù kiÓm tra gi¸m s¸t cña Nhµ n­íc, b¶o vÖ lîi Ých ng­êi lao ®éng vµ cña ng­êi sö dông lao ®éng. (3) Ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn. Ph¸t triÓn nhanh thÞ tr­êng vèn nhÊt lµ vèn dµi h¹n vµ trung h¹n lµ yÕu tè rÊt quan träng ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng cao. H×nh thµnh ®ång bé thÞ tr­êng tiÒn tÖ, t¨ng kh¶ n¨ng chuyÓn ®«i cña ®ång tiÒn ViÖt Nam.Tæ chøc vµ vËn hµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n an toµn hiÖu qu¶, còng nh­ tæ chøc thÞ tr­êng ng©n hµng. Ngoµi c¸c thÞ tr­êng chñ yÕu nh­ trªn, cßn ph¶i ph¸t triÓn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng nhµ ë, thÞ tr­êng ®Êt ®ai vµ mét sè c¸c thÞ tr­êng kh¸c. Nh­ vËy viÖc vËn dông quan ®iÓm toµn diÖn ®ång bé c¸c yÕu tè thÞ tr­êng, c¸c lo¹i thÞ tr­êng lµ yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn. b. Hoµn chØnh ®ång bé vµ toµn diÖn hÖ thèng c¸c c«ng cô qu¶n lý thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa. §Ó tiÕn hµnh qu¶n lý kinh tÕ, Nhµ n­íc ph¶i sö dông mét hÖ thèng c¸c c«ng cô qu¶n lý, ®ã lµ c¸c ph­¬ng tiÖn mµ Nhµ n­íc sö dông ®Ó t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng mong muèn cña m×nh. V¨n kiÖn §¹i héi VIII cña §¶ng chØ râ: Nhµ n­íc qu¶n lý thÞ tr­êng b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ vµ b»ng c¸c nguån lùc cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc. HÖ thèng c¸c c«ng cô ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc chØ ra ®ã lµ: (1) C¸c c«ng cô ph¸p luËt lµ b¶o ®¶m m«i tr­êng ph¸p lý, m«i tr­êng kinh doanh cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn. (2) C«ng cô kÕ ho¹ch: Nhµ n­íc lµm tèt chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng ph¸t triÓn, hiÖn t­îng thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n träng ®iÓm b»ng nguån lùc tËp trung, ®æi míi thÓ chÕ qu¶n lý, c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, kinh doanh. (3) C¸c c«ng cô chÝnh s¸ch: C¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch tµi chÝnh nh­ dù tr÷ b¾t buéc, thÞ tr­êng më, tai triÕt khÊu, chi vµ thu thuÕ tû gi¸ hèi ®o¸i. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh lµ ®iÒu tiÕt thu nhËp th«ng qua viÖc thu thuÕ c¸c doanh nghiÖp, thu thuÕ nhËp cña d©n c­... - TiÒn tÖ... (4) C¸c c«ng cô kh¸c lµ th«ng tin, tuyªn truyÒn dù tr÷ Nhµ n­íc, søc m¹nh cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc... Hµng lo¹t c¸c c«ng cô nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn kh«ng thÓ bá qua bÊt cø c«ng cô nµo, nÕu thiÕu ®i mét trong nh÷ng c«ng cô trªn th× hËu qu¶ kh«ng l­êng sÏ x¶y ra. PhÇn kÕt luËn. ë n­íc ta thêi gian qua viÖc tæ chøc l¹i nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN, chóng ta ®· gÆt h¸i ®­îc nh÷ng thµnh c«ng mµ thÕ giíi ®¸nh gi¸ rÊt cao. §ã lµ chóng ta ®· biÖt vËn dông ®óng ®¾n quan ®iÓm toµn diÖn trong viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ngay tõ khi b¾t ®Çu ®æi míi. 15 n¨m ®æi míi (1986 - 2000) ®· cho nh©n d©n ta nhiÒu kinh nghiÖm quý b¸u. Nh÷ng bµi häc ®æi míi do c¸c §¹i héi VI, VII, VIII nªu lªn ®Õn nay vÉn cßn cã gi¸ trÞ lín. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi ph¶i kiªn tr× môc tiªu ®éc lËp vµ chñ nghÜa x· héi trªn nÒn t¶ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh. §øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n, thö th¸ch nh÷ng biÕn ®éng cña t×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc, §¶ng ta lu«n kiªn ®Þnh môc tiªu c¸ch m¹ng, vËn dông s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh trªn c¬ së ®ã x©y dùng c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ®æi míi. Chóng ta kiªn tr× b¶o vÖ nh÷ng truyÒn thèng quý b¸u cña d©n téc vµ nh÷ng thµnh tùu c¸ch m¹ng ®· ®¹t ®­îc, gi÷ v÷ng môc tiªu ®éc lËp d©n téc, v÷ng b­íc theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa. Kinh nghiÖm cho thÊy r»ng, ®«i khi chØ cÇn mét nh×n nhËn kh«ng ®óng, ng­îc l¹i cã khi chØ cÇn nhanh mét chót, biÕt chíp ®óng thêi c¬... th× còng cã thÓ ®¹t ®Õn th¾ng lîi kh«ng nhá. Chóng ta nhËn thøc r»ng, nh÷ng thµnh tùu mµ chóng ta ®¹t ®­îc qua 15 n¨m thùc hiÖn chiÕn l­îc kinh tÕ x· héi ®· ghi nhËn sù nç lùc v­ît bËc cña toµn §¶ng toµn d©n ta. §ång thêi nh÷ng tån t¹i vµ nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc mµ chóng ta ®· vµ sÏ gÆp ph¶i còng hÕt søc to lín ®ßi hái chóng ta ph¶i tiÕp tôc cè g¾ng nhiÒu h¬n n÷a nç lùc nhiÒu h¬n n÷a ®Ó nhÊt ®Þnh v­ît qua. Víi thùc tiÔn ®æi míi, tr­íc hÕt lµ ®æi míi t­ duy, nhËn thøc vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam ngµy mét râ rµng vµ ®Çy ®ñ h¬n. §iÒu nµy trªn thùc tÕ ®· trë thµnh mét nguån lùc ®Æc biÖt cã ý nghÜa b¶o ®¶m ho¹t ®éng kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cô thÓ trong sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. * Mét sè suy nghÜ ®Ó ph¸t triÓn c¸c yÕu tè theo quan ®iÓm toµn diÖn trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. Thùc tÕ cho thÊy, nhê vËn dông quan ®iÓm toµn diÖn trong viÖc h×nh thµnh ®ång bé c¸c yÕu tè thÞ tr­êng, h×nh thµnh c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ, nhÊt lµ c¸c c«ng cô vÒ ph¸p luËt, c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ.. ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh c«ng, cho chóng ta nhiÒu bµi häc trong viÖc x· héi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng rÊt quý gi¸. Tuy nhiªn, theo em hiÖn nay c¸c yÕu tè thÞ tr­êng tuy ®· ®­îc h×nh thµnh vÉn cßn s¬ khai vµ ch­a thËt ®ång bé, nhiÒu thÞ tr­êng míi b¾t ®Çu ho¹t ®éng nh­ thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng nhµ ë... do vËy trong thêi gian tíi Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn nhiÒu h¬n n÷a c¸c yÕu tè thÞ tr­êng cña nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Vµ theo em cÇn ph¶i hoµn thiÖn nhiÒu h¬n c¸c c«ng cô qu¶n lý ®· cã, nhÊt lµ c«ng cô ph¸p luËt, c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ... Thùc tiÔn chuyªn ®Ò triÕt häc nµy cho em thÊy vai trß cña quan ®iÓm toµn diÖn trong viÖc nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ vµ ph¸t triÓn c¸c sù vËt hiÖn t­îng lµ hÕt søc quan träng. Môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 I. Nh÷ng lý luËn vÒ quan ®iÓm toµn diÖn 2 1. C¬ së lý luËn 2 2. Yªu cÇu cña quan ®iÓm toµn diÖn 3 3. ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn cña quan ®iÓm toµn diÖn 3 II. VËn dông lý luËn vµo viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam 4 1. Kh¸i niÖm nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm. ThÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN 4 2. Thùc tr¹ng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam 6 3. TÝnh toµn diÖn trong x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 11 KÕt luËn 14 Lêi cam ®oan Em xin cam ®oan bµi tiÓu luËn nµy lµ do chÝnh tay em viÕt kh«ng sao chÐp bµi viÕt cña ng­êi kh¸c, kh«ng nhê ng­êi viÕt hé, kh«ng thuª viÕt. Em xin chÞu tr¸ch nhiÖm hoµn toµn vÒ lêi cam ®oan trªn./.