Xanh hóa nền công nghiệp: Vai trò của cộng đồng, thị trường và chính phủ

thҧi tӯ các hoҥt ÿӝng dӑc bӡ sông - mӝt sӕ nhà máy lӟn, nhiӅu nhà máy nhӓ, mӝt vài khu chăn nuôi và cӝng ÿӗng dân cѭ sӕng bên bӡ sông - làm cho nѭӟc càng vӅ cuӕi dòng càng bҭn hѫn. Do trình ÿӝ cӫa nhân viên và thӡi gian có hҥn, cѫ quan môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng chӍ tұp trung vào viӋc theo dõi nhӳng nguyên nhân chính gây ô nhiӉm nѭӟc chӭ không duy trì sӕ liӋu vӅ phát thҧi có thӇ có ӣ dòng sông. Ѭu tiên hàng ÿҫu cӫa cѫ quan môi trѭӡng là kim loҥi nһng, fecal coliforms, BOD và phӕt pho (Hình 6.1): hai chҩt ô nhiӉm ÿҫu tiên ÿe doҥ nghiêm trӑng ÿӃn sӭc khoҿ con ngѭӡi còn hai chҩt sau lҥi phá huӹ hӋ sinh thái. Cѫ quan môi trѭӡng yêu cҫu các nhà máy dӑc bӡ sông phҧi nӝp báo cáo ÿӏnh kǤ vӅ các chҩt thҧi và phҧi ÿѭӧc các nhà kiӇm toán bên ngoài xác nhұn. Nhӳng báo cáo này thѭӡng là chính xác vì cѫ quan môi trѭӡng lұp sә ÿen các nhà kiӇm toán không trung thӵc và không cho phép hӑ tiӃp tөc làm viӋc. Hӑ cNJng tiӃn hành thanh tra ngүu nhiên và bҩt ngӡ ÿӇ có thӇ phát hiӋn ÿѭӧc sai sót cӫa các bҧn báo cáo. XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ 127 Các thiӃt bӏ quan trҳc trên sông sӁ kiӇm tra lҥi sӕ liӋu báo cáo và ÿo ÿҥc ҧnh hѭӣng cӫa phát thҧi. Chúng ÿѭӧc thӵc hiӋn vӟi sӵ trӧ giúp cӫa các tiêu chuҭn, phҫn mӅm cѫ sӣ dӳ liӋu dӉ dàng sӱ dөng, và các mô hình thӕng kê do ÿӝi ngNJ kӻ thuұt cӫa cѫ quan môi trѭӡng chuҭn bӏ. ĈiӅu ÿó ÿã giúp theo dõi ô nhiӉm khi sӱ dөng các dӳ liӋu vӅ dòng chҧy, tәng lѭӧng, nhiӋt ÿӝ và các yӃu tӕ khác. ThiӃt bӏ quan trҳc ÿҫu tiên tҥi vùng thѭӧng lѭu trong hình 6.1 không ghi lҥi ÿѭӧc sӵ ô nhiӉm ÿáng kӇ nào (các mӭc ÿӅu báo màu xanh da trӡi). Các nhà quҧn lý biӃt rҵng có mӝt nhà máy lӟn chӃ biӃn thӵc phҭm ӣ vùng hҥ lѭu ÿã thҧi rҩt nhiӅu BOD xuӕng lòng sông, và xa hѫn nӳa vӅ phía hҥ lѭu sông có mӝt tә hӧp các nhà máy thuӝc da và dӋt cNJng thҧi nhiӅu kim loҥi nһng và BOD. ThiӃt bӏ quan trҳc thӭ 2 cho thҩy viӋc ÿә chҩt thҧi ra dòng sông có ҧnh hѭӣng ÿáng kӇ ÿӃn chҩt lѭӧng nѭӟc, và hӋ thӕng thông tin phân loҥi BOD ӣ mӭc màu da cam và kim loҥi nһng ӣ mӭc vàng. ThiӃt bӏ quan trҳc thӭ 3 ÿһt dѭӟi khu công nghiӋp và mӝt sӕ trang trҥi lӟn kӅ vӟi dòng sông ÿã phát hiӋn ra mӝt lѭӧng lӟn phӕt pho tӯ phân bón ngҩm ra sông, và hӋ thӕng ÿã phân loҥi chҩt thҧi này ӣ mӭc màu da cam. ThiӃt bӏ này còn chӍ ra rҵng dòng sông ÿã tӵ phân huӹ mӝt ít BOD, do ÿó BOD nâng lên màu vàng còn kim loҥi lên tӟi màu ÿӓ. Cuӕi cùng, dòng sông chҧy qua khu dân cѭ và các chҩt thҧi không qua xӱ lý chӭa ÿҫy BOD, fecal coliforms và phӕt pho tӯ xà phòng cӫa các gia ÿình lҥi tiӃp tөc ÿә vào. ThiӃt bӏ quan trҳc thӭ 4 cho thҩy BOD và coliforms ӣ mӭc màu ÿӓ, kim loҥi nһng ӣ mӭc màu da cam vì mӝt sӕ ÿã lҳng xuӕng ÿáy sông ÿӇ rӗi Hình 6.1 Quan trҳc ô nhiӉm QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH 128 sau ÿó xuҩt hiӋn trong tӃ bào cӫa cá. Phӕt pho có mӭc màu ÿӓ do chҩt thҧi nông nghiӋp và nѭӟc thҧi sinh hoҥt gây ra. Ӣ dѭӟi khu vӵc quan trҳc, dòng sông thӵc tӃ ÿã chӃt. Do bӏ nhiӉm các mҫm mӕng gây bӋnh, nѭӟc sông trӣ nên nguy hiӇm nӃu dùng cho các mөc ÿích sinh hoҥt, lѭӧng ôxy hoà tan trong nѭӟc cho cá quá thҩp hàm lѭӧng kim loҥi nһng quá cao gây nguy hiӇm cho ngѭӡi nӃu ăn các loҥi cá còn sӕng sót, và tҧo làm ҧnh hѭӣng tӟi mҫu và mùi cӫa nѭӟc sông. Nhӳng ngѭӡi dân sӕng ӣ hҥ lѭu sông sӁ phҧi chӏu mӝt cái giá rҩt ÿҳt do ô nhiӉm gây ra. Giӡ ÿây cѫ quan môi trѭӡng ÿang ÿӕi mһt vӟi 3 nhiӋm vө ÿҫu tiên: xác ÿӏnh nguӗn gây ô nhiӉm chính, giám sát phát thҧi và phân tích tác hҥi cӫa chúng ÿӃn chҩt lѭӧng môi trѭӡng. HӋ thӕng máy tính nӕi vӟi hӋ thӕng thông tin ÿӏa lý cho phép ngѭӡi sӱ dөng có các bҧng và bҧn ÿӗ báo cáo chҩt lѭӧng không khí xung quanh ӣ mӛi ÿiӇm trên dòng sông, cùng vӟi nhӳng thông tin vӅ ÿһc ÿiӇm, tình hình phát thҧi và tuân thӫ quy chӃ cӫa các cѫ sӣ gây ô nhiӉm (Hình 6.2). Lӵa chӑn kӃ hoҥch hành ÿӝng Mһc dҫu sӕ liӋu vӅ nguӗn ô nhiӉm và chҩt lѭӧng không khí xung quanh ÿã cung cҩp nhӳng thông tin quan trӑng, các nhà hoҥch ÿӏnh chính sách cҫn phҧi phân tích kӻ hѫn nӳa các kӃt quҧ thu ÿѭӧc nhҵm xác ÿӏnh hành ÿӝng ÿáp ӭng có chi phí hiӋu quҧ cao nhҩt. Theo hѭӟng ÿó, nhóm kӻ thuұt cӫa cѫ quan môi trѭӡng sӱ dөng cѫ sӣ dӳ liӋu và mô hình tӕt nhҩt có thӇ có ÿӇ ѭӟc tính tәn hҥi Hình 6.2 Thu thұp dӳ liӋu XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ 129 do ô nhiӉm gây ra cho sӭc khoҿ con ngѭӡi và sӵ mҩt ÿi cuӝc sӕng thuӹ sinh, các tiӋn nghi giҧi trí và sҧn lѭӧng kinh tӃ. Hӑ cNJng dӵa vào ÿһc ÿiӇm cӫa các cѫ sӣ gây ô nhiӉm ÿӇ xác ÿӏnh cѫ sӣ nào có thӇ ÿӕi phó nhanh và quҧn lý chһt chӁ hѫn vӟi chi phí thҩp (Hình 6.3). Các nhà hoҥch ÿӏnh chính sách cNJng phҧi tính ÿӃn các nhân tӕ này ÿӇ phát triӇn chiӃn lѭӧc nhҵm xác ÿӏnh các chҩt ô nhiӉm phҧi quҧn lý, các mөc tiêu chҩt lѭӧng môi trѭӡng, thӡi gian biӇu ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc nhӳng mөc tiêu này và các công cө quҧn lý thích hӧp: phí ô nhiӉm, khҧ năng mua bán các giҩy phép, hay các tiêu chuҭn phát thҧi. Các nhà quҧn lý môi trѭӡng cNJng phҧi quyӃt ÿӏnh tұp trung vào các nguӗn nào có lѭu ý ÿӃn nhӳng yӃu tӕ quan trӑng cӫa nhà máy nhѭ ngѭӡi làm thuê ÿӏa phѭѫng và các vҩn ÿӅ nhұy cҧm chính trӏ khác. Trong thӵc tӃ các nhà quҧn lý biӃt rҵng hiӋu quҧ công viӋc cӫa hӑ tuǤ thuӝc vào nhӳng phҧn hӗi liên tөc và hӛ trӧ lâu dài cӫa tҩt cҧ các nhóm chӏu ҧnh hѭӣng cӫa quҧn lý môi trѭӡng. 6.2 Tҥo liên minh cho sӵ thay ÿәi Tín nhiӋm là ÿiӅu không thӇ thay thӃ ÿѭӧc trong quҧn lý, bӣi vì ҧnh hѭӣng chính trӏ cӫa các nhà quҧn lý và hӛ trӧ ngân sách sӁ giҧm nhanh chóng nӃu công chúng biӃt rҵng cѫ quan môi trѭӡng tham nhNJng hoһc không có năng lӵc. Cѫ sӣ gây ô nhiӉm cNJng sӁ dӉ dàng không chӏu tuân thӫ các quy ÿӏnh nӃu sӵ tín nhiӋm không còn nӳa và phѭѫng tiӋn thông tin cNJng sӁ coi thѭӡng nhӳng thông tin do cѫ quan môi trѭӡng cung cҩp. Các nhà cҧi cách môi trѭӡng ÿã tìm ra 3 bí quyӃt ÿӇ duy trì sӵ tín nhiӋm: tұp trung, rõ ràng và có sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng. Ĉӕi vӟi các cѫ quan môi trѭӡng có nguӗn lӵc hҥn chӃ ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn, sӵ tұp trung tҥo ra cách bҧo vӋ tӕt nhҩt tránh mҳc nhӳng sai sót trong hoҥt ÿӝng và tránh bӏ mҩt uy tín. Các cѫ quan môi trѭӡng có thӇ tránh ÿѭӧc nhӳng phiӅn toái ÿáng kӇ nӃu hӑ tұp trung vào mӝt nhóm nhӓ các cѫ sӣ gây ô nhiӉm nghiêm trӑng, giӟi hҥn quҧn lý ÿӕi vӟi mӝt sӕ ít các chҩt ô nhiӉm chӫ yӃu, theo dõi sát sao các chҩt ô nhiӉm ÿó cùng vӟi sӵ tuân thӫ các quy ÿӏnh và báo cáo công khai vӅ các hoҥt ÿӝng cӫa hӑ. Ĉӕi vӟi các cѫ quan có tham vӑng vѭӧt quá nguӗn lӵc, khi nhìn vào có vҿ nhѭ ÿang hoҥt ÿӝng tӕt, nhѭng chӍ sau mӝt thӡi gian, uy tín cӫa hӑ mҩt ÿi do nhӳng lӛi hӑ mҳc phҧi và nhӳng phán xét sai có trong báo cáo công khai. Tính rõ ràng là yӃu tӕ thӭ 2 cӫa sӵ tín nhiӋm vì nó có thӇ tránh ÿѭӧc tham nhNJng. Tham nhNJng ӣ cҩp quҧn lý cao hѫn có thӇ kéo dài âm Ӎ mӝt thӡi gian mà không bӏ phát hiӋn, thұm chí ngay cҧ trong trѭӡng hӧp ngѭӡi quҧn lý trung thӵc thì viӋc giӳ bí mұt thông tin có thӇ làm mӝt sӕ thanh tra viên bӏ lôi kéo nhұn khoҧn hӕi lӝ vӟi mӭc lӟn hѫn lѭѫng cӫa hӑ rҩt nhiӅu. Không có thông tin ÿҥi chúng, ngѭӡi dân không có cách gì ÿӇ biӃt nhà quҧn lý môi trѭӡng làm cái gì. QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH 130 Giҧi pháp cho vҩn ÿӅ giӳ thông tin bí mұt là rõ ràng: nhҩt quán, không thiên vӏ khi thông báo phát thҧi cӫa cѫ sӣ gây ô nhiӉm, nhӳng ҧnh hѭӣng môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng, kӃt quҧ thanh tra, và các biӋn pháp cѭӥng chӃ. Chѭѫng 3 ÿã bàn vӅ các chѭѫng trình mӟi vӅ phә biӃn thông tin tҥi mӝt sӕ nѭӟc Châu Á và Châu Mӻ La tinh. Khung 6.1 mô tҧ quá trình ÿҧm bҧo ÿӝ tin cұy cho hӋ thӕng xӃp hҥng PROPER cӫa Inÿônêxia. Nhӳng thӱ nghiӋm chính sách trѭӟc ÿây ӣ Braxin ÿã làm sáng tӓ tҫm quan trӑng cӫa thông tin trong chѭѫng trình phә biӃn thông tin ô nhiӉm. Trong cuӕi nhӳng năm 70, các cѫ quan kiӇm soát ô nhiӉm cӫa Rio và São Paulo ÿã cӕ gҳng gây sӭc ép ÿӕi vӟi nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm nghiêm trӑng nhҩt bҵng cách nêu tên trên phѭѫng tiӋn thông tin ÿҥi chúng. Các cѫ sӣ này ÿã kiӋn 2 cѫ quan kiӇm soát ô nhiӉm. Tҥi São Paulo, chѭѫng trình cӫa CETESB ÿã vѭӧt qua thӱ thách trѭӟc toà do hӑ có nhӳng bҵng chӭng ÿáng tin cұy ÿӇ khҷng ÿӏnh công viӋc cӫa mình. Sau khi toà án bác bӓ vө kiӋn, phҫn lӟn các cѫ sӣ nҵm trong danh sách ÿen ÿã nhanh chóng giҧm ô nhiӉm ÿӇ rút tên mình khӓi danh sách này. Ngѭӧc lҥi, ӣ Rio, các sӕ liӋu cӫa FEEMA ÿѭa ra ÿã không ÿӫ sӭc thuyӃt phөc toà án. Vө kiӋn thҳng lӧi và chѭѫng trình cӫa Rio sөp ÿә3. Sӵ tham gia diӋn rӝng cNJng xây dӵng nên lòng tin cӫa cӝng ÿӗng. Chính trӏ và sân khҩu có cùng chung mӝt ÿһc ÿiӇm rҩt quan trӑng: mӝt khi ngѭӡi diӉn viên xuҩt hiӋn trên sân khҩn thì sӵ tӗn tҥi cӫa hӑ là mӝt phҫn cӫa vӣ kӏch. Khán Hình 6.2 Phân tích XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ 131 giҧ ÿã giao cho hӑ mӝt vai mà không thӇ không có lӡi bình luұn hay sӵ phán xét nào. Nhӳng nhà cҧi cách môi trѭӡng thành công ÿã khai thác nguyên tҳc này bҵng cách tҥo ra mӝt sân khҩu công khai vӟi nhӳng nhà lãnh ÿҥo tӯ các cӝng ÿӗng ÿӇ ÿѭѫng ÿҫu vӟi nhӳng vҩn ÿӅ ô nhiӉm nghiêm trӑng. Mӝt khi các nhà HӋ thӕng xӃp hҥng công khai cӫa Inÿônêxia ÿӕi vӟi các cѫ sӣ gây ô nhiӉm ÿã làm giҧm ÿáng kӇ phát thҧi và ÿã thu hút sӵ ӫng hӝ mҥnh mӁ cӫa công chúng. Tuy nhiên, chѭѫng trình này ÿã bӏ chұm mҩt mӝt năm, cho tӟi giӳa năm 1995, do các nhà lãnh ÿҥo cӫa BAPEDAL nhұn thҩy rҵng chѭѫng trình chӍ có thӇ thành công nӃu nhѭ cӝng ÿӗng hiӇu ÿѭӧc vӅ hӋ thӕng xӃp hҥng, tin cұy thông tin có ÿѭӧc và tín nhiӋm sӵ trung thӵc cӫa các nhà quҧn lý chѭѫng trình PROPER. ChiӃn lѭӧc cӫa hӋ thӕng xӃp hҥng dӵa vào truyӅn thông cӝng ÿӗng. Bҵng cách tәng kӃt nhӳng thông tin phӭc tҥp thành mӝt bҧng phân loҥi gӗm năm màu khác nhau, chѭѫng trình PROPER cho phép cӝng ÿӗng so sánh các cѫ sӣ gây ô nhiӉm cӫa ÿӏa phѭѫng và các ngành công nghiӋp. HӋ thӕng xӃp hҥng này cNJng làm cho phѭѫng tiӋn truyӅn thông dӉ dàng chӍ ra cѫ sӣ nào tuân thӫ qui chӃ quҧn lý và cѫ sӣ nào không. Tính toàn vҽn cӫa dӳ liӋu là mӝt thách thӭc ÿáng quan tâm.Vì cѫ quan môi trѭӡng ít nhiӅu thiӃu kinh nghiӋm vӅ thu thұp, ÿánh giá và phân tích khӕi lѭӧng lӟn thông tin, do ÿó trѭӟc khi ông Bӝ trѭӣng Bӝ Môi trѭӡng hài lòng vӅ hӋ thӕng xӃp hҥng này thì PROPER ÿã có mӝt sӕ bѭӟc khӣi ÿҫu không ÿúng. Cuӕi cùng, vӟi sӵ trӧ giúp cӫa các nhóm kӻ thuұt tӯ Ngân hàng ThӃ giӟi, Canada, Ôxtrâylia và Mӻ, BAPEDAL ÿã xây dӵng ÿѭӧc mӝt hӋ thӕng ÿáng tin cұy ÿӇ quan trҳc ghi chép và phân tích phát thҧi ô nhiӉm nѭӟc tӯ các nhà máy thí ÿiӇm. Nhҵm nâng cao tin cұy vӟi tҩt cҧ các nhóm liên quan, BAPEDAL ÿã xây dӵng mӝt qui trình chi tiӃt ÿӇ xác ÿӏnh xӃp hҥng thông qua ba cҩp kiӇm tra nhѭ sau: Hӝi ÿӗng cӕ vҩn vӟi các thành viên ÿѭӧc giӟi thiӋu tӯ viӋn hàn lâm, ngành công nghiӋp, các cѫ quan chính phӫ khác và các tә chӭc môi trѭӡng phi chính phӫ; Bӝ trѭӣng Bӝ Môi trѭӡng; cuӕi cùng là chính Tәng thӕng (Hình B6.1). Tӯ ÿó, bҧng xӃp hҥng ÿҫu tiên ÿѭӧc ÿѭa ra và nó rҩt có ý nghƭa trong cӝng ÿӗng doanh nghiӋp bӣi nó ÿã ÿѭӧc chính Tәng thӕng thông qua. Phѭѫng pháp xӃp hҥng kӻ lѭӥng này ÿã ÿѭӧc ÿӅn ÿáp. PROPER ÿã duy trì ÿѭӧc uy tín vӅ tính kiên ÿӏnh và khách quan, và cӝng ÿӗng ÿã tiӃp tөc ӫng hӝ hӋ thӕng xӃp hҥng này cho dù xҧy ra khӫng hoҧng vӅ tài chính và chính trӏ ӣ Inÿônêxia. Hình B6.1 Các bѭӟc xây dӵng chѭѫng trình PROPER Ngu͛n: Shakeb Afsah; BAPEDAL Khung 6.1 PROPER: Gây dӵng sӵ tín nhiӋm QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH 132 lãnh ÿҥo này ÿã lên sân khҩu, các ÿӕi thӫ cӫa cҧi cách môi trѭӡng không thӇ coi thѭӡng hӑ ÿѭӧc và sӵ có mһt cӫa hӑ giúp ÿҧm bҧo rҵng bҧn thân cѫ quan môi trѭӡng sӁ không bám vào các mӕi lӧi ích ÿһc biӋt nào. Tuy nhiên, dù viӋc mӣ rӝng sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng có tҫm quan trӑng, nhѭng không phҧi ÿѭӧc tҩt cҧ nhӳng ngѭӡi quҧn lý ÿӅu ӫng hӝ. QuyӅn lӵc hiӃm khi ÿѭӧc nhѭӡng lҥi mӝt cách tӵ nguyӋn và nhiӋm vө khó khăn nhҩt cӫa nhӳng ngѭӡi cҧi cách là thuyӃt phөc mӝt sӕ ÿӗng nghiӋp cӫa mình hӛ trӧ cùng tham gia phѭѫng pháp này. Mӝt hӋ thӕng quҧn lý hiӋu quҧ luôn thúc ÿҭy viӋc giao tiӃp 2 chiӅu vӟi nhӳng ngѭӡi tham gia. Khi các cӝng ÿӗng và thӏ trѭӡng tiӃp cұn ÿѭӧc tӟi thông tin môi trѭӡng thì sӭc ép tӯ nhiӅu phía có thӇ làm cho nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm giҧm lѭӧng phát thҧi nhanh chóng (Hình 6.4). Phҧn hӗi tӯ quҫn chúng cNJng mang tính quyӃt ÿӏnh: nhӳng ngѭӡi quҧn lý hiӋu quҧ cҫn phҧi hiӇu và hành ÿӝng dӵa trên mӕi quan tâm vӅ môi trѭӡng cӫa cӝng ÿӗng. Theo hѭӟng này, Bӝ Môi trѭӡng cӫa Mêhico ÿang thành lұp các trung tâm cӝng ÿӗng ÿӇ tӵ ÿӝng ghi nhұn, phân loҥi và chuyӇn nhӳng kiӃn nghӏ cӫa công dân vӅ tình trҥng ô nhiӉm ÿӃn cѫ quan chӭc năng thích hӧp. Nhӳng hӋ thӕng nhѭ vұy cho phép nhӳng ngѭӡi quҧn lý xác ÿӏnh ÿѭӧc nhӳng khu vӵc có vҩn ÿӅ nghiêm trӑng và cNJng cho phép ngѭӡi dân giám sát viӋc giҧi quyӃt các kiӃn nghӏ cӫa hӑ. 6.3 Các chính sách cҧi cách bӅn vӳng Thông thѭӡng rҩt khó duy trì các cҧi cách môi trѭӡng. Khi chính phӫ thay ÿәi thì thái ÿӝ cӫa các nhà lãnh ÿҥo cao cҩp ÿӕi vӟi quҧn lý môi trѭӡng cNJng có thӇ thay ÿәi theo. Thұm chí nӃu hӑ ӫng hӝ nhӳng chѭѫng trình ÿó, thì cNJng hiӃm có vӏ bӝ trѭӣng môi trѭӡng ÿѭӧc bә nhiӋm theo cѫ cҩu chính trӏ nào có ÿѭӧc hiӇu biӃt sâu sҳc vӅ ô nhiӉm môi trѭӡng. ĈӇ duy trì ÿѭӧc hiӋu quҧ thì chính các nhân viên trong cѫ quan môi trѭӡng phҧi liên tөc ÿѭa ra các chѭѫng trình, phát triӇn kӻ năng và các chiӃn lѭӧc ngân sách lâu dài cùng vӟi khҧ năng kӻ thuұt. Bҧo ÿҧm ngân sách Theo lý thuyӃt tài chính công cӝng truyӅn thӕng thì lӋ phí và tiӅn phҥt ô nhiӉm sӁ là khuyӃn khích cҫn thiӃt ÿӇ giҧm phát thҧi, nhѭng ÿiӅu ÿó cNJng có nghƭa rҵng ngѭӡi quҧn lý môi trѭӡng sӁ làm giҧm nguӗn thu cho ngân sách cӫa ÿӏa phѭѫng và quӕc gia. Tӯ nguӗn thu tӯ thuӃ và tiӅn phҥt, nhà nѭӟc có thӇ hӛ trӧ cho các chѭѫng trình xã hӝi, giáo dөc hoһc môi trѭӡng vӟi tӹ lӋ chi phí - lӧi ích cao nhҩt. NӃu chính phӫ có tҫm nhìn xa, thái ÿӝ trung lұp kiӇu Platon và hӋ thӕng hành chính thӕng nhҩt và hiӋu quҧ thì không ai có thӇ không ÿӗng ý vӟi cách tiӃp cұn này. ViӋc chi tiêu không chӍ dành cho các chѭѫng trình hiӋn tҥi mà cҧ XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ 133 cho ÿҫu tѭ dài hҥn và các nhà lұp kӃ hoҥch công cӝng cҫn ÿҧm bҧo ngân sách әn ÿӏnh. Thұt không may, có nhiӅu nhà quҧn lý, ÿһc biӋt là ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn, không sӕng trong mӝt thӃ giӟi nhѭ vұy: quá trình chính trӏ thѭӡng nѭӟc ÿôi, không әn ÿӏnh và dӉ xҧy ra khӫng hoҧng bҩt ngӡ làm mҩt ÿi các khoҧn ngân sách sҹn có. Các nhà quҧn lý cNJng phҧi ÿӕi mһt vӟi các thӱ thách liên tөc vӅ lӧi ích ÿang bӏ ÿe doҥ. Trong khi mӝt sӕ nhà công nghiӋp có tҫm nhìn chiӃn lѭӧc và ӫng hӝ phѭѫng thӭc quҧn lý hiӋu quҧ thì mӝt sӕ khác vүn còn lѭu luyӃn vӟi các lӧi ích trѭӟc mҳt. Nhӳng ngѭӡi cӭng ÿҫu cӭng cә nhҩt sӁ vұn ÿӝng các ÿӗng minh chính trӏ cӫa hӑ ÿӇ cҳt giҧm ngân sách cӫa các nhà quҧn lý, và rҩt có thӇ, trong sӕ này có cҧ các lãnh ÿҥo công ÿoàn coi viӋc kiӇm soát ô nhiӉm chһt chӁ hѫn chính là mӕi ÿe doҥ ÿӃn công viӋc làm. Hàng ngày phҧi ÿӕi diӋn vӟi chӭng thӵc tҥi trên, các nhà quҧn lý phҧi thѭӡng xuyên cӕ gҳng ÿӇ duy trì ÿѭӧc hoҥt ÿӝng kiӇm soát thông qua lӋ phí và phҥt ô nhiӉm bӣi vì chúng giúp hӑ bҧo ÿҧm các nguӗn kinh phí. ViӋc duy trì hoҥt ÿӝng kiӇm soát cNJng tҥo ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi hѫn cho các nhà quҧn lý thu tiӅn phҥt các cѫ sӣ gây ô nhiӉm. Mong muӕn cӫa cѫ quan môi trѭӡng giӳ các nguӗn thu trên ngoài vòng quҧn lý trung ѭѫng cNJng phù hӧp vӟi các nhà lãnh ÿҥo và doanh nghiӋp ÿӏa phѭѫng muӕn dùng nhӳng khoҧn thu ÿѭӧc cӫa ÿӏa phѭѫng ÿӇ hӛ trӧ các chѭѫng trình môi trѭӡng tҥi chӛ. Các nhà cҧi cách môi trѭӡng phҧi thѭӡng xuyên chú ý xem xét ÿӃn các quan ÿiӇm trên bӣi vì các doanh nghiӋp chӕng ÿӕi và các nhà lãnh ÿҥo có thӇ cҧn trӣ nhӳng chѭѫng trình mӟi. Hình 6.4 Phҧn ӭng vӟi viӋc xã hӝi hoá thông tin môi trѭӡng QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH 134 Chѭѫng 2 ÿã mô tҧ hӋ thӕng các quy ÿӏnh mӟi cӫa Côlombia ÿó là buӝc cѫ sӣ gây ô nhiӉm phҧi trҧ tiӅn cho mӛi ÿѫn vӏ phát thҧi. Theo hӋ thӕng dӵa trên các tiêu chuҭn, các cѫ quan môi trѭӡng vùng có quyӅn phҥt các nhà máy không tuân thӫ các quy ÿӏnh. Tuy nhiên, trong thӵc tӃ thì lҥi khác, bӣi vì các thӫ tөc cѭӥng chӃ thѭӡng nһng nӅ và rҩt dӉ bӏ tác ÿӝng do các thӫ ÿoҥn trì hoãn hӧp pháp. HӋ thӕng phí ô nhiӉm mӟi ÿã bӓ các hình phҥt tӝi phҥm: Nhà máy tӵ do gây ô nhiӉm nhѭng phҧi trҧ tiӅn, và mӭc phí ÿӫ cao ÿӇ có tác ÿӝng ÿáng kӇ ÿӃn các tính toán chí phí cӫa các nhà quҧn lý. Lҫn ÿҫu tiên khi hình thành chѭѫng trình này tҥi Bӝ Môi trѭӡng Côlombia, nhóm thiӃt kӃ ÿã tұp trung vào các vҩn ÿӅ kӻ thuұt ÿӇ ѭӟc lѭӧng chi phí giҧm ô nhiӉm và ÿһt các mӭc phí sao cho có thӇ giҧm ÿѭӧc ô nhiӉm ÿáng kӇ mà không làm cѫ sӣ gây ô nhiӉm bӏ phá sҧn. Tuy nhiên, khi nhóm này ÿi thӵc tӃ, ngay lұp tӭc hӑ nhұn ra rҵng vҩn ÿӅ chính sách ÿã làm lu mӡ các vҩn ÿӅ kӻ thuұt Bҧn thân nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm tӵ ÿѭa ra mӕi quan tâm chính: Khi hӑ trҧ tiӅn, thì ai sӁ nhұn sӕ tiӅn ҩy? Cѫ quan môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng lҥi qui lӛi cho mӝt vài quӻ, bӣi vì hӑ muӕn tách tài chính khӓi các qui trình cҩp quƭ. Các doanh nghiӋp ÿӏa phѭѫng và các nhà quҧn lý công cӝng chҩp nhұn ý tѭӣng này nhѭng lҥi tӯ chӕi chuyӇn tiӅn tӟi kho bҥc nhà nѭӟc. Hӑ ÿã không công nhұn lý lӁ rҵng các khoҧn phí có thӇ tӵ ÿӝng làm cҧi thiӋn môi trѭӡng khi khuyӃn khích các nhà máy giҧm thiӇu chi phí ÿӇ giҧm ô nhiӉm. Thay vào ÿó, hӑ xem khoҧn phí nhѭ mӝt sӵ mҩt mát tài chính mà hӑ chӍ có thӇ chӏu trong trѭӡng hӧp các khoҧn ÿó ÿѭӧc dùng ÿӇ ÿҫu tѭ tҥi ÿӏa phѭѫng cho sҧn xuҩt sҥch hѫn và xӱ lý nѭӟc thҧi. Không có sӵ hӛ trӧ tӯ phía các nhà công nghiӋp và các nhà quҧn lý công cӝng thì chѭѫng trình phí ô nhiӉm không có cѫ hӝi ÿӇ thӵc hiӋn. Tҥi các cuӝc ÿàm phán khó khăn, các cѫ quan môi trѭӡng khu vӵc ÿã lôi kéo ÿѭӧc các tә chӭc cӝng ÿӗng thành ÿӗng minh cӫa mình trên bàn ÿàm phán. Cuӕi cùng, các ÿҥi diӋn cӫa Bӝ Môi trѭӡng, các cѫ quan môi trѭӡng khu vӵc, các nhà công nghiӋp, các nhà quҧn lý công cӝng và các tә chӭc cӝng ÿӗng ÿã cӕ gҳng ÿѭa ra giҧi pháp cùng chҩp nhұn ÿѭӧc. Chѭѫng trình phí ô nhiӉm mӟi này sӁ hӛ trӧ “các quӻ loҥi trӯ ô nhiӉm khu vӵc” ÿӇ sӱ dөng cho các dӵ án môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng, sau khi ÿã dành mӝt phҫn cho ngân sách cӫa cѫ quan môi trѭӡng. Hình B 6.2 tәng kӃt nhӳng khuyӃn nghӏ cӫa Bӝ Môi trѭӡng vӅ viӋc sӱ dөng các quӻ ÿó và ÿѭӧc hҫu hӃt các nhà chӭc trách ÿӏa phѭѫng làm theo. Lý thuyӃt tài chính công cӝng không cho phép chuyӇn các nguӗn thu phí cho các dӵ án môi trѭӡng thuҫn tuý, nhѭng trong thӵc tӃ, các nhà thiӃt kӃ chѭѫng trình không có sӵ lӵa chӑn nào khác: không quӻ khu vӵc, không có chѭѫng trình. Bӝ Môi trѭӡng ÿã ÿӗng ý chѭѫng trình này và khéo léo ÿѭa mӝt trong nhӳng ngân hàng thѭѫng mҥi hàng ÿҫu cӫa Côlombia tham gia vào viӋc thu phí ô nhiӉm (theo tӍ lӋ phҫn trăm), quҧn lý tiӅn quӻ ÿӇ có tӍ lӋ lãi suҩt tӕi ÿa và chuyӇn chúng cho các dӵ án ÿã ÿѭӧc thông qua. Giҧi pháp này ÿã vӯa làm nhҽ bӟt gánh nһng cho các cѫ quan môi trѭӡng khu vӵc vӕn ít kinh nghiӋm trong viӋc phҥt tiӅn, thu tiӅn và trҧ tiӅn, lҥi vӯa khuyӃn khích cѫ sӣ gây ô nhiӉm thuӝc thành phҫn tѭ nhân phҧi trҧ tiӅn ÿӇ giӳ thang ÿiӇm uy tín. Hình B6.2 Sӱ dөng các khoҧn thu tӯ phí ô nhiӉm Ngu͛n: Colombian Environment Ministry Khung 6.2 Chia sҿ các quӻ ӣ Côlômbia XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ 135 Chѭѫng trình phí ô nhiӉm cӫa Côlombia ÿã có kӃt quҧ tӕt do các nhà quҧn lý, nhà công nghiӋp, và các nhà chӭc trách quҧn lý hӋ thӕng thoát nѭӟc ÿã nhҩt trí sӱ dөng mӝt phҫn tiӅn thu ÿѭӧc ÿӇ hӛ trӧ cho các cѫ quan quҧn lý môi trѭӡng vùng và ÿҫu tѭ phҫn còn lҥi cho các dӵ án môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng (Khung 6.2). Cho dù lý thuyӃt tài chính công cӝng truyӅn thӕng không ӫng hӝ cách tiӃp cұn ÿó nhѭng sӭc mҥnh cӫa chѭѫng trình rõ ràng ÿã có ҧnh hѭӣng lӟn hѫn nhѭӧc ÿiӇm cӫa chính lý thuyӃt này. Phí ô nhiӉm là bѭӟc tiӃn bӝ vѭӧt bұc vӅ hiӋu quҧ quҧn lý tҥi Côlombia và cѫ chӃ cҩp ngân sách ÿӏa phѭѫng ÿã ÿҧm bҧo tính әn ÿӏnh và hiӋu quҧ lâu dài ӣ mӝt vài khía cҥnh. Tuy nhiên, viӋc chҩp nhұn thӵc tӃ chính trӏ không có nghƭa là không phê phán bҩt kǤ mӝt kӃ hoҥch cҩp ngân sách nào. Nhӳng ngѭӡi thiӃt kӃ hӋ thӕng tҥi Côlombia ÿã nhҩn mҥnh viӋc ӭng dөng các tiêu chí lӧi ích - chi phí rõ ràng ÿӕi vӟi viӋc cҩp tài chính ÿӏa phѭѫng cho các dӵ án giҧm ô nhiӉm. Các dӵ án hӳu ích có thӇ bao gӗm các nhà máy xӱ lý nѭӟc thҧi công cӝng và hӛ trӧ cҧi thiӋn quҧn lý môi trѭӡng tҥi các doanh nghiӋp nhӓ và vӯa (Chѭѫng 4). Trong phҫn lӟn trѭӡng hӧp, có lӁ không nên cҩp vӕn vay cho các nhà máy tѭ nhân ÿӇ giҧm ô nhiӉm cuӕi ÿѭӡng ӕng. NhiӅu nghiên cӭu quӕc tӃ ÿã chӍ ra rҵng các nhà máy lӟn thѭӡng tiӃp cұn ÿӃn các quӻ ÿѫn giҧn chӍ vì nhân viên cӫa hӑ xây dӵng ÿѭӧc các ÿӅ xuҩt kӻ thuұt tӕt. Và theo mӝt cách nào ÿó nhӳng nhà máy này cNJng sӁ làm sҥch môi trѭӡng nӃu nhѭ phí ô nhiӉm hoһc nhӳng công cө khác tҥo ra ÿѭӧc cѫ chӃ khuyӃn khích xác ÿáng4. Các bài hӑc thành công Ba nѭӟc thӵc hiӋn các chѭѫng trình mӟi sӁ là ví dө minh hoҥ cho các khía cҥnh mang tính chính trӏ cӫa cҧi cách thành công5. Chѭѫng trình phí ô nhiӉm ӣ Côlombia ÿã phát triӇn mҥnh mӁ mӕi liên kӃt giӳa các nhóm liên quan trong nhiӅu vùng hành chính. Nhѭ ÿã nêu trong Chѭѫng 2, các nhà quҧn lý trong tӯng vùng ÿӭng ra dàn xӃp các cuӝc thѭѫng lѭӧng giӳa các ngành công nghiӋp và cӝng ÿӗng vӅ nhӳng mөc tiêu giҧm ô nhiӉm và lұp kӃ hoҥch ÿӇ tăng phí nӃu không ÿҥt ÿѭӧc các mөc tiêu này. Phѭѫng pháp cùng tham gia này ÿã tҥo ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ mҥnh mӁ cӫa cӝng ÿӗng ÿӕi vӟi chѭѫng trình và làm cho chѭѫng trình không bӏ lӋ thuӝc vào các ÿӕi thӫ chính trӏ và quan liêu. ĈӇ tăng cѭӡng sӵ ӫng hӝ cӫa cӝng ÿӗng, các nhà cә ÿӝng cho chѭѫng trình ÿã phҧi bә sung chѭѫng trình phә biӃn rӝng rãi cho cӝng ÿӗng giӕng nhѭ chѭѫng trình PROPER cӫa Inÿônêxia. Hӑ xem ÿó nhѭ mӝt phѭѫng thӭc hiӋu quҧ ÿӇ thӵc hiӋn giáo dөc môi trѭӡng cNJng nhѭ mӝt cách ÿӇ ÿӅ cұp tӟi sӵ không tin tѭӣng cӝng ÿӗng cӫa các cѫ quan nhà nѭӟc. Nhӳng ngѭӡi cә ÿӝng cho chѭѫng trình cNJng tin chҳc rҵng hiӇu biӃt chính xác hѫn vӅ nguӗn ô nhiӉm tҥi QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH 136 ÿӏa phѭѫng sӁ huy ÿӝng các cӝng ÿӗng chӕng lҥi các cѫ sӣ gây ô nhiӉm theo các kênh không chính thӭc, cNJng nhѭ ÿàm phán chính thӭc vӟi các cѫ sӣ gây ô nhiӉm vӅ các chӍ tiêu và phí ô nhiӉm. Tҥi Inÿônêxia, các nhà xây dӵng chѭѫng trình PROPER cNJng dӵa vào sӵ ӫng hӝ cӫa cӝng ÿӗng. Ban ÿҫu, mӝt vài tә chӭc môi trѭӡng phi chính phӫ sӧ rҵng viӋc chѭѫng trình sӱ dөng phѭѫng tiӋn truyӅn thông sӁ làm mҩt vai trò truyӅn thӕng cӫa hӑ nhѭ nhӳng nhà luұt sѭ cӫa cӝng ÿӗng. ĈӇ ÿҧm bҧo có ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ cӫa các tә chӭc phi chính phӫ, BAPEDAL, Cѫ quan môi trѭӡng cӫa Inÿônêxia ÿã mӡi các nhà lãnh ÿҥo cӫa các tә chӭc này cùng tham gia vào nhóm tѭ vҩn ÿӇ xem xét xӃp hҥng các cѫ sӣ công nghiӋp trѭӟc khi chúng ÿѭӧc ÿem ra công bӕ. Các tә chӭc phi chính phӫ ÿӅu ÿӗng ý bӣi vì hӑ có quan hӋ hӳu nghӏ lâu dài vӟi vӏ phó phө trách vӅ kiӇm soát ô nhiӉm cӫa BAPEDAL. BAPEDAL cNJng nhұn ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ cho chѭѫng trình PROPER tӯ phía nhӳng nhà doanh nghiӋp tiӃn bӝ. Nhӳng nhà thiӃt kӃ chѭѫng trình cNJng ÿã nhұn thҩy rҵng các công ty lӟn có công nghӋ hiӋn ÿҥi nhѭ PT Indah Kiat có thӇ có ÿiӇm xӃp hҥng cao trong chѭѫng trình PROPER (Chѭѫng 3) và hӑ cNJng mong rҵng các giám ÿӕc ÿiӅu hành cӫa nhӳng tұp ÿoàn này sӁ xem viӋc ӫng hӝ cho chѭѫng trình nhѭ mӝt lӧi thӃ cҥnh tranh. Ĉӕi vӟi các cѫ sӣ có ÿiӇm xӃp hҥng thҩp, nhóm PROPER cNJng không áp dөng phѭѫng pháp trӵc tiӃp ÿӇ tránh ÿӕi ÿҫu. Hӑ cӕ gҳng xác ÿӏnh nguyên nhân chính xác cӫa các ÿiӇm xӃp hҥng thҩp, gӧi ý mӝt phѭѫng pháp ÿӇ cҧi thiӋn chúng và cho thêm mӝt khoҧng thӡi gian trѭӟc khi thông báo chính thӭc thang ÿiӇm. Cán bӝ cӫa cѫ quan môi trѭӡng cNJng thѭӡng xuyên gһp gӥ vӟi các nhà quҧn lý công ty ÿӇ bày tӓ mӕi quan tâm cӫa hӑ. ĈӇ ÿҧm bҧo sӵ hӛ trӧ lâu dài, trong các hoҥt ÿӝng nhân Ngày Trái ÿҩt tҥi Inÿônêxia, Tәng thӕng Inÿônêxia ÿã tán thành xӃp hҥng ban ÿҫu cӫa chѭѫng trình PROPER, và Phó Tәng thӕng ÿã công bӕ rӝng rãi danh sách các cѫ sӣ có xӃp hҥng báo ÿӝng nhҩt. Các nhà xây dӵng chѭѫng trình Ecowatch tҥi Philippin cNJng có chiӃn lѭӧc tѭѫng tӵ. Tәng thӕng Philippin ÿã chính thӭc thông báo chѭѫng trình Ecowatch ÿӗng thӡi các nhà lãnh ÿҥo cӫa HiӋp hӝi Doanh nghiӋp Philippin cNJng khuyӃn khích các thành viên cӫa HiӋp hӝi tham gia Chѭѫng trình. Tәng thӕng ÿã thѭӡng xuyên nhҳc lҥi sӵ ӫng hӝ cӫa ông trong các bài phát biӇu cӫa mình. Chѭѫng trình cNJng ÿã dành thêm mӝt thӡi gian cho các nhà máy có thang ÿiӇm thҩp trѭӟc khi công bӕ danh sách. 6.4 Sӕng cùng thay ÿәi Chính trӏ luôn là nghӋ thuұt cӫa nhӳng ÿiӅu có thӇ, và không có cҧi cách nào vӅ chính sách môi trѭӡng có thӇ tiên ÿoán trѭӟc ÿѭӧc tҩt cҧ các sӵ kiӋn không may. Khӫng hoҧng chính trӏ ÿang là thӵc tӃ cuӝc sӕng ӣ nhiӅu quӕc gia XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ 137 Cҧi cách chính sách môi trѭӡng vүn dӉ bӏ tәn thѭѫng bӣi nhӳng ÿәi thay chính trӏ cho ÿӃn khi chúng ÿѭӧc thӇ chӃ hoá mӝt cách toàn diӋn. Hình 6.3 minh hoҥ viӋc mӣ rӝng bҫu cӱ ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn ÿã làm tăng tӕc ÿӝ thay ÿәi vӅ chính trӏ nhѭ thӃ nào. Tuy vұy nhӳng ví dө sau ÿây sӁ cho thҩy nhӳng chѭѫng trình mҥnh mӁ vӟi sӵ tham gia rӝng rãi cӫa công chúng ÿã tӗn tҥi qua các chính phӫ khác nhau. Côlombia Năm 1993, Quӕc hӝi Côlombia ÿã thành lұp Bӝ Môi trѭӡng và quan ÿiӇm “Ngѭӡi gây ô nhiӉm trҧ tiӅn” nhѭ mӝt nguyên tҳc cѫ bҧn cӫa bӝ luұt Côlombia. Năm 1997, Văn phòng Phân tích kinh tӃ thuӝc bӝ này ÿã chuyӇn nhӳng nguyên tҳc này thành chính sách bҵng cách thiӃt lұp chѭѫng trình phí ô nhiӉm trên toàn quӕc. ViӋc thӵc hiӋn ÿѭӧc bҳt ÿҫu năm 1998 khi CORNARE, Hình B6.3 Bҫu cӱ ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn Ngu͛n: IFES (1999) cѫ quan môi trѭӡng vùng gҫn Medellin ÿã thu phí phát thҧi các nhà máy. Tӯ khi chѭѫng trình này hoҥt ÿӝng ÿã có ba vӏ Bӝ trѭӣng môi trѭӡng khác nhau: ông Jose Vicente Mogollon (1996-1997), ông Eduardo Verano de la Rosa (1997-1998) và ông Juan May Maldonado (1998-ÿӃn nay). Ông Maldonado nhұn chӭc khi ông Andres Pastrana Arango thuӝc Ĉҧng Bҧo thӫ ÿánh bҥi ông Horacio Serpa thuӝc Ĉҧng Tӵ do ÿӇ giành quyӅn Tәng thӕng. Mһc dù hӋ thӕng hành chính quӕc gia ÿã thay ÿәi nhѭng viӋc hӛ trӧ cho chѭѫng trình phí ô nhiӉm vүn ÿѭӧc tiӃp tөc bӣi vì nhӳng ngѭӡi ӫng hӝ chѭѫng trình tҥi ÿӏa phѭѫng vүn còn các quyӅn lӵc chính trӏ. Inÿônêxia Năm 1993, phó giám ÿӕc BAPEDAL vӅ kiӇm soát ô nhiӉm ÿã ÿӋ trình chѭѫng trình PROPER lên Bӝ trѭӣng Bӝ Môi trѭӡng Inÿônêxia, ông Khung 6.3 Duy trì cҧi cách trong thay ÿәi chính trӏ QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH 138 ÿang phát triӇn, và nhӳng khӫng hoҧng bҩt ngӡ hoһc các lӵc lѭӧng chính trӏ lӟn hѫn có thӇ làm hӓng thұm chí cҧ nhӳng chѭѫng trình thành công có sӵ hӛ trӧ vӳng chҳc. Tҥi Ciudad Juárez, quyӃt ÿӏnh cӫa Chính phӫ Mêhicô vӅ viӋc ngӯng trӧ giá cho propan có thӇ làm hӓng mӝt chѭѫng trình ÿang thành công nhҵm thuyӃt phөc nhӳng ngѭӡi làm gҥch quy mô nhӓ chuyӇn sang sӱ dөng nhiên liӋu sҥch hѫn. Cuӝc khӫng hoҧng tài chính ӣ Inÿônêxia làm cho chi phí nhұp khҭu ÿҫu vào cho kiӇm soát ô nhiӉm cao hѫn và buӝc phҧi cҳt giҧm ngân sách cӫa các cѫ quan quҧn lý môi trѭӡng, do ÿó ÿã làm ÿҧo lӝn các kӃt quҧ thu ÿѭӧc tӯ chѭѫng trình PROPER. Tuy nhiên, có nhiӅu cҧi cách thành công ÿã chӭng tӓ tính әn ÿӏnh cao khi gһp phҧi biӃn ÿӝng lӟn vӅ chính trӏ, bao gӗm cҧ 3 chѭѫng Sarwono Kusumaatmadja. Sau khi Chѭѫng trình ÿѭӧc thiӃt kӃ mӝt cách cҭn thұn, nó ÿѭӧc ÿѭa ra thӵc hiӋn thӱ nghiӋm vào khoҧng giӳa năm 1995 và ÿѭӧc xem nhѭ mӝt thành công chính trӏ chӫ yӃu cӫa Chính phӫ Suharto. Sau ÿó, ÿӃn giӳa năm 1997, Inÿônêxia bӏ khӫng hoҧng tài chính và chính trӏ. Trong khoҧng thӡi gian hӛn loҥn này, chѭѫng trình PROPER ÿѭӧc ÿiӅu hành dѭӟi tay hai vӏ Bӝ trѭӣng mӟi: ông Wijoyo Sudasono và ông Sergir Panangian. Ông phó giám ÿӕc BAPEDAL, ngѭӡi ÿã xây dӵng PROPER ÿã rӡi khӓi cѫ quan này và bҧn thân chѭѫng trình này cNJng phҧi chӏu cҳt giҧm ngân sách cùng vӟi nhӳng chѭѫng trình môi trѭӡng khác. Tuy nhiên, sӵ hӛ trӧ cӫa dân chúng ÿӕi vӟi chѭѫng trình này vүn rҩt mҥnh mӁ và nó tiӃp tөc hoҥt ÿӝng. KӃ hoҥch ban ÿҫu nhҵm xӃp hҥng ÿѭӧc khoҧng 2000 nhà máy vào năm 2000 nay chӍ còn là ҧo vӑng, nhѭng chѭѫng trình sӁ xӃp hҥng cho khoҧng 500 nhà máy vào cuӕi năm 1999. Philippin Có rҩt nhiӅu nѭӟc quan tâm theo dõi sӵ phát triӇn cӫa chѭѫng trình PROPER, nhѭng không ai có thӇ gҫn hѫn nѭӟc láng giӅng Philippin. Năm 1996, Bӝ trѭӣng Bӝ Môi trѭӡng và Tài nguyên thiên nhiên (DENR), ông Victor Ramos ÿã phát ÿӝng mӝt chѭѫng trình tѭѫng tӵ, ÿѭӧc gӑi là Ecowatch. Tәng thӕng Fidel Ramos ÿã công khai ӫng hӝ chѭѫng trình này khi nó bҳt ÿҫu tұp trung vào ô nhiӉm hӳu cѫ nguӗn nѭӟc ӣ khu vӵc Thӫ ÿô. Trong vòng 18 tháng Ecowatch ÿã mӣ rӝng thu thұp thông tin tӯ 52 lên 83 cѫ sӣ gây ô nhiӉm chính và tӍ lӋ tuân thӫ qui ÿӏnh pháp luұt ÿã tăng tӯ 8 tӟi 58% . Sӵ khӣi ÿҫu thành công này ÿã thu hút ӫng hӝ rӝng rãi cӫa các phѭѫng tiӋn thông tin ÿҥi chúng, nhӳng ngѭӡi ÿӭng ÿҫu cӝng ÿӗng và các tә chӭc môi trѭӡng phi chính phӫ. Sau cuӝc bҫu cӱ năm 1998, Bӝ trѭӣng DENR, ông Ramos ÿã rӡi văn phòng cùng Tәng thӕng Ramos, và Tәng thӕng mӟi ÿѭӧc bҫu ông Jose Eìercito Estrada ÿã chӍ ÿӏnh ông Antonio Cerilles vào chӭc vө Bӝ trѭӣng cӫa DENR. Sau khi nhұn chӭc vө, chính quyӅn mӟi quyӃt ÿӏnh vүn tiӃp tөc chѭѫng trình Ecowacth bӣi vì rҩt nhiӅu cӱ tri cӫa hӑ ӫng hӝ chѭѫng trình này. HiӋn nay DENR ÿang lұp kӃ hoҥch ÿҭy nhanh viӋc mӣ rӝng chѭѫng trình này ÿӕi vӟi tҩt cҧ các nguӗn gây ô nhiӉm trên toàn quӕc. Khung 6.3 (TiӃp) XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ 139 trình ÿã ÿѭӧc thҧo luұn trong chѭѫng này (Khung 6.3). Chúng ta tin sӵ thành công này là do sӵ hӧp tác chính trӏ cӫa các nhà thiӃt kӃ chѭѫng trình và hӑ ÿã tôn trӑng 3 nguyên tҳc cѫ bҧn cӫa phѭѫng thӭc quҧn lý mӟi: tұp trung, rõ ràng và có sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng. Tài liӋu tham khҧo Hanrahan, D., M. Keene, D. Shaman, and D. Wheeler, 1998, “Developing Partnerships for Effective Pollution Management,” Environment Matters at the World Bank, Annual Review. IFES (Intemational Foundation for Election Systems), 1999, “IFES E1ections Ca1endar,” available at Lovei, M., 1995, “Financing Pollution Abatement: Theory and Practice,” World Bank Environment Department Paper, No. 28 Von Amsberg, J., 1996, Brazil: Managing Environmental Pollution in the State of Rio de Janeiro, World Bank, Brazil Department, Report No. 15488-BR, August. ------, 1997, Brazil: Managing Pollution Problems, The Brown Environmental Agenda, World Bank, Brazil Department, Report No. 16635-BR, June. World Bank, 1999, Pollution Prevention and Abatement Handbook (Preliminary Version), available at Wheeler, D., 1997, “Information in Pollution Management: The New Model,” in Von Amsberg (1997). Ghi chú 1 Thҧo luұn tәng hӧp vӅ nhӳng vҩn ÿӅ cӫa FEEMA, xem cuӕn Von Amsberg (1996). 2 Thҧo luұn cө thӇ hѫn vӅ phѭѫng pháp mӟi, xem Hanrahan, Keene, Shaman và Wheeler (1998) và Ngân hàng ThӃ giӟi (1999). 3 Phӓng vҩn các thành viên cӫa CETESB và FEEMA. 4 Thҧo luұn chi tiӃt vӅ vҩn ÿӅ này, xem Lovei (1995). 5 Nhӳng ví dө trong cuӕn sách này ÿѭӧc rút ra tӯ kinh nghiӋm cӝng tác cӫa các tác giҧ vӟi các cѫ quan môi trѭӡng Côlombia, Inÿônêxia và Philippin. Mô hình mӟi Chѭѫng 7 Xanh hoá Công nghiӋp: Mӝt mô hình mӟi Khi nhìn vӅ tѭѫng lai vӟi niӅm lҥc quan khiêm tӕn, chúng ta có thӇ hình dung rҵng dân sӕ thӃ giӟi sӁ khoҧng 10 tӍ vào năm 2050. Ngày nay, khoҧng mӝt nӱa dân sӕ sӕng ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn, và mӝt nӱa thӃ kӹ vӟi mӭc tăng trѭӣng 5% năm giúp hӑ có mӭc thu nhұp vào khoҧng 4.000 USD trên ÿҫu ngѭӡi - gҩp hai lҫn mӭc cӫa các nѭӟc có thu nhұp ÿҫu ngѭӡi trung bình ӣ cuӕi thӃ kӹ này. Mӑi ngѭӡi vүn mong ѭӟc có thu nhұp cao hѫn, và chӃ ngӵ ÿѭӧc nghèo khә. Có ai lҥi không tán dѭѫng viӉn cҧnh nhѭ thӃ? Ĉáng ra ÿiӅu ÿó có thӇ thành sӵ thұt vì rҩt nhiӅu nѭӟc ÿҥt ÿѭӧc mӭc tăng trѭӣng 5% tӯ năm 1950. Nhѭng bóng mây ÿen ÿã hiӋn ra khi chúng ta nhұn ra rҵng kӏch bҧn này sӁ làm tăng ÿҫu ra 25 lҫn và mӝt cách tiӅm tàng làm tăng ÿáng kӇ mӭc ÿӝ ô nhiӉm. Phҧn ӭng lҥi các con sӕ nêu trên, có mӝt sӕ ngѭӡi cho rҵng phҫn nghèo khә cӫa thӃ giӟi sӁ không bao giӡ ÿѭӧc hѭӣng thө sӵ phӗn thӏnh thӵc sӵ bӣi vì nӅn văn minh công nghiӋp sӁ gһp phҧi các thҧm hoҥ vӅ môi trѭӡng. Câu chuyӋn ÿҫy ÿӫ vӅ môi trѭӡng và phát triӇn vүn chѭa ÿѭӧc nói ÿӃn và chúng ta không thӇ ÿҧm bҧo vӅ mӝt kӃt cөc có hұu. ViӋc nóng lên toàn cҫu, tàn phá rӯng, mҩt ÿa dҥng sinh hӑc và nhӳng vҩn ÿӅ khác vүn còn ÿang ÿe doҥ chúng ta. Công viӋc cӫa chúng ta là phҧi tұp trung vào mӝt chѭѫng trong câu chuyӋn này và mӝt câu hӓi cѫ bҧn: liӋu các cӝng ÿӗng xã hӝi có thӇ kiӇm soát ÿѭӧc ô nhiӉm công nghiӋp ÿӏa phѭѫng, chӭ không phҧi toàn cҫu, trong giӟi hҥn cho phép trong khi vүn tiӃp tөc phát triӇn công nghiӋp? Ĉӕi vӟi câu hӓi này, ít nhҩt, câu trҧ lӡi là ÿѭӧc - nӃu chúng ta sáng suӕt và thұn trӑng. Chúng ta lҥc quan bӣi xanh hoá công nghiӋp không phҧi là sӵ tѭӣng tѭӧng trong tѭѫng lai. Tҥi bҩt cӭ quӕc gia nào, không quan trӑng giҫu nghèo, mӝt vài nhà máy ÿã hoҥt ÿӝng vӟi các tiêu chuҭn môi trѭӡng quӕc tӃ và rҩt nhiӅu xí nghiӋp làm ăn có lãi tuân thӫ theo các qui chӃ quҧn lý ô nhiӉm cӫa quӕc gia. Hѫn thӃ nӳa, các nghiên cӭu sâu sҳc ÿã chӍ ra rҵng các chính sách kinh tӃ và môi trѭӡng tӕt, tұp trung có thӇ làm tăng ÿáng kӇ sӕ lѭӧng nhӳng nhà máy nhѭ vұy. XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: MӜT MÔ HÌNH MӞI 142 Mӝt sӕ phѭѫng pháp nhѭ vұy dүn ÿӃn cҧi cách vӅ chính sách kinh tӃ quӕc gia, mӝt sӕ thì lҥi ÿòi hӓi có cách tiӃp cұn ÿәi mӟi và hiӋu quҧ - chi phí ÿӕi vӟi quҧn lý chính thӭc, mӝt sӕ khác thì lҥi khai thác quyӅn lӵc cӫa cӝng ÿӗng và thӏ trѭӡng ÿӇ tác ÿӝng ÿӃn cѫ sӣ gây ô nhiӉm thông qua các kênh không chính thӭc. Trong bҧn báo cáo này, chúng tôi ÿã nhҩn mҥnh mӝt vài chѭѫng trình ÿәi mӟi có khҧ năng làm giҧm ô nhiӉm. Các dӵ án thӱ nghiӋm ÿang ÿѭӧc tiӃn hành trên diӋn rӝng do có nhiӅu nѭӟc quyӃt ÿӏnh thӱ nghiӋm phѭѫng pháp mӟi này và nhӳng kinh nghiӋm rӝng hѫn sӁ giúp chúng ta nâng cao hiӇu biӃt vӅ các mһt mҥnh và hҥn chӃ cӫa các chѭѫng trình này. HiӋn tҥi, chúng ta có thӇ nói rҵng các kӃt quҧ thu ÿѭӧc tҥi thӡi ÿiӇm này là rҩt hӭa hҽn. Chúng cho thҩy rҵng hành ÿӝng phӕi hӧp trên ba mһt trұn - cҧi cách kinh tӃ, quҧn lý chính thӭc và không chính thӭc - có thӇ làm giҧm ÿáng kӇ ô nhiӉm công nghiӋp, thұm chí ӣ cҧ quӕc gia rҩt nghèo. 7.1 Chìa khoá cӫa sӵ tiӃn bӝ Sӵ tiӃn bӝ bӅn vӳng trong lƭnh vӵc kiӇm soát ô nhiӉm ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn rõ ràng còn tuǤ thuӝc vào viӋc so sánh các lӧi ích và các chi phí cӫa nó ÿӕi vӟi các khoҧn ÿҫu tѭ xã hӝi khác. Nhұn nghiên cӭu tӯ Bҳc Kinh ÿӃn São Paulo gҫn ÿây ÿã xác nhұn rҵng viӋc giҧm các chҩt ô nhiӉm ÿһc biӋt nguy hҥi là mӝt ÿҫu tѭ ÿúng ÿҳn tҥi nhiӅu khu ÿô thӏ. Tuy nhiên, viӋc bҳt tҩt cҧ các chҩt gây ô nhiӉm phҧi tuân theo mӑi ÿiӅu kiӋn là không kinh tӃ và không bӅn vӳng . Các nhà quҧn lý có các kӻ năng và nguӗn lӵc hҥn chӃ, và hӑ sӁ nhanh chóng bӏ mҩt ÿi sӵ ӫng hӝ vӅ mһt chính trӏ nӃu nhѭ công chúng cho rҵng hӑ làm viӋc tuǤ tiӋn, không công bҵng hoһc cung cҩp thông tin sai. Tҥi Inÿônêxia, chѭѫng trình phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng PROPER ÿã chӭng tӓ ҧnh hѭӣng cӫa chiӃn lѭӧc tұp trung vào viӋc theo dõi và báo cáo ÿҫy ÿӫ vӅ mӝt sӕ chҩt gây ô nhiӉm nguy hҥi cӫa nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm lӟn. ĈӇ duy trì ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ vӅ mһt chính trӏ, cѫ quan môi trѭӡng cҫn phҧi chuҭn bӏ các thông tin ÿáng tin cұy, giáo dөc công chúng vӅ trҧ giá môi trѭӡng và khuyӃn khích sӵ tham gia rӝng rãi trong viӋc xác ÿӏnh các mөc tiêu. Sӵ tham gia nhѭ vұy ÿóng mӝt vai trò quan trӑng trong viӋc duy trì uy tín cӫa hӋ thӕng phí ô nhiӉm cӫa Côlombia, EcoWatch cӫa Philippin và chѭѫng trình PROPER cӫa Inÿônêxia. Ví dө, trong chѭѫng trình PROPER, các bên liên quan có cѫ hӝi ÿѭӧc biӃt xӃp hҥng cӫa các nhà máy trѭӟc khi chúng ÿѭӧc ÿem ra công bӕ, ÿiӅu này buӝc cѫ quan môi trѭӡng phҧi có hӋ thӕng nghiêm ngһt ÿӇ thu thұp, phân tích và báo cáo sӕ liӋu. Và cNJng nhѭ trѭӡng hӧp cӫa Ciudad Juárez ӣ Mêhicô cho thҩy sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng vào quҧn lý sӁ hӛ trӧ các mөc tiêu, cung cҩp thông tin vӅ nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm tҥi ÿӏa phѭѫng và bҧo vӋ cѫ quan môi trѭӡng trѭӟc áp lӵc chính trӏ. XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ 143 Nӛ lӵc bӅn bӍ cӫa FEEMA tҥi Rio de Janeiro ÿã cho thҩy rҵng mӕi quan hӋ tӕt vӟi lãnh ÿҥo các doanh nghiӋp cNJng rҩt quan trӑng, bӣi các hiӋp hӝi công nghiӋp thѭӡng có nhӳng ÿòn chính trӏ ÿӇ bác bӓ chѭѫng trình kiӇm soát ô nhiӉm. Các nhà quҧn lý cNJng sӁ tìm thҩy liên minh ÿѭѫng nhiên trong sӕ các giám ÿӕc ÿiӅu hành cӫa các hãng có vӏ trí thӏ trѭӡng phө thuӝc vào sӵ tuân thӫ môi trѭӡng. Vì ÿã trҧ tiӅn cho sҧn xuҩt sҥch hѫn, lãnh ÿҥo cӫa các hãng này sӁ ӫng hӝ nhӳng biӋn pháp yêu cҫu nhӳng nӛ lӵc tѭѫng tӵ tӯ phía các ÿӕi thӫ cҥnh tranh. Thúc ÿҭy các sáng kiӃn cӫa cѫ sӣ gây ô nhiӉm Cuӕi cùng và quan trӑng nhҩt là cҫn phҧi hiӇu rҵng các nhà quҧn lý các nhà máy cNJng không ӫng hӝ ô nhiӉm bӣi vì hӑ cNJng sӕng trong môi trѭӡng không khí và nѭӟc hôi hám, nhѭng hӑ phҧi cӕ gҳng ÿӇ giҧm thiӇu chi phí. Ӣ cҩp nhà máy các khoҧn phҥt biên theo dӵ tính (MEP) có chiӅu hѭӟng tăng lên cùng vӟi cѭӡng ÿӝ phát thҧi. Nhѭng khi các nhà quҧn lý giҧm phát thҧi thì hӑ cNJng làm tăng chi phí biên giҧm ô nhiӉm (MAC) cӫa nhà máy - là giá phҧi trҧ cho viӋc làm giҧm ÿѫn vӏ ô nhiӉm tiӃp theo. Vì vұy các nhà quҧn lý cӕ gҳng giҧm thiӇu tәng chi phí bҵng cách ÿiӅu chӍnh phát thҧi cho ÿӃn mӭc MAC tѭѫng ÿѭѫng MEP. Nhà nѭӟc có nhiӅu ÿiӅu kiӋn ÿӇ tác ÿӝng ÿӃn viӋc cân bҵng chi phí cҩp nhà máy bҵng cách giҧm MAC hay tăng MEP (Hình 7.1). Nhà nѭӟc có thӇ giҧm MAC thông qua các cҧi cách quӕc gia nhѭ tӵ do hoá thѭѫng mҥi, tѭ nhân hoá công nghiӋp, và thúc ÿҭy thӏ trѭӡng chӭng khoán mӟi. Các nghiên cӭu tҥi Trung Quӕc, Ҩn Ĉӝ, Mêhicô, Inÿônêxia và các nѭӟc ÿang phát triӇn khác ÿã chӭng minh sӭc mҥnh cӫa biӋn pháp này. Nhӳng cҧi cách kinh tӃ không phҧi là liӅu thuӕc chӳa bách bӋnh bӣi vì mӝt vài chính sách có thӇ sinh ra các tác ÿӝng ngѭӧc lҥi ÿӃn môi trѭӡng. Ví dө, tҥi Ciudad Juárez, quyӃt ÿӏnh cӫa Chính phӫ Mêhicô thôi trӧ cҩp cho viӋc dùng khí propan ÿã giáng mӝt ÿòn chí mҥng cho chiӃn dӏch sҧn xuҩt gҥch sҥch hѫn tҥi ÿӏa phѭѫng. Cҧi cách kinh tӃ quӕc gia có thӇ góp phҫn vào cuӝc ÿҩu tranh chӕng gây ô nhiӉm bҵng cách lѭӡng trѭӟc các tác ÿӝng và phӕi hӧp vӟi các cѫ quan môi trѭӡng ÿӇ ngăn chһn chúng. Các biӋn pháp thích hӧp có thӇ bao gӗm viӋc tăng cѭӡng quҧn lý chính thӭc tҥi nhӳng nѫi bӏ ҧnh hѭӣng nghiêm trӑng, ӫng hӝ viӋc phә biӃn rӝng rãi hѫn thông tin vӅ môi trѭӡng, làm chұm viӋc thӵc hiӋn các cҧi cách mҥo hiӇm môi trѭӡng, trong khi các cѫ quan môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng thích nghi ÿӕi vӟi nhӳng yêu cҫu mӟi. Sӵ phӕi hӧp các cҧi cách kinh tӃ vӟi các chính sách môi trѭӡng ÿòi hӓi sӵ cӝng tác chһt chӁ cӫa mӝt sӕ bӝ liên quan. Mӝt ÿѫn vӏ tѭ vҩn vӅ môi trѭӡng ÿѭӧc thành lұp chính thӭc cho các bӝ trѭӣng kinh tӃ chӫ chӕt có thӇ là mӝt ÿҧm bҧo tӕt cho viӋc các chѭѫng trình cҧi cách kinh tӃ sӁ kӃt hӧp chһt chӁ vӟi nhӳng vҩn ÿӅ quan tâm nhѭ ÿã nêu. Ӣ cҩp ngành, chính phӫ có thӇ giҧm MAC bҵng cách hӛ XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: MӜT MÔ HÌNH MӞI 144 trӧ ÿào tҥo quҧn lý môi trѭӡng cho các doanh nghiӋp nhӓ và vӯa. Ví dө cӫa Guadalajara ӣ Mêhicô ÿã cho thҩy rҵng các chѭѫng trình kiӇu nhѭ vұy có thӇ là phҫn bә sung chi phí - hiӋu quҧ cho quҧn lý thông thѭӡng. Tuy nhiên kinh nghiӋm ÿѭӧc ÿúc kӃt vүn còn chѭa ÿҫy ÿӫ. Các nghiên cӭu chѭѫng trình thӱ nghiӋm nhiӅu hѫn nӳa sӁ rҩt cҫn thiӃt ÿӇ ÿánh giá nhӳng ÿiӇm mҥnh và các hҥn chӃ cӫa công tác ÿào tҥo quҧn lý môi trѭӡng trong ÿiӅu kiӋn cӫa các nѭӟc ÿang phát triӇn khác nhau. Ӣ cҩp nhà máy, ngѭӡi quҧn lý có thӇ tăng MEP thông qua kênh chính thӭc và không chính thӭc. Trong sӕ các công cө dӵa vào thӏ trѭӡng thì phí ô nhiӉm làm giҧm phát thҧi vӟi mӭc chi phí thҩp nhҩt bӣi vì chính nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy sӁ quyӃt ÿӏnh vҩn ÿӅ này. Nhӳng bài hӑc thành công ӣ Trung Quӕc, Côlombia và Philippin ÿã cho thҩy phí ô nhiӉm rҩt khҧ thi và hiӋu quҧ tҥi các nѭӟc ÿang phát triӇn. Các giҩy phép ô nhiӉm mua bán ÿѭӧc cNJng có tác dөng, tuy nhiên vӅ mһt này vүn chѭa có tài liӋu nào ÿúc kӃt nhӳng kinh nghiӋm thành công tҥi các nѭӟc ÿang phát triӇn. Cho dù mӕi quan tâm tӟi công cө dӵa vào thӏ trѭӡng ÿang phә biӃn, nhѭng ÿôi lúc các nhà quҧn lý vүn tiӃp tөc dӵa vào cách quҧn lý dӵa trên các tiêu chuҭn. Trong trѭӡng hӧp nhѭ vұy thì các chѭѫng trình có mөc ÿích giӕng nhѭ cách tiӃp cұn ABC cӫa São Paulo ÿã chӭng minh rҵng cách quҧn lý truyӅn thӕng có thӇ có hiӋu quҧ hӧp lý nӃu nhѭ giám sát và cѭӥng chӃ tұp trung vào các nguӗn ô nhiӉm lӟn vӟi chí phí giҧm ô nhiӉm thҩp. Hình 7.1 Phѭѫng án lӵa chӑn chính sách kiӇm soát ô nhiӉm XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ 145 Các nhà quҧn lý có thӇ khuyӃn khích phѭѫng thӭc quҧn lý không chính thӭc bҵng cách ÿѭa ra các thông tin ÿáng tin cұy và dӉ hiӇu vӅ các nguӗn ô nhiӉm và các tác ÿӝng cӫa chúng. Cҧ hai chѭѫng trình EcoWatch ӣ Philippin và PROPER ӣ Inÿônêxia ÿã cho thҩy viӋc ÿѭa thông tin ÿӃn cӝng ÿӗng có thӇ tҥo ra tác ÿӝng mҥnh mӁ ngay cҧ khi quҧn lý chính thӭc yӃu kém bӣi vì nó giành ÿѭӧc các chuҭn mӵc xã hӝi và các lӵc lѭӧng thӏ trѭӡng trong viӋc ép các cѫ sӣ gây ô nhiӉm phҧi làm sҥch. Chѭѫng trình thông tin cӝng ÿӗng còn mang lҥi lӧi ích là có ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ chính trӏ cho kiӇm soát ô nhiӉm bҵng cách giáo dөc cӝng ÿӗng và làm tăng tín nhiӋm cӫa các cѫ quan môi trѭӡng. 7.2 Mô hình mӟi cho viӋc kiӇm soát ô nhiӉm Sӵ gia tăng các kênh chính thӭc và không chính thӭc ÿang tҥo ra mӝt mô hình kiӇm soát ô nhiӉm mӟi có hiӋu quҧ (Hình 7.2). Trong mô hình này, quҧn lý có nhiӅu thông tin hѫn và minh bҥch hѫn. Khi mӝt cѫ quan môi trѭӡng sӱ dөng tác ÿӝng ҧnh hѭӣng thông qua các kênh khác nhau, ÿѭӧc thành lұp chính thӭc thì nó giӕng nhѭ mӝt cѫ quan ÿiӅu ÿình hѫn là chuyên quyӅn. Các ÿҥi diӋn cӫa cӝng ÿӗng cùng ngӗi ÿàm phán vӟi các nhà quҧn lý môi trѭӡng và các nhà quҧn lý nhà máy. Các hãng thӏ trѭӡng cNJng tҥo ra sӵ hiӋn diӋn cӫa mình thông qua các quyӃt ÿӏnh cӫa ngѭӡi tiêu dùng, các chӫ ngân hàng và nhӳng nhóm liên quan. Mô hình mӟi trao quyӅn lӵc cho ngѭӡi làm chính sách bӣi vì nó cho hӑ nhiӅu sӵ chӑn lӵa ÿӇ cҧi thiӋn viӋc thӵc hiӋn các vҩn ÿӅ môi trѭӡng công nghiӋp. Nhѭng mô hình này cNJng ÿһt ra trách nhiӋm mӟi: suy nghƭ chiӃn lѭӧc vӅ lӧi ích và chi phí cӫa kiӇm soát ô nhiӉm; cam kӃt mҥnh mӁ cho giáo dөc và tham gia cӫa công chúng; sӵ hiӇu biӃt , sӱ dөng tұp trung công nghӋ thông tin; và sҹn sàng chҩp nhұn các cách tiӃp cұn mӟi nhѭ phí ô nhiӉm và phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng . Dƭ nhiên, các nhà quҧn lý môi trѭӡng luôn luôn giӳ trách nhiӋm quan trӑng vӅ giám sát và cѭӥng chӃ. Nhѭng trong tѭѫng lai, hӑ sӁ sӱ dөng các nguӗn lӵc nhiӅu hѫn ÿӇ tăng MEP thông qua quҧn lý không chính thӭc, ÿӇ giҧm MAC thông qua sӵ ӫng hӝ cӫa các xí nghiӋp nhӓ ÿӕi vӟi quҧn lý môi trѭӡng ÿã ÿѭӧc cҧi thiӋn, và ÿӇ thúc ÿҭy cҧi cách kinh tӃ bӅn vӳng bҵng cách làm viӋc gҫn gNJi hѫn nӳa vӟi các nhà làm chính ô nhiӉm giҧm ÿӅu ÿһn khi thu nhұp ÿҫu ngѭӡi tăng. Nhѭng phát triӇn kinh tӃ ÿòi hӓi phҧi có thӡi gian và các nѭӟc nghèo phҧi chӏu ÿӵng sӵ ô nhiӉm nһng nӅ ngay tӯ bây giӡ. Bҵng chӭng cӫa Trung Quӕc, Mêhicô và mӝt sӕ nѫi khác ÿã cho thҩy giáo dөc là ÿòn bҭy mҥnh mӁ ÿӇ cҧi thiӋn tình hình trong thӡi gian gҫn ÿây: thұm chí ngѭӡi dân nghèo cNJng không chҩp nhұn ô nhiӉm mӝt cách thө ÿӝng nӃu hӑ ÿѭӧc thông báo tӕt vӅ nguӗn ô nhiӉm và các tác ÿӝng cӫa chúng. Thông qua giáo dөc công chúng và duy trì các tiêu chuҭn môi trѭӡng thích hӧp, chính phӫ cӫa các nѭӟc XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: MӜT MÔ HÌNH MӞI 146 nghèo có thӇ giúp ÿҧm bҧo các tiӋn nghi và giá trӏ con ngѭӡi cѫ bҧn trong quá trình tiӃn ÿӃn nӅn công nghiӋp xanh hѫn. 7.3 Vai trò cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi Ngân hàng ThӃ giӟi góp phҫn ÿáng kӇ trong kiӇm soát ô nhiӉm công nghiӋp tҥi mӝt vài lƭnh vӵc. Bҵng cách khuyӃn khích các quӕc gia chҩp nhұn cҧi cách kinh tӃ cҫn thiӃt, Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã tác ÿӝng ÿӃn phҫn ҭn cӫa ô nhiӉm. VӅ lâu dài thì sӵ hӛ trӧ các chính sách ÿӏnh hѭӟng tăng trѭӣng sӁ khuyӃn khích các cӝng ÿӗng thӏnh vѭӧng hѫn kiӇm soát ô nhiӉm chһt chӁ hѫn. Nhѭng Ngân hàng cNJng biӃt rҵng không phҧi mӑi cҧi cách kinh tӃ ÿӅu có các tác ÿӝng tӕt trong thӡi gian ngҳn. Gҫn ÿây Ngân hàng ÿã xem xét lҥi ÿѭӡng lӕi hoҥt ÿӝng cӫa mình ÿӇ ÿҧm bҧo rҵng nhӳng chѭѫng trình cҧi cách do Ngân hàng hӛ trӧ gҳn liӅn vӟi các mӕi quan tâm môi trѭӡng. ĈӇ thӵc hiӋn thành công ÿѭӡng lӕi ÿó, ÿòi hӓi phҧi có nӛ lӵc lâu dài, kӃt hӧp các nhà kinh tӃ cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi vӟi các chuyên gia môi trѭӡng và hӧp tác tích cӵc giӳa các bӝ kinh tӃ và cѫ quan môi trѭӡng tҥi các nѭӟc ÿӕi tác. Ngân hàng ThӃ giӟi cNJng ÿã tài trӧ cho nhӳng hӋ thӕng thông tin môi trѭӡng phi tұp trung hӛ trӧ mô hình quҧn lý mӟi. Ӣ ÿây quan trӑng là phҧi có mӭc ÿӝ thích hӧp, vì kinh nghiӋm ÿã cҧnh báo viӋc sӱ dөng nhӳng mô hình và công nghӋ xӱ lý sӕ liӋu phӭc tҥp nhҩt ÿӇ xác ÿӏnh mӑi vҩn ÿӅ môi trѭӡng. Cách tiӃp cұn tәng hӧp này ÿѭӧc Ngân hàng ӫng hӝ thông qua các khoҧn cho vay lӟn, có thӇ dӉ dàng làm các nhà quҧn lý sao nhãng viӋc ÿѭѫng ÿҫu vӟi nhӳng vҩn ÿӅ Hình 7.2 Các ÿӏnh hѭӟng mӟi cho chính sách Mô hình mӟi XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ 147 ô nhiӉm môi trѭӡng nghiêm trӑng nhҩt cӫa cӝng ÿӗng. Và khi các nhà quҧn lý môi trѭӡng ÿӇ mҩt sӵ tұp trung và mөc ÿích rõ ràng thì hiӋu quҧ công viӋc và uy tín cӫa hӑ cNJng giҧm ÿi nhanh chóng. Trong mӝt vài năm, Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã tҥo xúc tác cho ý tѭӣng mӟi vӅ quҧn lý ô nhiӉm bҵng cách hӛ trӧ các dӵ án thӱ nghiӋm và phә biӃn các kӃt quҧ thu ÿѭӧc cho cӝng ÿӗng quӕc tӃ. Các cѫ quan môi trѭӡng ÿӕi tác vүn giӳ vai trò chӫ ÿҥo, nhѭng Ngân hàng lҥi giúp ÿӥ kӻ thuұt, hӛ trӧ tài chính và công chúng thì ӫng hӝ cho nhӳng ý tѭӣng có tính ÿәi mӟi. Nhӳng sáng kiӃn ban ÿҫu bao gӗm các dӵ án và chѭѫng trình nhѭ dӵ án trӧ giúp doanh nghiӋp nhӓ ӣ Guadalajara, Mêhicô, chѭѫng trình phí ô nhiӉm ӣ Philippin và Côlombia, các cҧi cách quҧn lý môi trѭӡng ӣ quy mô nhà nѭӟc tҥi Braxin, chѭѫng trình ÿѭa thông tin ÿӃn cӝng ÿӗng ӣ Inÿônêxia, Philippin, Mêhicô và Côlômbia. Ngân hàng ThӃ giӟi có thӇ thúc ÿҭy mô hình mӟi trong thұp kӹ tӟi nhѭ thӃ nào? Ĉó là tiӃp tөc hӛ trӧ cho các dӵ án thӱ nghiӋm, phә biӃn rӝng rãi các kӃt quҧ thӱ nghiӋm, phát triӇn các khoҧn vay môi trѭӡng dùng ÿӇ mӣ rӝng nhӳng chѭѫng trình thӱ nghiӋm thành công lên mӭc lӟn hѫn và kӃt hӧp chһt chӁ nhӳng vҩn ÿӅ môi trѭӡng vӟi các khoҧn vay nhҵm hӛ trӧ cҧi cách kinh tӃ quӕc gia. Ngân hàng có thӇ sӱ dөng mӝt sӕ công cө ÿӇ trӧ giúp các dӵ án thӱ nghiӋm, bao gӗm khoҧn vay mӟi nhѭ vay dành cho ÿәi mӟi và nghiên cӭu, các quӻ uӹ thác môi trѭӡng do Ngân hàng ÿiӅu hành, và hӛ trӧ trӧ giúp kӻ thuұt nhѭ mӝt “dӏch vө không vay” cӫa các văn phòng cӫa Ngân hàng ӣ nѭӟc sӣ tҥi. ViӋn Ngân hàng ThӃ giӟi sӁ ÿóng vai trò chӫ ÿҥo trong viӋc phә biӃn nhӳng ý tѭӣng mӟi thông qua các cuӝc hӝi thҧo chính sách quӕc tӃ và các chѭѫng trình ÿào tҥo cho các cán bӝ môi trѭӡng. Ngân hàng ThӃ giӟi có thӇ mӣ rӝng các dӵ án thí ÿiӇm thành các chѭѫng trình lӟn hѫn thông qua các khoҧn vӕn vay ÿӇ xây dӵng các hӋ thӕng quҧn lý ô nhiӉm vӟi các nguyên tҳc chӫ yӃu cӫa phѭѫng pháp mӟi: tұp trung, rõ ràng, sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng và các công cө quҧn lý thúc ÿҭy khuyӃn khích kinh tӃ ÿӕi vӟi các cѫ sӣ gây ô nhiӉm. ĈӇ thành công, các hoҥt ÿӝng trên nên có các mөc tiêu môi trѭӡng rõ ràng, các công cө chi phí - hiӋu quҧ ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc nhӳng mөc tiêu ÿó, thu thұp và phân tích hiӋu quҧ các thông tin môi trѭӡng thích hӧp, và tҩt nhiên không kém phҫn quan trӑng ÿó là khҧ năng mҥnh mӁ ÿӇ thӵc hiӋn cѭӥng chӃ thi hành qui chӃ quҧn lý khi cҫn thiӃt. Mһc dù Ngân hàng ThӃ giӟi cNJng cung cҩp tài chính trӵc tiӃp cho viӋc kiӇm soát ô nhiӉm, nhѭng hӑ cNJng biӃt rҵng viӋc hӛ trӧ các ÿҫu tѭ ÿӇ giҧm ô nhiӉm cho các cѫ sӣ ô nhiӉm không phҧi là cách tӕt nhҩt ÿӇ kiӇm soát phát thҧi khí và nѭӟc. Các cѫ sӣ gây ô nhiӉm ÿó thông thѭӡng sӁ huy ÿӝng các nguӗn lӵc cӫa chính hӑ ÿӇ giҧm ô nhiӉm nӃu nhѭ các nhà quҧn lý ӭng dөng MAC và MEP XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: MӜT MÔ HÌNH MӞI 148 mӝt cách ÿúng ÿҳn. ĈiӅu ngoҥi lӋ chӫ yӃu là xây dӵng hӋ thӕng cӕng thoát: ӣ hҫu hӃt các nѭӟc nghèo, nѭӟc thҧi sinh hoҥt vүn là nguӗn gây hҥi cho sӭc khoҿ con ngѭӡi và Ngân hàng ThӃ giӟi hӛ trӧ khi các cӝng ÿӗng không thӇ phát hành trái phiӃu cӫa mình ÿӇ cung cҩp tài chính cho hӋ thӕng thoát nѭӟc công cӝng và các hӋ thӕng xӱ lý nѭӟc thҧi. SӁ cҫn các nghiên cӭu sâu hѫn ÿӇ xác ÿӏnh nhӳng ÿiӅu kiӋn ÿӇ Ngân hàng ThӃ giӟi và các cѫ quan cho vay tiӅn khác cung cҩp tài chính cho các thiӃt bӏ xӱ lý chung tҥi các khu công nghiӋp và các vùng tұp trung các nhà máy. Ngân hàng ThӃ giӟi cNJng khuyӃn khích phѭѫng pháp mӟi này thông qua các hoҥt ÿӝng cho vay tiӅn dùng ÿӇ hӛ trӧ cҧi cách kinh tӃ quӕc gia. Nhӳng hoҥt ÿӝng này tҥo ra mӝt cѫ hӝi tuyӋt vӡi ÿӇ tăng cѭӡng khҧ năng cӫa cѫ quan môi trѭӡng trong viӋc xác ÿӏnh nhӳng biӃn ÿәi chҩt lѭӧng môi trѭӡng, ÿӏnh rõ nhӳng nguӗn gây ô nhiӉm nghiêm trӑng và sӱ dөng các công cө quҧn lý chính thӭc và không chính thӭc ÿӇ ÿӕi phó vӟi phát thҧi ngày càng tăng. Nó thúc ÿҭy phát triӇn các mӕi liên kӃt mӟi giӳa các bӝ kinh tӃ và môi trѭӡng, tӯ ÿó tăng khҧ năng cӫa các nѭӟc ÿӕi tác ÿӇ ÿѭѫng ÿҫu vӟi các hұu quҧ môi trѭӡng tӯ nhӳng thay ÿәi kinh tӃ trong tѭѫng lai. Tóm lҥi, thұp kӹ tӟi sӁ tҥo ra rҩt nhiӅu cѫ hӝi cho Ngân hàng ThӃ giӟi trong viӋc giúp các nѭӟc ÿӕi tác kiӇm soát ô nhiӉm công nghiӋp và giҧm nghèo ÿói. Ngân hàng ThӃ giӟi có thӇ thúc ÿҭy mô hình mӟi bҵng cách khuyӃn khích nhӳng thӱ nghiӋm ÿәi mӟi, phә biӃn các kӃt quҧ cӫa nó, phát triӇn các bài hӑc thành công ÿӕi vӟi các chѭѫng trình quӕc gia, và ÿҧm bҧo rҵng chѭѫng trình cҧi cách kinh tӃ kӃt hӧp chһt chӁ vӟi các vҩn ÿӅ môi trѭӡng. Thông qua tҩt cҧ các kênh trên, hoҥt ÿӝng cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi có thӇ ÿҭy nhanh viӋc “xanh hoá công nghiӋp” tҥi rҩt nhiӅu quӕc gia nghèo.