Chính sách tài khóa và vận dụng ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

A: PHÇN Më §ÇU 1. Lý do chän ®Ò tµi 1.1. Lý do vÒ mÆt lý luËn: ChÝnh s¸ch tµi kho¸ lµ mét trong hai c«ng cô quan träng cña chÝnh phñ nh»m ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vÜ m«. Tuy nhiªn, nã l¹i ch­a ®­îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ vµ hÖ thèng. Nh÷ng cuéc kh¶o s¸t vµ nghiªn cøu cßn mang tÝnh h×nh thøc, ch­a cã kÕt qu¶ cao. DÉn tíi t×nh tr¹ng thiÕu c¬ së vÒ mÆt lý luËn ®Ó sö dông chÝnh s¸ch tµi khãa trong thùc tiÔn nÒn kinh tÕ. 1.2. Lý do vÒ mÆt thùc tiÕn: HiÖn nay chÝnh s¸ch tµi kho¸ ch­a chÆt chÏ cßn cã nhiÒu lç hæng. Khi thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ th× thiÕu quyÕt liÖt dÉn tíi hiÖu qu¶ kh«ng cao, ch­a ph¸t huy toµn diÖn trong nÒn kinh tÕ, ph¶n ¸nh ch­a ®óng kh¶ n¨ng vµ sù ®Çu t­ cña chÝnh phñ vµo chÝnh s¸ch nµy. 2. Môc ®Ých Nh»m ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch tµi kho¸ ë ViÖt Nam 3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu C¸c chÝnh s¸ch tµi kho¸ mµ ViÖt Nam ®ang ¸p dông trong giai do¹n héi nhËp. 4. ý nghÜa khoa häc - Bæ sung nh÷ng chç cßn trèng trong lý thuyÕt cña vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch tµi kho¸ ë ViÖt Nam. - X©y dùng c¬ së lý thuyÕt phï hîp víi t×nh h×nh thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ ë ViÖt Nam. - X©y dùng c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nhau trong qu¶n lý,tæ chøc hÖ thèng chÝnh s¸ch tµi kho¸ ë ViÖt Nam. 5. ý nghÜa thùc tiÔn - X©y dùng luËn cøu cho c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn,hoµn thiÖn còng nh­ n©ng cao t¸c dông cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ ë ViÖt Nam. - Gi¶i ®¸p nh÷ng ®ßi hái trong thùc hiÖn vÒ tæ chøc,qu¶n lý ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tµi kho¸. - Gi¶i ®¸p nhu cÇu ph¸t triÓn néi t¹i cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ ë ViÖt Nam. B. Néi dung I. Nghiªn cøu lý thuyÕt lý luËn §Ó x©y dùng c¬ së lý thuyÕt lý luËn cña ®Ò tµi b¾t ®Çu t×m hiÓu th­ môc khoa häc t¹i Th­ viÖn,qua m¹ng Internet, chän läc c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi vµ nghiªn cøu chóng. Nghiªn cøu lý luËn lý thuyÕt ®­îc dùa vµo nguån tµi liÖu kh¸c nhau,c¸c quan ®iÓm xu h­íng khoa häc kh¸c nhau.... Sau khi thu thËp ®­îc c¸c tµi liÖu th× ph©n tÝch xö lý mét c¸ch khoa häc theo tr×nh tù: Ph©n lo¹i, s¾p xÕp th«ng tin thµnh hÖ thèng theo yªu cÇu cña ®Ò tµi, theo c¸c ch­¬ng môc, vÊn ®Ò... 1. C¬ së lý thuyÕt lý luËn 1.1. ChÝnh s¸ch tµi khãa lµ g×? Nh­ chóng ta ®· biÕt c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th­êng xuyªn biÕn ®éng. BÊt kú nç lùc nµo cña chÝnh phñ ®­îc sö dông ®Ó b×nh æn kinh tÕ ®Òu ®­îc gäi lµ chÝnh s¸ch æn ®Þnh. Hai chÝnh s¸ch æn ®Þnh quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay lµ chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Hai chÝnh s¸ch trªn cã 3 môc tiªu c¬ b¶n: Thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ vµ æn ®Þnh l¹m ph¸t ë møc hîp lý.“ChÝnh s¸ch tµi kho¸ lµ nh÷ng nç lùc cña chÝnh phñ nh»m c¶i thiÖn thµnh tùu kinh tÕ vÜ m« th«ng qua viÖc thay ®æi chi tiªu cña ChÝnh phñ vµ ThuÕ”. MÆc dï chÝnh s¸ch tµi kho¸ cã thÓ ¶nh h­ëng tíi tiÕt kiÖm,®Çu t­,t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong dµi h¹n. Tuy nhiªn trong ng¾n h¹n chÝnh s¸ch tµi kho¸ chñ yÕu ¶nh h­ëng tíi tæng cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô. 1.2. C«ng cô cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ 1.2.1. ThuÕ ThuÕ lµ mét kho¶n ®ãng gãp b¾t buéc cho nhµ n­íc do luËt ®Þnh ®èi víi c¸c ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n nh»m ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña nhµ n­íc.ThuÕ lµ mét h×nh thøc ph©n phèi l¹i bé phËn nguån tµi chÝnh cña x· héi, kh«ng mang tÝnh hoµn tr¶ trùc tiÕp cho ng­êi nép. Nép thuÕ cho nhµ n­íc ®­îc coi lµ nghÜa vô,tr¸ch nhiÖm cña c¸c ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n trong x· héi ®èi víi nhµ n­íc nh»m t¹o ra nguån thu lín, æn ®Þnh cho ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Ó nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh.T¹i thêi ®iÓm nép thuÕ ng­êi nép thuÕ kh«ng ®­îc h­ëng bÊt kú lîi Ých nµo hoÆc kh«ng ®­îc quyÒn ®ßi hái hoµn tr¶ sè thuÕ ®· nép ®èi víi nhµ n­íc.ThuÕ mang tÝnh chÊt c­ìng chÕ vµ ®­îc thiÕt lËp theo nguyªn t¾c luËt ®Þnh. B»ng quyÒn lùc chÝnh trÞ cña m×nh, nhµ n­íc lµ chñ thÓ duy nhÊt ban hµnh vµ söa ®æi c¸c luËt thuÕ, ®Æt ra c¸c lo¹i thuÕ ®Ó t¹o lËp nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc nh»m ®¸p øng yªu cÇu chi tiªu cña nhµ n­íc.C¸c ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n,khi nép thuÕ cho nhµ n­íc kho¶n thu nµy vÜnh viÔn thuéc vÒ nhµ n­íc vµ ®­îc bè trØ sö dông theo dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®· ®­îc phª duyÖt cho tiªu dïng c«ng céng vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn.Nh­ vËy thuÕ ph¶n ¸nh c¸c qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i trong x· héi, thÓ hiÖn c¸c mèi quan hÖ gi÷a nhµ n­íc vµ ph¸p nh©n, thÓ nh©n trong ph©n phèi c¸c nguån tµi chÝnh vµ lµ c«ng cô c¬ b¶n thùc hiÖn ph©n phåi tµi chÝnh. ThuÕ ra ®êi vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nhµ n­íc. Nh÷ng lo¹i thuÕ ®Çu tiªn trong lÞch sö x· héi loµi ng­êi xuÊt hiÖn cïng víi nhµ n­íc chiÕm h÷u n« lÖ. Ban ®Çu thuÕ ®­îc thu b»ng hiÖn vËt, dÇn dÇn víi sù ph¸t triÓn cña quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ, thuÕ thu b»ng tiÒn thay thÕ b»ng thuÕ b»ng hiÖn vËt nh­ tr­íc ®©y. Ngµy nay, c¸c quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ ph¸t triÓn cao ®é, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng thuÕ hoµn toµn ®­îc thu d­íi h×nh thøc gi¸ trÞ. Nhµ n­íc sö dông thuÕ th«ng qua hÖ thèng thuÕ mét mÆt ®Ó huy ®éng ngu«n thu kh«ng hoµn l¹i cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, mÆt kh¸c coi thuÕ lµ c«ng cô ph©n phèi quan träng t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý ®iÒu tiÕt sö ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. NÕu ph©n lo¹i thuÕ theo tÝnh chÊt kinh tÕ th× thuÕ ®­îc chia lµm hai lo¹i: thuÕ trùc thu vµ thuÕ gi¸n thu. Cßn nÕu ph©n lo¹i theo ®èi t­îng ®¸nh thuÕ th× thuÕ ®­îc chia thµnh: thuÕ ®¸nh vµo ho¹t ®éng kinh doanh vµ dÞch vô, thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸, thuÕ ®¸nh vµo thu nhËp vµ thuÕ ®¸nh vµo tµi s¶n. HÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh ë ViÖt Nam: Tõ n¨m 1990 cho ®Õn nay, phï hîp víi chÝnh s¸ch ®æi mèi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ. ChÝnh phñ ®· kh«ng ngõng ®æi míi chÝnh s¸ch thuÕ víi c¸c yªu cÇu ®­îc ®Æt ra: thuÕ ph¶i lµ nguån thu c¬ b¶n cña ng©n s¸ch nhµ n­íc; gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi vµ kÝch thÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t¨ng c­êng c¹nh tranh vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn phï hîp víi bèi c¶nh héi nhËp cña nÒn kinh tÕ; cã tÝnh ph¸p luËt cao vµ trë thµnh c«ng cô c¬ b¶n trong qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc. Qua c¸c lÇn c¶i c¸ch, ViÖt Nam ®· h×nh thµnh mét hÖ thèng thuÕ t­¬ng ®èi hoµn chØnh vÒ chøc n¨ng, ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu ®Æt ra cña qu¸ tr×nh ®æi míi, nh­: ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng; ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt; ThuÕ xuÊt nhËp khÈu; ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp; ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n; ThuÕ nhµ ®Êt; ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp; ThuÕ tµi nguyªn; ThuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt. 1.2.2. Chi tiªu cña chÝnh phñ Chi tiªu cña chÝnh phñ lµ kho¶n tµi s¶n ®­îc chÝnh phñ ®­a ra dïng vµo môc ®Ých chi mua hµng ho¸ vµ dÞch vô nh»m sö dông cho lîi Ých c«ng céng vµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vÜ m«. Còng gièng nh­ thuÕ chi tiªu cña chÝnh phñ khi lµ c«ng cô cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ th× nã cã chøc n¨ng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ.Tuy nhiªn víi chøc n¨ng vµ nhiÖm vô hÕt søc quan träng nµy Nhµ n­íc cÇn ph¶i tÝnh to¸n thiÖt h¬n trong qu¸ tr×nh sö dông ng©n s¸ch,cho dï víi môc ®Ých g×?Nã ph¶i nh»m b¶o ®¶m lîi Ých tuyÖt ®èi cho x· héi. Chi tiªu chÝnh phñ bao gåm: chi ®Çu t­ ph¸t triÓn, chi th­êng xuyªn, chi tr¶ nî gèc tiÒn do chÝnh phñ vay.Trong ®ã: - Chi ®Çu t­ ph¸t triÓn: chi ®Çu t­ x©y dông c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu kinh tÕ x· héi; chi ®Çu t­ vµ hç trî vèn cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc; chi gãp vèn cæ phÇn,gãp vèn liªn doanh vµo c¸c doanh nghiÖp; chi cho quü hç trî ph¸t triÓn; chi dù tr÷ nhµ n­íc. - Chi th­êng xuyªn: chi sù nghiÖp; chi qu¶n lý nhµ n­íc; chi quèc phßng, an ninh vµ trËt tù x· héi. - Chi tr¶ nî gèc tiÒn do chÝnh phñ vay:tr¶ nî trong n­íc vµ chi tr¶ nî n­íc ngoµi. 1.3. Ph©n lo¹i chÝnh s¸ch tµi kho¸ ChÝnh phñ cã thÓ lùa chän thay ®æi chi tiªu hoÆc thuÕ,hoÆc c¶ hai ®Ó më réng hay c¾t gi¶m tæng cÇu nh»m b×nh æn nÒn kinh tÕ. 1.3.1. ChÝnh s¸ch tµi kho¸ më réng §èi mÆt víi mét s¶n l­îng thÊp hîn møc s¶n l­îng tù nhiªn c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cã thÓ gióp nÒn kinh tÕ phôc håi tr¹ng t¹i toµn dông nguån nh©n lùc th«ng qua viÖc t¨ng chi tiªu vµ/hoÆc gi¶m thuÕ. H×nh (1.3.1) biÓu diÖn nÒn kinh tÕ trong ®ã ban ®Çu chi tiªu kh«ng ®ñ ®Ó mua toµn bé møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng (Y*). Thu nhËp thùc tÕ Y0 cã thÓ ®­îc t¹o ra bë sè ng­êi Ýt h¬n so víi sè ng­êi s½n sµng lµm viÖc. NÕu kinh tÕ cã thÊt nghiÖp chu kú do tæng cÇu thÊp. Gi¶ sö chÝnh phñ quyÕt ®Þnh kÝch cÇu th«ng qua chi tiªu chÝnh phñ. V× chi tiªu chÝnh phñ lµ mét thµnh tè cña tæng chi tiªu, nªn tæng chi tiªu sÏ t¨ng mét l­îng t­¬ng øng t¹i mçi møc thu nhËp cho tr­íc. §iÒu nµy ®­îc biÓu thÞ b»ng sù dÞch chuyÓn lªn trªn cña ®­êng tæng chi tiªu, tõ AE0 lªn AE1. T¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng míi møc thu nhËp quèc d©n ®¹t ®­îc lµ Y*. Nh­ chóng ta ®· biÕt t¨ng chi tiªu chÝnh phñ ®­îc khuyÕch ®¹i theo sè nh©n ®Õn tæng chØ tiªu vµ møc thu nhËp c©n b»ng (Y* - Y0 = m . G). §iÌu nµy cã nghÜa sù thay ®æi cña thu nhËp lín h¬n sù thay ®æi chi tiªu cña chÝnh phñ. AE E1 E0 450 0 Y0 Y* Y H×nh 1.3.1. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ më réng Mé ph­¬ng ¸n kh¸c mµ chÝnh phñ cã thÓ sö dông ®Ó kÝch cÇu lµ gi¶m thuÕ suÊt. §iÒu nµy sÏ lµm t¨ng thu nhËp kh¶ dông vµ do ®ã lµm t¨ng tiªu dïng. Trªn ®å thÞ ®­êng tæng chi tiªu xoay lªn phÝa trªn tíi AE2 vµ s¶n l­îng c©n b»ng míi ®¹t møc lµ Y*. 1.3.2. ChÝnh s¸ch tµi kho¸ th¾t chÆt Gi¶ sö ban ®Çu nÒn kinh tÕ cã tæng chi tiªu v­ît qu¸ møc n¨ng lùc s¶n xuÊt hiÖn cã nh­ ®­îc minh ho¹ ë h×nh (1.3.2). Sù h¹n chÕ vÒ phÝa cung ng¨n c¶n nÒn kinh tÕ më réng vµ gi¸ c¶ sÏ t¨ng tèc. NÒn kinh tÕ ®ang n»m ë phÇn ®­êng tæng cung rÊt dèc. Mµ c¸c nhµ kinh tÕ gäi lµ ph¸t triÓn qu¸ nãng. Ph¶n øng cña chÝnh s¸ch cÇn thiÕt lµ chÝnh phñ nªn c¾t gi¶m tæng cÇu ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t. H×nh (1.3.2) biÓu diÔn cña viÖc t¨ng thuÕ hoÆc gi¶m chi tiªu chÝnh phñ ®Õn tæng chi tiªu cña nÒn kinh tÕ. Gi¶m chi tiªu cña chÝnh phñ sÏ trùc tiÕp lµm gi¶m tæng chi tiªu cña nÒn kinh tÕ vµ lµm dÞch chuyÓn ®­êng tæng chi tiªu xuèng phÝa d­íi tõ AE0 ®Õn AE2. C¶ gi¶m chi tiªu vµ t¨ng thuÕ ®Òu lµm ®­êng cÇu ®i chuyÓn sang tr¸i vµ cho phÐp chuyÓn nÒn kinh tÕ ®Õn gÇn møc s¶n l­îng tù nhiªn h¬n vµ kÕt qu¶ lµ l¹m ph¸t sÏ ®­îc kiÒm chÕ. AE 0 Y* Y0 Y P 0 Y* Y0 Y H×nh 1.3.2. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ th¾t chÆt 1.3.3. chÝnh s¸ch tµi kho¸ trong ®iÒu kiÖn cã sù rµng buéc vÒ ng©n s¸ch Trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, khi chÝnh phñ ë nhiÒu n­íc cã c¸c kho¶n th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc khæng lå th× viÖc t¨ng chi tiªu chÝnh phñ hoÆc gi¶m thuÕ ®Ó kÝch thÝch nÒn kinh tÕ trong bèi c¶nh suy th¸i ®­îc xem lµ Ýt cã tÝnh kh¶ thi vÒ mÆt chÝnh trÞ. Theo hiÖp ®Þnh Mastricht c¸c n­íc thuéc liªn minh Ch©u ©u muèn sö dông ®ång tiÒn chung th× ph¶i th©m hôt ng©n s¸ch cña hä xuèng 3% so víi GDP. §Æc môc tiªu mµy ®ßi hái chÝnh phñ c¸c n­íc ph¶i c¾t gi¶m chi tiªu hoÆc t¨ng thuÕ vµ do ®ã Ýt ph¹m vi h¬n cho t¨ng chi tiªu vµ gi¶m thuÕ ®Ó kÝch thÝch nÒn kinh tÕ. VËy nhËn thÊy nÕu chÝnh phñ t¨ng chi tiªu vµ t¨ng thuÕ mét l­îng lµ G. KÕt qu¶ lµ s¶n l­îng t¨ng lªn mét l­îng t­¬ng øng (G). AE 0 Y* Y0 Y H×nh 1.3.3: ¶nh h­ëng cña t¨ng chi tiªu vµ t¨ng thuÕ cïng mét l­îng nh­ nhau. 1.4. ChÝnh s¸ch tµi kho¸ biÓu hiÖn nh­ thÕ nµo? ChÝnh s¸ch tµi kho¸ bao gåm hai c«ng cô lµ thuÕ vµ chi tiªu chÝnh phñ gi÷a hai c«ng cô nµy cã mét mèi liªn hÖ lµ chung ®ã lµ tiÕt kiÖm chÝnh phñ hay ng©n s¸ch chÝnh phñ (Sg = T – G) v× vËy qu¸ tr×nh sö dông chÝnh s¸ch chÝnh lµ qu¸ tr×nh biÕn ®éng thay ®æi cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Khi mét nÒn kinh tÕ bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng xÊu bÊt æn ®Þnh ¶nh h­ëng tíi lîi Ých c«ng céng. Th× chÝnh phñ sö dông hai c«ng cô nµy ®Ó ®iÒu tiÕt. V× vËy chÝnh s¸ch tµi kho¸ cµng ®­îc biÓu hiÖn râ th«ng qua ng©n s¸ch khi nÒn kinh tÕ biÕn ®éng. 1.5. Mçi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Nh­ ta ®· biÕt chÝnh s¸ch tµi kho¸ cã kh¶ n¨ng lµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. V× vËy nÕu mét nÒn kinh tÕ muèn v­ît qua nh÷ng biÕn ®éng vµ ph¸t triÓn th× ph¶i nhê tíi hai gäng k×m cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ ng­îc l¹i khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng quü ®¹o Ýt cã biÕn ®éng th× chÝnh phñ sÏ sö dông Ýt chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ ng­îc l¹i th× nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn Ýt biÕn ®éng th× chÝnh phñ sÏ Ýt sö dông chÝnh s¸ch tµi kho¸. 2. Gi¶ thuyÕt khoa häc Gi÷a chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ nÒn kinh tÕ cã mét mèi quan hÖ kh¨ng khÝt. ChÝnh s¸ch ta× kho¸ lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Ng­îc l¹i nÒn kinh tÕ l¹i lµ m«i tr­êng chøa ®ùng c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn chÝnh s¸ch tµi kho¸ còng lµ n¬i chÝnh s¸ch tµi khãa ph¸t huy t¸c dông. NÕu chóng ta ®­a ra ®­îc c¸c chÝnh tµi kho¸ kh¸c nhau ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n héi nhËp th× cã thÓ n©ng cao hoµn thiÖn t¸c dông tõ ®ã ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi mét c¸ch tèt h¬n. 3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. Ph©n tÝch, tæng hîp lý thuyÕt Ph©n tÝch lý thuyÕt lµ thao t¸c chia tµi liÖu lý thuyÕt thµnh c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc ®Ó t×m hiÓu nh÷ng dÊu hiÖu ®Æc thï, cÊu tróc bªn trong cña lý thuyÕt. Tõ ®ã mµ n¾m v÷ng b¶n chÊt cña tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc vµ toµn bé vÊn ®Ò nghiªn cøu. Trªn c¬ së ph©n tÝch, cÇn ph¶i tæng hîp kiÕn thøc ®Ó t¹o ra hÖ thèng, ®Ó thÊy ®­îc mèi quan hÖ gi÷a chóng, tõ ®ã mµ hiÓu ®Çy ®ñ, toµn diÖn, s©u s¾c lý thuyÕt. 3.2. Quan s¸t khoa häc Quan s¸t khoa häc lµ ph­¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin vÒ ®èi t­îng nghiªn cøu, trªn c¬ së tri gi¸c trùc tiÕp chóng. Quan s¸t lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu cña nhËn thøc kinh nghiÖm, ®Ó t¹o ra nh÷ng th«ng tin ban ®Çu. Ph­¬ng ph¸p quan s¸t ®­îc sö dông trong 2 tr­êng hîp: - Ph¸t hiÖn ra b¶n chÊt cña sù vËt, sù viÖc, hiÖn t­îng ®Ó x©y dùng gi¶ thuyÕt nghiªn cøu. - KiÓm chøng gi¶ thuyÕt nghiªn cøu. Môc ®Ých cña quan s¸t lµ nh»m ghi nhËn mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ chuÈn x¸c sù vËt, hiÖn t­îng nh­ nã vèn cã. 3.3. §iÒu tra §iÒu tra lµ ph­¬ng ph¸p sö dông mét hÖ thèng c©u hái ®Ó thu thËp c¸c sè liÖu tõ ®èi t­îng nghiªn cøu. Cã 3 lo¹i ®iÒu tra khoa häc kh¸c nhau: - §iÒu tra b»ng trao ®æi: ®©y lµ ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra b»ng c¸ch nghiªn cøu trùc tiÕp ®èi t­îng hoÆc thÈm vÊn chuyªn gia. - §iÒu tra viÕt: §©y lµ ph­¬ng ph¸p thu thËp c¸c th«ng tin, sù kiÖn dùa trªn c©u tr¶ lêi b»ng v¨n b¶n cña ng­êi ®­îc nghiªn cøu theo mét ch­¬ng tr×nh ®· ®­îc thiÕt lËp ®Æc biÖt. - §iÒu tra b»ng tr¾c nghiÖm: lµ ph­¬ng ph¸p ®­îc tiªu chuÈn ho¸ dïng ®Ó ®o l­êng kh¸ch quan mét hay nhiÒu khÝa c¹nh cña ®èi t­îng nghiªn cøu qua nh÷ng mÉu tr¶ lêi b»ng ng«n ng÷ hoÆc phi ng«n ng÷ hoÆc b»ng nh÷ng hµnh vi kh¸c. 3.4. Thùc nghiÖm, thùc tÕ Thùc nghiÖm thùc tÕ lµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ logÝc mét hiÖn t­îng nh»m tr¶ lêi cho c©u hái: “nÕu hiÖn t­îng hay qu¸ tr×nh ®ã ®­îc thùc hiÖn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®· ®­îc khèng chÕ, kiÓm so¸t cÈn thËn vµ chñ ®éng th× nã sÏ biÓu diÔn nh­ thÕ nµo vÒ chiÒu h­íng ph¸t triÓn, vÒ tÝnh liªn hÖ gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶?”. Nh­ vËy, thùc nghiÖm lµ ph­¬ng ph¸p ®Æc biÖt cho phÐp t¸c ®éng lªn ®èi t­îng nghiªn cøu mét c¸ch chñ ®éng, can thiÖp cã ý thøc vµo qu¸ tr×nh diÔn biÕn tù nhiªn, ®Ó h­íng qu¸ tr×nh Êy diÔn ra theo môc ®Ých mong muèn. II. Nghiªn cøu thùc tiÔn Sau khi nghiªn cøu c¬ së lý thuyÕt, lý luËn cña ®Ò tµi th× thu thËp c¸c tµi liÖu thùc tiÔn th«ng qua viÖc sö dông ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ ¸p dông vµo thùc tiÔn. 1. Thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ ë ViÖt Nam Tr­íc khi gia nhËp WTO ViÖt Nam ®­îc coi lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng cho ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy nhiªn, mét sè quèc gia triªn thÕ giíi ®Æc biÖt lµ Mü vµ T©y ¢u vÉn ch­a c«ng nhËn nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ViÖt Nam tham gia thÞ tr­êng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n va thiÖt thßi. NÒn kinh tÕ trong n­íc tuy ®· cã nh÷ng thµnh c«ng nh­ng vÉn ®ang n»m trong nh÷ng n­íc cã nguy c¬ tôt hËu. C¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ nh»m ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ trong ®ã cã chÝnh s¸ch tµi khãa tá ra vÉn ch­a ph¸t huy ®Çy ®ñ toµn diÖn trong nÒn kinh tÕ. Hai c«ng cô cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ lµ thuÕ vµ chi tiªu chÝnh phñ cßn cã nhiÒu v­íng m¾c. ThuÕ ë ViÖt Nam ®ang trong t×nh tr¹ng ch­a hoµn chØnh vÒ luËt cßn cã nhiÒu v­íng m¾c, lç hæng. Trong khi ®ã chi tiªu chÝnh phñ th× ch­a ®óng ®¾n, thiÕu hîp lý, hiÖu qu¶ kh«ng cao. Ngµy 7/11/2006 ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam khi ViÖt Nam ®­îc c«ng nhËn lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ WTO. §©y lµ sù kiÖn t¹o ®éng lùc còng nh­ ®iÒu kiÖn cho n­íc ta ph¸t triÓn kinh tÕ t¹o m«t tr­êng c«ng b»ng khi tham gia vµo thÞ tr­¬ng quèc tÕ. Nh­ chóng ta ®Òu biÕt khi gia nhËp WTO th× h¹n ng¹ch thuÕ quan ®Òu gi¶m, ®èi víi ViÖt Nam còng vËy c¸c mÆt hµng cña c¸c thµnh viªn kh¸c ®Òu ®· cã c¬ chÕ gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu còng nh­ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. §©y lµ sù thay ®æi ®Çu tiªn vµ râ rÖt nhÊt cña chÝnh tµi kho¸ cña ViÖt Nam. Ngoµi ra, khi gia nhËp WTO th× chÝnh phñ c¸c thµnh viªn còng ph¶i gi¶m c¸c t¸c ®éng cña m×nh tíi nÒn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng trî gi¸. Nã ®· t¹o ra nh÷ng c¬ héi còng nh­ th¸ch thøc cho nÒn kinh tÕ. §Ó cã thÓ n¾m b¾t ®­îc nh÷ng c¬ héi còng nh­ v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc th× chÝnh s¸ch chÝnh phñ ®Ò ra ph¶i ®óng ®¾n vµ hiÖu qua h¬n. Qua h¬n ba n¨m héi nhËp ViÖt Nam ®· tr¶i qua nh÷ng th¸ch thøc còng nh­ nh÷ng c¬ héi. N¨m 2009 chÝnh s¸ch tµi kho¸ ViÖt Nam ®· cã dÊu Ên lín khi Quèc héi th«ng qua “Gãi kÝch thÝch” trÞ gi¸ 1 tû USD ®Ó kÝch cÇu ®Çu t­ nh»m kh¾c phôc hËu qu¶ kinh tÕ n¨m 2008. 1.1. §iÓm m¹nh thêi gian qua cña thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tµi kho¸ - DÔ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ thùc hiÖn: nh­ chóng ta ®· biÕt chÝnh s¸ch tµi kho¸ ®­îc dïng ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vÜ m«, khi mµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn qu¸ nãng hoÆc muèn kÝch cÇu nÒn kinh tÕ ®ang r¬i vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i. V× t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ lµ l©u dµi so víi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c cña chÝnh phñ th× chÝnh s¸ch tµi kho¸ dÔ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ h¬n. Theo tõng n¨m tõng quý tõng th¸ng ta cã thÓ thèng kª ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, l¹m ph¸t, tû lÖ thÊt nghiÖp... Tõ ®ã cã thÓ thÊy ®­îc hiÖu qu¶ mµ chÝnh s¸ch tµi kho¸ ®· t¸c ®éng. - T¨ng kh¶ n¨ng thÝch nghi cho ®èi t­îng mµ chÝnh s¸ch tµi kho¸ t¸c ®éng: trong t×nh tr¹ng theo chiÒu h­íng xÊu cña nÒn kinh tÕ ®Ó cã thÓ thay ®æi ®­îc ®iÒu ®ã th× ph¶i cã mét chÝnh s¸ch vÒ thuÕ hoÆc chi tiªu chÝnh phñ hîp lý. Khi mµ hai yÕu tè nµy thay ®æi th× Ðp buéc ®èi t­îng chÞu t¸c ®éng mµ cô thÓ lµ: Doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng còng ph¶i thay ®æi theo ®Ó thÝch nghi víi ®iÒu ®ã. ChÝnh sù thay ®æi nµy sÏ t¹o cho hä cã kh¶ n¨ng nhËn biÕt sù thay ®æi vÒ m«i tr­êng kinh tÕ tõ ®ã t¨ng kinh nghiÖm khi tham gia trªn thÞ tr­êng. - TËn dông ®­îc nguån lùc trong n­íc: trong tÊt c¶ nguån vèn mµ mét quèc gia cÇn nh­: nguån vèn tõ d©n c­, vay nî, nhËp viÖn trî,... th× nguån vèn thu hót tõ d©n c­ vÉn lµ quan träng nhÊt. Khi chÝnh phñ thay ®æi chÝnh s¸ch vÒ thuÕ tøc lµ chÝnh phñ ®· thay ®æi kho¶n thu tõ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña m×nh. Tuy nhiªn nã l¹i lµm cho m×nh kinh tÕ s«i ®éng h¬n hoÆc bÞ k×m nÐn h¬n. ViÖc trao ®æi mua b¸n sÏ nhanh chãng t¨ng lªn hoÆc gi¶m xuèng. Cho dï chÝnh phñ sö dông chÝch s¸ch tµi kho¸ nh»m kÝch thÝch hay k×m h·m th× ®Òu nh»m môc ®Ých lµm cho nguån lùc, ®èi t­îng nãi chung trong nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n ®ãng gèp vµo lîi Ých cña quèc gia. 1.2. §iÓm yÕu thêi gian qua cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ - Kh¶ n¨ng phèi hîp gi÷a chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt trong khi chÝnh s¸ch tµi kho¸ l¹i níi láng khiÕn ¸p lùc l¹m ph¸t vµ l·i suÊt lªn cao. §ã chÝnh lµ lý do khiÕn cho c¸c chuyªn gia kinh tÕ cho r»ng: “ng©n hµng nhµ n­íc vµ bé tµi chÝnh lÖch pha nhau trong c«ng viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch”. Trong thêi gian qua víi mùc tiªu thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ nªn chÝnh s¸ch tµi kho¸ ®· ®­îc ¸p dông ®Æc biÖt trong giai ®o¹n kinh tÕ 2000 – 2001 ®©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ¸p lùc l¹m ph¸t vµo cuèi n¨m 2003 ®Çu n¨m 2004. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ l¹i th¾t chÆt nh»m kiÓm so¸t l¹m ph¸t nh­: t¨ng dù tr÷ b¾t bu«c, t¨ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, t¨ng c¸c l·i suÊt chñ ®¹o kh¸c. Sù phèi hîp hai chÝnh s¸ch ch­a ®ång ®iÖu ch¼ng h¹n ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu huy ®éng vèn phôc vô c¸c môc ®Ých cña chÝnh phñ (trong ®ã cã bï ng©n s¸ch th©m hôt) th«ng th­êng l·i suÊt tr¸i phiÕu th­êng cao h¬n l·i suÊt huy ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®iÒu nµy lµm luång tiÒn vèn dÞch chuyÓn tõ phÝa d©n c­ vµ doanh nghiÖp vµo tr¸i phiÕu ®Ó h­ëng lîi vµ ®­¬ng nhiªn ®Çu t­ cña khu vùc kinh tÕ sÏ gi¶m. Thªm vµo ®ã hµng n¨m ng©n s¸ch trung ­¬ng ph¶i cung øng mét l­îng tiÒn kh«ng nhá cho c¸c kho¶n theo quy ®Þnh “kh¶n t¹m øng nµy ph¶i hoµn tr¶ trong ng©n s¸ch” nh­ng thùc tÕ nã kh«ng ®­îc tr¶ ®óng h¹n dÉn tíi l­îng tiÒn c¬ së t¨ng vµ kÕt qu¶ ¸p lùc t¨ng l¹m ph¸t. - T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ thiÕu quyÕt liÖt: So víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th× chÝnh s¸ch tµi kho¸ cßn yÕu kÐm vµ h¹n chÕ. Hai c«ng cô cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ lµ thuÕ vµ chi tiªu chÝnh phñ ch­a ph¸t huy ®­îc t¸c dông ®óng møc. Chi tiªu chÝnh phñ th× v­ît ng©n s¸ch dÉn ®Õn th©m hôt. Trong khi ®ã thuÕ ë ViÖt Nam ch­a theo kÞp sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng ®¸ng lÏ ng©n s¸ch cña mét quèc gia chñ yÕu ®­îc h×nh thµnh tõ kho¶n thuÕ th× ë ViÖt Nam ng©n s¸ch l¹i ®­îc t¹o thµnh chñ yÕu tõ nguån lîi xuÊt khÈu dÇu má. Kho¶n lîi ®ã chiÕm tíi 40% - 50% tæng ng©n s¸ch quèc gia. Sau khi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¸t huy t¸c dông lÊn ¸p l¹m ph¸t th× ®¸ng lÏ chÝnh s¸ch tµi kho¸ ph¶i ®­îc n©ng cao ®Ó kÝch thÝch nÒn kinh tÕ b×nh phôc vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ trë l¹i. Nh­ng do ¸p dông chÝnh s¸ch tµi kho¸ ch­a ®óng ®¾n nªn hiÖn nay n­íc ta ®ang r¬i vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i sau l¹m ph¸t. - Kh¶ n¨ng qu¶n lý chÝnh s¸ch tµi kho¸ cña chÝnh phñ cßn kÐm: thÊt tho¸t trong ®Çu t­, tiÕn ®é thi c«ng cña c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh do nhµ n­íc ®Çu t­ chËm... §ã lµ biÓu hiÖn cña viÖc qu¶n lý ng©n s¸ch kÐm hiÖu qu¶. Chóng ta dÔ nhËn thÊy khi sö dông kÝch cÇu ®Çu t­ cã thÓ lµ chÝnh s¸ch hîp lý trong giai ®o¹n hiÖn nay. Tuy nhiªn, nÕu kÝch cÇu th«ng qua níi láng tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp th× cã thÓ g©y ra t×nh tr¹ng kinh tÕ tiÕp tôc tr× trÖ trong khi l¹m ph¸t cã nguy c¬ trë l¹i. 1.3. C¬ héi trong thêi gian tíi B­íc sang n¨m 2009 víi nh÷ng khã kh¾n do t×nh tr¹ng suy tho¸i sau khñng ho¶ng nÒn kinh tÕ cu¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng rÊt khã kh¨n. §©y còng lµ thuèc thö cho kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh kinh tÕ cho chÝnh phñ còng nh­ kh¶ n¨ng hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch trong ®ã cã chÝnh s¸ch tµi kho¸. ChÝnh s¸ch tµi kho¸ víi hai c«ng cô lµ thuÕ vµ chi tiªu chÝnh phñ ®ang trë nªn h÷u hiÖu trong c«ng viÖc kÝch cÇu ®Çu t­ phôc håi nÒn kinh tÕ. §Ó cã ®­îc ®iÒu ®ã b¾t buéc chóng ta ph¶i biÕt n¾m ch¾c thêi c¬, vËn héi. - Sau khñng ho¶ng kinh tÕ c¸c doanh nghiÖp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã xu h­íng th¾t chÆt hÇu bao hoÆc ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n cã kh¶ n¨ng rñi ro thÊp vµ m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi. ViÖt Nam lµ mät trong nh÷ng n­íc ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn. Víi c¬ chÕ thu hót ®Çu t­ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh¸ hîp lý céng thªm nh÷ng yÕu tè nh­: ChÝnh trÞ æn ®Þnh, nguån nh©n c«ng rÎ... Th× vèn ®Çu t­ vµo ViÖt Nam qua c¸c n¨m t¨ng. Cô thÓ, n¨m 2006 ViÖt Nam míi chØ cã 10,6 tû USD ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Õn n¨m 2008 con sè ®ã ®· gÇn gÊp 3 víi 27,3 tû USD. §ã lµ nguån cung øng rÊt quan träng t¹o ®iÒu kiÖn kÝch thÝch cho nÒn ph¸t triÓn trë l¹i khi mµ ng©n s¸ch nhµ n­íc cã h¹n. - Khi nÒn kinh tÕ æn ®Þnh trë l¹i gi¸ dÇu th« trªn thÕ giíi còng cã dÊu hiÖu t¨ng trë l¹i ®©y lµ biÓu hiÖn tÝch cùc ®¸ng mõng cho nguån ng©n s¸ch cña mét n­íc vèn dùa vµo nguån lîi tõ viÖc xuÊt khÈu dÇu th« nh­ ViÖt Nam. Theo sè liÖu th× tû lÖ nguån thu tõ dÇu má trªn tæng nguån thu ng©n s¸ch nhµ n­íc rÊt cao (tõ 30 ®Õn 40%). V× vËy, khi gi¸ dÇu t¨ng ®ång nghÜa víi nguån lîi tõ lÜnh vùc nµy còng t¨ng theo. Theo ­íc tÝnh nÕu gi¸ dÇu gi÷ møc nh­ cuèi n¨m 2008 th× mçi n¨m ViÖt Nam gi¶m 2 tû USD tõ viÖc xuÊt khÈu dÇu. Cã mét ®iÒu ®¸ng ghi nhËn cña ViÖt Nam trong thêi gian gÇn ®©y lµ viÖc x©y dùng vµ cho ®i vµo ho¹t ®éng nhµ m¸y läc dÇu Dung QuÊt. Nã sÏ gióp ng©n s¸ch gi¶m mét phÇn kh¸ lín cho viÖc chi mua c¸c s¶n phÈm tõ dÇu nh­: x¨ng... - Khi gia nhËp WTO th× uy tÝn cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ còng nh­ trong lßng ng­êi d©n vµ doanh nghiÖp trong n­íc cã sù t¨ng lªn ®¸ng kÓ ®ã còng lµ ®iÒu kiÖn nh»m thu hót nh÷ng nguån vèn nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ qua kªnh vay nî, nhËn viÖn trî. ChÝnh uy tÝn t¨ng lªn ®· t¹o niÒm tin cho c¸c tæ chøc tÝn dông quèc tÕ còng nh­ c¸c ng©n hµng quèc tÕ chÊp nhËn cho ViÖt Nam vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã thÓ thÊy râ trong nh÷ng lÇn ViÖt Nam ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ th× ®Òu nhËn ®­îc sù ñng hé cña ng­êi d©n vµ c¸c doanh nghiÖp. §©y lµ nguån thu kh«ng th­êng xuyªn kh¸ lín ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ TÊt c¶ c¸c c¬ héi trªn ®Òu sÏ gi¶m ¸p lùc cña chi tiªu chÝnh phñ tõ ®ã lµm gi¶m béi chi ng©n s¸ch, gióp ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch tµi kho¸ dÔ dµng. 1.2. Th¸ch thøc trong thêi gian tíi - Kinh tÕ suy tho¸i c¸c nhµ ®Çu t­ vµ nhµ tiªu dông siÕt chÆt hÇu bao, ®Çu t­ gi¶m, ®Çu c¬ t¨ng... §ã lµ nh÷ng ®iÓm mÊu chèt mµ n­íc ta nãi riªng vµ thÕ giíi nãi chóng ®ang gÆp ph¶i. Sau khi cËp nhËt thèng kª cña th¸ng 11 – 2008 th× chØ sè gi¸ trÞ CPI trªn 20% t¨ng tr­ëng DGP lµ 6,5%. Nh­ vËy ®©y lµ hai chØ tiªu ph¶n ¸nh kh«ng ®óng tiÒm lùc kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay. Nã lµ dÊu hiÖu râ rÖt nhÊt cña t¸c ®éng tiªu cùc vÒ suy tho¸i kinh tÕ. Khi ®Çu t­ gi¶m ®Çu c¬ t¨ng kÐo theo ®ã lµ nguån thu tõ thuÕ sÏ gi¶m. Nguån thu cña nhµ n­íc bÊp bªnh nay l¹i cßn bÞ h¹n chÕ mµ nguån thu gi¶m th× nguån chi l¹i t¨ng. - Béi chi ng©n s¸ch ®ã lµ t×nh tr¹ng phæ biÕn mµ ViÖt Nam gÆp ph¶i. MÆc dï nguån thu liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m nh­ng chi tiªu chÝnh phñ còng t¨ng theo lµm th©m hôt ng©n s¸ch t¨ng. ViÖt Nam lµ n­íc cã th©m hôt ng©n s¸ch cao ( 7% GDP theo IMF vµ ADB, nÕu bao gåm c¶ c¸c kho¶n chi ngoµi ng©n s¸ch). Khi th©m hôt ng©n s¸ch cao th× viÖc sö dông chÝnh s¸ch tµi kho¸ ®Æc biÖt lµ “gãi kÝch cÇu” rÊt khã kh¨n. §Çu n¨m 2009 ®Ó kÝch cÇu ®Çu t­ Quèc héi ®· th«ng qua “gãi kÝch cÇu” trÞ gi¸ 1 tû USD. §©y lµ “gãi kÝch cÇu” lín nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay mµ ViÖt Nam sö dông. Nh­ng vÊn ®Ò g©y trë ng¹i lín nhÊt lµ t×nh tr¹ng béi chi ng©n s¸ch ch¾c ch¾n sÏ t¨ng lªn. §ã lµ nh÷ng th¸ch thøc cña viÖc sö dông chÝnh s¸ch tµi khãa. 2. Nguyªn nh©n vµ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ 2.1. T¸c ®éng tÝch cùc 2.1.1. KÝch cÇu trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®ang r¬i vµo suy tho¸i vµ thÊt nghiÖp. Khi nÒn kinh tÕ ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng nµy c¸c h·ng t­ nh©n kh«ng muèn ®Çu t­ thªm, cßn ng­êi tiªu dïng kh«ng muèn chi cho tiªu dïng tæng cÇu lóc ®ã rÊt thÊp. Lóc nµy ®Ó më réng tæng cÇu chÝnh phñ ph¶i t¨ng chi tiªu hoÆc gi¶m thuÕ hoÆc sö dông c¶ hai biÖn ph¸p trªn. Møc tiªu dïng chung cña nÒn kinh tÕ sÏ ®­îc n©ng cao khiÕn cho s¶n l­îng t¨ng vµ møc viÖc lµm ®Çy ®ñ sÏ ®­îc phôc håi. Trong kho¶ng thêi gian 3 quý ®Çu n¨m 2008 ViÖt Nam ®· r¬i vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i sau l¹m ph¸t do t×nh h×nh bÊt æn vµ khñng ho¶ng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §Ó kÝch cÇu trë l¹i chinh¸ phñ ®· sö dông hai gäng k×m thuÕ vµ chi tiªu chÝnh phñ. Cßn vÒ chi tiªu chÝnh phñ thñ t­íng chÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh cho 3 c«ng ty l­¬ng thùc thu mua l­îng g¹o cßn d­ trong d©n nh»m gi¶i quyÕt tr¹ng th¸i d­ cung thiÕu cÇu vÒ g¹o ®ã lµ c«ng ty l­¬ng thùc MiÒn B¾c, miÒn Nam, miÒn Trung chÝnh phñ sÏ hç trî 100% l·i suÊt cña c«ng viÖc vay vèn nh»m vµo môc ®Ých trªn. 2.1.2. KiÒm chÕ t×nh tr¹ng ph¸t triÓn qu¸ nãng cña nÒn kinh tÕ Khi nÒn kinh tÕ ®ang trong tr¹ng th¸i ph¸t ®¹t qu¸ møc l¹m ph¸t t¨ng lªn chÝnh phñ cã thÓ gi¶m chi tiªu vµ t¨ng thuÕ nhê ®ã chi tiªu chung gi¶m ®i, s¶n l­îng gi¶m theo vµ l¹m ph¸t ch÷ng l¹i. Trong giai ®o¹n tõ n¨m 2005 ®Õn nay chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc Trung Quèc ®ang ph¶i sö dông chÝnh s¸ch tµi kho¸ nh»m kiÒm chÕ t¨ng tr­ëng qu¸ nãng v× nã cã thÓ dÉn tíi l¹m ph¸t vµ mét sè vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng, an ninh x· héi... Cßn ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n gÇn ®©y khi l¹m ph¸t x¶y ra chÝnh phñ ®· dïng chÝnh s¸ch nµy mét c¸ch hîp lý ®Æc biÖt lµ mét sè mÆt hµnh nh­: nhËp khÈu « t«, vµng b¹c... §èi víi nhËp khÈu « t« th× do t×nh tr¹ng nhËp khÈu ngµy cµng t¨ng dÉn tíi møc tiªu dïng qu¸ nãng. Thay v× t¨ng thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt th× chóng ta ®· t¨ng lÖ phÝ tr­íc b¹ ®èi víi mÆt hµng nµy tõ 5% lªn 10% ®iÒu nµy dÉn tíi chi tiªu cho s¶n phÈm nµy gi¶m. Cßn ®èi víi mÆt hµng vµng b¹c ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng gi¸ vµng trong n­íc t¨ng do qu¸ vµng thÕ giíi t¨ng. Mét mÆt th× chÝnh phñ ra chÝnh s¸ch cÊm nhËp khÈu vµng b¹c mÆt kh¸c nghiªm cÊm ®Çu c¬ sinh lîi cho b¶n th©n. 2.2. T¸c ®éng tiªu cùc cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ 2.2.1. T×nh tr¹ng khã kiÓm so¸t sau kÝch cÇu: Khi nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i, thÊt nghiÖp th× ®Ó kh«i phôc nÒn kinh tÕ trë l¹i cã mét biÖn ph¸p kh¸ hiÖu qu¶ ®ã lµ gi¶m thuÕ. Tuy nhiªn, ta cã thÓ thÊy nÕu gi¶m thuÕ th«ng qua níi láng tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp th× cã thÓ g©y ra t×nh tr¹ng kinh tÕ tiÕp tôc tr× trÖ trong khi l¹m ph¸t quay trë l¹i. NÕu gi¶m thuÕ kh«ng phï hîp th× cã thÓ g©y ra sù chªnh lÖch gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, c¸c khu vùc trong nÒn kinh tÕ g©y ra t×nh tr¹ng ngµnh nµy bãp nghÑt ngµnh kh¸c. NÕu kiÓm so¸t kh«ng khÐo lÐo, thiÕu chÝnh x¸c céng thªm ph¸p luËt ViÖt Nam ch­a chÆt chÏ cßn nhiÒu lç hæng th× sÏ g©y ra t×nh tr¹ng l¸ch luËt, trèn thuÕ… g©y thiÖt h¹i cho nÒn kinh tÕ. 2.2.2. Th¸o lui ®Çu t­ Khi chi tiªu chÝnh phñ t¨ng hoÆc thuÕ gi¶m th× tæng thu nhËp quèc d©n sÏ t¨ng lªn theo cÊp sã nh©n, nhu cÇu vÒ tiÒn sÏ t¨ng theo víi møc cung nh­ tr­íc, l·i suÊt sÏ t¨ng bãp hÑp mét sè ®Çu t­. KÕt qu¶ lµ phÇn tæng thu nhËp quèc d©n t¨ng lªn cã thÓ bÞ mÊt ®i do th©m hôt cao hÐo theo th¸i lui ®Çu t­. §iÒu t­¬ng tù còng x¶y ra víi tiªu dïng. VÊn ®Ò th¸o lui ®Çu t­ tuy trong ng¾n h¹n ¶nh h­ëng Ýt ®Õn nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn trong dµi h¹n theo xu h­íng “tÝch tiÓu thµnh ®¹i’’ quy m« sÏ t¨ng vµ møc ¶nh h­ëng sÏ t¨ng theo. ViÖt Nam lµ mét Quèc gia cã t×nh tr¹ng th¸o lïi ®Çu t­ kh¸ phæ biÕn. Tuy møc ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam lu«n t¨ng vµ cao. Tuy nhiªn møc ®é gi¶i ng©n cña c¸c kho¶n ®Çu t­ nµy rÊt thÊp. §©y còng lµ kÕt qu¶ cña mét sè nguyªn nh©n trong ®ã cã chÝnh s¸ch tµi kho¸ kh«ng hîp lý. N¨m 2007 ViÖt Nam cã tíi 20,3 tû USD ®­îc ®¨ng ký ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n. Tuy nhiªn ®Õn cuèi n¨m th× møc gi¶i ng©n còng chØ ®¹t ®­îc h¬n 10 tû USD. N¨m 2008 ®iÒu t­¬ng tù ®· x¶y ra khi 8 th¸ng ®Çu n¨m møc ®¨ng ký ®· lªn tíi 47,8 tû USD nh­ng møc gi¶i ng©n chØ h¬n nöa sè ®ã. 3. Kinh nghiÖm thùc thi chÝnh s¸ch tµi kho¸ tõ c¸c n­íc trªn thÕ giíi HiÖn nay chÝnh s¸ch tµi kho¸ ®ang lµ chÝnh s¸ch hµng ®Çu cña c¸c n­íc nh»m ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ cã rÊt nhiÒu n­íc ®· thµnh c«ng trong viÖc thµnh lËp qu¶n lý vµ ¸p dông chÝnh s¸ch ®¸ng ®Ó ViÖt Nam häc hái vµ ®óc rót kinh nghiÖm. Sau ®©y lµ hai c¬ chÕ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi kho¸ cña hai quèc gia: Mü vµ Trung Quèc. 3.1. ChÝnh s¸ch tµi kho¸ ë Mü 3.1.1. ChÝnh s¸ch tµi kho¸: ThuÕ vµ chi tiªu chÝnh phñ Sù ph¸t triÓn cña chÝnh phñ kÓ tõ nh÷ng n¨m 1930 ®i cïng víi sù gia t¨ng chi tiªu liªn tôc cña chÝnh phñ. N¨m 1930, chi tiªu cña chÝnh phñ chØ t¨ng 3,3% tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP), hoÆc tæng s¶n l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô kh«ng kÓ xuÊt nhËp khÈu. Con sè nµy ®· t¨ng len gÇn 44% GDP n¨m 1944, vµo thêi kú cao ®iÓm cña ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, tr­íc khi gi¶m xuèng cßn 11,6% n¨m 1948. Nh­ng chi tiªu chÝnh phñ nãi chung l¹i t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m tiÕp theo, ®¹t kho¶ng 24% vµo n¨m 1983 sau ®ã gi¶m ®i chót Ýt. N¨m 1999 tû lÖ nµy vµo kho¶ng 21%. X©y dùng chÝnh s¸ch tµi kho¸ lµ mét qu¸ tr×nh rÊt c«ng phu. Mçi n¨m, tæng thèng ®Ö tr×nh mét ng©n s¸ch, hay mét kÕ ho¹ch chi tiªu, cho Quèc héi. C¸c nhµ lËp ph¸p xem xÐt ®Ò nghÞ cña tæng thèng theo mét sè b­íc. §Çu tiªn, hä quyÕt ®Þnh mét møc chung cho chi tiªu vµ thuÕ. Sau ®ã, hä ph©n chia sè tiÌn chung nµy cho tõng h¹ng môc riªng - VÝ dô, cho quèc phßng, cho c¸c dÞch vô y tÕ vµ con ng­êi, vµ cho giao th«ng vËn t¶i. Cuèi cïng, Quèc héi xem xÐt c¸c dù luËt chuÈn chi ng©n s¸ch riªng, x¸c ®Þnh chÝnh x¸c trong mçi hµng môc sÏ cÇn bao nhiªu tiÒn. Mçi dù luËt chuÈn chi ng©n s¸ch cuèi cïng ph¶i ®­îc tæng thèng ký ®Ó cã hiÖu lùc thi hµnh. Qu¸ tr×nh lËp ng©n s¸ch nµy th­êng kÐo dµi toµn bé kú häp Quèc häi; tæng thèng ®Ö tr×nh c¸c ®Ò xuÊt cña m×nh vµo ®Çu th¸ng hai, vµ Quèc héi th­êng kh«ng kÕt thóc th«ng qua c¸c dù luËt chuÈn chi ng©n s¸ch cho ®Õn tr­íc th¸ng chÝn (®«i khi cßn muén h¬n). Nguån ng©n s¸ch chñ yÕu cña chÝnh phñ liªn bang ®Ó trang tr¶i chi tiªu lµ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, trong n¨m 1999 nã chiÕm kho¶ng 48% tæng sè thu iªn bang. ThuÕ thoa b¶ng l­¬ng, nguån tµi chÝnh chi cho c¸c ch­¬ng tr×nh an ninh x· héi vµ b¶o hiÓm y tÕ, ngµy cµng trë nªn quan träng khi c¸c ch­¬ng tr×nh nµy ph¸t triÓn. N¨m 1998, thuÕ theo b¶ng l­¬ng chiÕm mét phÇn ba tæng thu nhËp liªn bang; mçi viªn chøc vµ c«ng nh©n ph¶i ®ãng mét kho¶n b»ng 7,65% l­¬ng cña m×nh, nh­ng kh«ng v­ît qu¸ 68.400 USD trong mét n¨m. ChÝnh phñ liªn bang cã ®­îc 10% n÷a trong tæng thu cña m×nh tõ thuÕ lîi nhuËn doanh nghiÖp, phÇn cßn l¹i cña nguån thu chÝnh phñ lµ tõ c¸c lo¹i thuÕ kh¸c. (ng­îc l¹i, c¸c chÝnh quyÒn bang cã phÇn lín thu nhËp thuÕ lµ tõ thuÕ tµi s¶n. ChÝnh quyÒn c¸c bang cã truyÒn thèng dùa vµo thuÕ kinh doanh vµ thuÕ tiªu thô, nh­ng tõ chiÕn tranh thÕ giíi thø hai thuÕ thu nhËp bang ngµy cµng trë nªn quan träng h¬n). 3.1.2. ChÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ Vµo cuèi nh÷ng n¨m 1990 c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch Ýt cã kh¶ n¨ng h¬n nh÷ng ng­êi ®i tr­íc trong viÖc sö dông chÝnh s¸ch tµi kho¸ ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu kinh tÕ réng lín. Thay vµo ®ã, hä tËp trung vµo thay ®æi chÝnh s¸ch hÑp h¬n víi môc ®Ých t¨ng c­êng nÒn kinh tÕ tíi cËn biªn. Tæng thèng Reagan vµ ng­êi kÕ nhiÖm «ng George Buch (1989 - 1993) t×m c¸ch gi¶m thuÕ lîi nhuËn - tøc lµ nh÷ng kho¶n tµi s¶n gia t¨ng tõ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ tµi s¶n nh­ bÊt ®éng s¶n hoÆc cæ phiÕu. Hä nãi sù thay ®æi nh­ vËy sÏ khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ nhiÒu h¬n. Nh÷ng ng­êi ph¸i D©n chñ ph¶n ®èi vµ cho r»ng sù thay ®æi nh­ vËy sÏ l¾m lîi qu¸ møc cho ng­êi giµu. Nh­ng khi th©m hôt ng©n s¸ch thu hÑp th× tæng thèng Clint¬n (1993 - 2001) ®· chÊp thuËn, vµ møc thuÕ lîi nhuËn cao nhÊt ®· gi¶m tõ 28% xuèng cßn 20% vµo n¨m 1996. Trong khi ®ã, Clint¬n còng t×m c¸ch t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ b»ng viÖc xóc tiÕn c¸c ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nghÒ kh¸c nhau nh»m ph¸t triÒn lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é tay nghÒ cao h¬n vµ do ®ã còng n©ng cao n¨ng suÊt vµ tÝnh c¹nh tranh. Tõ ®ã chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc sù chÆt chÏ, møc ®é hîp lý cña qu¸ tr×nh thµnh lËp, sö dông vµ qu¶n lý chÝnh s¸ch tµi kho¸ ë Mü. §Æc biÖt trong qu¸ tr×nh thµnh lËp chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ viÖc sö dông thuÕ ®¸ng ®Ó chóng ta xem xÐt vµ ®óc rót ra ph­¬ng ph¸p cho chÝnh s¸ch tµi kho¸ cña m×nh. 3.2. ChÝnh s¸ch tµi kho¸ ë Trung Quèc Trung Quèc lµ mét ®Êt n­íc cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi gièng n­íc ta. Trong nh÷ng n¨m qua Trung Quèc ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch thùc thi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®óng ®¾n trong ®ã cã chÝnh s¸ch tµi kho¸. Kinh nghiÖm vËn hµnh chÝnh s¸ch chi ng©n s¸ch nhµ n­íc tËp trung vµo 3 khÝa c¹nh sau: - Thùc thi chÝnh s¸ch chi tiªu ng©n s¸ch nhµ n­íc thËn träng, kiÓm so¸t chÆt chÏ th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc, t¹o m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh, thuËn lîi cho kinh tÕ t¨ng tèc l©u dµi. Kh¸c víi c¸c n­íc chuyÓn ®æi vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn; d­íi l·nh ®¹o Trung Quèc ý thøc rÊt râ t¸c h¹i rÊt lín cña m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« bÊt æn ®èi víi ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi; ®Æc biÖt lµ nguy c¬ ph¸ vì hoµn toµn chiÕn l­îc t¨ng GDP lªn 4 lÇn sau hai m­¬i n¨m cña «ng §Æng. ChÝnh v× vËy, 24 n¨m qua, Trung Quèc ph¶i kiªn tr× thùc hiÖn chÝnh s¸ch chi ng©n s¸ch nhµ n­íc hÕt søc thËn träng vµ cã tr¸ch nhiÖm. TiÕp tôc mÆc dï trong thùc tiÔn kh«ng ph¶i kh«ng xuÊt hiÖn nh÷ng giai ®o¹n hÕt ng©n s¸ch nhµ n­íc c¨ng th¼ng, thu ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ ng©n s¸ch TW gi¶m, song tõ 1978 ®Õn nay, Trung Quèc døt kho¸t kh«ng ph¸t hµnh tiÌn cho chi tiªu vµ bï ®¾p thiÕu hôt cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. Cã thÓ nãi ®©y lµ quyÕt t©m m¹nh mÏ vµ s¾t ®a hiÕm thÊy trªn thÕ giíi, còng chÝnh s¸ch nhê hµi gäng k×m m¹nh mÏ lµ chÝnh s¸ch ®éng viªn vµ chÝnh s¸ch thu ng©n s¸ch nhµ n­íc ®óng ®¾n mµ kinh tÕ n­íc nµy ®Ó ®­îc thóc ®Èy t¨ng tèc víi nhÞp ®é cao ch­a tõng thÊy. §é æn ®Þnh vµ c©n b»ng ng©n s¸ch nhµ n­íc cña Trung Quèc chØ giao ®éng trªn d­íi 0,9% GDP, vµo lo¹i v÷ng ch¾c nhÊt thÕ giíi. Trong lÞch sö trªn 20 n¨m, Trung Quèc chØ cã mét thêi kú ng¾n kinh tÕ vÜ m« bÊt æn, l¹ng ph¸t cao ®ã lµ giai ®o¹n 1993 - 1994, sau nguyªn nh©n chñ yÕu cña nã chñ yÕu lµ sù láng lÎo trong qu¶n lý tÝn dông chøng kho¸n ph¶i bëi lÏ do ngan s¸ch nhµ n­íc. -Tû lÖ ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n s¶n xuÊt gi¶m dÇn cho thÊy nhµ n­íc ®· chñ ®éng rót dÇn khái ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thuÇn tuý vèn cã trong kinh tÕ, kÕ ho¹ch ®Ó tËp trung cho chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, ®iÒu chØnh vµ æn ®Þnh h­íng ë tÇm vÜ m«. TiÕp tôc chi cho x©y dùng kinh tÕ gi¶m tõ 60% n¨m 1978 xuèng cßn 26,6% tæng chi ng©n s¸ch nhµ n­íc n¨m 1995, cßn chi cho ®Çu t­ c¬ b¶n gi¶m tõ 40,3% n¨m 1978 xuèng 11,6% n¨m 1995. Chi tiªu y tÕ, gi¸o dôc vµ phóc lîi t¨ng tõ 11,6 lªn 23,2% ng©n s¸ch nhµ n­íc n¨m 1995. ChØ cho qu¶n lý trong c«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i còng nh­ toµn bé bé m¸y hµnh chÝnh t¨ng tõ 6% lªn 14,3%. Chi tr¶ nî n¨m 1995 chiÕm 13%, riªng cho quèc phßng gi¶m tõ 14,96% n¨m 1978 xuèng 9,33% ng©n s¸ch nhµ n­íc n¨m 1995. Do ng©n s¸ch trung ­¬ng eo hÑp nªn chÝnh phñ kh«ng thÓ lËp ra ®­îc c¸c ph­¬ng tr×nh tÇm cì nh»m hç trî c¸c vïng khã kh¨n, nghÌo nµn, kÐm ph¸t triÓn, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng Trung Quèc trë thµnh mét trong 3 n­íc bÞ mÊt c©n ®èi lín nhÊt trªn thÕ giíi. HÖ thèng chuyÓn giao tµi chÝnh gi÷a trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng cña Trung Quèc Ýt cã vai trß c©n ®èi l¹i chªnh lÖch, c¸c kho¶n trî cÊp cã phÇn cøng nh¾c. - Tõ 1998 thùc thi chÝnh s¸ch tµi kho¸ tÝch cùc víi ®Þnh h­íng më réng quy m« ®Çu t­ cña nhµ n­íc th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Theo ®¸nh gia cña c¸c nhµ kinh tÕ Trung Quèc, hiÖu øng cña chÝnh s¸ch nµy ®· lµm t¨ng GDP lªn 1,5% trong n¨m 1999, 2% trong n¨m 2000. T¨ng c­êng ®Çu t­ víi quy m« rÊt lín vµo c¬ së h¹ tÇng. ChÝnh s¸ch thuÕ ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng gi¶m bít g¸nh n¨ng nh­ ®· nªu ë trªn. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝch cùc víi 2 gäng k×m lµ t¨ng chi ng©n s¸ch vµ gi¶m thuÕ ®· chÆn ®­îc nguy c¬ tôt dèc cña nÒn kinh tÕ. Thùc tiÔn vËn hµnh chÝnh s¸ch thu chi nhµ n­íc 20 n¨m qua cña Trung Quèc qu¶ lµ phong phó vµ gÇn gòi víi chóng ta, nh­ng còng cÇn ph¶i nghiªn cøu thËt chu ®¸o khi tham kh¶o kinh nghiÖm cña b¹n. Thµnh c«ng trong c¶i c¸ch më cöa cña Trung Quèc lµ to lín, song hä còng ph¶i tr¶ gi¸ kh«ng nhá, mµ mét trong sè ®ã lµ sù ph©n chia ngµy cµng nghiÖm träng (2 cùc ®«ng - t©y, giµu - nghÌo, thµnh thÞ - n«ng th«n). Sù ph©n chia nµy ch¼ng nh÷ng kh«ng mÊt ®i cïng víi ph¸t triÓn kinh tÕ, mµ d­êng nh­ ngµy cµng s©u s¾c, gay g¾t h¬n. §©y lµ ®iÒu chóng ta nªn suy ngÉm khi sö dông thu chi nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ mét trong c¸c c«ng cô chñ yÕu ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong giai ®o¹n tíi. III. Gi¶i ph¸p NhiÖm vô cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ trong giai ®o¹n héi nhËp ®Æc biÖt lµ trong t×nh tr¹ng suy tho¸i sau khñng ho¶ng nh­ hiÖn nay vÉn lµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t ng¨n chÆn suy tho¸i æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, b¶o ®¶m an sinh x· héi vµ duy tr× t¨ng tr­ëng hîp lý. V× vËy, c¸c gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch tµi kho¸ ®­a ra ph¶i phï hîp víi c¸c nhiÖm vô trªn. 1. CÇn ph©n phèi kÕt hîp chÝnh s¸ch tµi kho¸ víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mét c¸ch hîp lý vµ chÆt chÏ h¬n 1.1. Lý do cÇn thùc hiÖn gi¶i ph¸p HiÖn nay viÖc phèi hîp gi÷a 2 chÝnh s¸ch nµy cßn thiÕu chÆt chÏ dÉn tíi t×nh tr¹ng thiÐu hiÖu qu¶ trong c¸c chÝnh s¸ch. HiÖn t­îng "kÎ th¾t ng­êi níi" ®ang x¶y ra th­êng xuyªn. Trong giai ®o¹n l¹ng ph¸t kÌm theo suy tho¸i sau l¹ng ph¸t th× viÖc kÕt hîp nµy cµng trë nªn c¸p b¸ch h¬n nÕu thùc hiÑn tèt ®ång thêi c¶ 2 chÝnh s¸ch nµy th× nÒn kinh tÕ sÏ sím tho¸t ra khái t×nh tr¹ng bÊt æn vµ trë l¹i ph¸t triÓn m¹nh mÏ, trong 5 nhãm gi¸i ph¸p do chÝnh phñ ®­a ra nh»m ng¨n chÆn suy tho¸i, duy tr× t¨ng tr­ëng ®¶m b¶o an toµn, an sinh x· héi th× nhãm gi¶i ph¸p thø ba vÒ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi kho¸ - tiÒn tÖ linh ho¹t lµ quan träng nhÊt bëi nÕu ®­îc thùc hiÖn tèt nhãm gi¶i ph¸p nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp vµ ng­êi d©n më réng s¶n xuÊt kinh doanh n©ng cao ®êi sèng. 1.2. BiÖn ph¸p gi¶i quyÕt Trong thêi k× l¹m ph¸t th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­îc coi lµ h­u hiÖu h¬n so víi chÝnh s¸ch tµi kho¸. V× vËy c¸c nÒn kinh tÕ th­êng sö dông chÝnh s¸ch tiÌn tÖ ®Ó h¹n chÕ l¹m ph¸t ë møc cho phÐp. Tuy nhiªn nÕu kh«ng cã sù hç trî m¹nh tõ chÝnh s¸ch t¹i kho¸ th× kÕt qu¶ th­êng kh«ng ®­îc kh¶ quan. Sau khi ®· kiÒm chÕ ®­îc l¹m ph¸t th× yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i nhanh chãng sö dông chÝnh s¸ch t¹i kho¸ ®Ó kÝch cÇu trë l¹i nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng suy tho¸i nÒn kinh tÕ. 2. B¶o ®¶m cÊn ®èi thu, chi ng©n s¸ch Trong bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi vµ trong n­íc n¨m 2008 liªn lôc cã nh÷ng diÔn biÕn bÊt th­êng, t¸c ®éng tiªu cùc tíi kinh tÕ vÜ m« ngµnh tµi chÝnh vÉn hoµn thµnh v­ît møc nhiÖm vô thu ng©n s¸ch nhµ n­íc; Tæng thu ng©n s¸ch ­íc ®¹t 399.000 tû v­ît 23,5% so víi dù to¸n cña quèc héi (323.000) nhê t¨ng nguån thu ngµnh ®· sö dông æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi. Tæng chi ng©n s¸ch nhµ n­íc ­íc ®¹t 474.000 tû b»ng 31,9% GDP víi kÕt qu¶ thùc hiÖn chi - thu ng©n s¸ch n¨m 2008 ho¹t ®éng tµi chÝnh ®· c¬ b¶n theo s¸t môc tiªu. 2.1. Lý do cÇn thùc hiÖn gi¶i ph¸p Nh»m b¶o ®¶m an ninh tµi chÝnh quèc gia. Th× vÊn ®Ò b¶o ®¶m th©m hôt ng©n s¸ch hay ®iÒu tiÕt ng©n s¸ch nhµ n­íc cÇn ®­îc chó träng ®óng møc. HiÖn nay th©m hôt ng©n s¸ch cña ViÖt Nam lµ 7% GDP. §©y lµ con sè t­¬ng ®èi lín cña mét quèc gia. khi t×nh tr¹ng kh«ng c©n ®èi ng©n s¸ch x¶y ra nÒn kinh tÕ vÜ m« cã nguy c¬ bÞ r¬i vµo bÊt æn ®Þnh. NÕu th©m hôt x¶y ra qu¸ møc th× nî cña chÝnh phñ t¨ng trong ®ã cã kho¶n nî n­íc ngoµi. NÕu kho¶n nî nµy qu¸ cao sÏ dÉn tíi phô thuéc, bÞ k×m Ðp... Ngoµi ra, trong dµi h¹n khi th©m hôt ng©n s¸ch kÐo dµi th× dÉn tíi t×nh tr¹ng kh«ng ®ñ nguån vèn chi cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. 2.2. . BiÖn ph¸p gi¶i quyÕt Nh­ ta d· biÕt ng©n s¸ch nhµ n­íc ®­îc cÊu thµnh vµ ho¹t ®éng dùa trªn 2 gäng k×m chi tiªu chÝnh phñ vµ thuÕ. Ngoµi ra phÇn thu ng©n s¸ch cßn bæi sung bëi c¸c lîi nhuËn tõ xuÊt khÈu... HiÖn nay khi t×nh tr¹ng suy tho¸i ®ang x¶y ra Ðp buéc chÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi kho¸ t¨ng chi tiªu gi¶m thuÕ ®Ó kÝch cÇu. §iÒu nµy sÏ dÉn tíi t×nh tr¹ng gi¶m ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Ó bï vµo phÇn gi¶m ®ã th× yªu cÇu chÝnh phñ ph¶i sö dông c¸c biÖn ph¸p nh­ vay nî trong n­íc b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, vay nî n­íc ngoµi sö dông dù trö ngo¹i tÖ, vay ng©n hµng... Tuy nhiªn mçi biÖn ph¸p ®Òu cã ¶nh h­ëng phô tíi nÒn kinh tÕ. §iÒu ®ã yªu cÇu chÝnh phñ ph¶i thËn träng khi sö dông. 3. Sö dông chi tiªu ng©n s¸ch phï hîp, hiÖu qu¶ hîp lý 3.1. Lý do cÇn thùc hiÖn gi¶i ph¸p T×nh tr¹ng chi kh«ng ®óng chç, kh«ng cã hiÖu qu¶ vµ kÐm hîp lý ®ang g©y ra hiÖu qu¶ nghiªm träng . Kh«ng chØ kinh phÝ vèn ®Çu t­ bÞ phÝ ph¹m mµ cßn g©y ra sù hoang mang kh«ng tin t­ëng vµo chÝnh phñ cña ng­êi d©n. Ngoµi ra nã cßn lµm dù ¸n ®ang ®­îc ®Çu t­ bÞ ®×nh trÖ kÐo theo ¶nh h­ëng tíi c«ng t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. NÕu thùc hiÖn ®óng ®¾n qu¸ tr×nh chi tiªu th× c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ®¶m b¶o an sinh x· héi sÏ t¨ng lªn, khuyÕn khÝch ®Çu t­ tõ ®ã t¨ng thu ng©n s¸ch thóc ®Èy x· héi ho¸ cung øng dÞch vô c«ng céng. 3.2. . BiÖn ph¸p gi¶i quyÕt - Chän läc c¸c dù ¸n ®Çu t­ cã kh¶ n¨ng hiÖu qu¶ cao. - Thóc ®Èy qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®ang thi c«ng. - §Èy nhanh chi ng©n s¸ch cho c¸c dù ¸n quan träng, c¸c c«ng tr×nh thiÕt yÕu phôc vô x· héi. - Chi ng©n s¸ch ®óng kh¶ n¨ng cña tõng giai ®o¹n tr¸nh th©m hôt hay d­ thõa l·ng phÝ ng©n s¸ch. 4. Gi¶m thuÕ cho c¸c ®íi t­îng tham gia ®Çu t­ 4.1. Lý do thùc hiªn gi¶i ph¸p Tr­íc th¸ch thøc míi cña nÒn kinh tÕ suy tho¸i, l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp vÉn cao c¸c nÒn kinh tÕ lín trªn thÕ giíi nh­ Mü,EU,NhËt còng ¶nh h­ëng nÆng nÒ bëi t×nh tr¹ng suy tho¸i trªn vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi sÏ gi¶m. V× vËy ®Ó ®Çu t­ quèc d©n t¨ng lªn th× yªu cÇu ®Çu t­ trong n­íc t¨ng lªn. Tuy nhiªn hiÖn nay do bÊt æn kinh kÕ ng­êi d©n vµ c¸c doanh nghiÖp ®ang k×m h·m vµ h¹n chÕ ®Çu t­. §Ó gióp ®Çu t­ t¨ng trë l¹i th× Ðp buéc chÝnh phñ ph¶i cã biÖn ph¸p cô thÓ, chÝnh x¸c. Trong khi t×nh tr¹ng th©m hôt ng©n s¸ch ®ang cao th× viÖc chi tiªu sÏ ¶nh h­ëng kh«ng tèt tíi nÒn kinh tÕ. Nªn viÖc gi¶m thuÕ lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt hiÖn nay. 4.2. C¸ch thøc thùc hiÖn Gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c doanh nghiÖp ®ang r¬i vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n. - KÐo dµi thêi gian nép thuÕ (tõ 6 th¸ng nh­ tr­íc lªn 9 th¸ng). - Rµ so¸t l¹i chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp vÒ thuÕ ®Ó cã sù t¨ng gi¶m hîp lý. - Gi¶m mét sè thuÕ ®Çu t­ cho doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®Ó kÝch thÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi quay trë l¹i. C. KÕt luËn §Ò tµi ®· m« t¶ chÝnh s¸ch tµi kho¸ ë ViÖt Nam hiÖn nay kh¸ ®Çy ®ñ. Nªu ra nh÷ng quan ®iÓm, c¬ së lý thuyÕt vÒ chÝnh s¸ch tµi kho¸ ®Ó tõ ®ã ¸p dông vµo thùc tiÔn. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ hiÖn nay, thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ ®· ®­îc nªu ra theo m« h×nh SWOT. Nguyªn nh©n mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc mµ chÝnh s¸ch tµi kho¸ t¹o ra trong giai ®o¹n héi nhËp. DÇn dÇn ®óc rót ra ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm cña mét sè quèc gia trªn thÕ giíi (Mü,Trung Quèc) vÒ c¸ch thøc thµnh lËp, ¸p dông vµ qu¶n lý ho¹t ®éng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ ®Ó x©y dùng chÝnh s¸ch tµi kho¸ ë ViÖt Nam mét c¸ch hiÖu qu¶, n©ng cao t¸c dông trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña quèc gia. Tõ nh÷ng thùc tiÔn còng nh­ trªn c¬ së lý thuyÕt th× ®Ò tµi g©y dùng ®­îc mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch tµi kho¸. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ch­¬ng tr×nh th«ng tin quèc tÕ – Bé ngo¹i giao Hoa Kú (th¸ng 2 n¨m 2001). 2. DiÔn ®µn kinh tÕ /tµi chÝnh/www.vietnamnet.vn (th¸ng 4 n¨m 2009). 3. DiÔn ®µn kinh tÕ www.sinhviennganhang.com/vn (th¸ng 2 n¨m 2009) 4. Gi¸o tr×nh kinh tÕ vÜ m«, NXB Lao ®éng tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n. PGSTS. Nguyªn V¨n C«ng chñ biªn. 5. Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ NXB TPHCM. GSTS. D­¬ng ThÞ B×nh Minh TS. Sö §×nh Thµnh ®ång chñ biªn 6. Gi¸o tr×nh qu¶n trÞ häc NXB Thèng Kª. TS. NguyÔn ThÞ Liªn DiÖp chñ biªn 7. Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ ADB (th¸ng 12 n¨m 2008) 8. Tæng côc thèng kª (th¸ng 04 n¨m 2009) 9. Quü tiÒn tÖ quèc tÕ IMF (th¸ng 12 n¨m 2008) 10. www.laocai.gov.vn (th¸ng 06 bn¨m 2002) Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t, ký hiÖu 1. AD : Tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ 2. AE : Tæng chi tiªu quèc d©n. 3. AS : Tæng cung nÒn kinh tÕ. 4. G : Tæng chi tiªu quèc d©n. 5. GDP: Tæng thu nhËp quèc néi. 6. GNP: Tæng thu nhËp quèc d©n. 7. E : §iÓm c©n b»ng. 8. Y  : S¶n l­îng t¹i thêi ®iÓm bÊt kú. 9. Y*  : S¶n l­îng tiÒm n¨ng. 10. T : ThuÕ Danh môc b¶ng biÓu, s¬ ®å, h×nh vÏ H×nh 1.3.1. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ më réng. H×nh 1.3.2. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ th¾t chÆt. H×nh 1.3.3. ¶nh h­ëng cña t¨ng chi tiªu vµ t¨ng thuÕ cïng mét l­îng nh­ nhau.