Bản chất và chức năng của ngân hàng. vai trò của ngân hàng trong việc thực thi chính sách tiền tệ - sự cụ thể hoá của chính sách tiền tệ trong quản lý kinh tế vĩ mô ở Việt Nam

kh¸c nh­ lµm sai lÖch c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m«, c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång danh nghÜa ban ®Çu trong lÜnh vùc mua hoÆc b¸n, cho vay hoÆc ®i vay ®Òu tÝnh tíi yÕu tè l¹m ph¸t th«ng th­êng nh­ng kh«ng thÓ tÝnh tíi yÕu tè l¹m ph¸t bÊt th­êng. Cßn khi l¹m ph¸t ë møc ®é võa ph¶i (l¹m ph¸t dù tÝnh ) th­êng lµ d­íi 10% th× nã kh«ng cã t¸c ®éng tiªu cùc mµ theo nhiÒu nhµ kinh tÕ nã cßn lµ mét liÒu thuèc bæ t¨ng tr­ëng kinh tÕ bëi lÏ l¹m ph¸t chÝnh lµ viÖc ®­a mét khèi l­îng tiÒn ra l­u th«ng qua ®ã më mang ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn ®Çu t­ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Do ®ã thu hót nhiÒu lao ®éng, thÊt nghiÖp gi¶m nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao h¬n tr­íc. Nh­ vËy nhiÖm vô cña NHTW lµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång néi tÖ t¹o kiÖn ®Ó cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn b×nh th­êng ®¶m b¶o cho ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng. Tuy nhiªn thùc chÊt cña viÖc kiÓm so¸t lµ chÊp nhËn sù biÕn ®éng víi mét biªn ®é cho phÐp (l¹m ph¸t mét con sè ). Cßn khi l¹m ph¸t ë møc ®é cao th× NHTW sÏ sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt ®Ó lµm gi¶m møc cung tiÒn, gi¶m møc l¹m ph¸t. Ngoµi viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t, æn ®Þnh tiÒn tÖ cßn bao gåm c¶ viÖc chèng t×nh tr¹ng thiÓu ph¸t. §ång thêi viÖc æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i cã t¸c ®éng tèt ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Khi tû gi¸ hèi ®o¸i biÕn ®éng qu¸ møc ®Òu kÐo theo nh÷ng t¸c ®éng kÐp tÝch cùc vµ tiªu cùc. Do ®ã nhiÖm vô cña NHTW lµ sö dông nh÷ng c«ng cô, chÝnh s¸ch cña m×nh can thiÖp, gi÷ cho tû gi¸ kh«ng th¨ng trÇm qu¸ ®¸ng, lµm dÞu bít nh÷ng t×nh tr¹ng bÊt æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n trong n­íc, gióp c¸c h·ng vµ c¸ nh©n mua hoÆc b¸n hµng ho¸ ë n­íc ngoµi dÔ dµng h¬n trong viÖc lËp kÕ ho¹ch cho t­¬ng lai. 1.2.T¹o viÖc lµm,gi¶m bít thÊt nghiÖp Nh÷ng ng­êi trong lùc l­îng lao ®éng khi kh«ng cã viÖc lµm sÏ trë thµnh nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp. N¹n thÊt nghiÖp lµ mét thùc tÕ nan gi¶i cña mäi quèc gia cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng,cho dï quèc gia ®ã lµ ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn hay kÐm ph¸t triÓn. Nã ®­îc xem nh­ lµ mét c¨n bÖnh kinh niªn ®èi víi tÊt c¶ c¸c x· héi, n¬i mµ søc lao ®éng ®­îc coi lµ hµng ho¸ . Khi thÊt nghiÖp ë møc cao, s¶n xuÊt sót kÐm,c¸c nguån lùc kh«ng ®­îc sö dông hÕt , thu nhËp cña d©n c­ gi¶m sót. Khã kh¨n kinh tÕ trµn sang lÜnh vùc x· héi, nhiÒu hiÖn t­îng tiªu cùc ph¸t triÓn, t¸c h¹i cña thÊt nghiÖp lµ rÊt râ rµng. Ng­êi ta cã thÓ tÝnh to¸n ®uîc sù thiÖt h¹i kinh tÕ. §ã lµ sù gi¶m sót to lín vÒ s¶n l­îng vµ ®«i khi cßn kÐo theo n¹n l¹m ph¸t to lín. Sù thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ do thÊt nghiÖp mang l¹i ë nhiÒu n­íc lín ®Õn møc kh«ng thÓ so s¸nh víi thiÖt h¹i do tÝnh kh«ng hiÖu qu¶ cña bÊt cø ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m« nµo kh¸c. Nh÷ng kÕt qu¶ ®iÒu tra x· héi còng cho thÊy thÊt nghiÖp còng lu«n g¾n víi tÖ n¹n x· héi nh­ cê b¹c, trém c¾p, tæn th­¬ng vÒ mÆt t©m lý vµ niÒm tin cña nhiªu ng­êi, cã thÓ ph¸ vì nhiÒu mèi quan hÖ truyÒn thèng lµm xãi mßn nÕp sèng lµnh m¹nh ...vµ cßn cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn c¶ chÝnh trÞ nh­ biÓu t×nh .. . Tuy nhiªn, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, viÖc kh«ng cã thÊt nghiÖp lµ ®iÒu khã x¶y ra. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ t¹o viÖc lµm, gi¶m bít thÊt nhiÖp chø kh«ng ph¶i lµ lµm cho thÊt nghiÖp b»ng kh«ng, mµ lµ duy tr× ë møc tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn khi nÒn kinh tÕ toµn dông nh©n c«ng . Chóng ta cã thÓ thÊy r»ng gi÷a æn ®Þnh tiÒn tÖ, t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× c«ng ¨n viÖc lµm ®­îc t¹o ra nhiÒu h¬n, thÊt nghiÖp gi¶m ®i vµ ng­îc l¹i khi nÒn kinh tÕ tr× trÖ th× c«ng ¨n viÖc lµm bÞ gi¶m, thÊt nghiÖp t¨ng lªn. Mèi quan hÖ nµy ®­îc OKUN ph¸t biÓu thµnh quy luËt : khi GNP thùc tÕ gi¶m 2% so víi GNP tiÒm n¨ng th× møc thÊt nghiÖp t¨ng 1%, ®Þnh luËt OKUN cã thÓ ®­îc coi lµ ch×a kho¸ ®Ó c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý vÒ gia t¨ng ®Çu t­, gia t¨ng s¶n l­îng ... Nh­ vËy, ®Ó t¹o thªm viÖc lµm gi¶m bít thÊt nghiÖp, NHTW sÏ sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng, t¨ng l­îng cung tiÒn, gi¶m l·i suÊt vµ tõ ®ã kÝch thÝch ®Çu t­ . 1.3.æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ Môc ®Ých cao nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, gia t¨ng s¶n l­îng cña nÒn kinh tÕ. Khi nÒn kinh tÕ cã møc t¨ng tr­ëng cao sÏ n©ng cao thu nhËp cña ng­êi lao ®éng ®¶m b¶o c¸c chÝnh s¸ch x· héi ®­îc tho¶ m·n, trªn c¬ së ®ã æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi. Thùc hiÖn môc tiªu nµy NHTW th­êng sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ níi láng, t¸c ®éng ®ã th«ng qua hai chiÒu : Mét lµ : khi khèi l­îng tiÒn tÖ t¨ng sÏ lµm gi¶m l·i suÊt vµ khuyÕn khÝch ®Çu t­ lµm t¨ng tæng s¶n phÈm quèc d©n. khi NHTW n©ng møc cung tiÒn tÖ tõ MS1 lªn MS2 th× l·i suÊt sÏ gi¶m tõ i1 xuèng i2 vµ møc cÇn ®Çu t­ sÏ t¨ng t­ I1 lªn I2 v× chi phÝ ®Çu t­ gi¶m, chi phÝ c¬ héi cho viªc göi tiÒn vµo ng©n hµng gi¶m khi ®Çu t­ t¨ng tõ I1 lªn I2 sÏ lµm cho tæng s¶n phÈm quèc d©n t¨ng tõ GNP1 lªn GNP2, ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë h×nh 2: MÆt kh¸c, khi møc cung tiÒn t¨ng c¸c thµnh phÇn d©n c­ cã tiÒn nhiÒu h¬n sÏ t¨ng søc cÇu tiªu thô. C¶ hai søc cÇu vÒ s¶n phÈm tiªu dïng vµ ®Çu t­ ®Òu t¨ng,tõ ®ã tæng s¶n phÈm x· héi sÏ t¨ng. NÕu møc gia t¨ng ®ã lín h¬n nhÞp gia t¨ng d©n sè sÏ cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ. 1.4.C¸c môc tiªu trung gian Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng,NHTW ph¶i x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu trung gian cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nh»m ®¹t ®Õn môc tiªu cuèi cïng cña chÝnh s¸ch nµy. Bëi lÏ, NHTW sö dông c¸c môc tiªu trung gian ®Ó cã thÓ xÐt ®o¸n nhanh chãng t×nh h×nh thùc tiÔn ho¹t ®éng cña m×nh phôc vô cho c¸c môc tiªu cuèi cïng h¬n lµ chê cho ®Õn khi nh×n thÊy kÕt qu¶ cuèi cïng cña c¸c môc tiªu ®ã. C¸c môc tiªu trung gian cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ c¸c khèi tiÒn tÖ M1, M2, M3, vµ l·i suÊt. §©y lµ nh÷ng môc tiªu mang tÝnh ®Þnh h­íng, chóng cã thÓ ®o l­êng kiÓm so¸t ®­îc vµ cã thÓ ®o¸n tr­íc ®­îc t¸c ®éng cña chóng víi viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cu«Ý cïng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. B»ng viÖc t¨ng gi¶m c¸c khèi l­îng tiÒn,NHTW gãp phÇn t¸c ®éng ®Õn t¨ng gi¶m tæng cung vµ tæng cÇu tiÒn tÖ cña x· héi. §ång thêi NHTW còng cã thÓ sö dông c«ng cô l·i suÊt ®Ó t¸c ®éng ®Õn sù t¨ng gi¶m khèi l­îng tiÒn tÖ tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn tæng cung vµ tæng cÇu cña x· héi. Tuy nhiªn thùc tiÔn thi hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë nhiÒu møc cho phÐp ng­êi ta thiªn vÒ h­íng lùa chän c¸c khèi tiÒn tÖ lµm môc tiªu trung gian h¬n lµ lùa chän l·i suÊt. Trong c¸c khèi tiÒn tÖ tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng n­íc, NHTW cã thÓ lùa chän M1, M2, hoÆc M3 lµm môc tiªu trung gian ­u tiªn. Nh­ vËy th«ng qua môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ do m×nh ®Æt ra NHTW ®· chøng tá ®­îc vai trß chñ ®¹o cña m×nh trong viÖc h­íng cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo nh÷ng môc tiªu ®· ®Æt ra, ®¶m b¶o cho mäi ho¹t ®éng kinh tÕ kh«ng t¸ch rêi khái nh÷ng môc tiªu ®ã. Tuy nhiªn mét thö th¸ch lín ®èi víi NHTW vµ c¶ hÖ thèng ng©n hµng lµ kh«ng ph¶i cïng mét lóc c¶ 3 môc tiªu ®ã ®Òu cã thÓ thùc hiÖn ®­îc mµ kh«ng cã sù m©u thuÉn. §iÒu nµy ®ßi hái NHTW ph¶i linh ho¹t, nh¹y bÐn, kÞp thêi n¾m b¾t ®­îc thùc tÕ diÔn biÕn cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh chóng khi cÇn thiÕt víi nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp, s¾p xÕp thø tù ­u tiªn c¸c môc tiªu theo mét tr×nh tù hîp lý, ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ lu«n ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh. 2. C«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ §Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu ®Æt ra, NHTW cã mét hÖ thèng c¸c c«ng cô h÷u hiÖu, bao gåm c¶ c«ng cô trùc tiÕp vµ c«ng cô gi¸n tiÕp 2.1. NghiÖp vô thÞ t­êng më NghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ ho¹t ®éng NHTW mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ víi môc ®Ých t¸c ®éng ®Õn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, ®iÒu hoµ cung vµ cÇu vÒ giÊy tê cã gi¸, g©y ¶nh h­ëng ®Õn khèi dù tr÷ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i t¹i NHTW, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng cung øng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng nµy tõ ®ã lµm thay ®æi møc cung tiÒn . Trªn thÞ tr­êng më NHTW chñ yÕu mua b¸n tr¸i phiÕu cña chÝnh phñ . B»ng c¸ch mua tr¸i phiÕu NHTW lµm t¨ng khèi dù tr÷ cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Khi ®ã, ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ më réng kh¶ n¨ng cho vay gÊp béi lÇn tuú theo møc gi¸ trÞ b¾t buéc. H¬n n÷a viÖc NHTW mua tr¸i phiÕu víi l·i suÊt thÊp gãp phÇn t¨ng cung øng dông tõ ®ã lµm l·i suÊt tÝn dông h¹ thÊp , kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp ®i vay. §©y còng lµ mét c¸ch gia t¨ng khèi tiÒn tÖ . Ng­îc l¹i, b»ng c¸ch b¸n tr¸i phiÕu trªn thÞ tr­êng më cho bÊt kú ®èi t­îng nµo, NHTW thu hót tiÒn vµo lµm gi¶m bít khèi tiÒn tÖ. KÕt qu¶ lµm cho dù tr÷ cña ng©n hµng th­¬ng m¹i t¹i NHTW bÞ gi¶m, tõ ®ã h¹n chÕ khèi l­îng cÊp ph¸t tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. NghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quan träng nhÊt bëi v× nh÷ng nghiÖp vô nµy lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh quan träng nhÊt ®èi víi nh÷ng thay ®æi trong c¬ sè tiÒn tÖ vµ lµ nguån chÝnh g©y nªn nh÷ng biÕn ®éng trong cung øng tiÒn tÖ . NghiÖp vô thÞ tr­êng më cã nh÷ng ­u ®iÓm lµ: Thø nhÊt,nghiÖp vô thÞ tr­êng më linh ho¹t vµ chÝnh x¸c, cã thÓ ®­îc sö dông ë bÊt cø møc ®é nµo. Thø hai, nghiÖp vô thÞ tr­êng më dÔ dµng ®¶o ng­îc l¹i.Khi cã mét sai lÇm x¶y ra trong lóc tiÕn hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më,NHTW cã thÓ lËp tøc ®¶o ng­îc l¹i viÖc sö dông c«ng cô ®ã. NÕu NHTW thÊy r»ng cung øng tiÒn tÖ qu¸ nhanh do mua qu¸ nhiÒu trªn thÞ tr­êng më, th× lËp tøc nã cã thÓ söa ch÷a ngay b»ng c¸ch tiÕn hµnh nghiÖp vô b¸n. Thø ba, nghiÖp vô thÞ tr­êng më cã nh­îc ®iÓm lµ ®ßi hái ph¶i cã thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ chØ ¸p dông trong ®iÒu kiÖn mµ hÇu hÕt tiÒn trong l­u th«ng ®Òu n»m ë tµi kho¶n t¹i ng©n hµng. 2.2. Dù tr÷ b¾t buéc ë phÇn tr­íc ta ®· biÕt NHTW ®­îc giao quyÒn b¾t buéc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i ký göi t¹i NHTW mét phÇn cña tæng sè tiÒn göi mµ ng©n hµng th­¬ng m¹i nhËn ®­îc tõ d©n c­ vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh. PhÇn b¾t buéc ký göi ®ã ®­îc gäi lµ d÷ tr÷ b¾t buéc vµ tû lÖ % mµ NHTW quy ®Þnh nh­ trªn gäi lµ tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. TiÒn dù tr÷ b¾t buéc = tæng sè tiÒn göi ph¶i >< Tû lÖ dù tr÷ b¾t tÝnh dù tr÷ b¾t buéc buéc Môc ®Ých cña viÖc thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc lµ nh»m: giíi h¹n kh¶ n¨ng th­¬ng m¹i cña ng©n hµng th­¬ng m¹i, tr¸nh ®­îc tr­êng hîp ng©n hµng nµy qu¸ ham kiÕm lîi nhuËn b»ng c¸ch cho vay qu¸ møc, cã thÓ ph­¬ng h¹i ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi ký göi tiÒn ë ng©n hµng; viÖc tËp trung dù tr÷ cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ë NHTW cßn lµ mét ph­¬ng tiÖn ®Ó NHTW cã thªm quyÒn lùc ®iÒu khiÓn hÖ thèng ng©n hµng; ®ång thêi duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong tr­êng hîp kh¸ch hµng ®æ x« ®Õn rót tiÒn. VÒ nguyªn t¾c, khi Ên ®Þnh mét dù tr÷ b¾t buéc thÊp, NHTW ®· gia t¨ng khèi l­îng tiÒn tÖ, tõ ®ã kÝch thÝch c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, thÓ hiÖn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ níi láng. Ng­îc l¹i, khi n©ng cao møc dù tr÷ b¾t buéc, NHTW muèn giíi h¹n kh¶ n¨ng cho vay cña ng©n hµng th­¬ng m¹i b¸o hiÖu mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt. Nh­ vËy, th«ng qua viÖc quy ®Þnh dù tr÷ b¾t buéc, NHTW ®· t¸c ®éng ®Õn khèi l­îng tiÒn cung øng. §Ó ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng bÞ lç vµ céng t¸c víi NHTW trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHTW cã thÓ tr¶ l·i cho møc dù tr÷ thÆng d­ nµo ®ã cña ng©n hµng th­¬ng m¹i, kÌm theo mét chÝnh s¸ch l·i suÊt thÝch hîp. Tuy nhiªn ®iÓm h¹n chÕ trong c«ng cô nµy lµ chØ cÇn mét sù thay ®æi nhá tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc sÏ t¹o ra mét sù thay ®æi lín cña l­îng tiÒn cung øng, cã thÓ g©y ra có sèc ®èi víi nÒn kinh tÕ. V× vËy khi sö dông biÖn ph¸p nµy, NHTW cÇn thùc hiÖn mét c¸ch thËn träng vµ cÇn ph¶i ®i kÌm víi nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c. 2.3. ChiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu NHTW sÏ cÊp tÝn dông cho ng©n hµng th­¬ng m¹i qua nhiÒu h×nh thøc, th«ng dông nhÊt lµ t¸i cÊp vèn d­íi h×nh thøc chiÕt khÊu (t¸i chiÕt khÊu ) c¸c th­¬ng phiÕu. Khi chÊp nhËn chiÕt khÊu tøc lµ NHTW ®· lµm t¨ng khèi tiÒn tÖ. §©y lµ h×nh thøc ph¸t hµnh tiÒn ®­îc xem lµ lµnh m¹nh do ®­îc ®¶m b¶o b»ng c¸c giÊy tê cã gi¸, vµ khi c¸c chøng kho¸n ®Õn h¹n NHTW sÏ ®ßi c¸c mãn nî cho vay. Bªn c¹nh ®ã, viÖc cho vay nµy lu«n g¾n liªn víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ do sù t¸c ®éng trùc tiÕp cña quy luËt cung cÇu. Th«ng qua l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, NHTW cã thÓ khuyÕn khÝch gi¶m hoÆc t¨ng møc cung øng tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®ång thêi t¨ng hoÆc gi¶m møc cung øng tiÒn. Khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ, NHTW sÏ n©ng l·i suÊt chiÕt khÊu lªn. Khi ®ã c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ n©ng l·i suÊt cho vay hoÆc h¹n chÕ bít nh÷ng c¬ héi cho vay. Vµ ng­îc l¹i khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch níi láng, NHTW h¹ thÊp l·i suÊt chiÕt khÊu, ng©n hµng th­¬ng m¹i trong tr­êng hîp nµy ®i vay rÎ nªn cã khuynh h­íng gi¶m bít l·i suÊt cho vay dÉn ®Õn nhu cÇu vay gia t¨ng. Ngoµi ra, chÝnh s¸ch chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu cßn lµ c«ng cô ®¾c lùc trong ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ. §èi víi chÝnh s¸ch kÝch thÝch xuÊt khÈu, NHTW sÏ ­u tiªn t¸i chiÕt khÊu c¸c th­¬ng phiÕu xuÊt khÈu hoÆc n©ng h¹n møc t¸i chiÕt khÊu ®èi víi c¸c th­¬ng phiÕu ®ã. Nh­ vËy, chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu lµ hµnh ®éng mua c¸c th­¬ng phiÕu cña NHTW nh»m ®iÒu chØnh møc cung øng tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®ång thêi qua ®ã ®iÒu chØnh cung øng tiÒn tÖ. 2.4.ChÝnh s¸ch l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn g­Ø. L·i suÊt ®­îc xem lµ c«ng cô gi¸n tiÕp thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc cung øng tiÒn vµo l­u th«ng hoÆc rót bít tiÒn khái l­u th«ng. Bëi lÏ l·i suÊt kh«ng trùc tiÕp lµm t¨ng hay gi¶m tiÒn trong l­u th«ng. ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, phÇn lín c¸c NHTW theo chÝnh s¸ch t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Õn l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay. Ýt khi NHTW ¸p dông biÖn ph¸p Ên ®Þnh l·i suÊt. Tuy nhiªn, trong nhiÒu tr­êng hîp, NHTW còng Ên ®Þnh mét “trÇn” l·i suÊt tèi ®a ¸p dông cho tiÒn göi. HiÖn mét sè n­íc cßn ®ang ¸p dông biÖn ph¸p Ên ®Þnh l·i suÊt ®èi víi c¸c ng©n hµng trung gian, kh«ng ®­îc c¹nh tranh víi nhau vÒ l·i suÊt. Theo h­íng nµy, th«ng th­êng NHTW quy ®Þnh l·i suÊt trÇn tèi ®a ®èi víi tiÒn göi vµ l·i suÊt sµn ®èi víi tiÒn cho vay. Tuy nhiªn, nh÷ng cuéc nghiªn cøu cña ng©n hµng thÕ giíi cho thÊy nh÷ng “trÇn” cøng nh¾c ®· lµm c¶n trë sù t¨ng tr­ëng vÒ tiÕt kiÖm tµi chÝnh vµ gi¶m thiÓu hiÖu n¨ng cña ®Çu t­. ChÝnh phñ ë nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng thõa nhËn l·i suÊt chÞu sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc cã thÓ cã h¹i, hä cã khuynh h­íng ®Ó cho thÞ tr­êng cã tiÕng nãi lín h¬n. Song, trong ®iÒu kiÖn sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« ch­a ®­îc thiÕt lËp. Nhµ n­íc cã thÓ tiÕp tôc qu¶n lý l·i suÊt. Tãm l¹i, c«ng cô l·i suÊt trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW lµ c«ng cô cùc kú lîi h¹i, cã søc ph¶n c«ng rÊt ghª gím, mét nhµ kinh tÕ Mü ®· nãi, nã lµ mét c«ng cô ®Ó k×m h·m s¶n xuÊt, tuú thuéc vµo sù kh«n ngoan hay khê d¹i cña nh÷ng ng­êi sö dông c«ng cô nµy. 2.5.Cung øng tiÒn mÆt ph¸p ®Þnh NHTW cã thÓ trùc tiÕp lµm t¨ng,gi¶m dù tr÷ vµ cung øng tiÒn, b»ng c¸c nghiÖp vô trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i vµ nghiÖp vô cho vay víi chÝnh phñ, ngoµi nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ cho vay chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu. Khi NHTW ®­a tiÒn mÆt ra mua ngo¹i tÖ, lËp tøc sÏ lµm gia t¨ng l­îng tiÒn trong l­u th«ng, dÉn ®Õn tû gi¸ ngo¹i tÖ lªn cao, nghÜa lµ ph¸ gi¸ ®ång b¶n tÖ. Ng­îc l¹i, khi NHTW ®em ngo¹i tÖ ra b¸n, lµm gi¶m nhanh cung øng tiÒn, l­îng tiÒn trong l­u th«ng gi¶m ®i, tû gi¸ ngo¹i tÖ h¹ thÊp xuèng, tøc lµ n©ng gi¸ ®ång b¶n tÖ. Khi ng©n s¸ch chÝnh phñ th©m hôt nhu cÇu vay mù¬n cña chÝnh phñ sÏ ph¸t sinh, NHTW th­êng ph¶i cho chÝnh phñ vay tiÒn. L­îng tiÒn cho vay nµy sÏ lµm t¨ng cung øng tiÒn trong nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc chi tiªu cña chÝnh phñ. Ng­îc l¹i, ®Õn khi ng©n s¸ch chÝnh phñ thÆng d­, NHTW ®ßi nî vµ chÝnh phñ tr¶ nî, l­îng tiÒn mÆt cña chÝnh phñ bÞ NHTW rót vÒ, lµm cho cung øng tiÒn trong l­u th«ng gi¶m theo. 2.6. KiÓm so¸t tÝn dông chän läc vµ Ên ®Þnh h¹n møc tÝn dông ChÝnh s¸ch kiÓm so¸t tÝn dông chän läc sÏ giíi h¹n møc tÝn dông tèi ®a cÊp cho nh÷ng ngµnh mµ Nhµ n­íc kh«ng muèn ph¸t triÓn n÷a. Ng­îc l¹i, ­u ®·i nh÷ng ngµnh ho¹t ®éng ®­îc coi nh­ lµ ­u tiªn, cÇn yÓm trî tÝn dông m¹nh h¬n. NÕu kh«ng cã chÝnh s¸ch kiÓm so¸t tÝn dông chän läc, ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ chØ h­íng tÝn dông vµo nh÷ng ngµnh kinh doanh lín, xÝ nghiÖp n­íc ngoµi, mua b¸n chøng kho¸n, Ýt chó träng vµo nh÷ng ngµnh ho¹t ®éng cã lîi Ých cho x· héi. §Ó chÝnh s¸ch nµy ho¹t ®éng thùc sù h÷u hiÖu, NHTW cÇn ph¶i th­êng xuyªn n©ng cao chÊt l­îng kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ên ®Þnh h¹n møc tÝn dông lµ viÖc NHTW quy ®Þnh mét khèi l­îng tÝn dông ph¶i cung cÊp cho nÒn kinh tÕ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông lµ dùa vµo tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, chØ sè l¹m ph¸t, c¸c chØ tiªu kh¸c vÒ tû gi¸, c«ng ¨n viÖc lµm, tû lÖ th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc... Khi NHTW muèn bµnh tr­íng khèi tiÒn tÖ th× sÏ më réng h¹n møc tÝn dông, ng­îc l¹i sÏ thu hÑp h¹n møc tÝn dông. BiÖn ph¸p nµy gióp NHTW qu¶n lý, ®iÒu tiÕt ®­îc l­îng tiÒn cung øng trong nÒn kinh tÕ khi c¸c c«ng cô truyÒn thèng kh«ng hiÖu qu¶. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng, víi sù biÕn ®éng th­êng xuyªn cña cung vµ cÇu tiÒn vay biÖn ph¸p nµy tá ra kh«ng cßn phï hîp v× kh«ng ®iÒu chØnh kÞp thêi víi sù biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ. Trªn ®©y em ®· tr×nh bµy nh÷ng c«ng cô c¬ b¶n cña NHTW trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Ngoµi nh÷ng c«ng cô ®­îc tr×nh bµy trªn cßn cã c¸c c«ng cô kh¸c nh­ chÝnh s¸ch tû gi¸, chÝnh s¸ch ngo¹i hèi, dù tr÷ ngo¹i hèi... gióp cho NHTW linh ho¹t h¬n trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Vµ cã thÓ nãi r»ng, ë bÊt kú quèc gia nµo, kÓ c¶ ë nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cã hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông rÊt lín m¹nh nhung NHTW vÉn lu«n lu«n gi÷ vai trß chñ ®¹o ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. §iÒu nµy ®­îc quyÕt ®Þnh bëi tÇm quan träng chiÕn l­îc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ do NHTW hoach ®Þnh vµ thùc thi. Mét nÒn kinh tÕ muèn ph¸t triÓn víi tèc ®é cao vµ bÒn v÷ng th× ph¶i æn ®Þnh ®­îc m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«. NHTW víi c¸c c«ng cô, biÖn ph¸p nghiÖp vô cña m×nh phÇn III: sù cô thÓ ho¸ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña viÖt nam I.Thùc tr¹ng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë viÖt nam 1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh kinh tÕ tiÒn tÖ ë viÖt nam §øng vÒ ph­¬ng diÖn æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« thêi kú 1986-1997 cã thÓ ®­îc chia lµm ba giai ®o¹n: 1.1. G iai ®o¹n 1986-1988: §©y lµ giai ®o¹n ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tæng cÇu lu«n lu«n v­ît tæng cung,hµng ho¸ bÞ khan hiÕm ®Õn møc nghiªm träng. nÒn kinh tÕ l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng nÆng nÒ mµ ®Æc tr­ng næi bËt lµ l¹m ph¸t phi m· (774,7% n¨m 1986) vµ mÊt c©n ®èi nghiªm träng c¶ vÒ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i . Trong vßng xo¸y bÊt æn ®Þnh l¹m ph¸t cµng gia t¨ng , lßng tin cña d©n chóng vµo ®ång tiÒn cµng gi¶m sót .Tõ thùc tr¹ng ®ã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­a môc tiªu chèng l¹m ph¸t lªn hµng ®Çu , trë thµnh nhiÖm vô trung t©m cña giai ®o¹n nµy .Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy la do sù tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp ®· lµm cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong giai ®o¹n nµy ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ . MÆc dï vËy chÝnh s¸ch l·i suÊt-mét chÝnh s¸ch c¬ b¶n vµ cã tÇm quan träng chiÕn l­îc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ – cïng víi chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ®· tõng b­íc gãp phÇn chèng l¹m ph¸t, kh«i phôc lßng tin cña nh©n d©n trong giai do¹n nµy hÖ thèng ng©n hµng ®· cã hai thay ®æi quan träng : mét lµ ®­a tû gi¸ hèi ®o¸i lªn ngang møc gi¸ thÞ tr­êng ; hai lµ thi hµnh chÕ ®é l·i suÊt thùc d­¬ng . §Õn ngµy 16/3/1988 nghÞ ®Þnh sè 53/H§BT vÒ viÖc tæ chøc l¹i hÖ thèng ng©n hµng viÖt nam thµnh hai cÊp, tõ ®ã tõng b­íc ®­a ng©n hµng cïng víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ang dÇn h×nh thµnh ë n­íc ta. 1.2. Giai ®o¹n 1989-1991: B»ng næ lùc cña toµn nghµnh ng©n hµng , c¬n sèt l¹m ph¸t cao ®· bÞ ®Èy lïi: tèc ®é t¨ng gi¸ b×nh qu©n tõ 14,2%/th¸ng n¨m 1988 xuèng 2,8%/th¸ng n¨m 1989; sè thu ng©n s¸ch nhµ n­íc n¨m 1991 so víi n¨m 1990 ®· t¨ng 32,4% . Cã ®ù¬c kÕt qu¶ ®ã lµ nhê hÖ thèng ng©n hµng ®· cã mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p caØ tæ nh­: n©ng l·i suÊt huy ®éng vèn lªn møc cao (12%/th¸ng ®µu n¨m 1989) ®Ó thu hót khèi l­îng tiÒn mÆt rÊt lín ®ang n»m ®äng trong l­u th«ng, xo¸ bá c¬ b¶n chÕ ®ä tû gi¸, ¸p dông tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt linh ho¹t, ®i ®«i víi diÒu chØnh dÇn l·i suÊt xuèng theo kÕt qu¶ k×m chÕ l¹m ph¸t, kÝch thÝch xuÊt khÈu h­íng nhËp khÈu vµo c¸c mÆt hµng phôc vô s¶n xuÊt trong n­íc . Tuy nhiªn t×nh h×nh ho¹t ®éng tiÒn tÖ, tÝn dông cña ngµnh ®ang ®øng tr­íc t×nh thÕ hÕt søc khã kh¨n: d­ nî tiÕp tôc t¨ng víi tèc ®é lín nh­ng n¨ng suÊt vµ s¶n phÈm hµng ho¸ t¨ng kh«ng t­¬ng xøng, vßng quay vèn tÝn dông chem. l¹i , nî qu¸ h¹n vµ khã ®ßi t¨ng nhanh trong khi ®ã nguån vèn gi¶m…, l¹m ph¸t vÉn ë møc hai con sè (67,4% n¨m 1991 ). khã kh¨n ®ã lµ mét ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái bëi v× toµn nÒn kinh tÕ níc ta ®ang ë trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi thÝch nghi h­íng theo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, hÖ thèng ng©n hµng ®ang trong qu¸ tr×nh ®ái míi vµ cñng cè nªn ho¹t ®éng ch­a xøng víi vai trß chñ ®¹o cña hÖ thèng tiÒn tÖ vµ nÒn kinh tÕ. 1.3. Giai ®o¹n 1992-1997: Nhê cã mét qu¸ tr×nh tÝch luü kinh nghiÖm ®iÒu hµnh, hÖ thèng ng©n hµng ®· tá râ vai trß ­u viÖt cña m×nh trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¹t tèc ®é cao :8,8% n¨m 1994 vµ 9,5% n¨m 1997 (cao thø hai thÕ giíi ). c¶i c¸ch vÒ hÖ thèng thuÕ ®a thay ®æi c¬ b¶n thu chi ng©n s¸ch nhµ n­íc, sè thu ng©n s¸ch nhµ n­íc liªn tôc t¨ng n¨m 1992 t¨ng 48% so víi n¨m1991, n¨m 1994 t¨ng 33,6% so víi 1993 ,n¨m 1997 t¨ng 42,5% so víi 1996 nguån thu trong n­íc kh«ng nh÷ng ®¸p øng yªu cÇu chi th­êng xuyªn ngµy cµng cao cña ng©n s¸ch nhµ n­íc mµ cßn dµnh ra mét phÇn tÝch luü ®Ó chi cho ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ tr¶ nî. Tõ n¨m 1994 nhµ n­íc kh«ng cßn ph¸t hanh tiÒn ®Ó bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch nhµ n­íc . Tuy nhiªn, viÖc ®iÒu hµnh qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« , ®Æc biÖt lµ thùc thi chÝnh s¸ch tiªn tÖ vÉn ë d¹ng th« nªn nÒn kinh tÕ vÉn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng dao ®éng vÒ l¹m ph¸t : L¹m ph¸t tõ 64,7% n¨m 1991 xuèng cßn 17,4% n¨m 1992 ;5,2%n¨m 1993 nh­ng ®Õn n¨m 1995 t¨ng lªn 12,7% ; n¨m 1997 l¹i gi¶m xuèng 4% 2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë viÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay: 2.1. T×nh h×nh kinh tÕ tiÒn tÖ: 2.1.1 T×nh h×nh tû gi¸ ThÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ®ùoc thµnh lËp n¨m 1994 ®· ®Æt ng©n hµng nhµ n­íc vµo vai trß ng­êi mua b¸n cuèi cïng trong ngµy. Nh×n chung, tõ ®Çu n¨m 1997 tû gi¸ USD/VND liªn tôc t¨ng lªn, kh«ng cßn æn ®Þnh nh­ thêi gian 1993-1996. Ngµy2/7/1997, cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ch©u ¸ xuÊt ph¸t tõ th¸i lan còng lµm ¶nh h­ëng ®Õn bu«n b¸n, thanh to¸n vµ c¶ t©m lý cña ng­êi viÖt nam ng©n hµng nhµ n­íc ®· c«ng bè quÕt ®Þnh níi láng biªn ®ä tû gi¸ vµ mua b¸n ngo¹i tÖ lªn 10% so víi tû gi¸ chÝnh thøc cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ truêng tiÒn tÖ rÊt cao nªn hÇu nh­ viÖc mua b¸n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i th­êng xuyªn b¸m s¸t møc trªn cho phÐp .MÆc dï vËy trªn thÞ tr­êng gi¸ trÞ ®ã cßn cao h¬n nhiÒu cã luc lªn ®Õn 14000 USD. §©y chÝnh lµ hËu qu¶ cña ng©n hµng v× lo l¾ng vÒ mét cuéc khñng ho¶ng VND nªn d· n¾m gi÷ ngo¹i tÖ. Tr­íc t×nh h×nh ®ã , n¨m 1998 NHNN ®· ®­a ra hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p nh»m æn ®Þnh thÞ tr­êng nh­ quy m« vÒ giao ®Þnh ngo¹i hèi, c¸c ngiÖp vô mua b¸n ngo¹i tÖ míi , c¸c quy ®Þnh vÒ tr¹ng th¸i tiÒn tÖ , cho phÐp c¸c NHTM ®­îc kinh doanh ngo¹i tÖ … ®Æc biÖt lµ hai lÇn ®iÒu chØnh tû gi¸ ®· thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c tû gi¸ trªn thi tr­êng tù do vµ tû gi¸ cña c¸c NHTM . B¾t ®Çu tõ 16/2/1999 mét c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ míi ®· ®­îc ®iÒu hµnh t¹i ViÖt Nam. th«ng qua viÖc can thiÖp vµ c«ng bè tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ truêng ngaäi tÖ liªn ng©n hµng , NHNN ®· ®iÒu chØnh t¨ng tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam vµ ®ßng ®« la Mü (USD)dÇn dÇn ,®Òu ®Æn qua c¸c phiªn giao dÞch kh«ng g©y ra c¸c có sèc vÒ t¨ng ®ét biÕn tû gi¸, g©y bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp vµ thÞ tr­êng . §Õn cuèi n¨m 2000 tû gi¸ trªn c¶ 3 thÞ tr­êng ®· t¨ng so víi ®Çu n¨m nh­ sau : thi tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng t¨ng 3,5%; thi tr­êng mua b¸n cña c¸c NHTM t¨ng 3,4% ; thÞ tr­êng tù do t¨ng 3,3% . MÆc dï t¨ng nh­ vËy nh­ng møc mÊt gi¸ cña ®ång ViÖt Nam vÉn thÊp h¬n møc mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn kh¸c trong khu vùc so víi ®« la Mü. ®iÒu ®ã chøng tá c«ng cô tû gi¸ hèi ®o¸i ®· ®­îc NHNN ®iÒu hµnh mét c¸ch hîp lý kh¸ hiÖu qu¶, chñ ®éng linh ho¹t, thÝch øng víi diÔn biÕn vÜ m« cña nÒn kinh tÕ. 2.1.2. T×nh h×nh l¹m ph¸t thÊt nghiÖp : Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tû lÖ l¹m ph¸t biÕn ®éng kh«ng ®Òu. tû lÖ l¹m ph¸t ë n­íc ta thÊp ë møc kû lôc vµ n­íc ta cã thÓ r¬i vµo vßng xo¸y l¹m ph¸t. hiÖn t­îng gi¶m trong n¨m 1999 ®­îc coi lµ chÊm døt víi viÖc chØ sè gi¸ hµng tiªu dïng t¨ng trë l¹i d­¬ng lµ 0,5% th¸ng 12 n¨m 1999, tÝnh chung cho c¶ n¨m lµ 0,1%. nh­ng ®Õn n¨m 2000, tû lÖ l¹m ph¸t l¹i gi¶m xuèng -0,6% vµ vÉn cßn nguy c¬ gi¶m ph¸t trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. vÒ thÊt nghiÖp, tû lÖ thÊt nghiÖp cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay ®a lªn møc b¸o ®éng. theo tÝnh to¸n kh«ng chÝnh thøc th× giai ®o¹n hÞÖn nay tû lÖ thÊt nghiÖp cña viÖt Nam xÊp xØ 7%, lao ®äng qua d¹y nghÒ chiÕm tû träng kh«ng lín trong tæng sè lao ®éng, theo tÝnh to¸n cña bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi th× tû träng nµy chØ ®¹t 12,2%(theo thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 70 ) ®©y chÝnh lµ mét khã kh¨n g©y søc Ðp nÆng nÒ ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. 2.1.3. t¨ng tr­ëng kinh tÕ : trong c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ nh÷ng n¨m võa qua, chóng ta ®· thu ®­îc kÕt qu¶ b­íc ®Çu rÊt kh¶ quan. NÒn kinh tÕ ®· ®¹t ®ù¬c kÕt qu¶ t­¬ng ®èi cao vµ b¾t ®Çu cã tÝch lòy tõ néi bé nÒn kinh tÕ , ®Çu t­ ®­îc më réng, s¶n xuÊt l­u th«ng ph¸t triÓn; n¨m 1995 chóng ta ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ 9,5%(cao thø hai thÕ giíi ).Tuy nhiªn kÓ tõ th¸ng 9/1997 ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ tµi chÝnh trong khu vùc nªn tõ chç cã møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, nÒn kinh tÕ n­íc ta cã chiÒu h­íng ch÷ng l¹i, møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨m 1999 chØ cßn 4,8% n¨m 2000 nÒn kinh tÕ l¹i ®uäc phôc håi vµ ®¹t tèc ®é 6,75%; chi tr¶ nî ®¹t 12,6%. 2.2. sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 2.2.1. Dù tr÷ b¾t buéc: tõ ngµy 5/7/1999 NHTW ®· quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi kú h¹n d­íi 12 th¸ng cña NHTM vµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh lµ 5%, cña NHTM cæ phÇn n«ng th«n, quü tÝn dông trung ­¬ng vµ quü tÝn dông khu vùc lµ 1%. nh­ng do t×nh h×nh thiÓu ph¸t x¶y ra trong hai n¨m 1999-2000 vµ l¹i tiÕp tôc xuÊt hiÖn ë nhiÒu th¸ng trong n¨m 2001, NHNN ViÖt Nam ®· ®iÒu chØnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc b»ng ngo¹i tÖ tõ 5% ®ang thùc hiÖn trong th¸ng 10/2000 lªn 8% vµo th¸ng 11vµ 12% vµo th¸ng 12/2000.viÖc lµm nay nh»m môc ®Ých ng¨n chÆn lµn sãng c«ng chóng dÞch chuyÓn tiÕt kiÖm b»ng VND sang USD , t¨ng c­êng nguån vèn cho ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. ®ång thêi NHNN Viªt Nam nhiÒu lÇn h¹ tû lÖ tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc, ®Õn nay chØ cßn 3% ®èi víi c¸c NHTM , riªng ®èi víi ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam lµ 2%. nhê ®ã ®· h¹n chÕ ®ùoc viÖc t¹o tiÒn göi míi ë ng©n hµng nh­ng còng g©y ra hiÖu øng kh«ng tèt vÒ kh¶ n¨ng chi tr¶ cña NHTM. 2.2.2. NghiÖp vô thÞ truêng më : n¨m 2000 lµ n¨m ®¸nh dÊu sù chuyÓn biÕn trong lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng víi hai ®Æc thï lµ thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· chÝnh thøc ho¹t ®éng. thÞ tr­êng më ®­îc NHNN chÝnh thøc khai tr­¬ng vµ ®­a vµo ho¹t ®éng tõ ngµy 7/7/2000. ®Õn hÕt n¨m 2000, sau 6 th¸ng ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®· ®i vµo æn ®Þnh, ®¹t ®ùoc môc tiªu ®Ò ra cña viÖc sö dông mét c«ng cô gi¸n tiÕp trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo th«ng lÖ quèc tÕ vµ cã t¸c ®éng nhÊt ®Þnh ®Õn thÞ tr­êng chøng kho¸n. thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam sau nhiÒu n¨m chuÈn bÞ chê ®îi ®· ®i vµo ho¹t ®éng, ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh. tuy nhiªn ®©y lµ mét lÜnh vùc cßn rÊt míi mÎ ®èi víi n­íc ta, c«ng chóng ch­a thËt sù tin vµo chøng kho¸n, hÖ thèng c¸c c«ng cô diÒu hµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a ®­îc hoµn thiÖn nªn khi ®i vµo ho¹t ®éng, ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái bì ngì vµ cã nhiÒu sai sãt. dï sao ®©y còng lµ mét cè g¾ng rÊt lín cña nÒn tµi chÝnh n­íc ta, ®Æc biÖt lµ ngµnh ng©n hµng. 2.2.3. Qu¶n lý l·i suÊt cña NHTM tõ n¨m 1995 ®Õn nay : ChÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét chÝnh s¸ch c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ . Quèc héi kho¸ IX trong kú häp thø 8, th¸ng 8/1995 cïng víi nghÞ quyÕt bá thuÕ doanh thu trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng, ®· yªu cÇu ng©n hµng khèng chÕ møc l·i suÊt huy ®éng vèn vµ cho vay b×nh qu©n lµ 0,35% th¸ng . do quy m« vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng kh¸c nhau, nhu cÇu vèn kh¸c nhau, chi phÝ ho¹t ®éng kh¸c nhau nªn NHNN ®· quy ®inh trÇn l·i suÊt cã ph©n biÖt víi bèn trÇn kh¸c nhau. §Õn kú häp thø hai cña Quèc héi kho¸ X (12/1997) cho phÐp bá møc chªnh lÖch 0,35%/th¸ng ®ång thêi ®Ó thu hÑp møc c¸ch biÖt gi÷a møc l·i suÊt cho vay gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, NHNN ®· quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt míi, rót tõ 4 trÇn xuèng cßn ba trÇn l·i suÊt. N¨m 1999 tr­íc t×nh h×nh thiÓu ph¸t, tèc ®é t¨ng truëng cã xu h­íng chËm l¹i, NHNN ®· h¹ trÇn l·i suÊt cho vay n¨m lÇn. TiÕp tôc xu h­íng ®ã, n¨m 2000 l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi tiÒn ®ång ViÖt Nam vÉn liªn tôc ®ù¬c gi÷ nguyªn ë møc 0,75%/th¸ng (thÊp h¬n møc trÇn l·i suÊt NHNN quy ®Þnh lµ 0,85%/th¸ng ). nÕu so s¸nh l·i suÊt cïng kú h¹n 12 th¸ng cña mét sè ®ång tiÒn trªn khu vùc vµ trªn thÕ giíi th× cã thÓ thÊy l·i suÊt tiÒn göi ë ViÖt Nam kh«ng qu¸ cao vµ còng kh«ng qu¸ thÊp. ®ã râ rµng lµ mét ­u viÖt cña c¬ chÕ míi vÒ ®iÒu hµnh l·i suÊt cã lîi cho s¶n xuÊt kinh doanh, ®ång thêi t¹o sù lùa chän tèi ­u cho ng­êi göi tiÒn. II. §¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW. ViÖc cho ra ®êi vµ vËn hµnh mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ho¹t ®äng tiÒn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét b­íc ngoÆt trong lÞch sö ®iÒu hµnh cña hÖ thèng ng©n hµng. 1.Nh÷ng mÆt tÝch cùc: Thø nhÊt, vÒ ho¹t ®éng cung øng tiÒn : N¨m 1990 c¬ chÕ x¸c ®Þnh l­îng tiÒn cung øng mét c¸ch hµnh chÝnh bÞ b·i bá, thay vµo ®ã lµ l­îng tiÒn cung øng hµng n¨m ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¸c c¨n cø t­¬ng ®èi hîp lý ®ã lµ tèc ®é tr¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t dù tÝnh, ®¶m b¶o cho viÖc cung øng tiÒn ph¶n ¸nh ®óng sù kh¸ch quan cña ph¸t triÓn kinh tÕ. Víi chøc n¨ng ®iÒu tiÕt l­u th«ng tiÒn tÖ kÓ tõ n¨m 1993 NHTW ®· ®­îc trao quyªn chñ ®éng h¬n vµ rót tiÒn khái l­u th«ng trªn c¬ së chØ tiªu n¨m ®· ®­îc duyÖt. thø hai, vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt : NhËn thøc râ ®­îc tÇm quan träng cña l·i suÊt- lµ c«ng cô cã vÞ trÝ quan träng sè mét trong hÖ thèng c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, khi ®iÒu tiÕt l·i suÊt NHTW ®· kÕt hîp 2 yªu cÇu ®ã lµ : l·i suÊt d­¬ng vµ tõng b­íc thÞ tr­êng ho¸ viÖc ®iÒu tiÕt l·i suÊt, t¹o m«i tr­êng tù chñ cho c¸c tæ chøc tËn dông còng nh­ khu vùc kh¸ch hµng. Tõ chç Ên ®Þnh cô thÓ møc l·i suÊt ®èi víi c¸c ho¹t ®éng huy ®éng vµ cho vay cña hÖ thèng ng©n hµng, ®Õn nay NHTW chØ qu¶n lý trÇn l·i suÊt, th¶ næi hoµn toµn l·i suÊt ®Çu vµo còng trong thêi gian ®ã, møc l·i suÊt ®Çu vµo còng trong thêi gian ®ã, møc l·i suÊt liªn tôc ®iÒu chØnh gi¶m 4-5 lÇn/ n¨m vµo c¸c n¨m 96 – 99, ®iÒu nµy ®· thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vay vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Bªn c¹nh ®ã, kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt cho vay b»ng néi tÖ vµ l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ rót ng¾n l¹i: t¹o sù b×nh ®¼ng h¬n gi÷a néi tÖ vµ ngo¹i tÖ. Thø ba, vÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi: Quan ®iÓm chñ ®¹o trong chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n ®æi míi lµ: tõng b­íc ®¶m b¶o nhµ n­íc n¾m ®­îc ngo¹i tÖ phôc vô cho nhËp khÈu vµ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång néi tÖ. §Þnh h­íng l©u dµi cu¶ chÝnh s¸ch ngo¹i hèi lµ t¨ng c­êng dù tr÷ ngo¹i hèi cñng cè n©ng cao gi¸ trÞ VND vµ ®­a VND thµnh ®ång tiÒn tù do chuyÓn ®æi, c¸c giao dÞch ngo¹i hèi mang tÝnh thÞ tr­êng nh­ giao dÞch kú h¹n, giao dÞch ho¸n ®æi …®· ®­îc chó ý ph¸t triÓn. §©y cã thÓ coi lµ nh÷ng b­íc ®ét ph¸ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi, phÇn nµo gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n cho nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i. Thø t­: Tû lÖ d÷ tr÷ b¾t buéc NHNN ®· liªn tôc gi¶m tû lÖ d÷ tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông ®©y lµ mét gi¶i ph¸p kÞp thêi, linh ho¹t vµ ®ång bé cña NHNN, gãp phÇn lµm dÞu ®i nh÷ng khã kh¨n cña c¸c tæ chøc tÝn dông gi¶m l·i suÊt cho vay, t¨ng kh¶ n¨ng cung øng vèn ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. 2. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc : ë c¸c n­íc kh¸c nhau, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Æt ra c¸c môc tiªu kh¸c nhau, ë ViÖt Nam môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· ®­îc x¸c ®Þnh lµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Thùc hiÖn môc tiªu ®ã, trong nh÷ng n¨m qua NHTW ®· vËn dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mét c¸ch hîp lý, ®­a l¹i hiªu qu¶ cao cho nÒn kinh tÕ: -VÒ l¹m ph¸t: N­íc ta tõ chç l¹m ph¸t 3 con sè (774,7%) xuèng chØ cßn 4%n¨m 1997 vµ ®Õn n¨m 1999 lµ 0,1%. Nh­ vËy l¹m ph¸t ®· ®­îc kiÒm chÕ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ lµ t¨ng tr­ëng cao, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨m 1995 lµ 9,5%/n¨m (cao thø hai thÕ giíi). -Giê ®· ®­îc æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, æn ®Þnh tû gi¸, ®iÒu chØnh l·i suÊt phï hîp ®Ó ®¸p øng cho ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng. Nhê cã c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i ngo¹i tÖ phï hîp mµ nguån thu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc ngµy cµng t¨ng nhanh. -NHTW ®· thùc hiÖn rÊt tèt chiÕn l­îc huy ®éng vèn, ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån vèn phôc vô cho c«ng nghÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®¹i ho¸, ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn nh­ lµ : tiÒn göi tiÕt kiÖm, x©y dùng nhµ ë, ph¸t hµnh chøng kho¸n nî…®ång thêi tËp trung thu hót vèn tõ n­íc ngoµi (vèn ®Çu t­ trùc tiÕp FDI, gi¶i ODA, c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i…) -NHTW ®· chÊn chØnh vµ t¨ng c­êng mét b­íc viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi, võa b»ng c¸c gi¶ ph¸p kinh tÕ, võa b»ng c¸c biÖn ph¸p qu¶n ký hµnh chÝnh. NHTW ®· më 2 trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ ë Hµ Néi vµ TPHCM nh»m kiÓm so¸t viÖc cung øng ngo¹i tÖ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. §ång thêi víi c¸c biÖn ph¸p ®ång bé kh¸c (chèng bu«n lËu qua biªn giíi, h×nh thµnh quü ngo¹i tÖ ®Ó ­u tiªn cho viÖc nhËp nh÷ng vËt t­ hµng ho¸ thiÕt yÕu, cã gi¶i ph¸p ®¶m b¶o c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ…) NHTW ®· tÝch cùc can thiÖp vµo thÞ tr­êng vµng vµ ®« la trong n­íc, nhê vËy ®· h¹ ®­îc c¬n sèt vµng & ®« la, t¹o nªn xu h­íng æn ®Þnh thÞ tr­êng ngo¹i hèi vµ gi¸ v¶ hµng ho¸. 3. Nh÷ng h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ : 3.1 H¹n chÕ -Tû lÖ l¹m ph¸t biÕn ®éng kh«ng ®Òu, thêi gian gÇn ®©y l¹m ph¸t ë n­íc ta thÊp ë møc kû kôc (N¨m 2000 tû lÖ l¹m ph¸t lµ- 0,6%) vµ trong thêi gian tíi chóng ta cã thÓ r¬i vµo vßng xo¸y l¹m ph¸t, g©y ra nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. -Tû lÖ thÊt nghiÖp trong giai ®o¹n hiÖn nay ®· lín ®Õn møc b¸o ®éng, ®¹t xÊp xØ 7%, g©y l·ng phÝ vÒ nguån lùc, g©y ¸p lùc lªn x· héi. -Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®ang cã nhiÒu biÕn ®éng, tõ 5,8% n¨m 1998 xuèng 4,8% n¨m 1999, n¨m 2000 l¹i t¨ng lªn 6.75%. -§Çu t­ cña nÒn kinh tÕ ®ang cã nhiÒu gi¶m sót, chi cho ®Çu t­ ph¸t triÓn b»ng nguån vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· gi¶m tõ 31% xuèng cßn 24%n¨m 2000. T×nh h×nh tÝn dông ®ang cã xu h­íng xÊu ®i, l·i suÊt liªn tôc gi¶m nh÷ng nhu cÇu tÝn dông l¹i kh«ng t¨ng. Huy ®«ng vèn t¨ng cao gÊp ®«i møc t¨ng d­ nî tÝn dông, vèn huy ®éng chñ yÕu lµ ng¾n h¹n. GÇn ®©y NHTW l¹i quy ®Þnh møc trÇn l·i suÊt thèng nhÊt cho tÝn dông ng¾n h¹n, trung vµ dµi h¹n, do ®ã kh«ng khuyÕn khÝch cho vay dµi h¹n, huy ®éng vèn dµi h¹n. -Tû lÖ nî cña c¸c NHTM cßn qu¸ cao tíi møc b¸o ®éng, quan hÖ gi÷a l·i suÊt huy ®éng cho vay ngo¹i tÖ vµ VND cßn ch­a hîp lý g©y ra t×nh tr¹ng vèn huy ®éng b»ng ngo¹i tÖ t¨ng nh÷ng d­ nî cho vay ngo¹i tÖ l¹i gi¶m. 3.2 Nguyªn nh©n chñ quan. -Nguyªn nh©n c¬ b¶n nhÊt lµ b¾t nguån tõ h¹n chÕ cña c¬ chÕ ®iÒu hµnh trùc tiÕp, hay nãi c¸ch kh¸c lµ c«ng cô ®iÒu hµnh trùc tiÕp trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam. +C¸c c«ng cô trùc tiÕp (l·i suÊt, tû gi¸, h¹n møc tÝn dông) kh«ng cho phÐp NHTW cã thÓ ®iÒu chØnh linh ho¹t l­îng vèn trong ®iÒu kiÖn vèn ø ®äng. NHTW kh«ng cã c«ng cô ®Ó hÊp thô vèn kh¶ dông thõa mét c¸ch chñ ®éng ngoµi d÷ tr÷ b¾t buéc (nh­ng rÊt chËm ch¹p), thùc tÕ n¨m 1996, NHNN ®· thÝ ®iÓm ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó ®¹t môc ®Ých nµy nh­ng v× nhiÒu lý do mµ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. +C«ng cô trùc tiÕp ngµy cµng tá ra thiÕu chñ ®éng trong viÖc ®iÒu chØnh l­îng tiÒn cung øng vµ do ®ã lµm gi¶m hiÖu lùc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ trong 2 n¨m 1998-1999, khi trÇn l·i suÊt – c«ng cô chñ chèt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ – gi¶m liªn tôc nh­ng gi¸ c¶ vµ s¶n l­îng kh«ng nh÷ng kh«ng t¨ng mµ cßn tiÕp tôc gi¶m. +ViÖc sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp vµ c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh nh­ hiÖn nay chØ cho phÐp chÝnh s¸ch tiÒn tÖ t¸c ®éng ®Õn c¸c biÕn sè vÜ m« th«ng qua kªnh trùc tiÕp. +C¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖn cã ch­a ph¸t huy tèt t¸c dông trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, thËm chÝ cã c«ng cô vÉn cßn ë d¹ng s¬ khai. +NHNN ViÖt Nam chØ sö dông tû lÖ d÷ tr÷ b¾t buéc lµ chÝnh nh­ng c«ng cô nµy rÊt khã sö dông, rÊt dÔ bÞ lì tayvµ trong thùc tÕ nã vÉn ch­a ph¸t huy ®­îc hÕt t¸c dông. Trong khi ®ã nghiÖp vô thi tr­êng më rÊt linh ho¹t, chñ ®éng vµ dÔ dµng ®¶o ng­îc viÖc mua l¹i th× NHTW l¹i ch­a sö dông. NghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®ang cßn qu¸ míi mÎ víi chóng ta nªn trong c¸ch vËn hµnh gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n, c¸c giao dÞch trªn c¶ hai thÞ tr­êng nµy ®ang cßn qu¸ tÎ nh¹t, ch­a s«i ®éng … +ChÝnh s¸ch l·i suÊt-c«ng cô c¬ b¶n vµ trô cét cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong qu¸ tr×nh ¸p dông ®· gÆp ph¶i rÊt nhiÒu sai lÇm. Cô thÓ: Thø nhÊt, qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay ch­a ®ång bé g©y ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh huy ®éng vµ cho vay vèn. Khi h¹ l·i suÊt tiÒn göi nh­ng kh«ng ®ång thêi h¹ l·i suÊt cho vay hoÆc ®ång thêi h¹ nh­ng tèc dä tiÒn göi nhanh h¬n dÉn ®Òn t×nh tr¹ng vèn ng¾n h¹n t¹m thêi ø ®äng, c¸c ng©n hµng ®èi phã b»ng c¸ch huy ®éng vèn cÇm chõng, c¸c doanh nghiÖp thiÕu vèn cßn kho tiÒn cña d©n th× ®ang chÊt ®Çy. Thø hai, møc l·i suÊt cho vay tuy ®· gi¶m nh­ng so víi tèc ®é thiÓu ph¸t hiÖn nay th× kh«ng kÝch thÝch ®­îc s¶n xuÊt kinh doanh v× l·i suÊt thùc cña ng©n hµng vÉn cao so víi lîi nhuËn mµ hä thu ®­îc. Thø ba, hiÖn nay møc l·i suÊt ­u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ch­a hîp lý. Møc l·i suÊt cho vay ­u ®·i xuÊt khÈu th­êng gi¶m rÊt chËm vµ thÊp h¬n so víi møc ®é gi¶m cña l·i suÊt cho vay theo quy ®Þnh cña NHNN. Thªm vao ®ã víi møc l·i suÊt ­u ®·i xuÊt khÈu hiÖn nay ch­a cã sù quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ ®èi víi c¸c mÆt hµng vµ nghµnh nghÒ kh¸c nhau. HiÖn nay chóng ta ®ang thùc hiÖn chiÕn l­îc “h­íng vÒ xuÊt khÈu”, ®Ó ®Èy m¹nh chiÕn l­îc ®ã th× ngay tr­íc m¾t chóng ta cÇn cã mét biÓu l·i suÊt cho vay hîp lý ®Ó ®Çu t­ vèn cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng mµ tr­íc hÕt lµ c¬ së h¹ tÇng phôc vô xuÊt khÈu. Thø t­, chÝnh s¸ch l·i suÊt cßn ch­a hîp lý trong viÖc quy ®Þnh tû lÖ chªnh lÖch l·i suÊt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ trong mét kho¶ng thêi gian dµi t¹o kÏ hë cho viÖc chuyÓn c¸c nguån vèn tõ thµnh thÞ vÒ néng th«n ®Ó h­ëng chªnh lÖch l·i suÊt. §Õn n¨m 1999 th× vÊn ®Ò nµy míi ®­îc gi¶i quyÕt. Thø n¨m, chÊt l­îng tÝn dông cã chiÒu h­íng thay ®æi xÊu ®i, l·i suÊt cho vay b»ng néi tÖ vÉn cao h¬n nhiÒu l·i suÊt ngo¹i tÖ trong khi tû gi¸ hèi ®o¸i æn ®Þnh. Thø sau, c¸c c«ng cô ®iÒu chØnh l·i suÊt hiÖn nay ch­a ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶. TÝnh ®Õn nay, hÖ thèng ng©n hµng ®· ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n cao nhÊt vÒ sè l­îng, c¬ cÊu vµ c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng:6 NHTM quèc doanh víi 1200 chi nh¸nh, 46 NHTM cæ phÇn, 26 chi nh¸nh ng©n hµng ë n­íc ngoµi… song chØ cã 50% sè tæ chøc tÝn dông nµy tham gia vµo thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng lµm cho thÞ tr­êng nµy ho¹t ®éng kh«ng th­êng xuyªn, ch­a trë thµnh n¬i mua b¸n vèn gi÷a c¸c thµnh viªn. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng vÉn ch­a cã t¸c dông h×nh thµnh nªn l·i suÊt cho vay b×nh qu©n trong nÒn kinh tÕ, c¸c ng©n hµng vÉn trùc tiÕp vay vèn lÉn nhau. Tãm l¹i, c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt míi hiÖn nay ch­a hîp lý. Biªn ®é l·i suÊt qu¸ réng g©y ra sù chªnh lÖch l·i suÊt qu¸ lín gi÷a c¸c ®èi t­îng kh¸ch hµng. C¸c DNNN cã quy m« lín, ®­îc h­ëng nhiÒu ­u ®·i, l¹i ®ùoc nhµ n­íc b¶o hé nªn ®­îc c¸c NHTM c¹nh tranh víi nhau ®Ó thu hót, ®­a ra c¸c møc l·i suÊt cho vay thÊp, thËm chÝ d­íi 0,6%/th¸ng, cßn c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n ph¶i vay víi l·i suÊt cao, tíi 0,75%/th¸ng (n¨m2000), ®Æc biÖt lµ c¸c hé n«ng d©n ph¶i vay víi l·i suÊt tíi 1%-1,25%/th¸ng,gÊp hai lÇn doanh nghiÖp nhµ n­íc… -bªn c¹nh ®ã, sù bÊt cËp vÒ thñ tôc ph¸p lý, hµnh chÝnh, sù yÕu kÐm cña bé m¸y hµnh chÝnh trong hÖ thèng ng©n hµng còng lµ c¶n trë cho viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. HÖ thèng ng©n hµng ch­a tho¸t khái c¬ chÕ quan liªu bao cÊp, ch­a b¸m thÞ tr­êng, ch­a b¸m kh¸ch hµng, ch­a ®ñ n¨ng ®éng vµ phÇn n¸o ®ã cßn cã sù co côm l¹i do viÖc sö lý nh÷ng yÕu kÐm vµ søc Ðp cña ph¸p luËt, c«ng luËn, do ®ã ®Ò ra thñ tôc nhiªu khª phiÒn hµ. c«ng t¸c thanh tra, gi¸m s¸t cña ng©n hµng ch­a hiÖu qu¶. C¸c NHTM cã n¨ng lùc tµi chÝnh thÊp, kü n¨ng qu¶n lý cßn nhiÒu h¹n chÕ. Tr×nh ®é c¸n bé ng©n hµng nh×n chung cßn nhiÒu bÊt cËp, mét bé phËn c¸n bé tho¸i ho¸ bÞ biÕn chÊt, cã nhiÒu vô tiªu cùc vi ph¹m ph¸p luËt g©y tæn thÊt lín vÒ tµi chÝnh cña ®Êt n­íc vµ uy tÝn cña ngµnh. -c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi riªng vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung ch­a thùc sù ®ång bé nhiÒu khi cßn k×m h·m nhau, nhÊt lµ trong thêi kú dµi h¹n. 3.2.2. nguyªn nh©n kh¸ch quan : - Cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ n¨m 1997 vµ n¨m 2000 ë ch©u ¸ ®· g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn c¸c n­íc trong khu vùc, trong ®ã cã ViÖt Nam. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña chóng ta chËm l¹i. -do n­íc ta míi tõ ®ªm tr­êng cña chÕ ®é quan liªu bao cÊp, kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®i ra nªn kinh nghiÖm qu¶n lý cña NHTW cßn phÇn nµo h¹n chÕ. ViÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®o ®ã cßn ch­a ®¹t kÕt qu¶ nh­ mong muèn. -mét nguyªn nh©n kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn lµ trong nhiÒu n¨m liÒn lò lôt liªn tôc x¶y ra g©y tæn thÊt lín vÒ c¶ vËt chÊt lÉn tinh thÇn. III.Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ : 1. Mét sè gi¶i ph¸p sö dông nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n: ë ViÖt Nam hiªn nay thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng nh­ng ch­a thùc sù trë thµnh c«ng cô ®ãng vai trß quan träng ®Ó NHNN ®iÒu tiÕt møc cung øng tiÒn tÖ. Sau ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n: 1.1. hoµn thiÖn c¬ chÕ tæ chøc, diÒu kiÖn c«ng nghÖ nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. §Ó thùc hiÖn tèt nghiÖp vô thÞ tr­êng më NHNN cÇn cã bé m¸y gåm c¸c chuyªn gia tµi chÝnh tiÒn tÖ giái chuyªn m«n, theo dâi ph©n tÝch ®¸nh gi¸ diÔn biÕn t×nh h×nh tiÒn tÖ, l¹m ph¸t…®Ó ®­a ra nh­ng quyªt ®Þnh can thiÖp vµo thÞ tr­êng mét c¸ch kÞp thêi, cïng víi c¸c c«ng cô kh¸c thùc thi cã hiÖu qu¶ môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Bé m¸y nµy cã nhiÖm vô: -Theo dâi tÝnh to¸n dù to¸n vèn kh¶ dông cña c¸c ng©n hµng ®Î tõ ®ã cã thÓ ra quyÕt ®Þnh cÇn ph¶i thay ®æi vèn kh¶ dông cña c¸c NHTM ë møc ®é cµn thiÕt ®Ó ®¹t ®­îc yªu cÇu cung øng tiÒn tÖ. -Theo dâi diÔn biÕn, xu h­íng vËn ®éng cña t×nh h×nh l¹m ph¸t, l·i suÊt ®Çu t­, cïng kÕt qu¶ ph©n tÝch ë trªn ®Ò xuÊt ph­¬ng ¸n mua hoÆc b¸n, khèi l­îng mua, b¸n tõng ®ît l·i suÊt, tr×nh thèng ®èc ng©n hµng quyÕt ®Þnh. -Ph¸t triÓn c«ng nghÖ ng©n hµng, bao gåm ®µo t¹o con ng­êi vµ trang thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i. 1.2. NHNN cµn cã biÖn ph¸p can thiÖp kÞp thêi vµo thÞ tr­êng më. -NHNN cÇn quy ®Þnh râ c¸c c«ng cô ®­îc mua b¸n ë trªn thÞ tr­êng më, quy ®Þnh cô thÓ ph¹m vi ®èi t­îng th¹m gia thÞ tr­êng më. -NHNN còng cÇn thùc hiÖn linh ho¹t c¬ chÕ mua b¸n t¹i thÞ tr­êng më, gi¶ sö nÕu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Æt träng t©m vµo viÖc ®iÒu tiÕt l·i suÊt th× NHNN nªn ¸p dông gi¸ cè ®Þnh. Khi cÇn t¨ng l·i suÊt trªn thÞ tr­êng hoÆc khèng chÕ khèi l­îng tiÒn tÖ trong l­u th«ng, NHNN dÆt mua l¹i c¸c tÝn phiÕu trªn thÞ tr­êng më víi møc l·i suÊt cao, møc l·i suÊt ®ã sÏ t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt thÞ tr­êng nãi chung, ®ång thêi gióp NHNN nhanh chãng thu hÑp ®­îc khèi tiÒn tÖ ngoµi l­u th«ng nh­ dù ®Þnh. 1.3. C¸c biÖn ph¸p kh¸c: -CÇn ph¶i tiÕp tôc ban hµnh c¸c quy ®Þnh, quy chÕ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n, tõng b­íc hoµn thiÖn thÞ tr­êng chøng kho¸n, ®¶m b¶o cho nã ho¹t ®éng ngµy cµng cã hiÖu qu¶. §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n, g©y dông niÒm tin cña c«ng chóng vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n.Muèn lµm ®­îc ®iÒu nµy cÇn ph¶i cã thêi gian vµ c«ng søc bëi v× hiÖn nay ng­êi d©n ViÖt Nam cßn nhiÒu e ng¹i víi thÞ tr­êng chøng kho¸n. -NHNN cÇn tiÕp tôc cñng cè hoµn thiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ho¹t ®éng thùc sù s«i næi, lµnh m¹nh vµ thùc hiÖn ®óng vai trß ng­êi cho vay cuèi cïng. -HÖ thèng NHTM cÇn tiÕp tôc ®æi míi c«ng nghÖ thanh to¸n, tiÕn tíi thùc hiÖn x· h«i ho¸ viÖc më tµi kho¶n thanh to¸n cho c¸c chñ thÓ trong x· héi. Cã nh­ vËy khi c¸c chñ thÓ nµy tham gia mua b¸n tÝn phiÕu t¹i thÞ tr­êng më, nã sÏ nhanh chãng t¸c ®éng ngay ®Õn kh¶ n¨ng tÝn dông cña c¸c NHNN vµ c«ng cô thÞ tr­êng më míi cã thÓ ph¸t huy hÕt c¸c ­u thÕ vèn cã cña nã. 2.c¸c gi¶i ph¸p ®èi víi chÝnh s¸ch l·i suÊt : Lµ chÝnh s¸ch gi÷ vai trß trô cét trong hÖ thèng c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« cña NHTW, khi thiÕt kÕ chÝnh s¸ch l·i suÊt NHTW cÇn n¾m v÷ng hai nguyªn t¾c: Mét lµ, l·i suÊt ph¶i thùc d­¬ng (cã tÝnh ®Õn tr­ît gi¸ vµ l¹m ph¸t );hai lµ,nã ph¶i lµ gi¸ c¶ cña tÝn dông th«ng qua quan hÖ cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng c¹nh tranh mµ h×nh thµnh.NHTW kh«ng ®­îc ¸p ®Æt l·i suÊt b»ng ph­¬ng ph¸p hµnh chÝnh mµ sö dông c«ng cô l·i suÊt cña m×nh ( l·i suÊt t¸i cÊp vèn, t¸i chiÕt khÊu )®Ó ®iÒu tiÕt l·i suÊt thÞ tr­êng.NHTW ph¶i x©y dùng mét chÝnh s¸ch l·i suÊt ®ång bé, tiÒn l·i suÊt cho vay b»ng néi tÖ cÇn ph¶i dùa trªn c¸c c¨n cø thùc tiÔn nh­ tû lÖ l¹m ph¸t, tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, c¬ cÊu rñi ro. Trong c¬ chÕ ®iÒu hµnh, NHTW ph¶i lµm sao ®Ó l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ vµ néi tÖ ph¶i c©n xøng víi nhau. Tãm l¹i, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ë ViÖt Nam cÇn ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt linh ho¹t trªn c¬ së l·i suÊt c¬ b¶n ( l·i suÊt trÇn ) do NHNN ViÖt Nam c«ng bè mét c¸ch hîp lý, ®ång thêi tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó h×nh thµnh nªn tù do ho¸ l·i suÊt ë n­íc ta nh­: chñ ®éng kiÓm so¸t l¹m ph¸t, c©n ®èi ng©n s¸ch, æn ®Þnh tèc ®é t¨ng tr­ëng…Khi c¸c ®iÒu kiÖn ®ã ®· ®­îc ®¸p øng th× chóng ta sÏ chuyÓn sang c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt nh­ng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi cÇn ph¶i tiÕn hµnh mét c¸ch thËn träng, cã c©n nh¾c ®Ó lo¹i bá nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ x· héi. 3. CÇn cã c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: c¸c c«ng cô trùc tiÕp ngµy cµng béc lé nh÷ng yÕu ®iÓm vµ ngµy cµng kÐm hiÖu lùc trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Çy biÕn ®éng. §Ó cã mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mÒm dÎo, linh ho¹t hÖ thèng ng©n hµng cÇn hoµn thiÖn nghiÖp vô cña m×nh trªn thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n, t¨ng c­êng sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ( dù tr÷ b¾t buéc, chÝnh s¸ch t¸i cÊp vèn ). NHTW cÇn ph¶i tiÕn hµnh hoµn chØnh c¸ch tÝnh møc tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc vµ ph¶i th­êng xuyªn ®iÒu chØnh nã cho phï hîp víi t­ng thßi kú ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Muèn lµm ®­îc ®iÒu nµy cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng lµnh m¹nh trong c¬ chÕ c¹nh tranh vµ mét thÞ tr­êng tiÒn tÖ thø cÊp häat ®éng tÝch cùc vµ ®­îc diÒu tiÕt hiÖu qu¶. 4. VÒ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, bé m¸y hµnh chÝnh: C¸c thñ tôc hµnh chÝnh vÉn cßn r¾c rèi, kÐm hiÖu qu¶, nhiÒu chç cßn ch­a râ rµng, cã khi cßn chång chÐo ch­a hîp lý. Do ®ã cÇn ph¶i cã mét c¬ chÕ th«ng tho¸ng h¬n, hîp lý h¬n, cÇn cã c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn viÖc thi hµnh ph¸p luËt mét c¸ch râ rµng cô thÓ. §¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc ph¸p lý ®Ó cho c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n mét c¸ch dÔ dµng. YÕu tè con ng­êi la cùc kú quan träng do ®ã cÇn ph¶i ®µo t¹o, båi d­ìng ®Ó cã nh÷ng c¸n bé tÝn dông cã kiÕn thøc tr×nh ®é, cã ®¹o ®øc vµ ph¶i cã b¶n lÜnh, kinh nghiªm nghÒ nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã cÇn ph¶i gi¶m biªn chÕ bÖ m¸y hµnh chÝnh, t¨ng c­êng c¸c mèi quan hÖ theo chiÒu ngang. TiÕp tôc thùc hiÖn mét c¸ch m¹nh mÏ døt ®iÓm viÖc cñng cè, s¾p xÕp c¸c tæ chøc tÝn dông, kiÖn toµn l¹i c¬ cÊu NHTM. Ngoµi ra cÇn ph¶i n©ng cao chÊt l­îng cña th«ng tin, bao gåm c¶ th«ng tin tµi chÝnh vµ th«ng tin phi tµi chÝnh, hiªn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng mµ träng t©m lµ nghiÖp vô thanh to¸n qua ng©n hµng. Ph¸t triÓn c¸c c«ng cô vµ dÞch vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®Ó dÓ dµng h¬n trong viÖc kiÓm so¸t kh«Ý l­îng tiÒn cung øng. 5. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cÇn ®­îc sö dông mét c¸ch ®ång bé cïng víi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi quan träng cña quèc gia, nã cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c nhÊt lµ chÝnh s¸ch tµi kho¸ quèc gia. Do ®ã khi ®iÒu hanh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cÇn ph¶i ®Æt trong mèi quan hÖ víi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c, trong mét tæng thÓ vÜ m«. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã cÇn cã sù phèi hîp gi÷a c¸c bé ngµnh cã liªn quan, ®Æc biÖt cÇn t¨ng c­êng sù phèi hîp gi÷a NHNN vµ bé tµi chÝnh trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ  KÕt luËn Chóng ta d· biÕt r»ng bÊt kú mét ho¹t ®éng kinh tÕ nµo cung liªn quan ®Õn ng©n hµng dï lµ gi¸n tiÕp hay trùc tiÕp;nh­ vËy khu vùc ng©n hµng ph¶i ®­îc dÆt ë vÞ trÝ hµng ®Çu, ®Æc biÖt lµ NHTW cung víi c¸c c«ng cô cña nã ®· gióp cho toµn hÖ thèng kh«ng ®i chÖch khái môc tiªu ®· ®Þnh. Mét khu vùc ng©n hµng lín m¹nh sÏ lµ hËu thuÉn cho c¸c thµnh phÇn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn víi tèc ®é cao vµ æn ®Þnh. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN lµ mét c«ng viÖc cßn míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam. §¶ng vµ chÝnh phñ ®· x¸c ®Þnh ®óng ®¾n nhiÖm vô cña ®Êt n­íc lµ ph¶i ®æi míi c¨n b¶n hÖ thèng ta× chÝnh tiÒn tÖ; ng©n hµng ph¶i thùc sù trë thµnh trung t©m tiÒn tÖ tÝn dông cña c¶ n­íc. Trong thêi gian qua, bé m¸y ho¹t ®éng c¸c lo¹i h×nh kinh doanh cña khu vùc nµy ®· ®­îc ®æi míi vµ ®ang tõng b­íc ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó theo kÞp tr×nh ®é c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §¶ng vµ chÝnh phñ còng cÇn quan t©m h¬n n÷a b»ng c¸ch nhanh chãng hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, bæ sung c¸c ®iÒu luËt cÇn thiÕt phôc vô cho ho¹t ®éng trong lÜnh nµy. Hoµn thiÖn hÖ thèng ng©n hµng vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ c¬ së v÷ng ch¾c vµ tiÒn ®Ò quan träng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o kinh tÕ vÜ m«-§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n kinh tÕ vÜ m«- häc viÖn tµi chÝnh kinh tÕ häc – David Begg, Stanley Fishcher, Ruchger Dornbush tiÒn tÖ, ng©n hµng , thÞ tr­êng tµi chÝnh-F.Mishkin tiÒn tÖ vµ ng©n hµng –th¹c sü NguyÔn v¨n Ng©n lý thuyÕt tiÒn tÖ –ng©n hµng –ts.NguyÔn thÞ Mïi ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng – PTS.NguyÔn §øc Th¶o tiÒn vµ ho¹t ®éng ng©n hµng- Lª Vinh Danh c¸c nghiÖp vô cña NHTM –Lª V¨n L­ ng©n hµng víi qóa tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam -PTS.NguyÔn Quèc ViÖt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông vµ ng©n hµng trong b­íc ®Çu ®æi míi ë ViÖt Nam t¹p chÝ ng©n hµng sè 7+9+14+16+17 n¨m 1999; sè 1+2+3 n¨m 2000;sè 3 n¨m 2001 t¹p chÝ tµi chÝnh sè 9+11n¨m 1999 sè 2 n¨m 2000 T¹p chÝ th«ng tin tµi chÝnh sè 9,11 n¨m 1999, sè 1 n¨m 2000 ; sè 2 n¨m 2001