Báo cáo Giải pháp và phương hướng hoàn thiện hệ thống tài chính ở Việt Nam hiện nay

nghieäp neáu cheá ñoä khoâng coù qui ñònh cuï theå vaø nhaát quaùn. + Moät soá maãu bieåu baùo caùo Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh maãu bieåu coøn röôøm raø, phaàn II vaø III theo qui ñònh khoâng nhaát quaùn vôùi noäi dung baùo caùo. Thuyeát minh baùo caùo taøi chính coøn qui ñònh quaù chi tieát khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cung caáp thoâng tin ña daïng cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp, do vaäy ña soá caùc doanh nghieäp chæ laäp baùo caùo naøy theo hình thöùc. + Nguyeân taéc trình baøy caùc taøi saûn coù theo giaù goác ( hay giaù phí lòch söû ) 45 Nguyeân taéc naøy trong baùo caùo taøi chính toû ra khoâng phuø hôïp vôùi caùc nhu caàu söû duïng thoâng tin keá toaùn ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh trong kinh doanh vaø nhu caàu theå hieän caùc “ Taøi saûn coù “ trong ñieàu kieän laïm phaùt hieän nay. + Moâi tröôøng phaùp lyù cho keá toaùn Moâi tröôøng phaùp lyù cho keá toaùn hieän nay vaãn chöa ñöôïc hoaøn thieän, hieän taïi Vieät Nam chöa coù heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác gia hoaøn chænh, vaán ñeà kieåm toaùn baùo caùo taøi chính hieän nay vaãn coøn moät soá toàn taïi. 2.2.3 Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên cuûa doanh nghieäp khi aùp duïng heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh + Thuaän lôïi : So vôùi nhöõng heä thoáng baùo caùo tröôùc ñaây heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh ñöôïc thieát keá vôùi nhaän thöùc môùi veà ñoái töôïng söû duïng thoâng tin trong neàn kinh teá thò tröôøng. Do ñoù, caùc chæ tieâu xaây döïng moät maët ñaùp öùng nhu caàu kieåm tra kieåm soaùt cuûa Nhaø nöôùc, maët khaùc ñaùp öùng nhu caàu ñaùnh giaù thöïc traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp, cung caáp thoâng tin veà tình hình thöïc hieän keá hoaïch cuûa doanh nghieäp, phaân tích hoaït ñoäng kinh doanh, giuùp cho caùc ñoái töôïng coù lôïi ích khaùc nhau coù theå ñöa ra caùc quyeát ñònh kinh teá phuø hôïp. Ñaûm baûo tính thoáng nhaát trong vieäc soaïn thaûo caùc thoâng tin keá toaùn. Heä thoáng môùi theå hieän söï nhaän thöùc caùc yeâu caàu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, toân troïng vaø vaän duïng moät caùch coù choïn loïc caùc nguyeân taéc vaø chuaån möïc keá toaùn quoác teá, ñoàng thôøi coù xem xeùt cho phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa cô cheá hieän haønh ôû Vieät Nam. Heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh ñöôïc xaây döïng treân cô sôû döï ñoaùn nhöõng nghieäp vuï môùi phaùt sinh vaø seõ phaùt sinh trong quaù trình phaùt trieån kinh teá vaø 46 quaù trình ñoåi môùi cuûa cô cheá kinh teá. Do ñoù deå töông thích vôùi caùc hoaït ñoäng ña daïng trong neàn kinh teá thò tröôøng. + Khoù khaên : Qua nghieân cöùu tình hình thöïc teá baùo caùo taøi chính ñang aùp duïng taïi caùc doanh nghieäp hieân nay nhaän thaáy raèng heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh tuy ñaõ ñöôïc caûi caùch, nhöng trong quaù trình aùp duïng vaøo thöïc tieãn cho ñeán nay vaãn coøn boäc loä nhöõng toàn taïi vaø nhöôïc ñieåm, ñieàu naøy laøm doanh nghieäp gaëp khoâng ít khoù khaên trong vieäc soaïn thaûo trình baøy vaø coâng boá baùo caùo taøi chính. Cuï theå nhö sau : - Vieäc thieát keá vaø qui ñònh haïch toaùn moät soá chæ tieâu trong Baûng caân ñoái keá toaùn vaø Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh chöa phuø hôïp vôùi nhu caàu ñaùnh giaù moät caùch ñaày ñuû trung thöïc tình traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp vaø nhu caàu phaân tích keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh. - Moät soá maãu bieåu baùo caùo coøn röôøm raø mang tính hình thöùc, qui ñònh khoâng nhaát quaùn vôùi noäi dung baùo caùo. Moät soá coøn qui ñònh quùa chi tieát, laøm giaûm tính linh hoaït trong vieäc trình baøy, soaïn thaûo vaø coâng boá baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp, khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cung caáp thoâng tin ña daïng cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp. - Nguyeân taéc trình baøy caùc taøi saûn coù theo giaù goác trong baùo caùo taøi chính gaây khoù khaên cho nhaø quaûn lyù doanh nghieäp vaø ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính khi ñöa ra caùc quyeát ñònh kinh doanh. So vôùi heä thoáng baùo caùo taøi chính caùc nöôùc, heä thoáng baùo caùo taøi chính Vieät Nam vaãn coøn mang naëng tính hình thöùc vôùi nhöõng maãu bieåu qui ñònh röôøm raø vaø coøn qui ñònh quaù chi tieát cuï theå, do vaäy moät moâ hình baùo caùo duy nhaát cho caùc loaïi hình doanh nghieäp toû ra chöa phuø hôïp vôùi nhu caàu söû duïng thoâng tin vaø thöïc haønh 47 keá toaùn trong neàn kinh teá thò tröôøng. Ñoái vôùi caùc nöôùc coù heä thoáng keá toaùn tieân tieán, ñieån hình laø keá toaùn Myõ chæ ban haønh caùc chuaån möïc vaø qui ñònh chung cho vieäc laäp, trình baøy vaø coâng boá baùo caùo taøi chính, tuøy vaøo töøng loaïi hình doanh nghieäp, nhu caàu quaûn lyù maø doanh nghieäp seõ xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn vaø caùc baùo caùo cho phuø hôïp, vì vaäy heä thoáng baùo caùo taøi chính cuûa hoï mang tính linh hoaït cao, ñaùp öùng nhu caàu cung caáp thoâng tin ña daïng höõu ích cho ngöôøi söû duïng, phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù vaø ñieàu haønh doanh nghieäp maø vaãn ñaûm baûo tuaân theo caùc nguyeân taéc chuaån möïc ñaõ qui ñònh. Tuy ta ñaõ ban haønh vaø coâng boá 16 chuaån möïc keá toaùn, trong ñoù coù chuaån möïc qui ñònh vaø höôùng daãn caùc nguyeân taéc vaø yeâu caàu keá toaùn cô baûn, caùc yeáu toá vaø ghi nhaän caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính nhöng caùc doanh nghieäp vaãn phaûi laäp baùo caùo taøi chính theo nhöõng maãu bieåu ñaõ qui ñònh duy nhaát aùp duïng cho taát caû caùc loaïi hình doanh nghieäp. 48 CHÖÔNG III MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP VAØ PHÖÔNG HÖÔÙNG HOAØN THIEÄN HEÄ THOÁNG BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH ÔÛ VIEÄT NAM HIEÄN NAY 3.1 Phöông höôùng hoaøn thieän heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh. 3.1.1 Muïc tieâu vaø phöông höôùng toång quaùt Trong quaù trình xaây döïng heä thoáng baùo caùo taøi chính, caàn quaùn trieät moät soá quan ñieåm vaø phöông höôùng sau ñaây : + Tuaân thuû luaät phaùp Xuaát phaùt töø moâi tröôøng kinh teá vaø luaät phaùp cuûa Vieät Nam hieän nay, nhaø nöôùc luoân luoân quan taâm ñeán caùc hoaït ñoäng kinh teá vaø keá toaùn thoâng qua vieäc ban haønh caùc vaên baûn phaùp qui veà taøi chính keá toaùn cho phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc. Ñaëc bieät, Vieät Nam ñang hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi vaø caùc nöôùc trong khu vöïc, thì vieäc xaây döïng heä thoáng baùo caùo taøi chính phaûi döïa treân quan ñieåm tuaân thuû luaät phaùp nhöng vaãn ñaûm baûo tính trung thöïc vaø hôïp lyù cuûa caùc thoâng tin. + Phuø hôïp vôùi caùc chuaån möïc vaø thoâng leä keá toaùn quoác teá, ñaûm baûo coù tieáng noùi chung vaø ñaëc ñieåm neàn kinh teá cuûa Vieät Nam. Trong boái caûnh toaøn caàu hoaù, neàn kinh teá theá giôùi ñaõ, ñang vaø seõ coù nhöõng thay ñoåi lôùn lao vôùi xu höôùng töï do thöông maïi. Nöôùc ta ñaõ vaø ñang tham gia caùc toå chöùc : Asean, Apec, WTO…… Do vaäy, keá toaùn vôùi tö caùch laø coâng cuï quaûn lyù neàn kinh teá cuõng phaûi ñoåi môùi, nhaèm taïo tieàn ñeà cho vieäc thöông maïi hoaù Theá giôùi. + Phuø hôïp vôùi tính ña daïng cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp 49 Chuû tröông phaùt trieån kinh teá thò tröôøng nhieàu thaønh phaàn, ña daïng hoaù caùc hình thöùc sôû höõu ñoøi hoûi heä thoáng keá toaùn phaûi ñöôïc xaây döïng thaät linh hoaït, phuø hôïp, sao cho ñaùp öùng yeâu caàu thoâng tin höõu ích cuûa nhöõng ngöôøi söû duïng beân trong vaø beân ngoaøi doanh nghieäp. Ñeå ñaït ñöôïc caùc tieâu chuaån vaø chaát löôïng phuø hôïp vôùi yeâu caàu söû duïng thoâng tin trong neàn kinh teá thò tröôøng, heä thoáng baùo caùo taøi chính caàn phaûi coù moät caáu truùc hoaøn chænh vaø ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu sau ñaây : + Ñaûm baûo thoâng tin trình baøy trong baùo caùo taøi chính phaûi höõu ích cho vieäc ñeà ra caùc quyeát ñònh. Noù phaûi hoäi tuï ñuû caùc phaåm chaát : Deå hieåu, thích hôïp, thoaû ñaùng, coù theå so saùnh ñöôïc vaø nhaát quaùn. + Xaây döïng moät moâ hình baùo caùo taøi chính linh hoaït phuø hôïp vôùi nhu caàu söû duïng, nhu caàu thöïc haønh keá toaùn cuûa caùc ñoái töôïng khaùc nhau vaø phuø hôïp vôùi töông quan Lôïi ích – Chi phí trong vieäc soaïn thaûo vaø phoå bieán thoâng tin keá toaùn. + Caùc thoâng tin, caùc yeáu toá theå hieän trong baùo caùo taøi chính phaûi ñöôïc ño löôøng theo nguyeân taéc thích hôïp, cho pheùp haïn cheá aûnh höôõng cuûa söï thay ñoåi giaù caû ( hoaëc laïm phaùt ) trong vieäc trình baøy caùc thoâng tin taøi chính. 3.1.2 Hoaøn thieän moät soá chæ tieâu, noäi dung trong baùo caùo taøi chính 3.1.2.1 Baûng caân ñoái keá toaùn + Chæ tieâu Phaûi thu khaùch haøng Ñaây laø khoaûn nôï cuûa khaùch haøng ñoái vôùi doanh nghieäp khi doanh nghieäp baùn haøng hoaù, thaønh phaåm theo phöông thöùc baùn traû chaäm hoaëc baùn traû goùp. Treân Baûng caân ñoái keá toaùn, khoaûn phaûi thu khaùch haøng ñöôïc trình baøy trong muïc taøi saûn löu ñoäng vaø ñöôïc xem nhö moät taøi saûn duøng ñeå thanh toaùn nhöõng khoaûn nôï ngaén haïn. Theo qui ñònh hieän haønh, moät taøi saûn ñöôïc coi laø taøi saûn löu ñoäng khi chuùng ñöôïc söû 50 duïng trong caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp vaø ñöôïc döï tính thöïc hieän hoaëc söû duïng trong voøng moät naêm keå töø ngaøy laäp baùo caùo hoaëc trong moät chu kyø saûn xuaát kinh doanh bình thöôøng cuûa moät doanh nghieäp. Tuy nhieân, khoâng phaûi taát caû caùc khoaûn phaûi thu khaùch haøng ñeàu coù theå thöïc hieän ñöôïc ( hoaùn chuyeån thaønh tieàn ) trong voøng moät naêm, chuùng coù theå treân moät naêm, tuyø vaøo chính saùch tín duïng cuûa doanh nghieäp. Vì vaäy, ñeå ñaùnh giaù chính xaùc khaû naêng thanh toaùn nôï ngaén haïn cuûa doanh nghieäp, caàn loaïi tröø caùc khoaûn nôï phaûi thu coù thôøi haïn tín duïng treân moät naêm ra khoûi phaàn ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù khaû naêng thanh toaùn nhanh cuûa doanh nghieäp. Ñoái vôùi doanh nghieäp, neân giaûi trình vaán ñeà naøy trong thuyeát minh baùo caùo taøi chính ñeå ngöôøi söû duïng thoâng tin taøi chính bieát vaø coù ñaùnh giaù chính xaùc hôn veà khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp. + Chæ tieâu Haøng toàn kho Heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp hieän nay qui ñònh chi phí mua haøng haïch toaùn vaøo TK 156(2), theo qui ñònh naøy coù vaán ñeà chöa hôïp lyù nhö sau : - Chi phí thu mua haøng phaûn aùnh vaøo TK 156(2) chæ bao goàm chi phí thu mua haøng hoaù lieân quan ñeán haøng hoaù mua vaøo, ñaõ nhaäp kho trong kyø. Nhö vaäy, chi phí thu mua haøng hoaù lieân quan ñeán haøng mua ñang ñi treân ñöôøng khoâng phaûn aùnh ôû taøi khoaûn naøy vaø cuõng chöa coù taøi khoaûn naøo ñeå phaûn aùnh. - Trò giaù haøng hoaù phaûi ghi treân caùc TK 151, 156, 157 laø theo giaù thöïc teá. Giaù thöïc teá cuûa haøng hoaù mua vaøo bao goàm giaù mua theo hoaù ñôn vaø chi phí thu mua haøng hoaù, chi phí gia coâng sô cheá, thueá nhaäp khaåu ( neáu coù ). Nhö vaäy trò giaù haøng hoaù phaûn aùnh treân caùc TK 151, 157 chöa ñuùng giaù 51 thöïc teá vaø trò giaù haøng hoaù phaûn aùnh ôû caùc taøi khoaûn khoâng coù söï thoáng nhaát. - Chæ tieâu Haøng hoaù toàn kho ( maõ soá 146 ) treân Baûng caân ñoái keá toaùn phaûn aùnh trò giaù haøng hoaù coøn laïi trong kho haøng, quaày haøng. Soá lieäu ñeå ghi vaøo chæ tieâu naøy laø soá dö nôï TK 156 “ Haøng hoaù “ treân soå caùi. Nhö vaäy laø khoâng ñuùng, vì soá dö Nôï cuûa TK 156 goàm hai noäi dung : Trò giaù mua cuûa haøng hoaù coøn laïi trong kho haøng, quaày haøng vaø chi phí thu mua haøng hoaù phaân boå cho haøng hoaù coøn laïi trong kho haøng, quaày haøng, haøng gôûi ñi baùn chöa ñöôïc xaùc ñònh laø tieâu thuï. - Vieäc qui ñònh haïch toaùn vaø tính phaân boå chi phí thu mua haøng hoaù cho haøng ñaõ tieâu thuï vaø haøng hoaù coøn laïi cuoái kyø môùi chæ coù cho caùc doanh nghieäp thöông maïi keá toaùn haøng toàn kho theo phöông phaùp keâ khai thöôøng xuyeân. Ñoái vôùi doanh nghieäp thöông maïi keá toaùn haøng toàn kho theo phöông phaùp kieåm keâ ñònh kyø, chi phí mua haøng hoaù ñöôïc phaûn aùnh vaøo TK 611(2) – Mua haøng hoaù laø khoâng thoáng nhaát veà qui ñònh keá toaùn chi phí thu mua haøng hoaù vaø phaûn aùnh giaù trò thöïc teá cuûa haøng hoaù mua vaøo treân caùc taøi khoaûn keá toaùn toång hôïp coù lieân quan. Töø nhöõng vaán ñeà neâu treân, cheá ñoä keá toaùn neân söûa ñoåi hoaøn thieän keá toaùn chi phí mua haøng, khoâng söû duïng TK 156(2) – Chi phí thu mua haøng hoaù ñeå haïch toaùn rieâng chi phí mua haøng vaø cuõng seõ khoâng coøn tính chi phí mua haøng phaân boå cho haøng hoaù ñaõ tieâu thuï vaø haøng hoaù coøn laïi nhö hieän nay. Khi mua haøng, trò giaù haøng mua phaûn aùnh ôû caùc TK 151 – Haøng mua ñang ñi treân ñöôøng ( tröôøng hôïp haøng mua chöa veà nhaäp kho ), TK 156 – Haøng hoaù ( tröôøng hôïp haøng mua veà ñaõ nhaäp kho ), TK 157 – Haøng gôûi ñi baùn ( tröôøng hôïp haøng mua chuyeån baùn thaúng ) 52 hoaëc TK 611(2) – Mua haøng hoaù ( ñoái vôùi doanh nghieäp keá toaùn haøng toàn kho theo phöông phaùp kieåm keâ ñònh kyø ) theo giaù thöïc teá. Trò giaù thöïc teá cuûa haøng mua bao goàm caû giaù mua haøng hoaù vaø chi phí mua haøng. + Chæ tieâu Taïm öùng Trong muïc Taøi saûn löu ñoäng khaùc chæ tieâu taïm öùng neân nhaäp vaøo muïc caùc khoaûn phaûi thu cho phuø hôïp vôùi phaàn thuyeát minh caùc khoaûn phaûi thu, phaûi traû trong Thuyeát minh baùo caùo taøi chính vaø cuõng taêng theâm traùch nhieäm ñoái vôùi ngöôøi nhaän tieàn taïm öùng. + Chæ tieâu Caùc khoaûn theá chaáp, kyù cöôïc ngaén haïn Theo qui ñònh hieän nay, caùc taøi khoaûn 144 “ Caàm coá, kyù cöôïc, kyù quyõ ngaén haïn “vaø taøi khoaûn 244 “ Caùc khoaûn kyù quõy, kyù cöôïc daøi haïn “ treân baûng caân ñoái keá toaùn khoâng phaûn aùnh nhöõng tröôøng hôïp theá chaáp baèng giaáy tôø nhö giaáy chöùng nhaän quyeàn sôõ höõu nhaø vaø quyeàn söû duïng ñaát…. Caùc taøi saûn naøy khi ñem ñi theá chaáp, keá toaùn chæ theo doõi treân soå haïch toaùn chi tieát, nghóa laø khoâng ghi giaûm taøi saûn ñaõ ñem ñi theá chaáp trong thôøi gian theá chaáp, do ñoù laøm aûnh höôõng ñeán vieäc cung caáp thoâng tin chính xaùc veà tình hình taøi saûn cuûa doanh nghieäp vaø ñaùnh giaù tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Vì vaäy, cheá ñoä keá toaùn neân coù qui ñònh theâm caùch haïch toaùn ghi giaûm taøi saûn trong tröôøng hôïp naøy hoaëc qui ñònh doanh nghieäp phaûi trình baøy cuï theå nhöõng taøi saûn ñem ñi theá chaáp baèng giaáy tôø treân thuyeát minh baùo caùo taøi chính ñeå ngöôøi ñoïc khi ñaùnh giaù phaân tích tình hình taøi chính bieát ñeå loaïi tröø. + Chæ tieâu Chi söï nghieäp Chæ tieâu Chi söï nghieäp phaûn aùnh toång soá chi baèng nguoàn kinh phí söï nghieäp chöa ñöôïc quyeát toaùn taïi thôøi ñieåm baùo caùo. Chæ tieâu naøy ñöôïc trình baøy ôû muïc VI – Chi söï nghieäp vaø beân phaàn Taøi saûn cuûa Baûng caân ñoái keá toaùn laø khoâng phuø hôïp vaø 53 laøm sai leäch toång soá taøi saûn cuûa doanh nghieäp. Xeùt veà chæ tieâu naøy noù khoâng phaûi laø taøi saûn cuûa doanh nghieäp, noù laø moät khoaûn chi cho moät nhieäm vuï kinh teá, chính trò, xaõ hoäi maø Nhaø nöôùc giao cho doanh nghieäp thöïc hieän, khoâng mang tính chaát kinh doanh vaø hoaøn toaøn khoâng mang laïi lôïi ích kinh teá trong töông lai. Ñaây laø khoaûn chi naèm beân ngoaøi quaù trình tuaàn hoaøn voán cuûa doanh nghieäp, cuõng khoâng toàn taïi ôû thôøi ñieåm laäp baùo caùo nhöng laïi ñöôïc theå hieän beân phaàn Taøi saûn vaø laøm xuyeân taïc soá toång coäng cuoái cuøng cuûa Baûng caân ñoái keá toaùn. Vì vaäy, chæ tieâu naøy neân trình baøy beân phaàn nguoàn voán cuûa Baûng caân ñoái keá toaùn trong muïc Nguoàn kinh phí söï nghieäp, vaø coù theå môû theâm taøi khoaûn chi tieát cho TK 461 ñeå theo doõi soá kinh phí ñaõ chi nhöng chöa ñöôïc duyeät vaø soá lieäu ñöôïc ghi baèng soá aâm döôùi hình thöùc ghi trong ngoaëc ñôn, coù theå coi chæ tieâu chi söï nghieäp ( chöa ñöôïc quyeát toaùn ) nhö moät chæ tieâu ñieàu chænh giaûm cho chæ tieâu nguoàn kinh phí söï nghieäp, coù nhö vaäy môùi phaûn aùnh ñuùng thöïc traïng taøi saûn vaø nguoàn voán cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm laäp baùo caùo. + Chæ tieâu Taøi saûn coá ñònh Taøi saûn coá ñònh höõu hình vaø voâ hình laø loaïi taøi saûn lieân quan tôùi nhöõng khoaûn ñaàu tö mang tính chaát daøi haïn, neáu xem xeùt ñeán nguyeân taéc “ Thaän troïng “, lôïi ích kinh teá maø taøi saûn coá ñònh mang laïi trong töông lai cuõng nhö thöïc teá quaûn lyù taøi chính, cheá ñoä keá toaùn neân cho pheùp caùc doanh nghieäp trích laäp döï phoøng giaûm giaù taøi saûn coá ñònh vaø vieäc toå chöùc keá toaùn seõ töông töï caùc khoaûn döï phoøng khaùc. Vieäc tính toaùn vaø phaûn aùnh döï phoøng giaûm giaù taøi saûn coá ñònh coù theå ñöôïc toå chöùc nhö sau: - Tính toaùn khoaûn giaûm giaù taøi saûn coá ñònh coù theå xaûy ra : Coù theå vaän duïng theo chuaån möïc keá toaùn quoác teá soá 36 “ Toån thaát taøi saûn “ phuø hôïp vôùi 54 ñieàu kieän Vieät Nam. Giaûm giaù taøi saûn coá ñònh laø khoaûn cheânh leäch giöõa giaù trò coøn laïi cuûa taøi saûn coá ñònh cao hôn giaù trò coù theå thu hoài cuûa taøi saûn coá ñònh. Khaùc vôùi haøng toàn kho, taøi saûn coá ñònh ñöôïc ñaàu tö mua saém vôùi muïc ñích chuû yeáu laø söû duïng laâu daøi, cho neân giaù trò coù theå thu hoài ñöôïc xaùc ñònh laø giaù trò cao hôn giöõa giaù thuaàn coù theå baùn taøi saûn coá ñònh vaø giaù trò söû duïng cuûa taøi saûn coá ñònh ñoù taïi thôøi ñieåm tính toaùn. Giaù trò söû duïng cuûa taøi saûn coá ñònh laø giaù trò hieän taïi cuûa caùc doøng tieàn thuaàn öôùc tính thu ñöôïc trong töông lai phaùt sinh töø vieäc söû duïng taøi saûn vaø vieäc thanh lyù taøi saûn khi heát thôøi gian söû duïng. Vieäc tính toaùn ñoù hoaøn toaøn coù theå thöïc hieän ñöôïc, bôûi vì tröôùc khi xem xeùt mua saém moät taøi saûn coá ñònh môùi, doanh nghieäp phaûi xem xeùt löïa choïn phöông aùn mua saém taøi saûn coá ñònh ( phöông aùn ñaàu tö daøi haïn ) toái öu nhaát. Trong phöông aùn ñoù ñaõ giaûi trình öôùc tính doøng tieàn thu cuûa töøng naêm trong töông lai vaø nhö vaäy ôû cuoái moãi nieân ñoä, keá toaùn coù theå tính toaùn doøng tieàn thu töø ñoù ñeán naêm ñaàu tö cuoái cuøng cuûa taøi saûn ñoù veà giaù trò hieän taïi cuûa nieân ñoä ñoù. - Veà maët keá toaùn caàn phaûi toå chöùc theâm TK 219 – Döï phoøng giaûm giaù taøi saûn coá ñònh. Trình töï ghi cheùp, trích laäp vaø hoaøn nhaäp töông töï caùc khoaûn döï phoøng khaùc. Nhö vaäy, vieäc trích laäp döï phoøng giaûm giaù taøi saûn coá ñònh ñöôïc phuïc vuï cho muïc ñích trình baøy thoâng tin treân baùo caùo taøi chính , roõ raøng thoâng tin naøy raát höõu ích ñoái vôùi ngöôøi söû duïng. Vì vaäy, veà caû lyù luaän vaø thöïc tieãn ñeàu ñoøi hoûi sôùm coù chính saùch taøi chính cho pheùp caùc doanh nghieäp trích laäp döï phoøng giaûm giaù taøi saûn coá ñònh. + Chæ tieâu ngöôøi mua traû tieàn tröôùc 55 Chæ tieâu naøy phaûn aùnh toång soá tieàn ngöôøi mua traû tröôùc khi mua saûn phaåm, haøng hoaù, dòch vuï ( soá dö coù TK 131 ) hoaëc traû tröôùc tieàn thueâ taøi saûn ( soá dö TK 3387 ) vaø ñöôïc xem nhö moät khoaûn nôï ngaén haïn ( trình baøy trong Baûng caân ñoái keá toaùn ). Tuy nhieân, treân thöïc teá khoaûn doanh thu nhaän tröôùc veà hoaït ñoäng cho thueâ taøi saûn nhö cho thueâ nhaø, vaên phoøng… coù theå phaùt sinh trong nhieàu naêm, do ñoù vieäc xem noù nhö moät khoaûn nôï ngaén haïn laø khoâng hôïp lyù, aûnh höôõng ñeán chæ tieâu khaû naêng thanh toaùn nôï ngaén haïn. Vì vaäy, caàn loaïi tröø khoaûn doanh thu nhaän tröôùc coù thôøi haïn phaùt sinh treân moät naêm vaø phaûi khai baùo cuï theå caùc khoaûn doanh thu nhaän tröôùc trong thuyeát minh baùo caùo taøi chính nhaèm giuùp ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính ñaùnh giaù chính xaùc khaû naêng thanh toaùn nôï ngaén haïn cuûa doanh nghieäp. + Chæ tieâu Nguoàn voán kinh doanh Coù nhieàu quan nieäm khaùc nhau veà voán kinh doanh, nhöng theo caùch hieåu thoâng thöôøng thì voán kinh doanh cuûa doanh nghieäp laø soá voán doanh nghieäp duøng vaøo saûn xuaát kinh doanh nhaèm taïo ra thu nhaäp cuûa doanh nghieäp, bao goàm : Voán chuû sôû höõu ( voán ngaân saùch Nhaø nöôùc, voán töï tích luõy cuûa doanh nghieäp, voán lieân doanh lieân keát, voán coå phaàn…. ), voán vay ( vay cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi vaø caùc toå chöùc tín duïng, vay ñoái töôïng khaùc ). Coøn chæ tieâu Nguoàn voán kinh doanh trong muïc B – Nguoàn voán chuû sôû höõu treân baûng caân ñoái keá toaùn chæ phaûn aùnh moät boä phaän voán thuoäc sôû höõu cuûa doanh nghieäp duøng vaøo kinh doanh , nhö vaäy voán kinh doanh cuûa doanh nghieäp vaø nguoàn voán kinh doanh ghi trong Baûng caân ñoái keá toaùn gioáng nhau veà teân goïi nhöng khaùc nhau veà noäi dung phaûn aûnh, ñieàu naøy chöa phuø hôïp, taïo neân söï khoù hieåu cho ngöôøi ñoïc baùo caùo caùo taøi chính. Ñeå phuø hôïp vôùi caùc loaïi hình doanh nghieäp vaø chuû tröông ña daïng hoaù sôû höõu voán trong doanh nghieäp, trong muïc B – Nguoàn voán chuû sôõ höõu neân boû teân goïi chæ tieâu Nguoàn voán 56 kinh doanh maø thay vaøo ñoù laø caùc chæ tieâu cuï theå nhö : Voán nhaø nöôùc, voán lieân doanh lieân keát, voán coå phaàn, voán khaùc. + Chæ tieâu Quyõ khen thöôûng vaø phuïc lôïi Ñaây thöïc chaát laø quyõ cuûa ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp, khoâng theå coi laø nguoàn voán chuû sôû höõu, vì vaäy neân nhaäp vaøo chæ tieâu Phaûi traû coâng nhaân vieân trong muïc Nôï ngaén haïn nhaèm xaùc ñònh roõ hôn quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø nghóa vuï cuûa chuû doanh nghieäp. 3.1.2.2 Baùo caùo keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh + Keá toaùn chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp Theo qui ñònh cuûa heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp hieän haønh, ñoái vôùi doanh nghieäp coù chu kyø kinh doanh daøi, trong kyø khoâng coù hoaëc coù ít saûn phaåm haøng hoaù tieâu thuï, thì cuoái kyø keá toaùn, tính phaân boå moät phaàn hoaëc keát chuyeån toaøn boä chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp cho haøng hoaù coøn laïi cuoái kyø vaøo beân nôï TK 142(2) – Chi phí chôø keát chuyeån, sang kyø sau keát chuyeån chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp chôø keát chuyeån tröø vaøo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh. Do nhöõng qui ñònh treân chöa cuï theå, chöa hôïp lyù, neân nhaän thöùc vaø vaän duïng vaøo thöïc tieãn ñang coù nhöõng yù kieán khaùc nhau. Ñieàu naøy coù theå aûnh höôõng ñeán vieäc ñaùnh giaù moät caùch chính xaùc keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Ñeå toå chöùc moät caùch ñuùng ñaén veà keá toaùn chi phí baùn haøng, chi phí quaûn lyù doanh nghieäp trong caùc doanh nghieäp thöông maïi neân söûa ñoåi boå sung nhö sau : - Khoâng tính chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp phaân boå cho haøng coøn laïi cuoái kyø. Toaøn boä chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp phaùt sinh trong kyø tính phaân boå heát cho haøng ñaõ tieâu thuï. Vì chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp laø chi phí thôøi kyø, haàu heát 57 caùc khoaûn chi phí cuûa hai loaïi chi phí treân ñeàu lieân quan tröïc tieáp ñeán haøng ñaõ tieâu thuï trong kyø. - Hoaëc vaãn giöõ qui ñònh veà vieäc tính chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp phaân boå cho haøng coøn laïi cuoái kyø, nhöng cheá ñoä keá toaùn caàn coù qui ñònh thôøi löôïng cuï theå veà chu kyø kinh doanh daøi vaø qui ñònh roõ trong kyø khoâng coù hoaëc coù ít saûn phaåm haøng hoaù tieâu thuï phaûi laø do ñaëc ñieåm hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. + Thieát keá laïi maãu bieåu thaät khoa hoïc vaø roõ raøng Maãu bieåu trong heä thoáng baùo caùo hieän haønh ñaõ coù caûi tieán caên baûn nhöng chöa thöïc söï khoa hoïc, coøn quùa roái raém, phöùc taïp, khoâng nhaát quaùn vôùi noäi dung baùo caùo. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh veà toång theå, cheá ñoä hieän haønh chia laøm ba phaàn, chöa noùi veà söï phöùc taïp roái raém cuûa caùc chæ tieâu trong phaàn II vaø phaàn III cuûa baùo caùo naøy, chuùng ta cuõng thaáy ñöôïc vieäc boá trí hai phaàn naøy vaøo Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh laø khoâng hôïp lyù, khoâng phuø hôïp vôùi tính chaát cuûa baùo caùo naøy, ñoàng thôøi laøm cho baùo caùo naøy theâm coàng keành, khoâng khoa hoïc vaø ñaõ phaàn naøo laøm giaûm giaù trò cuûa cheá ñoä baùo caùo taøi chính hieän haønh. Caùc chæ tieâu ôû phaàn II vaø III neân ñöa vaøo trình baøy trong Thuyeát minh baùo caùo taøi chính ñeå nhaát quaùn vôùi noäi dung cuûa baùo caùo. 3.1.2.3 Thuyeát minh baùo caùo taøi chính Trong cô cheá thò tröôøng caïnh tranh hieän nay, caùc doanh nghieäp keå caû doanh nghieäp Nhaø nöôùc cuõng caàn phaûi bí maät moät soá chæ tieâu ( giaù thaønh saûn phaåm, chi tieát tình hình taêng giaûm caùc khoaûn ñaàu tö vaøo caùc ñôn vò khaùc, chi tieát nguoàn voán…… ), ñaây laø caùc chæ tieâu thuoäc veà bí maät kinh doanh cuûa doanh nghieäp, laø nhöõng thoâng tin nhaïy caûm ñaùng leõ ra khoâng ñöôïc coâng boá chính thöùc. Vì vaäy, trong cheá ñoä baùo caùo 58 cuõng neân löu yù ñeán khía caïnh naøy, phaûi phaân ñònh roõ baùo caùo taøi chính vôùi baùo caùo keá toaùn quaûn trò, neân chaêng chæ caàn baùo caùo nhöõng chæ tieâu raát toång hôïp maø vaãn phaûn aùnh ñöôïc toång theå taøi saûn vaø nguoàn voán cuûa doanh nghieäp, caùc bieåu thuyeát minh khoâng neân quaù chi tieát, maát nhieàu thôøi gian nhöng hieäu quaû söû duïng raát thaáp, phaûi phaân loaïi choïn loïc caùc chæ tieâu ñöôïc phaûn aùnh, traùnh quaù chi tieát laøm loä caû bí quyeát kinh doanh, thò tröôøng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. 3.1.2.4 Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä Tröôùc khi coù chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam veà baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä trong heä thoáng baùo caùo taøi chính coøn nhieàu vaán ñeà caàn phaûi hoaøn thieän nhö vieäc xaùc ñònh roõ ñoái töôïng cuûa baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, vieäc phaân loaïi hoaït ñoäng treân baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, tính phaùp lyù cuûa baùo caùo löu chuyeån tieàn teä….Töø khi Boä taøi chính ban haønh thoâng tö soá 105/2003/TT- BTC cuøng vôùi vieäc ban haønh chuaån möïc soá 24 – Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, caùc nhöôïc ñieåm treân ñaõ ñöôïc söûa ñoåi vaø khaéc phuïc, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä hieän haønh nhö moät hôïp phaàn cuûa heä thoáng baùo caùo taøi chính, tính phaùp lyù cuûa baùo caùo löu chuyeån tieàn teä khoâng nhöõng phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá maø coøn laøm taêng theâm phaïm vi vaø chaát löôïng cuûa caùc thoâng tin keá toaùn cung caáp, giuùp cho caùc nhaø ñaàu tö vaø caùc ñoái töôïng coù lôïi ích lieân quan coù khaû naêng ñaùnh giaù, phaân tích saâu saéc hôn tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Thò tröôøng taøi chính ( voán ) cuûa Vieät Nam cuõng ñaõ coù nhöõng khôûi saéc nhaát ñònh, ñoøi hoûi caùc nhaø ñaàu tö coù tö duy naêng ñoäng trong vieäc ñaùnh giaù khaû naêng taïo ra tieàn cuûa doanh nghieäp. Ñieàu ñoù phuï thuoäc vaøo tyû troïng cuûa caùc khoaûn töông ñöông tieàn trong cô caáu caùc luoàng tieàn cuûa doanh nghieäp, ñeå ñaùp öùng ñöôïc ñieàu naøy caàn coù moät soá söûa ñoåi theâm nhö sau : 59 + Treân caùc baùo caùo taøi chính, caùc soå keá toaùn chi tieát vaø caùc taøi lieäu lieân quan ñeán vieäc laäp baùo caùo löu chuyeån tieàn teä nhö Baûng caân ñoái keá toaùn, soå chi tieát voán baèng tieàn, soå chi tieát caùc khoaûn ñaàu tö….caàn coù söï phaân loaïi tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn. Ví duï, treân Baûng caân ñoái keá toaùn, ôû caùc khoaûn muïc Tieàn ( Maõ soá 110 ) caàn coù theâm noäi dung “ Caùc khoaûn töông ñöông tieàn “ vaø taát nhieân laø noäi dung naøy seõ bò loaïi boû khi tính toaùn soá lieäu cho khoaûn muïc caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn ( Maõ soá 120 ). + Caàn coù theâm “ Baûng ñoái chieáu tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn “ ñi keøm vôùi baùo caùo löu chuyeån tieàn teä. Muïc ñích cuûa baûng naøy laø ñeå ngöôøi söû duïng thoâng tin coù theå phaân bieät ñöôïc trong caùc luoàng tieàn cuûa doanh nghieäp thì caùc luoàng tieàn naøo laø coù theå söû duïng ngay ( caùc luoàng tieàn ) vaø caùc luoàng tieàn seõ thaønh hieän thöïc trong töông lai gaàn ( caùc luoàng taøi saûn töông ñöông tieàn ). 3.1.3 Xaây döïng moâ hình baùo caùo linh hoaït phuø hôïp vôùi nhu caàu söû duïng vaø thöïc haønh keá toaùn. Caùc doanh nghieäp ôû Vieät Nam hieän nay coù raát nhieàu quy moâ, hình thöùc sôõ höõu vaø ñaëc ñieåm saûn xuaát kinh doanh khaùc nhau, do vaäy thoâng tin keá toaùn cuõng mang tính ña daïng ñöôïc xöû lyù vaø cung caáp ôû nhieàu caáp ñoä khaùc nhau. Trong khi ñoù, heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh laïi qui ñònh taát caû caùc loaïi hình doanh nghieäp phaûi laäp, noäp baùo caùo taøi chính cho caùc cô quan quaûn lyù vôùi cuøng moät bieåu maãu, cuøng caùc chæ tieâu nhö nhau, söû duïng moät heä thoáng taøi khoaûn thoáng nhaát laøm caên cöù ñeå toå chöùc thöïc hieän keá toaùn, ñieàu naøy gaây khoù khaên cho caùc doanh nghieäp trong vieäc toå chöùc coâng taùc keá toaùn vaø laäp baùo caùo taøi chính. Vì vaäy, caàn qui ñònh maãu baùo caùo taøi chính rieâng cho töøng loaïi hình doanh nghieäp, khoâng qui ñònh quaù chi tieát maø chæ caàn ñöa ra nhöõng yeâu caàu chung veà caùch 60 trình baøy, höôùng daãn veà maët caáu truùc, noäi dung toái thieåu caàn coù ñaûm baûo tuaân thuû ñuùng nguyeân taéc vaø chuaån möïc keá toaùn. Ñoái vôùi heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn khoâng neân qui ñònh caùc taøi khoaûn caáp 2, caáp 3 maø chæ caàn quy ñònh taøi khoaûn caáp 1 ñeå doanh nghieäp töï thöïc hieän nhaèm phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng keá toaùn, ñaëc ñieåm ngaønh ngheà cuõng nhö yeâu caàu quaûn lyù ñaëc thuø cuûa doanh nghieäp, phaùt huy naâng cao vai troø chuû ñoäng saùng taïo trong vieäc toå chöùc coâng taùc taøi chính keá toaùn cuûa doanh nghieäp. Caùc taøi khoaûn phaûn aùnh taøi saûn vaø nguoàn voán cuûa doanh nghieäp thuoäc loaïi 1 ñeán loaïi 4 trong heä thoáng taøi khoaûn ñang ñöôïc söû duïng hieän nay thì caàn quy ñònh cuï theå chaët cheõ noäi dung vaø phöông phaùp ghi cheùp nhaèm ñaûm baûo tính thoáng nhaát cuõng nhö tính chính xaùc trung thöïc khi phaûn aùnh tình hình taøi saûn vaø nguoàn voán cuûa doanh nghieäp. Taát caû caùc taøi khoaûn phaûn aùnh quaù trình hình thaønh phaùt sinh chi phí, doanh thu vaø xaùc ñònh keát quaû kinh doanh, töông öùng vôùi caùc taøi khoaûn thuoäc loaïi 5 ñeán loaïi 9 trong heä thoáng taøi khoaûn ñang ñöôïc söû duïng hieän nay, chæ caàn neâu caùc loaïi vaø ñònh höôùng caùc phöông phaùp phaûn aùnh veà chi phí vaø tính giaù thaønh, giaù voán haøng baùn ñeå ñaûm baûo tuaân thuû nguyeân taéc töông xöùng. Rieâng veà doanh thu, do coù aûnh höôõng ñeán caùc loaïi thueá khaùc nhau neân caàn qui ñònh cuï theå phöông phaùp phaûn aùnh ñeå phuø hôïp vôùi nguyeân taéc ghi nhaän doanh thu vaø ñaùp öùng yeâu caàu kieåm tra, kieåm soaùt cuûa cô quan thueá trong quaù trình thu thueá. 3.1.4 Hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù cho keá toaùn Keá toaùn Vieät Nam ñang trong tieán trình ñoåi môùi vaø hoäi nhaäp quoác teá. Hieän nay, chuùng ta chöa coù heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác gia hoaøn chænh. Vì vaäy, muïc tieâu chính cuûa tieán trình naøy laø phaûi thieát laäp moät moâi tröôøng phaùp lyù ñoàng boä ñeå keá toaùn thöïc hieän ñöôïc ñaày ñuû caùc chöùc naêng voán coù cuûa noù. 61 Moâ hình ñöôïc xaây döïng laø : Luaät keá toaùn Vieät Nam -> Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam -> Cheá ñoä keá toaùn Vieät Nam, trong ñoù cheá ñoä keá toaùn phaûi vaän duïng theo tinh thaàn cuûa chuaån möïc keá toaùn vaø chuaån möïc keá toaùn phaûi tuaân thuû theo qui ñònh cuûa Luaät keá toaùn. Tuy nhieân, do ñaëc thuø cuûa loä trình ñoåi môùi keá toaùn ôû Vieät Nam, chuaån möïc keá toaùn ñang trong quaù trình soaïn thaûo vaø ban haønh , hieän nay môùi ban haønh ñöôïc 16 chuaån möïc keá toaùn, luaät keá toaùn ñang döï thaûo, vì vaäy khi luaät thueá vaø chuaån möïc keá toaùn ñöôïc ban haønh neáu phaùt sinh nhöõng khaùc bieät vôùi cheá ñoä keá toaùn hieän haønh ñoøi hoûi cheá ñoä keá toaùn phaûi söûa ñoåi boå sung moät caùch phuø hôïp. Beân caïnh ñoù caàn phaûi naâng cao chaát löôïng kieåm toaùn baùo caùo taøi chính . Vaán ñeà kieåm toaùn baùo caùo taøi chính hieän nay vaãn coøn moät soá toàn taïi. Gaàn ñaây, moät soá taäp ñoaøn kinh teá lôùn ôû Myõ suïp ñoå coù lieân quan ñeán caùc gian laän trong baùo caùo taøi chính, ñaõ keùo theo söï suùt giaûm uy tín cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn. Ñieàu naøy ñaõ ñaët ra yeâu caàu phaûi xem xeùt laïi, söûa ñoåi vaø naâng cao caùc chuaån möïc kieåm toaùn vaø taêng cöôøng kieåm soaùt chaát löôïng baùo caùo taøi chính doanh nghieäp. Vôùi xuaát phaùt ñieåm coøn thaáp xa so vôùi khu vöïc vaø quoác teá veà dòch vuï kieåm toaùn, ñeå naâng cao chaát löôïng kieåm toaùn baùo caùo taøi chính doanh nghieäp chuùng ta caàn coù caùc giaûi phaùp ñoàng boä, trong ñoù troïng taâm laø vaán ñeà naâng cao chaát löôïng kieåm toaùn vieân, ngoaøi ra caàn hoaøn thaønh ñoàng boä vieäc xaây döïng caùc chuaån möïc keá toaùn vaø kieåm toaùn. Beân caïnh heä thoáng chuaån möïc caàn xaây döïng vaø ban haønh caùc höôùng daãn veà qui trình kieåm toaùn baùo caùo taøi chính doanh nghieäp, höôùng daãn toå chöùc hoà sô kieåm toaùn ñeå laøm cô sôû ñaùnh giaù chaát löôïng kieåm toaùn baùo caùo taøi chính doanh nghieäp cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn ñoäc laäp. Ñoàng thôøi phaûi xaây döïng vaø ban haønh quy cheá kieåm soaùt chaát löôïng kieåm toaùn, troïng taâm laø kieåm toaùn chaát löôïng baùo caùo taøi chính doanh nghieäp. Ñeå taêng cöôøng hieäu quûa cuûa coâng taùc kieåm tra chaát löôïng kieåm toaùn, caàn qui ñònh 62 trong caùc vaên baûn phaùp luaät veà kieåm toaùn caùc vaán ñeà nhö : giaù trò phaùp lyù cuûa baùo caùo taøi chính doanh nghieäp ñaõ ñöôïc kieåm toaùn, traùch nhieäm cuûa coâng ty kieåm toaùn trong tröôøng hôïp ñöa ra yù kieán khoâng ñuùng ñaén veà baùo caùo taøi chính ñöôïc kieåm toaùn, qui ñònh veà vieäc giaûi quyeát caùc tranh chaáp lieân quan ñeán chaát löôïng kieåm toaùn baùo caùo taøi chính doanh nghieäp vaø qui ñònh veà xöû phaït caùc tröôøng hôïp khoâng ñaûm baûo chaát löôïng kieåm toaùn phaùt hieän qua caùc cuoäc kieåm tra chaát löôïng. 3.2 Caùc giaûi phaùp trình baøy thoâng tin keá toaùn trong moâi tröôøng bieán ñoäng giaù caû 3.2.1 Caùc phöông phaùp hieäu chænh giaù Neàn taûng cô baûn giuùp cho ngöôøi laøm keá toaùn vaø nhöõng ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn treân baùo caùo taøi chính cuøng hieåu thoâng tin keá toaùn theo moät caùch nhö nhau ñoù laø döïa treân nhöõng nguyeân taéc keá toaùn chung ñöôïc thöøa nhaän trong dieãn giaûi thoâng tin treân baùo caùo taøi chính. Trong caùc nguyeân taéc keá toaùn quoác teá thöøa nhaän, nguyeân taéc giaù phí ( giaù goác ) döïa treân giaõ thuyeát söùc mua cuûa ñoàng tieàn khoâng thay ñoåi hoaëc ñôn vò tieàn teä coá ñònh, caùc taøi saûn luoân ñöôïc theå hieän trong baùo caùo taøi chính theo giaù trò goác cuûa noù. Tuy nhieân, trong thöïc teá neáu coù söï thay ñoåi veà giaù caû, möùc giaù chung trong neàn kinh teá thay ñoåi ( do laïm phaùt hoaëc giaûm phaùt ) thì seõ aûnh höôõng ñeán söùc mua cuûa ñoàng tieàn, daãn ñeán laøm thay ñoåi giaù caù bieät cuûa caùc loaïi taøi saûn. Söï thay ñoåi giaù caû trong moät thôøi gian daøi daãn ñeán caùc khoaûn muïc Taøi saûn löu ñoäng vaø ñaàu tö ngaén haïn laø soá tieàn doanh nghieäp seõ thu ñöôïc trong moät töông lai gaàn, soá tieàn naøy gaén vôùi giaù hieän taïi, caùc khoaûn muïc Taøi saûn coá ñònh vaø ñaàu tö daøi haïn laø soá tieàn doanh nghieäp ñaõ chi ra ôû nhöõng naêm tröôùc, neáu hai khoaûn muïc naøy 63 theå hieän taøi saûn cuûa doanh nghieäp laø khoâng coù yù nghóa vaø khoâng ñaùnh giaù ñöôïc chính xaùc tình hình taøi saûn, nguoàn voán cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm baùo caùo. Do ñoù, trong ñieàu kieän coù söï thay ñoåi giaù caû, ta phaûi quy ñoåi soá tieàn ñöôïc ghi nhaän ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau thaønh soá tieàn ôû cuøng moät thôøi ñieåm vaø noù seõ coù cuøng giaù trò. Ñeå söûa chöõa caùc khieám khuyeát cuûa vieäc ghi nhaän theo giaù phí lòch söû trong ñieàu kieän coù bieán ñoäng giaù caû, caùc hieäp hoäi keá toaùn quoác teá ñeà nghò hai giaûi phaùp : - Keá toaùn theo giaù goác chæ soá hoaù. - Keá toaùn theo giaù thöïc teá hieän haønh. + Keá toaùn theo giaù goác chæ soá hoaù Theo giaûi phaùp naøy, caùc döõ kieän trình baøy trong baùo caùo keá toaùn seõ ñöôïc hieäu chænh phuø hôïp vôùi söï thay ñoåi möùc giaù chung baèng moät chæ soá ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Trò giaù goác cuûa taøi saûn ñöôïc tính chuyeån ñoåi theo giaù trò tieàn teä hieän haønh töông ñöông vôùi söùc mua nguyeân thuyû nhö sau : Trò giaù goác Chæ soá giaù hieän haønh Toång giaù taøi saûn cuûa taøi saûn Chæ soá giaù goác töông ñöông vôùi X = söùc mua nguyeân thuûy + Keá toaùn theo giaù thöïc teá hieän haønh Giaù thöïc teá hieän haønh ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû caùc chi phí thöïc teá caàn thieát phaûi boû ra ñeå thay theá moät taøi saûn baèng moät taøi saûn coù cuøng tieàm löïc khai thaùc vaø ñôøi soáng höõu ích. Caùc taøi saûn cuûa doanh nghieäp seõ ñöôïc hieäu chænh laïi cho phuø hôïp vôùi giaù hieän haønh ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. 64 3.2.2 Trình baøy thoâng tin keá toaùn trong ñieàu kieän bieán ñoäng giaù ôû Vieät Nam. Moãi phöông phaùp hieäu chænh giaù ñeàu coù yù nghóa vaø öu theá rieâng cuûa noù. Moät soá yù kieán uûng hoä keá toaùn theo phöông phaùp giaù goác chæ soá hoaù, vì khaùch quan vaø haïn cheá ñöôïc gian laän, Myõ, Canaña ñang coù xu höôùng theo giaûi phaùp naøy. Phöông phaùp naøy ñöôïc ñaùnh giaù cao vì noù ñöôïc xem laø moät phöông tieän ñeå giaûi quyeát thoâng tin trong thôøi kyø laïm phaùt. Phöông phaùp naøy cung caáp cho doanh nghieäp moät söï ñaùnh giaù khaùch quan, ñònh löôïng veà taùc ñoäng cuûa laïm phaùt, bieán ñoäng giaù ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp vaø ñaùnh giaù taøi chính cuûa doanh nghieäp. Giaù goác chæ soá hoaù loaïi boû bieán ñoäng giaù treân caùc thoâng tin keá toaùn baèng caùch ñoøi hoûi caùc doanh ghieäp söû duïng moät chæ soá bieán ñoäng giaù thoáng nhaát, ñieàu naøy laøm tính coù theå so saùnh ñöôïc cuûa caùc baùo caùo keá toaùn cuûa doanh nghieäp khaùc nhau trôû neân toát hôn. Cho pheùp loaïi boû aûnh höôõng cuûa bieán ñoäng giaù trong vieäc trình baøy thoâng tin ñoàng thôøi vaãn coù theå baûo löu maø khoâng caàn phaùt hoïa caùc nguyeân taéc ño löôøng môùi trong keá toaùn. Tuy nhieân, cuõng coù nhieàu yù kieán phaûn baùc phöông phaùp giaù goác chæ soá hoaù, coù nhieàu lyù do nhöng chuû yeáu laø phöông phaùp naøy döïa treân söï thay ñoåi cuûa möùc giaù chung, khoâng tính toaùn theo töøng loaïi taøi saûn cuï theå rieâng, trong khi ñoù möùc bieán ñoäng giaù cuûa töøng taøi saûn khaùc vôùi möùc bieán ñoäng giaù chung. Moät soá quoác gia uûng hoä phöông phaùp giaù thöïc teá hieän haønh nhö : Anh, UÙc, New Zealand vaø ñaây cuõng laø xu höôùng ñang ñöôïc uûng hoä roäng raûi vì cho raèng vieäc trình baøy thoâng tin keá toaùn theo phöông phaùp naøy seõ phuø hôïp vôùi giaù caû töøng haøng hoaù rieâng bieät vaø vieäc tính toaùn keát quaû kinh doanh seõ hôïp lyù hôn. Vì vaäy taïi caùc quoác gia naøy, ngöôøi ta ñaõ thoâng qua heä thoáng keá toaùn theo giaù hieän haønh vaø chuaån bò môû roäng moät caùch roäng raõi. Tuy nhieân, phöông phaùp cuõng hieän coøn ñang tranh 65 caûi vì aùp duïng noù trong thöïc tieãn coøn raát phöùc taïp, trong moät soá tröôøng hôïp thieáu khaùch quan, ñoàng thôøi raát khoù kieåm soaùt neáu doanh nghieäp gian laän. Trong ñieàu kieän thöïc teá Vieät Nam, cô cheá quaûn lyù taøi chính vaø kieåm soaùt giaù caû cuûa chuùng ta chöa chaët cheõ vaø coøn nhieàu haïn cheá, phöông aùn thích hôïp nhaát laø neân aùp duïng phöông phaùp giaù goác chæ soá hoaù vaø tính toaùn theo nhöõng chæ soá rieâng bieät phuø hôïp vôùi töøng maët haøng hoaëc nhoùm haøng, phöông phaùp naøy toû ra phuø hôïp vôùi ñieàu kieän keá toaùn ôû Vieät Nam ñoàng thôøi toû ra khaùch quan vaø thoaû ñaùng nhaát. 3.3 Coâng khai Baùo caùo taøi chính, traùch nhieäm vaø quyeàn lôïi cuûa doanh nghieäp Coâng khai baùo caùo taøi chính laø coâng boá, löu haønh roäng raõi caùc thoâng tin veà taøi chính, tình traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp döôùi hình thöùc aán phaåm, treân phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng hoaëc ôû nhöõng nôi sinh hoaït coâng coäng cho taát caû caùc ñoái töôïng caàn, coù nhu caàu vaø ñöôïc söû duïng thoâng tin. Coâng khai taøi chính laø traùch nhieäm cuûa doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng coù söï caïnh tranh treân nguyeân taéc bình ñaüng. Coâng khai baùo caùo taøi chính, tröôùc heát, theå hieän baûn lónh cuûa doanh nghieäp, tin töôûng vaøo mình vaø bieát toân troïng caùc baïn haøng, caùc ñoái taùc trong quan heä kinh teá. Thoâng qua vieäc coâng khai baùo caùo taøi chính, doanh nghieäp töï theå hieän thöïc traïng vaø khaû naêng kinh doanh cuûa mình. Thöù hai, coâng khai baùo caùo taøi chính taïo ñieàu kieän ñeå caùc ñoái taùc, caùc baïn haøng, caùc nhaø ñaàu tö hieän taïi vaø töông lai cuûa doanh nghieäp hieåu ñöôïc thöïc traïng taøi chính vaø khaû naêng taøi chính cuûa doanh nghieäp, ñeå töï löïa choïn vaø yeân taâm vôùi caùc quyeát ñònh trong quan heä kinh teá vôùi doanh nghieäp. Noùi toùm laïi, muïc ñích chính cuûa coâng khai baùo caùo taøi chính laø taïo ra moät moâi tröôøng kinh doanh laønh maïnh, ñeå caùc doanh nghieäp coù theå caïnh tranh, tìm 66 ñöôïc choå ñöùng treân thöông tröôøng vaø vöôn leân baèng chính söùc maïnh, chính khaû naêng thöïc söï cuûa mình, chöù khoâng phaûi baèng söï löøa ñaûo, doái traù, gian laän do söï laäp lôø, thieáu roõ raøng vaø thieáu ñaày ñuû veà thoâng tin. Roõ raøng, coâng khai baùo caùo taøi chính laø traùch nhieäm vaø cuõng laø quyeàn lôïi cuûa moãi doanh nghieäp, ñeå coù caùc quyeát ñònh kinh teá ñuùng ñaén ñoøi hoûi phaûi coù thoâng tin tin caäy. Suy cho cuøng, thì naêng löïc cuûa doanh nghieäp laø khaû naêng kinh doanh coù hieäu quaû, coù tình hình taøi chính laønh maïnh. Coâng khai baùo caùo taøi chính theå hieän baûn lónh vaø vò theá cuûa doanh nghieäp treân thöông tröôøng, theå hieän söï töï tin, soøng phaúng, taïo tin töôûng vaø hôïp taùc trong caùc moái quan heä kinh doanh. Theo quyeát ñònh soá 225/1998/QÑ – TTg ngaøy 20/11/1998, vieäc coâng khai taøi chính coù theå thöïc hieän döôùi caùc hình thöùc : Tröïc tieáp baùo caùo trong caùc kyø hoïp thöôøng nieân cuûa cô quan, toå chöùc. Phaùt haønh aán phaåm. Nieâm yeát coâng khai taïi truï sôû laøm vieäc cuûa cô quan, toå chöùc. Thoâng baùo baèng vaên baûn…. Thöïc teá, hieän nay ôû caùc doanh nghieäp, caùch thöùc coâng khai vaãn chöa thöïc söï ñem laïi hieäu quûa mong muoán. Moät maët, caùc doanh nghieäp, keå caû caùc doanh nghieäp saûn xuaát, kinh doanh coù hieäu quûa chöa thöïc söï quaùn trieät ñöôïc taùc duïng vaø yeâu caàu cuûa coâng khai baùo caùo taøi chính . Thöïc hieän coâng khai baùo caùo taøi chính chæ laø söï chaáp haønh qui ñònh, chöù chöa coi laø vì lôïi ích cuûa doanh nghieäp. Maët khaùc, nhöõng ñoái töôïng caàn söû duïng thoâng tin beân ngoaøi doanh nghieäp vaãn chöa thöïc söï tin vaøo söï chính xaùc cuûa nhöõng thoâng tin treân baùo caùo taøi chính doanh nghieäp. Moät boä phaän khoâng ít laïi cho raèng khoâng caàn thieát. Coù khoâng ít ñoái töôïng caàn thoâng tin nhöng laïi khoâng ñuû khaû naêng chuyeân moân vaø trình ñoä hieåu bieát ñeå ñoïc hieåu vaø phaân tích baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp. Do vaäy, cuõng khoâng muoán quan taâm ñeán vieäc doanh nghieäp coù coâng khai baùo caùo taøi chính hay khoâng. 67 Ñeå coâng khai baùo caùo taøi chính trôû neân thöïc söï höõu ích, coù hieäu quûa vaø trôû thaønh coâng vieäc thöôøng xuyeân cuûa moãi doanh nghieäp, caàn : + Giuùp caùc doanh nghieäp hieåu ñöôïc lôïi ích vaø traùch nhieäm thöïc söï trong coâng khai baùo caùo taøi chính. + Ngoaøi söï trung thöïc cuûa caùc doanh nghieäp, caàn coù söï kieåm tra, giaùm saùt cuûa caùc cô quan chöùc naêng ( taøi chính, thueá, kieåm toaùn… ) ñeå ñaûm baûo vaø naâng cao ñoä tin caäy, chính xaùc cuûa thoâng tin treân baùo caùo taøi chính, taïo loøng tin vaø vì lôïi ích cuûa ngöôøi söû duïng thoâng tin. + Giuùp caùc ñoái töôïng beân ngoaøi doanh nghieäp hieåu ñöôïc lôïi ích vaø quyeàn lôïi cuûa hoï khi ñöôïc doanh nghieäp cung caáp thoâng tin qua caùc baùo caùo taøi chính vaø taïo söï tin töôûng vaøo thoâng tin ñoù. + Naâng cao trình ñoä chuyeân moân, trình ñoä daân trí nhaèm giuùp caùc ñoái töôïng caàn thoâng tin coù ñaày ñuû khaû naêng ñoïc, hieåu vaø phaân tích ñöôïc caùc thoâng tin treân baùo caùo taøi chính moät caùch khaùi quaùt nhaát. Caàn coù söï höôùng daãn ñoïc vaø phaân tích baùo caùo taøi chính thaät phoå thoâng vaø chi tieát. + Tìm caùch bieåu hieän thoâng tin treân baùo caùo taøi chính sao cho ngaøy caøng thöïc söï deå ñoïc, deå hieåu, ñôn giaûn vaø coù hieäu quûa hôn. Vieäc coâng khai baùo caùo taøi chính coù theå thöïc hieän qua caùc phöông thöùc : + In thaønh aán phaåm vaø löu haønh ñeán caùc boä phaän cuûa doanh nghieäp, caùc cô quan chöùc naêng theo qui ñònh, caùc ñoái töôïng caàn söû duïng thoâng tin, ñaëc bieät laø caùc nhaø ñaàu tö, ngöôøi cung caáp vaø nhöõng khaùch haøng quan troïng coù quan heä thöôøng xuyeân vaø maät thieát. + Coâng khai baùo caùo taøi chính trong caùc cuoäc hoïp thöôøng nieân cuûa doanh nghieäp, caùc buoåi hoäi nghò khaùch haøng… 68 + Daùn nieâm yeát coâng khai taïi vaên phoøng, truï sôû doanh nghieäp ñeå moïi ñoái töôïng ñeàu deå daøng xem xeùt. + Ñaêng taûi moät soá chæ tieâu taøi chính chuû yeáu hoaëc toaøn boä ( neáu coù ñieàu kieän ) cuûa caùc baùo caùo taøi chính leân caùc taïp chí, baùo chuyeân ngaønh. Ngoaøi ra coù theå toå chöùc rieâng moät buoåi coâng khai hoaëc phaân tích baùo caùo taøi chính theo ñònh kyø, taïo ñieàu kieän cho taát caû caùc ñoái töông caàn söû duïng thoâng tin hieåu theâm veà thöïc traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp. Tuy nhieân, doanh nghieäp coù quyeàn khoâng coâng khai caùc thoâng tin mang tính quaûn trò kinh doanh. 69 KEÁT LUAÄN Haïch toaùn keá toaùn laø moät boä phaän caáu thaønh quan troïng cuûa heä coâng cuï quaûn lyù kinh teá, taøi chính, coù vai troø tích cöïc trong vieäc quaûn lyù, ñieàu haønh vaø kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng kinh teá. Vôùi tö caùch laø coâng cuï quaûn lyù kinh teá, taøi chính, keá toaùn ñaûm nhaän vieäc toå chöùc heä thoáng thoâng tin coù ích cho caùc quyeát ñònh kinh teá. Vì vaäy, noù coù vai troø ñaëc bieät quan troïng khoâng chæ vôùi hoaït ñoäng taøi chính Nhaø nöôùc maø coøn ñoái vôùi hoaït ñoäng taøi chính doanh nghieäp, caùc toå chöùc, caùc ñoaøn theå xaõ hoäi. Cuøng vôùi quaù trình ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù kinh teá taøi chính, keá toaùn ñang ngaøy caøng ñoåi môùi vaø hoaøn thieän, nhaát laø trong giai ñoaïn hieän nay, caùc hoaït ñoäng thöông maïi vaø ñaàu tö ñoøi hoûi phaûi coù baùo caùo taøi chính thoa( maõn yeâu caàu vaø mong ñôïi cuûa ngöôøi söû duïng, noù phaûi hôïp lyù, chöùa ñöïng nhöõng thoâng tin ñaùng tin caäy, trung thöïc vaø coâng baèng. Boä taøi chính ñaõ coù nhöõng noå löïc nhaèm hoaøn thieän heä thoáng baùo caùo taøi chính cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, tuy nhieân cuõng phaûi tieáp tuïc hoaøn thieän ñeå phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm vaø yeâu caàu quaûn lyù kinh teá cuûa nöôùc ta vaø ñaûm baûo tính khoa hoïc cuûa keá toaùn. Maët khaùc caàn phaûi ñöa heä thoáng keá toaùn cuûa ta hoaø nhaäp vôùi heä thoáng keá toaùn cuûa khu vöïc vaø theá giôùi, nghieân cöùu, choïn loïc kyõ löôõng, coù caân nhaéc caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaøo keá toaùn nöôùc ta, caàn hoïc taäp kinh nghieäm vaø tham khaûo caùch laøm cuûa caùc nöôùc, vaän duïng phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm vaø yeâu caàu quaûn lyù kinh teá cuûa Vieät Nam. Ñieàu ñoù cho pheùp chuùng ta haïn cheá bôùt vaáp vaùp trong ñoåi môùi vaø sôùm hoaøn chænh heä thoáng keá toaùn cuõng nhö baùo caùo keá toaùn cuûa chuùng ta. Vaø cuõng chính phöông phaùp ghi cheùp keá toaùn vaø phaûn aùnh vaøo baùo caùo taøi chính seõ khaúng ñònh ñöôïc vò trí cuûa moãi doanh nghieäp, ñeå cho doanh 70 nghieäp naøo coøn toàn taïi thì thöïc söï phaûi laø teá baøo soáng cuûa neàn kinh teá quoác daân, neáu khoâng töï noù seõ ñaøo thaûi. Chuùng ta cuõng hy voïng raèng vôùi coâng cuoäc caûi caùch keá toaùn vaø moät soá cheá ñoä taøi chính cuøng vôùi nhöõng tieán boä trong ñoåi môùi quaûn lyù kinh teá noùi chung, heä thoáng baùo caùo taøi chính cuûa Vieät Nam seõ ngaøy caøng ñöôïc hoaøn thieän hôïp lyù hôn, goùp phaàn taïo ra böôùc ngoaëc môùi cho tieán trình ñoåi môùi cuûa ñaát nöôùc, xaây döïng moät neàn kinh teá ngaøy caøng giaøu maïnh. 71 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng Vieät: 1. Boä taøi chính (1995 ), Heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp, nhaø xuaát baûn taøi chính, Haø Noäi. 2. Boä taøi chính ( 2003 ), Heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam, nhaø xuaát baûn taøi chính, Haø Noäi. 3. Charles J. Woelfel ( 1991 ), Phaân tích hoaït ñoäng taøi chính ôû caùc doanh nghieäp, nhaø xuaát baûn khoa hoïc vaø kyõ thuaät, Haø Noäi. 4. Voõ Vaên Nhò, Ñoaøn Ngoïc Queá, Lyù Thò Bích Chaâu ( 1999 ), Caùc vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn öùng duïng baùo caùo keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam, nhaø xuaát baûn thoáng keâ. 5. TS. Voõ Vaên Nhò, Traàn Anh Hoa, Th.S Traàn Thò Duyeân, Th.S Nguyeãn Thò Ngoïc Dung ( 2000 ), Keá toaùn taøi chính, nhaø xuaát baûn Thoáng keâ, Haø Noäi. 6. Nhaø xuaát baûn chính trò quoác gia ( 2000 ), Caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá, Haø Noäi. 7. Ronald J Thacker ( 1994 ), Nguyeân lyù keá toaùn Myõ, nhaø xuaát baûn Thoáng keâ, Haø Noäi. Tieáng Anh 1. Ahmed Riahi Belkaoui (1993 ), Accounting Theory, Harcourt Brace & Company. 2. Belverd E. Needles ( 1990 ), Principles of Accounting, Houghton Mifflin. 3. Kenedy and McMullen (1968 ), Financial Statement, Richard Diwin Inc. 4. Lyn M. Fraser ( 1995 ) , Understanding Financial Statements, Prentice Hall International. 72