Báo cáo Nghiên cứu thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả các hoạt động học tập cho học sinh khuyết tật học hòa nhập

ược bồi dưỡng kiến thức về giáo dục đặc biệt và kỹ năng dạy hòa nhập (56% ý kiến). Việc làm cấp thiết nữa nếu thực sự chúng ta muốn nâng cao hiệu quả dạy hòa nhập là ở các trường này cũng "rất cần thiết" phải có phòng học cá nhân đặc thù để HSKT có những giờ học ngoại khóa với các chuyên gia về lĩnh vực giáo dục đặc biệt nhằm phụ đạo cho trẻ như rèn kỹ năng ghi nhớ, củng cố bài học ở lớp, hướng dẫn chuẩn bị bài mới, rèn sự tập trung... (52,4% ý kiến). Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 47 Để so sánh ý kiến về các giải pháp ở mức độ "Rất cần thiết" phải thực hiện giữa cán bộ quản lý và giáo viên, ta có biểu đồ sau: So sánh ý kiến của BGH và GV đối với mức độ cấp thiết của các giải pháp cho GDHN Nhìn chung, các giải pháp đều được coi trọng, nhưng cán bộ quản lý khi đánh giá quan tâm nhiều về việc cải thiện chế độ chính sách: như phải có chế độ đãi ngộ đặc biệt cho GV dạy hòa nhập, giảm các chỉ tiêu thi đua đối với lớp học hòa nhập. Còn GV tuy cũng có những yêu cầu về chế độ chính sách nhưng các giải pháp cấp thiết liên quan trực tiếp đến công việc giảng dạy nhiều hơn như cần phải có sự giúp đỡ của phụ huynh, bạn bè, đặc biệt, bản thân GV phải được bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng dạy hòa nhập. GV được bồ dưỡng thường xuyên Có chế độ ưu đãi cho GV Giàm chỉ tiêu thi đua Xây dựng nhóm bạn giúp nhau Sự hợp tác phụ huynh Bổ xung tiết học cá nhân Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 48 Khảo sát cho thấy, các giải pháp đều chiếm vị trí quan trọng, có thể tùy tình hình, điều kiện từng địa phương để linh hoạt giải quyết trước hoặc sau: ví dụ: những nơi có cơ sở vật chất trường lớp rộng rãi có thể thành lập các phòng chức năng cho HSKT và hợp tác với các GV trường chuyên biệt, hoặc ở những thành phố lớn, khi có lớp tập huấn, nói chuyện chuyên đề, cần tạo điều kiện cho GV dạy hòa nhập được tham gia. 3. HỌC SINH (Bảng hỏi phụ) : Phiếu khảo sát gồm ba câu hỏi gián tiếp rất đơn giản để đạt mục đích là tìm hiểu xem các HS thường có kết bạn và giúp các HSKT trong học tập hay không? Kết quả như sau: Số lớp được khảo sát là: 60 Số học sinh là: 2670 : Trung bình từ 43-48 HS/llớp Bảng 1: Sự liên hệ giữa học sinh thường và học sinh khuyết tật Có Không SL % SL % Thường chơi với HSKT 542 20.3 2128 79.7 Thường trao đổi bài học cùng với HSKT 326 12.2 2344 87.8 Bảng 2: Sở thích học cá nhân hay tập thể Học một mình Học cùng một bạn khác Học với một nhóm bạn YK % YK % YK % HS thích 1191 44.6 897 33.6 582 21.8 Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 49 Phiếu khảo sát học sinh lớp có trẻ KT học hòa nhập như một tham khảo để xem thực trạng mức độ giao lưu gần gũi giữa HS thường và HSKT, cho thấy: thực tế, hầu như mới chỉ có sự giúp đỡ HSKT theo sự phân công của GV trong học tập một cách thuần túy. Còn lại trong giao tiếp rất ít HS chọn HSKT làm bạn kết thân hoặc thường xuyên giúp nhau trong học tập. Kết quả chọn cách học cá nhân hay tập thể cũng nói lên rằng học sinh chưa tham gia nhiều các hình thức học tập thể, điều này cũng phù hợp với thực tế của cấp học tiểu học hiện nay, vì vậy, việc học cùng với HSKT lại càng ít. Đó cũng là điều cần cải thiện, vì khi tất cả học sinh đều có thói quen học nhóm, trao đổi bài tập thể thì việc cùng học với HSKT sẽ trở nên thường xuyên. Kết quả trả lời của học sinh thường trong các lớp hòa nhập là điều cần thiết để tham khảo, bổ sung phần khảo sát của Ban giám hiệu và giáo viên. 2. KẾT QUẢ DỰ GIỜ : Đề tài tiến hành dự giờ để quan sát việc học trên lớp của 50 học sinh ở cả 3 dạng tật. Qua xử lý các phiếu dự giờ, thu được kết quả như sau: TỔNG KẾT CHUNG CẢ BA Bảng 1: Thống kê chung SỐ HỌC SINH (50) HỌC ĐÚNG TUỔI HỌC KHÔNG ĐÚNG TUỔI HỌC LỰC ĐỒ DÙNG DẠY HỌC CHO TRẺ KHUYẾT TẬT Nam Nữ Giỏi Khá Trung bình Yếu Có Không sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % 31 62 19 38 0 0 50 100 1 2 8 16 34 68 7 14 11 22 39 78 Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 50 Số học sinh của 3 dạng tật Điều đáng chú ý là trong số 50 HSKT, không có em nào đi học đúng tuổi. Qua tìm hiểu, được biết một số em từ nhỏ vào các trường chuyên biệt, nhưng không học văn hóa theo chương trình, một số khác ở tại gia đình do cha mẹ không quan tâm tới việc cho các em đi học, việc tới trường sau này là do sự can thiệp từ nhiều phía (nhà trường, những người làm công tác xã hội ở địa phương), một số em ở trường sơ: một buổi học ở trường phổ thông, một buổi về lại trường sơ, tối mới về gia đình. Nói chung, hoàn cảnh gia đình và điều kiện kinh tế của HSKT rất đa dạng. - Kết quả học lực thu được qua sự đánh giá của giáo viên cho thấy: phần lớn có học lực trung bình (68%), 14% là yếu, khá và giỏi không nhiều, điều này phản ánh đúng với thực lực của các em, vì các em phải gặp rất nhiều khó khăn so với học sinh bình thường. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 51 - Trong các lớp dự giờ, nhóm nghiên cứu nhận thấy có rất ít các đồ dùng dạy học. Chủ yếu là các sách chữ nổi cho các môn Toán và Tiếng Việt. Bảng 2: Biểu hiện qua hành động học tập và vui chơi NGHE GV HƯỚNG DẪN VÀ NHẬN NHIỆM VỤ THỰC HIỆN NHIỆM VỤ SỐ LẦN TỰ GIƠ TAY PHÁT BIỂU SỐ LẦN ĐƯỢC GV GỌI TRẢ LỜI GIỜ RA CHƠI Chăm chú Lơ đãng Chăm chú Lơ đãng Tính trung bình trên mỗi HS (70/50)* Tính trung bình trên mỗi HS (170/50)* Cùng chơi với các bạn Không tham gia Số lần 27 23 41 9 1,4 3,4 21 29 % 54 46 82 18 42 58 Ghi chú: : số 70 là tổng cộng số lần tự giơ tay phát biểu bài của 50 HSKT, số 170 là tổng cộng số lần GV gọi HSKT trả lời câu hỏi (thống kê qua một buổi dự giờ đối với từng em) Nhiệm vụ chính trong giờ học của HS là nghe giảng và thực hiện các yêu cầu của giáo viên, qua quan sát trực tiếp, có thể thấy HSKT hoàn toàn có thể hòa nhập vào với giờ học. Nghe giảng là trạng thái chú ý một cách tự giác và nhóm nghiên cứu nhận thấy: hơn nửa số HSKT có thái độ chăm chú (54%), còn khi thực hiện nhiệm vụ thì số HS có thái độ chăm chú cao hơn nhiều (82%), có thể vì được tác động (nhắc nhở) của giáo viên. Tính tích cực của HSKT còn có thể thấy qua số lần phát biểu trên lớp, đặc biệt số lần tự xung phong (trung bình mỗi em giơ tay phát biểu tromg một tiết học: 1,4 lần). Tuy nhiên HSKT còn ít tham gia các hoạt động tập thể, cụ thể trong giờ ra chơi có đến 58% số em không hề tham gia chơi chung với các bạn, nghĩa là, tính chất hòa nhập trong sinh hoạt ở đây còn rất thấp. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 52 Bảng 3: Biểu hiện tâm lý BIÊU HIỆN TÂM LÝ SL % NGÔN NGỮ Lưu loát, truyền cảm 5 10 Diễn đạt bình thường 34 68 Diễn đát khó khăn 11 22 VẬN ĐỘNG Thao tác nhanh nhen 11 22 Thao tác hơi chậm nhưng theo kịp các họat động của lớp 35 70 Quá chậm, hầu như không theo kịp các họat động trên lớp 4 8 CẢM XÚC Vui vẻ, nhiệt tình 12 24 Bình thường 36 72 Chán nản, không vui 2 4 Trong khi dự giờ, ngoài việc đánh giá khả năng tiếp thu bài trên lớp, nhóm nghiên cứu còn chú ý tới quá trình diễn biến về tâm lý như biểu hiện về ngôn ngữ, cảm xúc và hành động của HSKT: - Ngôn ngữ: Nói chung, diễn đạt của các em về câu chữ là bình thường (68%), phát âm tương đối rõ, trong đó khoảng 22% số em được khảo sát có biểu hiện diễn đạt khó khăn (bảng 3), GV và các bạn phải chờ nghe mỗi khi các em trả lời. - Vận động: Tính chất thao tác nổi bật là hơi chậm, khó khăn nhưng tạm coi là có thể theo kịp các bạn trong lớp (70%). Nhưng cũng có đến 22% em có thao tác nhanh nhẹn. Chúng tôi nhận thấy, tiến độ giờ học có phần nào bị chùng xuống khi cả lớp đợi sự kết thúc các thao tác của HSKT trên lớp, tuy nhiên, HSKT hoàn toàn có thể tham gia vào hoạt động học tập chung với HS thường. - Cảm xúc: Nhìn chung, qua quan sát trong các tiết dự giờ, HSKT có diễn biến tâm trạng tương đối ổn định. Nhưng số em thực sự vui vẻ, chan hòa với lớp còn ít (24%), mức độ bình thường được xem xét dưới góc độ: không vui, không buồn, không gây ồn ào nhưng cũng không có biểu hiện nhiệt tình với các hoạt động xảy ra bên mình, nguyên nhân một phần do Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 53 hạn chế của các giác quan nên nhiều khi có phản xạ chậm hoặc không đáp ứng được với các tác động từ bên ngoài, nguyên nhân khác là do mặc cảm với tình trạng khuyết tật của mình. Một số GV có nhận biết khá tốt về vấn đề này nên có những lời nói và cử chỉ dẫn dắt lớp học linh hoạt mà không làm gián đoạn mạch chung của giờ học. Nhưng cũng còn có nhiều GV hoặc quá quan tâm và dành nhiều thời gian cho HSKT, hoặc đi qua các vấn đề nhanh đến mức không nhận ra là HSKT không thể theo kịp, các trường hợp này các em HSKT coi như không hòa vào được với không khí học chung của cả lớp và trở nên lạc lõng. Khi GV dành sự chú ý nhiều cho học sinh khuyết tật thì xảy ra tình trạng bị hụt thời gian cho bài giảng chung của cả lớp và nhất là có sự ồn ào phân tán của số đông học sinh thường. Đây là thực trạng chung khá điển hình cho các lớp học hòa nhập hiện nay. Đánh giá về biểu hiện tâm lý là một việc khó, nhất là đối với HSKT, vì tâm trạng của các em vốn đã không ổn định, sự tác động của bên ngoài lại thay đổi liên tục. Việc quan sát các biểu hiện về vận động, ngôn ngữ và cảm xúc trên lớp là rất cần thiết, nhưng kết quả thu được bị hạn chế do nguyên nhân nêu trên, đề tài chỉ mong có được những nhận xét được coi là đại diện chung cho HSKT. Sau đây là một số trường hợp cụ thể học hòa nhập, phản ánh tình trạng bệnh tật, hoàn cảnh gia đình, khả năng học tập..., mang tính đặc trưng, đại diện cho phần lớn HSKT. 1. Trần Thanh T, 13 tuổi, học lớp 4. Dạng tật: chậm phát triển nhẹ, kèm theo chân tay yếu, hơi khó khăn trong vận động . Hoàn cảnh gia đình: kinh tế khó khăn, mẹ mất, cha đi làm ă n xa, ở với ông nội đã già hàng ngày ông phải đưa đón đi học, thường nghỉ học vào những hôm Ông không đưa đi được. Thỉnh thoảng giáo viên chủ nhiệm phải hỗ trợ trong việc đưa đón em. Vào học lớp 1 trễ một năm, bị lưu ban rồi bỏ học, nhà trường và địa phương động viên gia đình cho đi học lại. Cao to hơn các bạn cùng lớp, ít hòa đồng trong lớp, thụ động trong giờ sinh hoạt và giờ ra chơi. Đi lại hơi chậm. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 54 Biểu hiện trên lớp: (Dự giờ toán) - Lớp học có 46 em, ngồi ở bàn cuối, chính giữa lớp, ánh sáng lớp vừa đủ, biểu hiện sự tự lập trong giờ học, không được bạn ngồi cạnh chú ý giúp đỡ. - It nói, phản ứng chậm với các hoạt động trong giờ học, có chú ý trong khi nghe giảng nhưng không tập trung được lâu, GV phải nhắc lại nhiều lần nhiệm vụ mới hiểu để thực hiện. Trả lời câu hỏi khá chính xác nhưng đòi hỏi phải suy nghĩ lâu, cố gắng mới theo kịp các bạn. - Khi thảo luận nhóm, tỏ ý thích thú vì được các bạn quan tâm hỏi ý kiến, được tham gia đóng vai. - Bài tập ở nhà thường xuyên không hoàn thành hoặc không đạt yêu cầu, do chỉ tự học, không người giúp và cũng không học thêm ngoài giờ trên lớp. Nhận xét chung: có thể học tập cùng các bạn tuy có khó khăn là không được hỗ trợ từ gia đình, trong khi sự giúp đỡ của GV và các bạn còn hạn chế. 2. Thiều Thị T, 11 tuổi, học lớp 3. Dạng tật: khiếm thị. Hoàn cảnh gia đình: ở trường sơ, sáng được đưa đến trường học, chiều về lại trường sơ. Một tuần mới về với gia đình một lần. Có thuận lợi là được rèn thêm bài vở bằng chữ nổi Braille do các sơ giúp đỡ. Nhập học lớp 1 trễ, sức khỏe bình thường. Biểu hiện trong lớp: (dự giờ Tiếng Việt) - Lớp học có 46 em, ngồi gần bàn cuối, ánh sáng lớp vừa đủ, nhưng không tác động nhiều đến em, ngồi bên 2 bạn khá nhiệt tình. - Rất chăm chú khi nghe giảng. Lĩnh hội nhanh kiến thức, nhưng chậm trong thao tác do bị cản trở về thị giác, GV và bạn ngồi cạnh phải giúp nhiều. - Có sách giáo khoa chữ nổi, có dụng cụ viết chữ nổi, viết khá nhanh, gần như theo kịp các bạn, cùng dò bài với bạn. Tuy nhiên, sách bài tập không có. Khi làm bài, chờ bạn bên cạnh đọc đề: bị chi phối thời gian nên kết quả thường chậm so với lớp. Kết quả làm bài tập, Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 55 nếu cả lớp viết vào bảng đưa GV xem thì T phải viết vào giấy. - Vui vẻ, tự tin, hòa với không khí chung của lớp học. Ngôn ngữ rõ, động tác nhanh nhẹn, hăng hái phát biểu ý kiến. - Giờ ra chơi thích ở trong lớp, có bạn đến nói chuyện hoặc ngồi một mình. Không tham gia các hoạt động ngoài sân trong giờ ra chơi. - Nhận xét chung: Hòa nhập tốt, được nhà trường tạo điều kiện miễn học môn Mỹ thuật, Kỹ thuật, Tập viết... Khó khăn là sách chữ nổi còn thiếu, GV không biết chữ nổi Braille nên gặp khó khăn trong việc kiểm tra, nhất là môn Tiếng Việt. Biện pháp hiện nay là bài vở của HS khiếm thị được gửi nhờ các sơ dịch sang ngôn ngữ thường để GV chấm. Hạn chế là GV không kiểm tra bài kịp thời cùng với các bạn khác để có đánh giá và điều chỉnh kịp thời. 3. Đoàn Minh A, 14 tuổi học lớp 4. Dạng tật: Khiếm thính. Từ nhỏ học tại trường dòng với các sơ, chỉ đến trường phổ thông khi học lớp hai. Hoàn cảnh gia đình: Ba mẹ kinh doanh, kinh tế khá, chăm sóc kỹ nhưng cho em nhập học lớp 1 muộn. Hàng ngày học tại trường sơ, chiều mới về nhà. Khi lên lớp 4 thì sáng tới trường phổ thông, chiều về lại trường sơ, tối về nhà. Sức khỏe tốt, thường xuyên đeo máy trợ thính, nhưng nghe vẫn hơi khó khăn. Biểu hiện: (dự giờ Toán) - Lớp 44 em, ngồi bàn thứ 2, thuận lợi cho việc đoán chữ khi giáo viên giảng bài và dễ tập trung trong giờ học, được các bạn ngồi cạnh hỗ trợ kịp thời, ví dụ, chỉ cho bài tập cần phải làm, kiểm tra ngay đúng hay sai để sửa, được giáo viên chú ý gọi lên bảng sửa bài. - Cao lớn hơn các bạn cùng tuổi. Tính hơi trầm. Thao tác hơi chậm, lúc theo kịp hoạt động của lớp, lúc không. - Tiếp thu bài khá tốt, lên bảng giải được bài. Khi nghe giảng phải chú ý kết hợp cả nghe và nhìn hình miệng cô giáo. Đọc tương đối rõ nhưng khi phát biểu thì diễn đạt khó khăn. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 56 - Tham gia chung các hoạt động với lớp. Giờ ra chơi có chơi chung với các bạn. Nhận xét chung: có thể hòa nhập tốt. Nhưng HS khiếm thính bị hạn chế bởi môn Tiếng Việt, do đòi hỏi phát â m phải rõ ràng, nghe tốt. GV dạy các lớp hòa nhập chưa được học ngôn ngữ ký hiệu nên bị hạn chế khả năng truyền đạt cho HS khiếm thính. UNhân xét chung về các buổi dự giờ: - Đa số các lớp đều đông học sinh (từ 40 đến 50 HS). Với lớp học hòa nhập là không phù hợp. GV khó bao quát đến toàn HS trong lúc thực hiện bài tập nhỏ trên lớp, không kiểm soát được mức độ tiếp thu bài của cả lớp. Ở một số lớp GV chỉ tập trung đến một số em nhất định, các em khác hoàn toàn bị thả tự do: hoặc theo kịp các hoạt động trên lớp hoặc không. - Với các buổi dự giờ thì các HS khuyết tật được GV chú ý đặc biệt trung bình số lần được gọi từ 2 đến 3 lần. Nói chung, các em tiếp thu được bài giảng và thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ trong một tiết học nhưng bị chậm so với các bạn. Lớp học thường phải chờ các em. - Phần lớn GV dạy các lớp hòa nhập chưa qua các khóa đào tạo về dạy hòa nhập. Chỉ một số ít GV được dự các hội thảo và lớp học ngắn ngày, nên có phần lúng túng trong khi trực tiếp truyền đạt cho HS khuyết tật. Ví dụ: không hiểu ngôn ngữ ký hiệu, không biết chữ nổi Braille, kết quả bài tập phải chờ đợi dịch ra chữ thường nên không thể kịp thời sửa cho HS. - Học sinh khiếm thị tuy bị hạn chế bởi thiếu sách chữ nổi nhưng biểu hiện khả năng thu nhận kiến thức tốt nhất trong ba loại tật. Hành vi hòa hợp với các bạn trong giờ học. Giờ ra chơi thường ngồi trong lớp chứ không ra sân. - Học sinh khiếm thính gặp khó khăn đặc biệt trong môn tiếng Việt: đọc khó nghe, tập làm văn diễn đạt hạn chế, thường phải tập trung vừa nhìn hình miệng cô giáo khi nói vừa Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 57 đoán nghĩa, nên em nào không có tính chú ý cao, lập tức hiệu quả nghe giảng bị giảm ngay. Thậm chí nhiều lúc không theo kịp các lệnh của giáo viên. - Số lượng học sinh chậm phát triển trí tuệ đi học hòa nhập nhiều nhất, tuy có chậm trong tiếp thu và thực hiện các hoạt động học tập nhưng lại có biểu hiện tích cực, đặc biệt có hứng thú học tập khi được GV chú ý và các bạn khích lệ. - Qua các tiết dự giờ, chúng tôi nhận thấy hình thức làm việc theo nhóm khá hiệu quả, các thành viên trong nhóm hoán đổi cho nhau các vị trí điều khiển nhóm, thư ký, thay mặt nhóm trình bày trước lớp, HS khuyết tật tỏ ra thật sự thích thú với hình thức này và từ đó cảm nhận được sự hòa nhập với các bạn. - Hầu hết trong các giờ học, GV đều sử dụng phương pháp đồng loạt: HSKT thực hiện các hoạt động trên lớp như các HS khác và dẫn đến tình trạng là có thể theo kịp và có thể không. GV chưa đánh giá kịp thời khả năng hiệu quả của tiết học đối với HSKT. - GV còn rất lúng túng giữa việc phải hoàn thành giáo án chung cho cả lớp và dành phần chú ý tới trẻ KT, có GV lại quá chú ý tới trẻ KT (mỗi lần tiếp xúc, dừng lại ở trẻ KT khá lâu tạo sự sao lãng, mất tập trung của cả lớp). Tóm lại, phần kết quả khảo sát đã tóm lược tình hình chung của thực trạng giáo dục hòa nhập, đặc biệt là những khó khăn và thuận lợi của quá trình học tập và sinh hoạt tập thể tại trường phổ thông bình thường. Thực tế cho thấy, vai trò của các nhà quản lý giáo dục (trực tiếp là Ban giám hiệu nhà trường) và giáo viên đứng lớp đóng vai trò quyết định trong việc nâng cao hiệu quả việc tiếp thu kiến thức trên lớp của học sinh khuyết tật. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 58 CHƯƠNG IV: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP Với mục tiêu nâng cao hiệu quả học tập cho học sinh khuyết tật học hòa nhập cần theo bốn qui trình chung: 1.Tim hiểu năng lực và nhu cầu của trẻ. 2.Xây dựng mục tiêu và lập kế hoạch giáo dục. 3.Thực hiện kế hoạch giáo dục. 4.Đánh giá kết quả giáo dục. Trong đó, cần chú trọng các giải pháp cụ thể như: Đào tạo bồi dưỡng giáo viên trực tiếp dạy hòa nhập, cung cấp đầy đủ trang thiết bị, có sự kết hợp của phụ huynh học sinh v.v... Với mục đích nhằm đi sát điều kiện thực tế hiện nay ở các địa phương, đồng thời đáp ứng với phạm vi của đề tài là tìm giải pháp nâng cao hiệu quả các hoạt động học tập cho học sinh khuyết tật học hòa nhập. Nhóm nghiên cứu đề xuất giải pháp ưu tiên là giải quyết tốt sự kết hợp của ba yếu tố: 1.Đánh giá định kỳ HSKT học trong lớp. 2.Tổ chức lớp học hợp lý. 3.Xây dựng vòng tay bạn bè. TỔ CHỨC LỚP HỌC HỢP LÝ ĐÁNH GIÁ ĐỊNH KỲ HSKT HỌC TRONG LỚP HỌC SINH KHUYẾT TẬT XÂY DỰNG VÒNG TAY BẠN BÈ Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 59 4.1. ĐÁNH GIÁ ĐỊNH KỲ HỌC SINH KHUYẾT TẬT (sau mỗi học kỳ) : Mục tiêu chung: - Về phát triển và phục hồi chức năng: Trẻ khuyết tật phải đạt được gì? - Về kiến thức kĩ năng cơ bản các môn học: trẻ phải đạt được gì? - Khả năng hòa nhập cộng đồng: hành vi ứng xử: trẻ phải biết được gì? - Về khả năng tự phục vụ, kĩ năng sống: trẻ đạt được đến đâu? 4.1.1. Đánh giá về y tế : Do các bác sĩ chuyên ngành phụ trách, có sự cộng tác của các GV chuyên ngành giáo dục đặc biệt để có sự đánh giá về nhu cầu và khả năng học tập, điều kiện sức khỏe có thể theo kịp các hoạt động ở trường phổ thông hay không. Mỗi năm có phiếu theo dõi về sức khỏe của HSKT: (khám định kỳ có thể 2 lần/năm học). Họ và tên: Lớp: Dạng tật: THỰC TRẠNG NHU CẦU CẦN TRỢ GIÚP THỰC TRẠNG NHU CẦU CẦN TRỢ GIÚP GHI CHÚ Học kỳ I Học kỳ II Cân nặng Chiều cao Thị giác Thính giác Bệnh tật Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 60 Các trường hợp thiếu sức khỏe hoặc có bệnh tật cần được phát hiện kịp thời và có sự quan tâm tích cực của các nhà quản lý, cán bộ y tế và gia đình Các trẻ có nhu cầu phục hồi chức năng đều được lập hồ sơ riêng được trạm y tế cùng nhân viên sức khỏe cộng đồng theo dõi và hướng dẫn luyện tập thường xuyên với những phương pháp thích hợp cho từng trẻ. Tổ chức và mời phụ huynh của trẻ khuyết tật tham dự các lớp tập huấn về chương trình phục hồi chức năng và chăm sóc sức khỏe, trang bị kiến thức về tâm sinh lý trẻ khuyết tật, nguyên nhân bị khuyết tật và kỹ năng luyện tập tại nhà, hướng dẫn phụ huynh theo dõi có ghi chép tiến triển của quá trình phục hồi chức năng cho trẻ. 4.1.2. Giáo viên lập phiếu theo dõi về khả năng học tập qua từng học kỳ : Họ tên: Lớp: Dạng tật: HOẠT ĐỘNG DÊ DÀNG KHÓ KHĂN HẦU NHƯ KHÔNG THỰC HIÊN ĐƯC NHU CÀU CẦN TRỢ GIÚP Khả năng chú ý nghe giảng Ghi nhớ bài học Tập đọc Chính tả Khả năng giải toán Mỹ thuật Nhạc Đạo đức Tự nhiên và xã hội Thể dục Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 61 Nhu Cầu cần trợ giúp: có thể là do GV trong lớp phát hiện đề xuất và cũng có thể xuất phát từ yêu cầu của chính bản thân HSKT. Các nhu cầu (vật chất và tinh thần) sau khi được phát hiện phải được đáp ứng kịp thời. Giải quyết vấn đề này không chỉ là công việc của giáo viên đứng lớp mà cần có sự tham gia của các cơ quan chức năng. 4.1.3. Giáo viên lập phiếu đánh giá về khả năng hòa nhập cộng đồng : Họ và tên: Lớp: Dạng tật: KHẢ NĂNG HÒA NHẬP DỄ DÀNG KHÓ KHĂN HẦU NHƯ KHÔNG THỰC HIỆN ĐƯỢC BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC Tham gia phát biểu ý kiến trong giờ học Tham gia các trò chơi trong giờ ra chơi Tham gia lao động với lớp Tham gia vào họat động văn nghệ và thể thao Chủ động giao tiếp với bạn Khả năng giúp bạn Qua phiếu này, nhà trường, GV và các tổ chức trong trường có kế hoạch điều chỉnh kịp thời để làm thay đổi theo hướng tích cực: Ví dụ: nếu trẻ chưa chủ động giao tiếp với bạn thì GV nên động viên HSKT và khuyên khích để vòng tay bạn bè trong lớp có hiệu quả hơn, cụ thể, có thể phân công một số HS trong lớp gần gũi với HSKT hơn. 4. Từ kết quả đánh giá khả năng học tập của trẻ KT, GV xây dựng mục tiêu từng môn học (theo bảng): Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 62 Họ và tên: Lớp: Dạng tật: MÔN HỌC MỤC TIÊU ĐỀ RA YÊU TO TÁC ĐỘNG KẾT QUẢ THU ĐƯỢC BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC Toán Chính tả Tập đọc Tập làm văn Đạo đức Tự nhiên và xã hội Nhạc Mỹ thuật ... Ngoài ra, GV có thể lập mục tiêu cụ thể cho từng bài học. Ví dụ: Đối với HS khiếm thị, môn Mỹ thuật, mục tiêu là không bắt buộc, nhưng với giờ Âm nhạc thì mục tiêu cho mỗi bài học và môn học phải như HS thường vì thính giác của trẻ khiếm thị là bình thường, ở một số em còn vượt trội. Ngược lại, đối với trẻ khiếm thính, giờ Mỹ thuật có thể có mục tiêu chung với cả lớp, nhưng giờ nhạc, lại tùy khả năng tiếp thu của từng trẻ. Ví dụ 2: Với một học sinh chậm phát triển trí tuệ ở một mức độ nào đó (GV đã biết mức độ cụ thể cho từng trường hợp), trong giờ tập làm văn tả người: "Em hãy tả hình dáng và tính tình về một người thân mà em yêu quí nhất". Yêu cầu chung cho cả lớp: tả được hình dáng, nói lên được những tính tình và có thể yêu cầu thêm là tại sao em yêu mến người đó v.v... Nhưng yêu cầu với HSKT: chỉ cần nói được tên, cao hay thấp, hay giúp gì em và mở rộng thêm yêu cầu tùy khả năng của từng học sinh. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 63 Sau mỗi học kỳ phải có sự điều chỉnh và kết quả đánh giá qua từng năm học được tiếp nối lên các năm học trên. Có thể bổ sung thêm nhận xét của phụ huynh về quá trình học ở nhà để GV tham khảo. Nói chung, người GV dạy hòa nhập đóng một vai trò rất quan trọng trong việc lĩnh hội kiến thức của HS khuyết tật học hòa nhập ở trên lớp học 4.2. TỔ CHỨC LỚP HỌC : 4.2.1. Tổ chức lớp học một cách hợp lý : - Bố trí trẻ khuyết tật ngồi chỗ thuận lợi cho việc nghe giảng, đầy đủ ánh sáng và không nhất thiết phải ngồi luôn một chỗ cho hết học kỳ hoặc hết năm học. Nên sắp xếp tùy từng môn học để GV có thể thường xuyên tiếp cận trực tiếp. GV cần thường xuyên đi lại giữa HS, chú ý đều đến toàn bộ HS, trong đó có phần lưu ý hơn đến các HS khuyết tật trong lớp. - HSKT được xếp cạnh những người bạn sẵn lòng giúp đỡ, thay đổi ngay người ngồi cạnh nếu HSKT không muốn hợp tác nữa. - Lớp phải có số lượng HS vừa phải, thông thoáng, dễ dàng cho các hoạt động tích cực: HS khuyết tật chỉ tiếp thu tốt khi trong lớp có hình thức dạy học sinh động. - Số lượng HS quyết định nhiều đến việc tham gia tích cực vào các hoạt động của tiết học, đảm bảo mỗi hoạt động học tập, các HS đều được thể hiện mình bằng hành động cá nhân (phát biểu, lên giải bài trên bảng), trong đó HS khuyết tật phải được tham gia ít nhất 3 lần. Các phương pháp giảng dạy tích cực phải được coi như yếu tố làm cho HS khuyết tật chủ động được bản thân và dễ hòa nhập với bạn cùng lớp. Phương pháp thảo luận và làm việc theo nhóm cần phải được ưu tiên á p dụng. Nên để cho HS khuyết tật cũng được giữ các vị trí như Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 64 người điều khiển, thư ký và người báo cáo thay mặt nhóm trình bày trước lớp các em cũng được coi như một thành viên thực thụ của lớp mà không bị phân biệt. Từ đó, hình thành sự tự tin cho các em. Tuy nhiên, không đòi hỏi yêu cầu cao về kết quả chính xác như HS bình thường khác. Đánh giá về HS khuyết tật qua hoạt động ở lớp thiên về tính tham gia và sự tiếp thu tùy theo năng lực của từng em. 4.2.2. Giáo viên theo dõi thực hiện các phương pháp giảng dạy đối với các môn học theo bảng sau: (dành riêng cho trẻ khuyết tật) : Họ và tên: Lớp: Dạng tật: MÔN HỌC PHƯƠNG PHÁP MỨC ĐỘ TIẾP THU Phương pháp đồng loạt Phương pháp đa trình độ Phương pháp trùng lặp giáo án Phương pháp thay thế Tốt Đạt yêu cầu Chưa đạt yêu cầu Toán Tiếng Việt Tự nhiên xã hội Đạo đức Mỹ thuật Nhạc Thể dục v.v... Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 65 Cách áp dụng phương pháp khác nhau đối với trẻ có dạng tật khác nhau. Ví dụ: HSKT A, trong học kỳ 1 với môn Toán, GV đã áp dụng phương pháp đồng loạt, nghĩa là mục tiêu học tập chung cho HS cả lớp, nhưng trong quá trình học, nếu nhận thấy HS A không theo kịp lớp, GV có thể thay đổi bằng một trong các phương pháp khác còn lại cho phù hợp, không nhất thiết phải đợi hết học kỳ. Học kỳ tiếp theo có thể thay đổi cách áp dụng các phương pháp tùy theo sự tiến bộ của trẻ đối với các môn. Sau mỗi năm học, đánh giá các mặt về HSKT phải được bàn giao cho GV sẽ nhận lớp năm học tiếp theo để việc theo dõi và học tập có tính liên tục. Việc xây dựng tiết học cá nhân là cần thiết đối với HSKT, nhưng đòi hỏi phải có sự cộng tác của giáo viên trường chuyên biệt: Các giáo viên cùng lên kế hoạch, cùng thực hiện. Thực hiện việc này phải có qui định cụ thể của các nhà quản lý giáo dục và các chế độ về thời gian và kinh phí. 4.2.3. Giáo viên cần vận dụng các yếu tố sau trong lớp học hòa nhập : - Giao cho HSKT làm những việc phù hợp với khả năng. - Dạy trẻ bằng cách hướng dẫn cụ thể: từng hoạt động, thao tác và tìm hiểu khám phá các tình huống cụ thể. - Dành cho HSKT nhiều thời gian hơn đối với phần thực hành. - Luyện tập cho HSKT các kỹ năng xã hội từ các tình huống trong lớp trong trường. - Khi giảng bài chú ý vừa mô tả bằng lời vừa bằng các hình tượng cụ thể. - Sử dụng những câu ngắn, rõ ràng và đơn giản. - Không đưa ra dồn dập quá nhiều thông tin trong một lần. - Tránh gây không khí căng thẳng trước khi vào giờ học. - Sử dụng linh hoạt sáng tạo các phương pháp nhằm giúp trẻ dễ hiểu, dễ tiếp thu, dễ nhớ. - Thường xuyên ôn tập và nhắc lại nhiều lần những kiến thức đã học để trẻ khắc sâu kiến thức. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 66 4.3. XÂY DỰNG VÒNG TAY BÈ BẠN : Khi mới vào lớp, GV có thể chủ động phân công các hs ngồi cạnh và giúp đỡ HSKT nhưng sau một học kỳ, để cho trẻ KT được tự chọn bạn mà trẻ cho là thích nhất và có thể giúp trẻ học tốt nhất. GV phân chia HS trong lớp theo ba mức tiếp cận với trẻ KT: 1. Mức 1 (nhóm 1): từ 1 đến 3 HS có học lực khá trở lên, có khả năng giúp bạn và được trẻ KT thân thiện nhất. 2. Mức 2 (nhóm 2) là nhóm bạn cùng tham gia giúp trẻ KT thực hiện nhiệm vụ học tập, cùng chơi, cùng sinh hoạt, giúp đỡ trong các vấn đề cá nhân. 3. Mức 3 (nhóm 3): là toàn thể HS trong lớp luôn ủng hộ, thân thiện đoàn kết, tuy không trực tiếp giúp đỡ. Tiếp điểm A biểu hiện sự tương đối trong cách phân chia HS ra làm các nhóm bạn ở các mức khác nhau. Các HS có thể hoán đổi cho nhau các vị trí trong suốt năm học. Vòng tay bè bạn có thể tiếp tục theo các năm học tiếp theo, có tính đến sự thay đổi vị trí HS trong lớp ở các nhóm, tùy hoàn cảnh, tùy ý thích của trẻ KT. Giáo viên cũng cần chỉ A Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 67 dẫn phụ huynh xây dựng vòng tay bè bạn cho trẻ khuyết tật gồm bố mẹ và người thân cùng các bạn gần nơi sống theo từng mức tiếp cận với trẻ như vòng tay bè bạn ở lớp. Qua vòng tay bè bạn, nhận thức, kỹ năng sống của HSKT sẽ được rèn luyện, bồi đắp ngày càng phong phú. Sự thành công của vòng tay bạn bè còn tùy thuộc vào tinh thần thiện chí hợp tác của các em HS trong lớp: phải được giáo dục thường xuyên về ý thức cộng đồng, tình thương và sự đồng cảm. Cách giáo dục hiệu quả là cho học sinh xem tranh, xem phim, nghe kể chuyện về đời sống và sự cố gắng vươn lên trong cuộc sống của học sinh khuyết tật, tác dụng nhất là những mảnh đời thực gần nơi HS sinh sống. Giáo viên là người chủ động trong việc tăng cường các kỹ năng xã hội cần thiết cho việc giao tiếp: Tạo môi trường giao lưu, hoạt động vui chơi trong nhóm bạn và cả tập thể lớp với nhau, tạo mối quan hệ giữa trẻ với mọi người xung quanh để phát triển ngôn ngữ nói. Trong công tác Đội của từng trường nên có nội dung dành cho việc tuyên truyền cho đội viên về tình thươngvà trách nhiệm với các bạn HSKT, có những hoạt động cụ thể để kèm cặp và giúp đỡ. Các công việc cụ thể nêu trên không cố định trong mọi hoàn cảnh và giữ nguyên cho mọi học sinh khuyết tật mà theo nguyên tắc điều chỉnh lỉnh hoạt cho phù hợp với từng trường hợp. Trong việc học tập, không thể không nói đến SỰ PHỐI HỢP CỦA PHỤ HUYNH HỌC SINH VỚI GIÁO VIÊN : - Phụ huynh phải được coi là những thành viên trong việc giáo dục học sinh khuyết tật. - Giáo viên chủ nhiệm nhất thiết phải đến nhà học sinh khuyết tật để tìm hiểu hoàn cảnh gia đình, mức độ tật, nguyên nhân bị tật và tìm hiểu tâm sinh lý của trẻ. Trong quan hệ với gia đình học sinh, giáo viên luôn giữ vai trò chủ động từ việc lập kế hoạch, xây dựng nội dung, xác định nhiệm vụ phù hợp với phụ huynh. Cụ thể: hàng ngày sau mỗi buổi học, khi phụ Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 68 huynh đón con, giáo viên có thể giành khoảng 5 phút để trao đổi ngay với phụ huynh về những diễn biến trong buổi học để kịp thời có biện pháp khắc phục, không để quá lâu mới trao đổi với phụ huynh. - Đầu mỗi năm học, cần có buổi họp giữa nhà trường và phụ huynh HSKT và thành lập chi hội phụ huynh trẻ khuyết tật: có chương trình, kế hoạch cụ thể cho việc phối hợp với nhà trường và giáo viên chủ nhiệm trong việc học tập của con. Thường xuyên cung cấp tài liệu hình ảnh để cha mẹ HS hiểu và hỗ trợ nhà trường trong việc học tập. - Mời PH có trẻ khuyết tật cùng dự các buổi tập huấn do ngành giáo dục tổ chức, dự hội thảo chuyên đề để phụ huynh thấy được triển vọng cũng như khó khăn của GDHN, từ đó có sự hợp tác tích cực với giáo viên và nhà trường. Nói chung, phải thống nhất nội dung giáo dục hòa nhập ở lớp và ở nhà để phụ huynh cùng thực hiện. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 69 KẾT LUẬN Công tác giáo dục hòa nhập ở thành phố Hồ Chí Minh đang được xúc tiến một cách tích cực, số trường nhận học sinh học hòa nhập tăng cùng với số lượng học sinh khuyết tật được đến trường phổ thông. Để đưa được trẻ khuyết tật đi học hòa nhập là sự cố gắng lớn của cán bộ ngành giáo dục và các ban ngành đoàn thể, đó cũng là thuận lợi lớn. Một số học sinh khuyết tật ở trường chuyên biệt từ nhỏ nên khi vào học hòa nhập tương đối dễ dàng hơn các em khác. Có trường tiểu học có lớp chuyên biệt trong trường dành cho học sinh khuyết tật nặng, ở đây các em chủ yếu được tập luyện nhằm cho việc phục hồi chức năng, khi các em tiến bộ đến mức có khả năng hòa nhập sẽ được đưa vào lớp bình thường. Việc hòa nhập thành công phụ thuộc nhiều vào lòng nhiệt tình của giáo viên, sự quan tâm, lòng yêu trẻ khuyết tật của Ban giám hiệu nhà trường, điều này thể hiện rất rõ ở một số trường tiểu học được khảo sát. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện còn bộc lộ nhiều tồn tại do các nguyên nhân chủ quan và khách quan: - Một bộ phận cán bộ và giáo viên chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng và lợi ích lâu dài của việc cho trẻ khuyết tật được học ở lớp hòa nhập. - Chưa có sự phối hợp đồng bộ của các nhà quản lý giáo dục với phụ huynh trong việc đưa trẻ khuyết tật ra lớp: nhiều phụ huynh không nhận thức được quyền lợi đi học của con mình để tích cực làm thủ tục nhập học cho con. - Chưa có sự phân loại về y tế theo chuẩn chung (áp dụng cho tất cả các trường) để xác định khả năng học của trẻ ở trường thường. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 70 - Lớp học hiện nay khá đông, với 40 - 45 phút cho một tiết học, GV vừa hoàn thành giáo án vừa áp dụng các phương pháp dạy học tích cực nên trẻ khuyết tật khó có thể theo kịp giờ học với trẻ khác. - Giáo viên chưa sử dụng hết các phương pháp (đồng loạt, thay thế, đa trình độ...) để điều chỉnh hợp lý sức học của HSKT. - Việc sắp xếp trẻ nhiều dạng tật vào một lớp đã làm cho GV gặp khó khăn, một lúc GV phải hướng dẫn cách tiếp thu bài cho ba dạng HS trở lên, làm phân tán lớp học và mất nhiều thời gian. - Các trường hòa nhập hiện nay chưa tổ chức được các tiết học cá nhân cho trẻ khuyết tật. - Rất ít giáo viên đang dạy hòa nhập được tham gia các khóa bồi dưỡng về GDHN. - Các trẻ khuyết tật nếu được bắt đầu việc học tập từ trường chuyên biệt đều gặp thuận lợi khi học hòa nhập, trẻ tỏ ra thích nghi và làm quen nhanh với quá trình học tập ở trường phổ thông. - Trẻ khuyết tật, thường có khác biệt trong hành vi ứng xử mà chưa thật sự được sự thông cảm và chia sẻ của GV và các bạn trong lớp. - Chất lượng học tập của HSKT còn phụ thuộc vào sự quan tâm của các gia đình. Có sự chênh lệch khá rõ về khả năng tiếp thu kiến thức của HSKT khiếm thị, khiếm thính và chậm phát triển trí tuệ. Các em còn gặp nhiều trở ngại trong việc tham gia các hoạt động của lớp, vòng tay bạn bè ở lớp chưa phát huy tác dụng để thúc đẩy sự hòa nhập giữa HSKT và HS bình thường. - Nói chung các trường, lớp có trẻ học hòa nhập đều xác định được nhiệm vụ và những khó khăn khi nhận trẻ khuyết tật vào học, đa số các Ban giám hiệu và GV đều thông cảm và có một tấm lòng cao thượng để giúp Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 71 trẻ khuyết tật hòa nhập được. Tuy nhiên, còn không ít cán bộ quản lý nhà trường và GV còn tỏ ý lo ngại cho việc phải đảm nhận dạy trẻ khuyết tật, lo cho thành tích học tập của lớp, lo mất thời gian thêm cho trẻ khuyết tật và đặc biệt là họ chưa tin vào khả năng hòa nhập vào cộng đồng của các em, chưa tin vào việc học tập của các em sẽ có ích sau này. - Qua thực tế khảo sát một số trường hợp đã học hòa nhập, cho thấy một vấn đề cần lưu ý: Để trẻ khuyết tật học hòa nhập có hiệu quả, cần phải thực hiện chương trình can thiệp sớm (đây cũng là một vấn đề lớn, được coi như nhân tố ban đầu của quá trình học hòa nhập) KIẾN NGHỊ Qua kết quả nghiên cứu, đề tài có một số kiến nghị sau: 1. Ưu tiên giải quyết ba yếu tố đóng góp phần quan trọng cho các hoạt động học tập trên lớp của trẻ khuyết tật: Đánh giá định kỳ HSKT học trong lớp, tổ chức lớp học hợp lý và xây dựng vòng tay bạn bè. Nâng cao nhận thức của GV đối với công tác GD trẻ khuyết tật bằng các đợt tập huấn ngắn ngày, bồi dưỡng chuyên môn định kỳ ở các cơ sở đào tạo GV dạy trẻ khuyết tật, thường xuyên tổ chức tham quan chéo giữa các trường có GDHN để học hỏi và rút kinh nghiệm. 3. Khi đã coi GDHN là một nhiệm vụ thì cần quan tâm đến điều kiện vật chất hơn ở những lớp có trẻ KT học: sĩ số của lớp chỉ từ 30 - 35 em, trang thiết bị trong lớp học như đủ ánh sáng, bàn ghế phải đúng qui cách, có đầy đủ các dụng cụ học tập hỗ trợ. 4. Nên sắp xếp trẻ cùng một loại tật vào trong một lớp học để tạo thuận tiện cho GV, GV cần được tập huấn kỹ cách dạy hòa nhập với từng loại dạng tật, đặc biệt dạy trẻ khiếm thính phải biết về ký hiệu ngôn ngữ, dạy trẻ khiếm thị cần biết về sách chữ nổi... 5. Tổ chức tuyên truyền về quyền đi học của trẻ khuyết tật một cách thường xuyên và sâu rộng: qua báo đài, truyền hình, các buổi tập trung tại các trường học và đặc biệt tại địa phương, nơi gia đình trẻ khuyết tật sinh sống. 6. Kết hợp các lực lượng: Giáo viên, phụ huynh, các tổ chức xã hội trong việc huy động trẻ ra Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 72 lớp và theo dõi việc đến lớp thường xuyên, hạn chế không để tình trạng nghỉ học giữa chừng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường. 7. Hàng năm cần tiến hành điều tra số lượng và tình trạng dị tật, sức khỏe của trẻ khuyết tật trên cả nước để có kế hoạch cho công tác hòa nhập. Đặc biệt chú ý tới quá trình can thiệp sớm đối với lứa tuổi mầm non. 8. Có mức trợ cấp hợp lý cho GV dạy hòa nhập và trẻ KT học hòa nhập. 9. Thống nhất cách đánh giá chung về học tập, đạo đức cho trẻ KT trên cả nước. 10. Xây dựng các phòng học phục vụ cho tiết học cá nhân của từng loại tật ở các trường. Tóm lại, giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật muốn thực hiện thành công là vào nhiều yếu tố: chính sách, nguồn đầu tư của chính phủ. Và trên hết là độ, nhận thức và nỗ lực của cả xã hội đối với sự nghiệp giáo dục trẻ khuyết tật trong đó công tác tư tưởng đối với các nhà quản lý giáo dục và các giáo là nhân tố quan trọng nhất, vì chính họ là người trực tiếp tham gia vào trình học tập của học sinh khuyết tật.  Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Một số văn bản pháp qui về vấn đề người khuyết tật và trẻ khuyết tật : - Hiến pháp nước CHXHCNVN năm 1992. - Luật phổ cập Giáo dục tiểu học ngày 16/8/1991. - Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em Việt Nam giai đoạn 2001-2010. - Chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo giai đoạn 2001-2010. 2. Giáo dục hòa nhập ở Việt Nam, NXB chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998. 3. Mô hình giáo dục hòa nhập cấp xã cho trẻ khuyết tật - Thực tiễn và triển vọng, NXB Quốc gia, Hà Nội, 2002. 4. Đặng Huỳnh Mai, Giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật Việt Nam từ năm 2003-2010, Kỷ Yếu Hội thảo "Trao đổi kinh nghiệm GDHN trẻ khuyết tật", Hà Nội, 6/2003. 5. Bộ Giáo dục và Đào tạo - Vụ giáo viên, Giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật (tài liệu bồi dưỡng cán bộ giảng viên các trường sư phạm), Hà Nội, 7/2003. 6. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Kế hoạch chiến lược giáo dục khuyết tật Việt Nam giai đoạn 2005-2015, Hà Nội, 2005. 7. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Kỷ yếu mười năm thực hiện giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật Việt Nam, Hà Nội, 2005. 8. Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh, Tổng kết 10 năm giáo dục trẻ khuyết tật, TP HCM, 2005. 9. Lê Văn Tạc, Thập kỷ giáo dục hòa nhập Việt Nam thành tựu và viễn cảnh, Kỷ yếu mười năm thực hiện giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật Việt Nam, Hà Nội, 2005. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 74 10. Viện khoa học giáo dục -Trung tâm tật học, Giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật, Hà Nội, 12/2002. 11. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Kỷ yếu hội thảo-Trao đổi kinh nghiệm giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, 6/2003. 12. Trường Đại học Sư phạm Hà Nội - Khoa Giáo dục đặc biệt, Kỷ yếu hội thảo hữu nghị Việt Nam - Nhật Bản: hòa nhập giáo dục và hòa nhập xã hội cho trẻ khuyết tật, Hà Nội, 2003. 13. Nguyễn Thị Hoàng Yến, vấn đề đào tạo giáo viên và chuyên gia trong giáo dục đặc biệt, Kỷ yếu hội thảo "trao đổi kinh nghiệm giáo dục khuyết tật tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh", 6/2003. 14. Trịnh Đức Duy, Đỗ Văn Ba, Lê Nguyên Huân, Lê Văn Tạc, Giáo dục trẻ khuyết tật thính giác, NXB chính trị quốc gia, Hà nội, 1995. 15. Tuyên bố Salamanca và Cương lĩnh hành động về giáo dục theo nhu cầu đặc biệt (Tây Ban Nha 1994), NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002. 16. Richard A.Villa, Các kỹ năng cần thiết để dạy trong một lớp hòa nhập, TPHỒ Chí Minh, 2003. 17. Phạm Minh Hạc, Tâm lý học Vư-gôt-xki, tập 1, NXB Giáo dục, 1997. 18. Trần Trọng Thủy (chủ biên), Bài tập thực hành tâm lý học, NXB Giáo dục. 1990. 19. Nguyễn Hữu Chùy, Đào Thị Vân Anh, Đánh giá tình hình giáo dục trẻ khuyết tật trên cơ sở tâm lý học sinh và bước đầu định hướng phương thức đào tạo giáo viên, Đề tài cấp bộ, 2000. 20. Nguyễn Hữu Chùy, Đào Thị Vân Anh, Thực trạng đội ngũ giáo viên dạy trẻ khuyết tật ở một số tỉnh phía Nam và các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, Đề tài cấp bộ, 2003. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 1 PHỤC LỤC PHIÊU LẤY Ý KIẾN GIÁO VIÊN Tuổi: Nam  Nữ  Sô năm dạy học: Số năm dạy hòa nhập: Dạng tật của trẻ: Khiếm thị:  , Khiếm thính:  , Chậm phát triển trí tuệ:  Để góp phần nghiên cứu, nâng cao chất lượng dạy hòa nhập. Xỉn anh (chị) vui lòng trả lời các câu hỏi sau: 1/Anh (chị) đã được bồi dường về dạy hòa nhập: 7T1. Hội thảo (từ 1-3 ngày) :7T  2. Tập huấn (từ 4 ngày đến 1 tháng) :  3. Khóa đào tạo (từ 1 tháng trở lên) :  4. Chưa được dự loại nào như trên :  Ý kiến khác5T............................................................................................................................................ 2/ Anh (chị) có được trang bị thêm Utài liêuU và Udụng cụ học tậpU dành cho việc dạy hòa nhập Có 7T:7T  Không 7T:7T  3/Mức độ khó khăn của Utrẻ khuyết tậUt trong lớp về mặt học tập (mỗi hoạt động, chọn một mức độ - đánh dấu x) Stt Hoạt động Dễ dàng Khó khăn Hầu như không thực hiện được 1 Chú ý nghe giảng bài 2 Ghi nhớ bài học 3 Tập đọc 4 Chính tả 5 Giải toán 4/Mức độ biểu hiện của Utrẻ khuyết tậtU trong sinh hoạt tập thể (mỗi biểu hiện, chọn 1 mức độ - đánh dấu x) Stt Biểu hiện Thường xuyên Không thường xuyên Hầu như không 1 Giơ tay phát biểu 2 Cùng tham gia trò chơi (giờ ra chơi) 3 Tham gia các HĐ tập thê (văn nghệ, sinh hoạt v.v...) Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 2 5/ Có trẻ khuyết tật học hòa nhập, sẽ ảnh hưởng đến chất lượng học tập chung của cả lớp Nhiều 7T:7T  Vừa 7T:7T  Ít7T:7T  6/ Mức độ khó khăn của Ugiáo viênU trong lớp hòa nhập (đánh số thứ tự vào ô 7T:7T  theo độ khó từ cao xuống thấp) 1.Giáo viên phải đầu tư nhiều thời gian hơn:...  2.Khả năng tiếp thu của trẻ khuyết tật:  3.Thiếu sự hướng dẫn (tài liệu, phương pháp bổ trợ):  4. Thiếu kiến thức về lĩnh vực khuyết tật của học sinh:  7/Những giải pháp cần thiết để nâng cao chất lượng học hòa nhập (mỗi giải pháp chỉ chọn một mức độ, đánh dấu x) Stt Giải pháp Rất cần thiết Cần Không cần thiết 1 Giáo viên được bồi dưỡng kiến thức về khuyết tật và kỹ năng dạy hòa nhập 2 Có chế độ ưu đãi cho giáo viên dạy hòa nhập 3 Giảm chỉ tiêu thi đua đối với các lớp học hòa nhập 4 Hình thành nhóm bạn giúp nhau 5 Sư ủng hô, đồng cảm của phụ huynh cả lớp 6 Có những buổi học riêng: rèn kỹ năng ghi nhớ, sự tậptrung... (đối với trẻ khuyết tật) 8/Đánh số từ cao xuống thấp theo mức độ hiệu quả của các hình thức kèm cặp trẻ khuyết tật trong lớp hòa nhập Giáo viên kèm trực tiếp:  Đôi bạn giúp nhau:  Nhóm bạn giúp nhau:  Ý kiến khác: Cám ơn sự cộng tác của anh (chị) Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 PHIẾU QUAN SÁT HỌC SINH Họ và tên HS: Tuổi: Nam, Nữ Lớp: Trường: Quận: Dạng tật: Số năm học hòa nhập: Học lực: Ngày: Môn học: Vị trí ngồi trong lớp: GV của lớp đã được tập huấn về GD HN: BIỂU HIÊN Nghe GV hướng dẫn nhiệm vụ Thực hiện nhiệm vụ Số lần tự giơ tay phát biểu Số lần được GV gọi trả lời Giờ ra chơi Chăm chú Lơ đãng Chăm chú Lơ đãng Cùng chơi với các bạn Không tham gia         BIỂU HIỆN TÂM LÝ BIẾU HIỆN NGÔN NGỮ Lưu loát, truyền cảm  Diễn đạt bình thường  Diễn đạt khó khăn  VẬN ĐỘNG Thao tác nhanh nhẹn  Thao tác hơi chậm nhưng theo kịp các họat động của lớp  Quá chậm, hầu như không theo kịp các họat động trên lớp  CẢM XÚC Vui vẻ, nhiệt tình  Bình thường  Chán nản, không vui  Biểu hiện khác: Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 PHIẾU LẤY Ý KIẾN BAN GIÁM HIỆU Để góp phần nghiên cứu các giải pháp, nhằm tăng hiệu quả của quá trình giáo dục hòa nhập, xin đ/c trả lời một số câu hỏi sau: 1/ Số năm trường nhận học sinh học hòa nhập: 6 năm  2/ Ý kiến của đ/c về giáo dục hòa nhập: (chỉ chọn 1 câu trả lời) Nên thực hiện vì mang nhiều ý nghĩa cho trẻ khuyết tật  Khó thực hiện, tuy có ý nghĩa cho trẻ khuyết tật  Không nên thực hiện vì không mang lại ích lợi gì cho trẻ KT  3/ Lớp học hòa nhập trong trường đã: (Chỉ chọn một câu trả lời) Ảnh hưởng nhiều đến phong trào thi đua của lớp và trường  Gây khó khăn phần nào cho các phong trào thi đua  Không gây ra khó khăn nào  4/Hiện nay, Trường có tạo điều kiện cho giáo viên dạy lớp hòa nhập: Giảm bớt chỉ tiêu thi đua  Có tiền phụ cấp thêm (từ nguồn kinh phí của trường)  Giảm bớt các hoạt động khác  5/Những giải pháp cần thiết để nâng cao chất lượng học hòa nhập (mỗi giải pháp chỉ chọn một mức độ, đánh dấu x) Stt Giải pháp Rất cần thiết Cần Không cần thiết 1 Giáo viên được bồi dưỡng thường xuyên kiến thức về khuyết tật và kỹ năng dạy hòa nhập 2 Có chế độ ưu đãi đặc biệt cho giáo viên day hòa nhập 3 Giảm chỉ tiêu thi đua đối với các lớp học hòa nhập 4 Hình thành nhóm bạn giúp nhau 5 Sự ủng hộ, đồng cảm của phụ huynh cả lớp 6 Có những buổi học riêng (tiết cá nhân): rèn kỹ năng ghi nhớ, sự tập trung v.v... (đối với trẻ khuyết tật) Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 PHIẾU LẤY Ý KIẾN HỌC SINH Họ và tên:........................................... ................. Tuổi: Nam:  Nữ:  Học lớp: Trường: Em vui lòng trả lời các câu hỏi sau: 1/ Em thường chơi với các bạn nào trong giờ ra chơi (Em viết tên những người bạn đó của em- Nếu không có thì không ghi) 2/ Em thường học bài với những bạn nào (em viết tên các bạn đó-Nếu không có thì không ghi) 3/ Em thích cách học bài nào nhất (em chỉ chọn một cách và đánh dấu x vào ô □) Học một mình  Học với một bạn khác  Học với một nhóm bạn  Cảm ơn em. Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 1. KẾT QUẢ KHẢO SÁT CÁC TIẾT DỰ GIỜ TRẺ KHIẾM THỊ 19TBảng 1.1: SỐ HỌC SINH (11) ĐỘ TUỔI HỌC LỰC ĐÔ DÙNG DH CHO TRẺ KHUYẾT TẬT (SÁCH CHỮ NỔI) Nam nữ Học đúng độ tuổi Học không đúng độ tuổi Giỏi Khá Trung bình Yếu Có Không sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % 6 54,5 5 45,5 0 0 11 100 1 9 2 18,2 8 72,7 0 11 100 0 0 19TBảng 1.2: 20TBiểu hiện qua hành động học tập và vui chơi NGHE GV HƯỚNG DẪN VÀ NHẬN NHIỆM VỤ THỰC HIỆN NHIỆM VỤ SỐ LẦN TỰ GIƠ TAY PHÁT BIỂU SỐ LẦN ĐƯỢC GV GỌI TRẢ LỜI GIỜ RA CHƠI Chăm chú Lơ đãng Chăm chú Lơ đãng Tính trung bình trên HS (24/11) Tính trung bình trên HS (16/11) Cùng chơi với các bạn Không tham gia Số lần 11 0 11 0 1 1,5 0 11 % 100 0 100 0 0 100 Bảng 1.3: Biểu hiện tâm lý BIỂU HIỆN TÂM LÝ SL % NGÔN NGỮ Lưu loát, truyền cảm 2 18,2 Diễn đát bình thường 9 81,8 Diễn đát khó khăn 0 0 VẬN ĐỘNG Thao tác nhanh nhen 4 36,4 Thao tác hơi chậm nhưng theo kịp các họat động của lớp 7 63,6 Quá chậm, hầu như không theo kịp các họat động trên lớp 0 0 CẢM XÚC Vui vẻ, nhiêt tình 3 27,3 Bình thường 7 63,6 Chán nản, không vui 1 9 Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 7T2. KẾT QUẢ KHẢO SÁT CÁC TIẾT DỰ GIỜ TRẺ KHIẾM THÍNH Bảng 2.1: SÔ HỌC SINH (9) ĐỘ TUỔI HỌC LỰC ĐỒ DÙNG DH CHO TRẺ KHUYẾT TẬT Nam nữ Học đúng độ tuổi Học không đúng độ tuổi Giỏi Khá Trung bình Yếu Có Không sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % sl % 7 77,8 2 22,2 0 0 9 100 0 0 3 33,3 5 55,6 1 11,1 0 0 9 100 Bảng 2.2: Biếu hiện qua hành động học tập và vui chơi NGHE GV HƯỚNG DẪN VÀ NHẬN NHIỆM VỤ THỰC HIỆN NHIỆM VỤ SỐ LẦN TỰ GIƠ TAY PHÁT BIỂU SỐ LẦN ĐƯỢC GV GỌI TRẢ LỜI GIỜ RA CHƠI Chăm chú Lơ đãng Chăm chú Lơ đãng Tính trung bình trên mỗi HS (4/9) Tính trung bình trên mỗi HS (46/9) Cùng chơi với các bạn Không tham gia Số lần 3 6 3 6 0,4 5,1 9 % 33,3 66,7 33,3 66,7 100 Bảng 2.3: Biểu hiện tâm lý BIỂU HIỆN TÂM LÝ SL % NGÔN NGỮ Lưu loát, truyền cảm 2 18,2 Diễn đát bình thường 9 81,8 Diễn đát khó khăn 0 0 VẬN ĐỘNG Thao tác nhanh nhen 4 36,4 Thao tác hơi chậm nhưng theo kịp các họat động củalớp 7 63,6 Quá chậm, hầu như không theo kịp các họat động trên lớp 0 0 CẢM XÚC Vui vẻ, nhiêt tình 3 27,3 Bình thường 7 63,6 Chán nản, không vui 1 9 Báo cáo khoa học Đề tài B2003- 23-52 3. KẾT QUẢ KHẢO SÁT CÁC TIẾT DỰ GIỜ TRẺ CHẬM PHÁT TRIỂN TRÍ TUỆ Bảng 3.1: 16TSỐ 15T6HỌC SINH 15T(30) 15TĐỘ TUÔI 15THỌC LỰC 15TĐỔ DÙNG DH 15TCHO TRỀ KHUYẾT TẬT 18TNam 18Tnữ 18THọc đúng độ tuổi 18THọc không 18Tđúng đô tuổi 18TGiỏi 18TKhá 18T rung bình 18TYếu 18TCó 18TKhông 18T 8 18T 2 18T0 18T30 18T0 18T3 18T21 18T6 18T0 18T30 17T% 18T60 18T40 18T0 18T 00 18T0 18T 0 18T70 18T20 18T0 18T 00 Bảng 3.2: Biểu hiện qua hành động học tập và vui chơi NGHE GV HƯỚNG DẪN VÀ NHẬN NHIÊM VỤ THỰC HIỆN NHIỆM VỤ SỐ LÂN TỰ GIƠ TAY PHÁT BIỂU SỐ LẤN ĐƯỢC GV GỌI TRẢ LỜI GIỜ RA CHƠI Chăm chú Lơ đãng Chăm chú Lơ đãng Tính trung bình trên mỗi HS (42/30) Tính trung bình trên mỗi HS( 108/30) Cùng chơi với các bạn Không tham gia Số lần 13 17 27 3 1,4 3,6 12 18 % 43,3 56,7 90 10 40 60 Bảng 3.3: Biểu hiện tâm lý BIỂU HIỆN TÂM LÝ SL % NGÔN NGỮ Lưu loát, truyền cảm 2 6,7 Diễn đát bình thường 20 66,7 Diễn đát khó khăn 8 26,7 VẬN ĐỘNG Thao tác nhanh nhen 3 10 Thao tác hơi chậm nhưng theo kịp các họat động của lớp 23 76,7 Quá chậm, hầu như không theo kịp các họat động trên lớp 4 13,3 CẢM XÚC Vui vẻ, nhiêt tình 7 23,3 Bình thường 22 73,3 Chán nản, không vui 1 3,3