Chuẩn mực quốc tế về đạo đức nghề nghiệp của kiểm toán viên và vận dụng vào điều kiện của Việt Nam

t qu¶ ®Çu t­ cã vÊn ®Ò quan träng trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc sö dông hîp lý mäi nguån ®Çu t­, cÇn cã nh÷ng th«ng tin trung thùc vµ kh¸ch quan vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh tr­íc hÕt vµ chñ yÕu th«ng qua kiÓm to¸n toµn bé c¸c b¶ng khai tµi chÝnh vÒ tµi s¶n, vÒ thu thËp, vÒ chi phÝ cïng c¸c b¶ng thuyÕt minh kÌm theo. §èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ qu¶n lý kh¸c, cÇn th«ng tin trung thùc kh«ng chØ trªn c¸c b¶ng khai tµi chÝnh mµ cßn th«ng tin cô thÓ vÒ tµi chÝnh vÒ hiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng cña mçi bé phËn ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh trong mäi giai ®o¹n qu¶n lý ,chØ ®¹o vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng qu¶n lý... Nh÷ng th«ng tin ®ã chØ cã ®­îc th«ng qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n khoa häc. §èi víi ng­êi lao ®éng, nhê ho¹t ®éng kiÓm to¸n mµ cã thÓ cã ®­îc nh÷ng th«ng tin ®¸ng tin cËy vÒ kÕt qu¶ kinh doanh,vÒ viÖc ph©n phèi lîi nhuËn. §èi víi kh¸ch hµng, nhµ cung cÊp vµ nh÷ng ng­êi quan t©m kh¸c còng cÇn hiÓu râ thùc chÊt vÒ kinh doanh vµ vÒ tµi chÝnh cña c¸c ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n vÒ nhiÒu mÆt: sè l­îng, chÊt l­îng s¶n phÈm hµng ho¸ ... Cã thÓ nãi, viÖc t¹o niÒm tin cho nh÷ng ng­êi quan t©m lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n víi t­ c¸ch lµ mét ho¹t ®éng ®éc lËp. KiÓm to¸n gãp phÇn h­íng dÉn nghiÖp vô vµ cñng cè nÒn nÕp ho¹t ®éng tµi chÝnh, kÕ to¸n nãi riªng vµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi chung. KiÓm to¸n gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng lùc qu¶n lý.Thùc hiÖn ®ång thêi hai chøc n¨ng x¸c ®Þnh râ ®é tin cËy cña th«ng tin vµ thùc hiÖn t­ vÊn vÒ qu¶n lý. 2.2-Sù cÇn thiÕt cña c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n viªn trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n Ho¹t ®éng kiÓm to¸n lµ mét c«ng viÖc phøc t¹p, cã tÝnh chÊt ph¸p lý cao. Do vËy, nã ®ßi hái kiÓm to¸n viªn ph¶i tu©n thñ c¸c quy t¾c nghÒ nghiÖp khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n. C¸c quy t¾c nghÒ nghiÖp ®­îc x©y dùng dùa trªn c¬ së ®óc kÕt c¸c kinh nghiÖm tõ thùc tÕ cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Qu¸ tr×nh ®óc kÕt kinh nghiÖm nµy ®· x©y dùng lªn hÖ thèng c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n. §Ó ho¹t ®éng kiÓm to¸n thùc sù cã hiÖu qu¶ chóng ta cÇn tiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c chuÈn mùc ®ã. Yªu cÇu vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu quan träng nhÊt ®èi víi kiÓm to¸n viªn, nã cã tÝnh chÊt h­íng dÉn ®ång thêi b¾t buéc kiÓm to¸n viªn ph¶i tu©n thñ khi thùc hiÖn kiÓm to¸n. V× vËy, cÇn ph¶i x©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n nh»m h­íng dÉn cô thÓ cho kiÓm to¸n viªn khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n. Khi hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n nµy ®­îc x©y dùng hoµn thiÖn, nã sÏ gióp c¸c kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn tèt nhiÖm vô chøc n¨ng cña m×nh n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n. II. Néi dung chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn 1. TÝnh §éc lËp 1.1-Kh¸i niÖm ®éc lËp §éc lËp cã thÓ ®­îc hiÓu lµ sù t¸ch biÖt gi÷a c¸c c¸ thÓ, c¸c sù vËt, hiÖn t­îng víi nhau trong c¸c qu¸ tr×nh nghiªn cøu.TÝnh ®éc lËp nµy ®­îc thÓ hiÖn ë chç khi xem xÐt mçi sù vËt, hiÖn t­îng cô thÓ chóng ta th­êng t¸ch chóng ra so víi c¸c sù vËt, hiÖn t­îng kh¸c ®Ó tõ ®ã cã thÓ nghiªn cøu chuyªn s©u vÒ vÊn ®Ò ®ã, xem xÐt t¸ch biÖt nµy gióp chóng ta nh×n nhËn mét c¸ch thÊu ®¸o vÒ sù vËt, hiÖn t­îng ®Ó tõ ®ã chóng ta cã thÓ ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt chÝnh x¸c nhÊt vÒ b¶n chÊt cña sù vËt, hiÖn t­îng ®ã. 1.2-§Æc ®iÓm kh¸i niÖm ®éc lËp trong kiÓm to¸n §éc lËp lµ nguyªn t¾c hµnh nghÒ c¬ b¶n cña kiÓm to¸n viªn. TÝnh ®éc lËp trong kiÓm to¸n lµ viÖc cã mét quan ®iÓm v« t­ khi thùc hiÖn c¸c cuéc kh¶o s¸t kiÓm to¸n, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ vµ c«ng bè b¸o c¸o kiÓm to¸n.TÝnh ®éc lËp nhÊt ®Þnh ph¶i ®­îc xem nh­ mét trong nh÷ng phÈm chÊt chñ yÕu cña kiÓm to¸n viªn. TÝnh ®éc lËp cña kiÓm to¸n viªn cã thÓ ®­îc béc lé: ®éc lËp trong viÖc lªn ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n; ®éc lËp ®iÒu tra vµ ®éc lËp lµm b¸o c¸o. §éc lËp trong viÖc lªn ch­¬ng tr×nh cã nghÜa lµ kiÓm to¸n viªn ®­îc tù do s¾p xÕp c«ng viÖc theo c¸ch mµ hä thÊy lµ thÝch hîp. QuyÒn tù do nµy ®Æc biÖt quan träng trong bèi c¶nh cña mèi quan hÖ ®ang ph¸t triÓn gi÷a mét c«ng ty kÕ to¸n vµ c«ng ty ®ã. C¸ch tiÕp cËn cña kiÓm to¸n viªn ph¶i thay ®æi cho phï hîp khi c«ng ty kh¸ch hµng ph¸t triÓn lªn vµ më ra nh÷ng ho¹t ®éng míi. §éc lËp ®iÒu tra sÏ ®¶m b¶o c¸ch thøc hä thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn ph¶i cã quyÒn tù do tiÕp cËn c¸c tµi liÖu vµ sæ s¸ch ghi chÐp cña c«ng ty. §éc lËp lµm b¸o c¸o t¹o ®iÒu kiÖn cho kiÓm to¸n viªn n©ng cao tÝnh chÝnh x¸c cña b¸o c¸o kiÓm to¸n . Lý do mµ rÊt nhiÒu ng­êi sö dông thuéc nhiÒu thµnh phÇn kh¸c nhau s½n sµng dùa vµo b¸o c¸o cña kiÓm to¸n viªn vÒ tÝnh trung thùc cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh lµ sù tin t­ëng cña hä vµo quan ®iÓm v« t­ ®ã. §iÒu c¬ b¶n kh«ng chØ lµ kiÓm to¸n viªn ph¶i gi÷ th¸i ®é ®éc lËp khi thùc thi tr¸ch nhiÖm cña m×nh mµ cßn c¶ nh÷ng ng­êi sö dông c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i cã niÒm tin vµo tÝnh ®éc lËp ®ã. Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn ph¶i thùc sù kh«ng bÞ chi phèi hoÆc t¸c ®éng bëi bÊt k× lîi Ých vËt chÊt hoÆc tinh thÇn nµo lµm ¶nh h­ëng ®Õn sù trung thùc, kh¸ch quan vµ ®éc lËp nghÒ nghÞªp cña m×nh. C¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng chØ cè g¾ng gi÷ vÞ trÝ ®éc lËp ®èi víi c¸c ®¬n vÞ ®­îc KiÓm to¸n vµ c¸c bªn liªn quan kh¸c mµ cÇn ph¶i kh¸ch quan víi c¸c vÊn ®Ò xem xÐt. Nã kh«ng chØ quan träng ®èi víi c¸c kiÓm to¸n viªn cã vÞ trÝ ®éc lËp vµ c«ng b»ng mµ c¸c bªn thø ba còng xem xÐt hä nh­ vËy. Trong tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng viÖc KiÓm to¸n th× tÝnh ®éc lËp cña kiÓm to¸n viªn kh«ng nªn bÞ ¶nh h­ëng bëi c¸c lîi Ých c¸ nh©n hoÆc lîi Ých bªn ngoµi. TÝnh ®éc lËp cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng, vÝ dô nh­ ®Þnh kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vÒ c¸c c¸ nh©n, ®¬n vÞ kiÓm to¸n hoÆc bëi c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tµi chÝnh hoÆc c¸ nh©n cã thÓ g©y lªn c¸c m©u thuÉn vÒ lîi Ých. C¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng ®­îc nhËn lµm kiÓm to¸n cho c¸c ®¬n vÞ mµ m×nh cã quan hÖ kinh tÕ hoÆc quyÒn lîi kinh tÕ nh­ gãp vèn cæ phÇn, cho vay hoÆc vay vèn tõ kh¸ch hµng, hoÆc lµ cæ ®«ng chi phèi cña kh¸ch hµng, hoÆc cã ký kÕt hîp ®ång gia c«ng, dÞch vô ®¹i lý tiªu thô hµng ho¸,... kÓm to¸n viªn kh«ng ®­îc nhËn lµm kiÓm to¸n ë nh÷ng ®¬n vÞ mµ b¶n th©n cã quan hÖ hä hµng th©n thuéc (nh­ bè, mÑ, vî,chång, con c¸i, anh chÞ em ruét), víi nh÷ng ng­êi trong bé m¸y qu¶n lý (héi ®ång qu¶n trÞ, ban gi¸m ®èc, c¸c tr­ëng, phã phßng vµ nh÷ng ng­êi t­¬ng ®­¬ng) trong ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn kh«ng ®­îc võa lµm dÞch vô kÕ to¸n (nh­ trùc tiÕp ghi chÐp, gi÷ sæ kÕ to¸n vµ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh) võa lµm dÞch vô kiÓm to¸n cho cïng mét kh¸ch hµng.Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, nÕu cã sù h¹n chÕ vÒ tÝnh ®éc lËp th× kiÓm to¸n viªn ph¶i t×m c¸ch lo¹i bá h¹n chÕ nµy. NÕu kh«ng lo¹i bá ®­îc th× kiÓm to¸n viªn ph¶i nªu râ ®iÒu nµy trong b¸o c¸o kiÓm to¸n. 1.3- Vai trß cña tÝnh ®éc lËp trong kiÓm to¸n TÝnh ®éc lËp lµ mét yªu cÇu c¬ b¶n vµ quan träng trong hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n. §èi víi kiÓm to¸n viªn ,tÝnh ®éc lËp lµ yªu cÇu b¾t buéc khi thùc hiÖn c¸c cuéc kiÓm to¸n, nã lµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n b¶o ®¶m cho c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶. §Æc biÖt,khi kiÓm tra tµi chÝnh c«ng th× kÕt qu¶ kiÓm tra cña c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ , c¸c tæ chøc...nãi chung, nhÊt lµ c¸c c¬ quan ®¬n vÞ cã sö dông ng©n s¸ch nhµ n­íc nãi riªng ®Òu chÞu sù t¸c ®éng cña nhiÒu mÆt. V× vËy, tÝnh ®éc lËp ®Çy ®ñ cña c¬ quan kiÓm to¸n, còng nh­ kiÓm to¸n viªn ph¶i ®­îc b¶o ®¶m vÒ mÆt ph¸p lý, ®Ó cho nã cã ®ñ quyÒn h¹n thùc thi c«ng viÖc. TÝnh ®éc lËp ®Çy ®ñ cña kiÓm to¸n viªn lµ yÕu tè quan träng trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn chÊt l­îng kiÓm to¸n, bëi v× trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n mäi ý kiÕn ®¸nh gi¸, nhËn xÐt vµ kÕt luËn cña kiÓm to¸n viªn ®Òu dùa vµo b»ng chøng kiÓm to¸n vµ tu©n thñ ph¸p luËt kh«ng chÞu sù t¸c ®éng cña bÊt k× søc Ðp nµo, nhÊt lµ søc Ðp quyÒn lùc... viÖc thùc hiÖn nghiªm tóc chuÈn mùc nµy gióp kiÓm to¸n viªn ®­a ra nh÷ng kÕt luËn kiÓm to¸n cã tÝnh chÝnh x¸c cao,n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n còng nh­ n©ng cao ®é tin cËy cña c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n. 2. TÝnh chÝnh trùc 2.1- Kh¸i niÖm vÒ tÝnh chÝnh trùc ChÝnh trùc lµ kh¸i niÖm chØ sù th¼ng th¾n, trung thùc cña mçi c¸ nh©n, tËp thÓ khi thùc hiÖn, nhËn xÐt ®¸nh gi¸ vÒ mét sù vËt, hiÖn t­îng nµo ®ã .Sù th¼ng th¾n, trung thùc nµy lµ mét yªu cÇu quan träng ®Ó chóng ta cã thÓ ®­a ra c¸c kÕt luËn vÒ c¸c sù vËt hiÖn t­îng mét c¸ch th¼ng th¾n, chÝnh x¸c mµ kh«ng bÞ chi phèi bëi c¸c nguyªn nh©n bªn ngoµi kh¸c, sù trung thùc trong khi nh×n nhËn ®ã gióp chóng ta cã ®­îc c¸i nh×n ®óng ®¾n, tæng thÓ vÒ sù vËt hiÖn t­îng vµ ®­a ra nhËn xÐt ®óng víi nh÷ng g× m×nh thÊy ®­îc. 2.2-§Æc ®iÓm cña tÝnh chÝnh trùc trong kiÓm to¸n TÝnh chÝnh trùc lµ phÈm chÊt cèt lâi trong hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. KiÓm to¸n viªn ph¶i lµ ng­êi th¼ng th¾n, trung thùc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n. C¸c kiÓm to¸n viªn cã nghÜa vô ph¶i ®¹t ®Õn mét chuÈn mùc cao vÒ hµnh vi trong qu¸ tr×nh lµm viÖc vµ trong quan hÖ cña hä víi c¸c nh©n viªn cña ®¬n vÞ kiÓm to¸n. §Ó cã sù tin cËy tõ phÝa ng­êi sö dông c¸c kÕt qu¶ cña b¸o c¸o kiÓm to¸n, c¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng ®­îc ®Ó bÞ nghi ngê vµ kh«ng ®­îc bÞ chØ trÝch vÒ hµnh vi cña m×nh. §©y lµ mét yªu cÇu quan träng ®èi víi kiÓm to¸n viªn v× nã ¶nh h­ëng ®Õn ®é tin cËy cña c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n. V× nÕu kh«ng thùc hiÖn ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®óng ®¾n th× kh«ng thÓ t¹o ®­îc niÒm tin cho ng­êi sö dông b¸o c¸o kiÓm to¸n, ®iÒu nµy sÏ lµm mÊt ý nghÜa cña kiÓm to¸n. V× thÕ khi thùc hiÖn kiÓm to¸n lu«n yªu cÇu c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i thùc hiÖn mét c¸ch ®óng ®¾n, trung thùc c¸c chuÈn mùc nghiÖp vô còng nh­ c¸c chuÈn mùc vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp.PhÈm chÊt trung thùc còng ®ßi hái c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c kh¸ch quan vµ ®éc lËp, duy tr× c¸c chuÈn mùc tèt nhÊt vÒ hµnh vi nghÒ nghiÖp, ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh v× lîi Ých cña c«ng chóng vµ ¸p dông phÈm chÊt trung thùc tuyÖt ®èi trong khi thùc hiÖn kiÓm to¸n . Mét yªu cÇu quan träng vÒ tÝnh chÝnh trùc cña kiÓm to¸n viªn n÷a lµ kiÓm to¸n viªn ph¶i cã chÝnh kiÕn râ rµng kh«ng thay ®æi ý kiÕn do sù t¸c ®éng cña bªn ngoµi, yªu cÇu nµy ®ßi hái kiÓm to¸n viªn lu«n ph¶i gi÷ v÷ng lËp tr­êng, quan ®iÓm cña m×nh khi thùc hiÖn kiÓm to¸n. Trong c¸c cuéc kiÓm to¸n, th­êng cã rÊt nhiÒu nh©n tè t¸c ®éng ®Õn kiÓm to¸n viªn ®Ó phôc vô cho mét lîi Ých riªng nµo ®ã, nÕu kiÓm to¸n viªn kh«ng cã lßng kiªn ®Þnh th× sÏ bÞ lay ®éng tõ ®ã cã thÓ dÊn ®Õn viÖc thay ®æi ý kiÕn cña m×nh lµm cho c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n kh«ng chÝnh x¸c víi thùc tÕ. §iÒu nµy lµm cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n mÊt ý nghÜa cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Do vËy, kiÓm to¸n viªn cÇn ph¶i cã ®ñ b¶n lÜnh chÝnh trÞ, lËp tr­êng t­ t­ëng râ rµng kh«ng chÞu sù chi phèi tõ bªn ngoµi ®Ó tõ ®ã cã thÓ ®­a ra c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n chÝnh x¸c, t¹o sù tin cËy cho ng­êi sö dông c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n. 2.3-Vai trß cña tÝnh chÝnh trùc TÝnh chÝnh trùc ®ßi hái kiÓm to¸n viªn trong khi thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô kiÓm to¸n ph¶i tu©n thñ c¶ vÒ h×nh thøc vµ tinh thÇn c¸c chuÈn mùc vÒ ®¹o ®øc vµ c¸c chuÈn mùc vÒ KiÓm to¸n. V× thÕ, yªu cÇu vÒ tÝnh chÝnh trùc ®èi víi kiÓm to¸n viªn cã ý nghÜa quan träng trong c«ng t¸c kiÓm to¸n, gióp cho kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn tèt c«ng viÖc cña m×nh ®Ó tõ ®ã ®­a ra nh÷ng b¸o c¸o kiÓm to¸n chÝnh x¸c, n©ng cao chÊt l­îng cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. 3. Kh¸ch quan 3.1-Kh¸i niÖm tÝnh kh¸ch quan TÝnh kh¸ch quan ®­îc hiÓu khi xem xÐt vÒ mét sù vËt, hiªn t­îng nµo ®ã, chóng ta ph¶i nghiªn cøu xem xÐt nã mét c¸ch v« t­, theo chÝnh kiÕn cña b¶n th©n mµ kh«ng bÞ chi phèi bëi nh÷ng nh©n tè bªn ngoµi, ®Ó cã thÓ ®­a ra kÕt luËn vÒ sù vËt, hiÖn t­îng ®ã mét c¸ch trung thùc vµ chÝnh x¸c. 3.2-§Æc ®iÓm cña tÝnh kh¸ch quan trong kiÓm to¸n Yªu cÇu lËp b¸o c¸o trung thùc vµ chÝnh x¸c, c¸c kÕt luËn vµ ý kiÕn chØ nªn bÞ ¶nh h­ëng bëi c¸c b»ng chøng ®­îc thu thËp theo c¸c chuÈn mùc KiÓm to¸n cña c¬ quan KiÓm to¸n tèi cao. TÝnh kh¸ch quan trong kiÓm to¸n ®­îc qui ®Þnh bëi hai ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, lµ vÊn ®Ò trung lËp vÒ chÝnh trÞ. §iÒu quan träng ®èi víi mét kiÓm to¸n viªn lµ ph¶i duy tr× c¶ hai yÕu tè trung lËp vÒ chÝnh trÞ trong thùc tÕ còng nh­ trong nhËn thøc. Do vËy ®iÒu quan träng ®èi víi c¸c kiÓm to¸n viªn lµ ph¶i xem xÐt c¸c t¸c ®éng cña bÊt kú lo¹i ho¹t ®éng nµo liªn quan ®Õn chÝnh trÞ mµ hä cã thÓ. KiÓm to¸n viªn ph¶i duy tr× tÝnh ®éc lËp ®èi víi c¸c ¶nh h­ëng vÒ chÝnh trÞ nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n cña hä mét c¸ch c«ng b»ng. §iÒu nµy liªn quan ®Õn c¸c kiÓm to¸n viªn c¸c c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n­íc lµm viÖc chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan hµnh ph¸p vµ lËp ph¸p hoÆc c¸c tæ chøc kh¸c thuéc ChÝnh phñ ®­îc uû quyÒn bëi ph¸p luËt ®Ó xem xÐt c¸c b¸o c¸o cña c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao. Thø hai, lµ vÊn ®Ò m©u thuÉn vÒ lîi Ých. Khi c¸c kiÓm to¸n viªn t­ vÊn hoÆc cung cÊp c¸c dÞch vô kh¸c ngoµi dÞch vô kiÓm to¸n cho mét ®èi t­îng kiÓm to¸n th× cÇn thiÕt ph¶i l­u ý xem c¸c dÞch vô nµy cã dÉn tíi sù m©u thuÉn vÒ lîi Ých hay kh«ng. Cô thÓ lµ c¸c kiÓm to¸n viªn nªn ®¶m b¶o r»ng viÖc t­ vÊn vµ c¸c dÞch vô nh­ vËy kh«ng bao gåm c¸c tr¸ch nhiÖm hoÆc quyÒn h¹n qu¶n lý, ®iÒu mµ lu«n cÇn ph¶i g¾n víi ban l·nh ®¹o cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n. C¸c kiÓm to¸n viªn nªn b¶o vÖ tÝnh ®éc lËp vµ tr¸nh bÊt k× sù m©u thuÉn vÒ lîi Ých nµo b»ng c¸ch tõ chèi nhËn quµ biÕu vµ tiÒn th­ëng ®­îc coi nh­ nh©n tè ¶nh h­ëng tíi tÝnh ®éc lËp vµ trung thùc cña kiÓm to¸n viªn. CÇn ph¶i tr¸nh c¸c mèi quan hÖ víi ban qu¶n lý vµ nh©n viªn ë ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n vµ c¸c ®¬n vÞ kh¸c cã thÓ g©y ¶nh h­ëng, lµm ¶nh h­ëng hoÆc t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng cña kiÓm to¸n viªn ho¹t ®éng mét c¸ch ®éc lËp. C¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng nªn sö dông chøc vô chÝnh thøc cña m×nh ®Ó ®Ò b¹t môc ®Ých riªng vµ nªn tr¸nh c¸c mèi quan hÖ lµm n¶y sinh nguy c¬ tham nhòng hoÆc g©y ra mèi nghi ngê vÒ tÝnh trung thùc vµ kh¸ch quan cña kiÓm to¸n viªn. C¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng nªn sö dông c¸c th«ng tin nhËn ®­îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô lµm ph­¬ng tiÖn ®Ó m­u cÇu lîi Ých c¸ nh©n cho b¶n th©n hä hoÆc cho ng­êi kh¸c, t­¬ng tù nh­ vËy kiÓm to¸n viªn kh«ng nªn ®Ó lé th«ng tin mang ®Õn nh÷ng mÆt lîi kh«ng ®óng hoÆc kh«ng hîp lý cho c¸c tæ chøc kh¸c, còng nh­ kh«ng sö dông th«ng tin nh­ vËy lµm h¹i ng­êi kh¸c. 3.3-Vai trß cña tÝnh kh¸ch quan Nh­ trªn ®· ph©n tÝch, yªu cÇu vÒ tÝnh kh¸ch quan cña kiÓm to¸n viªn trong khi thùc hiÖn kiÓm to¸n cã ý nghÜa v« cïng quan träng.TÝnh kh¸ch quan nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. V× khi thùc hiÖn kiÓm to¸n, nÕu kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn tèt yªu cÇu vÒ tÝnh kh¸ch quan, ®iÒu nµy sÏ gióp cho kiÓm to¸n viªn cã ®­îc c¸i nh×n ®óng ®¾n ®èi víi c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®Ó tõ ®ã kiÓm to¸n viªn ®­a ra c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n víi ®é chÝnh x¸c cao, ®¸p øng tèt yªu cÇu mµ cuéc kiÓm to¸n ®Æt ra. Tãm l¹i, yªu cÇu vÒ tÝnh kh¸ch quan ®èi víi kiÓm to¸n viªn khi thùc hiÖn kiÓm to¸n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n. 4. N¨ng lùc chuyªn m«n vµ tÝnh thËn träng 4.1-Kh¸i niÖm n¨ng lùc chuyªn m«n N¨ng lùc chuyªn m«n lµ kh¸i niÖm chØ kh¶ n¨ng thùc hiÖn c«ng viÖc cña mét ng­êi nµo ®ã, dùa trªn tr×nh ®é, kÜ n¨ng nghÒ nghiÖp mµ hä cã ®­îc th«ng qua qu¸ tr×nh häc tËp, rÌn luyÖn tÝch luü ®­îc. Sù thËn träng cã nghÜa lµ khi thùc hiÖn bÊt k× mét c«ng viÖc nµo còng cÇn ph¶i thùc hiÖn mét c¸ch tØ mØ, tõng b­íc. Lu«n ®Ò cao c¶nh gi¸c ®Ò phßng c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc víi chÊt l­îng cao nhÊt. 4.2- §Æc ®iÓm cña n¨ng lùc chuyªn m«n vµ tÝnh thËn träng trong kiÓm to¸n C¸c kiÓm to¸n viªn cã nhiÖm vô ®Ó tù hä thùc hiÖn c«ng viÖc vµo tÊt c¶ mäi thêi ®iÓm theo c¸ch thøc chuyªn nghiÖp vµ ¸p dông c¸c chuÈn mùc chuyªn m«n cao trong c«ng viÖc nh»m môc ®Ých thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm mét c¸ch tèt nhÊt. C¸c kiÓm to¸n viªn cÇn cã kiÕn thøc ®Çy ®ñ liªn quan ®Õn c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ®­îc ¸p dông, c¸c chÝnh s¸ch, c¸c quy tr×nh vµ viÖc thùc hµnh còng nh­ chuÈn mùc kÕ to¸n vµ m«i tr­êng tµi chÝnh ®­îc ¸p dông. T­¬ng tù nh­ vËy, kiÓm to¸n viªn ph¶i hiÓu s©u vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn luËt ph¸p, thÓ chÕ, tæ chøc bao trïm ho¹t ®éng cña ®èi t­îng kiÓm to¸n. C¸c kiÓm to¸n viªn cÇn cã sù thËn träng cao vÒ nghÒ nghiÖp trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ kiÓm so¸t c«ng t¸c kiÓm to¸n vµ trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ b¸o c¸o liªn quan. C¸c kiÓm to¸n viªn nªn sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p vµ th«ng lÖ cã chÊt l­îng cao nhÊt trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. Trong khi thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ ®­a ra b¸o c¸o, kiÓm to¸n viªn cã nghÜa vô tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vµ c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ®­îc chÊp nhËn. C¸c kiÓm to¸n viªn cÇn cã tr¸ch nhiÖm vÒ nghÒ nghiÖp trong viÖc tù häc hái vµ n©ng cao tr×nh ®é cña m×nh th«ng qua gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. §©y lµ yªu cÇu cÇn thiÕt ®èi víi c«ng t¸c kiÓm to¸n hiÖn nay. 4.3-Vai trß cña n¨ng lùc chuyªn m«n vµ tÝnh thËn träng N¨ng lùc chuyªn m«n vµ tÝnh thËn träng lµ mét yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi kiÓm to¸n viªn. V× kiÓm to¸n lµ c«ng viÖc phøc t¹p ®ßi hái ®é chÝnh x¸c cao, do ®ã kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn c«ng viÖc ®ã ph¶i ®­îc ®µo t¹o chuyªn m«n cao t­¬ng xøng ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc c«ng viÖc ®ã. NÕu ng­êi thùc hiÖn c«ng viÖc ®ã kh«ng ®¸p øng ®­îc ®ñ yªu cÇu vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n th× sÏ kh«ng thÓ hoµn thµnh ®­îc c«ng viÖc kiÓm to¸n ®ã hoÆc nÕu cã hoµn thµnh th× chÊt l­îng cña cuéc kiÓm to¸n ®ã sÏ kh«ng chÝnh x¸c, gi¶m chÊt l­îng cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Khi thùc hiÖn kiÓm to¸n c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i lu«n cã ý thøc thËn träng, tØ mØ trong tõng c«ng ®o¹n tiÕn hµnh, ®Ò phßng c¸c sai ph¹m cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n nh­ bá qua c¸c nghi vÊn cã thÓ dÉn ®Õn sai sãt lµm sai c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n. Do vËy, trong chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n yªu cÇu c¸c kiÓm to¸n viªn lu«n ph¶i tù rÌn luyÖn n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n còng nh­ tu d­ìng phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®Ó phôc vô tèt cho c«ng t¸c kiÓm to¸n ®¹t chÊt l­îng cao. 5. TÝnh bÝ mËt nghÒ nghiÖp (b¶o mËt) 5.1-Kh¸i niÖm tÝnh bÝ mËt nghÒ nghiÖp TÝnh bÝ mËt nghÒ nghiÖp lµ yªu cÇu gi÷ kÝn nh÷ng th«ng tin nghÒ nghiÖp ®· thu ®­îc trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, kh«ng tiÕt lé c¸c th«ng tin nµy cho ®èi t­îng kh¸c ®Ó phôc vô cho lîi Ých riªng t­ nµo ®ã. 5.2-§Æc ®iÓm cña tÝnh bÝ mËt trong kiÓm to¸n KiÓm to¸n viªn ph¶i b¶o mËt c¸c th«ng tin cã ®­îc trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, kh«ng ®­îc tiÕt lé bÊt cø mét th«ng tin nµo khi ch­a ®­îc phÐp cña ng­êi cã thÈm quyÒn, trõ khi cã nghÜa vô ph¶i c«ng khai theo yªu cÇu cña ph¸p luËt hoÆc trong ph¹m vi quyÒn h¹n nghÒ nghiÖp cña m×nh. NÕu kiÓm to¸n viªn tiÕt lé nh÷ng th«ng tin nµy cho nh÷ng ng­êi ë bªn ngoµi hoÆc cho c¸c nh©n viªn ë c«ng ty kh¸ch hµng lµ nh÷ng ng­êi bÞ ng¨n chÆn kh«ng cho tiÕp cËn víi c¸c th«ng tin ®ã, mèi quan hÖ gi÷a hä víi ban qu¶n trÞ sÏ bÞ c¨ng th¼ng nghiªm träng vµ trong tr­êng hîp cùc ®oan sÏ lµ nguyªn nh©n lµm h¹i ®Õn c«ng ty kh¸ch hµng. H¬n n÷a, ®­îc tiÔp cËn víi c¸c b¶n t­ liÖu sÏ cho c¸c nh©n viªn cña c«ng ty kh¸ch hµng mét c¬ héi ®Ó lµm thay ®æi th«ng tin trªn c¸c t­ liÖu ®ã. V× nh÷ng lý do nµy, lu«n lu«n ph¶i cÈn träng ®Ó b¶o vÖ c¸c b¶n t­ liÖu. Th­êng th×, t­ liÖu cña kiÓm to¸n viªn cã thÓ cung cÊp cho ng­êi kh¸c chØ khi ®­îc phÐp cña c«ng ty kh¸ch hµng. §©y lµ ®iÒu kiÖn cho dï mét kiÓm to¸n viªn b¸n kÕt qu¶ lµm viÖc cña m×nh cho c«ng ty kiÓm to¸n kh¸c hoÆc muèn cho phÐp kiÓm to¸n viªn kÕ tôc xem xÐt c¸c t­ liÖu lËp cho c«ng ty kh¸ch hµng tr­íc ®©y. Tuy vËy, sÏ kh«ng cÇn cã sù cho phÐp nÕu c¸c t­ liÖu ®ã ®­îc Toµ ¸n triÖu ®ßi hoÆc ®­îc sö dông nh­ mét bé phËn cña ch­¬ng tr×nh xem xÐt chÊt l­îng tù nguyÖn víi c¸c c«ng ty kiÓm to¸n kh¸c. NÕu t­ liÖu bÞ triÖu ®ßi, c«ng ty kh¸ch hµng ph¶i ®­îc th«ng b¸o ngay. C«ng ty kh¸ch hµng vµ luËt s­ hîp ph¸p cña c«ng ty cã thÓ ph¶n ®èi tr¸t ®ßi nµy. Bèn tr­êng hîp ngo¹i lÖ ®èi víi c¸c qui ®Þnh vÒ tÝnh b¶o mËt: Thø nhÊt, khi cã yªu cÇu cña toµ ¸n theo luËt ®Þnh, th«ng tin ®­îc gäi lµ th«ng tin bÝ mËt nÕu vô kiÖn tông kh«ng yªu cÇu c¸ nh©n cung cÊp th«ng tin ®ã, cho dï cã yªu cÇu cña toµ. Th«ng tin do kh¸ch hµng cung cÊp cho luËt s­ hoÆc cho mét bÖnh nh©n cung cÊp cho thÇy thuèc lµ nh÷ng th«ng tin bÝ mËt mµ kiÓm to¸n viªn cã ®­îc tõ kh¸ch hµng kh«ng ph¶i lµ th«ng tin bÝ mËt. Thø hai, c¸c nghÜa vô liªn quan ®Õn tiªu chuÈn nghiÖp vô, tøc lµ yªu cÇu nghÒ nghiÖp ®­îc ®Æt cao h¬n tÝnh b¶o mËt theo c¸c quy ®Þnh trong c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ ph¸p luËt c¸c quèc gia. Khi kiÓm to¸n viªn ph¸t hiÖn sai sãt cña b¸o c¸o kiÓm to¸n tr­íc ®ã ®· c«ng bè th× kiÓm to¸n viªn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm kh¾c phôc sai sãt ®ã vµ ph¶i c«ng bè l¹i b¸o c¸o. Thø ba, kiÓm tra chÐo. Khi mét kiÓm to¸n viªn hoÆc mét c«ng ty kiÓm to¸n tiÕn hµnh mét cuéc kiÓm tra chÐo vÒ c¸c qu¸ tr×nh kiÓm so¸t chÊt l­îng ë c«ng ty kiÓm to¸n kh¸c, th× ®iÒu ®­¬ng nhiªn lµ sÏ xem xÐt mét sè t­ liÖu. Yªu cÇu sù cho phÐp tõ phÝa kh¸ch hµng cã thÓ h¹n chÕ sù tiÕp cËn cña c¸c nhµ kiÓm tra chÐo vµ sÏ mÊt thêi gian cho c¸c bªn liªn quan. Th«ng th­êng, nh÷ng ng­êi kiÓm tra chÐo ph¶i b¶o mËt th«ng tin cã ®­îc vµ kh«ng ®­îc sö dông c¸c th«ng tin ®ã vµo c¸c môc ®Ých kh¸c. Thø t­, ®¸p øng yªu cÇu cña uû ban kû luËt thuéc c¸c HiÖp héi kÕ to¸n, kiÓm to¸n. NÕu héi ®ång xÐt xö thuéc bé phËn ®¹o ®øc cña HiÖp héi kÕ to¸n, kiÓm to¸n c¨n cø vµo nguyªn t¾c ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp buéc téi ng­êi hµnh nghÒ kh«ng thùc hiÖn nghiÖp vô ®Çy ®ñ, c¸c thµnh viªn cña héi ®ång sÏ yªu cÇu xem xÐt c¸c t­ liÖu. Ph¶i ng¨n ngõa c«ng ty kiÓm to¸n tõ chèi ®iÒu tra viªn tiÕp cËn víi c¸c t­ liÖu b»ng c¸ch nãi chóng lµ c¸c th«ng tin b¶o mËt. 5.3-Vai trß cña tÝnh bÝ mËt C¸c kÕt luËn mµ kiÓm to¸n viªn ®­a ra trong c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n cã tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cao, nh÷ng th«ng tin trong b¸o c¸o ®ã ph¶i tuyÖt ®èi chÝnh x¸c vµ ph¶i ®­îc gi÷ bÝ mËt kh«ng ®­îc tiÕt lé khi ch­a cã sù cho phÐp cña nh÷ng ng­êi cã thÈm quyÒn. V× nh÷ng th«ng tin nµy rÊt dÔ bÞ ®em sö dông cho c¸c môc ®Ých kh¸c kh«ng hîp ph¸p. Do vËy, yªu cÇu vÒ tÝnh b¶o mËt c¸c th«ng tin cña kiÓm to¸n nh»m thùc hiÖn tèt c«ng t¸c kiÓm to¸n, phôc vô cho nh÷ng lîi Ých chÝnh ®¸ng, hîp ph¸p ®èi víi nh÷ng ng­êi sö dông c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n. 6. T­ c¸ch nghÒ nghiÖp 6.1-Kh¸i niÖm t­ c¸ch nghÒ nghiÖp T­ c¸ch nghÒ nghiÖp lµ côm tõ chØ c¸c ®iÒu kiÖn mµ mét ng­êi nµo ®ã ph¶i cã ®ñ ®Ó cã thÓ thùc hiÖn c«ng viÖc. Nã cã thÓ bao gåm c¸c ®iÒu kiÖn vÒ chuyªn m«n, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, c¸c hiÓu biÕt x· héi ... ®Ó cã thÓ thùc hiÖn c«ng viÖc theo ®óng chuyªn m«n . 6.2- §Æc ®iÓm cña t­ c¸ch nghÒ nghiÖp trong kiÓm to¸n KiÓm to¸n viªn ph¶i cã tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng phï hîp, ®¸p øng yªu cÇu víi nhiÖm vô ®­îc giao vµ hoµn thµnh nhiÖm vô mét c¸ch tèt nhÊt. ChuÈn mùc nµy gióp kiÓm to¸n viªn x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn cÇn cã vµ yªu cÇu vÒ n¨ng lùc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn . §Ó ®¶m b¶o ®ñ n¨ng lùc nghÒ nghiÖp,yªu cÇu kiÓm to¸n viªn : Ph¶i ®­îc ®µo t¹o theo nh÷ng cÊp häc nhÊt ®Þnh vµ båi d­ìng tr×nh ®é cÇn thiÕt theo qui ®Þnh cña kiÓm to¸n Nhµ n­íc c¶ lý luËn vµ thùc tÕ vÒ qu¶n lý nhµ n­íc vµ nghiÖp vô chuyªn ngµnh t­¬ng xøng víi tÝnh chÊt,ph¹m vi vµ møc ®é phøc t¹p cña nhiÖm vô kiÓm to¸n ®­îc giao. KiÓm to¸n viªn ph¶i th­êng xuyªn häc tËp n¾m v÷ng sù ph¸t triÓn, ®æi míi vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n ë trong n­íc còng nh­ n­íc ngoµi vµ nh÷ng qui ®Þnh cña ph¸p luËt cã liªn quan. Ph¶i cã n¨ng lùc kiÓm tra, ®¸nh gi¸, ®Ò xuÊt c¸c kiÕn nghÞ vµ ®iÒu hµnh, phèi hîp trong khi thùc hiÖn nhiÖm cô ®­îc giao. Ph¶i chñ ®éng, s¸ng t¹o, cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi mäi nhiÖm vô ®­îc giao, biÕt øng xö phï hîp víi sù ®a d¹ng,phong phó vµ phøc t¹p cña nhiÖm vô còng nh­ c¸c ®èi t­îng kiÓm to¸n. Ph¶i ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ n¨ng lùc ®Ó sö dông thµnh th¹o c¸c ph­¬ng ph¸p nghiÖp vô vµ ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n. §ång thêi, chuÈn mùc vÒ t­ c¸ch ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp yªu cÇu kiÓm to¸n viªn lu«n lu«n cã ý thøc b¶o vÖ uy tÝn nghÒ nghiÖp, kh«ng ®­îc g©y ra nh÷ng hµnh vi lµm gi¶m uy tÝn nghÒ nghiÖp. 6.3- Vai trß cña t­ c¸ch nghÒ nghiÖp Ph¶i cã ®ñ t­ c¸ch nghÒ nghiÖp khi thùc hiÖn c«ng viÖc lµ ®iÒu kiÖn v« cïng quan träng ®èi víi mét kiÓm to¸n viªn v× c«ng viÖc kiÓm to¸n ®ßi hái ph¶i cã tr×nh ®é cao, ®é tin cËy lín. T­ c¸ch nghÒ nghiÖp ph¶i ®­îc ph¸t huy møc tèi ®a ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. ChÝnh v× thÕ, t­ c¸ch nghÒ nghiÖp ®ßi hái kiÓm to¸n viªn kh«ng ngõng häc hái, trau råi kiÕn thøc tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, tu d­ìng rÌn luyÖn phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®Ó cã thÓ ®¸p øng tèt cho yªu cÇu cña c«ng viÖc. 7. Tu©n thñ chuÈn mùc chuyªn m«n 7.1- Kh¸i niÖm tu©n thñ chuÈn mùc chuyªn m«n Tu©n thñ chuÈn mùc chuyªn m«n cã thÓ ®­îc hiÓu lµ viÖc thùc hiÖn c¸c yªu cÇu vÒ chuyªn m«n trong khi thùc hiÖn c«ng viÖc. C¸c yªu cÇu nµy ®­îc cô thÓ trong tõng lÜnh vùc, nghµnh nghÒ, nã lµ c¸c chuÈn mùc cã tÝnh chÊt b¾t buéc ng­êi thùc hiÖn ph¶i tu©n theo nh»m thùc hiÖn c«ng viÖc mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. 7.2- §Æc ®iÓm chuÈn mùc chuyªn m«n trong kiÓm to¸n KiÓm to¸n viªn ph¶i thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n theo nh÷ng kü thuËt vµ chuÈn mùc chuyªn m«n ®· ®­îc qui ®Þnh trong chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam(hoÆc chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ®­îc ViÖt Nam chÊp nhËn) vµ c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh. C¸c chuÈn mùc qui ®Þnh c¸c nguyªn t¾c, thñ tôc c¬ b¶n vµ h­íng dÉn thÓ thøc ¸p dông c¸c nguyªn t¾c vµ thñ tôc c¬ b¶n liªn quan ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. §Ó ®¶m b¶o sù thËn träng vµ b¶o mËt nghÒ nghiÖp, yªu cÇu kiÓm to¸n viªn : Ph¶i thùc hiÖn c¸c ph­¬ng ph¸p chuyªn m«n, nghiÖp vô t­¬ng øng víi møc ®é phøc t¹p cña cuéc kiÓm to¸n; ph¶i thùc hiÖn nhiÖm vô víi tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cao; thËn träng tr­íc mäi t×nh huèng, kh«ng véi v· ®­a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ hoÆc ph¸n quyÕt khi ch­a ch¾c ch¾n vµ hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÊn ®Ò còng nh­ ch­a cã b»ng chøng x¸c thùc. KiÓm to¸n viªn ph¶i cã th¸i ®é hoµi nghi mang tÝnh nghÒ nghiÖp trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ lu«n lu«n ý thøc r»ng cã thÓ tån t¹i nh÷ng t×nh huèng dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt träng yÕu trong c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. VÝ dô: khi nhËn ®­îc b¶n gi¶i tr×nh cña Gi¸m ®èc ®¬n vÞ, kiÓm to¸n viªn kh«ng ®­îc thõa nhËn ngay c¸c gi¶i tr×nh ®ã ®· lµ ®óng, mµ ph¶i t×m ®­îc nh÷ng b»ng chøng cÇn thiÕt chøng minh cho gi¶i tr×nh ®ã. Khi sö dông c¸c chuyªn gia bªn ngoµi lµm t­ vÊn hoÆc sö dông c¸c kÕt qu¶ cña kiÓm to¸n viªn ®éc lËp, kiÓm to¸n viªn néi bé, c¸c kÕt luËn thanh tra... kiÓm to¸n viªn ph¶i xem xÐt, kiÓm tra, sö dông cã chän läc vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh x¸c thùc cña c¸c sè liÖu, tµi liÖu vµ b»ng chøng liªn quan ®Õn kÕt luËn kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn ph¶i cã t¸c phong thËn träng, tØ mØ ®Ó c«ng viÖc ®¹t chÊt l­îng cao, tr­íc khi ®­a ra ý kiÕn nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ ph¶i kiÓm tra xem xÐt l¹i tÝnh trung thùc, hîp lÖ, hîp ph¸p cña hå s¬ lµm viÖc, tÝnh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, thÝch hîp cña c¸c b»ng chøng vµ kÕt qu¶ tÝnh to¸n. KiÓm to¸n viªn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm gi÷ bÝ mËt quèc gia, tÝnh bÝ mËt nghÒ nghiÖp cña c¸c ®èi t­îng ®­îc kiÓm to¸n vÒ nh÷ng th«ng tin mµ kiÓm to¸n viªn ®· thu thËp ®­îc trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. Kh«ng ®­îc ®Ó lé bÊt cø th«ng tin kiÓm to¸n nµo cho ng­êi thø ba khi kh«ng cã sù uû quyÒn hoÆc tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp vµ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 7.3- Vai trß cña viÖc tu©n thñ chuyªn m«n C«ng viÖc kiÓm to¸n lµ mét c«ng viÖc phøc t¹p ®ßi hái ®é chÝnh x¸c cao. V× vËy, trong kiÓm to¸n lu«n ®Ò cao viÖc tu©n thñ c¸c chuÈn mùc chuyªn m«n .ViÖc tu©n thñ tèt c¸c chuÈn mùc nµy sÏ gióp cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n cã hiÖu qu¶ cao, gãp phÇn gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi. III. ViÖc vËn dùng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n vµo ViÖt Nam hiÖn nay vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n ViÖc vËn dông chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn ë ViÖt Nam hiÖn nay 1.1-T×nh h×nh vËn dông chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp vµo ViÖt Nam Cã thÓ nãi, viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n ViÖt Nam lµ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nh»m t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc tµi chÝnh. KiÓm to¸n ViÖt Nam cßn non trÎ, ho¹t ®éng kiÓm to¸n míi chØ thùc sù b¾t ®Çu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y khi mµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – héi. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh, kiÓm to¸n ViÖt Nam ®· vËn dông hÖ thèng c¸c chuÈn mùc cña kiÓm to¸n quèc tÕ, ®ång thêi tõng b­íc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c chuÈn mùc riªng cho m×nh. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh vËn dông c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ, viÖc vËn dông c¸c chuÈn mùc nµy cho phï hîp víi t×nh h×nh trong n­íc lµ mét viÖc rÊt phøc t¹p ®ßi hái ph¶i tr¶i qua mét qu¸ tr×nh l©u dµi. Qu¸ tr×nh vËn dông c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n còng kh«ng n»m ngoµi nguyªn t¾c ®ã. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, viÖc vËn dông c¸c chuÈn mùc quèc tÕ vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ë n­íc ta cßn cã nhiÒu h¹n chÕ: Thø nhÊt, Tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña c¸c kiÓm to¸n viªn cßn bÞ h¹n chÕ rÊt nhiÒu. §©y lµ mét vÊn ®Ò næi cém trong giai ®o¹n hiÖn nay, c«ng t¸c ®µo t¹o kiÓm to¸n viªn cña chóng ta cßn thÊp ch­a ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu cña c«ng viÖc kiÓm to¸n ®Æt ra. §a sè kiÓm to¸n viªn cña chóng ta hiÖn nay ®Òu lµ nh÷ng ng­êi cã nhiÒu kinh nghiÖm trong c«ng t¸c kÕ to¸n chuyÓn sang. Thùc chÊt hä ®­îc ®µo t¹o vÒ chuyªn nghµnh kiÓm to¸n lµ rÊt Ýt. Do tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c kiÓm to¸n viªn thÊp nªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n sÏ dÉn ®Õn nhiÒu sai xãt, nh÷ng sai xãt nµy cã thÓ lµ rÊt nghiªm träng ®«i khi lµm sai ®i c¸c kÕt qu¶ kiÓm to¸n. Nh÷ng sai ph¹m nh­ vËy sÏ lµm mÊt ®i ý nghÜa cña cuéc kiÓm to¸n. Thø hai, Theo chuÈn mùc cña kiÓm to¸n quèc tÕ th× tÝnh ®éc lËp vµ kh¸ch quan cña kiÓm to¸n viªn cã ý nghÜa quan träng trong khi thùc hiÖn kiÓm to¸n còng nh­ viÖc ®­a ra c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n.Tuy nhiªn, tÝnh ®éc lËp vµ kh¸ch quan cña kiÓm to¸n viªn ViÖt Nam hiÖn nay vÉn ch­a ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch triÖt ®Ó v× thÕ c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n ch­a cã hiÖu lùc ph¸p lý cao. Do c¬ chÕ tæ chøc hµnh chÝnh cña chóng ta hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt h¬p lý, vÞ trÝ cña kiÓm to¸n viªn vÉn ch­a ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng, ch­a t­¬ng xøng víi chøc n¨ng kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn cßn bÞ chi phèi bëi nhiÒu yÕu tè, søc Ðp vÒ mÆt ®Þa vÞ, lîi Ých... lµm ¶nh h­ëng tõ viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, thùc hiÖn kiÓm to¸n tíi viÖc ra c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n. Thø ba, ViÖc vËn dông chuÈn mùc quèc tÕ vÒ tÝnh trung thùc cña kiÓm to¸n viªn lµ mét yªu cÇu quan träng ®èi víi kiÓm to¸n n­íc ta. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn yªu cÇu nµy cßn gÆp rÊt nhiÒu trë ng¹i. TÝnh trung thùc cña kiÓm to¸n viªn hiÖn nay cßn bÞ chi phèi bëi nhiÒu yÕu tè. Cô thÓ, nh­ vÒ mÆt lîi Ých, ®©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho kiÓm to¸n viªn vi ph¹m tÝnh trung thùc. HiÖn nay, tiÒn l­¬ng tr¶ cho c¸c kiÓm to¸n viªn cßn thÊp ch­a t­¬ng xøng víi nh÷ng g× hä bá ra, ®iÒu nµy lµm ¶nh h­ëng ®Õn t©m lý lµm viÖc cña hä, ®©y còng lµ khe hë dÔ bÞ kÎ xÊu lîi dông ®Ó nh»m thay ®æi c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n theo h­íng cã lîi cho m×nh. §· cã kh«ng Ýt nh÷ng kiÓm to¸n viªn ®· bÞ cña c¶i vËt chÊt lµm lo¸ m¾t, v× lîi Ých tr­íc m¾t cña b¶n th©n mµ hä ®· bÊt chÊp lîi Ých chÝnh ®¸ng cña tËp thÓ lµm viÖc kh«ng ®óng víi l­¬ng t©m m×nh, dÉn ®Õn c¸c gian lËn trong b¸o c¸o. Chóng ta cÇn ph¶i chÊn chØnh l¹i ®iÒu nµy, kh«ng thÓ v× con s©u bá rÇu låi canh lµm mÊt uy tÝn cña nghÒ kiÓm to¸n. X©y d­ng ®éi ngò kiÓm to¸n viªn ph¶i cã ®ñ n¨ng lùc tr×nh ®é, phÈm chÊt ®¹o ®øc, lËp tr­êng t­ t­ëng v÷ng vµng vµ thËt sù ph¶i cã lßng yªu nghÒ . Cã nh­ vËy, c«ng t¸c kiÓm to¸n míi ho¹t ®éng thùc sù cã hiÖu qu¶ n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n. 1.2- Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc vËn dông c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n Nh­ trªn ®· tr×nh bµy, kiÓm to¸n ViÖt Nam thùc sù ho¹t ®éng m¹nh mÏ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do sù ®ßi hái tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. Do vËy, viÖc ¸p dông c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ nãi chung vµ chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n nãi riªng vµo ®iÒu kiÖn ViÖt Nam cßn cã nhiÒu h¹n chÕ. Nguyªn nh©n nµo g©y ra nh÷ng h¹n chÕ nµy? Cã thÓ tr¶ lêi r»ng c¸c nguyªn nh©n g©y ra h¹n chÕ gåm: Nguyªn nh©n kh¸ch quan * LÞch sö ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n ViÖt Nam cßn non trÎ so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. V× vËy, chóng ta ch­a b¾t kÞp víi tr×nh ®é qu¶n lý chung cña thÕ giíi, ®iÒu nµy còng lµ nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn c¸c h¹n chÕ mµ chóng ta gÆp ph¶i. * KiÓm to¸n chØ thùc sù cã t¸c dông to lín trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, ®iÒu kiÖn vËn dông cña chóng ta hiÖn nay cßn ch­a phï hîp, tr×nh §iÒu kiÖn kinh tÕ cña n­íc ta cßn thÊp, c¬ së vËt chÊt ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n. * Còng cÇn biÕt r»ng, trong mét thêi gian dµi chóng ta ®· thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta míi chØ thùc sù b¾t ®Çu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nÒn kinh tÕ nµy cßn non trÎ ch­a thùc sù hoµn thiÖn thèng nhÊt, nªn rÊt khã cho viÖc vËn dông mét c¸ch ®Çy ®ñ c¸c chuÈn mùc vµo ®iÒu kiÖn hiÖn nay. * Thãi quen cò cña chóng ta vÉn ch­a ®­îc lo¹i bá, ®iÒu nµy lµm ¶nh h­ëng ®Õn t¸c phong vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn c«ng viÖc cña kiÓm to¸n viªn. Nguyªn nh©n chñ quan * C«ng t¸c ®µo t¹o n¨ng lùc chuyªn m«n vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cho kiÓm to¸n viªn hiÖn nay cßn thÊp ch­a ®¸p øng ®Çy ®ñ ®­îc yªu cÇu cña kiÓm to¸n nãi chung, v× vËy chÊt l­îng ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n ViÖt Nam cßn thÊp. VÊn ®Ò nµy ®ang ®­îc chóng ta tõng b­íc hoµn thiÖn. Trong mét t­¬ng lai kh«ng xa tr×nh ®é kiÓm to¸n viªn ViÖt Nam sÏ ®­îc n©ng lªn ngang tÇm víi tr×nh ®é kiÓm to¸n viªn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. N©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n. * TruyÒn thèng v¨n ho¸ cña chóng ta cßn nhiÒu ®iÒu kh«ng phï hîp yªu cÇu cña kiÓm to¸n ®Æt ra, chóng ta ph¶i tËp cho m×nh thãi quen t¸c phong nghÒ nghiÖp. §Æc biÖt, tÝnh cè h÷u b¶o thñ, kh«ng chÞu tù t×m tßi häc hái lu«n thô ®éng tr­íc c«ng viÖc. §©y lµ nguyªn nh©n quan träng ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh vËn dông c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ vµo ViÖt Nam. Chóng ta cÇn kh¾c phôc nh­îc ®iÓm nµy ®Ó cho qu¸ tr×nh tiÕp thu häc hái, nhanh chãng n¾m b¾t c¸c chuÈn mùc ®Ó tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ. *ch­a x©y dùng ®­îc hÖ thèng chuÈn mùc phï hîp víi t×nh h×nh ViÖt Nam. §©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt ®¸ng quan t©m, mµ chóng ta ®ang vÊp ph¶i. Chóng ta vÉn ch­a ban hµnh ®­îc nh÷ng ®iÒu cÊm kiÓm to¸n viªn kh«ng ®­îc lµm. Chóng ta chØ cã ®­îc lßng tin víi mäi ng­êi khi chóng ta cã ®¹o ®øc trong s¸ng, kh«ng v× c¸i nµy, c¸i kh¸c mµ bÎ cong con sè, ®Ó nãi kh«ng ®óng sù thËt. §©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt ®¸ng ®Ó cho chóng ta suy nghÜ. Chóng ta cÇn cã mét c¬ chÕ míi, mét c¬ chÕ gi¸m s¸t chÆt chÏ. 2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn ViÖt Nam 2.1- Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña viÖc x©y dùng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n ViÖt Nam §Ó x©y dùng ®­îc hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp nãi riªng vµ chuÈn mùc kiÓm to¸n nãi chung, chóng ta ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ b¶n chÊt cña lÜnh vùc ®­îc ®Ò cËp ®Õn vµ mèi quan hÖ cña nã víi c¸c lÜnh vùc kh¸c liªn quan. Nh÷ng nhËn thøc nµy l¹i ph¶i ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng cïng víi hµng lo¹t c¸c mèi quan hÖ kh¸c n÷a. §ång thêi ®Ó thèng nhÊt vÒ nhËn thøc, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ b¶n chÊt vµ c¸c mèi liªn hÖ nµy còng cÇn ®­îc thÓ chÕ ho¸ ®Çy ®ñ. Trong thùc tiÔn kiÓm to¸n cña c¸c n­íc, nhÊt lµ ë nh÷ng n­íc míi h×nh thµnh ho¹t ®éng kiÓm to¸n, c¸c chuÈn mùc cô thÓ th­êng ®­îc nghiªn cøu, vËn dông tõ nh÷ng chuÈn mùc quèc tÕ phæ biÕn.Trong tr­êng hîp nµy viÖc lùa chän nh÷ng chuÈn mùc cô thÓ còng kh«ng thÓ t¸ch rêi ®Æc ®iÓm riªng cña tõng n­íc, ®Æc biÖt lµ truyÒn thèng v¨n ho¸ vµ tr×nh ®é tæ chøc ho¹t ®éng ®­îc chi phèi. §èi víi n­íc ta kiÓm to¸n ra ®êi vµ ®· trë thµnh mét c«ng cô ®¾c lùc, cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra, kiÓm so¸t t×nh h×nh tµi chÝnh, tæ chøc s¾p xÕp nh©n lùc trong c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ së s¶n xuÊt còng nh­ trong c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp. §iÒu c¬ b¶n lµ lµm sao sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc tµi chÝnh, tµi nguyªn, c¸c tµi s¶n quèc gia t¹i tÊt c¶ c¸c c¬ quan, c¸c tæ chøc x· héi. §iÒu nµy ®ßi hái kiÓm to¸n ph¶i sím hoµn thiÖn c¸c chuÈn mùc ph¸p lý, chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, trong ®ã cã c¶ viÖc x©y dùng mét qui tr×nh kiÓm to¸n. Bëi v× c¸c chuÈn mùc nµy sÏ lµ c¬ së, lµ ®ßn bÈy thóc ®Èy sù ph¸p triÓn vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng cho mçi cuéc kiÓm to¸n vµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi chung. ViÖc x©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n dùa trªn bèn nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: * Nguyªn t¾c 1: X©y dùng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn qu¶n lý ph¶i phï hîp víi m«i tr­êng ph¸p luËt, m«i tr­êng h¹ch to¸n kÕ to¸n cña ViÖt Nam. ViÖc x©y dùng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n còng nh­ c¸c lo¹i chuÈn mùc kh¸c lu«n g¾n chÆt víi viÖc thùc hiÖn chuÈn mùc dã bëi ®¹o lý vµ lÏ c«ng b»ng ph¸t sinh tõ ý chÝ vµ quyÒn lùc. MÆt kh¸c, ý chÝ vµ quyÒn lùc l¹i xuÊt ph¸t tõ thùc t¹i. XÐt vÒ mÆt biÖn chøng, ®©y lµ mèi liªn hÖ gi÷a thùc tiÔn ph¶i cã tr­íc song khoa häc ph¶i cã t¸c dông h­íng dÉn. Do ®ã, ®iÒu kh¼ng ®Þnh ë ®©y lµ chuÈn mùc kh«ng ph¶i lµ c¸i vÜnh cöu, l¹i cµng kh«ng thÓ cã tr­íc thùc tiÔn, còng kh«ng thÓ kh«ng cã khi thùc tiÔn tån t¹i. KiÓm to¸n ph¶i cã chuÈn mùc vµ cÇn hoµn thiÖn tõng b­íc. NhËn thøc ®­îc ®iÒu nµy vµ nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam ®Çu t­ n­íc ngoµi ngµy cµng t¨ng trong khi mçi nhµ ®Çu t­ ®Òu mong muèn r»ng ®Çu t­ cña hä ph¶i cã hiÖu qu¶ cao nhÊt vµ do ®ã, hä th­êng g¾n víi mét ®¬n vÞ kiÓm to¸n cô thÓ. Sù lín m¹nh cña c¸c nhµ ®Çu t­ ®Òu ®ßi hái ph¹m vi ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n (chñ thÓ cña kiÓm to¸n) ph¶i më réng t­¬ng øng.Trªn thùc tÕ, ho¹t ®éng kiÓm to¸n kh«ng cßn lµ mét tæ chøc, mét quèc gia mµ nã ®· v­ît qua biªn giíi cña tõng n­íc x©m nhËp ®an xen lÉn nhau trªn cïng mét ®Þa bµn, trªn cïng mét n­íc. ViÖc qu¶n lý tõng ch­¬ng tr×nh, dù ¸n nãi riªng vµ qu¶n lý ë tõng møc cao h¬n- qu¶n lý ë tÇm vÜ m« ngµy gia t¨ng, ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Do ®ã, c¬ së ®Ó tiÕn hµnh qu¶n lý tèt nhÊt th× cÇn thiÕt ph¶i cã mét khung ph¸p lý, mét hÖ thèng ph¸p luËt quy ®Þnh cô thÓ. Chóng ta kh«ng thÓ x©y dùng mét hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp t¸ch rêi hay tr¸i ng­îc víi hÖ thèng ph¸p lý chung. Mµ kiÓm to¸n l¹i lµ ho¹t ®éng g¾n víi mäi hÖ thèng ph¸p lý. Do ®ã, x©y dùng hÖ thèng ph¸p lý kiÓm to¸n kh«ng thÓ kh«ng xem xÐt kü l­ìng nh÷ng quan hÖ ph¸p lý trong tõng ph©n hÖ, tõng v¨n b¶n, ®iÒu kho¶n cô thÓ... Trong hÖ thèng ph¸p lý vÒ kiÓm to¸n l¹i cã thÓ cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: s¾c lÖnh, ph¸p lÖnh, chuÈn mùc, quy chÕ...Mçi h×nh thøc nµy l¹i cã thÓ thùc hiÖn trªn c¸c chñ thÓ kiÓm to¸n kh¸c nhau: kiÓm to¸n nhµ n­íc, kiÓm to¸n ®éc lËp vµ kiÓm to¸n néi bé. VÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ph¶i thèng nhÊt c¸c v¨n b¶n ph¸p lý x©y dùng chung hoÆc riªng cho c¸c chñ thÓ kiÓm to¸n. * Nguyªn t¾c 2: X©y dùng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu vµ nguyªn t¾c cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n Nh­ ta ®· biÕt, yªu cÇu cña mét cuéc kiÓm to¸n nÕu xÐt vÒ khÝa c¹nh chÊt l­îng cña cuéc kiÓm to¸n th× tÝnh hiÖu qu¶, hiÖu lùc vµ tÝnh kinh tÕ ®­îc ®Ò cËp ®Õn mét c¸ch râ nÐt: TÝnh hiÖu qu¶, lµ viÖc sö dông c¸c nguån lùc, c¸c kÕt qu¶ trong mèi quan hÖ víi ®Çu ra lµ ®¹t ®­îc c¸c chØ tiªu hoÆc môc ®Ých ®Ò ra cho mçi dù ¸n, ch­¬ng tr×nh kinh tÕ hoÆc cho mçi thêi kú ho¹t ®éng cña ®èi t­îng kiÓm to¸n. TÝnh kinh tÕ, ®­îc hiÓu lµ viÖc tËn dông ®­îc mäi nguån lùc vµ ph­¬ng tiÖn ho¹t ®éng víi chi phÝ thÊp nhÊt cho mçi môc tiªu ®· ®­îc x¸c ®Þnh liªn quan ®Õn ®èi t­îng vµ néi dung kiÓm to¸n. TÝnh hiÖu lùc, ph¶n ¸nh môc tiªu ®· ®­îc thùc hiÖn ho¸. Nã lµ ph­¬ng diÖn mµ theo ®ã ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých vµ mèi quan hÖ t¸c ®éng gi÷a phÇn dù ®o¸n vµ phÇn thùc tÕ cña ho¹t ®éng ®ã. Thùc tÕ, chuÈn mùc kiÓm to¸n thÓ hiÖn ë h×nh thøc luËt ph¸p hay hÖ thèng chuÈn mùc cô thÓ còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng c¬ së lý luËn hoa häc cô thÓ. §ã lµ nh÷ng nhËn thøc ®óng vÒ b¶n chÊt cña kiÓm to¸n, lo¹i h×nh kiÓm to¸n vµ ®èi t­îng kiÓm to¸n cô thÓ. §ång thêi, khi x©y dùng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n th× viÖc tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c trong viÖc thiÕt kÕ néi dung còng ph¶i thèng nhÊt. Cã nghÜa lµ khi x©y dùng c¸c chuÈn mùc cô thÓ võa ph¶i ®¸p øng ®­îc ®Çy ®ñ c¸c nguyªn t¾c mµ kh«ng ®­îc m©u thuÉn hay ngo¹i trõ mét nguyªn t¾c nµo khi x©y dùng chuÈn mùc kiÓm to¸n cô thÓ. Mçi nguyªn t¾c ®­îc ®Æt trong tæng thÓ c¸c nguyªn t¾c kh¸c, cïng lµm c¨n cø cho viÖc x©y dùng chuÈn mùc kiÓm to¸n ®­îc dÔ rµng, hîp lý vµ khoa häc. * Nguyªn t¾c 3: X©y dùng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n cÇn chän läc vµ sö dông nh­ng thµnh qu¶ cña chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm trong viÖc lùa chän nh÷ng chuÈn mùc quèc tÕ kh«ng thÓ kh«ng t¸ch rêi ®Æc ®iÓm riªng cña tõng n­íc, ®Æc biÖt lµ truyÒn thèng v¨n ho¸ vµ tr×nh ®é tæ chøc, tr×nh ®é qu¶n lý cña tõng quèc gia. Khi x©y dùng chuÈn mùc kiÓm to¸n nãi chung vµ chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp nãi riªng cÇn cã sù lùa chän nh÷ng chuÈn mùc cô thÓ phï hîp víi nh÷ng nÐt riªng biÖt cña chóng ta vÒ truyÒn thèng ®¹o ®øc vµ ®Æc tr­ng vÒ qu¶n lý. §èi víi ViÖt Nam, tuy yªu cÇu cña më cöa vµ héi nhËp buéc chóng ta ph¶i tiÕp cËn víi c¸c chuÈn mùc vµ th«ng lÖ quèc tÕ, song chóng ta kh«ng thÓ vËn dông mét c¸ch m¸y mãc mét hÖ thèng chuÈn mùc chung nµo ®ã cña IFAC vµ INTOSAI vµ chÝnh c¸c tæ chøc kiÓm to¸n quèc tÕ còng chØ râ r»ng: c¸c quèc gia, tuú vµo ®iÒu kiÖn ph¸p lý vµ qu¶n lý cô thÓ cña m×nh, cÇn xuÊt ph¸t tõ chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ®Ó x©y dùng mét hÖ thèng chuÈn mùc phï hîp. Víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn riªng vµ nh÷ng nÐt ®Æc thï qu¶n lý riªng, viÖc tham kh¶o chuÈn mùc kiÓm to¸n cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi lµ bæ Ých vµ cÇn thiÕt. Song cÇn ph¶i nhËn biÕt râ nguyªn t¾c nµy ®Ó cã ph­¬ng h­íng râ rµng trong viÖc ho¹ch ®Þnh chi tiÕt c¸c mèi liªn hÖ cÇn h­íng dÉn, ®iÒu tiÕt, tõng b­íc x©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n ë n­íc ta, ®­a ho¹t ®éng kiÓm to¸n ViÖt Nam lªn mét tÇm cao míi t­¬ng xøng víi sù ph¸t triÓn, hoµn thiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN vµ t­¬ng thÝch víi xu h­íng héi nhËp vÒ kinh tÕ. * Nguyªn t¾c 4: X©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n nãi chung vµ chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n nãi riªng, cÇn tÝnh ®Õn sù ph¸t triÓn l©u dµi cña kiÓm to¸n ViÖt Nam. Trªn thÕ giíi, ho¹t ®éng kiÓm to¸n xuÊt hiÖn tr­íc ®©y hµng tr¨m n¨m, hÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n nãi chung ®· cã bÒ dµy lÞch sö, kinh nghiÖm còng nh­ tr×nh ®é cña hä vÒ kiÓm to¸n cã thÓ nãi ®· ®¹t ®­îc mét cung bËc nhÊt ®Þnh. §èi víi ViÖt Nam, kiÓm to¸n cã thÓ xem xÐt nh­ lµ míi b¾t ®Çu. Do vËy, trong qu¸ tr×nh tõng b­íc x©y dùng lÜnh vùc nµy chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng ®Þnh h­íng cô thÓ cho sù ph¸t triÓn cña nã ë hiÖn t¹i còng nh­ trong t­¬ng lai. Sù ph¸t triÓn theo sau cña kiÓm to¸n ViÖt Nam còng cã nhiÒu thuËn lîi, chóng ta cã thÓ kÕ thõa nh­ng c¸i ®· cã trong hÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n, cã quyÒn lùa chän c¸c chuÈn mùc cô thÓ trong hÖ thèng chuÈn mùc quèc tÕ, ®ång thêi ph¸t huy, s¸ng t¹o ra nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña ViÖt Nam. Trong thêi ®¹i ngµy nay, thêi ®¹i cña th«ng tin, chóng ta còng cÇn ph¶i cã sù linh ho¹t trong lÜnh vùc ho¹t ®éng nµy, vi tÝnh ®iÖn tö, ®iÖn to¸n lµ nh÷ng c«ng cô, lµ ph­¬ng tiÖn kh«ng thÓ thiÕu trong sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ cña mçi quèc gia. Do ®ã, khi x©y dùng chuÈn mùc kiÓm to¸n nãi chung vµ chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n nãi riªng chóng ta cÇn ph¶i cã sù tÝnh to¸n ®Õn sù ph¸t triÓn ®Õn kiÓm to¸n ViÖt Nam. §©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn khi x©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n ë ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn xuÊt hiÖn m¹ng ®iÖn tö tin häc, kinh tÕ tri thøc, dùa chñ yÕu trªn c«ng nghÖ th«ng tin. ViÖc tin häc ho¸ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ph¶i ®­îc tÝnh ®Õn trong chuÈn mùc kiÓm to¸n. 2.2- Mét sè ph­¬ng h­íng x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n ë ViÖt Nam Qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam b¾t ®Çu chÝnh thøc tõ th¸ng 9/1997 sau Héi th¶o vÒ chuÈn mùc kiÓm to¸n ®­îc Bé tµi chÝnh vµ dù ¸n EUROTAPVIET vÒ kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n tæ chøc t¹i Nha Trang. §· x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng x©y dùng chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam dùa trªn c¬ së c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ vµ cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp cho ViÖt Nam. Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ diÔn ra nhanh chãng dÉn ®Õn sù gia t¨ng cña nhu cÇu th«ng tin toµn cÇu ®Õn nhiÒu lÜnh vùc ngoµi c¸c th«ng tin tµi chÝnh lÞch sö truyÒn thèng. V× vËy, nã cã t¸c ®éng tÝch cùc ph¸t triÓn c¸c chuÈn mùc liªn quan ®Õn viÖc kiÓm to¸n c¸c th«ng tin kh¸c ngoµi th«ng tin tµi chÝnh. Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ ®· cho chóng ta mét c¬ héi lín ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, tuy nhiªn nã còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc cho tiÕn tr×nh x©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n nãi riªng vµ chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam nãi chung. §ßi hái chóng ta ph¶i tiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thùc tÕ. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n ë ViÖt Nam . Em xin m¹nh d¹n ®Ò xuÊt mét sè ph­¬ng h­íng nh»m x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n ViÖt Nam nh­ sau: Thø nhÊt, hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n ®­îc x©y dùng dùa trªn c¬ së c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ vµ cã xem xÐt c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n c¸c quèc gia kh¸c. Tuy nhiªn, chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt mét c¸ch cã chän läc cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn ë ViÖt Nam. Tr¸nh sù vËn dông m¸y mãc chuÈn mùc quèc tÕ v× nh­ vËy sÏ kh«ng phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn cña ViÖt Nam. ViÖc x©y dùng c¸c chuÈn mùc phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ViÖt Nam nh»m b¶o ®¶m kh¶ n¨ng ®­a chuÈn mùc vµo thùc tiÔn ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ . §iÒu chØnh, bæ sung nh÷ng yÕu tè riªng cña ViÖt Nam, ph¶i ®­îc chuyÓn sang h×nh thøc phï hîp víi v¨n b¶n ph¸p quy thay v× lµ c¸c h­íng dÉn nghÒ nghiÖp nh­ chuÈn mùc quèc tÕ. Ph¶i phï hîp víi c¸ch nghÜ c¸ch lµm cña ng­êi ViÖt Nam. Thø hai, viÖc x©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ph¶i h­íng vµo viÖc n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam, ®ång thêi kiÓm so¸t ®­îc chÊt l­îng cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n quèc tÕ ho¹t ®éng ë ViÖt Nam. Thùc hiÖn ®iÒu nµy nh»m n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n ViÖt Nam ngang tÇm chung cña thÕ giíi. Thø ba, x©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n ph¶i cã kh¶ n¨ng øng dông cao trong thùc tiÔn c«ng t¸c kiÓm to¸n t¹i ViÖt Nam. §iÒu nµy cã nghÜa ph¶i ®¶m b¶o ®­îc c¸c bªn liªn quan hiÓu ®óng vµ ¸p dông ®óng trong thùc tiÔn ho¹t ®éng kiÓm to¸n t¹i ViÖt Nam. §iÒu nµy liªn quan ®Õn: * C¸c h­íng dÉn vµ gi¶i thÝch vÒ chuÈn mùc cho c¸c thµnh viªn nghÒ nghiÖp còng nh­ cho x· héi. * Tr×nh ®é cña ®éi ngò kiÓm to¸n viªn ph¶i ®ñ ®Ó sö dông c¸c chuÈn mùc trong c«ng viÖc. * Ch­¬ng tr×nh ®¸nh gi¸ viÖc ¸p dông c¸c chuÈn mùc trong thùc tÕ, c¸c ®iÒu chØnh bæ xung hoÆc gi¶i thÝch kÞp thêi trong qu¸ tr×nh ¸p dông c¸c chuÈn mùc. Thø t­, x©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n ph¶i ®ång bé víi hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam. V× b¶n th©n mèi quan hÖ gi÷a hai lÜnh vùc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ®· ®ßi hái sù ®ång bé nµy, khi x©y chuÈn mùc kiÓm to¸n ph¶i dùa trªn chuÈn mùc kÕ to¸n cã liªn quan. Thø n¨m, Quy tr×nh x©y dùng c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ph¶i chuyÓn sang chuyªn nghiÖp ho¸ ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n ViÖt Nam. KÕt luËn Qu¸ tr×nh h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam lµ mét qu¸ tr×nh vËn dông s¸ng t¹o kinh nghiÖm cña c¸c n­íc vµo thùc tiÔn ViÖt Nam phï hîp víi ®Þnh h­íng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tÕ, kiÓm to¸n ViÖt Nam ra ®êi nh»m ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. Tõ khi ®i vµo ho¹t ®éng ®Õn nay kiÓm to¸n ViÖt Nam ®· gãp phÇn to lín cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, dÇn kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ thÕ quan träng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n ViÖt Nam dùa trªn viÖc ¸p dông c¸c chuÈn mùc cña kiÓm to¸n quèc tÕ, ®ång thêi tõng b­íc x©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. Tuy nhiªn, viÖc ¸p dông chuÈn mùc kiÓm to¸n nãi chung vµ chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n nãi riªng ë ViÖt Nam hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt hîp lý. NhiÒu chuÈn mùc kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña n­íc ta trong khi chóng ta ch­a x©y dùng ®­îc hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n cô thÓ. §iÒu nµy ®· ¶nh h­ëng lín tíi chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n, ®©y lµ thùc tr¹ng nhøc nhèi mµ chóng ta cÇn sím kh¾c phôc ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®æi míi nÒn kinh tÕ héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ hiÖn nay. V× vËy, ®Ó n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n, Nhµ n­íc, c¬ quan kiÓm to¸n Nhµ n­íc ph¶i b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt phôc vô cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n, sím x©y dùng hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc chuÈn mùc kiÓm to¸n. §èi víi b¶n th©n c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i kh«ng ngõng häc tËp, rÌn luyÖn ®Ó n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. Tµi liÖu tham kh¶o I. V¨n kiÖn - V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII (Nxb chÝnh trÞ quèc gia 1996). - V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø IX (Nxb chÝnh trÞ quèc gia 2001). II. Gi¸o tr×nh 1. Lý thuyÕt kiÓm to¸n (Tr­êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n Hµ Néi khoa kÕ to¸n – Nhµ xuÊt b¶n tµi chÝnh 1/2003). 2. KiÓm to¸n (Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ thµnh phè Hå ChÝ Minh khoa kÕ to¸n – kiÓm to¸n, bé m«n kiÓm to¸n – Nhµ xuÊt b¶n thèng kª 2001). III. S¸ch tham kh¶o 1. KiÓm to¸n c¨n b¶n – PGS.TS NguyÔn §×nh Hùu. 2. CÈm nang kiÓm to¸n viªn nhµ n­íc ( KiÓm to¸n nhµ n­íc - Nxb chÝnh trÞ quèc gia 8-2000). 3. KiÓm to¸n ( AlVIN A.REN–––Nhµ xuÊt b¶n thèng kª) III. T¹p chÝ. T¹p chÝ kiÓm to¸n - CÇn quan t©m h¬n n÷a tíi v¨n ho¸ nghÒ nghiÖp vµ ®¹o ®øc hµnh nghÒ cña kiÓm to¸n viªn ( TrÝch bµi ph¸t biÓu cña ®/c §ç B×nh D­¬ng- t¹i héi nghÞ tæng kÕt ngµnh–– sè 2/2003). - §¹o ®øc nghÒ nghiÖp d­íi gãc nh×n cña kiÓm to¸n viªn (TrÇn-HuÊn –––– sè 3/2003). - Gi¶i ph¸p c¬ b¶n n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o kiÓm to¸n ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m tíi (PGS.TS Ng« ThÕ Chi ––sè 4/2003). - C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng kiÓm to¸n (TS.Mai Minh ––sè Xu©n 2003). - C¸c mèi quan hÖ c¬ b¶n trong kiÓm to¸n ( Ph¹m Ngäc H÷u –sè 7/2000). - X©y dùng ®éi ngò kiÓm to¸n viªn Nhµ n­íc ®ñ vÒ sè l­îng, b¶o ®¶m vÒ chÊt l­îng (TS.TrÇn §øc QuÕ––– sè Xu©n 2003). - Mét vµi suy nghÜ vÒ tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®èi víi c¸c b¸o c¸o ®­îc ph¸t hµnh (Hoµng Giang––sè 4/2001). - N©ng cao chÊt l­îng dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n (§ç thÞ Thôc– t¹p chÝ kÕ to¸n) 2.T¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn - VÊn ®Ò x©y dùng chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam (Vò H÷u §øc - sè 2/2000) Ph­¬ng h­íng x©y dùng chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay – sè 2/2000). –––––––@@@––––––––