Chuyên đề điều tra tỷ lệ cảm nhiễm bệnh phân trắng lợn con theo mẹ giai đoạn 21 ngày tuổi

u tróc kh¸ng nguyªn O ®Ó thö kh¶ n¨ng miÔn dÞch vµ lµm ph¶n øng kÕt hîp kh¸ng nguyªn, kh¸ng thÓ ®Ó ®Þnh týp c¸c gièng E.coli. - Kh¸ng nguyªn H cña E.coli ®­îc cÊu t¹o bëi thµnh l«ng cña vi khuÈn, c¬ b¶n nhÊt lµ Protein, rÊt kÐm bÒn v÷ng so víi kh¸ng nguyªn O. Kh¸ng nguyªn H kh«ng gi÷ vai trß ®éng lùc vµ kh«ng cã ý nghÜa ®¸p øng miÔn dÞch nªn Ýt ®­îc quan t©m. HiÖn nay ®· x¸c ®Þnh kho¶ng 49 lo¹i kh¸ng nguyªn H vµ ®­îc s¾p xÕp tõ H1- H49. Kh¸ng nguyªn H chØ cã mét pha nªn kh«ng chÞu ®­îc nhiÖt, d­íi t¸c dông cña nhiÖt ®é ë 1000C sau 2 giê 30 phót th× tÝnh kh¸ng nguyªn H ®Òu bÞ ph¸ hñy. - Kh¸ng nguyªn K cña E.coli gåm 3 lo¹i lµ L,A,B c¨n cø vµo nh÷ng ®Æc tÝnh kh¸c nhau vÒ ®Æc tÝnh chÞu nhiÖt hay kh«ng chÞu nhiÖt, kh¶ n¨ng h×nh thµnh ng­ng kÕt vµ kh¶ n¨ng øc chÕ ng­ng kÕt. Kh¸ng nguyªn K ng¨n c¶n sù ng­ng kÕt trong vi khuÈn sèng trong huyÕt thanh O t­¬ng øng khi ®un nãng 100 - 120oC kh¸ng nguyªn K mÊt kh¶ n¨ng ng¨n c¶n nµy. HiÖn nay E.coli cã kho¶ng 89 kh¸ng nguyªn K. Trong ®ã L: 31, kh¸ng nguyªn B: 32, kh¸ng nguyªn A: 26. - Kh¸ng nguyªn L: Kh«ng chÞu ®­îc nhiÖt, d­íi t¸c dông cña 1000C trong vßng 1h th× kh¸ng nguyªn mÊt kh¶ n¨ng ng­ng kÕt. - Kh¸ng nguyªn B: Kh«ng chÞu ®­îc nhiÖt d­íi t¸c dông cña nhiÖt ®é lµ 1000C trong vßng 1h chóng sÏ bÞ ph¸ hñy. - Kh¸ng nguyªn A: Lµ kh¸ng nguyªn vá, chÞu nhiÖt. Kh«ng bÞ ph©n hñy khi ®un s«i ë 1000C trong vßng 2 giêi 30 phót. + Kh¸ng nguyªn K lµ yÕu tè b¸m dÝnh vµ lµ qu¸ tr×nh quyÕt ®Þnh yÕu tè g©y bÖnh cña vi khuÈn sèng ë ®­êng tiªu hãa. + Kh¸ng nguyªn K88 ®­îc cÊu t¹o bíi c¸c axit amin ph©n cùc vµ kh«ng ph©n cùc, trong ®ã tû lÖ axit amin kh«ng ph©n cùc lµ 52,5% kh¸ng nguyªn K88 lµ yÕu tè ®éng lùc cña vi khuÈn E.coli vµ th­êng liªn kÕt víi mét sè serotip xÕp theo kh¸ng nguyªn O nh­ sau: O8, O15, O38, O141, O147, kh¸ng nguyªn K88 còng liªn quan kh¶ n¨ng sinh ®éc tè ®­êng ruét cña c¸c chñng lo¹i E.coli. Tãm l¹i, E.coli cã nhiÒu Serotip kh¸c nhau (TÝnh theo mäi kh¸ng nguyªn) vµ chóng ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh tiªu hãa lîn con s¬ sinh. Nh­ng trong serotip Êy quan träng nhÊt lµ thµnh phÇn kh¸ng nguyªn K88ab vµ K88ac. Nh÷ng chñng nµo cã hai lo¹i kh¸ng nguyªn Êy lµ nh÷ng chñng g©y bÖnh cho lîn con vµ ng­îc l¹i chØ cã chñng cã 2 kh¸ng nguyªn Êy míi cã thÓ sinh ra kh¸ng thÓ chèng l¹i chóng. 3.5. Søc kh¸ng cña mÇm bÖnh Trùc khuÈn E.colicã thÓ sèng hµng th¸ng trong ®iÒu kiÖn kh«.Tuy nhiªn nã l¹i cã søc ®Ò kh¸ng kÐm víi nhiÖt ®é vµ ngo¹i c¶nh. E.coli kh«ng chÞu ®­îc nhiÖt ®é cao, bÞ diÖt ë nhiÖt ®é 550C trong vßng 1h, ë 600C trong vßng 15 - 30 phót vµ chÕt ngay ë nhiÖt ®é 1000C. Trong n­íc E.coli chØ sèng ®­îc trong kho¶ng vµi phót. Nh÷ng chñng E.coli trong ph©n cã xu h­íng ®Ò kh¸ng víi nhiÖt ®é cao h¬n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng chñng ®­îc ph©n lËp trong n¬i bÈn, hiÕu khÝ. Mét sè Ýt chñng kh«ng bÞ ph¸ hñy ë nhiÖt ®é 600C trong vßng 30 phót nh­ trong n­íc luéc thÞt, trong s÷a. C¸c thuèc s¸t trïng nh­ Fenol, axit Phenic, v«i bét... ë nång ®é th«ng th­êng còng lµm cho E.coli chÕt rÊt nhanh trong kho¶ng 5 phót, E.coli ®Ò kh¸ng víi nh÷ng chÊt sÊy kh« nh­ng l¹i mÉn c¶m víi c¸c chÊt kh¸ng sinh, nh­ng rÊt nhanh kh¸ng vµ nhên l¹i do sô biÕn chøng m¹nh vµ nhanh. KiÓm tra tÝnh mÉn c¶m vµ tÝnh kh¸ng cña E.coli víi c¸c lo¹i kh¸ng sinh hiÖn dïng, Ph¹m Kh¾c HiÕu, Ngäc Anh(1977) ®· nhËn xÐt: - Víi nh÷ng kh¸ng sinh cã t¸c dông tèt víi E.coli lµ Cloramphenicol, Nitrophuratein, Neomycine, cßn Tetracyclin, Streptomycin, PolimicinB cã ho¹t lùc tÝnh kh¸ng sinh thÊp ®èi víi c¸c chñng E.coli g©y bÖnh ë n­íc ta. - Tû lÖ kh¸ng thuèc ë n­íc ta mÆc dÇu thÊp h¬n c¸c n­íc ch©u ©u, nh­ng còng lµ tû cao cÇn ®­îc quan t©m ®óng møc. §èi víi Stretomycin tû lÖ kh¸ng thuèc cao kho¶ng 40-50% do nh÷ng thuèc nµy ®­îc sö dông th­êng xuyªn ë n­íc ta vµ nhiÒu khi kh«ng sö dông ®óng nguyªn t¾c. 3.6. §éc tè §©y lµ yÕu tè g©y bÖnh chñ yÕu cña vi khuÈn ®­êng ruét E.coli, chóng cã trong tÕ bµo vi khuÈn rÊt chÆt. §éc tè nµy cã träng l­îng ph©n tö rÊt lín, lín h¬n 900.000 dalton, cã kh¶ n¨ng chÞu ®­îc nhiÖt ®é cao: ë nhiÖt ®é 1000C trong vßng 4h ®éc tè kh«ng hÒ bÞ ph¸ hñy, ë nhiÖt ®é 600C vµ t¸c dông cña tia tö ngo¹i vÉn kh«ng hÒ bÞ ¶nh h­ëng. NÕu xö lý b»ng formol, nång ®é ®éc tè vÉn kh«ng mÊt ®i tÝnh ®éc. §éc tè bÒn v÷ng ë nhiÖt ®é thÊp vµ th­êng ®­îc b¶o qu¶n ë nhiÖt ®é 200C. Tuy nhiªn néi ®éc tè cã tÝnh ®éc t­¬ng ®èi yÕu, tÝnh kh¸ng nguyªn kÐm, bÞ ph¸ hñy nhanh trong khi hÊp ­ít vµ ¸p suÊt ë nhiÖt ®é 1200C cã kh¶ n¨ng chÞu ®­îc ë 100oC trong vßng 4h th­êng xuyªn b¶o qu¶n ë -20oC. Néi ®éi ®éc tè ®­îc chiÕt xuÊt b»ng nhiÒu ph­¬ng ph¸p: ph¸ vì bäc tÕ bµo b»ng c¬ häc, chiÕt xuÊt b»ng axit Trichoaxetic d­íi t¸c dông cña enzim. §éc tè chÞu nhiÖt sau 1- 2h cã thÓ kÐo dµi ®Õn 48h. 3.7. Ngo¹i ®éc tè Do tÕ bµo vi khuÈn tiÕt ra, søc g©y bÖnh lín, tÝnh kh¸ng nguyªn m¹nh, ë nhiÖt ®é 600C trë nªn tÝnh ®éc mÊt ®i mét c¸ch nhanh chãng vµ dÔ bÞ ph¸ ho¹i bëi tia tö ngo¹i. NÕu sö lý b»ng dung dÞch formol th× ngo¹i ®éc tè sÏ mÊt tÝnh ®éc nh­ng vÉn gi÷ ®­îc tÝnh kh¸ng nguyªn. C¬ chÕ g©y bÖnh cña lo¹i ®éc tè nµy lµ kÝch thÝch tÕ bµo niªm m¹c ruét s¶n sinh ra Prortaylan lµm t¨ng c­êng s¶n xuÊt 3,5 Andenozin mono phosphat, lµm thay ®æi qu¸ tr×nh n­íc vµ ®iÖn gi¶i, kÕt qu¶ niªn m¹c ruét dung huyÕt, n­íc tõ tæ chøc ®æ vµo èng ruét g©y tiªu ch¶y, lîn con mÊt n­íc, gÇy yÕu. §éc tè kh«ng chÞu nhiÖt (ngo¹i ®éc tè) thùc hiÖn qu¸ tr×nh g©y bÖnh chËm th­êng tõ 18-24h, cã thÓ kÐo dµi tõ 36 - 48h. §éc tè nµy cã kh¶ n¨ng biÕn ®æi h×nh th¸i cña mét sè tÕ bµo niªm m¹c ruét. §éc tè nµy dÔ bÞ ph¸ hñy 560C trong vßng 15 - 30 phót. D­íi t¸c dông cña formol vµ nhiÖt ®é ngo¹i ®éc tè chuyÓn thµnh gi¶i ®éc tè. Ngo¹i ®éc tè cã ¶nh h­ëng ®Õn d©y thÇn kinh vµ g©y ho¹i tö. 4. C©n b»ng cña bÖnh Qua nhiÒu nghiªn cøu khoa häc vµ qua thùc tÕ ®· chøng minh bÖnh ph©n tr¾ng lîn con do E.coli kh«ng nh÷ng xuÊt hiÖn vµo nh÷ng ngµy ®Çu tiªn sau khi ®Î mµ thËm chÝ vµo nh÷ng giê ®Çu tiªn sau khi ®Î. §iÒu ®ã cho thÊy ®· cã sù l©y nhiÔm cña bµo thai tõ khi cßn trong bông mÑ. Do ®ã lîn con ®Î ra ®· mang mÇm bÖnh. §©y lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng viÖc kÞp thêi nh÷ng ®Ò xuÊt, nh÷ng biÖn ph¸p phßng trõ cã hiÖu qu¶ tõ khi cßn n»m trong bông mÑ. 5. §­êng nhiÔm bÖnh Trong ch¨m sãc ch¨m nu«i cã thÓ l¹i truyÒn b»ng con ®­êng c¬ häc (Do chuét, chã mÌo, c«n trïng), hoÆc cã thÓ do ng­êi ®­a thøc ¨n, dông cô thó y mµ kÌm theo E.coli tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c. Khi bÞ nhiÔm khuÈn E.coli ph¸t triÓn rÊt nhanh trong ®­êng ruét, chóng tù hñy ho¹i vµ gi¶i phãng ra ®éc tè. §éc tè nµy x©m nhËp vµo dßng Lympha lµm bÞ nhiÔm ®éc vµ con vËt bÞ chÕt. Tõ khi míi sinh, lîn con cã hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét rÊt ®a d¹ng, tû lÖ sè l­îng vi trïng rÊt kh¸c nhau ë c¸c giai ®o¹n ruét kh¸c nhau, nªn chØ cÇn t¸c ®éng bÊt lîi cña ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh lµ chóng ®· g©y bÖnh. 6. Nguyªn nh©n g©y bÖnh 6.1.Nguyªn nh©n nguyªn ph¸t BÖnh do vi khuÈn Eschierichia coli (E.coli) hä Enterobacriaccae nhãm Eschierichia, loµi Eschierichia g©y ra. Trong c¸c vi khuÈn ®­êng ruét, loµi Eschierichia lµ loµi phæ biÕn nhÊt, loµi nµy xuÊt hiÖn vµ chØ sèng trong lîn con chØ vµi giê sau mét kÝ sinh vµ tån t¹i cho ®Õn khi lîn con chÕt. E.coli sèng b×nh th­êng lîn con khi c¸c ®iÒu kiÖn nu«i d­ìng, vÖ sinh thó y kÐm, søc chèng ®ì bÖnh tËt cña lîn con yÕu th× E.coli trë thµnh cùc ®éc vµ cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh. E.coli cã tÝnh chung nh­ sau: Nhuém mµu Gram (-) kh«ng h×nh thµnh nha bµo phÇn lín lµ di ®éng th­êng t¹o thµnh Indol. KÕt qu¶ d­¬ng tÝnh víi kÕt qu¶ Methylin, kh«ng mäc trªn m«i tr­êng Xitrat, kh«ng hñy ure, kh«ng lµm kÕt tña Gelatin. 6.2. Nguyªn nh©n thø ph¸t 6.2.1. ¶nh h­ëng bëi ®iÒu kiÖn nu«i d­ìng cña lîn mÑ NÕu lîn mÑ kh«ng ®­îc ch¨m sãc ®Çy ®ñ, chÕ ®é dinh d­ìng kh«ng tèt nhÊt lµ trong giai ®o¹n mang thai lµm cho c¬ thÓ mÑ gÇy yÕu ®i. Do ®ã qu¸ tr×nh rèi lo¹n chÊt cña bµo thai bÞ rèi lo¹n. V× vËy, lîn con sinh ra yÕu ít vµ dinh d­ìng, dÔ m¾c bÖnh nhÊt lµ bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng. 6.2.2. ¶nh h­ëng cña rèi lo¹i trao ®æi chÊt S÷a mÑ lµ nguån cung cÊp dinh d­ìng chñ yÕu cho lîn con. NÕu lîn mÑ m¾c mét sè bÖnh nh­: C¸c bÖnh truyÒn nhiÔm, bÖnh viªm vó, bÖnh viªm tö cung... Trong giai ®o¹n lîn mÑ nu«i con sÏ ¶nh h­ëng tíi s÷a lµm cho chÊt l­îng s÷a kÐm ®i nªn qu¸ tr×nh tiªu hãa ë lîn con bÞ rèi lo¹n, do ®ã lµm xuÊt hiÖn bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Nh÷ng con m¾c bÖnh ph©n tr¾ng ®Òu rèi lo¹n Ca,P, rèi lo¹n qu¸ tr×nh trao ®æi c¸c yÕu tè vi l­îng nh­: Fe, Na, Cl... 6.2.3. ¶nh h­ëng cña thêi tiÕt khÝ hËu - ¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é: Theo sö An Ninh, 1995 nghiªn cøu t¸c nh©n Stress l¹nh, Èm vµ t¸c dông cña ACTH ®èi víi bÖnh ph©n tr¾ng lîn con cho r»ng ”Stress l¹nh, Èm lµm cho lîn con kh«ng gi÷ ®­îc c©n b»ng ho¹t ®éng cña trôc h¹ kh©u n·o, tuyÕn yªn, tuyÕn th­îng thËn lµm biÕn ®æi hµm l­îng Fe2+, Na+, K+, trong m¸u, hËu qu¶ lµm gi¶m søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ dÉn ®Õn t¾c bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. - ¶nh h­ëng cña ®é Èm: Èm ®é thÝch hîp cho lîn con tõ 50 - 74%. Qua thùc tÕ ta thÊy nh÷ng th¸ng m­a nhiÒu ®é Èm t¨ng cao tõ 86 - 90% th× sè l­îng lîn con Øa ph©n tr¾ng, tiªu ch¶y rÊt nhiÒu. Do Èm ®é cao, lîn con ph¶i th¶i ra nhiÒu nhiÖt, c¬ thÓ dÔ bÞ nhiÔm l¹nh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng Øa ph©n tr¾ng.V× vËy viÖc gi÷ g×n vÖ sinh, chuång tr¹i kh« r¸o, tho¸ng m¸t, khö trïng lµ 1 ®iÒu v« cïng quan träng. 6.2.4. ¶nh h­ëng cña thøc ¨n, n­íc uèng: Thµnh phÇn thøc ¨n, n­íc uèng kh«ng hîp lý. Thøc ¨n n­íc uèng qu¸ nãng hoÆc qu¸ l¹nh, bÞ nÊm mèc, «i thiu, qu¸ cøng còng lµ t¸c nh©n g©y bÖnh ph©n tr¾ng cho lîn con. Khi lîn bÞ thiÕu n­íc lµm trë ng¹i ®Õn qu¸ tr×nh sinh lý, sinh hãa. NÕu mÊt tíi 20% n­íc, lîn sÏ bÞ chÕt. Khi c¬ thÓ thiÕu n­íc, lîn con th­êng hay uèng n­íc bÈn hoÆc liÕm l¸p ë sµn, nÒn chuång...dÉn tíi nhiÔm khuÈn ®­êng tiªu hãa g©y viªm ruét Øa ch¶y (Ph¹m Qu©n,NguyÔn TrÝ - 1983) 7. C¬ chÕ sinh bÖnh §èi víi lîn con kháe m¹nh, vi trïng E.coli vµ vi trïng kh¸c chØ c­ tró ë ruét giµ vµ phÇn cuèi ruét non, phÇn ®Çu vµ phÇn gi÷a ruét non hÇu nh­ kh«ng cã vi trïng. Qu¸ tr×nh sinh bÖnh cã liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm sinh lý cña c¬ thÓ lîn con. Theo t¸c gi¶ TrÇn Cõ (1975), NguyÔn Kh¾c TÝch vµ céng sù (1995): Lîn con theo mÑ nhÊt lµ lîn con d­íi 20 ngµy tuæi cã sù m©u thuÉn gay g¾t gi÷a quy luËt sinh tr­ëng víi bé m¸y tiªu hãa, thÇn kinh ch­a hoµn chØnh. Nh÷ng ngµy ®Çu hÇu nh­ l­îng axit HCl tù do trong d¹ dµy kh«ng cã dÉn ®Õn kh¶ n¨ng tiªu hãa s÷a cña lîn con kÐm. Khi gÆp c¸c yÕu tè cã h¹i nh­ vi khuÈn, thêi tiÕt xÊu...®· t¸c ®éng trùc tiÕp vµo hÖ tiªu hãa g©y béi nhiÔm, lóc nµy vi khuÈn cã h¹i ph¸t triÓn cùc nhanh c¶ vÒ sè l­îng vµ ®éng lùc. Nh÷ng yÕu tè g©y bÖnh kÓ trªn t¹o 1 ¸p lùc lín ë èng tiªu hãa. KÕt qu¶ lµ lµm t¨ng nhu ®éng ruét dÉn ®Õn hiÖn t­îng tiªu ch¶y. §Çu tiªn tiªu ch¶y lµ hiÖn t­îng phßng vÖ nh»m ®Èy t¸c nh©n cã h¹i ra ngoµi. Song do nguyªn nh©n kh«ng ngõng ph¸t triÓn ®· kÝch thÝch g©y tæn th­¬ng niªm m¹c, tiªu ch¶y sau cã h¹i. Theo t¸c gi¶ §µo Träng §¹t (1979) vµ §µo ThÞ B¨ng T©m ( 1987): Lîn con ®i ngoµi nhiÒu lÇn dÉn ®Õn mÊt n­íc g©y rèi lo¹n chøc n¨ng sinh lý, tiªu hãa, hÊp thu cña èng tiªu hãa. Do ®ã bÞ rèi lo¹n tiªu hãa dÉn ®Õn rèi lo¹n c©n b»ng cña hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét, vi khuÈn cã h¹i lªn men g©y thèi nhanh . Song song víi sù ph¸t triÓn vÒ sè l­îng cña vi khuÈn th× ®éc tè do vi khuÈn tiÕt ra còng t¨ng lªn. §éc tè vµo m¸u qu¸ nhiÒu lµm rèi lo¹n c¬ n¨ng gi¶i ®éc cña gan vµ qu¸ tr×nh läc th¶i cña then ( theo Hå V¨n Nam,1982). Qua rÊt nhiÒu nghiªn cøu ta thÊy cã rÊt nhiÒu yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn triÓn cña bÖnh nh­: Nh÷ng tæn th­¬ng ®­êng ruét, c¸c phñ t¹ng do E.coli g©y ra hoÆc nh÷ng ®iÒu kiÖn cho phÐp E.coli x©m nhËp víi sè l­îng ®ñ nhiÒu ®Ó g©y bÖnh, nh­ng tËp trung ë hai ®Æc ®iÓm chÝnh sau: * Nh÷ng chñng E.coli g©y ¶nh h­ëng ®Õn nh÷ng lîn con th«ng qua: - Trùc tiÕp x©m nhËp ®­êng tiªu hãa phÝa trªn ruét non cña nh÷ng lîn kh«ng cã miÔn dÞch vµ g©y ra nhiÔm khuÈn m¸u. - TÊn c«ng cña hÖ l«ng nhung (nhung mao). Nh÷ng E.coli s¶n sinh ra ®éc tè b¸m ch¾c trªn hÖ l«ng nhung, t¨ng sinh vµ sinh s¶n ®éc tè. Nh÷ng ®éc tè nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp lªn mµng sinh s¶n cña tÕ bµo cña c¸c tÕ bµo niªm m¹c ruét, g©y rèi lo¹n chøc n¨ng trao ®æi chÊt cña c¸c tÕ bµo nµy, ®Æc biÖt trao ®æi n­íc, c¸c chÊt ®iÖn gi¶i. - S¶n sinh ra c¸c ®éc tè ruét (Enterotoxin). Nh÷ng E.coli s¶n sinh ra ®éc tè b¸m ch¾c nªn hÖ l«ng nhung, t¨ng sinh s¶n sinh ®éc tè. Nh÷ng ®éc tè nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp lªn mµng tÕ bµo cña c¸c mµng tÕ bµo niªm m¹c ruét, g©y rèi lo¹n chøc n¨ng trao ®æi chÊt cña c¸c tÕ bµo nµy, ®Æc biÖt trao ®æi n­íc, c¸c chÊt ®iÖn gi¶i... - Sù sinh s«i cña E.coli g©y bÖnh ®Õn mét l­îng nhÊt ®Þnh trong ruét, khi c¬ chÕ phßng hé cña lîn con ch­a ®­îc hoµn thiÖn, stress lµ yÕu tè lµm gi¶m kh¶ n¨ng phßng vÖ cña con vËt. - Nh÷ng yÕu tè di truyÒn. - Nång ®é axit trong d¹ dµy. - Sù thay ®æi hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét. - Nh÷ng kh¶ n¨ng phßng hé kh«ng ®Æc hiÖu cña s÷a ®Çu. - Kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu. - NhiÔm nh÷ng c¸c bÖnh kh¸c ( Rotavirut, virut g©y bÖnh Øa ch¶y, c«n trïng...). - M«i tr­êng vµ c¸c yÕu tè qu¶n lý. 8. TriÖu chøng l©m sµng BÖnh cña lîn con theo mÑ xuÊt hiÖn ë d¹ng nhiÔm trïng E.coli, nhiÔm ®éc ruét vµ cã thÓ x¶y ra ë thÓ qu¸ cÊp tÝnh vµ m·n tÝnh. Thêi gian ñ bÖnh tõ vµi giê ®Õn mét ngµy. Lîn sinh ra cã thÓ m¾c bÖnh ngay trong vßng 12 - 24h sau khi sinh vµ cã thÓ g©y ra chÕt toµn ®µn do nhiÔm trïng huyÕt cÊp tÝnh trong vßng 48h. BÖnh xuÊt hiÖn rÊt nhanh víi c¸c triÖu chøng ®iÓn h×nh l©m sµng sau: Lîn Øa ch¶y d÷ déi, ph©n mµu tr¾ng vµ sau lµ mµu xanh, tïy theo løa tuæi, lîn con Øa ch¶y nhiÒu lÇn nªn hËu m«n ®á, ®u«i, kheo ch©n dÝnh ®Çy ph©n. Tû lÖ m¾c bÖnh cao sau nh÷ng ngµy m­a rÐt, Èm ­ít vµ nhiÖt ®é thay ®æi ®ét ngét. Lîn gÇy sót nhanh, bó kÐm ®Õn bá bó, ñ rò, ®i l¹i kh«ng v÷ng, n«n ra s÷a ®«ng ch­a tiªu, niªm m¹c m¾t, miÖng, hËu m«n tr¾ng nhît, ph©n láng mµu vµng hay tr¾ng xanh, nh·o n¸t vµ cã mïi tanh kh¾m. Lîn yÕu rÊt nhanh, nÕu kh«ng ®iÒu trÞ kÞp thêi lîn con yÕu dÇn, l«ng xï, ®Ýt nhän, l­ng cong, c¬ kÐm ph¸t triÓn khã ®øng dËy. Lîn cã thÓ bÞ ®i kiÕt (Ph©n nh·o cã lÉn m¸u), da mÊt tÝnh ®µn håi do mÊt n­íc nhiÒu tû lÖ tö vong cao: 40 -70% thËm chÝ 100%. Lîn bÖnh cã thÓ r¬i vµo tr¹ng th¸i h«n mª, h« hÊp chÕt, Øa ch¶y vµ b¹i huyÕt ë s¬ sinh në ra ngay trong ë lîn võa ®Î tõ 12 giê ®Õn 5 ngµy tuæi, tû lÖ con s¬ sinh m¾c bÖnh cã thÓ lªn tíi 70 - 100%. Tû lÖ chÕt do b¹i huyÕt cã thÓ lªn tíi 100% do Øa ch¶y ®¬n thuÇn kho¶ng 70% trong vµi ngµy ®Çu võa s¬ sinh. Tû lÖ lîn cã thÓ gi¶m 10% ë ®µn lîn bÖnh trªn 2 tuÇn tuæi. Lîn con bÞ m¾c bÖnh Colibacillosis cã nh÷ng triÖu chøng l©m sµng nh­ trªn ta cã thÓ gi¶i thÝch theo c¬ chÕ sinh bÖnh nh­ sau: Khi E.coli ë trong ®­êng tiªu hãa, nã sÏ tiÕt ra c¸c ®éc tè h­íng ruét g©y rèi lo¹n sinh lý c¸c tÕ bµo ruét lµm c¸c tÕ bµo nµy tiÕt ra mét l­îng lín vÒ n­íc vµ chÊt ®iÖn ph©n theo h­íng ¸nh s¸ng ®­êng ruét, cho lªn dÉn ®Õn hiÖn t­îng tiªu ch¶y, ph©n láng mÇu tr¾ng vµng cã lÉn bät khÝ. Do bÞ mÊt n­íc nhiÒu cho lªn lîn èm bÞ kh¸t n­íc dÉn ®Õn rèi lo¹n trong c¬ thÓ. Tïy theo møc ®é bÞ nhiÔm mµ cã thÓ chÕt tõ 20 – 80 % sè con èm. Khi lîn bÞ bÖnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng: - Rèi lo¹n chøc n¨ng tiªu hãa, hÊp thu. - Rèi lo¹n chøc n¨ng c©n b»ng cña hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét. - Rèi lo¹n c©n b»ng n­íc vµ chÊt ®iÖn gi¶i do bÞ tiªu ch¶y nhiÒu, lîn con trong t×nh tr¹ng nhiÔm ®éc,trôy tim m¹ch vµ chÕt. 9. Sù tiÕn triÓn cña bÖnh Colibacillosis - Giai ®o¹n ®Çu lîn ñ rò, bó kÐm hoÆc bá bó, l«ng xï, da kh« x¸m. Giai ®o¹n nµy lîn ch­a Øa ph©n tr¾ng mµ th­êng cã mÇu ®en, h¬i t¸o, lîn Øa khã kh¨n Giai ®o¹n nµy kÐo dµi kho¶ng 1 – 2 ngµy. - Giai ®o¹n thø hai, ph©n tõ h¬i t¸o chuyÓn sang sÒn sÖt, cã mµu tr¾ng hoÆc mµu x¸m tr¾ng. Ph©n nµy cµng láng h¬n, trong ph©n cã nh÷ng h¹t s÷a ch­a tiªu, læn nhæn vµ cã nhiÒu bät khÝ, cã nh÷ng tr­êng hîp míi m¾c ®Õn ngµy thø 3 ph©n ®· lo·ng nh­ n­íc, th¸o tung tãe. Lóc nµy lîn con mÊt n­íc nÆng. - Giai ®o¹n d÷ déi, nÕu lîn kh«ng ®­îc ®iÒu trÞ kÞp thêi bÖnh sÏ chuyÓn sang giai ®o¹n lµnh bÖnh, ph©n sÏ chuyÓn tõ mµu tr¾ng x¸m sang mµu x¸m ®en, ph©n ®Æc dÇn thµnh khu©n nh­ ph©n lîn kháe. Sau khi ®­îc ®iÒu trÞ khái bÖnh, lîn con håi phôc rÊt chËm, lµm cho lîn cßi cäc, chËm lín mÆc dï lîn vÉn bó b×nh th­êng. 10. BÖnh tÝch Khi mæ kh¸m bÖnh sóc ta thÊy lîn con mÊt n­íc nÆng niªm m¹c nhît nh¹t. BÖnh tÝch chñ yÕu ë xoang bông, ruét non bÞ viªm, kÌm theo xuÊt huyÕt, m¹ch m¸u mµng treo ruét s­ng, mÒm, phñ 1 líp nhÇy, cã nhiÒu d¹ng xuÊt huyÕt kh¸c nhau. Trong d¹ dµy cã chøa nh÷ng côc s÷a ch­a tiªu vµ nh÷ng nèt ®en trªn thµnh do nh÷ng ®¸m nhåi m¸u. Ruét chøa mét sè chÊt láng ®Æc sÖt vµng nh¹t, cã mïi chua. Ruét c¨ng phång ®Çy h¬i, ruét non ch­íng, gi·n to vµ xuÊt huyÕt, viªm m¹c ruét bÞ ho¹i tö tõng ®¸m. Trong ruét giµ cã thÓ thÊy tõng ®¸m m¸u, gan bÞ tho¸i hãa mµu ®Êt sÐt, s­ng, tói mËt c¨ng vµ dµi do chøa ®Çy mËt. L¸ch kh«ng s­ng, mÒm, bãc líp vá thÊy xuÊt huyÕt. Tim to, c¬ tim mÒm, d­íi th­îng t©m m¹c ®«i khi thÊy xuÊt huyÕt, chÊt chøa trong ®­êng ruét láng, cã mÇu vµng. X¸c chÕt gÇy, hãp, bông kh«. Nh÷ng tr­êng hîp chÕt qua ®ªm phÇn bông th­êng cã mµu ®en do qu¸ tr×nh ho¹i tö g©y lªn. 11. BiÖn ph¸p phßng vµ trÞ bÖnh 11.1. BiÖn phÊp phßng bÖnh: Phßng bÖnh bao giê còng lµ biÖn ph¸p hµng ®Çu vµ chñ yÕu. BiÖn ph¸p chñ yÕu lµ gi¶m bít t¸c ®éng xÊu cña ngo¹i c¶nh lªn c¬ thÓ gia sóc non, lµm n©ng cao søc kháe cô thÓ lµ: VÖ sinh chuång tr¹i, ®¶m b¶o chÕ ®é ¨n uèng cho lîn mÑ vµ lîn con. Lîn mÑ trong thêi kú cã chöa ph¶i ®­îc ch¨m sãc, nu«i d­ìng tèt, khÈu phÇn ¨n cho lîn mÑ ph¶i ®Çy ®ñ thµnh phÇn dinh d­ìng vitamin, kho¸ng bæ sung Fe2+ ®Ó chèng thiÕu m¸u. TËp cho lîn con vËn ®éng, nu«i lîn con trong ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ thêi tiÕt, khÝ hËu. Lîn con ph¶i ®­îc chèng nãng, chèng Èm, chèng nhiÔm l¹nh vµ c¸c t¸c ®éng ®ét ngét kh¸c cho c¬ thÓ. Tõ c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña c¸c c¬ chÕ sinh bÖnh kÓ trªn, viÖc phßng trÞ ph©n tr¾ng nh­ lîn con hiÖn nay cßn gÆp nhiÒu nan gi¶i: Theo NguyÔn ThÞ Néi cïng c¸c céng t¸c viªn (1978) ®· dïng vaccine ®­îc chÕ t¹o tõ c¸c chñng E.coli g©y bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ph©n lËp ë ®Þa ph­¬ng thuéc c¸c serotyp O143, O147, O141, O149, O129, O138, O127, O115, O8 ... ChÕ ë d¹ng v« ho¹t tiªm cho lîn mÑ 1-2 lÇn tr­íc khi ®Î ®Ó phßng bÖnh cho lîn con th«ng qua miÔn dÞch ®­îc h×nh thµnh tõ s÷a mÑ, nhÊt lµ s÷a ®Çu. Ph¹m Gia Linh (1980) ®· dïng lß s­ëi ®Ó chèng l¹nh cho lîn con trong giai ®o¹n bó s÷a ®· cã kÕt qu¶ tèt trong viÖc phßng lîn con m¾c bÖnh Øa ch¶y, bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng. §Ó chèng Stress l¹nh, Èm, cho lîn con s¬ sinh. Sö An Ninh vµ céng sù (1981) dïng ACTH liÒu 0,125mg/con kÕt hîp víi Presnisolon 2,5mg/con phßng bÖnh Øa ch¶y ë lîn con theo mÑ. T¹o miÔn dÞch cho c¬ thÓ ®Ó phßng bÖnh Øa ch¶y ph©n tr¾ng tõ s¬ sinh ®Õn 3 tuÇn tuæi b»ng c¸ch cho lîn con bó s÷a ®Çu ngay ®Ó tiÕp nhËn kh¸ng thÓ tõ c¬ thÓ mÑ (IgA, IgM, IgG) kh¸ng thÓ trong s÷a ®Çu sÏ kh«ng ®­îc hÊp thu trong ruét lîn con mµ trùc tiÕp t¸c ®éng vµo hÖ vi sinh vËt ë ®­êng ruét. Lîn con trong qu¸ tr×nh theo mÑ th­êng cã biÓu hiÖn thiÕu m¸u do thiÕu Fe dÉn ®Õn ¶nh h­ëng ®Õn søc ®Ò kh¸ng. Do ®ã lîn con th­êng bÞ rèi lo¹n tiªu hãa dÉn tíi m¾c bÖnh Øa ch¶y, ph©n tr¾ng lîn con. ChÝnh v× vËy ph¶i bæ xung Ferrum 10% + B12 cho lîn con ®Ó ®Ò phßng thiÕu m¸u, suy dinh d­ìng vµ bÖnh ®­êng ruét. ë lîn con trong giai ®o¹n bó s÷a, c¸c bé phËn trong c¬ thÓ ch­a ®­îc hoµn chØnh do ®ã chøc n¨ng cßn ch­a ®­îc ®Çy ®ñ nhÊt lµ ®­êng tiªu hãa nh­ dÞch vÞ d¹ dµy cã rÊt Ýt hoÆc ch­a tiÕt cho nªn kh¶ n¨ng tiªu hãa thøc ¨n kÐm, dÔ g©y bÖnh tiªu ch¶y. ChÝnh v× vËy ta cÇn ph¶i phßng bÖnh ph©n tr¾ng lîn con b»ng c¸ch nhá vµo miÖng vµi giät kh¸ng sinh. Trong dung m«i axit sÏ lµm gi¶m tû lÖ Øa ch¶y cho lîn con. T¸c gi¶ Lª V¨n Tµo vµ céng sù (1995) dïng 7 gièng E.coli ®· x¸c ®Þnh ®­îc yÕu tè g©y bÖnh K88, EXT, IHg vµ chÕ t¹o vaccine chÕ d¹ng Bacterin. Dïng vaccine sö dông t¹i Thanh Hãa, kÕt qu¶ cho thÊy tû lÖ viªm ®­êng ruét Øa ch¶y ph©n tr¾ng thÊp h¬n so víi l« ®èi chøng. 11.2. BiÖn ph¸p trÞ bÖnh HiÖu qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng ®· thu hót ®­îc sù quan t©m cña nhiÒu nhµ khoa häc, ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ øng dông c¸c ph¸c ®å ®iÒu trÞ kh¸c nhau trong viÖc ®iÒu trÞ bÖnh. Theo Ph¹m Gia Ninh (1976) ®· dïng c¸c thuèc kh¸ng sinh Sulfamid Fuaonidon vµ c¸c d­îc liÖu cã Phytoncid ®Ó ch÷a bÖnh nh­ng kh«ng cã c¬ së khoa häc kh¸c nhau. NguyÔn V¨n Ng÷ (1976,1982) cho lîn uèng Subcolac ®Ó bæ sung thªm vi sinh vËt cã lîi cho ®­êng tiªu hãa ®Ó c¹nh tranh lÊn ¸t vi khuÈn cã h¹i. Theo NguyÔn Nh­ Viªn (1976) ®· nghiªn cøu thµnh c«ng chÕ phÈm Bacilolous SubTilis b»ng c¸ch cÊy vi khuÈn Baccilluss Subtilis vµo m«i tr­êng ®Ëu t­¬ng, c¸m g¹o, n­íc d©u ng«. §Ó ®­îc mét dung dÞch, theo t¸c gi¶ trong ®ã hµm l­îng Sublis cã thÓ h¹n chÕ vi khuÈn G(-) vµ vi khuÈn G(+). C¸c chÕ phÈm Bacillus SubTilis cña NguyÔn Nh­ Viªn - theo «ng c¸c chÕ phÈm nµy ph¶i b¶o ®¶m ë nhiÖt ®é tõ 0 - 40C trong b×nh kÝn cã thÓ l©u trong vßng 4 - 4,5 th¸ng mµ kh«ng thay ®æi tÝnh chÊt kh¸ng sinh. C¸c chÕ phÈm nµy dïng ®Ó ®iÒu trÞ ®­îc bÖnh viªm ruét Øa ch¶y ë gia sóc non vµ ph©n tr¾ng lîn con. C¸c t¸c gi¶ Hå §×nh Chóc, NguyÔn V¨n H¹nh, §Æng ThÕ Huynh vµ NguyÔn VÜnh Ph­íc (1978) dïng kh¸ng sinh ®iÒu trÞ Øa ch¶y ë lîn con nh­ Chlocid, Oremicin, Tetramucin víi liÒu 40mg/kg P trong vßng 4 ngµy liÒn. Còng cã thÓ dïng Sulfaguanidin hoÆc dïng Sufathialin, Sulfameain tõ 1-3g/ngµy trong 3 - 4 ngµy liÒn tû lÖ khái bÖnh nªn tíi 70 - 100%. Tuy nhiªn nÕu dïng nhiÒu vµ kÐo dµi lµm cho lîn con suy dinh d­ìng, cßi cäc, chËm lín. HiÖn nay trªn thÞ tr­êng cã rÊt nhiÒu lo¹i thuèc kh¸ng sinh ®iÒu trÞ bÖnh ë lîn con nh­ KCND, Colistin - 3%, Norfacoli, EnrofloxT.... Nh­ng trong ®ît thùc tËp nµy em ®· sö dông hai lo¹i thuèc ®ã lµ Otamix. AC vµ Ampisur ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. §èi víi Octamix AC cã nh÷ng thµnh phÇn vµ c«ng thøc nh­ sau: - Thµnh phÇn: Trong 1kg s¶n phÈm chøa: Colistin: 400triÖu UI. Amoxycillin: 100g. - §Æc tÝnh kü thuËt. Amoxycillin lµ thuèc kh¸ng sinh míi thuéc nhãm B-lactym cã t¸c dông diÖt khuÈn ®èi víi c¸c vi khuÈn G(-), G(+) vµ Mycopasma nh­ Streptomycocu, E.coli, PasterellaSpp... Amoxycillin dÔ dµng hÊp thu qua ®­êng tiªu hãa h¬n Ampicillin mÆc dï trong ruét vÉn cßn chøa thøc ¨n. Colistinlaf thøc ¨n míi cã nguån tõ protein thuéc nhãm polymicin cã kh¶ n¨ng tiªu diÖt hÕt vi khuÈn G(-) nh­ E.coli, Salmonella Spp... cã kh¶ n¨ng ng¨n ngõa vµ ®iÒu trÞ bÖnh tiªu ch¶y do nhiÔm trïng, ngoµi ra rÊt hiÕm gÆp ®iÒu kiÖn nhên thuèc. Khi kÕt hîp hai lo¹i thuèc nµy, tÝnh diÖt khuÈn cña hai lo¹i thuèc ®­îc t¨ng c­êng do cã sù t­¬ng thÝch gi÷a hai lo¹i thuèc, t¹o ra cho Octamix. AC hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cao ®èi víi c¸c bÖnh nhiÔm trïng nãi chung. - C«ng dông phßng vµ trÞ bÖnh ®­êng h« hÊp nh­ CRD, Cozyza....bÖnh ®­êng tiªu hãa nh­ Øa ch¶y do Samonella, E.coli... chèng stress do chñng vaccine, c¾t mæ hoÆc di chuyÓn ë gµ thÞt, gµ ®Î, ngan, vÞt, chim vµ c¸c lo¹i gia cÊm kh¸c. Phßng vµ trÞ bÖnh tiªu ch¶y trªn lîn do E.coli, Samonella... - LiÒu dïng: Trªn gµ + phßng bÖnh: 1g trong 4lÝt n­íc uèng, dïng trong 3-5 ngµy. + §iÒu trÞ: 1g trong 2lÝt n­íc uèng, dïng liªn tôc trong 3-5 ngµy. Trªn lîn + phßng bÖnh:1g/20kg P. + §iÒu trÞ: 1g/10kg P. - Nhµ s¶n xuÊt: Macrophar CompanyLimited. NhËp khÈu bëi: C«ng ty TNHH VËt T­ Thó y TiÕn Thµnh. IV. T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n­íc Phßng vµ trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con (Colibacilosis) ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi nghiªn cøu, ®Ò cËp ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò nh­: B¶n chÊt vi khuÈn g©y bÖnh, c¸c ®Æc tÝnh cÊu tróc cña vi khuÈn, ®Æc tÝnh kh¸ng nguyªn, cÊu tróc kh¸ng nguyªn, tÝnh kh¸ng thuèc s¶n xuÊt vaccine vµ vÊn ®Ò phßng trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con... §· s¶n xuÊt ra mét sè chÕ phÈm vaccine phßng bÖnh ë mét sè n­íc trong ®ã cã kh¸ng thÓ K.T.E cña ViÖt Nam do C«ng ty cæ phÇn d­îc vµ vËt t­ thó y Trung ¦¬ng (Hanvet) s¶n xuÊt. Theo nhiÒu t¸c gi¶ th× kh¸ng sinh Neomycin cã hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ næi bËt cho lîn uèng víi liÒu tõ 10-20UI/kgTT trong vßng 3 ngµy. Víi kh¸ng sinh kh¸c nªn dïng Oxytetreclin, Dibiomycin víi liÒu tõ 500 - 1000UI/kgTT trong liÖu tr×nh phèi hîp. GÇn ®©y t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam ®· bµy b¸n c¸c chÕ phÈm Colistin cña h·ng Mei cña NhËt, Anh, chÕ phÈm cã t¸c dông phßng bÖnh vµ kÝch thÝch t¨ng träng. Ngoµi ra cßn cã c¸c lo¹i thuèc ®iÒu trÞ Øa ch¶y cho lîn con do c¸c c«ng ty thó y trong n­íc s¶n xuÊt nh­: Hanoxylin, LA, K.C.N.D, Kanqamycin, Genta-tylo... tuy vËy, bÖnh tiªu ch¶y do E.coli g©y ra vÉn ®ang cßn lµ vÊn ®Ò thêi sù cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam ®· vµ ®ang ®­îc nghiªn cøu. 1. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n­íc ë ViÖt Nam bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng th­êng xuyªn x¶y ra kh«ng chØ ë c¸c hé ch¨n nu«i gia ®×nh mµ cßn x¶y ra ë nh÷ng c¬ së ch¨n nu«i tËp trung. Tû lÖ m¾c bÖnh rÊt cao tõ 60 - 100% lµm cho lîn cßi cäc, chËm lín vµ cã thÓ bÞ chÕt lµm ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng xuÊt chung cña ®µn lîn. §èi víi lîn con theo mÑ th× bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm phæ biÕn. Theo c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i c¸c n«ng tr­êng tØnh Thanh Hãa, thÊy tû lÖ lîn con sinh ra m¾c bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng vµ chÕt vµo n¨m 1961 lµ 74%. T¹i n«ng tr­êng Xu©n Mai, th¸ng 3 n¨m 1982 cã 18 ®µn lîn con ®ang bó th× ®Òu bÞ bÖnh, tû lÖ chÕt lµ 50%. Trong hai bÖnh chÝnh mµ lîn con theo mÑ th­êng hay m¾c ph¶i lµ bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng chiÕm 80% vµ bÖnh viªm phæi chiÕm 13%. Do ®ã ®· cã rÊt nhiÒu t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu vÒ bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng. N¨m 1963 NguyÔn L­îng, Hoµng Ngäc Thóy, NguyÔn Thu Cóc ®· ph©n lËp ®­îc 5 serotyp E.coli g©y bÖnh Øa ch¶y ë lîn con lµ O55, O111, O26, O86 vµ O119. Cïng n¨m vÖ sinh dÞch tÕ Hµ Néi ph©n tÝch ë lîn con Øa ch¶y thÊy Salmonella Typhyeurium vµ Salmonella Choleacsuir. N¨m 1963 NguyÔn V¨n L­îng ë tr­êng trung cÊp N«ng L©m Trung ¦¬ng còng ®· ph©n lËp ®­îc hai chñng E.coli lµ O11B4 vµ O125B5 mµ t¸c gi¶ cho lµ nguyªn nh©n g©y bÖnh. T¸c gi¶ Tó Quang Ngäc (1964) theo dâi t¹i mét sè n«ng tr­ßng vµ tr¹i ch¨n nu«i tËp trung (1961,1963) ®· nhËn xÐt vÒ ®iÌu kiÖn ph¸t sinh bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Thêi gian nµo Èm ®é cao, bÖnh ph¸t triÓn nhiÒu cho nªn chuång b»ng ®Êt vµ s©n ch¬i réng r·i th× h¹n chÕ rÊt nhiÒu ®Õn sù ph¸t triÓn cña bÖnh. C¸c t¸c gi¶ Ngäc Anh vµ Ph¹m Kh¾c HiÕu (1977) trong bµi “HiÖu qu¶ sö dông Chloram phenicol, NTrofusamr Tin, Neomycin” cã t¸c dông nhanh víi E.colivµ cã t¸c dông ®iÒu trÞ tèt. C¸c t¸c gi¶ còng ®Ò nghÞ nªn dïng Furazonidon vµ dÉn xuÊt cña Ntrofusamr Tin vµ gi¸ thµnh rÎ h¬n. Theo Hïng Cao (1962) bÖnh ph©n tr¾ng lîn con g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho c¸c c¬ së ch¨n nu«i ë khu tù trÞ ViÖt B¾c. T¸c gi¶ NguÔn Xu©n BÝnh trong cuèn “§iÒu trÞ bÑnh Heo n¸i, heo con,heo thÞt” (1973) nªu Dextran- Fe cã thÓ cã t¸c dông phßng chèng bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. T¸c gi¶ §µo Träng §¹t (1986) cho biÕt lîn con th­êng gÆp ë lîn míi sinh trong giai ®o¹n tõ 1-21 ngµy tuæi tû lÖ m¾c bÖnh nµy cao nhÊt cã thÓ lªn tíi 100%. C¸c hé ch¨n nu«i nhá lÎ tû lÖ nµy m¾c kh¸ cao tõ 43,4 - 66%. T¸c gi¶ TrÞnh Th¸i Nguyªn (1994) trong bµi ”So s¸nh hiÖu qu¶ dïng thuèc ND3 vµ thuèc t©n d­îc Chloram phenicol vÒ mäi mÆt phßng vµ trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con,®iÒu trÞ dÔ, gi¸ thµnh rÎ, tû lÖ khái cao". T¸c gi¶ TrÇn ThÞ H¹nh (1994) t×m thÊy E.coli, Salmonella Cl– fefringens trong bét c¸, thøc ¨n hçn hîp vµ cho r»ng ®©y lµ nguyªn nh©n g©y Øa ch¶y. T¸c gi¶ Ph¹m §×nh Th¾m (1996) nhÊt thiÕt lîn míi s¬ sinh ph¶i bó s÷a ®Çu ®Ó gióp cho chóng cã søc ®Ò kh¸ng chèng bÖnh tËt. Trong s÷a ®Çu cã Albumin vµ Globulin cao h¬n s÷a th­êng ®©y lµ chÊt chñ yÕu cho lîn con cã søc ®Ò kh¸ng cao. V× thÕ cÇn chó ý cho lîn con bó s÷a ®Çu trong 3 ngµy ®Çu. T¸c gi¶ Lª V¨n Ph­íc (1997) trong bµi ” ¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é vµ Èm ®é kh«ng khÝ ®Õn tû lÖ lîn con m¾c bÖnh ph©n tr¾ng”. T¸c gi¶ ®· nªu nªn tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con theo sù biÕn ®æi cña nhiÖt ®é trung b×nh, thay ®æi theo th¸ng trong n¨m, c¸c t­¬ng quan thuËn víi nhiªt ®é vµ t­¬ng quan nghÞch víi nhiÖt ®é kh«ng khÝ. Do ®ã ®Ó h¹n chÕ bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng, ngoµi c¸c biÖn ph¸p vÒ dinh d­ìng, thó y cßn ®¶m b¶o chÕ ®é khÝ hËu chuång nu«i thÝch hîp. T¸c gi¶ Tr­¬ng L¨ng (H­íng dÉn ®iÒu trÞ c¸c bÖnh th­êng gÆp ë lîn-NXB §µ N½ng, 1977) ®· nªu lªn thêi ®iÓm nµo Èm ®é cao, bÖnh ph¸t triÓn nhiÒu vµ tû lÖ m¾c bÖnh ë c¸c c¬ së ch¨n nu«i vïng trung du miÒn nói Ýt,thêi gian m¾c bÖnh Ýt h¬n so víi vïng ®ång b»ng. T¸c gi¶ cßn ®Ò cËp tíi mét sè thuèc cã t¸c dông tèt trong viÖc ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con nh­ Chloram phenicol (50mg/kg P) Tetracillin (50mg/kg P) víi Sulfanida ®Ó cho uèng. Ngoµi ra cßn mét sè kh¸ng sinh cã nguån gèc th¶o méc còng cã thÓ ®iÒu trÞ bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng. T¸c gi¶ Ph¹m Kh¾c HiÕu vµ Bïi ThÞ Tho (1996) ®· t×m ra tÝnh kh¸ng nguyªn cña E.coli ®èi víi mét sè kh¸ng sinh th­êng dïng ®· t¨ng lªn rÊt nhiÒu. C¸c t¸c gi¶ ®Ò nghÞ h¹n chÕ sö dông Tetracylin, Streptomycin, Chloram phenicol trong ®iÒu trÞ. T¸c gi¶ TrÇn C«ng Khanh (1983) trong bµi ” ¶nh h­ëng cña thuèc nam Bexulin ®èi víi bÖnh ph©n tr¾ng lîn con”. T¸c gi¶ ®· nªu dïng thuèc nam ch÷a bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Qua thÝ nghiÖm t¸c gi¶ kÕt luËn thuèc Bexulin cã t¸c ông khái tíi 80%, thuèc cã t¸c dông phßng bÖnh nh­ ng¾n, cho uèng thuèc lµm nhiÒu lÇn nªn ¸p dông ë nhiÒu c¬ së lín. Trong bµi ” T×m hiÓu thªm vÒ nguyªn nh©n g©y bÖnh ë lîn con vµ s¬ bé ®¸nh gi¸ t¸c dông ®iÒu trÞ cña hai loai thuèc vi sinh vËt sèng subcolac, hai t¸c gi¶ Vò V¨n Ng­ vµ NguyÔn H÷u Nh· cho r»ng bÖnh ph©n tr¾ng lîn con lµ do l¹c khuÈn vµ ch÷a b»ng c¸ch cho uèng vi sinh vËt sèng Subcolac cã hiÖu qu¶ tèt vµ ®iÒu chØnh hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét, võa cung cÊp mét sè men tiªu hãa . T¸c gi¶ Lý ThÞ Liªn Khai, Cï H÷u Phóc (1999) kÕt qu¶ ph©n lËp E.coli vµ Slamonella ë l¬n m¾c bÖnh tiªu ch¶y, x¸c ®Þnh mét sè ®Æc tÝnh sinh vËt, hãa häc cña chñng ph©n lËp. T¹p chÝ KHKT thó y.Sè 1. T¸c gi¶ Lª V¨n T¹o, Kh­¬ng BÝch Ngäc, NguyÔn ThÞ Vui, §µo ThÞ B¨ng T©m (1993) nghiªn cøu chÕ t¹o vaccnice E.coli cho uèng phßng bÖnh Øa ch¶y ph©n tr¾ng lîn con. T¹p chÝ KHCN vµ QLKT.TR.234-235. T¸c gi¶ TrÞnh Quang Tuyªn (2006). X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè g©y bÖnh cña E.coli trong viÖc tiªu ch¶y vµ phï ®Çu ë lîn con ch¨n nu«i tËp trung. LuËn ¸n tiÕn sÜ n«ng nghiÖp. “ KÕt qu¶ nghiªn cøu x¸c ®Þnh ®éng lùc c¸c chñng E.coli ph©n lËp ®­îc g©y bÖnh tiªu ch¶y ë lîn con theo mÑ” t¹i tØnh VÜnh Phóc cña NguyÔn Quang Tuyªn vµ céng sù theo t¹p chÝ KHKT ch¨n nu«i. Sè 1 [107]- 2008. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu n­íc ngoµi Theo Akovach vµ L.Biro (Nga) n¨m 1983 ®· ch÷a bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng b»ng c¸ch cho uèng Histamin 3 lÇn trong ngµy liªn tôc víi liÒu 5mg/con. C¸c t¸c gi¶ Nga B.Borkovxha - Opchka vµ Natraxki (1973). X¸c ®Þnh r»ng c¶n ph¸ m¹nh nhÊt sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn E.coli lµ Fuaolidon. T¸c gi¶ Lutter (1973) th«ng b¸o 0gramin (5g/con) cho uèng cã t¸c dông tèt. T¸c gi¶ l­u ý r»ng khi sö dông kh¸ng sinh ph¶i cã kÕ ho¹ch chÆt chÏ. Theo tµi liÖu cña t¸c gi¶ P.X Masaisen (1576) t¸c gi¶ ®· sö dông Colibar tøc E.coli sèng chñng M17 cã tÝnh ®èi kh¸ng víi nhiÒu lo¹i vi khuÈn, cho lîn ¨n 2 liÒu 250ml, trong vßng 14 ngµy, cã hiÖu lùc ®Æc biÖt trong kú cai s÷a lîn con. Theo J selve khi nghiªn cøu vÒ yÕu tè stress cã hai t¸c ®éng lªn c¬ thÓ lîn con g©y bÖnh ph©n tr¾ng, «ng cho r»ng nhiÖt ®é vµ Èm ®é lµ nh÷ng t¸c nh©n quan träng t¸c ®éng vµo c¬ thÓ ®éng vËt dÔ g©y ra c¬ chÕ bÖnh sinh lý, nghÜa lµ sù t­¬ng thÝch gi÷a c¬ thÓ ®éng vËt vµ ngo¹i c¶nh kh«ng cßn, tõ ®ã lµm ph¸t sinh bÖnh. Theo nghiªn cøu cña A.N.K. Kavesnhixki th× lîn con tr­íc 1 th¸ng tuæi th× hoµn toµn kh«ng cã HCl tù do, lóc nµy l­îng axit tiÕt ra Ýt vµ nã nhanh chãng liªn kÕt víi dÞch nhÇy (niªm m¹c). V× vËy thiÕu axit HCl lµ 1 ®Æc ®iÓm quan träng trong tiªu hãa cña lîn con. Theo wihing (1964) ë §øc khi lµm thÝ nghiÖm víi lîn con bó s÷a Øa ph©n tr¾ng ë 30 trang tr¹i kh¸c nhau, «ng ®· ph©n lËp ®­îc E.coli dung huyÕt vµ kh«ng dung huyÕt ë ruét non vµ ruét giµ cã kh¸ng nguyªn K88 ®ãng vai trß quan träng trong bÖnh lîn Øa ph©n tr¾ng. Trªn ®©y lµ 1 sè c«ng tr×nh nghiªn cøu tiªu biÓu vÒ bÖnh ph©n tr¾ng cña lîn con ë trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®· ®­îc ¸p dông 1 c¸ch cã hiÖu qu¶ vµo trong thùc tÕ ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ®em l¹i kÕt qu¶ tèt. HiÖn nay c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ bÖnh ph©n tr¨ng lîn con vÉn cßn ®ang tiÕp tôc vµ ngµy cµng më réng ®Ó cung cÊp nhiÒu th«ng tin h÷u Ých h¬n n÷a vÒ viÖc nµy, gióp cho ng­êi ch¨n nu«i cã c¸ch phßng vµ trÞ bÖnh tèt h¬n, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n n÷a trong s¶n xuÊt ch¨n nu«i nãi riªng vµ trong t×nh h×nh kinh tÕ nãi chung. V. §èi t­îng- VËt liÖu – Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 1. §èi t­îng nghiªn cøu §©y lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt ®Ó thùc hiÖn mét chuyªn ®Ò khoa häc. Nh­ vËy ®èi t­îng chÝnh cña ®Ò tµi nµy bao gåm: §µn lîn con theo mÑ tõ 1-21 ngµy tuæi t¹i x· Yªn Tr¹ch huyÖn Cao Léc. Theo dâi bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con. Theo dâi hai lo¹i thuèc: Octamix.AC vµ Ampisur trong ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. 2. VËt liÖu nghiªn cøu VËt liÖu nghiªn cøu gåm 2 lo¹i Octamix.AC vµ Ampisur. 3. Néi dung nghiªn cøu BÖnh ph©n tr¾ng lîn con (Colibacillosis) lµ bÖnh truyÒn nhiÔm cÊp tÝnh bÖnh x¶y ra m¹nh nhÊt ë lîn con theo mÑ giai ®o¹n tõ 1-21 ngµy tuæi. V× vËy mµ em ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ giai ®o¹n 1-21 ngµy tuæi vµ sö dông 2 lo¹i thuèc Octamix. AC vµ Ampisur. * C¸c chØ tiªu theo dâi: - Theo dâi tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ tõng giai ®o¹n (tõng ®ît). - Theo dâi tû lÖ c¶m nhiÔm lîn con qua c¸c tuÇn tuæi. - Theo dâi kÕt qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con b»ng 2 lo¹i thuèc Octamix. AC vµ Ampisur . + Theo dâi sè con m¾c bÖnh. + Theo dâi sè con ®iÒu trÞ bÖnh, tû lÖ khái bÖnh. + Theo dâi sè con t¸i ph¸t vµ tû lÖ t¸i ph¸t. + Theo dâi sè con chÕt vµ tû lÖ chÕt. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu a. Bè trÝ thÝ nghiÖm: * Dông cô thÝ nghiÖm: - S¬n ®¸nh dÊu ( xanh methylen). - Sæ s¸ch ghi chÐp. - C¸c dông cô thó y nh­: B¬m kim tiªm, panh, kÑp... - Hai lo¹i thuèc dïng trong thÝ nghiÖm lµ: Octamix. AC vµ Ampiur. - ChuÈn bÞ thuèc: Dùa vµo sè con m¾c bÖnh qua kiÓm tra tõ ®ã tÝnh l­îng thuèc cÇn dïng. * ChuÈn bÞ thÝ nghiÖm: Theo dâi trªn c¸c ®µn lîn hiÖn t¹i cã vµ theo dâi sè l­îng lîn c¸i vµ hËu bÞ s¾p ®Î ®Ó bè trÝ thÝ nghiÖm cho thÝch hîp. B¶ng 01 B¶ng dù kiÕn bè trÝ thÝ nghiÖm: LÇn theo dâi Tû lÖ c¶m nhiÔm So s¸nh t¸c dông ®iÒu trÞ Sè con theo dâi (con) Sècon c¶m nhiÔm (con) Tû lÖ c¶m nhiÔm(%) Thuèc ®iÒu trÞ Sè con ®iÒu trÞ (con) Sè con khái bÖnh (con) Tû lÖ khái bÖnh (%) I. (14/3-8/4/2008) 150 Octamix AC 30 Ampisur 30 II. (9/4-30/4/2008) 150 Octamix AC 30 Ampisur 30 III. (1/5-31/5/2008) 150 Octamix Ac 30 Ampisur 30 §Ó tiÕn hµnh theo dâi chØ tiªu tû lÖ m¾c bÖnh theo thêi tiÕt khÝ hËu, em ®· tiÕn hµnh theo dâi ë tÊt c¶ lîn con ë ®é tuæi tõ s¬ sinh ®Õn 21 ngµy tuæi t¹i x· Yªn Tr¹ch trong th¸ng t­¬ng øng lµm 3 lÇn nh­: LÇn 1: Tõ 14/03-8/04/2008. LÇn2: Tõ 9/04-/30/05/2008. LÇn 3: Tõ 1/05-31/04/2008. b. Ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh ph©n tÝch kÕt qu¶: Tèng sè con m¾c qua tõng lÇn theo dâi vµ tÝnh tû lÖ c¶m nhiÔm qua tõng lÇn theo c«ng thøc. Tæng sè con m¾c bÖnh qua c¸c lÇn Tû lÖ c¶m nhiÔm = x 100% Tæng sè con theo dâi qua c¸c lÇn §Ó theo dâi chØ tiªu tû lÖ m¾c bÖnh ph©n tr¾ng qua c¸c ngµy tuæi em ®· chän mét sè ®µn lîn cã cïng ngµy sinh vµ lîn mÑ cã løa ®Î tõ 4 - 5 løa. Sau ®ã theo dâi sè con m¾c bÖnh Øa ph©n tr¾ng ë c¸c giai ®o¹n tuæi kh¸c nhau. C¸ch tÝnh: Ghi chÐp sè liÖu vµ tÝnh to¸n sè con m¾c bÖnh Tæng sè con con m¾c bÖnh Tû lÖ m¾c bÖnh(%) = x 100% Tæng sè con theo dâi Tæng sè con chÕt Tû lÖ chÕt(%)= x 100% Tæng sè con m¾c bÖnh X¸c ®Þnh hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña 2 lo¹i thuèc Octamix.AC vµ Ampisur b»ng ph­¬ng ph¸p ®èi chøng, so s¸nh chia l« lµ ®ång ®Òu sè con m¾c ë mçi lÇn theo dâi, ®ång ®Òu vÒ träng l­îng c¬ thÓ vµ c¸c ph­¬ng ph¸p nu«i d­ìng, ch¨m sãc. L« 1: §iÒu trÞ b»ng thuèc Octamix. AC. L« 2: §iÒu tri b»ng Ampisur. Theo dâi c¸c chØ tiªu sau: + Sè con ®iÒu trÞ (con). + Sè con ®iÒu trÞ khái (con). + Tû lÖ khái bÖnh (%). + Sè con t¸i nhiÔm (con). + Tû lÖ t¸i nhiÔm (%). + LiÖu tr×nh ®iÒu trÞ (ngµy). Theo dâi vµ ®iÒu trÞ nh÷ng con c¶m nhiÔm bÖnh b»ng c¸ch dïng Xanh methylen ®¸nh dÊu sau ®ã ghi chÐp vµo sæ theo dâi hµng ngµy. + C¸ch tÝnh. Tæng sè con nhiÔm bÖnh Tû lÖ c¶m nhiÔm (%) = x 100% Tèng sè con theo dâi Tû lÖ khái bÖnh Tû lÖ khái bÖnh(%)= x 100% Tæng sè con ®iÒu trÞ Tæng sè con t¸i nhiÔm Tû lÖ t¸i nhiÔm(%)= x 100% Tæng sè con ®iÒu trÞ khái lÇn tr­íc 5. Ph­¬ng ph¸p xö lý sè liÖu Xö lý sè liÖu theo ph­¬ng ph¸p thèng kª sinh vËt häc trªn m¸y tÝnh phÇn mÒm Excel VI. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn Sau thêi gian tiÕn hµnh thÝ nghiÖm em ®· thu ®­îc kÕt qu¶ vµ tiÕn hµnh ph©n tÝch kÕt qu¶ nh­ sau: 1. Tû lÖ nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua tõng lÇn theo dâi Nh­ ®· biÕt, yÕu tè g©y bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ë giai ®o¹n theo mÑ ngoµi nguyªn nh©n do vi khuÈn Escheri chia coli g©y nªn cßn do qu¸ tr×nh ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn mÑ thêi kú cã chöa vµ nu«i con ch­a ®­îc tèt, thøc ¨n kh«ng ®¶m b¶o ®Çy ®ñ chÊt dinh d­ìng vµ vitamin cÇn thiÕt, hoÆc do chuång tr¹i kh«ng ®¶m b¶o c¸c yÕu tè: VÖ sinh, ®«ng Êm, hÌ m¸t vµ nguyªn nh©n lín g©y ra bÖnh lµ thêi tiÕt, khÝ hËu ®Æc biÖt lµ c¸c yÕu tè nhiÖt ®é vµ Èm ®é. Qua theo dâi bÖnh ph©n tr¾ng lîn con tõng lÇn, mäi sè liÖu th«ng qua c¸c b¶ng ph©n tÝch thu ®­îc, kÕt qu¶ thÓ hiÖn ë b¶ng d­íi ®©y: B¶ng 02: KÕt qu¶ theo dâi tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua c¸c lÇn kiÓm tra: LÇn theo dâi Sè con theo dâi (con) Sè con c¶m nhiÔm (con) Tû lÖ c¶m nhiÔm (%) I. (14/3- 8/4/2008) 178 92 51,7 II. (9/4- 30/4/2008) 172 84 48,8 III. (1/5-31/5/2008) 115 52 45,2 B¶ng 3: KÕt qu¶ theo dâi nhiÖt ®é, Èm ®é ¶nh h­ëng ®Õn bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ. Th¸ng 3 Th¸ng 4 Th¸ng 5 NhiÖt ®é trung b×nh (0C) 20,4 22,4 26,1 Èm ®é trung b×nh(%) 83 79 75 51.7 48.8 45.2 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 tû lÖ % I II III LÇn theo dâi BiÓu ®å1: biÓu diÔn tû lÖ c¶m nhiÔm ph©n tr¾ng lîn con theo giai ®o¹n LÇn 1 LÇn 2 LÇn 3 (Tæng hîp theo phßng khÝ t­îng thñy v¨n- Cao Léc- L¹ng S¬n). Qua b¶ng 2 cho ta thÊy tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con cña x· Yªn Tr¹ch lµ kh¸ cao trong c¶ 3 lÇn theo dâi. LÇn 1(14/03 - 08/04/2008): Tû lÖ c¶m nhiÔm lµ 51,7%. LÇn 2 (09/04 - 30/04/2008): Tû lÖ c¶m nhiÔm lµ 48,8%. LÇn 3(01/05 - 31/05/2008): Tû lÖ c¶m nhiÔm lµ 42,5%. Së dÜ c¸c lÇn theo dâi kh¸c nhau th× tû lÖ c¶m nhiÔm lµ kh«ng nh­ nhau lµ do: - LÇn 1: Víi tû lÖ c¶m nhiÔm lµ 51,7% cã thÓ nãi ®©y lµ mét tû lÖ kh¸ cao. Së dÜ tû lÖ nµy cao lµ do lÇn mét trong kho¶ng thêi gian tõ 14/3- 8/4/2008, ®©y lµ lóc thêi tiÕt ë vµo cuèi mïa xu©n, nhiÖt ®é trung b×nh thÊp, mÆt kh¸c lóc nµy trêi hay m­a phïn, Èm ­ít, ®é Èm cao ®©y lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm cho lîn con bÞ l¹nh, bÞ mÊt nhiÖt, do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt bÞ rèi lo¹n, tr¹ng th¸i c©n b»ng vÒ nhiÖt cña lîn con bÞ x¸o trén, lµm cho gi¶m søc ®Ò kh¸ng v× vËy mµ lîn con Øa ch¶y nhiÒu. Còng qua b¶ng 2 ta thÊy lÇn theo dâi thø II vµ thø III cã tû lÖ m¾c bÖnh thÊp h¬n lÇn I. Trong ®ã lÇn thø III lµ ®ît cã tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh thÊp nhÊt (45,5%). §ît III ®­îc theo dâi vµo th¸ng 5/ 2008 cã nhiÖt ®é trung b×nh cao nhÊt (21,6%) vµ Èm ®é trung b×nh thÊp nhÊt (75%). ë lÇn theo dâi nµy cã h«m nhiÖt ®é nªn tíi 33 - 340C. NhiÖt ®é cao lµm ¶nh h­ëng tíi qu¸ tr×nh bèc h¬i n­íc vµ bøc x¹ nhiÖt lµm cho tr¹ng th¸i c©n b»ng nhiÖt cña con vËt bÞ ¶nh h­ëng. Do n¨ng l­îng bÞ tÝch tô mµ qu¸ tr×nh ph©n gi¶i protein vµ lipit kh«ng t¹o ra s¶n phÈm cuèi cïng lµ n¨ng l­îng mµ t¹o ra s¶n phÈm trung gian, sù chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a ngµy vµ ®ªm lµ ®¸ng kÓ lµm cho c¬ thÓ th­êng xuyªn huy ®éng chøc n¨ng ®iÒu hßa tr¹ng th¸i c©n b»ng nhiÖt. Do ®ã lµm cho søc ®Ò kh¸ng gi¶m ®i, thØnh tho¶ng l¹i cã c¬n m­a rµo t¹o ®iÒu kiÖn cho vi sinh vËt sinh bÖnh sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn, lµm cho lîn con dÔ bÞ nhiÔm bÖnh. Tuy nhiªn ë lÇn theo dâi nµy nhiÖt ®é ch­a ®­îc cao. NhiÖt ®é Êy lµm cho lîn con ®ì mÊt nhiÖt, n©ng cao søc ®Ò kh¸ng. NhiÖt ®é cao còng gãp phÇn h¹n chÕ viÖc ph¸t sinh cña vi khuÈn vµ tiªu diªt vi khuÈn do ®ã tû lÖ m¾c bÖnh theo dâi ë lÇn nµy thÊp. Tõ ph©n tÝch trªn cho ta thÊy tõ nguyªn nh©n do vi trïng häc ra th× nguyªn nh©n ngo¹i c¶nh còng ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con. Do ®ã ®Ó h¹n chÕ tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ th× ng­êi ch¨n nu«i ph¶i ®¶m b¶o c¸c yÕu tè sau: + Ch¨m sãc, nu«i d­ìng lîn mÑ trong thêi kú cã chöa vµ thêi kú nu«i con thËt tèt nh­ cung cÊp ®Çy ®ñ chÊt dinh d­ìng vµ vitamin cÇn thiÕt b¶o ®¶m ®óng khÈu phÇn dinh d­ìng. + Ph¶i vÖ sinh chuång tr¹i vµ m«i tr­êng xung quanh s¹ch sÏ kh« r¸o, tho¸ng m¸t vÒ mïa hÌ, Êm ¸p vÒ mïa ®«ng. §©y chÝnh lµ yÕu tè lµm t¨ng søc ®Ò kh¸ng cña lîn con, ®ång thêi gióp cho lîn con Ýt tiÕp xóc víi mÇm bÖnh bªn ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn cho lîn con sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn mét c¸ch tèt nhÊt. + Vµo nh÷ng ngµy mïa hÌ thêi tiÕt nãng nùc cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p chèng n¾ng, chèng nãng h÷u hiÖu cho lîn, vÖ sinh thøc ¨n, n­íc uèng s¹ch sÏ ®Ó tr¸nh cho lîn con ¨n ph¶i mÇm bÖnh. + Vµo nh÷ng ngµy mïa ®«ng gi¸ rÐt th× ph¶i chèng rÐt cho lîn con b»ng c¸ch s­ëi Êm, th¾p bãng ®Ìn hång ngo¹i vµ thay ®æi ®Öm lãt chuång th­êng xuyªn ®Ó ®¶m b¶o kh« r¸o vµ s¹ch sÏ. + Qua thÝ nghiÖm cho ta thÊy tiÓu khÝ hËu chuång nu«i còng lµ mét yÕu tè ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con vµ ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh sinh tr­áng ph¸t triÓn cña lîn. + Tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua c¸c giai ®o¹n tuæi kh¸c nhau. ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau th× tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ còng kh¸c nhau. §iÒu nµy còng liªn quan ®Õn nh÷ng biÕn ®æi sinh lý x¶y ra trong c¬ thÓ lîn con vµ nh÷ng t¸c ®éng bªn ngoµi. §Ó x¸c ®Þnh ®­îc mèi quan hÖ nµy, em ®· tiÕn hµnh theo dâi tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua c¸c giai ®o¹n tuÇn tuæi cña lîn. KÕt qu¶ ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau: B¶ng 04: Tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua c¸c tuÇn tuæi: LÇn theo dâi Sè con theo dâi Sè con c¶m nhiÔm (con) TuÇn tuæi Sè con c¶m nhiÔm ë c¸c tuÇn tuæi (con) Tû lÖ c¶m nhiÔm ë c¸c tuÇn tuæi (%) I (14/3- 8/4/2008) 178 92 1 25 14 2 32 18 3 35 19,7 II (9/4- 30/4/2008) 172 84 1 24 13.9 2 28 16,3 3 32 18,6 III (1/5- 31/5/2008) 115 52 1 11 9,6 2 18 15,6 3 23 20 Ta cã thÓ biÓu diÔn tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo tuÇn tuæi b»ng biÓu ®å sau. 14 13.5 9.6 18 16.3 15.6 19.7 18.6 20 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 tû lÖ % I II III LÇn theo dâi BiÓu ®å2: so s¸nh tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo tuÇn tuæi TuÇn 1 TuÇn 2 TuÇn 3 Qua b¶ng sè 4 ta thÊy lîn con m¾c bÖnh hÇu hÕt ë c¸c løa tuæi trong giai ®o¹n theo mÑ. Tuy nhiªn tû lÖ nµy kh¸c nhau ë c¸c giai ®o¹n tuæi. ë tuÇn tuæi thø nhÊt (tõ 1- 7 ngµy tuæi). §©y lµ giai ®o¹n lîn con míi sinh ra sèng phô thuéc hoµn toµn vµo c¬ thÓ mÑ nªn lu«n ®¶m b¶o vÒ nhu cÇu dinh d­ìng cña c¬ thÓ lîn con. H¬n n÷a trong l­îng s÷a ®Çu cña lîn mÑ cã chøa hµm l­äng -giobulin rÊt cao chÊt nµy t¹o søc ®Ò kh¸ng cho c¬ thÓ lîn con, tuy nhiªn cµng vÒ sau (kho¶ng 5-7 ngµy) th× hµm l­îng gobulin trong s÷a mÑ gi¶m ®i rÊt nhanh,khi ®ã nÕu gÆp ®iÒu kiÖn bÊt lîi th× lîn con dÔ bÞ nhiÔm bÖnh. Do ®ã sau khi lîn ®­îc sinh ra 1 - 2 ngµy lîn con ®­îc bæ sung Ferrum10%+ B12 (2ml/ con). Do ®ã lµm cho søc ®Ò kh¸ng cña lîn con tèt nªn tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con nh÷ng ngµy ®Çu míi sinh ra th­êng thÊp( ®ît I lµ 14%, ®ît II lµ 13,9%, ®ît III lµ 6%). ë tuÇn thø 2 vµ 3 tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con cao ®Æc biÖt lµ tuÇn thø 3. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn hiÖn t­îng nµy, nh­ng mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh lµ sù thay ®æi chÊt l­îng s÷a cña lîn mÑ. Hµm l­îng - globulin trong s÷a mÑ gi¶m dÇn sau khi sinh tõ 5 - 7 ngµy mµ hÖ thèng miÔn dÞch cña lîn con th× ch­a ®­îc hoµn thiÖn do ®ã søc ®Ò kh¸ng cña lîn con gi¶m râ rÖt. Khi gÆp c¸c ®iÒu kiÖn bÊt lîi nh­ thêi tiÕt thay ®æi, ch¨m sãc kÐm th× dÔ bÞ m¾c bÖnh. Ngoµi ra tõ tuÇn thø 2 (tõ 7- 14 ngµy tuæi) th× lîn con b¾t ®Çu tËp ¨n ngµy mét nhiÒu lµm thay ®æi chøc n¨ng tiªu hãa cña hÖ tiªu hãa. Ngoµi ra, nÕu vÖ sinh m¸ng tËp ¨n kÐm hoÆc thøc ¨n kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng, sÏ lµ ®iÒu kiÖn tèt cho vi khuÈn x©m nhËp ®Æc biÖt lµ vi khuÈn E.coli. H¬n n÷a giai do¹n nµy lîn sinh tr­ëng nhanh, tèc ®é t¨ng träng cao, lîn cµng lín th× nhu cÇu s÷a cµng nhiÒu. Nh­ng l­îng s÷a cña lîn mÑ tiÕt ra l¹i gi¶m tõ tuÇn thø 3 trë ®i c¶ vÒ chÊt l­îng lÉn sè l­îng. Do ®ã ®Ó bæ sung nhu cÇu dinh d­ìng cho nhu cÇu sinh tr­ëng cña lîn con cÇn ph¶i bæ sung nhiÒu thøc ¨n bæ sung. Tuy nhiªn trong giai ®o¹n nµy l­îng HCl ë trong d¹ dµy rÊt Ýt nªn l­îng Pepsinogen sinh ra ch­a ®­îc ho¹t hãa nhiÒu dÉn ®Õn l­îng pespin sinh ra kh«ng ®ñ cho qu¸ tr×nh tiªu hãa protein, lµm cho thøc ¨n bÞ tÝch l¹i vµ lµ ®iÒu kiÖn kh«ng tèt cho c¸c lo¹i vi sinh vËt nªn men, ph©n hñy, ho¹t ®éng... dÉn ®Õn tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh cao nhÊt trong giai ®o¹n lîn con theo mÑ (®ît I lµ 19,7%, ®ît II lµ 18,6% vµ ®ît III lµ 20%). Tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn, ®Ó lµm gi¶m tû lÖ c¶m nhiÔm ph©n tr¾ng lîn con cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt kh©u ch¨m sãc lîn n¸i ë giai ®o¹n mang thai vµ nu«i con ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s÷a. Thùc hiÖn tiªm phßng cho lîn mÑ lóc 6 vµ 2 tuÇn tr­íc khi ®Î. Tiªm Ferrum10%+ B12 bæ sung cho lîn con. Ch¨m sãc vµ nu«i d­ìng b»ng c¸ch cho lîn con tËp ¨n sím ®Ó chãng hoµn thiÖn, hÖ tiªu hãa, tõ ®ã lµm gi¶m bít nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu do chÊt l­îng s÷a gi¶m. 2. KÕt qu¶ sö dông thuèc ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con a. HiÖu qu¶ ®iÒu trÞ hai lo¹i thuèc Octamix. Ac vµ Ampisur trong viÖc ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con Trong ®ît thùc tËp tèt nghiÖp nµy t«i ®· sö dông c¸c lo¹i thuèc Octamix. Ac vµ Ampisur ®Ó thÝ nghiÖm so s¸nh hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña hai lo¹i thuèc ®ã. Qua qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ, ghi chÐp, thèng kª vµ so s¸nh em ®· thu ®­îc kÕt qu¶ vµ ®­îc thÓ hiÖn sau. B¶ng 05: KÕt qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con cña hai lo¹i thuèc Octamix Ac vµ Ampisur: LÇn theo dâi Thuèc ®iÒu trÞ Sè con ®iÒu trÞ (con) Sè con khái bÖnh (con) Tû lÖ khái bÖnh (%) I. (14/3- 8/4/2008) Octamix. Ac 46 44 95,6 Ampiur 46 45 97,8 II. (9/4- 30/4/2008) Octamix. AC 42 41 97,6 Ampiur 42 42 100 III. (1/5- 31/5/2008) Octamix. AC 26 25 96,1 Ampiur 26 26 100 Ghi chó: LiÒu l­îng Octamix.AC: 1g/10 kg P. Ampisur: 1g/10 kg P. §iÒu trÞ 2 - 3 ngµy liªn tôc. Ta cã thÓ biÓu diÔn kÕt qu¶ ®iÒu trÞ ph©n tr¾ng lîn con víi hai lo¹i thuèc trªn b»ng biÓu ®å sau. BiÓu ®å 3: BiÓu ®å so s¸nh hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh cña 2 lo¹i ` thuèc Octamix.AC vµ Ampisur Ampisur Octamix.AC 97.8 95.6 100 97.6 100 96.1 93 94 95 96 97 98 99 100 Tû lÖ % I II III LÇn theo dâi Qua b¶ng sè 5 ta thÊy kÕt qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh b»ng thuèc Ampisur cho hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ rÊt cao. LÇn theo dâi thø I tØ lÖ khái bÖnh lµ 97,8%. LÇn theo dâi thø II tØ lÖ khái bÖnh lµ 100%. LÇn theo dâi thø III tû lÖ khái bÖnh lµ 100%. Trung b×nh c¶ 3 lÇn lµ 99,1%. Cßn thuèc Octamix. Ac còng cho hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ kh¸ cao, tuy nhiªn tû lÖ ®iÒu trÞ kh¸ bÖnh vÉn kh«ng cao b»ng thuèc Ampiur: LÇn theo dâi thø I tû lÖ khái bÖnh lµ 95,6%. LÇn theo dâi thø II tû lÖ khái bÖnh lµ 97,6%. LÇn theo dâi thø III tû lÖ khái bÖnh lµ 96,1%. Trung b×nh c¶ 3 lÇn lµ 96,4%. Tõ kÕt qu¶ trªn ta thÊy hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña hai lo¹i thuèc ®Òu kh¸ cao. Tuy nhiªn hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña thuèc Ampisur cao h¬n thuèc OC tamix. AC nh­ng sù chªnh lÖch nµy lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Sè con t¸i ph¸t vµ tØ lÖ t¸i ph¸t: Qua qu¸ tr×nh theo ®· thÝ nghiÖm vµ nghi chÐp cÈn thËn em ®· nhËn ra kh«ng ph¶i cø ®iÒu trÞ hÕt liÖu tr×nh, lîn con ®· khái bÖnh mµ cã con sau khi ®iÒu trÞ khái bÖnh ®­îc m«t thêi gian th× nã l¹i bÞ nhiÔm l¹i, do nã lu«n sèng trong m«i tr­êng cã rÊt nhiÒu mÇm bÖnh (con khái bÖnh lu«n tiÕp xóc víi m«i tr­êng cã ph©n cña con bÞ bÖnh kh¸c th¶i ra). Qua thêi gian theo dâi thÝ nghiÖm em ®· tæng hîp vµ thu ®­îc kÕt qu¶ tû lÖ t¸i ph¸t bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua c¸c tuÇn tuæi. B¶ng 06: Tû lÖ lîn con t¸i ph¸t bÖnh ph©n tr¾ng: LÇn theo dâi Tæng sè con ®iÒu trÞ(con) TuÇn tuæi Sè con t¸i ph¸t ë c¸c tuÇn tuæi (con) Tû lÖ t¸i ph¸t ë c¸c tuÇn tuæi (%) I (14/3 -8/4/2008) 92 1 1 1,1 2 2 2,2 3 5 5,4 II (9/4 – 30/4/2008) 84 1 2 2,4 2 3 3,6 3 2 2,4 III (1/5 31/5/2008) 52 1 2 3,8 2 2 3,8 3 0 0 B¶ng 07: Sè con t¸i ph¸t vµ tû lÖ t¸i ph¸t ChØ tiªu so s¸nh Thuèc ®iÒu trÞ Octamix. AC Ampisur Sè con theo dâi (con) 114 114 Sè con t¸i ph¸t vµ ®iÒu trÞ (con) 11 8 Tû lÖ t¸i ph¸t (%) 9.6 7.0 Sè con khái bÖnh (con) 10 8 Tû lÖ khái bÖnh (%) 90.9 100 Qua b¶ng 7 cho ta thÊy tû lÖ t¸i ph¸t cña lîn con bÞ bÖnh ph©n tr¾ng b»ng 2 lo¹i thuèc Octamix. AC vµ Ampisur lµ kh«ng cao chøng tá hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña 2 lo¹i thuèc nµy lµ t­¬ng ®èi cao. Ngoµi ra tû lÖ nµy cßn ph¶n ¸nh chÕ ®é ch¨m sãc, nu«i d­ìng tèt. Tyu nhiªn còng cã sù chªnh lÖch gi÷a 2 lo¹i thuèc ®iÒu trÞ b»ng thuèc Octamix. AC th× tû lÖ t¸i ph¸t lµ 9.6% tû lÖ nµy cao h¬n khi ®iÒu trÞ b»ng thuèc Ampisur 7.0%. Qua ®©y chøng tá hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña 2 lo¹i thuèc Ampisur vµ Octamix. AC. VII. KÕt LuËn Vµ §Ò NghÞ 1. KÕt luËn BÖnh ph©n tr¾ng lîn con lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm phæ biÕn ph¸t sinh bëi ®iÒu kiÖn ch¨m sãc nu«i d­ìng kÐm. Bªn c¹nh ®ã lµ do sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña vi khuÈn ruét E. Coli Qua qu¸ tr×nh thö nghiÖm hai lo¹i thuèc Oc tamix.AC vµ Ampisur trong viÖc ®iÒu trÞ bÖnh . T«i rót ra mét sè kÕt qu¶ sau: - Tû lÖ c¶m nhiÔm chung qua c¸c lÇn: 48,6% (Theo b¶ng sè 2) - Tû lÖ c¶m nhiÔm chung qua c¸c tuÇn tuæi: ( Theo b¶ng sè 4) TuÇn 1: 12,5%; TuÇn 2: 16,7%; TuÇn 3: 19,4% - Tû lÖ t¸i ph¸t chung qua c¸c tuÇn tuæi lµ : (Theo b¶ng sè 6) TuÇn 1 lµ: 2,4%; TuÇn 2 lµ: 3,2%; TuÇn 3 lµ: 2,6% Nh­ vËy, qu¸ tr×nh theo dâi vµ ®iÒu trÞ bÖnh b»ng hai lo¹i thuèc trªn t«i nhËn thÊy ®©y lµ hai lo¹i thuèc ®Æc trÞ ®èi víi bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Tuy nhiªn hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh cña thuèc Ampisur cao h¬n thuèc Octamix. AC (2,7%), tû lÖ t¸i ph¸t thÊp h¬n (3,5%). 2. §Ò nghÞ: Nh»m h¹n chÕ tèi ®a bÖnh ph©n tr¾ng lîn con t«i xin ®ãng gãp mét sè ý kiÕn nh­ sau: §èi víi c¸c c¬ së ch¨n nu«i: + Tiªm phßng vaccine E.coli cho lîn mÑ lóc 6 vµ 2 tuÇn tr­íc khi ®Î, tiªm phßng vaccine E.coli cho lîn con.. + CÇn ®¶m b¶o tiÓu khÝ hËu thÝch hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña lîn. + CÇn quan t©m h¬n n÷a tíi c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh phßng dÞch. - §èi víi nhµ tr­êng : + TiÕp tôc cho sinh viªn ®i s©u, ®i s¸t víi thùc tÕ ®Ó cñng cè lý thuyÕt vµ tõng b­íc n©ng cao tay nghÒ cña m×nh. + Cung cÊp thªm c¸c tµi liÖu tham kh¶o gióp cho sinh viªn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc ®Ò tµi mét c¸ch tèt nhÊt./. Môc lôc