- Phần lớn các tiểu bang của Mỹ đã sử dụng quy trình kiểm tra sơ bộ để đánh giá mức độ
phát sinh ô nhiễm của ô tô đã qua sử dụng. Quy trình đó được thực hiện ở chế độ không tải với
các tiêu chuẩn quy định đối với nồng độ CH, HC. Tất cả ô tô phải qua kiểm tra ô nhiễm định
kỳ hàng năm hay hai năm một lần theo quy trình được quy định ở từng quốc gia. Bảng IV.13
giới thiệu tiêu chuẩn ô nhiễm củ a ô tô đo ở các chế đô không tải ở một số quốc gia.
- Ở Châu Âu, về việc kiểm tra định kỳ tình hình ô nhiễm của ô tô thì cộng hòa liên bang
Đức là nước đi đầu, tiếp theo là các nước như Thụy Sĩ, Ao, Thuỵ Điển, Hà Lan. Quy trình kiểm
tra được thực hiện bằng cách đo CO ở chế độ không tải.
- Ở Thụy Sĩ, từ năm 1986 trở đi, cứ mộ t hay ba năm một lần ô tô phải qua kiểm tra thành
phần CO, CO2 và HC ở chế độ không tải.
- Ở Áo, từ năm 1985, hàng năm ô tô phả i qua kiểm tra HC ở chế độ không tải (< 600ppm).
77 trang |
Chia sẻ: lylyngoc | Lượt xem: 2628 | Lượt tải: 3
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Chuyên đề Ô nhiễm môi trường ( do ôtô gây ra ), để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
maùt döôùi 50oC
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 29
I.2. 2.Ñoäng cô aám :
I.2. 2. 1.Böôùm ga ñoù ng h oaøn toaøn chaï y khoâng taûi :
H ình III. 3 Ñoäng cô aám böôùm ga ñoùng hoaøn toaøn chaïy khoâng taûi
_Do ñoäng cô aám (nhieät ñoä nöôùc laøm maùt treân 56oC ) , caùc cöûa K vaø M cuûa TVSV thoâng
vôùi nhau vaø ñoä chaân khoâng oáng goùp naïp taùc duïng leân van moät chieàu laøm van moät chieàu ñoùng
.Taïi thôøi ñieåm naøy , do cöûa “R” vaø cöûa EGR naèm treân caùnh böôùm ga neân chaân khoâng cuûa oáng
goùp naïp khoâng ñi qua ñöôïc EGR vaø cöûa “R” cuûa EGR vì vaäy van vaãn ñoùng vaø khí xaû khoâng
ñöôïc tuaàn hoaøn laïi
I.2. 2.2 Böôùm g a g iöõ a cuûa EGR vaø cöûa “R ” c uûa EG R :
Luùc naøy löïc chaân khoâng taùc duïng leân van EGR ñöôïc ñieàu chænh theo taûi bôûi boä ñieàu bieán
chaân khoâng EGR nhö sau : chaân khoâng töø cöûa EGR taùc duïng leân cöûa P cuûa boä ñieàu bieán chaân
khoâng EGR trong khi aùp suaát xaû taùc duïng leân buoàng (A)
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 30
_Khi taûi nhoû (aùp suaát trong buoàng van EGR thaáp )ñoä chaân khoâng lôùn vaø aùp suaát khí xaû yeáu
.Maøng ôû buoàng A khoâng ñaäy kín ñöôïc loã daãn khí trôøi treân boä ñieàu bieán .Luùc naøy , khoâng khí
sau khi ñi qua loïc ñöôïc daãn vaøo boä ñieàu bieán chaân khoâng EGR naèm giöõa cuûa P vaø Q laøm cho
löïc chaân khoâng taùc duïng leân van EGR giaûm
H ình I II. 4 Ñoäng cô aám böôùm ga giöõa cöûa EGR vaø cöûa “R” cuûa EGR khi taûi nhoû
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 31
-Khi taûi lôùn (aùp suaát trong buoàng van EGR cao ) xaûy ra quaù trình ngöôïc laïi . Maøng ôû buoàng
A ñaäy kín ñöôïc loã daãn khí trôøi ôû boä ñieàu bieán . Khí trôøi khoâng ñöôïc daãn vaøo boä ñieàu bieán
chaân khoâng giöõa cöûa P vaø Q , keát quaû laø löïc chaân khoâng taùc duïng leân van EGR taêng . Ñieàu
naøy ñaûm baûo löôïng khí xaû ñöôïc tuaàn hoaøn laïi vaãn ôû moät tyû leä khoâng ñoåi theo söï hoaïtñoäng cuûa
Jic-lô trong boä ñieàu bieán chaân khoâng EGR.
Hình I II. 5 Ñoäng cô aám böôùm ga giöõa cöûa EGR vaø cöûa “R” cuûa EGR khi taêng taûi
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 32
I.2. 2. 3 Cöûa “R” cuûa EG R môû bôû i bö ôùm g a :
Luùc naøy chaân khoâng töø cuûa “R” cuûa EGR taùc duïng leân cöûa R cuûa boä ñieàu bieán löïc chaân
khoâng taùc duïng leân van EGR taêng , taêng ñoä môû cuûa van vaø do ñoù taêng löôïng khí xaû ñöôïc tuaàn
hoaøn
H ình I II. 6 Ñoäng cô aám cöûa “R” cuûa EGR môû bôûi böôùm ga
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 33
I.2. 2.4 B öôùm g a m ôû hoaø n toaø n :
_Ñoä chaân khoâng taïi cuûa R cuûa EGR khoâng ñuû söùc taùc ñoäng laøm môû van EGR khi taûi lôùn
(vaø löïc chaân khoâng nhoû hôn löïc chaân khoâng caàn thieát )khí xaû khoâng ñöôïc tuaàn hoaøn laïi
Hình I II. 7 Ñoäng cô aám böôùm ga môû hoaøn toaøn
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 34
II H EÄ TH OÁNG THOÂNG KH Í H OÄ P TRUÏC KHUYÛU : ( PCV)
( PCV: Positive Crankcase Ventiation System)
II. 1. Coâ ng duïng:
Trong quaù trình laøm vieäc cuûa ñoäng cô, khí chaùy thöôøng bò loït xuoáng hoäp truïc khuyûu, vì vaäy
trong hoäp truïc khuyûu löôïng khí loït thöôøng coù 70 ñeán 80% laø nhöõng saûn vaät chaùy (VD: HC)
trong khi saûn vaät chaùy (VD : hôi nöôùc vaø caùc khí thaûi khaùc) chieám 20% ñeán 30% phaàn coøn laïi,
ñieàu naøy gaây ra moät soá taùc haïi nhö:
Laøm baån daàu boâi trôn vaø laøm daàu boâi trôn bò bieán chaát do nhöõng taïp chaát coù trong khí
chaùy.
Söï chuyeån ñoäng tònh tieán cuûa piston khoù khaên hôn do khí chaùy loït xuoáng phía döôùi laøm cho
aùp suaát phía döôùi piston taêng cao.
Aùp suaát ôû hoäp truïc khuyûu coøn ñaåy nhôùt qua caùc phoát laøm kín ñi ra ngoaøi laøm hao huït daàu
boâi trôn
Nhöõng xe tröôùc ñaây ñöôïc gaén 1 oáng khí vaøo hoäp truïc khuyûu ñeå cho pheùp nhöõng khí naøy
thoaùt ra ngoaøi khí quyeån, vì vaäy chuùng laøm oâ nhieãm moâi tröôøng vaø cuõng khoâng taän duïng ñöôïc
hôi nhieân lieäu coù trong ñoù. Maët khaùc khi xe chaïy chaäm löôïng khí thaûi bò loït xuoáng hoäp truïc
khuyûu taêng leân nhöng khoâng ñöôïc thaûi hoaøn toaøn ra ngoaøi vì luùc naøy vaän toác xe nhoû, ñoä giaûm
aùp taïi ñaàu oáng nhoû.
Do caùc nguyeân nhaân ñaõ neâu treân caàn coù moät heä thoáng ñeå daãn khí loït naøy veà buoàng chaùy vaø
ñoát laïi.
II. 2. Ng uyeân l yù ho aït ñoäng:
ÔÛ loaïi naøy, toaøn boä khí ôû hoäp truïc khuyûu seõ ñöôïc heä thoáng ñöa veà ñöôøng naïp chung vôù i
löôïng khí naïp môùi vaøo ñoäng cô ñeå ñoát chaùy.
Khi duøng heä thoáng naøy, hieäu quaû thoâng gioù raát cao nhöng do ñöa hôi nhieân lieäu vaø khí chaùy
veà ñöôøng naïp deã laøm baùm baån xuù-paùp vaø cylinder.
VAN PCV:
Neáu löôïng khí töø Cac-te chöùa nhôùt ñöôïc pheùp thoåi vaøo oáng naïp moïi luùc vôùi soá löôïng khí
baát kyø thì hoãn hôïp laøm vieäc seõ khoâng ñöôïc oån ñònh vaø seõ khoâng thích hôïp vôùi caùc yeâu caàu laøm
vieäc cuûa ñoäng cô. Ñoàng thôøi ñeå ngaên chaën söï chaùy ngöôïc töø oáng naïp ñeán hoäp truïc khuyûu, ngöôøi
ta laép theâm vaøo heä thoáng van PCV. Van naøy coù nhieäm vuï ñieàu hoaø löôïng hôi töø cacte ñi vaøo heä
thoáng naïp cuûa ñoäng cô.
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 35
II. 2.1 Kh i ñoä ng c ô hoaït ñoäng ôû cheá ñ oä caàm chöø ng h ay chaäm :
Hình I II. 8 Ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä caàm chöøng hay chaäm
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä caàm chöøng
hay chaäm, ñoä chaân khoâng treân ñöôøng oáng naïp
lôùn huùt Piston van PCV ñi leân beä van. Luùc naøy
do khe chaân khoâng vaãn coøn heïp neân chæ coù moät
löôïng khí loït nhoû töø hoäp truïc khuyûu ñi vaøo ñöôøng
oáng naïp ñeå traùnh laøm hoøa khí ôû ñoäng cô bò loaõng
Khoang chaân
khoâng nhoû
Van PCV môû
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 36
II. 2.2 Kh i ñoä ng c ô hoaït ñoäng ôû cheá ñ oä bình thö ôøng :
H ình I II. 9 Ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä bình thöôøng
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng bình thöôøng thì
ñoä chaân khoâng ôû ñöôøng oáng naïp trung bình
neân piston van PCV leân khoaûng giöõa,
vì vaäy khe hôû lôùn cho khí loït
leân nhieàu hôn
Khoang chaân
khoâng lôùn
Van PCV môû
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 37
II. 2.3 Kh i ñoä ng c ô hoaït ñoäng ôû cheá ñ oä t aêng t oác hay taû i lôùn :
H ình I II. 10 Ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä taêng toác hay taûi lôùn
+Khi ñoäng cô taêng toác hay taûi lôùn van PCV
vaø van chaân khoâng môû hoaøn toaøn neân löôïng khí
töø hoäp truïc khuyûu ñi vaøo oáng goùp naïp nhieàu nhaát.
Khoang chaân
khoâng môû ñaày
Van PCV môû
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 38
II. 2. 4 Kh i ñoä ng cô khoâng h oaï t ñoä ng hoaëc c haù y ngöôï c:
H ình I II. 11 Khi ñoäng cô khoâng hoaït ñoäng hoaëc chaùy ngöôïc
Khi ñoäng cô khoâng hoaït ñoäng,
khoâng coù söï hieän ñieän cuûa ñoä chaân
khoâng trong ñöôøng oáng naïp.
Luùc naøy, loø xo ñaåy van veà
ñoùng kín ñöôøng naïp. Töông töï, khi coù
chaùy ngöôïc töø ñöôøng oáng naïp trôû veà
hoäp truïc khuyûu, luùc naøy aùp suaát trong
ñöôøng oáng naïp cao seõ laøm cho van
PCV ñoùng kín treân beä cuûa noù
Beân trong ñöôøng oáng naïp
Van PCV ñoùng
Van
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 39
III .TH I EÁ T BÒ XUÙC TAÙ C: (Catalytic Converter )
III. 1.C oâng duïn g:
Thieát bò xuùc taùc coøn goïi laø thieát bò khí xaû, noù coù nhieäm vuï laøm giaûm bôùt caùc chaát khí ñoäc
haïi coù trong khí xaû cuûa ñoäng cô. Ví duï khí CO, HC vaø NOX bò nung noùng vôùi O2 ñeán khoaûng
5000C thì thöïc teá khoâng coù phaûn öùng hoaù hoïc naøo xaûy ra giöõa chuùng, tuy nhieân khi cho chuùng
ñi qua chaát xuùc taùc thì caùc phaûn öùng hoùa hoïc seõ xaûy ra ñeå bieán chuùng thaønh nhöõng chaát nhö :
CO2, H2O, vaø N2.
H ình I II. 12 Thieát bò xuùc taùc (Catalytic Converter )
Thieát bò xuùc taùc (boä loïc khí xaû) thöôøng laép beân ñöôøng oáng thaûi cuûa ñoäng cô.
Thieát bò xuùc taùc goàm coù hai loaïi chính:
Loaïi oxy hoùa (two way converter – pellet type)
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 40
Loaïi 3 thaønh phaàn (Three way converter)
III. 2 H eä th oáng x uù c t aùc oxy hoaù:
Trong heä thoáng xuùc taùc oxy hoaù coù haøng ngaøn haït nhoû oxide nhoâm (Al2O3), chuùng ñöôïc
bao quanh bôûi Palladium (Pd) vaø Platin (Pt) vaø ñöôïc ñaët trong moät caùi hoäp löôùi. Hoäp naøy ñöôïc
ñaët trong thieát bò xuùc taùc vaø ñöôïc ñaët sao cho khí thaûi phaûi ñi qua chaát xuùc taùc. Thieát bò xuùc taùc
ñöôïc laøm baèng theùp khoâng ræ, coù theå chòu ñöôïc nhieät ñoä cao ñeán 16000F (8270C). voû ngoaøi cuûa
thieát bò xuùc taùc ñöôïc saép ñaët nhaèm ngaên ngöøa hôi noùng truyeàn ñeán choã khaùc vaø duy trì ñöôïc
nhieät ñoä cao trong buoàng xuùc taùc.
Söï laøm vieäc cuûa heä thoáng xuùc taùc oxy hoaù: khi khí thaûi ñi qua khe hôû giöõa caùc haït nhoâm seõ
ñöïôc Pt, Pd laøm chaát xuùc taùc vaø nhö vaäy caùc phaûn öùng oxy hoaù seõ xaûy ra nhö sau:
2CO + O2 2CO2
CXHY + (X+Y/4)O2 XCO2 + Y/2H2O
(hai phaûn öùng treân xaûy ra khi 1)
Nhö vaäy ôû thieát bò xuùc taùc oxy hoaù thì chæ coù CXHY vaø CO coù trong khí thaûi laø ñöôïc giaûm
xuoáng, coøn ñoái vôùi NOX thì thieát bò khoâng coù taùc duïng.
III. 3. H eä th oáng x uùc t aùc ba th aønh p haàn
ÔÛ heä thoáng naøy khoâng chæ laøm giaûm ñöôïc löôïng CXHY vaø CO maø coøn laøm giaûm ñöôïc löôïng
NOX coù trong khí thaûi.
Chaát xuùc taùc söû duïng trong heä thoáng goàm coù Platin (Pt), Palladium (Pd) Rhodium (Rt),
khoaûng troáng giöõa khoái cuûa baàu xuùc taùc ñöôïc bôm khoâng khí vaøo.
Ngoaøi caùc phaûn öùng nhö ñaõ trình baøy ôû heä thoáng xuùc taùc oxy hoùa thì heä thoáng xuùc taùc ba
thaønh phaàn coøn laøm giaûm löôïng NO qua caùc phaûn öùng khöû:
NO + H2 ½ N2 + H2O
NO + CO 1/2 N2 + CO2
(2X + Y/2) NO + CXHY (X + Y/4)N2 + XCO2 + y/2 H2 O
Ngöôïc laïi vôùi caùc phaûn öùng oxy hoùa khöû xaûy ra khi hoãn hôïp hôi giaøu (1 )vì theá cuøng ôû
ñieàu kieän veà nhieät ñoä, thì vieäc oxy hoùa khöû (nghóa laø 5 phaûn öùng treân phaûi xaûy ra cuøng luùc) chæ
coù theå dieãn ra moät caùch ñoàng thôøi khi heä soá dö löôïng khoâng khí cuûa hoãn hôïp naïp vaøo ñoäng cô
xaáp xæ baèng 1. Ñoù laø lyù do giaûi thích taïi sao caùc xe oâ toâ söû duïng moät boä xuùc taùc 3 thaønh phaàn thì
phaûi coù caûm bieán Lambda, vì nhôø coù caûm bieán naøy môùi ñieàu chænh ñuùng tæ leä hoãn hôïp lyù thuyeát
( 1)
Ngoaøi ra, khoâng khí töø heä thoáng cung caáp seõ ñöa vaøo khoâng gian caùc buoàng xuùc taùc giuùp
cho quaù tình oxy hoùa xaûy ra toát hôn.
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 41
HYCX + CO CO2 + H2O
III. 4. Löu yù kh i s öû duïng oâ t oâ coù thieá t bò x uùc t aùc :
Khoâng söû duïng nhieân lieäu xaêng pha chì vì chuùng seõ phuû leân beà maët cuûa caûm bieán O2 vaø seõ
bít caùc loã ôû ñöôøng xuùc taùc laøm cho heä thoáng keùm hieäu quaû, thaäm chí maát taùc duïng.
Khoâng keùo daøi thôøi gian chaïy khoâng taûi quaù 20 phuùt.
Boä xuùc taùc chæ phaùt huy taùc duïng khi nhieät ñoä laøm vieäc lôùn hôn 2500C, vöôït qua nhieät ñoä
naøy thì tæ leä bieán ñoåi caùc chaát oâ nhieãm coù theå lôùn hôn 90%. Thoâng thöôøng, ñeå ñaït ñöôïc nhieät ñoä
naøy oâ toâ phaûi hoaït ñoäng 1 3 km ñöôøng trong thaønh phoá.
Khoâng ñeå baàu loïc trong khu vöïc coù daàu môõ, hôi xaêng, daàu…
Khoâng cho ñoäng cô hoaït ñoäng khi gaàn heát nhieân lieäu hoãn hôïp loaõng boû löûa.
Khoâng thaùo boû Bu-gi khi ñoäng cô ñang hoaït ñoäng.
Kieåm tra aùp xuaát neùn cuûa ñoäng cô caøng nhanh caøng toát
H ình III. 12 Ñoà thò quan heä giöõa nhieät ñoä chaát xuùc taùc vaø tyû leä laøm saïch
IV . HEÄ THOÁNG ÑIEÀU KH I EÅN BÖÔÙM G A : Throttle positioner (TP)
IV. 1. Coâng duïng:
Khi oâtoâ giaûm ga ñoät ngoät, böôùm ga ñoùng hoaøn toaøn laøm ñoä chaân khoâng trong oáng goùp naïp
taêng ñoät ngoät, do ñoù xaêng seõ bò huùt trong loã tia caàm chöøng ra nhieàu hôn gaây neân hoãn hôïp hoaø
khí quaù ñaäm, cuøng luùc ñoù aùp suaát neùn giaûm trong quaù trình giaûm ga (böôùm ga ñoùng kín) quaù
trình chaùy trôû neân khoâng oån ñònh , hoãn hôïp chaùy khoâng heát vì theá löôïng HC vaø CO seõ taêng raát
nhieàu. Ñeå ngaên chaën hieän töôïng naøy, heä thoáng ñieàu khieån vò trí böôùm ga duøng ñeå choáng ñoùng
böôùm ga ñoät ngoät, noù giuùp môû böôùm ga luùc giaûm ga lôùn hôn 1 chuùt so vôùi khi chaïy khoâng taûi.
0C
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 42
IV. 2. Ng uy eân l yù hoaït ñoäng:
_ÔÛ ñieàu kieän chaïy xe bình thöôøng, ñoä chaân khoâng nhoû taùc ñoäng leân maøng TP, neân loø xo
beân trong TP ñaåy maøng sang traùi , dòch chuyeån vít ñieàu chænh TP sang traùi .
Hình I II. 13 ÔÛ ñieàu kieän xe chaïy bình thöôøng
Jíc-lô
Van VTV
(môû)
Maøng TP
Chöa xuaát hieän
chaân khoâng
Cöûa TP
Vít ñieàu
chænh TP
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 43
Khi caùnh böôùm ga ñoùng laïi, caàu noái treân böôùm ga seõ chaïm vaøo vít ñieàu chænh. Ñoàng thôøi luùc
naøy ñoä chaân khoâng töø sau caùnh böôùm ga seõ taùc ñoäng vaøo maøng TP laøm maøng dòch sang phaûi
moät caùch töø töø (do van VTV luùc naøy ñoùng laïi ). Ñieàu naøy khieán böôùm ga khoâng bò ñoùng ñoät
ngoät daãn ñeán hoãn hôïp khoâng bò quaù giaøu.
Vít ñieàu
chænh TP
Cöûa TP
Maøng TP
Van VTV
(ñoùng)
Jíc-lô
Xuaát hieän
chaân khoâng
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 44
H ình III. 14 Khi giaûm ga
V.H EÄ THOÁNG TÖÏ Ñ OÄNG S ÖÔÛI K HÍ NAÏ P ( HA I)
V.1. Coâng duï ng:
Khi nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh thaáp xaêng seõ khoâng boác hôi toát, vì theá ñeå giuùp nhieân
lieäu coù trong hoãn hôïp ñöôïc boác hôi hoaøn toaøn, ngöôøi ta boá trí moät heä thoáng ñeå coù theå duy trì
nhieät ñoä cuûa khí naïp ôû moät giaù trò nhaát ñònh khoâng phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä cuûa khí trôøi. Ñieàu
naøy laøm hoãn hôïp ñöôïc ñöa ñeán töøng cylinder ñeàu hôn vaø oån ñònh hôn.
Heä thoáng naøy bao goàm:
+ Van ITC
+ Maøng HAI
Trong heä thoáng HAI (heä thoáng söôûi khí töï ñoäng) nhieät ñoä khí naïp ñöôïc caûm nhaän bôûi van
ITC (van buø nhieät ñoä khí naïp), van naøy tieáp nhaän caû khí laïnh beân ngoøai hoaëc khí ñöôïc söôûi nhôø
khí xaû, phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä khí naïp. Ñieàu naøy giöõ cho khí naïp luoân giöõ ôû nhieät ñoä toát nhaát
ñeå ñaûm baûo cho nhieân lieäu bay hôi khi ñoäng cô laïnh, ruùt ngaén thôøi gian haâm noùng ñoäng cô, caûi
thieän khaû naêng khoâng taûi. Caû 3 vieäc naøy daãn ñeán giaûm löôïng HC, CO trong khí xaû.
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 45
V.2. Ng uyeâ n l yù hoaï t ñoä ng:
Khi ñoäng cô khôûi ñoäng trong ñieàu kieän nhieät ñoä khoâng khí laïnh (döôùi 260), luùc naøy Valve
ITC ñoùng vì nhieät ñoä cuûa khí naïp trong loïc gioù thaáp. Do ño,ù aùp thaáp töø ñoäng cô seõ huùt maøng
van HAI leân, van ñieàu khieån seõ ñoùng ñöôøng khoâng khí laïnh töø moâi tröôøng vaøo vaø môû ñöôøng khí
ñöôïc saáy noùng töø oáng goùp thaûi qua loïc gioù vaøo ñoäng cô.
Hình III.15 : Khi nhieät ñoä khí naïp laïnh
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 46
Khi ñoäng cô ñaõ ñöôïc noùng leân, nhieät ñoä cuûa khí noùng caøng taêng leân thì van ITC baét
ñaàu môû daàn, aùp thaáp truyeàn ñeán van HAI giaûm, luùc naøy van ñieàu khieån seõ cho caû 2 doøng khí
noùng vaø laïnh ñi qua loïc gioù vaøo ñoäng cô.
Hình I II.16 : Khi nhieät ñoä khí naïp aám leân
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 47
Khi nhieät ñoä ñoäng cô noùng leân ( khoaûng treân 340 C),van ITC seõ môû hoaøn toaøn. Do ñoù, van
ñieàu khieån seõ ñoùng kín ñöôøng khí noùng vaø chæ cho ñöôøng khí laïnh ñi vaøo ñoäng cô.
H ình I II. 17 Khi nhieät ñoä khí naïp noùng
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 48
VI. HEÄ TH OÁ NG THAÂU HOÀ I H ÔI X AÊNG:
VI. 1. Coân g duïng:
Hôi xaêng thoaùt ra töø baàu phao vaø töø thuøng xaêng seõ laøm taêng löôïng HC trong moâi tröôøng vaø
laøm tieâu hao nhieân lieäu ñoàng thôøi laøm hieän töôïng hieäu öùng nhaø kính xaûy ra maïnh meõ hôn. Heä
thoáng thaâu hoài hôi xaêng ñöôïc söû duïng nhaèm traùnh cho hôi xaêng thoaùt ra ngoaøi khí quyeån.
VI. 2. Ng uy eân l yù hoaït ñoäng c uû a heä thoáng:
Lo aïi 1: (Khoâng coù ECU ñieàu khieån)
Khi ñoäng cô khoâng hoaït ñoäng: khoùa ñieän taét, van ñieàu khieån cöûa ngoaøi môû hôi xaêng töø baàu
phao ñöôïc ñöa ñeán boä loïc, ñoàng thôøi luùc naøy hôi xaêng töø bình chöùa cuõng ñöôïc ñöa ñeán boä loïc
than hoaït tính qua van 1 chieàu ( van 2).
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä khoâng taûi vaø toác ñoä thaáp: Khoùa ñieän baät, van ñieàu khieån
cöûa ngoaøi ñoùng, van 1 chieàu (van 1) ñoùng, van 1 chieàu (van 2) môû hôi xaêng töø bình chöùa ñöôïc
ñöa ñeán boä loïc.
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä toác ñoä trung bình vaø cao: Khoùa ñieän baät, van ñieàu khieån
cöûa ngoaøi ñoùng, van 1 chieàu (van 1) môû, hôi xaêng töø baàu loïc than hoaït tính ñöôïc huùt qua cöûa
loïc cuûa cuûa boä cheá hoøa khí vaøo buoàng chaùy.
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 49
Hình I II. 18 : Heä thoáng thaâu hoài hôi xaêng khoâng coù ECU ñieàu khieån
Khi aùp suaát trong bình cao: Van 1 chieàu (van 2) môû, van 1 chieàu (van 3) ñoùng, van 1 chieàu
treân naép bình xaêng ñoùng, hôi xaêng töø bình chöùa ñöôïc haáp thuï bôûi boä loïc than hoaït tính .
Khi aùp suaát trong bình thaáp seõ xuaát hieän ñoä chaân khoâng trong thuøng xaêng: Van 1 chieàu
(van 2) ñoùng, van 1 chieàu (van 3) môû, hôi xaêng töø boä loïc than hoaït tính ñi ngöôïc laïi thuøng chöùa,
ñoàng thôøi van 1 chieàu treân naép bình xaêng môû ñeå cho pheùp khí töø beân ngoaøi loït vaøo thuøng nhaèm
caân baèng aùp suaát .
Lo aïi 2: (coù E CU ñieà u k hieån)
Kieåu naøy gioáng nhö loaïi 1 nhöng coù theâm van VSV vaø ECU… nhöng khoâng coù van moät chieàu
ôû ñöôøng ra cuûa boä loïc than hoaït tính.
Khi ñoäng cô khoâng hoaït ñoäng: khoùa ñieän taét, van ñieàu khieån cöûa ngoaøi môû hôi xaêng töø baàu
phao ñöôïc ñöa ñeán boä loïc, ñoàng thôøi luùc naøy hôi xaêng töø bình chöùa cuõng ñöôïc ñöa ñeán boä loïc
than hoaït tính qua van 1 chieàu ( van 2).Xem hình III.19
H ình I II.19
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 50
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä khoâng taûi vaø toác ñoä thaáp: Khoùa ñieän baät, van ñieàu khieån
cöûa ngoaøi ñoùng, nhieät ñoä nöôùc döôùi 430 C coâng taéc nhieät ñoä baät , van VSV taét, hôi xaêng töø
thuøng ñöôïc boä loïc haáp thuï (Xem hình III.20)
H ình I II.20
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 51
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä toác ñoä trung bình (1600 – 1900 v/p): Khoùa ñieän baät, van
ñieàu khieån cöûa ngoaøi ñoùng, nhieät ñoä nöôùc treân 550 C , coâng taéc nhieät ñoä taét, coâng taéc vò trí
böôùm ga baät – ECU seõ ñieàu khieån VSV baät, hôi xaêng töø bình chöùa ñöôïc huùt qua cöûa loïc vaøo
buoàng chaùy vaø chaùy.(Xem hình III.21 )
Hình I II. 21
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 52
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä toác ñoä cao ( treân 2290 v/p): Khoùa ñieän baät, van ñieàu khieån
cöûa ngoaøi ñoùng, nhieät ñoä nöôùc treân 550C,coâng taéc nhieät ñoä taét, coâng taéc vò trí böôùm ga baät –
ECU seõ ñieàu khieån VSV baät, hôi xaêng töø bình chöùa ñöôïc huùt qua cöûa loïc vaøo buoàng chaùy vaø
chaùy nhö tröôøng hôïp treân. Tuy nhieân, khi coâng taét vò trí caùnh böôùm ga ngaét, ECU seõ ñieàu khieån
VSV ñoùng, hôi xaêng töø thuøng ñöôïc boä loïc haáp thuï.(Xem hình III.22)
H ình I II.22
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 53
Khi aùp suaát trong thuøng cao van 1 chieàu (van 1) môû, van 1 chieàu (van 2) ñoùng, van 1 chieàu
treân naép bình ñoùng, hôi xaêng töø thuøng ñöôïc boä loïc haáp thuï. .(Xem hình III.23)
Hình I II. 23
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 54
Khi aùp suaát trong thuøng xaêng thaáp xuaát hieän ñoä chaân khoâng trong bình van 1 chieàu
(van 1) ñoùng, van 1 chieàu ( van 2) môû, van 1 chieàu treân naép bình môû, khí töø moâi tröôøng beân
ngoaøi ñöôïc huùt vaøo thuøng, hôi xaêng töø boä loïc ñöôïc ñöa ngöôïc laïi thuøng chöùa.
(Xem hình III.24)
Hình I II. 24
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 55
VII . H EÄ THOÁNG HUÙ T KH OÂN G KHÍ (AS) VAØ PH UN KHOÂ NG KH Í (A I)
VII. 1. Coâ ng d uïng:
Caùc chaát ñoäc haïi nhö CO vaø HC coù trong khí thaûi seõ bieán ñoåi thaønh caùc chaát khoâng oâ
nhieãm laø: CO2 vaø H2O neáu nhö khoâng khí ñöôïc ñöa vaøo oáng xaû vaø khí xaû ñuû noùng, luùc naøy
löôïng khí thaûi seõ chaùy theâm sau khi ñi qua Supap thaûi. Coù hai phöông phaùp ñeå thöïc hieän yù
töôûng naøy laø:
+ Phöông phaùp huùt khí (Air Suction -AS)
+ Phöông phaùp phun khí (Air Injection- AI)
VII 2. N gu yeân lyù h oaï t ñoäng:
VII 2. 1.H eä thoáng h uù t k hí: (AS)
ÔÛ heä thoáng naøy duøng xung cuûa khí xaû nghóa laø duøng söï thay ñoåi ñoät ngoät cuûa aùp suaát khí xaû
ñeå môû vaø ñoùng van löôõi gaø cho pheùp khí vaøo oáng goùp xaû chôùp nhoaùng. Löôïng khí ñöôïc huùt vaøo
oáng goùp xaû trong phöông phaùp naøy nhoû hôn löôïng khí ñöïôc ñöavaøo oáng xaû ôû phöông phaùp phun
khí neân phöông phaùp naøy (AS) chæ duøng ñoái vôùi ñoäng cô nhoû.
Caùc cheá ñoä ho at ñoäng c uû a heä th oáng nhö sau:
Khi ñoäng cô chaïy bình thöôøng, nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 350 C
Neáu toác ñoä ñoäng cô döôùi 3500 v/p van VSV môû:
Heä thoá ng hoaït ñoä ng nh ö sa u: Aùp thaáp phía sau caùnh böôùm ga seõ huùt maøng ñieàu khieån leân.
Do ñoù, doøng khí töø loïc khí qua hoäp coäng höôûng vaø van löôõi gaø AS ñeán ñöôøng oáng thaûi ñeå taùc
duïng vôùi löôïng HC vaø CO coøn laïi trong khí xaû.(Hình III.25)
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 56
H ình I II.25
Neáu toác ñoä ñoäng cô treân 3600 v/p, van VSV ñoùng.Ñoàng thôøi coù doøng khí töø moâi tröôøng
ngoaøi qua van VSV vaøo buoàng aùp thaáp gaây maát aùp thaáp vaø keát quaû laø van khoâng hoaït ñoäng.
Hình I II. 26
Khi ñoäng cô giaûm ga, nhieät ñoä nöôùc laøm maùt treân 350C, böôùm ga ôû vò trí khoâng taûi
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 57
Neáu toác ñoä ñoäng cô döôùi 1000 v/p , van VSV ñoùng, heä thoáng khoâng hoaït ñoäng
Hình I II. 27
Neáu toác ñoä ñoäng cô töø 1200 – 3200 (v/p), van VSV môû heä thoáng seõ hoaït ñoäng nhö treân.
Hình I II. 28
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 58
VII 2. 2.Heä th oáng ph un k hí:
Caùc ch eá ñoä ho aït ñoäng c uûa heä thoáng
Khi nhieät ñoä nöôùc döôùi 100 C Van VSV taét, van ASV ñoùng. Ñoàng thôøi co ùdoøng khí töø
moâi tröôøng ngoaøi qua van VSV vaøo buoàng aùp thaáp gaây maát aùp thaáp vaø keát quaû laø van khoâng
hoaït ñoäng.
H ình I II.29
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 59
Khi nhieät ñoä nöôùc töø 15 – 35 (0 C), van VSV môû, van ASV môû, heä thoáng hoat ñoäng nhö
sau: Bôm khí huùt khoâng khí töø loïc khí ñeå bôm vaøo caùc oáng phun khí ñeå khoâng khí ñeán ngay
phía sau moãi xuù-paùp thaûi nhaèm ñoát chaùy luôïng HC vaø CO coù trong khí thaûi. Van moät chieàu chæ
cho pheùp khoâng khí ñi töø bôm ñeán ñöôøng oáng thaûi nhaèm traùnh tröôøng hôïp khí chaùy ôû ñöôøng
thaûi ñi ngöôïc trôû laïi bôm khí.
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 60
H ình I II.30
Khi nhieät ñoä nöôùc treân 400 C :
Tröø khi xe khoâng giaûm toác : Van VSV taét, van ASV ñoùng, heä thoáng khoâng hoaït ñoäng.
H ình I II.31
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 61
Tröôøng hôïp xe giaûm toác:
Neáu toác ñoä ñoäng cô treân 2000 v/p:Van VSV taét, Van ASV ñoùng, heä thoáng khoâng hoaï t
ñoäng.
H ình I II.32
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 62
Neáu toác ñoä xe döôùi 2000 v/p: Van VSV môû, Van ASV môû, heä thoáng hoat ñoäng nhö treân.
Hình I II. 33
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 63
XI. MOÄ T SOÁ BIEÄN PH AÙP KHAÙ C.
Ngoaøi nhöõng thieát bò xöû lyù treân, ngöôøi ta coøn ñi theo höôùng giaûm löôïng tieâu hao baèng caùch söû
duïng haøng loaït caùc bieän phaùp nhö sau:
a. Taêng tay ngheà cho ñoäi nguõ laùi xe
Haõng Mercedes Benz ñaëc bieät quan taâm ñeán ñoäi nguõ laùi xe do haõng saûn xuaát. Haõng ñöa ra heä
thoáng tröôøng lôùp ñaøo taïo lieân tuïc ñeå naâng cao tay ngheà cho ñoäi nguõ laùi xe
b. Khoâng taêng toác ñoät ngoät, sang soá nhanh döùt khoaùt hôïp lyù vaø ñaïp ly hôïp hai laàn.
c. Chænh xe ôû cheá ñoä ñoäng cô coù Momen lôùn nhaát khi chaïy ôû toaøn taûi.
d. Duøng baùnh xe coù gai höôùng taâm, coù beà maët tieáp xuùc roäng, gai thaáp, coù theå duøng baùnh ñôn
thay cho baùnh ñoâi ôû caàu chuû ñoäng (coù theå giaûm laéc ñi 40%).
e. Duøng vaûi baït che thuøng xe: söùc caûn cuûa xe coù thuøng phuû baèng vaûi baït thaáp hôn söùc caûn coù
thuøng voû cöùng tôùi 25%.
f. Giaûm troïng löôïng cuûa xe vaø thuøng xe:
Khi xe coù khoái löôïng giaûm ñi 10% thì löôïng nhieân lieäu toán giaûm ñi 2 – 3%.
g. Môû hoaøn toaøn cöûa chôùp khi xe hoaït ñoäng ôû ñieàu kieän nhieät ñoä khí trôøi > 150C.
h. Giaûm chieàu cao thuøng xe vaø buoàng laùi keát hôïp vôùi thuøng böûng höôùng gioù thích hôïp.
i. Duøng hoäp soá nhieàu caáp hay hoäp soá voâ caáp.
j. Bôm baùnh xe ñuùng aùp löïc quy ñònh, khi aùp suaát phanh xe giaûm 1kg/ cm2 seõ laøm löôïng nhieân
lieäu tieâu hao taêng töø 1,5 – 2%.
k. Giaûm ñoä nhôùt cuûa daàu duøng cho caàu xe vaø hoäp soá.
l. Ñieàu khieån quaït gioù baèng Relay nhieät (söû duïng loaïi thöôøng môû).
m. Giöõ saïch loïc gioù.
n. Ñieän töû hoaù heä thoáng ñaùnh löûa.
o. Duøng truïc cam boá trí treân naép maùy.
p. Duøng loaïi nhôùt thích hôïp coù tieát kieäm nhieân lieäu (loaïi energy conserving I hay energy
conserving II).
q. Hieäu chænh ñuùng boä cheá hoøa khí (traùnh raùch ron möùc nhieân lieäu phaûi ñuùng)
Ngoaøi ra, khi chaïy treân ñöôøng haønh trình lieân tuïc khoâng coù giao loä, khoâng giaûm toác ñoä. Chæ
chaïy xe ôû toác ñoä toái öu thì löôïng nhieân lieäu coù theå giaûm 40%. Neáu xem löôïng nhieân lieäu khi xe
hoaït ñoäng treân ñöôøng caáp 2 vaø caáp 3 laø 100% thì treân xa loä chæ söû duïng 70%. Vì vaäy naâng cao chaát
löôïng ñöôøng saù cuõng laø moät yeáu toá quan troïng.
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 64
Caùc giaûi phaùp kyõ thuaät caûi thieän quaù trình chaùy vaø taêng cöôøng xöû lyù khí thaûi chöa ñuû
ñeå laøm giaûm moät caùch trieät ñeå noàng ñoä caùc chaát gaây oâ nhieãm coù trong ñoäng cô ñoát
trong. Do ñoù, ñeå naâng cao hieäu quaû cuûa vieäc choáng oâ nhieãm moâi tröôøng do phöông
tieän vaän taûi gaây ra.
Hieän nay, caùc nhaø nghieân cöùu ñang theo höôùng taùc ñoäng ñeán nhieân lieäu: naâng cao tính
naêng cuûa nhieân lieäu truyeàn thoáng hoaëc söû duïng caùc loaïi “nhieân lieäu saïch”:
- Söû duïng khí hoùa loûng LPG
- Söû duïng khí thieân nhieân NGV
- Söû duïng oâtoâ ñieän
- Söû duïng pin nhieân lieäu- fuel cell
Vôùi caùc nhieân lieäu saïch nhö treân ñaùp öùng toát vôùi coâng taùc baûo veä moâi tröôøng. Tuy nhieân, vieäc
öùng duïng chuùng roäng raõi treân oâtoâ coøn vaáp phaûi moät soá haïn cheá: cô sôû haï taàng veà caùc traïm
cung caáp khí chöa ñöôïc ñaày ñuû, roäng raõi. Taâm lyù e ngaïi nôi ngöôøi tieâu duøng veà tính an toaøn
khi söû duïng caùc loai nhieân lieäu theå khí. Ñoái vôùi oâtoâ ñieän, trôû ngaïi hieän nay laø khaû naêng döï tröõ
naêng löôïng coøn thaáp vaø giaù thaønh ban ñaàu coøn cao.
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 65
CHÖÔNG IV
QUY T RÌ NH KI EÅM TR A CAÙ C CH Æ TIEÂU OÂ NHIEÃM
I. LÒ CH SÖÛ PH AÙ T TR I EÅN:
Töø khi neàn coâng nghieäp oâ toâ phaùt trieån thì ñaõ coù nhieàu quoác gia quan taâm ñeán vaán ñeà oâ
nhieãm do oâ toâ gaây ra, noàng ñoä cuûa nhöõng chaát ñoäc haïi trong khí thaûi oâ toâ daàn daàn ñöôïc giôùi haïn
vaø vaán ñeà choáng oâ nhieãm moâi tröôøng do khí thaûi oâ toâ gaây ra ngaøy caøng ñöôïc nhieàu quoác gia
höôûng öùng.
Theo trình töï thôøi gian chuùng ta coù theå keå ra caùc quoác gia sôùm ñaët ra vaán ñeà choáng oâ nhieãm
moâi tröôøng do khí thaûi oâtoâ gaây ra.
+ Ñöùc : 1910
+ Myõ : 1959
+ Phaùp : 1963
+ Nhaät : 1966
Tieáp theo ñoù laø söï höôûng öùng cuûa caùc nöôùc trong coäng ñoàng Chaâu AÂu, Canada,UÙc, caùc
nöôùc thuoäc khoái Ñoâng AÂu cuõ, caùc nöôùc Chaâu AÙ (Singapore, Ñaøi Loan, Haøn Quoác…)
II. QUY T RÌ NH ÑO OÂ NH I EÃM:
Hieän nay, treân theá giôùi coù raát nhieàu quy trình ño oâ nhieãm khaùc nhau vì chöa coù quy trình
naøo ñöôïc aùp duïng chung cho taát caû caùc nöôùc ñeå ño caùc chæ tieâu oâ nhieãm trong khí xaû ñoäng cô
ñoát trong. Moãi quy trình öùng vôùi moät tieâu chuaån oâ nhieãm xaùc ñònh vaø khoâng coù söï quan heä
töông ñöông naøo ñöôïc xaùc laäp giöõa caùc tieâu chuaån naøy.
Quy trình ño caùc chæ tieâu oâ nhieãm cuûa moãi nöôùc caên cöù vaøo cheá ñoä giao thoâng tieâu bieåu
cuûa nöôùc ñoù. Baûng IV.1 laø baûng so saùnh caùc thoâng soá ñaëc tröng cuûa moät soá quy trình ñöôïc aùp
duïng roäng raõi nhaát hieän nay.
Thoâng soá Ñôn vò ECE
Californi
a
FTP7
2
FTP7
5
Nhaät
10 cheá ñoä
Nhaät1
1 cheá ñoä
Toác ñoä trung bình km/h 18.7 35.6 31.5 34.1 17.7 30.6
Toác ñoä trung bình
(khoâng keå thôøi gian
khoâng taûi)
km/h 27.1 41.7 38.3 41.6 24.1 39.1
Gia toác trung bình (m/s2) 0.75 0.68 0.60 0.67 0.54 0.64
Giaûm toác trung bình (m/s2) 0.75 0.68 0.70 0.71 0.65 0.60
Thôøi gian trung bình (s) 45 117 66 70 50 94
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 66
cuûa moät chu kyø thöû
Khoâng taûi
(% thôøi
gian)
30.8 14.6 17.8 18.0 26.7 21.7
Gia toác
(% thôøi
gian)
18.5 31.4 33.5 33.1 24.4 34.2
Toác ñoä khoâng ñoåi
(% thôøi
gian)
32.3 21.9 20.1 20.4 23.7 13.3
Giaûm toác
(% thôøi
gian)
18.5 32.1 28.6 28.5 25.2 30.8
Baû ng IV. 1 :S o s aùnh caùc thoâ ng s oá ñaëc tröng c uûa moä t s oá quy tr ình thöû tieâ u b ieå u.
III. CÔ S ÔÛ XAÂ Y DÖ ÏNG CAÙC Q UY T RÌNH Ñ O OÂ NHI EÃM :
Quy trình thöû laø quy trình coù phaïm vi quoác gia, noù phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän giao thoâng cuûa
moãi quoác gia. Quy trình thöû ñöôïc laäp ra döïa treân nhieàu yeáu toá, trong ñoù maät ñoä giao thoâng vaø
chaát löôïng ñöôøng saù laø hai yeáu toá quan troïng nhaát:
+ M aät ñoä gi ao thoâ ng: möùc ñoä oâ nhieãm cuïc boä baàu khoâng khí laø toång hôïp möùc ñoä phaùt thaûi
cuûa taát caû phöông tieän vaän taûi trong khu vöïc khaûo saùt gaây ra, nghóa laø möùc ñoä oâ nhieãm phuï
thuoäc vaøo maät ñoä oâ toâ. ÔÛ nhöõng thaønh phoá lôùn coù möùc ñoä oâ nhieãm vöôït giôùi haïn baùo ñoäng,
ngöôøi daân ñöôïc khuyeán khích söû duïng phöông tieän vaän taûi coâng coäng ñeå giaûm bôùt maät ñoä xe. ÔÛ
nhöõng nôi coù maät ñoä löu thoâng beù, oâ toâ khoâng nhaát thieát phaûi tuaân thuû nhöõng quy ñònh nghieâm
ngaët veà möùc ñoä phaùt sinh oâ nhieãm nhö nhöõng thaønh phoá coù maät ñoä giao thoâng cao.
+ Ñ ieà u kieä n ñö ôøng s aù: tuyø vaøo chaát löôïng ñöôøng saù cuûa moãi nöôùc maø cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa
caùc phöông tieän khaùc nhau, do ñoù khaû naêng phaùt sinh oâ nhieãm cuûa oâ toâ cuõng khaùc nhau. Tieâu
chuaån oâ nhieãm vì vaäy cuõng caàn xeùt ñeán yeáu toá naøy.
IV. MOÄT SOÁ QU Y TRÌNH TH ÖÛ:
IV. 1 Q uy trìn h th öû c uûa M yõ:
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 67
IV. 1. 1 Q uy tr ình FT P 7 2 vaø FT P 75
Hình I V. 2
FPT: Federal Test Proceduce
Quy trình FTP 72 (hình IV.2) bao goàm hai giai ñoaïn. Giai ñoaïn 1 ñöôïc thöû trong 505 s, töông
öùng vôùi quaõng ñöôøng 5,78 km vôùi toác ñoä trung bình 41,2 km/h. giai ñoaïn hai keùo daøi trong 867
s vaø ñöôïc baét ñaàu sau khi taïm döøng ñoäng cô hoaøn toaøn trong 10 phuùt. Khi baét ñaàu thöû, ñoäng cô
ñöôïc khôûi ñoäng ôû traïng thaùi nguoäi sau ñeâm ñeå ôû nhieät ñoä moâi tröôøng (200 C)
H ình IV. 3
Quy trình FTP 75 goàm ba giai ñoaïn. Hai giai ñoaïn ñaàu gioáng nhö chu trình FTP 72, giai
ñoaïn ba gioáng nhö giai ñoaïn moät cuûa chu trình tröôùc (hình IV.3) vaø ñöôïc khôûi ñoäng laïi sau khi
ñaõ döøng ñoäng cô 10 phuùt keå töø luùc keát thuùc giai ñoaïn hai. Quaõng ñöôøng töông öùng toång coäng
trung bình 34,1 km/h. löôïng khí oâ nhieãm ñöôïc ño rieâng töøng giai ñoaïn vaø keát quaû chung ñöôïc
tính baèng g/km vôùi caùc heä soá ñieàu chænh 0,43 ñoái vôùi giai ñoaïn ñaàu, 1 ñoái vôùi giai ñoaïn 2 vaø
0,75 ñoái vôùi giai ñoaïn 3.
Thôøi gian (s) Vaân toác (m/s)
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 68
IV. 1. 2 Q uy tr ình Cal ifornia
Hình I V.4
Ñaây laø quy trình thöû cuõ ñöôïc söû duïng naêm 1968. Noù goàm 7 giai ñoaïn gioáng heät nhau, thôø i
gian caùch nhau giöõa hai giai ñoaïn thöû laø thôøi gian chaïy khoâng taûi (hình IV.4). Quy trình thöû keùo
daøi trong 16 phuùt 19 giaây. Ñoäng cô khôûi ñoäng ôû traïng thaùi nguoäi sau khi döøng ít nhaát 12 giôø ôû
ñieàu kieän nhieät ñoä moâi tröôøng. Quy trình naøy hieän nay ñaõ ñöôïc thay theá baèng caùc quy trình
FTP.
IV. 2 Q uy trìn h th öû c uûa Nhaä t Baûn
IV. 2. 1Q uy tr ình thöû 10 cheá ñoä
H ình I V. 5
- Quy trình thöû 10 cheá ñoä öùng vôùi ñieàu kieän giao thoâng trong thaønh phoá. Thôøi gian cuûa moãi
coâng ñoaïn thöû laø 135 s, öùng vôùi quaõng ñöôøng 0,664 km vôùi toác ñoä trung bình 17,7 km/h (hình
IV.5). Quy trình thöû ñöôïc laëp laïi vôùi 6 coâng ñoaïn nhö nhau. Noàng ñoä oâ nhieãm ñöôïc bieåu dieãn
theo g/km.
IV. 2. 2 Q uy tr ình thöû 11 cheá ñoä:
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 69
H ình I V. 6
- Quy trình naøy theå hieän cheá ñoä giao thoâng treân xa loä. Ñoäng cô ñöôïc khôûi ñoäng nguoäi ôû cheá
ñoä khoaûng töø 20o ñeán 300 vaø chaïy khoâng taûi trong 25 s, sau ñoù tieán haønh thöû trong 120 s töông
öùng vôùi quaõng ñöôøng 1,021 km vôùi toác ñoä trung bình 30,6 km/h (hình IV.6)
-Möùc ñoä phaùt sinh oâ nhieãm cuûa oâ toâ ñöôïc tính theo g/laàn thöû.
IV. 2. 3 Q uy tr ình thöû 10 – 15 cheá ñoä:
Quy trình thöû 10 – 15 cheá ñoä öùng vôùi ñieàu kieän giao thoâng ôû caùc vuøng ngoaïi oâ cuûa Nhaä t
Baûn. Quy trình naøy söû duïng ba coâng ñoaïn cuûa quy trình thöû 10 cheá ñoä vaø keùo daøi theâm moät
ñoaïn coù toác ñoä cöïc ñaïi 70 km/h (hình IV.7). quaõng ñöôøng thöû töông öùng daøi 4,16 km trong thôøi
gian 660 s vôùi toác ñoä trung bình 22,7 km/h. quy trình naøy ñöôïc söû duïng cho oâ toâ du lòch xuaát
xöôûng sau thaùng 11 naêm 1991. ñeán thaùng 10 naêm 1993 noù ñöôïc aùp duïng theâm cho xe taûi 2,5
taán.
H ình I V. 7
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeà th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 70
V. NOÀNG ÑOÄ CHO PH EÙ P CUÛA C AÙC CHAÁ T Ñ OÄ C H AÏI TRO NG KHÍ XAÛ OÂ TOÂ
V.1.H oa Kyø:
Naêm CO(ppm) HC(ppm) NO(ppm)
1960 84 10.6 4.1
1968 51 6.3 0.4
1970 34 4.1 0.4
1972 28 3.0 0.4
1973 28 3.0 3.1
1975 15 1.5 3.1
1977 15 1.5 2.0
1980 7.0 0.41 2.0
1983 3.4 0.41 1.0
Döï kieán 3.4 0.25 0.4
Baû ng IV . 8 : Tieâu chuaån cuûa Myõ ñoái vôùi oâ toâ du lòch
(tính theo g/daëm, quy tình FTP75)
Baûng. IV 8 giôùi thieäu söï thay ñoåi veà giôùi haïn noàng ñoä cho pheùp cuûa caùc chaát oâ nhieãm cuûa
khí xaû oâ toâ ôû Myõ theo thôøi gian ñoái vôùi oâ toâ du lòch. Giôùi haïn naøy ñöôïc aùp duïng haàu heát caùc
Bang tröø California vaø NewYork (nhöõng bang coù yeâu caàu khaét khe hôn) vaø ño theo quy trình
FTP 75. Baûng naøy cho thaáy möùc ñoä khaét khe cuûa tieâu chuaån taêng daàn theo thôøi gian : noàng ñoä
cho pheùp cuûa CO töø 84g/daëm naêm 1960 giaûm xuoáng coøn 3.4 g/daëm nhö hieän nay
(giaûm khoaûng 25 laàn); noàng ñoä HC cuõng trong thôøi gian ñoù giaûm töø 10,6 g/daëm xuoáng coøn
0,25 g/daëm (giaûm khoaûng 40 laàn); möùc ñoä NOX coù thaáp hôn, töø 4,1 xuoáng coøn 0,4
(giaûm khoaûng 10 laàn)
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 71
V.2 C oäng ñ oàng Chaâ u AÂ u
Loaïi ñoäng cô (V (lit)
laø theå tích cylinder)
CO (g/km)
HC + NOX
(g/km)
NOX (g/km)
Naêm aùp
duïng
Xaêng V > 2.0 6.17 1.6 0.86 1988
Xaêng 1.4 < V <= 2.0 7.4 1.97 0.86 1991
Xaêng V < 1.4 4.6 1.23 0.86 1992
Diesel V> 2.0 7.4 1.97 0.86 1988
Diesel 1.4< V < 2.0 7.4 1.97 0.86 1991
Diesel V< 1.4 4.6 1.23 0.86 1992
Baû ng IV. 9: Tieâu chuaån coäng ñoàng Chaâu AÂu ñoái vôùi xe taûi nheï
Baûng IV.9 ôû treân cho bieát möùc ñoä phaùt sinh oâ nhieãm cho pheùp ñoái vôùi xe du lòch vaø xe vaän
taûi haïng nheï theo quy trình thöû ECE aùp duïng ôû coäng ñoàng Chaâu AÂu.
Caùc quoác gia Ñoâng AÂu cuõ tröôùc ñaây cuõng aùp duïng tieâu chuaån cuûa coäng ñoàng Chaâu AÂu ECE.
V.3 Nhaä t Baûn
Tieâu chuaån Nhaät Baûn söû duïng chu trình thöû 10 cheá ñoä vaø 11 cheá ñoä öùng vôùi caùc loaïi xe oâ
toâ khaùc nhau ñöôïc trình baøy ôû baûng. IV.10 vaø IV.11 döôùi ñaây:
Naêm
CO (g/km) HC (g/km) NOX (g/km)
10C ñoä 11 C ñoä 10C ñoä 11 C ñoä 10C ñoä 11 C ñoä
1973 2.6 - 2.8 - 3.0 -
1975 2.7 20.81 0.39 2.33 1.6 2.7
1976 2.7 20.81 0.39 2.33 1.2 2.20
1978 2.7 20.81 0.39 2.33 0.48 1.47
1988 2.7 20.81 0.39 2.33 0.25 1.47
Baû ng IV .10: Tieâu chuaån Nhaät ñoái vôùi oâ toâ du lòch söû duïng ñoäng cô xaêng
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 72
Naêm
CO (g/km) HC (g/km) NOX (g/km)
10 Cheá ñoä 11 Cheá ñoä 10 Cheá ñoä 11 Cheá ñoä 10 Cheá ñoä 11 Cheá ñoä
1973 26 - 3.8 - 3.0 -
1975 17 31.83 2.7 4.16 2.3 4.9
1979 17 31.83 2.7 4.16 1.6 2.69
1981 17 31.83 2.7 4.16 1.26 2.33
1988 17 31.83 2.7 4.16 0.7 2.33
Baûng IV . 11: Tieâu chuaån xe Nhaät ñoái vôùi xe taûi nheï söû duïng ñoäng cô xaêng
V.4. C aùc nöôùc khaù c:
Nöôùc Naêm Quy trình
CO
(g/km)
HC
(g/km)
NOX
(g/km)
Canada 1975
1987
1994
FTP 75
FTP 75
FTP 75
15.53
2.11
2.11
1.24
0.25
1.15
1.92
0.62
0.25
UÙc vaø New
Zealand
1976
1982
1986
FTP 72
FTP 72
FTP 72
24.20
22.00
9.30
2.10
1.91
0.93
1.90
1.73
1.90
Ñaøi Loan 1987
1988
1989
ECE
ECE
FTP 75
14.31
14.31
2.11
4.69 (HC + NOX)
4.69 (HC + NOX)
0.25
Singapore
Israel
AÛ Raäp Xeâ - utù
1986
ECE
Tieâu chuaån coäng ñoàng Chaâu AÂu
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 73
Haøn Quoác 1983
1984
1987(1)
1987(2)
10 cheá ñoä
10 cheá ñoä
FTP 75
FTP 75
26
18
8
2.11
3.8
2.8
2.1
0.25
3.0
2.5
1.5
0.62
Mexico 1989
1990
1991
1993
FTP 75
FTP 75
FTP 75
FTP 75
21.9
18.52
6.96
2.11
1.99
1.79
0.70
0.25
2.29
1.99
1.39
0.62
Brazil 1988
1992
FTP 75
FTP 75
21
12
2.10
1.20
2.00
1.40
Baû ng IV. 12: Quy tình thöû vaø giôùi haïn oâ nhieãm ôû moät soá nöôùc ñang phaùt trieån
(1) oâ toâ coù ñoäng cô V > 800 cm3; (2) oâ toâ 8010 cm3
VI. Q UY T RÌ NH KIEÅM T RA Ñ ÒNH KYØ M ÖÙ C Ñ OÄ PHAÙ T SINH OÂ NH IEÃM CUÛ A OÂ TOÂ
Caùc quy ñònh treân ñaây ñöôïc aùp duïng töø luùc oâ toâ ñöôïc xuaát xöôûng ñeán khi ñaõ qua moät thôø i
gian söû duïng nhaát ñònh vaø quy trình ñoù ñöôïc thöïc hieän ôû nhöõng trung taâm kieåm ñònh theo quy
ñònh cuûa töøng quoác gia. ÔÛ Myõ, caùc tieâu chuaån ñöôïc aùp duïng cho ñeán khi oâ toâ ñaït ñöôïc
80000km. Trong quaù trình söû duïng, oâ toâ phaûi ñöôïc baûo trì toát môùi thoûa maõn ñöôïc caùc quy ñònh
cuûa tieâu chuaån, tuy nhieân trong quùa trình söû duïng cuõng coù moät soá oâ toâ khoâng ñöôïc baûo trì ñuùng
kyõ thuaät, thoáng keâ ôû Myõ cho thaáy chæ coù 33% oâ toâ ñöôïc baûo trì toát soá coøn laïi bò ñieàu chænh
khoâng ñuùng quy ñònh hoaëc thay theá caùc boä phaän khoâng ñuùng tieâu chuaån. ÔÛ caùc quoác gia coù neàn
coâng nghieäp chöa phaùt trieån thì tình hình baûo trì oâ toâ coøn toài teä hôn nhieàu. Ñieàu naøy laøm noàng
ñoä caùc chaát oâ nhieãm trong khí xaû gia taêng vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp.
Ñeå ñaùnh giaù ñònh kyø möùc ñoä phaùt sinh oâ nhieãm cuûa oâ toâ ñaõ qua söû duïng, ngöôøi ta aùp duïng
caùc quy trình kieåm tra sô boä.
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 74
Quoác gia Loaïi Xe Chaát oâ nhieãm Giôùi haïn
Coäng ñoàng Chaâu
AÂu
Du lòch, vaän taûi
Moâ toâ
CO
CO
3.5%
4.5%
Thuïy Sóõ
OÂ toâ taûi < 0.76t
hay khaùch < 9 choã
OÂ toâ taûi > 0.76t
hay khaùch > 9 choã
Moâ toâ
CO
HC
CO
HC
CO
0.5%V
100ppmV
1%V
200ppmV
3.5%V
Hoa Kyø OÂ toâ nheï CO
HC
1.2%V
220ppmV
Canada OÂ toâ nheï CO 0.5%
Nhaät Baûn
OÂ toâ nheï
- Ñoäng cô 4 kyø
- Ñoäng cô 2 kyø
CO
HC
HC
4.5%
1200ppmV
780ppmV
Haøn Quoác OÂ toâ nheï CO
HC
4.5%V
1200ppmV
Ñaøi Loan OÂ toâ nheï CO
HC
3.5%V
900ppmV
Baû ng IV .13: Tieâu chuaån oâ nhieãm cuûa oâ toâ ôû caùc cheá ñoä khoâng taûi
VI.1 Q uy ñò nh veà kieåm tra sô boä möùc ñoä ph aùt sinh oâ nhieãm c uû a oâ toâ ôû caùc nöôùc ph aù t
trieån:
Phaàn lôùn caùc tieåu bang cuûa Myõ ñaõ söû duïng quy trình kieåm tra sô boä ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä
phaùt sinh oâ nhieãm cuûa oâ toâ ñaõ qua söû duïng. Quy trình ñoù ñöôïc thöïc hieän ôû cheá ñoä khoâng taûi vôùi
caùc tieâu chuaån quy ñònh ñoái vôùi noàng ñoä CH, HC. Taát caû oâ toâ phaûi qua kieåm tra oâ nhieãm ñònh
kyø haøng naêm hay hai naêm moät laàn theo quy trình ñöôïc quy ñònh ôû töøng quoác gia. Baûng IV.13
giôùi thieäu tieâu chuaån oâ nhieãm cuûa oâ toâ ño ôû caùc cheá ñoâä khoâng taûi ôû moät soá quoác gia.
ÔÛ Chaâu AÂu, veà vieäc kieåm tra ñònh kyø tình hình oâ nhieãm cuûa oâ toâ thì coäng hoøa lieân bang
Ñöùc laø nöôùc ñi ñaàu, tieáp theo laø caùc nöôùc nhö Thuïy Só, Aùo, Thuî Ñieån, Haø Lan. Quy trình kieåm
tra ñöôïc thöïc hieän baèng caùch ño CO ôû cheá ñoä khoâng taûi.
ÔÛ Thuïy Só, töø naêm 1986 trôû ñi, cöù moät hay ba naêm moät laàn oâ toâ phaûi qua kieåm tra thaønh
phaàn CO, CO2 vaø HC ôû cheá ñoä khoâng taûi.
ÔÛ AÙo, töø naêm 1985, haøng naêm oâ toâ phaûi qua kieåm tra HC ôû cheá ñoä khoâng taûi (< 600ppm).
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 75
ÔÛ Anh, haøng naêm oâ toâ phaûi qua kieåm tra noàng ñoä CO ôû cheá ñoä khoâng taûi, giôùi haïn cho
pheùp cuûa CO laø 4.5%.
ÔÛ Haø Lan, taát caû oâ toâ ñaõ qua söû duïng quaù 3 naêm ñeàu phaûi qua kieåm tra oâ nhieãm döïa treân
vieäc ño noàng ñoä CO ôû cheá ñoä khoâng taûi.
VI.2 Ti eâ u ch uaå n V ieä t N am:
Naêm 1990, chính phuû Vieät Nam ñaõ ban haønh tieâu chuaån (TCVN 5123 - 90) quy ñònh veà
haøm löôïng CO trong khí xaû ñoäng cô xaêng ôû cheá ñoä khoâng taûi. Tieâu chuaån naøy ñöôïc aùp duïng
cho taát caû oâ toâ chaïy xaêng coù khoái löôïng lôùn hôn 400 kg. Haøm löôïng khí CO ñöôïc ño tröïc tieáp
trong oáng xaû, caùch mieäng xaû 300mm, ôû hai cheá ñoä toác ñoä nmin vaø 0.6nñm (nñm: toác ñoä ñònh möùc).
Haøm löôïng CO khoâng ñöôïc vöôït quaù 3.5% ôû cheá ñoä nmin vaø 2% ôû cheá ñoä 0.6nñm.
Naêm 1991 chính phuû Vieät Nam ban haønh tieâu chuaån TCVN 5418 – 91 quy ñònh veà ño khoù i
khí xaû ñoäng cô Diesel. Tieâu chuaån naøy ñöôïc aùp duïng cho taát caû caùc loaïi oâtoâ duøng Diesel.
Naêm 1998, chính phuû Vieät Nam ban haønh tieâu chuaån (TCVN 6438 – 98) quy ñònh laïi cuï
theå hôn giôùi haïn cho pheùp cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong khí xaû cuûa phöông tieän vaän taûi
(baûng IV.14)
Th aønh ph aàn oâ
nhi eãm t ron g kh í
thaû i
Ph öô ng t ieä n ña ng s öû duïng
Ph öô ng t ieä n ñaê ng k yù
laàn ñaà u
Ph öô ng t ieä n
ñoä ng c ô
xaêng
Phöô ng tieä n
ñoä ng c ô
D iese l
Ph öông
tieän
ñoä ng c ô
xaêng
Ph öông t ieän
ñoä ng c ô
Diesel
M öùc
1
M öùc
2
M öùc
3
M öùc
1
Möùc
2
Möùc
1
M öùc
2
CO (% theå tích) 6.5 6.0 4.5 4.5
HC (ppm theå tích):
- Ñoäng cô 4 kyø
- Ñoäng cô 2 kyø
- Ñoäng cô ñaëc bieät
(coù keát caáu khaùc
vôùi ñoäng cô kieåu
piston tònh tieán)
-
-
-
1500
7800
3300
1200
7800
3300
-
-
-
-
-
-
1200
7800
3300
Ñoä khoùi (% HSU) - - - 85 72 - 72 50
Baû ng IV. 14 : giôùi haïn toái ña cho pheùp cuûa thaønh phaàn oâ nhieãm trong khí thaûi cuûa caùc
phöông tieän vaän taûi.
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm
Trang 76
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1.Reduced emissions and fuel consumption of automobile engines
Dipl.Ing.Richard van – Basshuysen – 1995
2. OÂ toâ vaø oâ nhieãm moâi tröôøng – Buøi Vaên Ga – 1997
3. TOTOTA Service Training.Step 2. (Emission control System) – 1997
4. Hoùa hoïc vaø söï oâ nhieãm moâi tröôøng – Vuõ Ñaêng Ñoä – 1997
5. Caáu taïo vaø nguyeân lyù hoïat ñoäng cuûa heä thoáng phun xaêng KE- Jetronic
Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM
Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
Baûn qu
yeàn th
uoäc ve
à Tröôøn
g ÑH S
PKT T
P. HCM
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- bai_giang_o_nhiem_moi_truong_3947.pdf