Đề tài Biện pháp nâng cao chất lượng chạm khắc trong sản xuất đồ mộc truyền thống qua quá trình tìm hiểu ở ba làng nghề: Van Điểm (Hà Tây), La Xuyên (Nam Định), Đông Kỵ (Bắc Ninh)

khảo sát chất lượng và đề ra những biện pháp nâng cao chất lượng chạm khắc trong sản xuất đồ mộc truyền thống qua quá trình tìm hiểu ở ba làng nghề: Van Điểm (Hà Tây), La Xuyên (Nam Định), Đông Kỵ (Bắc Ninh). TỔNG QUAN 1.1. Tìm hiểu nghề chạm khắc gỗ 1.1.1. Khái niệm chung Nghề chạm khắc gỗ có ở nhiều nước trên thế giới với phong cách khác nhau, ở nước ta ckạm khắc gỗ là một nghề mang tính cổ truyền của nhân dân ta. Nó được hình thành và phát triển qua nhiều thời đại và kinh nghiệm được truyền từ đời này sang đời khác để chế tác các sản phẩm từ gỗ mang những nét đặc trưng về văn hoá dân tộc, với việc sử dụng nguyên liệu, thủ pháp chạm khắc có tính truyền thống riêng. Trong nghề chạm khắc gỗ, phấn lớn dùng công cụ thủ công như chàng tách, các loại đục . Toạ ra các bức văn hoa, phù điêu, lèo, bệ tủ chè, bệ sập, tượng người, con giống . Nghề chạm khắc gỗ là nghề dân giã nhưng cũng là nghề mỹ thuật tạo ra những sản phẩm vừa có giá trị sử dụng hàng ngày, vừa có giá trị thẩm mỹ góp phần nâng cao giá trị sử dụng của gỗ trong nền kinh tế quốc dân và nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân. Ngoài những sản phẩm chạm khắc gỗ thuần tuý bằng đục, chạm nhiều loại sản phẩm mộc chạm khắc được kết hợp với khảm xà cừ hay công nghệ trang sức bằng sơn mài rất đặc sắc. Các sản phẩm chạm khắc gỗ rất đa dạng và phong phú, phần lớn là những đồ dùng hay những đồ vật trang trí không gian nội thất có tính thẩm mỹ đạec biệt tạo ra sự trang trọng mà con ngươuì dễ cảm nhận được. Hiện nay nghề chạm khắc gỗ để sản xuất hàng hoá là các vật dụng như giường, tủ, bàn nghế cũng như các mặt hàng khác có giá trị văn hoá đang có xu hướng phát triển tương đối mạnh tại mtj số làng nghề và nhiều cơ sở sản xuất trên cả nước. 1.1.2. Quá trình phát triển nghề chạm khắc gỗ 1.1.2.1. Nghề chạm khắc gỗ trongh các giai đoạn lịch sử trước đây Nghgề chạm khắc gỗ là một nghề có từ lâu đời và có nhiều nrts truyền thống của dân tộc. Nó được phát triển qua nhiều thời đại đặc biệt là từ đời nhà Lý đến nay còn lưu truyền lại nhiều tác phẩm chạm khắc có giá trị. Nhiều đình chùa, miếu cổ được chạm trổ rất tinh vi, những hioa văn trang trí, những con rồng, phượng. Nhiều kho tượng phật bằng gỗ được bàn tay tài hoa của nghệ nhân sáng tạo rất độc đáo có giá trị lịch sử và thẩm mỹ cao. Có thể nói sản phẩm chạm khắc gỗ ở Việt Nam có nét tương đồng với Trung Quốc Do sự giao lưu văn háo giữa hai dân tộc. Từ xưa đến nay chúng ta đều tiếp thu từ Trung Quốc về mẫu mã bằng nhiều cách sau đó phát triển thành những sản phẩm có những nét độc đáo riêng sinh động và phong phú. Những cung điện nguy nga của các vua chúa trong các triều đại đều phải sử dụng nhiều nghệ nhân chạm khắc gỗ trong kiến trúc cũng như trông trang trí nội thất. Nghề chạm khắc gỗ cũng được dử dụng nhiều trong các công trình kiến trúc dân dã, trong các đồ mộc cỏ truyền như: Sập gụ, tủ chè, tủ tam sơn, tue bán nguyệt hay tủ chùa, sa lông cổ, bàn thờ, tủ thờ . 1.1.2.2. Nghề chạm khắc gỗ hiện nay Ở nhiều nước trên thế giới có nghề chạm khắc gỗ nhưng cách thể hiện, nhưngz đặc sắc, những nét truyền thống của mỗi nước đều khác nhau, nó thể hiện được bản sắc văm hoá dân tộc của mỗi nước. Nghề chạm khắc gỗ của nước ta mang phong cách Á Đông và có đặc điểm riêng biệt của dân tộc Việt Nam. Hiện nay, với chủ trương phát triển nền kinh tế nhiều hàng hoá thành phần, khộ phục các nghề yhủ công truyền thống nên nghề chạm khắc gỗ ở nước ta đang được nhà nước khuyến khích phát triển. Tại các làng nghề truyền thống như: La Xuyên, Đồng Kỵ, Vạn Điểm, Dư Dụ . Hỗu hết dân làng từ những cụ già 60 – 70 tuổi đến các cháu bé 10 – 12 tuổi đều tham gia làm nghè. Nhiều sản phẩm tinh sảo cổ truyền như: sập, tủ chè, tủ chùa . đến các pho tượng tiên, tượng phật, tượng con giống, những bức phù điêu, cuốn thư . được sản xuất nhiều để phục phụ nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu sang nhiều nước như: Đài Loan, Hồng Kông, các nước Châu Âu . Sản phẩm mộc chạm khắc ngày nay có nhiều nét cải biếnvề đường nét, hoa văm, kiểu dáng, liên kết . để phù hợp với yêu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng nhưng những thay đổi đó chỉ nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm chứ không được làm mất đi chuẩn mực đặc sắc và truyền thống vốn có của những sản phẩm chạm khắc truyền thống đó. 1.1.2.3. Quá trình phát triển nghề chạm khắc gỗ ở một số làng nghề tiêu biểu ở nước ta a) Tại làng nghề Vạn Điểm Làng nghề chạm khắc truyền thống Vạn Điểm – Hà Tây là một trong những làng nghề lâu đời ở nước ta. Quá trình phát triển của nó gắn liền với sự phát triển của kinh tế xã hội cũng như văn hoá của dân tộc ta. Theo các nghệ nhân của làng nghề thì từ xa xưađã có những sản phẩm làm bằng gỗ xuất hiện ở nước ta nhưng có lẽ nhuồn ngốc của nó được bắt nguồpn từ Trung Quốc. Những sản phẩm chạm kháec này chủ yếu xuẩt hiện trong các gia đình có địa vị trong xã hội, cũng như tầng lớp thượng lưu. Do điều kiện kinh tế nước ta lúc bấy giờ còn thấp nên những sản phẩm chạm khắc gỗ còn rất khan hiếm. Khi đời sống vật chất của con người được nâng cao thì nhu cầu thẩm nỹ đã được nâng cao, do vậy nhu cầu từ những sản phẩm làm từ gỗ ngày càng tăng, mỗi gia đình đều mong muốn có một bộ bàn nghế, tủ . làm từ gỗ trong nhà để thể hiện sự trang trọng giàu có của mình. Trước tình hình đó người dân nảy sinh ý tưởng chế tạo ra các sản phẩm này ngay tại gia đình, địa phương mình. Với ý tưởng của nhưnmgx người có nhu cầu đã thuê thợ mộc để làm ra những sản phẩm theu mẫu sẵn có. Nhưng do tay nghè chuyên môn cũng như kinh nghiệm về sản xuất đồ mộc của những người thợ còn rất hạn chế nên những sản phẩm họ làm ra còn rất thô kịch, khônh hợp lý về kích thước, những đường net hao văn còn rất vụng về, thiếu đi nét thẩm mỹ của sản phẩm. Nhưng dù sao những sản phẩm đầu tiên đã ra đời tại địa phương. Xuất phát từ sự khởi đầu đó mà các sản phẩm kế tiếp lần lượt được ra đời và tính thẩm mỹ hay chất lượng sản phẩm ngày được hoàn thiện hơn. nhưng do đất nước ta đang chiến tranh nên nghè mộc không có điều kiện phát triển. Việc sản xuất hầu như bị dán đoạn hoàn toàn. Khi chiến tranh kết thúc, hoà bình lập lại, cả nước cùng bắt tay vào công cuộc xây dựng Chủ Nghĩa Xã Hội. đời sống của nhân dân còn khó khăn, chưa thể ổn định. Do đó những người dân trong làng không có điều kiện để khôi phục, đầu tư sản xýât ra những sản phẩm thủ công mỹ ngyhệ từ gỗ. Nhưng với hàng loạt chính sách mới của nhà nước đã được thực thi làm cho đời sống kinh tế xã hội của nhân dân ta ngày càng hoàn thiện. Lúc này những gia đình khá giả ở làng do buôn bán họ đã tiếp cận thị trường. Họ nhận thấy rằng mặy hàng thủ công mỹ nghệ cao cấp được làm từ gỗ đã đang và sẽ đem lại lợih nhuận cũng như giá trị kinh tế cao. Bởi các sản phẩm đó luân có tính thẩm mỹ hiện đại gắn liền với văn hoá truyền thống của dân tộc và cũng bởi chất liệu gỗ đã trở lên quen thuộc và thân thiện với cuộc sống thường ngày của con người. Chính vì vậy, họ đá đầu tư để sản xuất những mặt hàmg này. Lúc đầu quy mô sản xuất còn nhỏ vì nhân lực ít, dụng cụ ddoof nghề còn thô sơ, do vậy sản phẩm làm ra với số lượng ít và chất lượng còn kém. Ngày nay với sự hỗ trợ của một số máy móc thiết bị và nhu cầu của thị trường tăng, nên quy mô sản xuất ngày càng được mở rộng, nguồn nhân lực dồi dào nên năng xuất chất lượng của sản phẩm tăng rõ rệt. Lúc đầu các sản phẩm làm ra chủ yếu phục phụ của nhu cầu nhân dân địa phương cũng như các vùng khác của đất nước. Mấy năm gần đây các sẩn phẩm của làng nghề đã được xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc. Làng Vạn Điểm có khoảng 400 hộ gia đình thì có tới 98% hộ gia đình sản suất đồ mộc, còn 2% hộ gia đình làm các công việc khác do họ không có điều kiện hoặc cũng có thể họ đã có nghề nghiệp ổn định khác. Xét thấy khả năng phát triển của làng nghề, cách đây 4 năm (năm 2000), tỉnh uỷ Hà Tây đã cấp bằng công nhận làng Vạn Điểm là làng nghề truyền thống. b) Quá trình phát triển tại làng nghề La Xuyên – Nam Định La Xuyên là làng nghề chuyên sản xuất đồ mộc truyền thống lâu đời nhất ở Việt Nam. Khi mới hình thành làng nghề với quy mô sản xuất nhỏ chỉ có một số gia đình làm nghề này, do vậy số lượng sản phẩm còn rất ít và chất lượng chưa cao, sự đa dạng về các loại hình sản phẩm còn hạn chế, công cụ dùng để sản xuất còn rất thô sơ. Tóm lại trong thời kỳ này sản xuất chỉ dừng lại ở mức độ thủ công. Do làng nghề La Xuyên xuất hiện sớm nhất ở nước ta, do đó chịu ảnh nhiều từ hai cuộc chiến tranh tàn phá của thực dân-đế quốc va nhất là cuộc chiến chông s xâm luợc phương bắc, nên La Xuyên chưa co điều kiện phát triển.Sau đó cùng với sư phát triển của khoa học kĩ thuật máy móc dã được đưa vào một số công đoạn của quá trình sản xuất như:trong khâu pha phôi gỗ có máy cưa vòng lượn, máy vanh .trong khâu chạm khắc co máy lấy nền,máy lọng, trong khâu trang sức co máy phun sơn-vécny, máy xoa(đánh nhẵn nhưng chỗ phẳng) .Đã giúp cho nhưng người thợ giảm được công lao động, tăng số lượng sản phẩm và cũng góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng sản phẩm.Song song với sự phát trieenr của nền kinh tế là sự giao lưa văn hoá rất mạnh mẽ giưa Việt Nam với cac nước trên thế giới, đặc bieetj là sự trao đổi học hỏi giưa hai nền văn hoá Việt Nam-Trung Quốc, cùng với sự sáng tạo tài tình của nghệ nhân,nhưng người thợ chạm khắc trong làng nghề,để đáp ưg yêu cầu của thi trường.Do vậy mà sự đa dạng về chủng loại, mẫu mã của các sản phẩm chạm khắc ở La Xuyên đã được nâng cao rõ rệt.với sự nhanh nhạy nắm bắt thị trường,một số người dân đã mạnh dạn đầu tư vào sản xuất và đứng ra thành lập công ty chuyên kinh doanh buôn bán các sản phẩm mộc chạm khắc do chính làng nghề làm ra . Từ dó quy mô sản xuất của làng nghề ngày càng được mở rộng,từ mọt vài hộ gia đình đến hầu hết các gia đình trong làng đều sản xuất đò mộc chạm khắc ,hơn thế nữa còn xuất hiện rất nhiều công ty,các doanh nghiệp, các xưởng sản xuất .Do quy mô sản xuất tăng ,nguồn nhân lực cung tăng nên năng suất, chất lượng sản phẩm nâng cao rõ rệt.Hiện tại các sản phảm của làng nghề sản xuất ra không chỉ đáp ứg được yêu càu sử dung của người dân trog nước mà còn xuất khẩu ra nước ngoài như Đài Loan,Hồng Công Các loai hình sản phẩm tiêu biểu mà làng nghề sản xuất là: các loại sập, các loại bàn ghế, ban thờ,các loại tượng con giống, tượng người, các loại tủ . Nhưng chủ yếu vẫn là sản xuất các loại tủ, bàn ghế, sập. Trước đây nguyên liệu dùng trong sản xuất là các loại gỗ tiêu biểu như: Mun, Trắc, Gụ, Cẩm hương, Sơn huyết .nhưng mấy năm gần đây do yêu cầu của người sử dụng , do giá cả của nguyên liệu, do sự khan hiếm của các loại gỗ quý nên hiện nay làng nghề chủ yếu dùng gỗ Gụ để sản xuất.Hiên nay số nhà làm nghề sản xuất đồ mộc truyền thống chiếm tới 97% số hộ gia đình trong làng nghề. Những người tham gia sản xuất tạu làng nghề không kể đến tuổi :từ những em nhỏ đến các cụ già.Mức thu nhập của người thợ không phụ thuộc vào tuổi tác mà phụ thuộc vào tay nghề , song với những người thợ tiếp xúc với nghề rất sớm do đó tay nghề của họ rất tốt nên thu nhập khá cao: thu nhập thấp nhất khoảng 350 000đ/tháng, mức thu nhạp cao nhất khoảng 2 500 000đ/tháng. Hiện nay,làng nghề có 8 nghệ nhân và 21 công ty, doanh nghiệp lớn nhỏ. c)Quá trình phát triển ở làng Đồng Kỵ –Bắc Ninh Đồng Kỵ – Bắc Ninh là làng nghề đã có từ lâu đời, bắt đầu từ những năm đầu kháng chiến chống thực dân Pháp làng nghề sản xuất đồ mộc truyền thống đã được thành lập . Trải qua hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, cùng với sự phát triển của xã hội, sự phát triển không ngừng của khoa hoc kỹ thuật, với sự giao lưu kinh tế thời mở cửa giữa Việt Nam với các nước trên thế giới, do vậy mà làng nghề có rất nhiều cơ hội để phát triển. Từ một làng nghề với quy mô sản xuất nhỏ , công cụ sản xuất thô sơ , số lượng sản phẩm han chế , chất lượng còn kém, qua quá trình pát triển cho đến bây giờ đã tạo ra làng nghề sản xuất đồ mộc chạm khắc truyền thống nổi tiếng khắp trong và ngoài nước. Đồng Kỵ với lợi thế có vị trí địa lý gần với trung tâm kinh tế - văn hoá- chính trị của đất nước( Hà Nội), nên việc lưu thông vận chuyển hàng hoá , sản xuất , kinh doanh buôn bán rất thuận lợi. Đồng Kỵ là làng nghề có tốc độ phát triển nhất so với các làng nghề sản xuất đồ mộc chạm khắc truyền thống ở Việt Nam. Cùng với những hộ gia đình sản xuất với quy mô lớn là sự ra đời của rát nhiều công ty ,cho đến bây giờ đẵ thành lập khu công nghiệp Đồng Kỵ chuyên kinh doanh, buôn bán, sản xuất đồ mộc truyền thống cao cấp. Hầu hết những người dân trong làng đều tham gia làm nghề.Sản phẩm mộc mà làng nghề sản xuất ra rất đa dạng, nhiều chủng loại như: bàn, nghế, giường, sập, tủ, ban thờ, tượng ngừơi , tượng các con giống rất sinh động, phù điêu, cuốn thư nhưg sả phẩm mũi nhọn của làng nghề là các loại bàn ghế cao cập. Các mặt hàng này không chỉ đáp ưng yêu cầu sử dụg trong nước mà còn xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới. Nguồn nguyên liệu chủ yếu để phục vụ cho quá trình sản xuất là: Mun, Trắc, Gụ trong đó gỗ Mun rất được ưa chuộng ở Đồng Kỵ. Phần lớn gỗ ở đây được nhập từ Lào, Quảng Bình . Đồng Kỵ đã và đang cung cấp cho thị trường trong và ngoài nước những sản phẩm mộc đa dạng về mẫu mã, đặt yêu cầu về chất lượng, đường nét văn hoa chạm khắc điêu luyện mang đậm bản sắc văn hoá Việt Nam. 1.1.3. Tìm hiểu về công nghệ chạm khắc Nghề chạm khắc gỗ và sản xuất đồ mộc ở nước ta nói chung và ở làng nghề Vạn Điểm – Hà Tây, La Xuyên – Nam Định, Đòng Kỵ – Bắc Ninh nói riêng là một nghề cổ truyền và có nhiều nét độc đáo cả về mặt tạo hình, cả về mặt kết cấu, cũng như thủ pháp công nghệ. Chúng ta dùng thuật ngữ “Sản phẩm của chạm khắc gỗ” để hiểu là gồm các hoa văn, phù điêu, tượng con giống, tượng người, lèo tủ, là loại phù điêu đặc biệt ở trang trí để trang trí phía trên khung giường, tủ chè, bệ sập và bệ tủ. Còn thuật ngữ “Sản phẩm mộc chạm khắc” được hiểu là sản phẩm mộc có két cấu đơn giản hay phức tạp mà chi tiết của chúng phần lớn la sản phẩm của chạm khắc. có các nhóm sản phẩm chạm khắc truyền thống như: Đồ tế tự, là những đồ dùng trong thờ cúng, dồ dùng trong sinh hoạt gồm các loại như bàn, nghế, giường, sập, tủ các kiểu, các vật dụng dùng trong cung đình . và sau đây chúng ta dùng thuật ngữ “ Sản phẩm chạm khắc gỗ” the nghĩa chung, tức là không có ý phân biệt sản phẩm của chạm khắc hay sản phẩm mộc chạm khắc. Để tạo một sản phẩm chạm khắc, tức là một sản phẩm chạm khắc có cấu trúc được hình thành từ những chi tiết có chạm khắc phải có sự tham gia của hai loại thợ cơ bản là thợ đục (thợ chạm khắc) và thợ ngang( hay thợ mộc). Thợ đục chỉ chuyên dùng đục chạm, thợ ngang thực hiện các việc tạo phôi, gia công liên kết và lắp ráp sản phẩm. 1.1.2.1. Phân loại các sản phậm chạm khắc gỗ a) Phân loại sản phẩm của chạm khắc gỗ Sản phẩm của chạm khắc gỗ được phân loại như sau: - Hoa văn: Là những hình chạm nổi trên gỗ (hoặc đục thủng). Những hoạ tiết trang trí theo một quy luật nhất định, lặp đi lặp lại chưa cấu thành một bức tranh hoàn chỉnh. Hoa văn trang trí trên sản phẩm mộc làm tăng vẻ đẹp và giá trị sản phẩm. - Phù điêu: Là những hình chạm khắc nổi trên gỗ phẳng cấu thành một bức tranh có chủ đề nhất định. - Tượng con giống: Là tượng những con vật như: Voi, Hổ, Báo, Hươu, Nai, Chim, Rồng, Sư tử . Được chạm khắc riêng biệt hoặc từng cụm trong quần thể, tượng được hoàn thiện ở tất cả các màu trong không gian. Con giống được tạo thành theo phong cách hiện đại hoặc phong cách cổ. - Tượng người: Được chạm khắc hoàn thiện ở các mặt trong không gian, nó có thể được tạo thành riêng biệt hoặc trong một quần thể. Tượng người được chạm khắc theo các tích cổ như tượng tiên, phật, tam đa .hoặc theo mẫu những ngưòi đương đại. - Lèo tủ: Là loại phù điêu đặc biệt dùng để trang trí phía trên của khung gương tủ chè. Lỡo tủ thường được chạm khắc theo các chủ đề: Tứ Quý; Tùng; Cúc; Trúc; Mai, Tứ linh, Long, Ly, Quy, Phượng, Bát tiên . Có loại lèo đơn, lèo kép. Leod đơn chỉ chạm theo một tầng, lèo kép chạ thành hai tầng. - Bệ tủ chè: Là phần đế của tủ chè được chạm khắc gỗ ba mặt (mặt trước và hai mặt bên của tủ). Bệ tủ chè cũng được chạm khắc theo chủ đề: Tứ linh, Ngũ phúc . - Bệ sập: Là phần đế của sập, được chạm khắc ba mặt h bốn mặttheo từng chủ đề: Bệ Tam sư, Ngũ sư . b) Phân loại sản phẩm mộc chạm khắc Sản phẩm mộc chạm khắc truyền thống của Việt Nam rất đa dạng và phong phú. Chúng ta có thể phân biệt theo các quan điểm khác nhau như sau: - Theo công dụng hay lĩnh vực sử dụng để phân thành các nhóm sản phẩm. - Theo chức năng để phân thành nhóm sản phẩm. - Theo đặc điểm cấu tạo hay hình thức để phân thành nhóm sản phẩm, trong nhóm sản phẩm có nhiều kiểu loại, và trong từng kiểu loại có nhiều kiểu. Một kiểu cụ thể được thể hiện bằng cấu trúc, phong cách tạo hình, toạ dáng thường được gọi là mẫu. Đối với đồ mộc chạm khắc mẫu thực đã được chế tạo rất có ý nghĩa thực tế đối với việc sản xuất theo mẫu. Mộu được thể hiện bằng các hình thức cũng rất thông dụng. Mộu được thể hiện bằng các bản vẽ kỹ thuật còn ít được sử dụng do nguồn nhân lực được đào tạo để thể hiện các bản vẽ còn bị hạn chế. c) Các dụng cụ trong nghề chạm khắc gỗ - Bàn thao tác: Dùng để đặt phôi liệu trên mặt bàn trong quá trình gia công chạm khắc gỗ. Tạo điều kiện gia công gỗ dễ dàng, yêu cầu bàn thao tác phải chắc chắn, không rung. Mặt bàn đủ rộng, phẳng để đặt phôi liệu, dụng cụ gia công thuận tiện. Đồng thời bàn cũng phải dầy để khi đóng đục hay tràng mặt bàn không bị rung đảm bảo chạm đục chính xác. Bàn thao tác phải có cấu trúc sao cho dễ kẹp giữ phôi liệu trong quá trình gia công. Chiều cao cuỉa bàn phải phù hợp với ghế ngồi và tầm vóc của người thợ. Bàn thao tác có kích thước trung bình: cao 70 cm, mặt bàn rộng 50 cm, dài 80 cm. Mặt bàn gồm hai phần: một phần để đặt phôi liệu và một phần để đặt dụng cụ chạm khắc. - Ghế ngồi thao tác: Để người gia công ngồi gia công sản phẩm chạm khắc. Kích thước trung bình của ghế là: cao từ mặt đất đến mặt ngồi là 45 cm, mặt ghế ngồi có kích thước 40 x 38 cm, chiều cao lưng tựa là 39 cm. - Mỏ lê: Dùng để kẹp chặt phôi liệu trên bàn thao tác giúp người thợ gia công dễ dàng. Mr lê phải dễ thá lắp, nới và kẹp nhanh để khi xoay phôi liệu gia công không lãng phí thời gian. Mỏ lê là một thanh sắt, một đầu cuốn cong đập bẹt để không làm xây xát gỗ. Kích thước: Bán kính cong R = ( 4 – 6) cm, đường kính thanh sắt ????10 mm. Mỏ lê được xuyên qua lỗ tròn của mặt bàn thao tác. - Chàng tách: Dùng để trổ, tách nét, tách những đườn nét khoanh lượn mà các dụng cụ khác không thể thực hiện được. Cấu tạo gồm hai phần chính: Tông bằng gỗ hình trụ, đuôi tông có độ vát để dùi đục gõ vào khi thao tác: Phần sắt có lưỡi là thanh sắt được đắp thép 3 cm, đuôi là ống sắt tròn hình loe, giữa phần đuôi và lưỡi tạo thành một góc tù. - Các loại đục: + Đục bạt: Để sấn các đường thẳng, lấy nền các mặt phẳng, sấn đường vuông, đục phá. Cấu tạo: Lưỡi đục bằng thép, phần lưỡi cắt được tôi dài hơn; Tông đục bằng gỗ dài 12 cm, ? = 3 cm, phần đuôi tông to hơn, vát cạnh đuôi để giữ không bị toè. Căn cứ chièu rộng lưỡi đục có các loại đục 3 cm, 2 cm, 1.5 cm, 0.8 cm, 0.5 cm, 0.2 cm. + Đục doãng thường: Để đục phá sản phẩm hơi lõm, sấn phá cành cây, lá, hoa, dải áo của tượng. Sấn đường hơi cong khi làm lèo, chân của con giống to, tóc sư tử Đục doãng trái để đọng những phần trong hoa, áo, đọng các thân cây lõm. + Đục doãng to: Để đục phá những đường cong lớn, đục phá dải áo tượng, đục phá hình khối, đục phá những đường cong có độ cong nhỏ. + Đục vụm thường: Để đục các đường cong nhỏ như tà áo, nếp nhăn, vành tai trong, mắt, sóng nước làm hoa. Cạnh cắt chính của đục vụm có độ vát lớn hơn độ cong cạnh cắt chính của đục doãng. Đục vụm thường dùng để đục phá phải có phần sắt dầy hơn. + Đục vụm trái: Khi đọng những đường đọng mà dùng đục vụm phải không được do lưỡi đục bị cắm xuống gỗ, ta dùng đục vụm trái, khi đó phoi gỗ sẽ được hất lên. + Đục tách: Công dụng dùng để tách những đường tách lớn như tỉa tách lông thú, tà áo, tóc râu, ngón tay, ngón chân. Cấu tao có phần lưỡi cắt hình chữ V, sống lưng hơi cong, thân đục là thép tròn; tông đục giống như các loại đục khác. Có hai loại: Đục tách to ? = 5 mm, đục tách nhỏ ? = 2 mm. + Đục chếch: Dùng để gọt những kẽ lá, kẽ thân cây mà các đục khác không làm được; gọt tròn mịn các đường, các cạnh, nhán tỉa những phần đục tách không làm được. Cấu tạo lưỡi đục có góc nhọn, cạch cắt chinh dài 1.5 cm mài vát đều hai bên, mũi nhọn 450. Thân lưỡi là thép tròn ? = 3 mm. Tông đục bằng gỗ. + Nạo: Để nạo các chi tiết của sản phẩm làm nhẵn mặt gia công. - Dùi đục: dùng để đóng chàng, đục trong khi gia công. Cấu tạo: dùi đục bằng gỗ có kích thước dài 38 cm, đầu to: 5 x 4 cm; đầu nhỏ: 3 x 4 cm. - Đá mài: để mài các loại dụng cụ chạm khắc gỗ. 1.1.3.2. Quy trình công nghệ chạm khắc gỗ gồm các công đoạn sau Nghiên cứu bản vẽ hoặc mẫu chọn gỗ dùng để chạm khắc pha phôi gỗ vạch mẫu mặt chính diện đục vỡ theo mặt chính diện vạch mẫu mặt bên chuẩn vuông góc với mặt chính diện đục vỡ theo mẫu mặt chuẩn bên vạch mẫu các mặt còn lại đục vỡ theo mẫu các mặt còn lại đục vỡ tạo dáng gọt hoàn thiện dáng và cấu trúc nạo tỉa đánh bóng sản phẩm. a) Nghiên cứu bản vẽ. Bản vẽ dùng trong chạm khắc gỗ tuân theo quy luật trong hội hoạ như các bản vễ khác, nhưng cũng có đặc điểm riêng: - Phần nổi và phần chìm trong bản vẽ phải được thể hiện, phần gỗ được giữ lại và phần gỗ bị khoét đi trên sản phẩm. - Phần xa và phần gần trên bản vẽ được thể hiện . - Với những sản phẩm rất nhiều đường nét chìm nổi, bản vẽ khó diễn tả hết tất cả mọi nét, mọi chi tiết ,đòi hỏi người thợ phải co đầu óc tưởng tượng cao. Nghiên cưu bản vẽ là công đoạn người thợ phải nắm vưng mẫu sản phẩm sẽ gia công và cấu trúc toàn bộ sản phẩm cả các phần nổi, phần chìm Nghiên cứu bản vẽ song phải vạch mẫu trên những tấm bìa mỏng thoe đúng kích thước và chi tiết của bản vẽ. Khi nhận được mẫu để chạm khắc, người thợ cần chú ý đến bố cục tổng thể của mẫu: tỷ lệ, kích thức mẫu, những phần lồi, lõm trên mẫu . b) Chọn gỗ dùng để chạm khắc Gỗ dùng cho chạm khắc thường là: Mun, Trắc, Gụ, Lát,Cẩm Lai, Lõi mít, Pơmu , de, Giổi, Thừng mực và các loại gỗ mịn thớ khác để chạm khắc những sản phẩm thông thường. Trong các công trình kiến trúc người ta cũng có thể chạm khắc trên các ch tiết gỗ Lim, Nghiến trong quần thể kiến trúc. Khi chọn gỗ cần chú ý: sản phẩm chạm khắc gỗ là một mặt hàng cao cấp, nhiều sản phẩm có rất nhiều chi tíêt phức tạp và tinh vi do vậy nguyên liệu để làm ra loại hình sản hpẩm này đáp ứng yêu cầu về chất lượng. Chính vì lý do này mà gỗ dùng để tiến hành chạm khắc phải có vân thớ đẹp, lỗ mạch nhỏ, không bị mối mọt, ít nứt. Căn cứ đặc điểm, tính chất và yêu cầu sản phẩm mà chọn gỗ sao cho phù hợp: - Những sản phẩm chạm khắc cần gỗ chắc, dai, không nứt, mầu sẫm như lèo tủ chè, bệ tủ chè, bệ sập, bàn nghế thường dùng gỗ Gụ, Mun, Trắc. - Muốn ản phẩm có vân thớ đẹp, bóng mịn thường dùng gỗc Cẩm Lai, Vân Xưa; - Sản phẩm chạm khắc làm bằng gỗ Pơmu, Hoàng Đàn vừa bóng đẹp vừa có hương thơm thường dùng được chạm các đồ thờ: - Làm tượng màu vàng thường dùng gỗ mít, tượng có màu trắng thường dùng gỗ bưởi. c) Pha phôi gỗ Tính kích thước tổng thở ( dài, cao, rộng) của sản phẩm bao giờ cũng nhỏ hơn kích thước của phôi liệu vì nó có độ dư gia công. Tuy nhiên, ta khồng thở để lượng dư gia công tuỳ tiện. Bởi vì nếu để lượng dư gia công quá lớn dễ gây ra lãng phí gỗ, lãng phí công lao động do phải đục đẽo phần gỗ bỏ đi quá nhiều làm giảm năng suất lao động nâng cao giá thành sản phẩm. Ngược lại nếu để lượng dư gia công quá ít thì dễ sai quy cách kích thước. Hoặc không đảm bảo chất lượng sản phẩm do lượng gỗ dư trong quá trình gia công là rất ít, khó có thể sửa sang đánh bóng. Yêu cầu kỹ thuật pha phôi: Mặt phôi sau khi pha phải thẳng, nhãn, chuẩn xác theo đường vạch mực, không để mặt phôi lồi lõm nham nhở hoặc sơ xước rạn nứt. d) Vạch mẫu mặt chính diện Mặt chính diện là mặt phải trước của sản phẩm. Mặt chính diện yêu cầu không được khuyết tật, có vân thớ đẹp, không xoắn thớ để gia công được thuận tiện. Mẫu vạch là tấm bìa đã được trổ theo hình dạng kích thước và chi tiết của vật mẫu chạm khắc, mực vạch mẫu phải chọn sao cho rõ nét với phần gỗ phôi liệu. Trình tự vạch mẫu trên mặt chính diện: - Đặt phôi nằm ngay ngắn trên bàn (mặt chuẩn ở trên) ; - áp mặt mẫu bìa trên mặt chuẩn chính diện; - Vạch mực đường bao quanh sản phẩm: - Vạch mực các chi tiết từ trên xuống dưới, từ trái qua phải. e) Đục vỡ theo mẫu mặt chính diện - Đục vỡ mẫu có ý nghĩa tương tự như phác thảo dáng vóc trong hội hoạ. Trong nghề chạm khắc gỗ, đục vỡ có vai trò rất quan trọng, nó tạo dáng vóc của sản phẩm. Trong quá trinh đục vỡ nhiều phần gỗ được bò đi, giữ lại phần gỗ tạo nên hình hài sản phẩm. Tuy nhiên, đây mới chỉ là dáng vóc sản phẩm sơ chế cho nên khi đục vỡ phải để lại lượng dư gia công nhất định dành cho các khâu gọt, nạo, tỉa và đánh bóng sản phẩm sau này. Nhát đục phải sắc ngọt không được để sơ xước gỗ hoặc tạo vết nứt dù là vết nứt nhỏ. Công cụ gồm các loại đục, chàng và dùi đục. Người thợ thường đục vứt bỏ những phần gỗ lớn không thuộc sản phẩm trước. Đục vỡ theo nguyên tắc tạo dáng nên các nhát đục có thể mạnh mễ nhưng phải chính xác, tránh đục phạm vào gỗ của sản phẩm. Yêu cầu dụng cụ phải sắc, lựa theo chiều thớ để đục bỏ đi từng phần gỗ gọn gàng sạch sẽ, không đục lan man, đục phần nào gọn phần đó, phải tạo dáng của sản phẩm sau đó đục vỡ những chi tiết quan trọng của sản phẩm trước tiếp đến mới đục các chi tiết khác. f) vạch mẫu mặt bên chuẩn vuông góc với mặt chính diện trong kĩ thuật gia công các chi tiết mộc, việc chọn mặt chuẩn biên cũng rất quan trọng trong khi gia công cơ giới cũng như gia công bằng phương pháp thủ công. Nhưng trong kĩ thuật chạm khắc khi chạm khắc tượng người hay con giống thì người thợ phải vạch mực cả 4 mặt. Cho nên việc chọn mặt chuẩn chính xác rất quan trọng còn mặt đối diện các mặt chuẩn hay các mặt bên, đương nhiên đã được xác định sau khi đã chọn mặt chuẩn. Tuy nhiên để chạm khắc chính xác sau khi đã chọn được mặt chuẩn người ta chọn mặt chuẩn bên vuông góc với mặt chuẩn chính vào phía trái của sản phẩm tuỳ theo mức độ phức tạp bên trái hoặc bên phải của sản phẩm. Thường chọn bên nào có nhiều chi tiết khó hơn là mặt phẳng bên. g) Đục vỡ theo mặt chuẩn bên yêu cầu kĩ thuật tương tự như đục vỡ ở mặt chuẩn trên. đặc biệt lưu ý tới những đường nét đã đục vỡ trên mặt chuẩn, để kết hợp tạo dáng vóc hài hoà của sản phẩm ở 2 mặt bên còn lại. Cần xác định đúng trục trọng tâm của sản phẩm ở 2 mặt và nó là cơ sở để xác định trọng tâm hình khối của sản phẩm. h) Vạch mẫu các vạch còn lại + Vạch mẫu mặt bên còn lại: Lấy đường bao chuẩn của chi tiết về phía mặt chuẩn chính đã được đục vỡ làm đường chuẩn từ đó vạch mẫu tiếp các phần khác. + Vạch mẫu mặt sau: Lấy đường bao chuẩn của chi tiết về phía mặt chuẩn bên đã đục vỡ làm đường chuẩn từ đó vạch mẫu cả các đường còn lại. Sau khi vạch mẫu các phần tiếp theo nếu thấy các chi tiết ở cả bốn mặt không khớp nhau về dáng vóc và kích thước, thì người thợ phải kịp thời điều chỉnh để phù hợp với khuôn mẫu. i) Đục vỡ theo mẫu các mặt còn lại Về kỹ thuật đục vỡ tương tự như đục vỡ các mặt trước. Cần lưu ý rằng sau khi đục vỡ xong các mặt còn lại ta được sản phẩm ở dạng cơ bản. Nghĩa là sản phẩm phải đạt yêu cầu về tỷ lệ, kích thước, dáng vóc hài hoà, cân đối ở tất cả các mặt còn lại phải khéo léo, kết hợp các đường nét, kích thước chi tiết của sản phẩm ở tất cả các mặt. Nếu không sản phẩm sẽ méo mó rất khó khắc phục, sửa chữa. j) Đục vỡ tạo dáng sản phẩm chạm khắc từ tượng người đến con giống hay lèo, bệ tủ phải có bố cục hài hoà cân đối. Sau khi đục vỡ cả bốn mặt rất ít khi sản phẩm đã hoàn thiện về dáng vóc, kích thước chi tíêt. Chính vì vậy bước này nhằm mục đích sửa sang những thiếu xót sinh ra trong quá trình đục vỡ. Yũu cầu đục vỡ tạo dáng phải làm cho sản phẩm có dáng vóc, kích thước các chi tiết như nguyên mẫu trước khi tiến hành các khâu ra công tinh khác. Đục vỡ tạo dáng là khâu sửa sang chi tiết cho nên công cụ thường dùng là các chàng đục loại nhỏ yêu cầu các nhát đục phải nhẹ tay và dụng cụ phải sắc. k) Gọt Gọt nhằm mục đích tạo cho sản phẩm có kích thước chuẩn, đônghf thời làm cho sản phẩm chạm khắc sạch sẽ, nhằm đảm bảo điều kiện nâng cao chất lượng cho các khâu sau. Công cụ thường dùng để gọt bằng các loại chàng hoặc đục. l) Hoàn thiện dáng và cấu trúc Để chạm khắc được một sản phẩm có chất lượng cao phải đặc biệt chú ý đến dáng và cấu trúc của sản phẩm nên trước khi tiến hành hoàn thiện các chi tiết ta phải tiến hành hoàn thiện dáng và cấu trúc. Dụng cụ là các loại chàng, đục sưae lại những chi tiết còn thiếu xót so với bản vẽ mẫu. m) Nạo Nào là bước gia công làm nhẵn các chi tiết của sản phẩm . Thao tác nạo phải đảm bảo yêu cầu kỹ thuật. Công cụ là các loại nạo, ta dùng kích thước to nhỏ tuỳ thuộc vào kích thước chi tiết cần nạo, thao tác nạo phải xuôi theo thớ gỗ, nạo đều tay chánh vấp nạo làm cho bề mặt chi tiết có độn nhắm cao hoặc gãy các chi tiết nhỏ. n) Tỉa Trong sản phẩm chạm khắc có những phần, những chi tiết cvần tỉa như: lông chim thú, tóc, lông mày cần phải áp dụng kỹ thuật tỉa. Cách thức tỉa lông chim thú hoặc tóc, râu người có nhiều kiểu khác nhau, có loại hình tỉa hiện đại, nhung loại hình tỉa lông chim thú cách điệu từng nhóm lông. Dù có cách tỉa nào thì yêu cầu đường tỉa phải sắc nét không gấp khúc, phải tỉa có đọ sâu đều. Dùng đục hoặc chàng tách gỗ nhẹ sao cho lưỡi cắt ăn chếch vào phần cần tỉa tạo thành sợi bong ra. Yêu cầu thao tác phải đều không được lúc mạnh, lúc nhẹ. o) Đánh bóng sản phẩm sản phẩm chạm khắc gỗ là hàng mỹ nghệ yêu cầu phải đẹp có độ bóng cao vì thế công tác đánh bóng rất được coi trọng. Đánh bóng sản phẩm qua các công đoạn: lầm sạch, nhẵn bề mặt đánh bóng, đánh si hoặc dầu bóng. + Làm sạch, nhẵn bề mặt đánh bóng: Dùng giấy nhám thô, sau đó dùng giấy nhám tinh đánh theo chiều thớ gỗ. + Đánh si hoặc dầu bóng: Tiến hành nhuộm màu sản phẩm theo yêu cầu( Màu vàng, đen hoặc nâu), với một số loại gỗ có thể dùng nước vôi trong hoặc dung dịch kiềm nhẹ quét lên bề mặt sản phẩm . Dùng si pha xăng trắng bôi đều nên bề mặt sản phẩm rồi đánh cho bóng, có thể dùng dầu bóng quét lên bề mặt gỗ. 1.1.4. yêu cầu đối với sản phẩm mộc chạm khắc 1.1.4.1. yêu cầu my thuật sản phẩm mộc chạm khắc gỗ dù là một bộ phận trong tổng thể đồ mộc hay một sản phẩm riêng biết đều là một tác phẩm mỹ thuật. Vì vậy yêu cầu mỹ thuật được đặt ra trước tiên đối với sản phẩm chạm khắc. những điểm chủ yếu sau: - hình dáng cấu tạo các sản phẩm là hai hào, cân đối những sản phẩm theo mẫu cổ phải làm như nguyên mẫu, vì đó là những mẫu truyền thống đsắp xếp được sàng lọc qua thời gian dài, được các nghệ nhân ở các thế hệ sáng tạo, sưa chửa các giá trị lịch sử qua các niên đại. Những sản phẩm chạm khắc theo tài liệu hiện đại, tuân thủ các nguyên tắc hội hoạ, điêu khắc hiện đại, từ bố cục, tỷ lệ cho đến các chi tiết trong các sản phẩm. - các đường nét chạm khắc yêu cầu phải sắc bén, nuốt nà, không đẻ sơ sước trên gỗ, các chi tiết và toàn bộ sản phẩm phải có độ bóng cao. Nhũng khuyết tật của gỗ phải được sắp xếp vào những phần bỏ đi trong quá trình gia công. 1.1.4.2. Yêu cầu công dụng trực tiếp Những sản phẩm chạm khắc riêng biệt bản thân nó là những tác phẩm mỹ thuật dùng để trang trí trong các phòng khách, phong ngủ như các loại tượng người, tượng con giống, cụm tượng cảnh trí, tượng người hay chim thú Những hoạ tiết chạm khắc trên chi tiết đồ mộc hoặc trong các công trình kiến trúc, trang trí nội thất, những chi tiết chạm khắc gắn trong nhốm chi tiết đồ mộc đều có chức năng tăng dáng vẽ đẹp cho đồ mộc là chủ yếu, đôi khi nó cũng có công dụng thông thường: thí dụ tay nắm ngăn kéo bằng gỗ chạm khắc hình bông hoa hay đầu chim thú. Những sản phẩm chạm khắc là vật dụng sinh hoạt như bàn, ghế, giường, tủ, sấp . Phải tiện dụng, phù hợp với môi trường sử dụng,phù hợp với tâm lý và kích thước người. Tóm lại: công dụng của sản phẩm chạm khắc là những sinh hoạt của con người và góp phần tạo ra những môi trường không gian có mỹ thuật. 1.1.4.3. yêu cầu độ bền lâu sản phẩm chạm khắc gỗ dù là sản phẩm giãn đơn cũng được tạo ra bởi nhiều công sức, vì vậy yêu cầu đối với sản phẩm chạm khắc phải có độ bền lâu: Kết cấu sản phẩm phải đảm bảo bền chắc, những chi tiết chạm khắc gỗ chịu lực phải có kích thước đủ chịu lực để trách gẫy hổng. Những sản phẩm chạm khắc cao cấp thường phải làm bằng gỗ quý tương đối dễ gia công, vân thớ mịn đẹp không bị mối mọt, có cường độ chịu lực cao ít co rút. Các chi tiết gia công trong sản phẩm chạm khắc phải được chọn chiều thớ gỗ sao cho không bị gẫy hoặc tạch, nứt. 1.1.4.4. Yêu cầu kinh tế sản phẩm chạm khắc gỗ phải đảm bảo yêu cầu mỹ thuật, bền nâu, yêu cầu sử dụng trông sinh hoạt vừa phải hạ giá thành sản phẩm trong sản xuất hàng chạm khắc gỗ. Vì vậy cần phải: tăng cường co giới hoá ở một số khâu trông quá trình gia công như: Tạo phôi bằng máy cưa đĩa xẻ dọc, cưa đĩa cắt ngang máy cưa vông lượn một số phần khoét rỗng thì có thể sử dụng máy lọng, máy đục, máy khoan. Một số dường nét tỉa có thể dùng máy chuyên dùng tinh sảo. Đánh bóng sản phẩm, trang sức cho sản phẩm có thể dùng máy đánh bóng chuyên dùng huặc máy phun sơn đặc biệt. Sử dụng hợp lý, tiết kiệm vật liệu gỗ theo yêu cầu chất lượng từng loại sản phẩm và chi tiết. 1.2. Lịch sử nghiên cứu 1.2.1. Nghiên cứu ngoài nước Từ trước tới nay nói chung đã có nhiều sự tham gia nghiên cứu để đóng góp cho lĩnh vực này. Đó là những nghiên cứu thuộc nhiều phạm vi chuyên môn khác nhau trong chế biến như: Nghiên cứu về cắt gọt gỗ. Nghiên cứu về công cụ và thiết bị. Nghiên cứu về xử lý và biến tính gỗ. Nghiên cứu về công nghệ gia công chi tiết. Nghiên cứu về trang sức bề mặt. Nghiên cứu về liên kết của sản phẩm mộc. Nghiên cứu về lịch sử đồ mộc Việc nghiên cứu về cắt gọt gỗ có ý nghĩa rất lớn đối với chế biến gỗ nói chung với mọi loại hình công nghệ mộc nói riêng. Lịch sử nghiên cứu về cắt gọt gỗ thực sự chỉ mới phát triển sau đại chiến thế giới lần thứ hai, song đã đóng góp tích cực cho việc phát triển công nghiệp chế biến gỗ nói chung và đặc biệt cho lĩnh vực sản xuất đồ mộc. Các nhà nghiên cứu về cắt gọt gỗ đã để lại tên tuổi đáng ghi nhớ như: I.Tume, A.E.Grube, G.E. pahlitzsch, B.Thunell, E.Kivima, A.C.Vơckpecencki, A.A.Beersaqski, AH.Ivanobski Trong lĩnh vực công nghệ mộc, các nghiên cứu về độ chính xác gia công, nghiên cứu về dung sai lắp ghép, chất lượng bề mặt, công nghệ trang sức, độ bền liên kết Các kết quả nghiên cứu này nhằm hỗ trợ đắc lực cho việc sản xuất đồ mộc lắp lẫn. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực này phải kể đến như: B.M.Buglai, U.B.Kulycốp, K.Roland, W.Siebert, I.A.Nagoskaia, W.Merge Các nghiên cứu từ trước tới nay của các tác giả nước ngoài là những vấn đề chung của công nghệ mộc gắn liền với sản phẩm mộc đương đại chưa đi sâu cho một loại sản phẩm cụ thể. Đối với sản phẩm mộc truyền thống của chúng ta, ngoài việc có thể áp dụng những thành tựu chung, cần phải có những nghiên cứu gắn liiền với đặtc thù riêng của chúng. Vì vậy khảo sát các loại hình sản phẩm cũng như các đặc trưng quan trọng của nó là rất cần thiết cho việc nghiên cứu áp dụng công nghệ mới. 1.2.2. Nghiên cứu trong nước Công nghệ mộc nói chung và công nghệ sản xuất đồ mộc truyền thống nói riêng ở Việt Nam chưa có sự quan tâm nghiên cứu thích đáng. đội ngũ các nhà khoa học nghiên cứu về chế biến gỗ còn mỏng nên chưa tập trung vào lĩnh vực đồ mộc như mong muốn. Trong khi đó sản xuất đồ mộc theo hướng xuất khẩu rất cần sự hỗ trợ về khoa học và công nghệ. Mặc dù sản phẩm mộc đã được xuất khẩu nhiều, song hiệu quả còn là một vấn đề. Thực tế sản xuất luôn luôn đòi hỏi chúng ta cần có những nỗ lực thích đáng về nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực đồ mộc nói chung và đặc biệt để phát huy vai trò tích cực của đồ mộc truyền thống. Nhược điểm cơ bản của đồ mộc truyền thống là, khi sản xuất lớn sẽ không ổn định về mặt chất lượng vì các chỉ tiêu chất lượng chưa được quy chuẩn, thống nhất theo một chuẩn mực chung. Để sản xuất đồ mộc truyền thống chúng ta đang ỷ thác cho những bàn tay người thợ trong một nền sản xuất thủ công đơn chiếc. Chúng ta cũng còn chưa biết sâu về đồ mộc truyền thống của chúng ta, mà chỉ có những người thợ họ biết về sản phẩm của họ theo ý nghĩa về mặt kinh nghiệm. Đề tài này là cơ hội để bước đầu chúng ta chú ý đến những điều vừa nêu trên. 1.2.3. Thảo luận như đã nêu, để thực sự phát huy được những giá trị văn hoá và kinh tế đối với sản phẩm môc truyền thống việc nghiên cứu về chất lượng và các biện pháp công nghệ nâng cao chất lượng nói riêng là điều chủ yếu và hết sức quan trọng. Và tiến tới chúng ta cần phải xây dựng các chỉ tiêu chất lượng cho các loại sản phẩm này. Hơn thế nữa chúng ta cũng phải nghĩ tới việc sản xuất hàng loạt bằng cơ giới hoá và tự động hoá để nâng cao chất lượng và hiệu quả, nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm trên thị trương quốc tế phát huy các giá trị truyền thống dân tộc. Tuy nhiên trước mắt chúng ta cũng cần phải nghiên cứu những thông tin về sản phẩm mộc có giá trị. Việc tổng hợp các thông tin để định hình được những nét mộc truyền thống, đồng thời nghiên cứu các loại hình tạo dáng, cấu trúc, sử dụng nguyên vật liệu, các yếu tố chất lượng cũng như xây dựng các chỉ tiêu chất lượng, và nghiên cứu áp dụng công nghệ cơ giới phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất nhằm nâng cao chất lượng để phát huy các giá trị truyền thống phù hợp với nhu cầu thẩm mỹ ngày càng cao của thị trường. Trong phạm vi cho phép của một khoá luận tốt nghiệp này sẽ đề cập đến vấn đề khảo sát chất lượng và đề ra những biện pháp nâng cao chất lượng chạm khắc trong sản xuất đồ mộc truyền thống qua quá trình tìm hiểu ở ba làng nghề: Van Điểm (Hà Tây), La Xuyên (Nam Định), Đông Kỵ (Bắc Ninh). đề tài nghiên cứu trong lĩnh vực đồ mộc truyền thống cần được coi là một chiến lược trong chiến lược tổng thể và phát triển nghề truyền thông.

doc41 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 3096 | Lượt tải: 2download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Biện pháp nâng cao chất lượng chạm khắc trong sản xuất đồ mộc truyền thống qua quá trình tìm hiểu ở ba làng nghề: Van Điểm (Hà Tây), La Xuyên (Nam Định), Đông Kỵ (Bắc Ninh), để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
µi 12 cm, f = 3 cm, phÇn ®u«i t«ng to h¬n, v¸t c¹nh ®u«i ®Ó gi÷ kh«ng bÞ toÌ. C¨n cø chiÌu réng l­ìi ®ôc cã c¸c lo¹i ®ôc 3 cm, 2 cm, 1.5 cm, 0.8 cm, 0.5 cm, 0.2 cm. + §ôc do·ng th­êng: §Ó ®ôc ph¸ s¶n phÈm h¬i lâm, sÊn ph¸ cµnh c©y, l¸, hoa, d¶i ¸o cña t­îng. SÊn ®­êng h¬i cong khi lµm lÌo, ch©n cña con gièng to, tãc s­ tö…§ôc do·ng tr¸i ®Ó ®äng nh÷ng phÇn trong hoa, ¸o, ®äng c¸c th©n c©y lâm. + §ôc do·ng to: §Ó ®ôc ph¸ nh÷ng ®­êng cong lín, ®ôc ph¸ d¶i ¸o t­îng, ®ôc ph¸ h×nh khèi, ®ôc ph¸ nh÷ng ®­êng cong cã ®é cong nhá. + §ôc vôm th­êng: §Ó ®ôc c¸c ®­êng cong nhá nh­ tµ ¸o, nÕp nh¨n, vµnh tai trong, m¾t, sãng n­íc…lµm hoa. C¹nh c¾t chÝnh cña ®ôc vôm cã ®é v¸t lín h¬n ®é cong c¹nh c¾t chÝnh cña ®ôc do·ng. §ôc vôm th­êng dïng ®Ó ®ôc ph¸ ph¶i cã phÇn s¾t dÇy h¬n. + §ôc vôm tr¸i: Khi ®äng nh÷ng ®­êng ®äng mµ dïng ®ôc vôm ph¶i kh«ng ®­îc do l­ìi ®ôc bÞ c¾m xuèng gç, ta dïng ®ôc vôm tr¸i, khi ®ã phoi gç sÏ ®­îc hÊt lªn. + §ôc t¸ch: C«ng dông dïng ®Ó t¸ch nh÷ng ®­êng t¸ch lín nh­ tØa t¸ch l«ng thó, tµ ¸o, tãc r©u, ngãn tay, ngãn ch©n. CÊu tao cã phÇn l­ìi c¾t h×nh ch÷ V, sèng l­ng h¬i cong, th©n ®ôc lµ thÐp trßn; t«ng ®ôc gièng nh­ c¸c lo¹i ®ôc kh¸c. Cã hai lo¹i: §ôc t¸ch to f = 5 mm, ®ôc t¸ch nhá f = 2 mm. + §ôc chÕch: Dïng ®Ó gät nh÷ng kÏ l¸, kÏ th©n c©y mµ c¸c ®ôc kh¸c kh«ng lµm ®­îc; gät trßn mÞn c¸c ®­êng, c¸c c¹nh, nh¸n tØa nh÷ng phÇn ®ôc t¸ch kh«ng lµm ®­îc. CÊu t¹o l­ìi ®ôc cã gãc nhän, c¹ch c¾t chinh dµi 1.5 cm mµi v¸t ®Òu hai bªn, mòi nhän 450. Th©n l­ìi lµ thÐp trßn f = 3 mm. T«ng ®ôc b»ng gç. + N¹o: §Ó n¹o c¸c chi tiÕt cña s¶n phÈm lµm nh½n mÆt gia c«ng. - Dïi ®ôc: dïng ®Ó ®ãng chµng, ®ôc trong khi gia c«ng. CÊu t¹o: dïi ®ôc b»ng gç cã kÝch th­íc dµi 38 cm, ®Çu to: 5 x 4 cm; ®Çu nhá: 3 x 4 cm. - §¸ mµi: ®Ó mµi c¸c lo¹i dông cô ch¹m kh¾c gç. 1.1.3.2. Quy tr×nh c«ng nghÖ ch¹m kh¾c gç gåm c¸c c«ng ®o¹n sau Nghiªn cøu b¶n vÏ hoÆc mÉu ® chän gç dïng ®Ó ch¹m kh¾c ® pha ph«i gç ® v¹ch mÉu mÆt chÝnh diÖn ® ®ôc vì theo mÆt chÝnh diÖn ® v¹ch mÉu mÆt bªn chuÈn vu«ng gãc víi mÆt chÝnh diÖn ® ®ôc vì theo mÉu mÆt chuÈn bªn ® v¹ch mÉu c¸c mÆt cßn l¹i ® ®ôc vì theo mÉu c¸c mÆt cßn l¹i ® ®ôc vì t¹o d¸ng ® gät ® hoµn thiÖn d¸ng vµ cÊu tróc® n¹o ® tØa ® ®¸nh bãng s¶n phÈm. a) Nghiªn cøu b¶n vÏ. B¶n vÏ dïng trong ch¹m kh¾c gç tu©n theo quy luËt trong héi ho¹ nh­ c¸c b¶n vÔ kh¸c, nh­ng còng cã ®Æc ®iÓm riªng: - PhÇn næi vµ phÇn ch×m trong b¶n vÏ ph¶i ®­îc thÓ hiÖn, phÇn gç ®­îc gi÷ l¹i vµ phÇn gç bÞ khoÐt ®i trªn s¶n phÈm. - PhÇn xa vµ phÇn gÇn trªn b¶n vÏ ®­îc thÓ hiÖn . - Víi nh÷ng s¶n phÈm rÊt nhiÒu ®­êng nÐt ch×m næi, b¶n vÏ khã diÔn t¶ hÕt tÊt c¶ mäi nÐt, mäi chi tiÕt ,®ßi hái ng­êi thî ph¶i co ®Çu ãc t­ëng t­îng cao. Nghiªn c­u b¶n vÏ lµ c«ng ®o¹n ng­êi thî ph¶i n¾m v­ng mÉu s¶n phÈm sÏ gia c«ng vµ cÊu tróc toµn bé s¶n phÈm c¶ c¸c phÇn næi, phÇn ch×m…Nghiªn cøu b¶n vÏ song ph¶i v¹ch mÉu trªn nh÷ng tÊm b×a máng thoe ®óng kÝch th­íc vµ chi tiÕt cña b¶n vÏ. Khi nhËn ®­îc mÉu ®Ó ch¹m kh¾c, ng­êi thî cÇn chó ý ®Õn bè côc tæng thÓ cña mÉu: tû lÖ, kÝch thøc mÉu, nh÷ng phÇn låi, lâm trªn mÉu . b) Chän gç dïng ®Ó ch¹m kh¾c Gç dïng cho ch¹m kh¾c th­êng lµ: Mun, Tr¾c, Gô, L¸t,CÈm Lai, Lâi mÝt, P¬mu , de, Giæi, Thõng mùc vµ c¸c lo¹i gç mÞn thí kh¸c ®Ó ch¹m kh¾c nh÷ng s¶n phÈm th«ng th­êng. Trong c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc ng­êi ta còng cã thÓ ch¹m kh¾c trªn c¸c ch tiÕt gç Lim, NghiÕn trong quÇn thÓ kiÕn tróc. Khi chän gç cÇn chó ý: s¶n phÈm ch¹m kh¾c gç lµ mét mÆt hµng cao cÊp, nhiÒu s¶n phÈm cã rÊt nhiÒu chi tݪt phøc t¹p vµ tinh vi do vËy nguyªn liÖu ®Ó lµm ra lo¹i h×nh s¶n hpÈm nµy ®¸p øng yªu cÇu vÒ chÊt l­îng. ChÝnh v× lý do nµy mµ gç dïng ®Ó tiÕn hµnh ch¹m kh¾c ph¶i cã v©n thí ®Ñp, lç m¹ch nhá, kh«ng bÞ mèi mät, Ýt nøt. C¨n cø ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt vµ yªu cÇu s¶n phÈm mµ chän gç sao cho phï hîp: - Nh÷ng s¶n phÈm ch¹m kh¾c cÇn gç ch¾c, dai, kh«ng nøt, mÇu sÉm nh­ lÌo tñ chÌ, bÖ tñ chÌ, bÖ sËp, bµn nghÕ th­êng dïng gç Gô, Mun, Tr¾c. - Muèn ¶n phÈm cã v©n thí ®Ñp, bãng mÞn th­êng dïng gçc CÈm Lai, V©n X­a; - S¶n phÈm ch¹m kh¾c lµm b»ng gç P¬mu, Hoµng §µn võa bãng ®Ñp võa cã h­¬ng th¬m th­êng dïng ®­îc ch¹m c¸c ®å thê: - Lµm t­îng mµu vµng th­êng dïng gç mÝt, t­îng cã mµu tr¾ng th­êng dïng gç b­ëi. c) Pha ph«i gç TÝnh kÝch th­íc tæng thë ( dµi, cao, réng) cña s¶n phÈm bao giê còng nhá h¬n kÝch th­íc cña ph«i liÖu v× nã cã ®é d­ gia c«ng. Tuy nhiªn, ta khång thë ®Ó l­îng d­ gia c«ng tuú tiÖn. Bëi v× nÕu ®Ó l­îng d­ gia c«ng qu¸ lín dÔ g©y ra l·ng phÝ gç, l·ng phÝ c«ng lao ®éng do ph¶i ®ôc ®Ïo phÇn gç bá ®i qu¸ nhiÒu lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ng­îc l¹i nÕu ®Ó l­îng d­ gia c«ng qu¸ Ýt th× dÔ sai quy c¸ch kÝch th­íc. HoÆc kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm do l­îng gç d­ trong qu¸ tr×nh gia c«ng lµ rÊt Ýt, khã cã thÓ söa sang ®¸nh bãng. Yªu cÇu kü thuËt pha ph«i: MÆt ph«i sau khi pha ph¶i th¼ng, nh·n, chuÈn x¸c theo ®­êng v¹ch mùc, kh«ng ®Ó mÆt ph«i låi lâm nham nhë hoÆc s¬ x­íc r¹n nøt. d) V¹ch mÉu mÆt chÝnh diÖn MÆt chÝnh diÖn lµ mÆt ph¶i tr­íc cña s¶n phÈm. MÆt chÝnh diÖn yªu cÇu kh«ng ®­îc khuyÕt tËt, cã v©n thí ®Ñp, kh«ng xo¾n thí ®Ó gia c«ng ®­îc thuËn tiÖn. MÉu v¹ch lµ tÊm b×a ®· ®­îc træ theo h×nh d¹ng kÝch th­íc vµ chi tiÕt cña vËt mÉu ch¹m kh¾c, mùc v¹ch mÉu ph¶i chän sao cho râ nÐt víi phÇn gç ph«i liÖu. Tr×nh tù v¹ch mÉu trªn mÆt chÝnh diÖn: - §Æt ph«i n»m ngay ng¾n trªn bµn (mÆt chuÈn ë trªn) ; - ¸p mÆt mÉu b×a trªn mÆt chuÈn chÝnh diÖn; - V¹ch mùc ®­êng bao quanh s¶n phÈm: - V¹ch mùc c¸c chi tiÕt tõ trªn xuèng d­íi, tõ tr¸i qua ph¶i. e) §ôc vì theo mÉu mÆt chÝnh diÖn - §ôc vì mÉu cã ý nghÜa t­¬ng tù nh­ ph¸c th¶o d¸ng vãc trong héi ho¹. Trong nghÒ ch¹m kh¾c gç, ®ôc vì cã vai trß rÊt quan träng, nã t¹o d¸ng vãc cña s¶n phÈm. Trong qu¸ trinh ®ôc vì nhiÒu phÇn gç ®­îc bß ®i, gi÷ l¹i phÇn gç t¹o nªn h×nh hµi s¶n phÈm. Tuy nhiªn, ®©y míi chØ lµ d¸ng vãc s¶n phÈm s¬ chÕ cho nªn khi ®ôc vì ph¶i ®Ó l¹i l­îng d­ gia c«ng nhÊt ®Þnh dµnh cho c¸c kh©u gät, n¹o, tØa vµ ®¸nh bãng s¶n phÈm sau nµy. Nh¸t ®ôc ph¶i s¾c ngät kh«ng ®­îc ®Ó s¬ x­íc gç hoÆc t¹o vÕt nøt dï lµ vÕt nøt nhá. C«ng cô gåm c¸c lo¹i ®ôc, chµng vµ dïi ®ôc. Ng­êi thî th­êng ®ôc vøt bá nh÷ng phÇn gç lín kh«ng thuéc s¶n phÈm tr­íc. §ôc vì theo nguyªn t¾c t¹o d¸ng nªn c¸c nh¸t ®ôc cã thÓ m¹nh mÔ nh­ng ph¶i chÝnh x¸c, tr¸nh ®ôc ph¹m vµo gç cña s¶n phÈm. Yªu cÇu dông cô ph¶i s¾c, lùa theo chiÒu thí ®Ó ®ôc bá ®i tõng phÇn gç gän gµng s¹ch sÏ, kh«ng ®ôc lan man, ®ôc phÇn nµo gän phÇn ®ã, ph¶i t¹o d¸ng cña s¶n phÈm sau ®ã ®ôc vì nh÷ng chi tiÕt quan träng cña s¶n phÈm tr­íc tiÕp ®Õn míi ®ôc c¸c chi tiÕt kh¸c. f) v¹ch mÉu mÆt bªn chuÈn vu«ng gãc víi mÆt chÝnh diÖn trong kÜ thuËt gia c«ng c¸c chi tiÕt méc, viÖc chän mÆt chuÈn biªn còng rÊt quan träng trong khi gia c«ng c¬ giíi còng nh­ gia c«ng b»ng ph­¬ng ph¸p thñ c«ng. Nh­ng trong kÜ thuËt ch¹m kh¾c khi ch¹m kh¾c t­îng ng­êi hay con gièng th× ng­êi thî ph¶i v¹ch mùc c¶ 4 mÆt. Cho nªn viÖc chän mÆt chuÈn chÝnh x¸c rÊt quan träng cßn mÆt ®èi diÖn c¸c mÆt chuÈn hay c¸c mÆt bªn, ®­¬ng nhiªn ®· ®­îc x¸c ®Þnh sau khi ®· chän mÆt chuÈn. Tuy nhiªn ®Ó ch¹m kh¾c chÝnh x¸c sau khi ®· chän ®­îc mÆt chuÈn ng­êi ta chän mÆt chuÈn bªn vu«ng gãc víi mÆt chuÈn chÝnh vµo phÝa tr¸i cña s¶n phÈm tuú theo møc ®é phøc t¹p bªn tr¸i hoÆc bªn ph¶i cña s¶n phÈm. Th­êng chän bªn nµo cã nhiÒu chi tiÕt khã h¬n lµ mÆt ph¼ng bªn. g) §ôc vì theo mÆt chuÈn bªn yªu cÇu kÜ thuËt t­¬ng tù nh­ ®ôc vì ë mÆt chuÈn trªn. ®Æc biÖt l­u ý tíi nh÷ng ®­êng nÐt ®· ®ôc vì trªn mÆt chuÈn, ®Ó kÕt hîp t¹o d¸ng vãc hµi hoµ cña s¶n phÈm ë 2 mÆt bªn cßn l¹i. CÇn x¸c ®Þnh ®óng trôc träng t©m cña s¶n phÈm ë 2 mÆt vµ nã lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh träng t©m h×nh khèi cña s¶n phÈm. h) V¹ch mÉu c¸c v¹ch cßn l¹i + V¹ch mÉu mÆt bªn cßn l¹i: LÊy ®­êng bao chuÈn cña chi tiÕt vÒ phÝa mÆt chuÈn chÝnh ®· ®­îc ®ôc vì lµm ®­êng chuÈn tõ ®ã v¹ch mÉu tiÕp c¸c phÇn kh¸c. + V¹ch mÉu mÆt sau: LÊy ®­êng bao chuÈn cña chi tiÕt vÒ phÝa mÆt chuÈn bªn ®· ®ôc vì lµm ®­êng chuÈn tõ ®ã v¹ch mÉu c¶ c¸c ®­êng cßn l¹i. Sau khi v¹ch mÉu c¸c phÇn tiÕp theo nÕu thÊy c¸c chi tiÕt ë c¶ bèn mÆt kh«ng khíp nhau vÒ d¸ng vãc vµ kÝch th­íc, th× ng­êi thî ph¶i kÞp thêi ®iÒu chØnh ®Ó phï hîp víi khu«n mÉu. i) §ôc vì theo mÉu c¸c mÆt cßn l¹i VÒ kü thuËt ®ôc vì t­¬ng tù nh­ ®ôc vì c¸c mÆt tr­íc. CÇn l­u ý r»ng sau khi ®ôc vì xong c¸c mÆt cßn l¹i ta ®­îc s¶n phÈm ë d¹ng c¬ b¶n. NghÜa lµ s¶n phÈm ph¶i ®¹t yªu cÇu vÒ tû lÖ, kÝch th­íc, d¸ng vãc hµi hoµ, c©n ®èi ë tÊt c¶ c¸c mÆt cßn l¹i ph¶i khÐo lÐo, kÕt hîp c¸c ®­êng nÐt, kÝch th­íc chi tiÕt cña s¶n phÈm ë tÊt c¶ c¸c mÆt. NÕu kh«ng s¶n phÈm sÏ mÐo mã rÊt khã kh¾c phôc, söa ch÷a. j) §ôc vì t¹o d¸ng s¶n phÈm ch¹m kh¾c tõ t­îng ng­êi ®Õn con gièng hay lÌo, bÖ tñ … ph¶i cã bè côc hµi hoµ c©n ®èi. Sau khi ®ôc vì c¶ bèn mÆt rÊt Ýt khi s¶n phÈm ®· hoµn thiÖn vÒ d¸ng vãc, kÝch th­íc chi tݪt. ChÝnh v× vËy b­íc nµy nh»m môc ®Ých söa sang nh÷ng thiÕu xãt sinh ra trong qu¸ tr×nh ®ôc vì. Yòu cÇu ®ôc vì t¹o d¸ng ph¶i lµm cho s¶n phÈm cã d¸ng vãc, kÝch th­íc c¸c chi tiÕt nh­ nguyªn mÉu tr­íc khi tiÕn hµnh c¸c kh©u ra c«ng tinh kh¸c. §ôc vì t¹o d¸ng lµ kh©u söa sang chi tiÕt cho nªn c«ng cô th­êng dïng lµ c¸c chµng ®ôc lo¹i nhá yªu cÇu c¸c nh¸t ®ôc ph¶i nhÑ tay vµ dông cô ph¶i s¾c. k) Gät Gät nh»m môc ®Ých t¹o cho s¶n phÈm cã kÝch th­íc chuÈn, ®«nghf thêi lµm cho s¶n phÈm ch¹m kh¾c s¹ch sÏ, nh»m ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt l­îng cho c¸c kh©u sau. C«ng cô th­êng dïng ®Ó gät b»ng c¸c lo¹i chµng hoÆc ®ôc. l) Hoµn thiÖn d¸ng vµ cÊu tróc §Ó ch¹m kh¾c ®­îc mét s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn d¸ng vµ cÊu tróc cña s¶n phÈm nªn tr­íc khi tiÕn hµnh hoµn thiÖn c¸c chi tiÕt ta ph¶i tiÕn hµnh hoµn thiÖn d¸ng vµ cÊu tróc. Dông cô lµ c¸c lo¹i chµng, ®ôc s­ae l¹i nh÷ng chi tiÕt cßn thiÕu xãt so víi b¶n vÏ mÉu. m) N¹o Nµo lµ b­íc gia c«ng lµm nh½n c¸c chi tiÕt cña s¶n phÈm . Thao t¸c n¹o ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu kü thuËt. C«ng cô lµ c¸c lo¹i n¹o, ta dïng kÝch th­íc to nhá tuú thuéc vµo kÝch th­íc chi tiÕt cÇn n¹o, thao t¸c n¹o ph¶i xu«i theo thí gç, n¹o ®Òu tay ch¸nh vÊp n¹o lµm cho bÒ mÆt chi tiÕt cã ®én nh¾m cao hoÆc g·y c¸c chi tiÕt nhá. n) TØa Trong s¶n phÈm ch¹m kh¾c cã nh÷ng phÇn, nh÷ng chi tiÕt cvÇn tØa nh­: l«ng chim thó, tãc, l«ng mµy… cÇn ph¶i ¸p dông kü thuËt tØa. C¸ch thøc tØa l«ng chim thó hoÆc tãc, r©u ng­êi cã nhiÒu kiÓu kh¸c nhau, cã lo¹i h×nh tØa hiÖn ®¹i, nhung lo¹i h×nh tØa l«ng chim thó c¸ch ®iÖu tõng nhãm l«ng. Dï cã c¸ch tØa nµo th× yªu cÇu ®­êng tØa ph¶i s¾c nÐt kh«ng gÊp khóc, ph¶i tØa cã ®ä s©u ®Òu. Dïng ®ôc hoÆc chµng t¸ch gç nhÑ sao cho l­ìi c¾t ¨n chÕch vµo phÇn cÇn tØa t¹o thµnh sîi bong ra. Yªu cÇu thao t¸c ph¶i ®Òu kh«ng ®­îc lóc m¹nh, lóc nhÑ. o) §¸nh bãng s¶n phÈm s¶n phÈm ch¹m kh¾c gç lµ hµng mü nghÖ yªu cÇu ph¶i ®Ñp cã ®é bãng cao v× thÕ c«ng t¸c ®¸nh bãng rÊt ®­îc coi träng. §¸nh bãng s¶n phÈm qua c¸c c«ng ®o¹n: lÇm s¹ch, nh½n bÒ mÆt ®¸nh bãng, ®¸nh si hoÆc dÇu bãng. + Lµm s¹ch, nh½n bÒ mÆt ®¸nh bãng: Dïng giÊy nh¸m th«, sau ®ã dïng giÊy nh¸m tinh ®¸nh theo chiÒu thí gç. + §¸nh si hoÆc dÇu bãng: TiÕn hµnh nhuém mµu s¶n phÈm theo yªu cÇu( Mµu vµng, ®en hoÆc n©u), víi mét sè lo¹i gç cã thÓ dïng n­íc v«i trong hoÆc dung dÞch kiÒm nhÑ quÐt lªn bÒ mÆt s¶n phÈm . Dïng si pha x¨ng tr¾ng b«i ®Òu nªn bÒ mÆt s¶n phÈm råi ®¸nh cho bãng, cã thÓ dïng dÇu bãng quÐt lªn bÒ mÆt gç. 1.1.4. yªu cÇu ®èi víi s¶n phÈm méc ch¹m kh¾c 1.1.4.1. yªu cÇu my thuËt s¶n phÈm méc ch¹m kh¾c gç dï lµ mét bé phËn trong tæng thÓ ®å méc hay mét s¶n phÈm riªng biÕt ®Òu lµ mét t¸c phÈm mü thuËt. V× vËy yªu cÇu mü thuËt ®­îc ®Æt ra tr­íc tiªn ®èi víi s¶n phÈm ch¹m kh¾c. nh÷ng ®iÓm chñ yÕu sau: - h×nh d¸ng cÊu t¹o c¸c s¶n phÈm lµ hai hµo, c©n ®èi nh÷ng s¶n phÈm theo mÉu cæ ph¶i lµm nh­ nguyªn mÉu, v× ®ã lµ nh÷ng mÉu truyÒn thèng ®s¾p xÕp ®­îc sµng läc qua thêi gian dµi, ®­îc c¸c nghÖ nh©n ë c¸c thÕ hÖ s¸ng t¹o, s­a chöa c¸c gi¸ trÞ lÞch sö qua c¸c niªn ®¹i. Nh÷ng s¶n phÈm ch¹m kh¾c theo tµi liÖu hiÖn ®¹i, tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c héi ho¹, ®iªu kh¾c hiÖn ®¹i, tõ bè côc, tû lÖ cho ®Õn c¸c chi tiÕt trong c¸c s¶n phÈm. - c¸c ®­êng nÐt ch¹m kh¾c yªu cÇu ph¶i s¾c bÐn, nuèt nµ, kh«ng ®Î s¬ s­íc trªn gç, c¸c chi tiÕt vµ toµn bé s¶n phÈm ph¶i cã ®é bãng cao. Nhòng khuyÕt tËt cña gç ph¶i ®­îc s¾p xÕp vµo nh÷ng phÇn bá ®i trong qu¸ tr×nh gia c«ng. 1.1.4.2. Yªu cÇu c«ng dông trùc tiÕp Nh÷ng s¶n phÈm ch¹m kh¾c riªng biÖt b¶n th©n nã lµ nh÷ng t¸c phÈm mü thuËt dïng ®Ó trang trÝ trong c¸c phßng kh¸ch, phong ngñ … nh­ c¸c lo¹i t­îng ng­êi, t­îng con gièng, côm t­îng c¶nh trÝ, t­îng ng­êi hay chim thó… Nh÷ng ho¹ tiÕt ch¹m kh¾c trªn chi tiÕt ®å méc hoÆc trong c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, trang trÝ néi thÊt, nh÷ng chi tiÕt ch¹m kh¾c g¾n trong nhèm chi tiÕt ®å méc ®Òu cã chøc n¨ng t¨ng d¸ng vÏ ®Ñp cho ®å méc lµ chñ yÕu, ®«i khi nã còng cã c«ng dông th«ng th­êng: thÝ dô tay n¾m ng¨n kÐo b»ng gç ch¹m kh¾c h×nh b«ng hoa hay ®Çu chim thó. Nh÷ng s¶n phÈm ch¹m kh¾c lµ vËt dông sinh ho¹t nh­ bµn, ghÕ, gi­êng, tñ, sÊp …. Ph¶i tiÖn dông, phï hîp víi m«i tr­êng sö dông,phï hîp víi t©m lý vµ kÝch th­íc ng­êi. Tãm l¹i: c«ng dông cña s¶n phÈm ch¹m kh¾c lµ nh÷ng sinh ho¹t cña con ng­êi vµ gãp phÇn t¹o ra nh÷ng m«i tr­êng kh«ng gian cã mü thuËt. 1.1.4.3. yªu cÇu ®é bÒn l©u s¶n phÈm ch¹m kh¾c gç dï lµ s¶n phÈm gi·n ®¬n còng ®­îc t¹o ra bëi nhiÒu c«ng søc, v× vËy yªu cÇu ®èi víi s¶n phÈm ch¹m kh¾c ph¶i cã ®é bÒn l©u: KÕt cÊu s¶n phÈm ph¶i ®¶m b¶o bÒn ch¾c, nh÷ng chi tiÕt ch¹m kh¾c gç chÞu lùc ph¶i cã kÝch th­íc ®ñ chÞu lùc ®Ó tr¸ch gÉy hæng. Nh÷ng s¶n phÈm ch¹m kh¾c cao cÊp th­êng ph¶i lµm b»ng gç quý t­¬ng ®èi dÔ gia c«ng, v©n thí mÞn ®Ñp kh«ng bÞ mèi mät, cã c­êng ®é chÞu lùc cao Ýt co rót. C¸c chi tiÕt gia c«ng trong s¶n phÈm ch¹m kh¾c ph¶i ®­îc chän chiÒu thí gç sao cho kh«ng bÞ gÉy hoÆc t¹ch, nøt. 1.1.4.4. Yªu cÇu kinh tÕ s¶n phÈm ch¹m kh¾c gç ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu mü thuËt, bÒn n©u, yªu cÇu sö dông tr«ng sinh ho¹t võa ph¶i h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong s¶n xuÊt hµng ch¹m kh¾c gç. V× vËy cÇn ph¶i: t¨ng c­êng co giíi ho¸ ë mét sè kh©u tr«ng qu¸ tr×nh gia c«ng nh­: T¹o ph«i b»ng m¸y c­a ®Üa xÎ däc, c­a ®Üa c¾t ngang m¸y c­a v«ng l­în mét sè phÇn khoÐt rçng th× cã thÓ sö dông m¸y läng, m¸y ®ôc, m¸y khoan. Mét sè d­êng nÐt tØa cã thÓ dïng m¸y chuyªn dïng tinh s¶o. ®¸nh bãng s¶n phÈm, trang søc cho s¶n phÈm cã thÓ dïng m¸y ®¸nh bãng chuyªn dïng huÆc m¸y phun s¬n ®Æc biÖt. Sö dông hîp lý, tiÕt kiÖm vËt liÖu gç theo yªu cÇu chÊt l­îng tõng lo¹i s¶n phÈm vµ chi tiÕt. 1.2. LÞch sö nghiªn cøu 1.2.1. Nghiªn cøu ngoµi n­íc tõ tr­íc tíi nay nãi chung ®· cã nhiÒu sù tham gia nghiªn cøu ®Ó ®ãng gãp cho lÜnh vùc nµy. §ã lµ nh÷ng nghiªn cøu thuéc nhiÒu ph¹m vi chuyªn m«n kh¸c nhau trong chÕ biÕn nh­: Nghiªn cøu vÒ c¾t gät gç. nghiªn cøu vÒ c«ng cô vµ thiÕt bÞ. Nghiªn cøu vÒ xö lý vµ biÕn tÝnh gç. Nghiªn cøu vÒ c«ng nghÖ gia c«ng chi tiÕt. Nghiªn cøu vÒ trang søc bÒ mÆt. Nghiªn cøu vÒ liªn kÕt cña s¶n phÈm méc. Nghiªn cøu vÒ lÞch sö ®å méc… ViÖc nghiªn cøu vÒ c¾t gät gç cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi chÕ biÕn gç nãi chung víi mäi lo¹i h×nh c«ng nghÖ méc nãi riªng. LÞch sö nghiªn cøu vÒ c¾t gät gç thùc sù chØ míi ph¸t triÓn sau ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø hai, song ®· ®ãng gãp tÝch cùc cho viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç nãi chung vµ ®Æc biÖt cho lÜnh vùc s¶n xuÊt ®å méc. C¸c nhµ nghiªn cøu vÒ c¾t gät gç ®· ®Ó l¹i tªn tuæi ®¸ng ghi nhí nh­: I.Tume, A.E.Grube, G.E. pahlitzsch, B.Thunell, E.Kivima, A.C.V¬ckpecencki, A.A.Beersaqski, AH.Ivanobski…Trong lÜnh vùc c«ng nghÖ méc, c¸c nghiªn cøu vÒ ®é chÝnh x¸c gia c«ng, nghiªn cøu vÒ dung sai l¾p ghÐp, chÊt l­îng bÒ mÆt, c«ng nghÖ trang søc, ®é bÒn liªn kÕt… C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy nh»m hç trî ®¾c lùc cho viÖc s¶n xuÊt ®å méc l¾p lÉn. C¸c nhµ nghiªn cøu trong lÜnh vùc nµy ph¶i kÓ ®Õn nh­: B.M.Buglai, U.B.Kulycèp, K.Roland, W.Siebert, I.A.Nagoskaia, W.Merge…C¸c nghiªn cøu tõ tr­íc tíi nay cña c¸c t¸c gi¶ n­íc ngoµi lµ nh÷ng vÊn ®Ò chung cña c«ng nghÖ méc g¾n liÒn víi s¶n phÈm méc ®­¬ng ®¹i ch­a ®i s©u cho mét lo¹i s¶n phÈm cô thÓ. §èi víi s¶n phÈm méc truyÒn thèng cña chóng ta, ngoµi viÖc cã thÓ ¸p dông nh÷ng thµnh tùu chung, cÇn ph¶i cã nh÷ng nghiªn cøu g¾n liiÒn víi ®Ætc thï riªng cña chóng. V× vËy kh¶o s¸t c¸c lo¹i h×nh s¶n phÈm còng nh­ c¸c ®Æc tr­ng quan träng cña nã lµ rÊt cÇn thiÕt cho viÖc nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ míi. 1.2.2. Nghiªn cøu trong n­íc C«ng nghÖ méc nãi chung vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®å méc truyÒn thèng nãi riªng ë ViÖt Nam ch­a cã sù quan t©m nghiªn cøu thÝch ®¸ng. ®éi ngò c¸c nhµ khoa häc nghiªn cøu vÒ chÕ biÕn gç cßn máng nªn ch­a tËp trung vµo lÜnh vùc ®å méc nh­ mong muèn. Trong khi ®ã s¶n xuÊt ®å méc theo h­íng xuÊt khÈu rÊt cÇn sù hç trî vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ. MÆc dï s¶n phÈm méc ®· ®­îc xuÊt khÈu nhiÒu, song hiÖu qu¶ cßn lµ mét vÊn ®Ò. Thùc tÕ s¶n xuÊt lu«n lu«n ®ßi hái chóng ta cÇn cã nh÷ng nç lùc thÝch ®¸ng vÒ nghiªn cøu khoa häc trong lÜnh vùc ®å méc nãi chung vµ ®Æc biÖt ®Ó ph¸t huy vai trß tÝch cùc cña ®å méc truyÒn thèng. Nh­îc ®iÓm c¬ b¶n cña ®å méc truyÒn thèng lµ, khi s¶n xuÊt lín sÏ kh«ng æn ®Þnh vÒ mÆt chÊt l­îng v× c¸c chØ tiªu chÊt l­îng ch­a ®­îc quy chuÈn, thèng nhÊt theo mét chuÈn mùc chung. §Ó s¶n xuÊt ®å méc truyÒn thèng chóng ta ®ang û th¸c cho nh÷ng bµn tay ng­êi thî trong mét nÒn s¶n xuÊt thñ c«ng ®¬n chiÕc. Chóng ta còng cßn ch­a biÕt s©u vÒ ®å méc truyÒn thèng cña chóng ta, mµ chØ cã nh÷ng ng­êi thî hä biÕt vÒ s¶n phÈm cña hä theo ý nghÜa vÒ mÆt kinh nghiÖm. §Ò tµi nµy lµ c¬ héi ®Ó b­íc ®Çu chóng ta chó ý ®Õn nh÷ng ®iÒu võa nªu trªn. 1.2.3. Th¶o luËn nh­ ®· nªu, ®Ó thùc sù ph¸t huy ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ vµ kinh tÕ ®èi víi s¶n phÈm m«c truyÒn thèng viÖc nghiªn cøu vÒ chÊt l­îng vµ c¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ n©ng cao chÊt l­îng nãi riªng lµ ®iÒu chñ yÕu vµ hÕt søc quan träng. Vµ tiÕn tíi chóng ta cÇn ph¶i x©y dùng c¸c chØ tiªu chÊt l­îng cho c¸c lo¹i s¶n phÈm nµy. H¬n thÕ n÷a chóng ta còng ph¶i nghÜ tíi viÖc s¶n xuÊt hµng lo¹t b»ng c¬ giíi ho¸ vµ tù ®éng ho¸ ®Ó n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶, n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­¬ng quèc tÕ ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng d©n téc. Tuy nhiªn tr­íc m¾t chóng ta còng cÇn ph¶i nghiªn cøu nh÷ng th«ng tin vÒ s¶n phÈm méc cã gi¸ trÞ. ViÖc tæng hîp c¸c th«ng tin ®Ó ®Þnh h×nh ®­îc nh÷ng nÐt méc truyÒn thèng, ®ång thêi nghiªn cøu c¸c lo¹i h×nh t¹o d¸ng, cÊu tróc, sö dông nguyªn vËt liÖu, c¸c yÕu tè chÊt l­îng còng nh­ x©y dùng c¸c chØ tiªu chÊt l­îng, vµ nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ c¬ giíi phï hîp víi ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt nh»m n©ng cao chÊt l­îng ®Ó ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng phï hîp víi nhu cÇu thÈm mü ngµy cµng cao cña thÞ tr­êng. Trong ph¹m vi cho phÐp cña mét kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy sÏ ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò kho¶ s¸t chÊt l­îng vµ ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng ch¹m kh¾c trong s¶n xuÊt ®å méc truyÒn thèng qua qu¸ tr×nh t×m hiÓu ë ba lµng nghÒ: Van §iÓm (Hµ T©y), La Xuyªn (Nam §Þnh), §«ng Kþ (B¾c Ninh). ®Ò tµi nghiªn cøu trong lÜnh vùc ®å méc truyÒn thèng cÇn ®­îc coi lµ mét chiÕn l­îc trong chiÕn l­îc tæng thÓ vµ ph¸t triÓn nhgÒ truyÒn th«ng. Ch­¬ng 2 Kh¶o s¸t chÊt l­îng c«ng nghÖ ch¹m kh¾c trong s¶n xuÊt ®å méc truyÒn thèng 2.1. Kh¸i niÖm chÊt l­îng vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm 2.1.1. chÊt l­îng s¶n phÈm méc ChÊt l­îng s¶n phÈm méc nãi chung vµ s¶n phÈm méc ch¹m kh¾c truyÒn thèng nãi riªng lµ toµn bé nh÷ng gi¸ trÞ sö dông mµ ng­êi ta cã thÓ c¶m nh¹n trong qu¸ tr×nh sö dông. Nh×n chung ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng s¶n phÈm ta c¨n cø vµo mét sè yªu cÇu chÝnh sau: Yªu cÇu vÒ thÈm mü. Yªu cÇu vÒ ®é bÒn v÷ng. Yªu cÇu vÒ tÝnh tiÖn nghi sö dông. Yªu cÇu vÒ kinh tÕ. Khi nãi chÊt l­îng cña s¶n phÈm ta cÇn chó ý nh­ng vÊn ®Ò sau: S¶n phÈm ®ã cã ch¾c hay kh«ng. KÝch th­íc cã hîp lý kh«ng. Sù t­¬ng quan gi÷a c¸c chi tiÕt. TÝnh c©n ®èi vÒ tû lÖ. ChÊt l­îng gia c«ng . D¸ng vÎ cña s¶n phÈm. Mµu s¾c,v©n thí tù nhiªn cña gç. Trang søc bÒ mÆt. 2.1.2. c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng ch¹m kh¾c qua qu¸ tr×nh t×m hiÓu, kh¶o s¸t vÒ quy tr×nh s¶n xuÊt ®å méc ch¹m kh¾c t¹i c¸c lµng nghÒ, ta rót ra ®­îc c¸c yÕu ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng s¶n xuÊt ch¹m kh¾c lµ: lo¹i gç: cÊu t¹o, tÝnh chÊt, mµu s¾c, v©n thí cña c¸c lo¹i gç. Tay nghÒ cña ng­êi thî. kü thuËt xö lý gç tr­íc khi ®­a vµo s¶n xuÊt. Møc ®é c¬ giíi ho¸ cña m¸y mãc thiÕt bÞ. ®é s¾c bÕn cña c«ng cô gia c«ng. Lo¹i gç S¶n phÈm ch¹m kh¾c gç lµ mü thuËt, nhiÒu s¶n phÈm ch¹m kh¾c rÊt phøc t¹p, nhiÌu chi tiÕt bong, nhiÒu s¶n phÈm ch¹m kh¾c cao cÊp cã thÓ trë thµnh nh÷ng hµng mü nghÖ quý, ®éc ®¸o, l­u truyÒn nhiÒu ®êi chÝnh v× vËy dïng cho tr¹m kh¨c ph¶i lµ gç quý v©n thí ®Ñp, lç m¹ch nhá, kh«ng bi mèi mät, Ýt nøt, t¸ch, cong vªnh. Th­êng sö dông c¸c lo¹i gç nh­: Mun, Tr¾c, Gô, s¬n huyÕt, cÈm lai, lâi mÝt, b¬ mu … hÇu hÕt c¸c laäi gç t­¬ng ®èi phï hîp víi qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn. XÐt vÒ gç cã rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng ch¹m kh¾c nh­: §é Èm gç, sù co rót gi·n nì, khèi l­îng thÓ tÝch tÝnh, chÊt c¬ häc cña gç, mau s¾c vµ v©n thí gç … ®é Èm gç, sù co rót gi·n nì gç, khèi l­îng thÓ tÝch … thuéc vÒ tÝnh chÊt vËt lý cña gç.tÝnh chÊt vÊt lý cã ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu ®Õn chÊt l­îng ch¹m kh¾c v× c­êng ®é gç, sù co gi·n … cña gç phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®é ¶m gç, hay c¸c tÝnh chÊt chØ thay ®æi khi ®é Èm gç chØ thay ®æi trong ph¹m vi tõ 0% ®Õn ®é Èm b¶o hµo thí gç. Cô thÓ lµ khi gç kh« kiÖt b¾t ®Çu hót n­íc th× hiÖn t­îng gi·n nì s¶n sinh, c­¬ng ®é gç gi¶m dÇn cho ®Õn lóc ®é Èm cña gç ®¹t ®Õn ®iÓm b¶o hoµ thí gç th× søc gi·n nì ®¹t trÞn sè tèi ®a, c­êng ®é gç ®¹t tíi møc tèi thiÓu. Tõ ®iÓm b¶o hoµ thí gç ®é ¶m tiÕp tôc t¨ng lªn th× thÓ tÝch, c­êng ®é gç còng kh«ng thay ®æi. ng­îcl¹i gç ­ít tho¸t h¬i n­íc, khi ®é Èm gi¶m xuèng d­íi ®é Èm b¶o hoµ th× c­êng ®é gç b¾t ®Çu t¨ng lªn, hiÖn t­îng co rót b¾t ®Çu s¶n sinh. Gç kh« kiÕt søc co rót vµ c­êng ®é gç ®¹t ®Õn trÞ sè tèi ®a. søc co rót cña gç ¶nh h­ëng ®Ðn h×nh d¹ng vµ kÝch th­íc cña s¶n phÈm v× nã cã thÓ g©y lªn hiÖn t­îng cong vªnh, nøt nÏ lµm gi·m gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, nÕu nøt nÏ nhiÒu cã thÓ ph¶i bá s¶n phÈm ®ã ®i. Khèi l­îng thÓ tÝch cña gç ¶nh h­ëng ®Õn søc co gi·n cña gç, khèi l­îng thÓ tÝch kh¸c nhau søc co gi·n kh¸c nhau. Víi gç cã khèi l­îng thÓ tÝch cµng lín (gç cµng nÆng) dÉn ®Õn tû lÖ gç muén cµng t¨ng nªn gç cµng cøng do vËy cµng g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh ch¹m kh¾c. v× gç cøng qu¸ cã thÓ g©y hiÖn t­îng tr­ît ®ôc vµ ma s¸t lín sÏ g©y ch¸y bÒ m¾t gç ë mét sè chæ, khã kh¨n trong viÖc l­în nh÷ng ho¹ tiÕt v¨n hoa phøc t¹p… do ®ã chÊt l­îng gia c«ng ch¹m kh¾c kh«ng ®­îc b¶o ®¶m. mÆt kh¸c víi nh÷ng lo¹i gç qu¸ cøng th× c«ng ®o¹n ®¸nh nh½n rÊt khã kh¨n, kÐo dµi thêi gian ®¸nh nh½n. víi gç cøng th× bÒ m¾t gç cµng tr¬ nªn kh«ng thuËn lîi cho c«ng ®o¹n trang søc bÒ mÆt do ®ã chÊt l­îng trang søc bÒ mÆt kh«ng cao. Ng­îc l¹i gç cã khèi l­îng thÓ tÝch nhá th× gç mÒm nªn dÔ dµng trong qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn, dÔ khoanh l­în ®ôc kh«ng bÞ tr­ît, ®é s¾c nÐt cña c¸c ho¹ tiÕt v¨n hoa cao dÉn ®Õn chÊt l­îng ch¹m kh¾c cao h¬n, Ýt xÈy ra khuyÕt tËt trong qu¸ tr×nh gia c«ng, tiÕt kiÓm ®­îc thêi gian gia c«ng, chÊt l­îng ®¸nh nh½n vµ gia c«ng bÒ mÆt cao, trang søc bÒ mÆt tèt h¬n. nh­ng nÕu khèi l­îng thÓ tÝch nhá qua th× c­êng ®é gâ nhá, tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña gç nhá nªn kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu vÒ chÞu lùc cña s¶n phÈm.v× thÕ khi chän gç ®Ó ch¹m kh¾c chóng ta ph¶i chó ý ®Õn mäi yªu cÇu cña s¶n phÈm ®Ó lùa chän cho phï hîp nhÊt. nguyªn liÖu trong s¶n xuÊt ®å méc ch¹m kh¾c nªn th¼ng thí th× tèt h¬n, nÕu gç nghiªng chÐo thí th× ph¶i chän gç cã ®é nghiªng ch¸o thí nhá. Theo kinh nghiÖm s¶n xuÊt nÕu gç th¼ng thí th× thuËn lîi cho qu¸ tr×nh gia c«ng h¬n ®èi víi lo¹i gç nghiªng chÐo thí. Trong s¶n xuÊt ®å méc ch¹m kh¾c truyÒn thèng th× vÏ ®Ñp tù nhiªn cña v©n thí gç rÊt quan träng. C¸c lo¹i gç kh¸c nhau th× cã mµu s¾c kh¸c nhau vµ mµu s¾c cña gç cã ý nghÜa lín ®èi víi ®å m«c.v©n thí cña gç d­îc coi lµ mét ®¾c tr­ng c¬ b¶n cu¶ gç. H×nh d¹ng v©n thí gç ®Ñp hay xÊu phô thuéc vµo cÊu to¹ cña tõng lo¹i gç, vµo vÞ trÝ m¾t c¾t trong cÊy gç. Th­êng trong s¶n xuÊt ®å gç mü nghÖ ng­êi ta chän gç cã v©n thí ®¾c s¾c, tiªu biÓu lµ c¸c lo¹i gç nh­: Mun, Tr¾c, Gô…viÖc lùa chän c¸c lo¹i nguyªn liÖu dïng cho s¶n xuÊt ®å gç mü nghÖ lµ rÊt hîp lý ë c¸c lµng nghÒ, nã võa ®¹t ®­îc gi¸ trÞ thÈm mü cao, gi¸ trÞ sö dông tèt, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. kü thuËt xö lý nguyªn liÖu Mét ®¾c tÝnh cña nguyªn liÖu mµ nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm ®ã lµ søc co gi·n cña gç. B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh co rót, gi·n nì cña gç lµ do sù thay ®æi ®é Èm trong gç cô thÓ lµ khi gç thay ®æi ®é Èm trong kho¶ng tõ 0% ®Õn ®é Èm b¶o hµo thí gç.®Ó kh¾c phôc hiÖn t­îng nµy chóng ta cã thÓ sÊy gç cho kh« ®Õn ®é Èm 5-6%, d­íi t¸c dông cña nhiÖt ®é cao trong qu¸ tr×nh sÊy sÏ lµm cho søc hót híi n­íc cña gç kÐm ®i,do nã lµm gi¶m søc co gi·n.chóng ta cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p sÊy tù nhiªn (h«ng ph¬i gç d­íi t¸c dông cña m¾t trêi lµm cho n­íc trong gç bay h¬i tõ tõ ) ph­¬ng ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ ®¬n gi·n, dÎ lµm, Ýt tèn kÐm nh­ng nh­îc ®iÓm nhiÒu phô thuéc thêi tiÕt nªn kh«ng chñ ®éng trong s¶n xuÊt, nÕu ®é Èm m«i tr­êng qu¸ cao th× gç sÏ n©u kh« vµ cã thÓ bÞ nÊm mèc ¶nh h­ëng sÊu ®Õn chÊt l­îng gç, gç kh« nh­ng kh«ng thÓ ®¹t ®­îc tr¹ng th¸i kh« kiÖt. ChÝnh v× thÕ ph­¬ng ph¸p sÊy tù nhiªn chØ phï hîp víi nÒn s¶n xuÊt thñ c«ng ®¬n chiÕc. Ngµy nay chóng ta cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p sÊy nh©n t¹o ( sÊy trong lß) ph­¬ng ph¸p nµy kh¾c phôc ®­îc c¸c nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p sÊy tù nhiªn. Nhê qu¸ tr×nh tuÇn hoµn c­ìng bøc luång kh«ng khÝtrong lß sÊy mµ n­íc trong gç sÏ tho¸t ra lµm bay h¬i, gç sÏ kh« tõ tõ ®Õn bao giê ®¹t ®­îc ®é Èm ®¹t yªu cÇu th× kÕt thóc qu¸ tr×nh sÊy. Khi gç ®· sÊy kh« chóng ta nªn sö dông ngay kh«ng nªn ®Ó n©u v× khi ®Ó ngoµi m«i tr­êng th× gç sÏ hót Èm trë l¹i. Hiªn jnay ë c¸c lµng nghÒ vÉn cßn sö dông ph­¬ng ph¸p sÊy tù nhiªn. trong khi lùa chän nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt ®å méc nãi chung vµ ®Æc biÕt lµ cho ®å méc ch¹m kh¾c nãi riªng ta nªn chän gç cã ®é co gi·n nhá. Ë hÇu hÕt c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng th× nguyªn liÖu dïng lµ c¸c lo¹i gç quý cã søc co gi·n nhá v× thÕ trong sö dông hä chØ dïng ph­¬ng ph¸p sÊy tôe nhiªn hoÆc sau khi nhËp gç vÒ ng­êi ta tiÕn hµnh gia c«ng chÕ biÕn ngay. Ngoµi ra ®Ó h¹n chÕ søc co gi·n cña gç chóng ta cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p g©m gç t­¬i trong n­íc bïn, n­íc ao hå tï ®äng ®©y lµ mét ph­¬ng ph¸p gi·n ®¬n dÔ lµm. ®©y lµ kinh nghiÖm cæ truyÒn cña nh©n d©n ta cã t¸c dông rÊt t«t.gç sau khi ng©m mét thêi gian sÏ Ýt bÞ s©u nÊm, mèi mät ph¸ ho¹i th× c¸c chÊt ®­êng , bét trong gç lµ nguån thøc ¨n tèt vµ hÊp d·n ®èi víi c¸c sinh vËt ph¸ ho¹i gç bÞ hoµ tan vµ ph©n huy. MÆt kh¸c h«n hîp h­u c¬ trong n­íc ng©m sÏ kÕt hîp víi nh÷ng chÊt h­u c¬ trong gç t¹o thµnh phøc chÊt b¸m chÆt vµo v¸ch tÕ bµo do ®ã h¹n chÕ søc hót vµ tho¸t h¬i n­íc cña gç lµm h¹n chÕ ®­îc søc co gi·n cña gç.nh­ng ph­¬ng ph¸p nµy cã nh­îc ®iÓm lµ gç sau khi ng©m sÏ cã mïi khã chÞu vµ thêi gian ng©m dµi ¶nh h­ëng tíi s¶n xuÊt.v× thÕ hiÖn nay ë c¸c lµng nghÒ Ýt sö dông ph­¬ng ph¸p nµy v× c¸c lo¹i gç ®­îc sö dông lµ nh÷ng lo¹i gç tèt, co gi·n Ýt vµ it bÞ sinh vËt ph¸ ho¹i. ®èi víi s¶n phÈm méc ch¹m kh¾c chóng ta còng cã thÓ h¹n chÕ ®­îc co gi·n b»ng c¸ch, c¸ch ly gç víi m«i tr­êng s¬n hoÆc ®¸nh vÐc lynh»m t¹o thµnh líp mµng ng¨n c¸ch gç vµ h¬i n­íc trong kh«ng khÝ do ®ã lµm cho ®é Èm gç æn ®Þnh sÏ h¹n chÕ søc co rót gi·n nì cña s¶n phÈm. VÒ ph­¬ng ph¸p xÎ gç còng ¶nh h­ëng tíi søc co gi·n cña v¸n xÎ. Cã rÊt nhiÒu ph­¬ng ph¸p xÎ gç nh­: xÎ xuyªn t©m, xÎ tiÕp tuyÕn, xÎ b¸n xuyªn t©m, xÎ b¸n tiÕp tuyÕn …. V¸n xÎ xuyªn t©m cã thÓ gi¶m bít søc co gi·n nh­ng tû lÖ lîi dông nhá vµ v¸n hÑp. Chóng ta cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p xÎ b¸n xuyªn t©m võa tiÕt kiÑm gç võa h¹n chÕ ®­îc søc co gi·n. ph­¬ng ph¸p xÎ tiÕp tuyÕn cho tû lª lîi dông cao nh­ng khuyÕt tËt xÈy ra nhiÒu, v× thÕ sö dông ph­¬ng ph¸p nµy th× chóng ph¶i cã biÖn ph¸p h¹n chÕ khuyÕt tËt. HiÖn nay ë c¸c lµng nghÒ th­êng nhËp gç hép vÒ s¶n xuÊt chø kh«ng nhËp gç trßn v× thÕ ph­¬ng ph¸p xÎ Ýt ®­îc quan t©m. tay nghÒ cña ng­êi thî ch¹m kh¾c ®©y lµ mét yÕu tè quan träng hµng ®Çu nã quyÕt ®Þnh chñ yÕu ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm. ®èi víi ®å méc ch¹m kh¾c viÖc thÓ hiÖn nh÷ng ®­êng nÐt ®iªu kh¾c ch¹m chæ ®èi víi tõng chi tiÕt cña tõng s¶n phÈm nhê vµo sù khÐo lÐo cña bµn tay vµ khèi ãc cña nh÷ng ng­êi thî lµ chñ yÕu do ®ã tay nghÒ cña ng­¬× thî ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn gi¸ trÞ thÈm mü còng nh­ chÊt l­îng s¶n phÈm nãi chung. Mçi mét s¶n phÈm kh¸c dï lín hay nhá ®Òu lµ tæ hîp cña c¸c chi tiÕt v× thÕ ®¹t ®­îc tæng thÓ hai hoµ mét sè s¶n ph¶m hoµn chØnh cã gi¸ trÞ cao yªu cÇu ng­êi thî ph¶i nghiªn cøu ph¶i n¾m v÷ng vµ ph¶i t­ëng t­îng ®­îc cÊu tróc cña toµn bé s¶n phÈm, nh÷ng phÇn ch×m, phÇn nçi phÇn nghiªng, phÇn ph¼ng cña tõng chi tiÕt. Tãm l¹i ng­êi thî ph¶i nh×n th©ys toµn bé s¶n phÈm trªn b¶n vÏ sau ®ã míi cã thÓ gia c«ng chÝnh x¸c ®­îc. Cã thÓ nãi mçi mét s¶n phÈm ch¹m kh¾c lµ mét t¸c phÈm nghÖ thuËt mµ ng­êi thî ch¹m kh¾c lµ nh÷ng nghÖ sü thùc thô. V× thÕ ®Ó hoµn thµnh mét s¶n phÈm ch¹m kh¾c ng­êi thî ph¶i nghiªn cøu ®Ó n¾m ®­îc bè côc tæng thÓ cña mÉu,tû lÖ kÝch th­íc trªn mÉu, nh÷ng phÇn låi, lâm trªn mÉu, ®Æc biÖt ph¶i biÕt vµ hiÓu chñ ®Ò cña mÉu, ®ã chÝnh lµ ‘thÇn s¾c’ cña mÉu mµ ng­êi thî ph¶i thÓ hiÖn ®­îc víi t­ c¸ch¹m kh¾c s¸ng t¹o cña ng­êi nghÖ sü. ViÖc ®¸nh gi¸ tay nghÒ cña ng­êi thî lµ yÕu tè quan träng trong viÖc n©ng cao ch¹m kh¾ cÊt l­îng s¶n phÈm. Víi nh÷ng ho¹ tiÕt phøc t¹p, bao gåm sù liªn kÕt cña nhiÒu ®­êng nÐt cong l­în chØ cã bµn tay khÐo lÐo cña ng­êi nghÖ nh©n hay nh­êi thî giái víi trÝ t­ëng t­îng phong phó vµ ãc thÈm mü cao míi thÓ hÞn ®­îc ®iÒu ®ã. §Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é cuae ng­êi thî, th­êng ng­êi ta quan s¸t vµo s¶n phÈm mµ hä lµm ra, tÊt c¶ nh÷ng tµi hoa vµ hiÓu biÕt cña hä ®rrï ®­îc göi g¾m vµo trong t¸c phÈm ®ã, hoÆc cã thÓ c¨n cø vµo kimh nghiÖm s¶n xuÊt . Th«ng th­¬ngf v¬øi nh÷ng ng­êi thî cµng lín tuæi, thêi gian tiÕp xóc víi c«ng viÖc cµng dµi do ®ã mµ hä ®óc rót ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm quý vµ cã nhiÒu thêi gian rÌn luyÖn tay nghÒ nªn cµng giái. §iÒu ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh hay quan träng nhÊt ®èi víi sù thµnh c«ng cña nh÷ng ng­êi thî ch¹m kh¾c chÝnh lµ lßng yªu nghÒ, say mª s¸ng t¹o nghÖ thuËt, niÒm tù hµo ®èi víi mét nghÒ truyÒn thèng ®· ®Ó l¹i cho ®êi nhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc ®éc ®¸o, nhiÒu t¸c phÈm s¶n phÈm ®Ñp. ChÝnh hä ( nh÷ng ng­êi thî) lµ mét ®éng lùc quan tréng trong viÖc ph¸t triÓn nghÒ ch¹m kh¾c gç ë ViÖt Nam. d) ¶nh h­ëng cña m¸y mãc thiÕt bÞ ®Õn ch¹m kh¾c chÊt l­îng s¶n phÈm Trong thêi kú ®Çu hÇu hÕt c¸c lµng nghÒ ë ViÖt Nam ®Òu ho¹t ®éng víi quy m« nhá mµ c«ng cô th× rÊt ®¬n gi¶n chØ lµ nh÷ng l­ìi c­a tay, c¸c lo¹i ®ôc…tÊt c¶ ®Òu ®iÒu khiÓn vµ sö dông b»ng bµn tay ng­êi thî v× thÕ chi phÝ c«ng cho mét chi tiÕt hay méy s¶n phÈm lµ rÊt lín, vµ ®Æc biÖt lµ chÊt l­îng cña s¶n phÈm ch¹m kh¾ ch­a ®¶m b¶o, ch¹m kh¾c­a tho¶ m·n yªu cÇu kh¾t khe cña kh¸ch¹m kh¾c hµng. Nh­ng dÇn dÇn do sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ th× hµng lo¹t c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ra ®êi phôc vô cho c¸c c«ng ®o¹n trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng méc ch¹m kh¾c truyÒn thèng ra ®êi. Nhê thÕ mµ mçi lµng nghÒ nhµy cµng më réng, c¸c mÆt hµng mü nghÖ rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, s¶n l­îng hµng ho¸ ngµy cµng t¨ng,phÇn lín ®· tho· m·n c¸c yªu cÇu vÒ chÊt l­îng vµ còng nh­ yªu cÇu cña thÞ tr­êng c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn cã ë c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt ®å méc truyÒn thèng bao gåm c­a vßng xÎ ph¸, c­a dÜa xÎ däc, c­a ®Üa c¾t ngang, c¸c lo¹i m¸y bµo, m¸y khoan, m¸y phay… ®Æc biÖt lµ c¸c m¸y chuyªn dïng chpo s¶n xuÊt ®å méc ch¹m kh¾c nh­ c­a vßng l­în, m¸y lÊy nÒn m¸y läng m¸y chµ. Hoµn thiÖn h¬n c¶ lµ sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ trang søc cña bÒ mÆtnã gãp phÇn rÊt vµo viÖc n©ng cao chÊt l­îng bÒ mÆt còng nh­ gi¸ trÞ thÈm mü cho c¸c s¶n phÈm vµ gãp phÇn h¹n ch¹m kh¾cÕ khuyÕt tËtc«ng vªnh, co rgi·n gç do hót Èm, keo dµi thêi gian sö dông cña c¸c mÆt hµng méc truyÒn thèng. Tr­íc ®©y vµo nh÷ng n¨m 1980 cña thÕ kü 20 ë c¸c lµng nghÒ ch¹m kh¾c­a cã m¸y c­a vßng xÎ ph¸ mµ chØ dïng cua tay ®Ó xÎ ph¸ v× thÕ n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng xÎ ph¸ ch¹m kh¾c­a cao.nÕu gç nhËp vÒ lµ gç trßn cã ®­êng kÝnh lín th× kh©u xÎ mÊt rÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng lao ®éngmµ tû lÖ lîi dônggç kh«ng triÖt ®Ó bëi v× t¹i c¸c lµng nghÒ håi ®ã ch­a cã c¸c x­ëng chuyªn xÎ nh­ b©y giê tr«ng nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c lµng nghÒ ®· cã hé gia ®×nh®øng ra thµnh lËp nh÷ng x­ëng xÎ cã nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ míi phï hîp v× thÕ tye lÖ lîi dông gç ®· ®­îc c¶i thiÖn vµ gi¶m bít c«ng lao ®éng chi phÝ cho kh©u xÎ. Ë c¸c lµng nghÒ hiÖn naydo thùc tÕ nguyªn liÖu gç trong n­íc rÊt khan hiÕm do ®ã nguyªn liÖu ®­îc dïng chñ yÕu lµ gç nhËp tõ qu¶ng b×nh, Lµo. Nguyªn liÖu dïng cho s¶n xuÊt ®å méc truyÒn thèng cao cÊp hÇu hÕt lµ nhue÷ng läi gç quý cã gi¸ thµnh cao, nªn viÖc sö dông gç hîp lý lµ mét yÕu tè rÊt quan träng. Nõu nh­ tr­íc ®©y c«ng ®o¹n pha ph«i cßn rÊt thñ c«ng sau khi ®· v¹ch¹m kh¾c mÉu trªn gç song th× ng­êi thî chØ dïng c­a tay ®Ó xÎ do ®ã mµ mÊt mét l­îng lín nguyªn liÖu hao hôt. Nh­ng hiÖn nay c«ng viÖc nay thùc hiÖn hoµn toµn trªn c­a vång l­în, ®iÒu nµy kh«ng nh÷ng tiÕt kiÑm ®­îc nguyªn liÖu trong qu¸ tr×nh gia c«ng mµ cßn rót g¾n ®­îc thêi gian chi phÝ cho s¶n xuÊt. ChÝnh ®iÒu nµy ®· gãp phÇn gi¶m bít gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao lîi nhuËn cho ng­êi s¶n xuÊt. ChÊt l­îng s¶n phÈm ch¹m kh¾c phô thuéc rÊt nhiÒu hay cã thÓ nãi lµ chñ yÕu vµo kh©u ch¹m kh¾c. trogn kh©u ch¹m kh¾c ®· cã mét sè m¸y chuyªn dïng nh­: m¸y lÊy nÒn, m¸y ®ôc läng. Ngµy nay viÖc dïng nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ vµo trong nh÷ng c«ng ®o¹n s¶n xuÊt lµ rÊt phæ biÕn. Tr­íc nhu cÇu thÞ hiÕu cña ng­êi sö dông trong vµ ngoµi n­íc th× viÖc n©ng cao chÊt l­îng ®ôc ch¹m lµ rÊt quan träng lµ rÊt cÇn thiÕt. ChÊt l­îng cña s¶n phÈm ch¹m kh¾c ®­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng ®­êng nÐt thÓ hiÖn trªn mçi hoa v¨n cña c¸c chi tiÕt, ®iÒu ®ã ®ßi hái ®é chÝnh x¸c khi gia c«ng. ®Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã ta nªn dïng m¸y mãc hiÖn ®¹i nh­ lÊy, nÒn ®ôc läng …trong kh©u lÊy nÒn,víi sù thay ®æi cña ®­êng kÝnh mòi c¾t, ®iÒu chØnh ®é n«ng, s©u cña mòi c¾t; cïng víi sù khÐo lÐo cña bµn tay ®­a m¸y cña ng­êi thî cã thÓ ®¹t ®­îc ®é chÝnh x¸c gia c«ng rÊt cao, ®­êng nÐt rÊt s¾c s¶o vµ ®Æc s¾c, lµm hiÖn râ phÇn ch×m, næi trong mét chi tiÕt hay toµn bé s¶n phÈm. Víi m¸y ®ôc läng ng­êi thî chØ cã thÓ ®iÒu chØnh tèc ®é c¾t cña l­ìi c­a ë mét tèc ®é nhÊt ®Þnh nh­ng do l­ìi c­a rÊt nhá vµ s¾c nªn hiÖu qu¶ c«ng viÖc rÊt cao. Sau khi ®· vÏ hay v¹ch¹m kh¾c nh÷ng phÇn bÞ c¾t ®i trªn ph«i gia c«ng th× dï lµ bÊt cø lo¹i nguyªn liÖu nµo, ®é dµy, máng cña ph«i kh¸c nhau, chi tiÕt ®ôc läng ®¬n gi¶n hay phøc t¹p th× qu¸ tr×nh gia c«ng ®Òu tiÕn hµnh ®¬n gi¶n, mang l¹i ®é chÝnh x¸c cao, tû lÖ s¶n phÈm háng hÇu nh­ kh«ng cã. Trong cïng mét lóc ta cã thÓ läng ®­îc nhiÒu chi tiÕt hoa v¨n trªn cïng mét s¶n phÈm. Trong thao t¸c läng th× m¸y hay l­ìi c­a chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn lªn xuèng cßn ph«i gç nhê bµn tay ®Èy cña ng­êi thî chuyÓn ®éng theo ý muèn cña ng­êi thî v× thÕ m¸y cã thÓ läng ®­îc nh÷ng xhi tiÕt phøc t¹p nhiÒu ®­êng cong ®­îc. Khi sö dông hai lo¹i m¸y trªn ®Òu cho ta ®é nh½n bÒ mÆt cao do vËy mµ gi¶m ®­îc chi phÝ cho khaua ®¸nh nh½n. nhê sö dông m¸y läng vµ m¸y l¸y nÒn vao kh©u ch¹m kh¾c ®· tiÕt kiÖm ®­¬c rÊt nhiÒu c«ng hao phÝ cho hai c«ng ®o¹n ®ã so víi lµm thñ c«ng.tr­íc kia khi lµm b»ng tay kh«ng nh÷ng ®é nh½n kh«ng cao mµ ho¹ tiÕt lµm Ýt phøc t¹p vµ sinh ®éng, tû lÖ h­ hæng lín chÊt l­îng gia c«ng thÊp. e. ®é s¾c bÐn cña c«ng cô gia c«ng mÆc dï ®· cã sù ch¹m kh¾cî gióp cña mét sè m¸y mãc nh­ng kh©u ch¹m kh¾c vÉn chñ yÕu dïng nh÷ng dông cô truyÒn thèng nh­ c¸c lo¹i ®ôc. nh÷ng dông nµy rÊt ®a d¹ng vÒ h×nh d¹ng vµ kÝch th­íc, mçi mét dông cô cã mét n¨ng riªng tõ kh©u ®ôc ph¸, gät, hoµn thiÖn d¸ng vµ cÊu t¹o, nao,tØa. Víi nh÷ng kh©u nµy th× ë c¸c lµng nghÒ ch­a cã sù can thiÖp cña m¸y mãc, mµ chÊt l­îng ch¹m kh¾c vÉn chñ yÕu phô thuéc vµo dông cô ch¹m kh¾c vµ tay nghÒ cña ng­êi thî. ChÝnh v× thÕ ®é s¾c bÐn cña c«ng cô c¾t lµ rÊt quan träng. Trong ®ôc vì lµ qu¸ tr×nh t¹o nªn d¸ng vãc cña s¶n phÈm cho nªn nh¸t ®ôc ph¶i s¾c ngät kh«ng ®­îc ®Ó s¬ s­íc gç huÆc t¹o vÕt nøt dï lµ vÕt nøt nhá v× thÕ yªu cÇu c«ng cô ph¶i s¾c bÐn, lùa theo chiÒu thí gç ®Ó ®ôc lÊy bá ®i tõng phÇn gç gän gµng s¹ch sÏ. Trong kh©u gät th­êng dïng c¸c lo¹i chµng huÆc ®ôc. L­ìi c«ng cô kh«ng ®­îc nhÊn qu¸ s©u vµo chi tiÕt, rÊt dÔ bÞ lÑm ®i chi tiÕt huÆc t¹o thµnh c¸c vÕt gät nham nhë. C«ng cô gät ph¶i yªu cÇu mµi thËt s¾c bÐn míi gät nh½n vµ kh«ng lµm s¬ s­íc huÆc g·y chi tiÕt, nÕu c«ng cô kh«ng s¾c th× khi ®­a chµng huÆc ®ôc ®i sÏ ®Ó l¹i nh÷ng gîn trªn gç huÆt g©y hiÖn t­îng ®ôc. Trong kh©u hoµn thiÖn vµ cÊu tróc chó ý nhiÒu ®Õn kÕt cÊu c©n ®èi cña toµn s¶n phÈm, ph¶i ®¶m b¶o tÝnh sinh ®éng cña s¶n phÈm v× thÕ kh«ng ®­îc tuú tiÖn gät söa sai tû lÖ, ph¶i gät bá nh÷ng ®­êng nÐt th« thiÓn ®Ó c¸c nÐt ch¹m kh¾c ®Òu s¾c bÐn. N¹o lµ c«ng ®o¹n lµm nh½n c¸c chi tiÕt cña s¶n phÈm, n¹o ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu t¹o cho chi tiÕt cã ®é nh½n bãng, l­ît lµ ngay c¶ nh÷ng phÇn tØa nh­ l«ng chim, thó…V× thÕ c«ng cô n¹o ph¶i ®­îc mµi thËt s¾c ph¶i n¹o theo chiÒu xu«i thí gç. NÕu c«ng cô n¹o kh«ng s¾c cã thÓ lµm s¬ s­íc bÒ mÆt gç, kh«ng bãng huÆc cã thÓ t¹o cho gç bÞ lëm chëm võa cã thÓ lµm nøt hoÆc g·y chi tiÕt nhá. Trong kh©u tØa yªu cÇu ®­êng tØa ph¶i mÒm m¹i, s¾c nÐt, kh«ng gÊp khóc vµ c¸c ®­êng tØa ph¶i ®Òu ®Æn ®¶m b¶o thÈm mü cho s¶n phÈm. NÕu c«ng cô tØa kh«ng ®¶m b¶o ®é s¾c th× sÏ lµm cho bÒ mÆt hay c¹nh tØa s¬ vµ c¸c ®­êng tØa kh«ng nÐt, víi nh÷ng chi tiÕt nhá m¶nh do ma s¸t lín gi÷ch¹m kh¾c l­ìi c¾t vµ gç g©y lùc ®Èy l¹i cña gç cã thÓ g©y ra t¸ch vì chi tiÕt lµm háng cÊu tróc tæng thÓ s¶n phÈm. V× thÕ tr­íc khi tiÕn hµnh gia c«ng chóng ta ph¶i kiÓm tra ®é s¾c bÐn cña c«ng cô cã ®¹t ®­îc yªu cÇu hay kh«ng, nÕu ch­a ®¹t ph¶i mµi l¹i cho thËt s¾c. 2.2. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn c«ng nghÖ Cã rÊt nhiÒu yÕu tè ¶nh h­ëng nh­ sau: Nguyªn liÖu Nguyªn lý c¾t gät Th«ng sè chÕ ®é c¾t gät Nguyªn lý ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ Tay nghÒ cña ng­êi c«ng nh©n 2.2.1. ¶nh h­ëng cña nguyªn liÖu ®Õn chÊt l­îng c«ng nghÖ nguyªn liÖu trong s¶n xuÊt ®å méc nãi chung lµ rÊt ®a d¹ng, cã thÓ sö dông gç tù nhiªn hoÆc v¸n nh©n t¹o. nh­ng trong s¶n xuÊt ®å méc ch¹m kh¾c truyÒn thèng th× chØ sö dông gç trßn, gç hép, gç d¹ng tÊm… Nh÷ng lo¹i nguyªn liÖu ®ã ®­îc cung cÊp tõ gç rõng tù nhiªn hay gç rõng trång, v× vËy chóng rÊt phong phó vÒ chñng lo¹i vµ rÊt phøc t¹p vÒ kÝch th­íc. Nh­ng nÕu dïng ®Ó s¶n xuÊt th× nã ph¶i tho¶ m·n mét sè yªu cÇu nhÊt ®Þnh, nh÷ng yªu cÇu ®ã ph¶i g¾n bã chÆt chÏ víi qu¸ tr×nh c«ng nghÖ, víi yªu cÇu cña s¶n phÈm méc, víi thÞ hiÕu vµ ®Æc biÖt lµ tÝnh kinh tÕ mµ nã mang l¹i. Do vËy nh÷ng tiªu chuÈn vÒ nguyªn liÖu gç lµ kh«ng cè ®Þnh, ta cÇn x¸c ®Þnh nh÷ng yªu cÇu cña chïng phï hîp víi tõng thêi ®iÓm vµ hoµn c¶nh cô thÓ. Song ta cÇn chó ý ®Õn c¸c yªu cÇu sau: Chñng lo¹i gç: Ta xÐt tÊt c¶ c¸c lo¹i gç trong tiªu chuÈn ho¸ vÒ ph©n lo¹i gç nh­ng ph¶i chó ý ®Õn gi¸ c¶ vµ kh¶ n¨ng cung cÊp trªn thÞ tr­êng, ®Õn yªu cÇu hay ®ßi hái cña ng­êi tiªu dïng… H×nh d¹ng vµ kÝch th­íc: Thùc chÊt h×nh d¹ng vµ kÝch th­íc cña gç rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, nã biÕn ®éng rÊt lín. Song chóng ta cã thÓ nãi r»ng ®a sè gç trßn cã h×nh d¹ng gièng nhau. Nh­ng ®Ó gia c«ng s¶n xuÊt ®å méc ®­îc thuËn lîi th× h×nh d¹ng gç ph¶i n»m trong giíi h¹n cho phÐp vµ kÝch th­íc gç ph¶i tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh. ChÊt l­îng gç: §©y lµ mét yªu cÇu rÊt quan träng ®èi víi nguyªn liÖu. Nh­ng tuú vµo môc ®Ých sö dông mµ nã cã nh÷ng chØ tiªu yªu cÇu cô thÓ. Th«ng th­êng trong c«ng nghÖ xÎ méc ng­êi ta dùa vµo møc ®é bÖnh tËt, h×nh d¹ng, kÝch th­íc gç ®Ó quyÕt ®Þnh kü thuËt xÎ sao cho ®¹t ®­îc chÊt l­îng. Gç lµ ®èi t­îng gia c«ng cña ngµnh chÕ biÕn, nã cã nh÷ng tÝnh chÊt ®Æc thï riªng. V× vËy ®Ó hiÓu ®­îc c¸c hiÖn t­îng sinh ra trong qu¸ tr×nh c¾t gät, chóng ta xÐt nh÷ng tÝnh chÊt cña gç ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh c¾t gät. Gç lµ vËt liÖu bÊt ®¼ng h­íng, tÝnh chÊt nµy ¶nh h­ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh c¾t gät. V× thÕ cÇn ph¶i t×m hiÓu sù ¶nh h­ëng cña tÝnh chÊt nµy ®Õn qu¸ tr×nh c¾t gät. §Ó nghiªn cøu th× ta chia thµnh 3 d¹ng c¾t gät. C¾t däc thí: Lµ qu¸ tr×nh c¾t gät mµ ph­¬ng chiÒu cña vect¬ vËn tèc song song víi chiÒu thí gç. C¾t ngang: Lµ qu¸ tr×nh c¾t gät mµ ph­¬ng chiÒu cña vet¬ vËn tèc vu«ng gãc víi chiÒu thí gç. C¾t bªn: Lµ qu¸ tr×nh c¾t gät mµ ph­¬ng chiÒu cña vect¬ vËn tèc vu«ng gãc víi mÆt xuyªn t©m. 2.2.1.1. ¶nh h­ëng cña cÊu t¹o gç ®Õn chÊt l­îng gia c«ng cã thÓ nãi r»ng gç ®­îc cÊu t¹o bëi nh÷ng hÖ thèng èng mµ b¶n th©n c¸c èng nµy cã chiÒu dµy thµnh èng kh¸c nhau, sù s¾p xÕp cña nã kh«ng theo mét chiÒu h­íng nhÊt ®Þnh, sù liªn kÕt theo ph­¬ng chiÒu còng kh¸c nhau, do ®ã theo nh÷ng h­íng kh¸c nhau th× sù ¶nh h­ëng còng kh¸c nhau. H¬n n÷a sù s¾p xÕp vÒ gç sím vµ gç muén th­êng xen kÏ nhau nªn t¹o ra nh÷ng vËt c¶n trong qu¸ tr×nh c¾t gät cã tÝnh chu kú, song nh÷ng chu kú nµy còng kh«ng cã sù ®ång nhÊt. Trong cÊu t¹o gç th× cã rÊt nhiÒu c¸c thµnh phÇn cã ¶nh h­ëng nh­: a) TÕ bµo gç gç c©y do v« sè tÕ bµo gç cÊu t¹o nªn, c¸c tÕ bµo liªn kÕt víi nhau b»ng pectÝc, gièng nh­ v÷a víi c¸c viªn g¹ch. V¸ch tÕ bµo chia lµm 3 phÇn: Mµng gi÷a, v¸ch s¬ sinh vµ v¸ch thø sinh. - Mµng gi÷a: Lµ phÇn n»m gi÷a 2 tÕ bµo c¹nh nhau cÊu t¹o b»ng chÊt pectÝc mµ thµnh phÇn c¬ b¶n lµ axit tetragalactorolic. Mµng gi÷a lµ mét líp mµng máng, møc ®é ho¸ gç cao. NÕu ®un trong axit cromic th× chÊt pectÝc sÏ bÞ tan r÷a vµ lµm cho tÕ bµo t¸ch rêi nhau. Mµng gi÷a cã thÓ ph©n huû bëi vi sinh vËt. - V¸ch s¬ sinh: V¸ch nµy h×nh thµnh cïng víi sù h×nh thµnh cña tÕ bµo, v¸ch s¬ sinh máng do Xenlulo, Hemixenlulo vµ Lignin. Møc ®é ho¸ gç cao nh­ mµng gi÷a. trong v¸ch s¬ sinh, c¸c hemixenlulo s¾p xÕp kh«ng cã trËt tù nªn v¸ch s¬ sinh kh«ng cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®Õn tÝnh chÊt gç. - V¸ch thø sinh: Lµ líp v¸ch h×nh thµnh cuèi cïng trong qu¸ tr×nh ho¸ gç cña tÕ bµo so víi mµng gi÷a vµ v¸ch s¬ sinh th× v¸ch thø sinh lµ phÇn dµy nhÊt. Thµnh phÇn chñ yÕu cña líp v¸ch nµy lµ Xenlulo vµ lignin. ë ®©y c¸c hemixenlulo s¾p xÕp cã trËt tù vµ chia lµm 3 líp: + Líp ngoµi: N»m s¸t v¸ch s¬ sinh, líp ngoµi máng, c¸c hemixenlulo xÕp vu«ng gãc víi trôc däc tÕ bµo hoÆc vu«ng mét gãc tõ 70 - 900 so víi trôc däc. + Líp gi÷a: N»m kÕ tiÕp líp ngoµi, ®©y lµ líp dµy nhÊt, c¸c hemixenlulo xÕp song song víi trôc däc cña tÕ bµo hoÆc nghiªng mét gãc nhá h¬n 300 so víi trôc tÕ bµo. + Líp trong: N»m s¸t ruét tÕ bµo, líp nµy máng, c¸c hemixenlulo s¾p xÕp gièng líp ngoµi, tøc lµ vu«ng gãc víi trôc tÕ bµo. cÊu tróc v¸ch tÕ bµo, ®Æc biÖt sù s¾p xÕp c¸c mixen trong v¸ch thø sinh cã ¶nh h­ëng lín ®Õn mäi tÝnh chÊt gç vµ còng lµ c¬ së ®Ó gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng x¶y ra trong qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn. b) èng dÉn nhùa ë trong c©y, èng dÉn nhùa lµ tæ chøc cña tÕ bµo m« mÒm. èng dÉn nhùa cã 2 lo¹i: èng dÉn nhùa däc vµ èng dÉn nhùa ngang. ë gç l¸ kim, gç l¸ réng chØ cã mét lo¹i èng dÉn nhùa däc. èng dÉn nhùa cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn, nhÊt lµ trong tr­êng hîp c¸c èng dÉn chøa ®Çy nhùa. Chóng lµm cho c«ng cô c¾t chãng mßn hoÆc b¸m vµo mòi c¾t lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¾t gät cña c«ng cô. Khi nhùa b¸m vµo bÒ mÆt cña dao lµm t¨ng lùc ma s¸t hoÆc chóng b¸m vµo bÒ mÆt gia c«ng lµm gi¶m chÊt l­îng gia c«ng, nhÊt lµ tr­êng hîp gia c«ng tinh nh­ ®¸nh nh½n. NhÊt lµ khi ph«i lµ thµnh phÈm dÔ bÞ nøt, l­îng èng dÉn ë c¸c lo¹i c©y vµ ngay trong mét ®o¹n cña th©n c©y còng kh«ng gièng nhau, ®iÒu nµy g©y ra tÝnh kh«ng ®ång ®Òu cña gç, lµm cho qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn trë nªn phøc t¹p, ¶nh h­ëng kh«ng Ýt ®Õn chÊt l­îng c«ng nghÖ. èng dÉn lµm cho bÒ mÆt gia c«ng kÐm phÈm chÊt, dÔ g©y ra chç låi lâm trªn bÒ mÆt gia c«ng. KÝch th­íc cña èng dÉn nhùa theo chiÒu tiÕp tuyÕn kho¶ng 20 - 30 mm. ng­êi ta chia èng dÉn nhùa lµm 3 lo¹i: èng dÉn nhùa ®¬n èng dÉn nhùa kÐp èng dÉn nhùa d¹ng hçn hîp. Møc ¶nh h­ëng cña c¸c lo¹i èng dÉn nhùa ®Õn qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn rÊt kh¸c nhau. c) Sîi Libri – foma. ChiÕm kho¶ng 20 – 60% thÓ tÝch c©y l¸ réng, sîi nµy n»m däc th©n c©y, ë phÇn gi÷a ph×nh to, cßn 2 ®Çu th× thu hÑp l¹i. PhÇn lín chóng n»m theo nh÷ng gãc kh¸c nhau, v× vËy mµ bÒ mÆt gia c«ng dÔ bÞ x­íc, phoi dÔ bÞ nøt, xiªn, mÆt c¾t t¹o ra kh«ng trïng víi quü ®¹o thùc cña dao c¾t, lùc c¾t t¨ng lªn theo tiÕt diÖn ngang th× sîi Libri - foma kh«ng s¾p xÕp theo mét quy luËt nµo c¶. sîi nµy lµ thµnh phÇn chñ yÕu ®Ó t¹o ra ®é cøng v÷ng c¬ häc cña c©y gç l¸ réng. Tuy sîi Libri - foma g©y c¶n trë trong qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn nh­ng nÕu kh¾c phôc ®­îc th× chóng t¹o thµnh v©n thí ®Ñp trªn bÒ mÆt gia c«ng, cã lîi cho qu¸ tr×nh trang søc bÒ mÆt, t¨ng thÈm mü cho s¶n phÈm méc. Ngoµi c¸c thµnh phÇn trªn trong gç cßn cã c¸c thµnh phÇn kh¸c nh­ tia h­íng t©m, parenkhit song chóng chØ phÇn Ýt ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh gia c«ng c¾t gät. 2.2.1.2. ¶nh h­ëng cña cÊu t¹o th« ®¹i cña gç ®Õn chÊt l­îng c«ng nghÖ. a. vßng n¨m vµ chiÒu thí gç nÕu nh×n trªn mÆt c¾t ngang th©n c©y ta thÊy nh÷ng vßng n¨m lµ nh÷ng vång trßn ®ång t©m v©y quanh tuû c©y. vång n¨m lµ vßng gç do tÇng ph¸t sinh ra trong mét chu kú sinh tr­ëng. trong mçi vßng n¨m, gç phÝa trong sinh ra trong mét chu kú ®Çu sinh tr­ëng gäi lµ gç sím cã cÊu t¹o tÕ bµo lín, v¸ch máng nªn chØ cã mµu tr¾ng nh¹t, nhÑ, mÒm xèp; phÇn gç phÝa ngoµi sinh ra vµo cuèi thêi kú sinh tr­ëng gäi lµ gç muén cã mµu sÈm h¬n, tÕ bµo nhá, v¸ch dµy, nÆng h¬n, mËt ®é tÕ bµo t­ong ®èi dµy h¬n. c¸c líp gç nµy trong th©n c©y t¹o thµnh thí gç, ng­êi ta xÐt quan hÖ gi÷a chiÒu thí gç víi chiÒu chuyÓn ®éng cña tèc ®é c¾t vµ c¹nh c¾t cña dao lóc c¾t gät ®­îc ®Æc tr­ng b»ng gãc gÆp thí, ký hiÖu lµ:j. Gãc gÆp thí j lµ gãc t¹o thµnh gi÷a chiÒu t¸c dông vÐc t¬ lùc c¾t hay lµ vec t¬ tèc ®é thËt ®èi víi chiÒu thí gç. kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cña viÖn nghiªn cøu XAGI cho thÊy, nÕu thay ®æi gãc gÆp j tõ gi¸ trÞ 00 tøc lµ tr­êng hîp nÐn däc thí thí ®Õn 900 tøc lµ tr­êng hîp nÐn bªn, øng suÊt gi¶m xuèng cßn kho¶ng 14%. Sù thay ®æi øng suÊt biÓu thÞ ¶nh h­ëng cña thí gç ®Õn qu¸ tr×nh c¾t gät. b. lâi vµ gi¸c mét sè lo¹i ggâ sau khi khai th¸c nh×n trªn mÆt c¾t ngang chØ thÊy cã mét mµu, ng­êi ta nãi ®©y lµ nh÷ng lo¹i gç kh«ng cã gi¸c, lâi ph©n biÖt. tr¸i l¹i mét sè lo¹i gç sau khi khai th¸c, trªn mÆt c¾t ngang thÊy hai vïng gç ë phÝa tuû vµ phÝa vá cã mau s¾c kh¸c nhau, ng­êi ta nãi ®©y lµ nh÷ng lo¹i gç cã gi¸c lâi ph©n biÖt. Sù ph©n chia lâi, gi¸c lµ kÕt qu¶ sù sinh tr­ëng cña c©y, th­¬ng phÇn gç lâi sÉm mµu h¬n phÇn gi¸c. tÝnh chÊt c¬ häc cña phÇn lâi còng cao h¬n phÇn gi¸c, v× thÕ gia c«ng khã h¬n, do vËy gç lâi g©y ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh c¾t gät. Tuy nhiªn ë hÇu hÕt c¸c lo¹i gç. Khi sö dông gç lâi th× mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n v× gç lâi nÆng, cøng, khã thÊm n­íc, ®ång thêi cã kh¶ n¨ng chèng s©u, nÊm, môc mät h¬n gç gi¸c. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu tõ c¸c c«ng tr×nh kh¸c nhau cho thÊy lùc c¾t t¨ng dÇn tõ gi¸c vµo lâi. Th­êng ®Õn 8 - 10%, cã c¸c lo¹i c©y cã thÓ ®¹t tõ 20 - 25%. Nh­ng c¸ biÖt c©y l¸ réng ë vïng nhiÖt ®íi, lùc c¾t phÇn gi¸c vµ lâi kh«ng kh¸c nhau mÊy. c) M¾t gç M¾t gç xuÊt hiÖn lµ hiÖn t­îng tÊt nhiªn, lóc Êy c©y ph¸t triÓn cµnh. M¾t gç cã c¶ ë trong c©y gç l¸ réng vµ c©y l¸ kim. Tuú theo lo¹i c©y, theo vÞ trÝ, kÝch th­íc cña cµnh, ngän mµ m¾t gç ë mçi lo¹i cã c¬ cÊu vµ kÝch th­íc kh¸c nhau. Th«ng th­êng cã mµu thÉm h¬n phÇn gç ë th©n c©y. §é cøng cña m¾t cao h¬n, tÝnh chÊt c¬ lý kh¸c h¼n gç kh¸c cña th©n. Trong qu¸ tr×nh c¾t gät m¾t gç cã ¶nh h­ëng xÊu, lùc c¾t gät t¨ng lªn 4 - 5 lÇn so víi lùc c¾t gät ë th©n c©y, qu¸ tr×nh gia c«ng khã h¬n. v× thÕ trong qu¸ tr×nh gia c«ng c¾t gät gç cã m¾t ph¶i ®Æc biÖt chó ý sù ¶nh h­ëng cña m¾t ®Õn chÊt l­îng c«ng nghÖ, cô thÓ lµ dao c¾t. Tuy vËy, trong nhiÒu tr­êng hîp m¾t gç l¹i cã gi¸ trÞ mü thuËt, mang l¹i gi¸ trÞ thÈm mü cho s¶n phÈm. 3.4.1.3. ¶nh h­ëng cña tÝnh chÊt vËt lý cña gç ®Õn chÊt l­îng c«ng nghÖ trong qu¸ tr×nh c¾t gät gç, tÝnh chÊt lý häc cña gç ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ v« cïng phøc t¹p, cho ®Õn nay vÊn ®Ò nµy vÊn ®Ò nµy vÉn ch­a ®­îc nghiªn cøu chu ®¸o. D­íi ®©y chóng ta chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng tÝnh chÊt lý häc chñ yÕu cña gç ®Õn qu¸ tr×nh c¾t gät. a) §é Èm §é Èm cña gç cã ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh c¾t gät, gia c«ng chÕ biÕn. VÝ dô: ë ®é Èm W = 5% gç th«ng cã øng suÊt nÐn 9x103 N/cm2; t¨ng ®é Êm tíi 30%, øng suÊt nÐn cña nã chØ cßn 2x103 N/cm2, tøc ®· gi¶m 80%. T¨ng hay gi¶m ®é Èm cña gç dÉn ®Õn thay ®æi tÝnh chÊt c¬ häc cña gç vµ tÊt nhiªn c¸c hiÖn t­îng x¶y ra trong qu¸ tr×nh c¾t gät gç còng thay ®æi theo. Theo Uyn - Son, mèi liªn quan gi÷a ®é cøng víi ®é Èm cña gç cã thÓ biÓu thÞ theo c«ng thøc sau ®©y: Aw = 10a - bw + 1 Trong ®ã: Aw - §é cøng cña gç (N/mm2) a vµ b - HÖ sè W - §é Èm cña gç. Nh×n vµo c«ng thøc ta thÊy r»ng møc ®é thay ®æi øng suÊt nÐn kh¸ nhanh khi ®é Èm thay ®æi tõ 6 - 20%. Theo Saphèp th× khi ®é Èm thay ®æi tõ 6 - 30%, øng suÊt uèn tÜnh gi¶m nhanh, nh­ng sau ®ã cã thÓ xem nh­ kh«ng thay ®æi. NÕu lÊy øng suÊt ph¸ huû cña gç kh« lµ 100% th× gç ­ít chØ cßn 57%. Theo Pe - xèp ®ång thêi víi sù thay ®æi øng suÊt th× kh¶ n¨ng ®µn håi cña gç thay ®æi. NÕu gç kh« bÞ s¾p xÕp lóc chóng bÞ uèn ®¹t ®é vâng lµ 20mm th× gç ­ít ®¹t ®é vâng ®Õn 30mm. Trong nhiÒu tr­êng hîp kh¶ n¨ng ®µn håi t¨ng lªn rÊt nhiÒu khi ®é Èm t¨ng. NÕu nh­ gç bÞ ph¸ huû ë kho¶ng ®µn håi 0,4mm th× gç ­ít cã thÓ ®¹t tíi 2mm. Nh­ vËy, v× tÝnh chÊt ®µn håi khi ®é Èm t¨ng th× kh¶ n¨ng ®µn håi cña gç t¨ng lªn. b) Khèi l­îng cña gç Khèi l­îng riªng cña gç còng gÇn b»ng nhau lµ 1,54g/cm3. Song khèi l­îng riªng cña gç th× kh¸c nhau, gç cã khèi l­îng riªng cµng cao th× cµng khã gia c«ng vµ ng­îc l¹i. Nh×n chung khi khèi l­îng riªng t¨ng th× tÝnh chÊt c¬ häc còng t¨ng vµ lùc c¾t còng t¨ng theo. Tuy vËy, cã mét sè lo¹i gç cã khèi l­îng riªng kh«ng cao l¾m nh­ng l¹i t­¬ng ®èi khã gia c«ng nh­: Gç Ng¸t, Rµng rµng. c) NhiÖt ®é cña gç D­íi t¸c dông cña nhiÖt ®é, gç sÏ thay ®æi tÝnh chÊt c¬ lý, qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn còng thay ®æi theo. Theo Broanz¬, gç kh« ë 200C khèi l­îng riªng lµ 100% th× ë - 1600C khèi l­îng riªng sÏ t¨ng lªn 54% vµ ë nhiÖt ®é lµ 1600C sÏ gi¶m xuèng cßn 40%. Theo Xaph«p, sù liªn hÖ gi÷a øng suÊt giíi h¹n cña gç ë ®é Èm, träng l­îng riªng kh¸c nhau, víi nhiÖt ®é ®­îc thÓ hiÖn thay ®æi râ rÖt. Theo Oger, nÕu thay ®æi nhiÖt ®é tõ - 200C ®Õn 600C øng suÊt tíi h¹n cña gç sÏ gi¶m 40%, víi khèi l­îng riªng lµ 0,58g/cm3 vµ kho¶ng 20% víi khèi l­îng riªng lµ 0,38g/cm3. Do ®ã trong nhiÒu kh©u c¾t gät gç cÇn l­u ý vÊn ®Ò nµy.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docBiện pháp nâng cao chất lượng chạm khắc trong sản xuất đồ mộc truyền thống qua quá trình tìm hiểu ở ba làng nghề- Van Điểm (Hà Tây), La Xuyên (Nam Địn.doc
Luận văn liên quan