Đề tài Chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của kiểm toán viên

Lêi nãi ®Çu NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, ®¸p øng sù ®ßi hái tÊt yÕu cña c«ng cuéc ®æi míi c¶i c¸ch hµnh chÝnh nhµ n­íc vµ x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, ho¹t ®éng kiÓm to¸n lµ ho¹t ®éng hÕt søc míi mÎ. Tuy nhiªn, víi chøc n¨ng x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn cña m×nh, kiÓm to¸n ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc ®¶m b¶o tÝnh trung thùc vµ hîp lý cña c¸c b¶ng khai tµi chÝnh, tõ ®ã ®em l¹i sù thµnh c«ng cho mét doanh nghiÖp hay mét tæ chøc kinh doanh. §ång thêi , kÕt qu¶ kiÓm to¸n ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc lËp l¹i trËt tù kû c­¬ng trong qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, sè l­îng dÞch vô kiÓm to¸n ngµy cµng t¨ng lªn kÐo theo lµ sè l­îng ng­êi sö dông c¸c th«ng tin tµi chÝnh sau khi ®­îc kiÓm to¸n ngµy cµng t¨ng ®ßi hái c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i tu©n thñ chuÈn mùc vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp khi thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. ViÖc kiÓm to¸n viªn tu©n thñ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp sÏ gióp b¶o vÖ vµ n©ng cao uy tÝn cña nghÒ kiÓm to¸n trong x· héi, b¶o ®¶m vÒ chÊt l­îng cao cña c¸c dÞch vô cung øng cho kh¸ch hµng vµ cho x· héi. NÕu kiÓm to¸n viªn kh«ng tu©n thñ c¸c chuÈn mùc vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp th× lßng tin cña c«ng chóng vµo dÞch vô kiÓm to¸n sÏ gi¶m xuèng. NhËn thøc râ tÇm quan träng cña ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®èi víi kiÓm to¸n viªn em ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi : “ChuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn” cho ®Ò ¸n m«n häc cña m×nh . Néi dung ®Ò ¸n ®­îc tr×nh bµy theo ba phÇn : PhÇn I: ChuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn. PhÇn II: Thùc tr¹ng ®¹o t¹o , båi d­ìng kiÓm to¸n viªn ë ViÖt Nam. PhÇn III: Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ. Do thêi gian ng¾n , kh¶ n¨ng nghiªn cøu l¹i h¹n chÕ , nh÷ng vÊn ®Ò em t×m hiÓu ®­îc vµ tr×nh bµy trong ®Ò ¸n m«n häc nµy cã thÓ cßn nhiÒu thiÕu sãt . Em rÊt mong nhËn ®­îc sù chØ b¶o, h­íng dÉn vµ gãp ý cña c¸c thÇy c« ®Ó bµi viÕt cña em ®­îc ®Çy ®ñ vµ hoµn chØnh h¬n. PhÇn I: kh¸i qu¸t vÒ ChuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn. 1. kh¸i niÖm vµ vai trß cña chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®èi víi kiÓm to¸n viªn. ChuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp lµ nh÷ng quy t¾c ®Ó h­íng dÉn cho kiÓm to¸n viªn øng xö vµ ho¹t ®éng mét c¸ch trung thùc phôc vô cho lîi Ých chung cña nghÒ nghiÖp vµ x· héi. Nãi c¸ch kh¸c, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp lµ nh÷ng chØ dÉn ®Ó c¸c thµnh viªn lu«n duy tr× th¸i ®é nghÒ nghiÖp ®óng ®¾n. ChuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn cã vai trß rÊt quan träng. Nã lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Mét kiÓm to¸n viªn cÇn ph¶i cã ®¹o ®øc vµ mét c«ng ty kiÓm to¸n cÇn ph¶i lµ mét céng ®ång c¸c kiÓm to¸n viªn cã ®¹o ®øc. §Æc biÖt, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× nhu cÇu ®èi víi nghÒ kiÓm to¸n ®¸ng tin cËy vµ ®­îc c«ng nhËn trë nªn lín h¬n bao giê hÕt. H¬n n÷a, nh÷ng ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm lËp b¸o c¸o tµi chÝnh nÕu kh«ng cã ®¹o ®øc th× dÔ cã thÓ lµm cho th«ng tin b¸o c¸o kiÓm to¸n tµi chÝnh kh«ng tin t­ëng dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ sù mÊt lßng tin trong c«ng chóng. Trong bèi c¶nh ®ã, nÕu kh«ng cã ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh tin cËy cña c¸c hÖ thèng th«ng tin tµi chÝnh th× sÏ g©y c¶n trë lín. Do vËy, nh÷ng ®ßi hái vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®èi víi kiÓm to¸n viªn ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng vµ ®­îc c«ng bè ®Ó cho c«ng chóng nãi chung biÕt, qua ®ã hä cã thÓ ®ßi hái c¸c hµnh vi ®¹o ®øc cña kiÓm to¸n viªn còng nh­ ®¸nh gi¸ c¸c cam kÕt cña ngµnh nµy. ChuÈn mùc lµ tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ vµ ®Þnh l­îng c¸c nghiÖp vô ho¹t ®éng kiÓm to¸n, hay nãi c¸ch kh¸c lµ mÉu mùc ®Ó hµnh nghÒ cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Th«ng qua c¸c chuÈn mùc ®· ph¸t triÓn mét c¸ch thÝch hîp, cã thÓ ®¸nh gi¸ tr×nh ®é vµ chÊt l­îng cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. §ång thêi c¸c chuÈn mùc còng lµ c¬ së cho viÖc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nh»m ®¹t ®­îc chuyªn m«n hoµn h¶o. §èi víi nh÷ng ng­êi kh«ng thuéc lÜnh vùc kiÓm to¸n nh­ c¸c nhµ qu¶n lý, héi ®ång qu¶n trÞ, c¸c cæ d«ng, nhµ ®Çu t­, c¸c tæ chøc ®iÒu khiÓn vµ tÊt c¶ nh÷ng ai quan t©m, c¸c chuÈn mùc ®­îc sö dông nh­ lµ biÖn ph¸p h÷u Ých cña dÞch vô kiÓm to¸n mµ mäi ng­êi mong muèn cã ®­îc. Nh­ vËy chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cã vai trß rÊt quan träng trong c¸c cuéc kiÓm to¸n nªn nã ph¶i ®­îc x©y dùng mét c¸ch chÆt chÏ, hîp lý ®Ó lµm sao cho kiÓm to¸n viªn ¸p dông mét c¸ch thuËn lîi mµ kh«ng ph¹m sai lÇm hay bÞ chång chÐo bëi c¸c ®iÒu lÖ kh¸c. 2. C¸c nguyªn t¾c ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. Yªu cÇu vÒ nh©n c¸ch ®¹o ®øc cña bÊt cø tæ chøc kiÓm to¸n nµo còng ph¶i dùa trªn c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n sau. C¸c nguyªn t¾c nµy chØ ®¹o kiÓm to¸n viªn trong qu¸ tr×nh hµnh nghÒ vµ quan hÖ víi ng­êi kh¸c. 3.1 TÝnh ®éc lËp §éc lËp lµ nguyªn t¾c hµnh nghÒ c¬ b¶n cña kiÓm to¸n viªn. Kh«ng cã tÝnh ®éc lËp th× chøc n¨ng kiÓm to¸n kh«ng cã gi¸ trÞ trong x· héi. ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam quy ®Þnh r»ng trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn ph¶i thùc sù kh«ng bÞ chi phèi hoÆc t¸c ®éng bëi bÊt kú lîi Ých vËt chÊt hoÆc tinh thÇn nµo lµm ¶nh h­ëng ®Õn sù trung thùc, kh¸ch quan vµ ®éc lËp nghÒ nghiÖp cña m×nh. TÝnh ®éc lËp trong kiÓm to¸n cã nghÜa lµ viÖc cã mét quan ®iÓm v« t­ khi thùc hiÖn c¸c cuéc kiÓm to¸n, ®¸nh gi¸ c¸c kÕt qu¶ vµ c«ng bè b¸o c¸o kiÓm to¸n. NÕu kiÓm to¸n viªn lµ mét luËt s­ cña kh¸ch hµng, mét chñ ng©n hµng c¸ biÖt hoÆc bÊt kú ai kh¸c cã lîi Ých trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp vÒ mÆt tµi chÝnh, cã quan hÖ hä hµng th©n thuéc víi nh÷ng ng­êi trong bé m¸y qu¶n lý cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n th× anh ta sÏ kh«ng thÓ ®­îc xem lµ ®éc lËp. VÝ dô tr­íc ®©y ®· cã lÇn chÊp nhËn cho kiÓm to¸n viªn së h÷u mét sè l­îng cæ phÇn giíi h¹n trong c«ng ty kh¸ch hµng. Nh­ng ngµy nay ®iÒu ®ã ®­îc xem nh­ kh¶ n¨ng tiÒm Èn t¸c ®éng xÊu ®Õn tÝch ®éc lËp cña c«ng ty kiÓm to¸n vµ ch¾c ch¾n cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng ®Õn nhËn thøc cña ng­êi sö dông vÒ tÝnh ®éc lËp cña kiÓm to¸n viªn. ViÖc trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp së h÷u cæ phÇn cña mét c«ng ty th× theo nguyªn t¾c 101 c«ng ty kiÓm to¸n ®ã sÏ bÞ cÊm tr×nh bµy quan ®iÓm vÒ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c«ng ty nµy. HoÆc nÕu kiÓm to¸n viªn lµ mét thµnh viªn cña héi ®ång qu¶n trÞ hay mét viªn chøc cña c«ng ty kh¸ch hµng, kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn nh÷ng ®¸nh gi¸ ®éc lËp cña anh ta vÒ sù tr×nh bµy trung thùc ë c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh sÏ dÔ dµng bÞ ¶nh h­ëng. Ngay c¶ khi viÖc c¸c chøc vô nµy kh«ng thùc tÕ lµm ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh ®éc lËp cña kiÓm to¸n viªn th× sù dÝnh lÝu th­êng xuyªn víi ban qu¶n trÞ vµ c¸c quyÕt ®Þnh mµ ban qu¶n trÞ lËp sÏ cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng ®Õn c¸ch nh×n nhËn tÝnh ®éc lËp cña kiÓm to¸n viªn tõ nh÷ng ng­êi sö dông b¸o c¸o. §Ó lo¹i trõ kh¶ n¨ng nµy, nguyªn t¾c 101 nghiªm cÊm kiÓm to¸n viªn cã t­ c¸ch lµ gi¸m ®èc hoÆc viªn chøc cña c«ng ty kh¸ch hµng. TÝnh ®éc lËp cã thÓ coi lµ c¬ së quan träng ®Ó ho¹t ®éng kiÓm to¸n cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn chóng ta hoµn toµn nhËn thøc ®­îc r»ng tÝnh ®éc lËp kh«ng bao giê lµ ®ñ v× lu«n cã nh÷ng ®iÒu kiÖn h¹n chÕ Ýt nhiÒu tÝnh ®éc lËp. VÝ dô héi ®ång qu¶n trÞ b¾t buéc ph¶i gi¶i tr×nh víi chÝnh quyÒn vµ x· héi, gi¸m ®èc ®iÒu hµnh còng chÞu sù b¾t buéc nh­ vËy céng thªm sù b¾t buéc cña héi ®ång qu¶n trÞ. KiÓm to¸n viªn bªn ngoµi hoµn toµn kh«ng bao giê quªn r»ng kh¸ch hµng tr¶ tiÒn cho hä vµ tiÒn c«ng ®ã lµ cÇn thiÕt ®Ó duy tr× mét h·ng kiÓm to¸n tån t¹i vµ ph¸t triÓn. KiÓm to¸n viªn néi bé b¸o c¸o víi mét c¸ nh©n trong tæ chøc phô thuéc vµo tæ chøc ®ã v× cuéc sèng cña hä. ViÖc chèng l¹i søc Ðp cña ®ång sù trong tæ chøc mµ kiÓm to¸n viªn néi bé muèn gi÷ quan hÖ lµm viÖc tèt lu«n lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan ng¹i. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ kh«ng ng­êi nµo tù cho m×nh lµ mét èc ®¶o c« lËp vµ tÝnh ®éc lËp bao giê còng lµ mét thuËt ng÷ t­¬ng ®èi - ®éc lËp nhiÒu hay ®éc lËp Ýt - chø kh«ng bao giê tuyÖt ®èi. §iÒu nµy kh«ng lµm gi¶m gi¸ trÞ cña tÝnh ®éc lËp hoÆc coi th­êng nh÷ng cè g¾ng më réng ph¹m vi vµ n©ng cao chÊt l­îng cu¶ tÝnh ®éc lËp mong muèn. §èi víi kiÓm to¸n viªn, sù cè g¾ng kh«ng ngõng cña chóng ta lµ cñng cè tÝnh ®éc lËp cÇn thiÕt mÆc dï cã vµ lu«n lu«n cã nh÷ng giíi h¹n thùc sù ®èi víi tÝnh ®éc lËp ®ã. Gi¸ trÞ cña sù cè g¾ng nµy lµ gãp phÇn lµm cho tÝnh ®éc lËp cao h¬n ®Ó ho¹t ®éng kiÓm to¸n cã hiÖu qu¶, gãp phÇn vµo sù phån vinh tèi ®a cña tæ chøc. 3.2. TÝnh liªm chÝnh vµ tÝnh kh¸ch quan. KiÓm to¸n viªn cã nghÜa vô ph¶i ®¹t ®Õn mét chuÈn mùc cao vÒ hµnh vi nh­: ph¶i trung thùc vµ th¼ng th¾n trong qu¸ tr×nh lµm viÖc vµ trong quan hÖ cña hä víi c¸c nh©n viªn cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n. §Ó cã sù tin cËy tõ phÝa c«ng chóng, c¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng ®­îc ®Ó bÞ nghi ngê vµ kh«ng ®­îc ®Ó bÞ chØ trÝch, phÈm chÊt liªm chÝnh ®­îc ®¸nh gi¸ theo nghÜa ®óng ®¾n vµ c«ng b»ng. PhÈm chÊt nµy ®ßi hái kiÓm to¸n viªn ph¶i tu©n thñ c¶ vÒ h×nh thøc vµ tinh thÇn c¸c chuÈn mùc vÒ ®¹o ®øc vµ c¸c chuÈn mùc vÒ kiÓm to¸n. PhÈm chÊt trung thùc còng ®ßi hái kiÓm to¸n viªn tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c kh¸ch quan vµ ®éc lËp, duy tr× c¸c chuÈn mùc cao nhÊt vÒ nh©n c¸ch vµ c¸c hµnh vi nghÒ nghiÖp, ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh v× lîi Ých cña c«ng chóng vµ ¸p dông c¸c tiªu chuÈn cao vÒ phÈm chÊt trung thùc trong khi xö lý c«ng viÖc vµ c¸c nguån lùc cña c¬ quan kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn ph¶i lµ ng­êi cã tÝnh kh¸ch quan vµ c«ng b»ng trong tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc bao gåm viÖc lËp c¸c b¸o c¸o trung thùc vµ chÝnh x¸c. Do ®ã c¸c kÕt luËn trong b¸o c¸o vµ ý kiÕn chØ nªn bÞ ¶nh h­ëng bëi c¸c b»ng chøng ®­îc thu thËp theo c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n cña c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao. C¸c kiÓm to¸n viªn nªn sö dông c¸c th«ng tin còng nh­ c¸c ý kiÕn do ®èi t­îng kiÓm to¸n hoÆc c¸c ®¬n vÞ kh¸c cung cÊp. Tuy vËy c¸c kÕt luËn cña kiÓm to¸n kh«ng nªn bÞ t¸c ®éng bëi c¸c ý kiÕn ®ã, cßn theo nguyªn t¾c 102 vÒ tÝnh kh¸ch quan th× mét héi viªn kh«ng ®­îc chñ t©m ph¶n ¸nh sai sù viÖc vµ khi hîp ®ång thùc hiÖn kiÓm to¸n ®éc lËp anh ta kh«ng ®­îc ®Ó sù ph¸n xÐt cña m×nh bÞ lÖ thuéc vµo ng­êi kh¸c. 3.3. C¸c chuÈn mùc vÒ nghiÖp vô vµ n¨ng lùc KiÓm to¸n viªn ph¶i thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n theo nh÷ng kü thuËt vµ nh÷ng chuÈn mùc chuyªn m«n ®· quy ®Þnh trong chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam hoÆc chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ®­îc ViÖt Nam chÊp nhËn vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh. C¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n nµy quy ®Þnh c¸c nguyªn t¾c, thñ tôc c¬ b¶n vµ h­íng dÉn thÓ thøc ¸p dông c¸c nguyªn t¾c vµ thñ tôc c¬ b¶n liªn quan ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. KiÓm to¸n viªn ph¶i thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n víi ®Çy ®ñ n¨ng lùc chuyªn m«n cÇn thiÕt, víi sù thËn träng cao nhÊt vµ tinh thÇn lµm viÖc chuyªn cÇn. KiÓm to¸n viªn cã nghÜa vô duy tr× cËp nhËt vµ n©ng cao kiÕn thøc trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, trong m«i tr­êng ph¸p lý vµ c¸c tiÕn bé kü thuËt ®Ó ®¸p øng yªu cÇu c«ng viÖc. KiÓm to¸n viªn cÇn ph¶i cã th¸i ®é hoµi nghi mang tÝnh nghÒ nghiÖp trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ lu«n ý thøc r»ng cã thÓ tån t¹i nh÷ng t×nh huèng dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt träng yÕu cña b¸o c¸o tµi chÝnh nh­ khi nhËn ®­îc b¶n gi¶i tr×nh ®ã ®· lµ ®óng, mµ ph¶i t×m ®­îc nh÷ng b»ng chøng cÇn thiÕt ®Ó chøng minh cho nh÷ng gi¶i tr×nh ®ã. §iÒu ®ã nãi lªn r»ng tÝnh thËn träng trong nghÒ nghiÖp ®óng mùc chÝnh lµ ®iÒu kiÖn cÇn cã ®Ó x¸c ®Þnh vµ kiÕn nghÞ ®óng ®¾n nh÷ng c¬ héi ®em l¹i hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ cã kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn tèt h¬n. Tuy vËy, c¸c kiÓm to¸n viªn tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp. Hä cã tr×nh ®é n¨ng lùc kh¸c nhau do mçi c¸ nh©n cã kiÕn thøc, kü n¨ng vµ kû luËt còng nh­ bÒ dµy kinh nghiÖm kh¸c nhau. Do ®ã cÇn ph¶i l­u ý khi giao tr¸ch nhiÖm kiÓm to¸n cho kiÓm to¸n viªn. 3.4. Tr¸ch nhiÖm ®èi víi kh¸ch hµng – tÝnh b¶o mËt. KiÓm to¸n viªn ph¶i b¶o mËt c¸c th«ng tin cã ®­îc trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, kh«ng ®­îc tiÕt lé bÊt cø mét th«ng tin nµo khi ch­a ®­îc phÐp cña ng­êi cã thÈm quyÒn, trõ khi cã nghÜa vô ph¶i c«ng khai theo yªu cÇu cña ph¸p luËt hoÆc trong ph¹m vi quyÒn h¹n nghÒ nghiÖp cña m×nh. Trong tiÕn tr×nh kiÓm tra, c¸c kiÓm to¸n viªn thu ®­îc mét sè l­îng lín th«ng tin b¶o mËt, gåm c¶ l­¬ng cña c¸c viªn chøc, qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ s¶n phÈm, c¸c kÕ hoÆch qu¶ng c¸o, sè liÖu chi phÝ s¶n phÈm. NÕu nh÷ng th«ng tin nµy bÞ tiÕt lé ra ngoµi hoÆc cho c¸c nh©n viªn cña c«ng ty kh¸ch hµng biÕt th× mèi quan hÖ gi÷a kiÓm to¸n viªn víi Ban qu¶n trÞ sÏ trë nªn c¨ng th¼ng nghiªm träng, thËm chÝ cßn cã thÓ lµ nguyªn nh©n lµm h¹i ®Õn c«ng ty kh¸ch hµng.H¬n n÷a, ®­îc tiÕp cËn víi c¸c b¶n t­ liÖu sÏ cho c¸c nh©n viªn cña c«ng ty kh¸ch hµng mét c¬ héi ®Ó lµm thay ®æi th«ng tin trªn c¸c t­ liÖu ®ã. V× thÕ, lu«n lu«n ph¶i cÈn träng ®Ó b¶o vÖ c¸c t­ liÖu. KiÓm to¸n viªn chØ cã thÓ cung cÊp t­ liÖu cho ng­êi kh¸c khi ®­îc phÐp cña c«ng ty kh¸ch hµng. Tuy nhiªn, trong tr­êng hîp c¸c t­ liÖu ®ã ®­îc toµ ¸n triÖu ®ßi hoÆc ®­îc sö dông nh­ mét bé phËn cña ch­¬ng tr×nh xem xÐt chÊt l­îng tù nguyÖn víi c¸c c«ng ty kiÓm to¸n kh¸c th× sÏ kh«ng cÇn cã sù cho phÐp. NÕu t­ liÖu bÞ triÖu ®ßi, c«ng ty kh¸ch hµng ph¶i ®­îc th«ng b¸o ngay. C«ng ty kh¸ch hµng vµ luËt s­ hîp ph¸p cña c«ng ty cã thÓ ph¶n ®èi tr¸t ®ßi nµy. 3.5. Tr¸ch nhiÖm ®èi víi kh¸ch hµng – Thï lao phô thuéc. Theo nguyªn t¾c 302- thï lao phô thuéc, c¸c dÞch vô vÒ nghiÖp vô kh«ng ®­îc b¸n hoÆc cung cÊp theo mét sù thu xÕp mµ theo ®ã kh«ng cã kho¶n thï lao nµo ®­îc tÝnh trõ phi ®¹t ®­îc mét ph¸t hiÖn cô thÓ, hoÆc ë ®ã thï lao phô thuéc vµo nh÷ng ph¸t hiÖn hoÆc kÕt qu¶ cña nh÷ng dÞch vô ®ã.ThÝ dô, gi¶ sö cã mét c«ng ty kiÓm to¸n hîp ®ång víi kh¸ch hµng lµ thï lao ®­îc tÝnh lµ 4000 USD, nÕu lµ mét b¸o c¸o chÊp nhËn hoµn toµn, nh­ng chØ lµ 2000 USD, nÕu lµ mét b¸o c¸o chÊp nhËn cã lo¹i trõ. Tuy vËy, thï lao cña mét héi viªn cã thÓ thay ®æi.Vµ th­êng th× c«ng ty kiÓm to¸n tÝnh thï lao c¨n cø trªn sè giê lµm viÖc. C¸c møc gi¸ theo thêi gian kh¸c nhau ®­îc tÝnh cho c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau cña nh©n viªn. Song trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®· t¨ng dÇn c¸c cuéc ®Êu thÇu hîp ®ång dùa trªn mét c¨n cø tÝnh thï lao cè ®Þnh mµ kh«ng cÇn xem xÐt ®Õn nhu cÇu vÒ thêi gian ph¶i bá ra. C¸c kho¶n thï lao kh«ng ®­îc xem lµ phô thuéc nÕu chóng ®­îc quy ®Þnh bëi toµ ¸n hay c¸c tæ chøc quyÒn lùc kh¸c hoÆc, trong c¸c vÊn ®Ò vÒ thuÕ, nÕu ®­îc x¸c ®Þnh dùa trªn c¸c kÕt qu¶ cña c¸c vô kiÖn theo luËt hoÆc nh÷ng ph¸t hiÖn cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc. Nh­ vËy, viÖc tÝnh thï lao dùa trªn kÕt qu¶ cña dÞch vô cung cÊp lµ ®Ó gióp c¸c kiÓm to¸n viªn gi÷ v÷ng tÝnh kh¸ch quan khi ®iÒu tra c¸c cuéc kiÓm to¸n hoÆc khi cung cÊp c¸c dÞch vô vÒ thuÕ hoÆc t­ vÊn qu¶n lý. 3.6. Tr¸ch nhiÖm ®èi víi ®ång nghiÖp. HiÖn nay kh«ng cã nguyªn t¾c ®¹o ®øc nµo vÒ tr¸ch nhiÖm ®èi víi ®ång nghiÖp. Tuy nhiªn, mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a c¸c ®ång nghiÖp ®­îc AICPA thõa nhËn lµ rÊt quan träng. C¸ch mµ nh÷ng ng­êi trong cïng mét nghÒ ®èi xö víi nhau sÏ ¶nh h­ëng ®Õn th¸i ®é cña x· héi ®èi víi nghÒ nghiÖp ®ã. Sù hç trî lÉn nhau nªn bao gåm viÖc cung cÊp ng­êi trî lý cã nghiÖp vô chuyªn m«n cao trong c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh nghiÖp vô cho b¹n hµnh nghÒ vµ sù h¹n chÕ hîp lý trong viÖc thay thÕ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n hiÖn h÷u ë c¸c kh¸ch hµng hiÖn nay cña hä. Mçi thµnh viªn cña C«ng ty lµ mét phÇn thµnh tè lµm nªn n¨ng lùc cña c¶ C«ng ty. C¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i g¾n kÕt víi nhau, t¹o nªn mét khèi n¨ng lùc thèng nhÊt, kh«ng t¸ch rêi. Sù g¾n kÕt Êy kh«ng chØ thÓ hiÖn ë sù ®oµn kÕt thuÇn tuý theo c¸ch hiÓu l©u nay mµ cßn thÓ hiÖn ë c«ng viÖc, ë tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn m«n, ë c«ng t¸c qu¶n lý. Cã nghÜa r»ng, trong nghiÖp vô chuyªn m«n tÊt c¶ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm, gióp ®ì lÉn nhau trªn tinh thÇn cïng häc tËp vµ cïng tiÕn bé. Mçi kiÓm to¸n viªn ph¶i tù häc vµ häc hái lÉn nhau, ®ã lµ ®éng lùc, lµ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña chÝnh m×nh, cña c«ng ty. 3.7. Tr¸ch nhiÖm vµ th«ng lÖ kh¸c – Hµnh vi lµm mÊt tÝn nhiÖm. Hµnh vi lµm mÊt tÝn nhiÖm kh«ng ®­îc ®Þnh nghÜa râ rµng trong c¸c nguyªn t¾c, c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn, hoÆc c¸c quy ®Þnh ( kh«ng cã quy ®Þnh nµo vÒ hµnh vi lµm mÊt tÝn nhiÖm ). Tuy nhiªn, trong nguyªn t¾c 501 nãi râ héi viªn kh«ng ®­îc ph¹m ph¶i mét hµnh vi lµm mÊt tÝn nhiÖm ®èi víi nghÒ nghiÖp. Cã ba v¨n b¶n h­íng dÉn, nh­ng ngoµi v¨n b¶n ®Çu tiªn, hai v¨n b¶n cßn l¹i còng rÊt m¬ hå. Ba v¨n b¶n h­íng dÉn cã thÓ ®­îc tãm l­îc nh­ sau: 1. Gi÷ l¹i sæ s¸ch cña kh¸ch hµng sau khi mét ®ßi hái kh«ng ®­îc ®¸p øng lµ mét hµnh vi lµm mÊt tÝn nhiÖm. ThÝ dô, gi¶ sö Ban qu¶n trÞ kh«ng tr¶ thï lao cho c«ng ty kiÓm to¸n vµ c¸c chñ chung vèn cña c«ng ty kiÓm to¸n do ®ã tõ chèi tr¶ l¹i sæ s¸ch cña kh¸ch hµng. Chñ chung vèn cña c«ng ty kiÓm to¸n ®· vi ph¹m nguyªn t¾c 501. 2. Mét c«ng ty kiÓm to¸n kh«ng ®­îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c chñng téc, mµu da, t«n gi¸o, giíi tÝnh, tuæi t¸c hoÆc quèc tÞch. 3. NÕu mét ng­êi hµnh sù ®ång ý thùc hiÖn kiÓm to¸n ë mét c¬ quan nhµ n­íc, mµ c¬ quan nµy quy ®Þnh c¸c thÓ thøc kiÓm to¸n kh¸c víi GAAS , th× c¶ c¸c thÓ thøc cña c¬ quan nhµ n­íc ®ã vµ GAAS ®Òu ph¶i ®­îc tu©n thñ trõ phi b¸o c¸o kiÓm to¸n ®­îc diÔn ®¹t b»ng mét c¸ch kh¸c. §Ó h­íng dÉn vÒ nh÷ng g× cÊu thµnh mét hµnh vi lµm mÊt tÝn nhiÖm, c¸c v¨n b¶n d­íi luËt cña AICPA cung cÊp nh÷ng h­íng dÉn râ rµng h¬n lµ B¶n §iÒu lÖ ®¹o ®øc. C¸c v¨n b¶n d­íi luËt nãi râ r»ng mét héi viªn trong AICPA sÏ bÞ khai trõ mµ kh«ng cÇn nghe ph¸n xÐt kÕt téi ®èi víi bÊt kú sù vi ph¹m nµo trong bèn lo¹i vi ph¹m sau: Sù ph¹m téi cã thÓ bÞ ph¹t tï giam tõ mét n¨m trë lªn. Cè ý quªn kh«ng ®iÒn vµo bÊt kú b¶n khai thuÕ lîi tøc nµo mµ kiÓm to¸n viªn, víi t­ c¸ch lµ ng­êi nép thuÕ c¸ nh©n, ®­îc yªu cÇu ®iÒn vµo theo luËt. Nh©n danh kiÓm to¸n viªn hoÆc kh¸ch hµng ®iÒn mét b¶n khai thuÕ lîi tøc gi¶ hoÆc gian dèi. Cè t×nh gióp ®ì lËp hoÆc tr×nh bµy mét b¶n khai thuÕ lîi tøc gi¶ hoÆc gian dèi cña kh¸ch hµng. Nh­ vËy, trong tr­êng hîp mét ng­êi uèng r­îu qu¸ say, hµnh ®éng g©y mÊt trËt tù, hoÆc nh÷ng hµnh vi kh¸c mµ nhiÒu ng­êi xem lµ tr¸i víi tiªu chuÈn nghÒ nghiÖp th× kh«ng bÞ coi lµ hµnh vi lµm mÊt tÝn nhiÖm. 3.8. Tr¸ch nhiÖm vµ th«ng lÖ kh¸c – Qu¶ng c¸o vµ c¸c h×nh thøc l«i kÐo kh¸ch. Nguyªn t¾c 502: Héi viªn kh«ng ®­îc t×m c¸ch thu hót kh¸ch hµng b»ng qu¶ng c¸o hoÆc c¸c h×nh thøc l«i kÐo kh¸ch theo c¸ch sai tr¸i, lõa dèi hoÆc bÞp bîm. Sù l«i kÐo kh¸ch b»ng hµnh vi Ðp buéc, ®¸nh lõa, hoÆc quÊy rÇy ®Òu bÞ nghiªm cÊm. Qu¶ng c¸o lµ viÖc sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn kh¸c nhau, nh­ t¹p chÝ vµ ®µi ®Ó th«ng b¸o c¸c th«ng tin thó vÞ vÒ c¸c dÞch vô cña c«ng ty kiÓm to¸n. ViÖc qu¶ng c¸o nh»m môc ®Ých ký hîp ®ång víi kh¸ch hµng míi thay v× chÊp nhËn hä tù ®Õn víi c«ng ty. VÝ dô nh­ tæ chøc chiªu ®·i kh¸ch hµng t­¬ng lai ®Ó gi¶i thÝch c¸c dÞch vô cña c«ng ty kiÓm to¸n, më c¸c héi th¶o vÒ nh÷ng thay ®æi cña luËt thuÕ hiÖn hµnh cho kh¸ch hµng tiÒm tµng, vµ tê qu¶ng c¸o trong nh÷ng trang vµng cña niªn gi¸m ®iÖn tho¹i. Ngµy nay, mäi h×nh thøc qu¶ng c¸o mµ kh«ng gi¶ dèi hoÆc bÞp bîm ®Òu ®­îc chÊp nhËn. Sù thay ®æi nµy trong c¸c nguyªn t¾c vÒ hµnh vi ®¹o ®øc t­¬ng tù nh­ sù thay ®æi trong c¸c ngµnh nghÒ kh¸c. HiÖn nay, qu¶ng c¸o ®­îc chÊp nhËn ë hÇu hÕt ngµnh nghÒ. 3.9. Tr¸ch nhiÖm vµ th«ng lÖ kh¸c – Hoa hång. Nguyªn t¾c 503: Héi viªn kh«ng ®­îc tr¶ hoa hång ®Ó cã kh¸ch hµng, vµ còng kh«ng ®­îc nhËn hoa hång cho viÖc chuyÓn cho kh¸ch hµng mét kÕt qu¶ hoÆc dÞch vô cña ng­êi kh¸c. Nguyªn t¾c nµy kh«ng nghiªm cÊm c¸c kho¶n thanh to¸n ®èi víi viÖc mua mét dÞch vô kÕ to¸n hoÆc thanh to¸n tiÒn h­u trÝ cho c¸c c¸ nh©n tr­íc ®©y ®­îc thuª m­ín trong thùc tiÔn c«ng t¸c kiÓm to¸n ®éc lËp hoÆc c¸c kho¶n thanh to¸n cho ng­êi thõa kÕ cña hä hoÆc bÊt ®éng s¶n cña hä. Nguyªn t¾c nµy nh»m ng¨n ngõa sù qu¸ khÝch trong lÜnh vùc kiÓm to¸n th«ng qua viÖc “ tr¶ thï lao cho ng­êi t×m kiÕm” ®èi víi ®éi ngò nh©n viªn, ng©n hµng vµ nh÷ng ng­êi kh¸c ®Ó cã thÓ gióp c«ng ty më réng ho¹t ®éng cña m×nh. Nguyªn t¾c nµy còng nh»m ng¨n ngõa kiÓm to¸n viªn tÝnh thªm ngoµi dÞch vô ®· thùc hiÖn. 3.10. Tr¸ch nhiÖm vµ th«ng lÖ kh¸c – C¸c c«ng viÖc kh«ng phï hîp. Nguyªn t¾c 504: Héi viªn lµm viÖc trong c«ng ty kiÓm to¸n c«ng céng kh«ng ®­îc ®ång thêi lµm viÖc trong bÊt kú doanh nghiÖp nµo hoÆc lµm c«ng viÖc nµo mµ cã thÓ sinh ra m©u thuÉn vÒ quyÒn lîi khi cung cÊp dÞch vô chuyªn nghiÖp. HiÖn t¹i vÉn ch­a cã v¨n b¶n h­íng dÉn vÒ c«ng viÖc kh«ng phï hîp vµ hÇu nh­ kh«ng cã c¸c quy ®Þnh ®¹o ®øc. 3.11. Tr¸ch nhiÖm vµ th«ng lÖ kh¸c – H×nh thøc hµnh nghÒ vµ tªn gäi. Nguyªn t¾c 505: Héi viªn cã thÓ hµnh nghÒ kiÓm to¸n ®éc lËp víi t­ c¸ch lµ mét chñ së h÷u hoÆc mét nh©n viªn, chØ d­íi h×nh thøc së h÷u c¸ nh©n, c«ng ty hîp danh, c«ng ty cæ phÇn chuyªn ngµnh mµ cã ®Æc ®iÓm phï hîp víi c¸c nghÞ quyÕt cña Quèc héi. Héi viªn kh«ng ®­îc hµnh nghÒ víi tªn mét c«ng ty mµ gåm c¶ tªn h­ danh, chØ râ nguyªn nh©n hoÆc lµm nhÇm lÉn vÒ h×nh thøc tæ chøc ( së h÷u c¸ nh©n, c«ng ty hîp danh hoÆc c«ng ty cæ phÇn ). ThÝ dô tªn “ c«ng ty kiÓm to¸n chÊt l­îng” lµ vi ph¹m quy ®Þnh. Tuy vËy, tªn cña mét hoÆc nhiÒu ng­êi chung vèn hoÆc cæ ®«ng cã thÓ ®­îc ghi vµo trong tªn cña c«ng ty. Nh­ tªn c«ng ty kiÓm to¸n Johnson vµ Rogers, ®­îc chÊp nhËn nÕu c¶ hai ng­êi chung vèn ®ã ®Òu ®· ®ñ phÈm chÊt ®Ó hµnh nghÒ víi t­ c¸ch lµ c¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp vµo lóc c«ng ty hîp danh ®­îc h×nh thµnh. T­¬ng tù, ng­êi chung vèn cßn l¹i sau khi nh÷ng ng­êi chung vèn kia chÕt hoÆc rót vèn cã thÓ tiÕp tôc hµnh nghÒ d­íi tªn gäi cña c«ng ty hîp danh trong vßng 2 n¨m sau khi trë thµnh ng­êi hµnh nghÒ duy nhÊt. 3.12. Sù b¾t buéc. Kh«ng chÊp hµnh c¸c nguyªn t¾c ®¹o ®øc cã thÓ dÉn ®Õn viÖc bÞ khai trõ khái AICPA. §iÒu nµy tù b¶n th©n nã kh«ng ng¨n ngõa kiÓm to¸n viªn hµnh nghÒ kiÓm to¸n ®éc lËp. Nh­ng nã nhÊt ®Þnh lµ mét h×nh ph¹t nÆng vÒ mÆt x· héi. Mçi kiÓm to¸n viªn ®­îc cÊp mét giÊy phÐp hµnh nghÒ. Khi cã mét sù vi ph¹m ®¸ng kÓ quy t¾c ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp còng cã thÓ dÉn ®Õn viÖc mÊt b»ng vµ giÊy phÐp hµnh nghÒ kiÓm to¸n viªn. MÆc dï Ýt x¶y ra, song ®iÒu nµy khai trõ ng­êi hµnh nghÒ khái ngµnh kiÓm to¸n ®éc lËp. V× vËy, tÊt c¶ c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i tu©n thñ chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp nªu trªn. PhÇn II: Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c chuÈn mùc cña kiÓm to¸n viªn ë viÖt nam. NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ chung thùc tr¹ng cña chuÈn Mùc ®¹o ®øc Cña kiÓm to¸n viªn hiÖn nay. Trong mét thêi gian dµi chóng ta qu¶n lý nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc mµ kh«ng cã hÖ thèng kiÓm to¸n nªn c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp, c¸c tæ chøc kÕ to¸n kh«ng biÕt nhê ai, c¬ quan nµo cã ®Çy ®ñ kh¶ n¨ng chuyªn m«n ®Ó kiÓm tra kÕ to¸n hay hîp ®ång nh»m gióp thùc hiÖn tèt c«ng t¸c kÕ to¸n cña m×nh. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña kiÓm to¸n, thêi gian gÇn ®©y nhµ n­íc ®· b¾t ®Çu triÓn khai c«ng t¸c kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm, c«ng t¸c kiÓm to¸n còng thÓ hiÖn nh÷ng mÆt h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc. 1.1. ¦u ®iÓm. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®ang ®i dÇn vµo nÒ nÕp vµ ngµy cµng cã hiÖu qu¶, tr×nh ®é cña c¸c kiÓm to¸n viªn ngµy cµng tiÕn bé vµ chÊt l­îng cña cuéc kiÓm to¸n ngµy ®­îc n©ng lªn. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay, ngµnh kiÓm to¸n ®· ®­îc c«ng nhËn vµ ®¸ng tin cËy h¬n bao giê hÕt. ChÝnh v× vËy nghÒ kiÓm to¸n ®ßi hái mét khung ph¸p lý víi møc ®é quyÒn lùc cÇn thiÕt ®Ó ho¹t ®éng. Tr¶i qua 13 n¨m x©y dùng vµ tr­ëng thµnh, ®éi ngò c¸n bé kiÓm to¸n viªn ®­îc tin cËy giao phã c¸c nhiÖm vô míi mÎ nh­ng rÊt nÆng nÒ. TuyÖt ®¹i bé phËn c¸n bé kiÓm to¸n viªn ®· chøng tá sù v÷ng vµng vÒ b¶n lÜnh chÝnh trÞ, th­êng xuyªn tu d­ìng ®¹o ®øc, lèi sèng, cã phong c¸ch d©n chñ tËp thÓ, cã ý thøc tæ chøc kû luËt, nãi ®i ®«i víi lµm, ®· cã nhiÒu sù ®ãng gãp vµo sù nghiÖp chung ®­îc ®ång nghiÖp tÝn nhiÖm, ®­îc c¸c ®èi t­îng kiÓm to¸n tin cËy, yªu mÕn. HÇu hÕt kiÓm to¸n viªn tuæi ®êi cßn rÊt trÎ, cã tr×nh ®é häc vÊn, cã nhiÖt t×nh t©m huyÕt víi ngµnh, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm hoµn thµnh tèt mäi nhiÖm vô ®­îc giao, cã ®ång chÝ ®¹t danh hiÖu chiÕn sÜ thi ®ua c¬ së vµ chiÕn sÜ thi ®ua ngµnh. 1.2. Nh­îc ®iÓm. HiÖn nay c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é qu¶n lý cña nhµ n­íc cßn nhiÒu bÊt cËp, c¸c v¨n b¶n thay ®æi liªn tôc vµ c¸ch h­íng dÉn thi hµnh kh«ng ®­îc cô thÓ lµm cho ng­êi ®äc hiÓu theo nhiÒu h­íng kh¸c nhau. MÆt kh¸c, mét sè kiÓm to¸n viªn thiÕu vèn sèng thùc tiÔn còng chØ do tr×nh ®é cña c¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng ®ång ®Òu. Mét sè kiÓm to¸n viªn ch­a am hiÓu vÒ c¸c doanh nghiÖp kÓ c¶ lÜnh vùc tin häc vµ ngo¹i ng÷ còng ®ang thiÕu vµ yÕu lµm ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng kiÓm to¸n. Ch¼ng h¹n nh­ khi kiÓm to¸n mét ®¬n vÞ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, nhiÒu hîp ®ång, chøng tõ b»ng tiÕng n­íc ngoµi c¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng ®äc ®­îc, hay mét sè doanh nghiÖp ¸p dông phÇn mÒm tin häc vµo kÕ to¸n, m×nh kh«ng ®ñ tr×nh ®é ®Ó kiÓm tra trªn vi tÝnh, mµ yªu cÇu hä in ra chØ mét vÊn ®Ò rÊt nhá ®· lµ mét khèi l­îng giÊy rÊt lín råi, c¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng cã thêi gian ®Ó cã thÓ ®äc ®­îc hÕt dÉn ®Õn rñi ro cña c¸c cuéc kiÓm to¸n rÊt cao. Bªn c¹nh ®ã, mét sè kiÓm to¸n viªn ®Õn víi nghÒ v× môc ®Ých vËt chÊt tÇm th­êng, chØ v× s½n cã viÖc lµm vµ ®­îc ë l¹i thµnh phè, thÞ x·... Mét khi hä vµo nghÒ víi ®éng c¬ c¸ nh©n th× khã lßng yªu say nghÒ thùc sù, tõ ®ã b¾t ®Çu n¶y sinh t­ t­ëng kh«ng lµnh m¹nh, nhòng nhiÔu, ­u s¸ch, mét sè t¸c phong lµm viÖc kÐm. HiÖn nay, c«ng t¸c kiÓm to¸n vÉn ch­a ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch réng r·i, cã hÖ thèng víi nh÷ng h­íng dÉn cô thÓ b»ng ph¸p luËt. §Ó gi¶i quyÕt t×nh h×nh nµy, viÖc tuyÓn chän, ®µo t¹o vµ båi d­ìng kiÓm to¸n viªn ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng h­íng kh¶ quan. §Ó x©y dùng ®­îc ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, båi d­ìng th× ®iÒu quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc lµ ph¶i x¸c ®Þnh râ môc tiªu ®µo t¹o. §èi víi c¬ quan kiÓm to¸n, tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng ®Òu cßn míi mÎ ®ßi hái nh÷ng chuyªn gia cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, ®ång thêi ph¶i thµnh th¹o trong nghiÖp vô ®Ó tæ chøc c¸c nghiÖp vô cã hiÖu qu¶. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét lÜnh vùc ®ßi hái sù nghiªm ngÆt vÒ chÊt l­îng, vÒ quy ph¹m vµ hÕt søc khoa häc. MÆt kh¸c, xÐt vÒ mÆt sè l­îng, chÊt l­îng vµ c¬ cÊu cña c«ng t¸c kiÓm to¸n cßn cã nhiÒu mÆt ch­a ngang tÇm víi ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn sù nghiÖp kiÓm to¸n trong thêi kú míi. 2. Sè l­îng kiÓm to¸n viªn cßn Ýt so víi nhu cÇu ë ViÖt Nam. VÒ sè l­îng kiÓm to¸n viªn, cã thÓ nãi ®©y lµ sù bÊt cËp lín trong ngµnh kiÓm to¸n ë ViÖt Nam. ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, më réng liªn doanh trong n­íc vµ n­íc ngoµi, thu hót nhiÒu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nªn nhu cÇu kiÓm to¸n lµ rÊt lín. Tuy nhiªn, kiÓm to¸n lµ mét nghÒ míi xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam nªn kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu nµy lµ qu¸ nhá. 2.1. KiÓm to¸n nhµ n­íc. Ngµy 11/7/1994 theo nghÞ ®Þnh 70/CP cña chÝnh phñ, kiÓm to¸n nhµ n­íc ®· ®­îc thµnh lËp. N¨m 1999 lµ n¨m thø 5 ®i vµo ho¹t ®éng, ®¸nh dÊu giai ®o¹n ®Çu ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n nhµ n­íc, t¹o nªn nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n ®Ó b­íc sang giai ®o¹n ph¸t triÓn míi kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ trong hÖ thèng c¸c c«ng cô kiÓm tra, kiÓm so¸t kinh tÕ tµi chÝnh vÜ m« cña nhµ n­íc, gióp §¶ng vµ Nhµ n­íc t¨ng c­êng hiÖu lùc hiÖu qu¶ ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ quèc d©n theo ®Þnh h­íng XHCN. KiÓm to¸n nhµ n­íc ViÖt Nam ®­îc tæ chøc thµnh hÖ thèng thèng nhÊt tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. *ë trung ­¬ng cã 4 ®¬n vÞ kiÓm to¸n chuyªn ngµnh: - KiÓm to¸n ng©n s¸ch nhµ n­íc -KiÓm to¸n ®Çu t­ vµ dù ¸n - KiÓm to¸n ch­¬ng tr×nh ®Æc biÖt - KiÓm to¸n doanh nghiÖp nhµ n­íc + Mét v¨n phßng + Mét trung t©m khoa häc vµ x©y dùng c¬ b¶n + Mét phßng thanh tra vµ kiÓm tra thuéc bé kiÓm to¸n nhµ n­íc *KiÓm to¸n khu vùc gåm: - KiÓm to¸n khu vùc phÝa B¾c - KiÓm to¸n khu vùc phÝa Nam - KiÓm to¸n khu vùc miÒn Trung - KiÓm to¸n khu vùc miÒn T©y Nam Bé Bé m¸y tæ chøc kiÓm to¸n nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh, cñng cè vµ hoµn thiÖn dÇn qua tõng n¨m theo ph­¬ng ch©m b¶o ®¶m sù thèng nhÊt vµ phï hîp víi chøc n¨ng nhiÖm vô theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ, ®¸p øng yªu cÇu nhiÖm vô ®Æt ra cho tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. HiÖn t¹i, kiÓm to¸n nhµ n­íc cã gÇn 600 c¸n bé c«ng nh©n viªn trong ®ã cã h¬n 400 ng­êi lµ kiÓm to¸n viªn. KiÓm to¸n nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn kiÓm to¸n t¹i c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ cã sö dông ng©n s¸ch nhµ n­íc trªn hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, trong ®ã cã c¶ lÜnh vùc dù tr÷ quèc gia, an ninh quèc phßng, kinh tÕ §¶ng. Víi sè l­îng kiÓm to¸n viªn nh­ vËy th× ®éi ngò kiÓm to¸n viªn nhµ n­íc cßn thiÕu rÊt nhiÒu. Tuy vËy, còng cÇn ph¶i thõa nhËn r»ng, kÕt qu¶ kiÓm to¸n ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc lËp l¹i trËt tù kû c­¬ng trong qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – tµi chÝnh. 2.2. KiÓm to¸n ®éc lËp. N¨m 1991 c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®Çu tiªn ®· ®­îc thµnh lËp ë ViÖt Nam – c«ng ty VACO - ®Õn n¨m 1995 ®· lªn tíi 13 c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp, trong ®ã cã 4 c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi. HiÖn nay, ViÖt Nam míi cã kho¶ng 1400 c¸n bé kiÓm to¸n trong ®ã gÇn 600 c¸n bé kiÓm to¸n nhµ n­íc vµ 800 c¸n bé kiÓm to¸n ®éc lËp. Trong khi ®ã ngµnh kiÓm to¸n ë Ph¸p cã kho¶ng 1000 c¸n bé, ë Trung Quèc míi chØ xuÊt hiÖn Ýt n¨m nay nh­ng ®éi ngò cña hä ®· lªn tíi 78000. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu kiÓm to¸n 6000 doanh nghiÖp nhµ n­íc, hµng v¹n doanh nghiÖp t­ nh©n vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× con sè 1400 kiÓm to¸n viªn chØ lµ nh­ muèi bá bÓ. 2.3. KiÓm to¸n néi bé. ë n­íc ta, kiÓm to¸n néi bé thùc hiÖn g¾n liÒn víi kÕ to¸n vµ qu¶n lý, ch­a t¸ch ra thµnh mét hÖ thèng ph¸p quy riªng víi nh÷ng qu¸ tr×nh vµ ph­¬ng ph¸p kü thuËt riªng. Do ®ã ch­a cã sù quan t©m ®µo t¹o cho ®éi ngò kiÓm to¸n néi bé nµy. 3. ChÊt l­îng ®µo t¹o kiÓm TO¸N viªn. ChÊt l­îng cña ®éi ngò kiÓm to¸n viªn hiÖn nay cßn cã nhiÒu bÊt cËp so víi nh÷ng yªu cÇu chÊt l­îng cao cã tÝnh chuÈn mùc vÒ kiÓm to¸n. Do míi ®­îc thµnh lËp nªn phÇn lín c¸n bé kiÓm to¸n hiÖn nay ®Òu ®­îc chuyÓn tõ lÜnh vùc kh¸c sang hoÆc cã tuæi ®êi cßn trÎ. V× vËy, ®iÒu tÊt yÕu khã tr¸nh khái lµ vèn hiÓu biÕt vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n kiÓm to¸n cïng nh÷ng kinh nghiÖm c«ng t¸c cña hä vÒ lÜnh vùc nµy cßn thiÕu. §iÒu nµy kh«ng chØ ®óng víi ®éi ngò kiÓm to¸n viªn trong n­íc mµ cßn ®óng víi c¸c nh©n viªn kiÓm to¸n quèc tÕ ®ang lµm viÖc ë ViÖt Nam. Së dÜ nh­ vËy lµ v× nÕu ngo¹i trõ tr×nh ®é chuyªn m«n vµ tay nghÒ kiÓm to¸n th× vèn hiÓu biÕt vÒ ViÖt Nam nh­ ph¸p luËt, c¸c v¨n b¶n chÝnh s¸ch, chÕ ®é... cña c¸c kiÓm to¸n viªn n­íc ngoµi nµy cßn yÕu. §iÒu nµy ®ßi hái nhu cÇu båi d­ìng vµ ®µo t¹o kh«ng chØ ®Æt ra víi kiÓm to¸n viªn trong n­íc mµ cßn ®èi víi c¶ kiÓm to¸n viªn n­íc ngoµi. Nh÷ng n¨m qua, ®éi ngò c¸c kiÓm to¸n viªn cã nhiÖt t×nh t©m huyÕt víi ngµnh, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm phÊn ®Êu v­ît qua khã kh¨n thùc hiÖn hoµn thµnh nhiÖm vô ®­îc giao. Tuy nhiªn, khi thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm to¸n c¸c kiÓm to¸n viªn cßn lóng tóng, cßn sai sãt nhÇm lÉn. MÆt kh¸c, t¸c ®éng cña bÖnh quan liªu, tham nhòng còng ¶nh h­ëng ®Õn kiÓm to¸n viªn. Khi tiÕp xóc víi ®èi t­îng kiÓm to¸n cßn cã hiÖn t­îng nhòng nhiÔu, h¹ch s¸ch, h¨m do¹... vi ph¹m ph¸p luËt cña Nhµ n­íc, quy chÕ cña c¬ quan g©y l·ng phÝ, thiÖt h¹i ®Õn tµi s¶n cña Nhµ n­íc, cña nh©n d©n. ChÊt l­îng chuyªn m«n cña ®éi ngò kiÓm to¸n viªn ch­a t­¬ng xøng víi yªu cÇu nhiÖm vô, mét phÇn do ®µo t¹o båi d­ìng cña chóng ta nh­ hiÖn nay cßn thiÕu m¶ng kiÕn thøc thùc tÕ vÒ c¸c b¸o c¸o chuyªn ®Ò thùc tiÔn kiÓm to¸n. Qu¸ tr×nh ®µo t¹o ch­a ®i s©u t×m tßi ®óc rót bµi häc kinh nghiÖm tõ nh÷ng kÕt qu¶ vµ c«ng viÖc ®· lµm ®­îc vµ nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm sau mét cuéc kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch ë mét cÊp, b¸o c¸o tµi chÝnh ë mét c¬ quan, ë mét ®¬n vÞ sù nghiÖp, mét ®¬n vÞ kinh tÕ nhµ n­íc vµ mét ®oµn thÓ, mét tæ chøc x· héi cã sö dông kinh phÝ do ng©n s¸ch nhµ n­íc cÊp. §Ó c¸c ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®Òu ph¶i ®­îc h­íng dÉn bëi tri thøc khoa häc vµ kinh nghiÖm. Nh÷ng tri thøc, kinh nghiÖm ®­îc h×nh thµnh cã ý thøc trong qu¸ tr×nh häc tËp, ho¹t ®éng nghiªm tóc l©u dµi míi cã ®­îc. MÆt kh¸c, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn nhanh chãng c¶ vÒ quy m« vµ lo¹i h×nh ho¹t ®éng cña hÖ thèng kiÓm to¸n, c«ng t¸c båi d­ìng vµ ®µo t¹o kiÓm to¸n trë thµnh mèi quan t©m cña nhiÒu tr­êng ®¹i häc vµ c¸c tæ chøc ®µo t¹o. Sù quan t©m sèt s¾ng ®Õn sù nghiÖp ®µo t¹o kiÓm to¸n viªn lµ ®iÒu ®¸ng mõng. Song sù thiÕu thèng nhÊt vÒ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o vµ ®µo t¹o theo kiÓu “ tr¨m hoa ®ua në” nh­ hiÖn nay lµ ®iÒu ®¸ng lo. Mét ®iÒu ®¸ng nãi n÷a lµ ®éi ngò gi¸o viªn kiÓm to¸n còng cßn rÊt thiÕu. ChÝnh v× nh÷ng nguyªn nh©n nµy mµ nhu cÇu cÊp b¸ch ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay lµ kÞp thêi ®Èy m¹nh vµ ®­a ho¹t ®éng båi d­ìng vµ ®µo t¹o ®éi ngò kiÓm to¸n viªn b»ng mét ch­¬ng tr×nh träng ®iÓm trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ngµnh kiÓm to¸n ViÖt Nam. 4. Ch­¬ng tr×nh vµ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé kiÓm to¸n. C¸c tr­êng ®¹i häc chÝnh quy ë ViÖt Nam hiÖn nay tham gia ®µo t¹o kiÓm to¸n cßn Ýt. VÝ dô nh­ Tr­êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, Häc viÖn tµi chÝnh kÕ to¸n, Tr­êng ®¹i häc Kinh tÕ thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ mét sè tr­êng d©n lËp. Mçi kho¸ c¸c tr­êng chØ ®µo t¹o kho¶ng 70 – 150 kiÓm to¸n viªn. Ngoµi ra c«ng ty kiÓm to¸n VACO còng tæ chøc c¸c líp båi d­ìng kiÓm to¸n viªn, thªm vµo ®ã lµ líp båi d­ìng vµ thi cÊp chøng chØ cña bé tµi chÝnh vµ cßn cã c¸c dù ¸n ®µo t¹o kiÓm to¸n nh­ dù ¸n ADB vµ ODA cña céng hoµ liªn bang §øc. TÝnh ®Õn n¨m 1998 th× bé tµi chÝnh ®· tæ chøc vµ thi cÊp chøng chØ cho kho¶ng 100 kiÓm to¸n viªn ®éc lËp, kiÓm to¸n viªn nhµ n­íc. §· cã mét sè kiÓm to¸n viªn nhµ n­íc ®i ®µo t¹o ë céng hoµ liªn bang §øc theo dù ¸n ADB vµ ODA. Mét vÊn ®Ò tån t¹i n÷a lµ ®éi ngò gi¶ng viªn kiÓm to¸n. §Ó ®µo t¹o ®­îc c¸c kiÓm to¸n viªn cã tr×nh ®é còng nh­ ®Çy ®ñ c¸c phÈm chÊt ®¹o ®øc, nghÒ nghiÖp th× cÇn ph¶i cã mét ®éi ngò gi¶ng viªn ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®Æt ra cña ®µo t¹o. Trong thùc tÕ n­íc ta hiÖn nay ®éi ngò gi¶ng viªn cßn thiÕu vµ ch­a ®ñ m¹nh, vÒ chÊt l­îng hä ch­a ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch bµi b¶n. H¬n n÷a, ch­a cã sù thèng nhÊt vÒ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nªn vÉn x¶y ra t×nh tr¹ng ch­a thèng nhÊt ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y gi÷a c¸c tr­êng, c¸c gi¶ng viªn. Thªm vµo ®ã lµ t×nh tr¹ng c¬ së vËt chÊt phôc vô ®µo t¹o thiÕu, nguån tµi liÖu nghÌo nµn, chñ yÕu lµ c¸c tµi liÖu dÞch cña n­íc ngoµi vµ c¸c h­íng dÉn cña bé tµi chÝnh. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng sinh viªn häc tËp mét c¸ch thô ®éng, khã x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng. Víi m« h×nh ®µo t¹o nh­ vËy th× sau khi ra tr­êng, sinh viªn kiÓm to¸n sÏ nh­ thÕ nµo? ViÖt Nam chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Ó ®¶m b¶o th«ng tin cho nh÷ng ng­êi quan t©m th× c¸c th«ng tin ®­a ra cÇn ph¶i tiÕn hµnh kiÓm to¸n. GÇn 6000 doanh nghiÖp cã sö dông vèn vµ ng©n s¸ch do nhµ n­íc cÊp, kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¬ quan nhµ n­íc, c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng, c¸c tæ chøc x· héi dïng kinh phÝ do nhµ n­íc cÊp, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n cÇn ph¶i ®­îc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. Ngoµi ra trong nÒn kinh tÕ cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp lín cÇn ph¶i cã hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé phôc vô cho qu¶n trÞ néi bé cña doanh nghiÖp. Nh­ vËy, víi nhu cÇu trªn th× c¬ héi t×m kiÕm viÖc lµm cña sinh viªn kiÓm to¸n sau khi ra tr­êng rÊt lín. Nh­ng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña kiÓm to¸n viªn th× ®ã l¹i lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi sinh viªn kiÓm to¸n. Víi tr×nh ®é cña sinh viªn chuyªn ngµnh kiÓm to¸n hiÖn nay ®· cã ®ñ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña nhµ kÕ to¸n ch­a? Trong khi sinh viªn c¸c chuyªn ngµnh kh¸c ra tr­êng cã thÓ ®­a vµo nh÷ng kiÕn thøc ®· tiÕp thu ë tr­êng ®Ó xin viÖc theo ®óng ngµnh nghÒ m×nh häc, th× víi tr×nh ®é cña sinh viªn chuyªn ngµnh kiÓm to¸n ra tr­êng chØ cã thÓ lµm kÕ to¸n hay trî lý kiÓm to¸n víi c­¬ng vÞ lµ ng­êi gióp viÖc. LiÖu c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã cÇn xem xÐt l¹i viÖc thay ®æi quy m« ®µo t¹o cho phï hîp víi nghÒ kiÓm to¸n hay kh«ng ®ã lµ mét c©u hái mµ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cÇn quan t©m. Mét ®iÒu rÊt nghÞch lý x¶y ra lµ nhu cÇu kiÓm to¸n viªn trªn thÞ tr­êng lµ rÊt lín, nh­ng sinh viªn chuyªn ngµnh kiÓm to¸n ra tr­êng l¹i kh«ng lµm viÖc theo ®óng ngµnh nghÒ cña m×nh hoÆc lµ muèn lµm theo ®óng ngµnh nghÒ th× ph¶i cã kinh nghiÖm trong c«ng t¸c kÕ to¸n råi ®i häc thªm míi ®­îc. VËy ®µo t¹o trong tr­êng theo chuyªn ngµnh ®Ó lµm g×? Ph¶i ch¨ng ®ã chØ lµ ®Þnh h­íng nghÒ nghiÖp? 5. So s¸nh thùc tr¹ng kiÓm to¸n ë ViÖt Nam víi thÕ giíi. ë tÊt c¶ c¸c n­íc ph¸t triÓn, c«ng t¸c kiÓm to¸n ®· ®­îc tæ chøc tõ rÊt l©u vµ ®­îc tæ chøc mét c¸ch chÆt chÏ, chu ®¸o, cã hÖ thèng vµ ®­îc quy ®Þnh râ b»ng ph¸p lÖnh. C«ng t¸c kiÓm to¸n ®­îc tæ chøc réng r·i ë kh¾p mäi n¬i,cã thÓ nãi ë ®©u cã s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô, cã sù ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp c¸ thÓ hoÆc c«ng ty th× ë ®ã cã c«ng t¸c kiÓm to¸n. HÇu hÕt c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Æc biÖt nh÷ng n­íc ph¸t triÓn nh­ Anh, Ph¸p, Mü, NhËt... hoÆc ngay nh­ c¸c n­íc thuéc khèi ASEAN c«ng t¸c kiÓm to¸n còng ®­îc quan t©m mét c¸ch rÊt ®Æc biÖt, hä coi ®ã lµ c«ng cô quan träng vµ cÇn thiÕt trong c«ng t¸c qu¶n lý nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Nh÷ng chuyªn viªn kiÓm to¸n ph¶i lµ nh÷ng ng­êi ®· tèt nghiÖp ë c¸c tr­êng kÕ to¸n cao cÊp. Hä ph¶i qua thi tuyÓn vµ sau khi ®· cã chøng chØ kiÓm to¸n hä cßn ph¶i tuyªn thÖ tr­íc toµ ¸n th­¬ng m¹i, toµ ¸n kinh tÕ råi míi ®­îc hµnh nghÒ. Nh÷ng nhµ kiÓm to¸n hay nãi râ h¬n lµ nhµ gi¸m ®Þnh kÕ to¸n ph¶i ®¨ng ký hµnh nghÒ vµ më nh÷ng v¨n phßng kiÓm to¸n t­¬ng tù nh­ nh÷ng v¨n phßng luËt s­ ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm to¸n. LuËt ph¸p ë c¸c n­íc ph¸t triÓn quy ®Þnh c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp, c¸c tæ chøc doanh nghiÖp nãi chung, mçi khi tranh chÊp hoÆc lµm viÖc víi c¬ quan thuÕ vô hay b¸o c¸o lç víi c¸c ng©n hµng hoÆc c¬ quan nhµ n­íc th× c¸c b¶ng tæng kÕt ph¶i cã c¬ quan kiÓm to¸n chøng nhËn th× míi cã gi¸ trÞ. C¸c doanh nghiÖp muèn ®­îc ®¶m b¶o vÒ mÆt kinh tÕ, muèn cã b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cã gi¸ trÞ th× cÇn ph¶i hîp ®ång víi mét v¨n phßng kiÓm to¸n ®Ó v¨n phßng kiÓm to¸n nµy th­êng xuyªn h­íng dÉn, theo dâi, gióp ®ì ®Ó c«ng viÖc kÕ to¸n cña c¸c doanh nghiÖp nµy ®i ®óng h­íng vµ kh«ng sai lÖch, chÝnh x¸c vµ hîp lý. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña ngµnh, cña tæ chøc kinh tÕ, hµng tr¨m thËm chÝ hµng ngµn c«ng ty liªn doanh, c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi... c«ng t¸c qu¶n lý cµng trë nªn phøc t¹p. Chóng ta cÇn coi träng c«ng t¸c kiÓm to¸n, ph¶i xem kiÓm to¸n lµ mét c«ng cô quan träng, cÇn thiÕt ®Ó gióp cho nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc tr¸nh ®­îc nh÷ng thiÖt h¹i lín lao kh«ng ®¸ng cã. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã chóng ta cÇn nghiªn cøu vµ häc hái hÖ thèng kiÓm to¸n, c¸ch tæ chøc kiÓm to¸n vµ nh÷ng kinh nghiÖm kiÓm to¸n ë c¸c n­íc l©n cËn nh­ Singapore, Hong Cong, §µi Loan... vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ §øc, Ph¸p, Mü, Anh, NhËt... PhÇn III: Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ KiÓm to¸n ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay vÉn cßn lµ mét ngµnh míi mÎ. Tuy nhiªn, nã cã vai trß rÊt quan träng gãp phÇn quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Trong thêi ®¹i bïng næ th«ng tin nh­ hiÖn nay th× viÖc nhËn thøc ®óng ngµnh nghÒ l¹i cµng cÇn thiÕt h¬n bao giê hÕt. NhËn thøc ®óng kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ thu nhËn nhiÒu th«ng tin mµ cßn ph¶i biÕt lùa chän th«ng tin ®¸ng tin cËy, phï hîp tõ v« sè nh÷ng ®iÒu ®äc ®­îc, nghe ®­îc trªn c¬ së ph©n tÝch thËn träng. §Þnh h­íng nµy ph¶i trë thµnh nhËn thøc, ý thøc cña mçi kiÓm to¸n viªn khi b­íc vµo nghÒ. §Ó n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n nghiÖp vô vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cho kiÓm to¸n viªn th× cÇn ph¶i cã mét sù nç lùc thùc sù th«ng qua: - Th­êng xuyªn quan t©m ®Õn c«ng t¸c ®µo t¹o, tæ chøc båi d­ìng cËp nhËt kiÕn thøc cña kiÓm to¸n viªn, tæ chøc c¸c héi th¶o chuyªn ®Ò b¸o c¸o thùc tÕ n©ng cao tr×nh ®é cho kiÓm to¸n viªn. - Nghiªn cøu x©y dùng mét bé luËt ®¹o ®øc ¸p dông thùc tiÔn ViÖt Nam nªu ra c¸c tiªu chuÈn vÒ ®¹o ®øc vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng c«ng viÖc hµng ngµy cña kiÓm to¸n viªn. Tr­íc m¾t cã thÓ ban hµnh c¸c v¨n b¶n cã tÝnh quy ph¹m hoÆc lµm c¨n cø ho¹t ®éng ®Ó tõng b­íc hoµn thiÖn chuÈn mùc kiÓm to¸n nhµ n­íc. - Cã chÕ ®é ®·i ngé víi kiÓm to¸n viªn ®Ó tr¸nh nh÷ng tiªu cùc kh«ng ®¸ng cã, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho anh em. - N©ng cao sù hiÓu biÕt cña c«ng chóng vÒ vai trß, tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña c¸c kiÓm to¸n viªn b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng. Ngoµi ra cÇn ph¶i x¾p xÕp ®óng ng­êi, ®óng viÖc( theo tr×nh ®é, n¨ng lùc kiÓm to¸n viªn ). Mua b¶o hiÓm cho kiÓm to¸n viªn trong ®¬n vÞ. - CÇn x©y dùng mét trung t©m khoa häc vµ båi d­ìng c¸n bé kiÓm to¸n ®Ó cã mét diÔn ®µn thùc sù lµ n¬i ®Ó kiÓm to¸n viªn trao ®æi vÒ chuyªn m«n nghÒ nghiÖp, t­ c¸ch ®¹o ®øc vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý. - Nghiªn cøu vµ kiÕn nghÞ c¸c gi¶i ph¸p nh»m kiÓm tra chÊt l­îng hµnh nghÒ cña kiÓm to¸n viªn vµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Ngoµi ra cßn ph¶i ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé theo quy ho¹ch, theo ch­¬ng tr×nh dµi h¹n, ch­¬ng tr×nh n©ng cao ë trong vµ ngoµi n­íc tiÕn ®Õn cã thÓ ®µo t¹o sau ®¹i häc. - VÊn ®Ò ph¸t triÓn nh©n lùc ®ång thêi víi viÖc n©ng cao tr×nh ®é nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n lµ vÊn ®Ò cã tÝnh chiÕn l­îc, gãp phÇn quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta. Nãi vÒ ®¹o ®øc nghÒ kiÓm to¸n, vÊn ®Ò quan träng ®Æt ra lµ ph¶i lu«n lu«n n¾m v÷ng nguyªn lý c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vµ ®­êng lèi cña ®¶ng vÒ c«ng t¸c c¸n bé. Do ®ã ph¶i ®µo t¹o nguån c¸n bé, kiÓm to¸n viªn c¬ b¶n, chuyªn s©u nghÒ nghiÖp, cã ®Çy ®ñ phÈm chÊt vµ n¨ng lùc, ®øc vµ tµi, b¶o ®¶m tÝnh liªn tôc, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn. Cµng ®i s©u vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi, trong thêi ®¹i bïng næ th«ng tin th× viÖc rÌn luyÖn, ph¸t triÓn ®øc – tµi cña ®éi ngò c¸n bé, kiÓm to¸n viªn ®Æt ra rÊt quan träng vµ cÊp b¸ch. Nh­ng ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp lµ g×? Kh«ng ph¶i lµ kh¸i niÖm chung chung mµ ph¶i ®­îc biÓu hiÖn cô thÓ trong qua tr×nh ho¹t ®éng kiÓm to¸n, ®eo mang suèt ®êi cña ng­êi kiÓm to¸n viªn. §¹o ®øc nghÒ nghiÖp cßn ph¶i ®­îc rÌn luyÖn trong viÖc häc tËp n©ng cao tay nghÒ, tham gia nghiªn cøu khoa häc vµ gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ trong ®êi sèng x· héi, gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng, gi÷a c¸ nh©n vµ tËp thÓ. Muèn cã chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ mét cuéc kiÓm to¸n ph¶i dùa trªn c¬ së v÷ng ch¾c cña ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. NhiÒu tr­êng hîp nh÷ng lçi vi ph¹m dï nhá hay lín, nh­ng ®Ó cã b»ng chøng kiÓm to¸n th× ph¶i kiÓm chøng x¸c thùc vµ cã søc thuyÕt phôc cao, khi cÇn thiÕt ng­êi kiÓm to¸n viªn cã t©m ®øc kh«ng bao giê dÊu dèt, cã thÓ më s¸ch gi¸o khoa tr­íc ®ång nghiÖp cña m×nh cïng nghiªn cøu, cïng tranh luËn hoÆc ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò ®­a ra ®­îc ®¸nh gi¸, kÕt luËn ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan chÝnh x¸c, trung thùc... vµ còng lµ ®Ó häc hái thªm c¸c ®ång nghiÖp. Tham gia nghiªn cøu khoa häc víi tinh thÇn t×m tßi, s¸ng t¹o, ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÒu míi mÎ lµ nh÷ng biÖn ph¸p kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c kiÓm to¸n. Ng­êi kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ ®¬n thuÇn ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt, yÕu kÐm cña c¸c ®¬n vÞ trong qu¶n lý kinh tÕ, mµ ®ång thêi tõ nh÷ng sai sãt, yÕu kÐm cña c¸c ®¬n vÞ tæng hîp, ph©n tÝch chØ ra nh÷ng s¬ hë vµ bÊt cËp vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch trong viÖc qu¶n lý tµi chÝnh, yÕu kÐm cña ®¬n vÞ vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô hay do ®¬n vÞ cè t×nh lµm sai cã lîi cho ®¬n vÞ, ®ång thêi còng thÊy ®­îc khã kh¨n v­íng m¾c cña ®¬n vÞ trong qu¸ tr×nh qu¶n lý còng nh­ trong s¶n xuÊt kinh doanh cÇn ®­îc th¸o gì, tõ ®ã cã nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ phï hîp. Trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n, ®¹o ®øc ng­êi kiÓm to¸n viªn cµng ®­îc biÓu hiÖn cô thÓ, ng­êi kiÓm to¸n viªn cã ®¹o ®øc kh«ng bao giê cã th¸i ®é h¸ch dÞch, lêi nãi do¹ n¹t ®¬n vÞ. Mét hµnh ®éng, cö chØ, mét lêi nãi ©n t×nh cña kiÓm to¸n viªn cã thÓ lµm cho ®èi t­îng kiÓm to¸n xÝch l¹i gÇn, bµy tá víi kiÓm to¸n viªn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch v­íng m¾c, mét lêi nãi sèng s­îng, thiÕu v¨n ho¸ còng cã thÓ lµm ®¬n vÞ xa l¸nh, kh«ng s½n sµng phèi hîp, kh«ng tiÕp thu nh÷ng g× mµ kiÓm to¸n viªn ®Æt ra. Do ®ã, kiÓm to¸n viªn ph¶i rÊt thËn träng trong tõng lêi nãi, viÖc lµm, kÕt qu¶ kiÓm to¸n ph¶i cã b»ng chøng cô thÓ, trung thùc vµ cã søc thuyÕt phôc cao. Khã kh¨n day døt nhÊt hiÖn nay cña ng­êi c¸n bé, kiÓm to¸n viªn lµ x¸c ®Þnh yªn t©m c«ng t¸c, yªu ngµnh yªu nghÒ, thÊy râ vai trß, chøc n¨ng, nhiÖm vô cña kiÓm to¸n mµ ra søc häc tËp, trau dåi b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng vµ tinh th«ng chuyªn m«n nghiÖp vô. Kh«ng thÓ cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp nÕu kh«ng g¾n bã tha thiÕt víi nghÒ nghiÖp, kh«ng thÊy râ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô cña m×nh. Râ rµng ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp lµ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña ng­êi c«ng chøc kiÓm to¸n viªn trong qua tr×nh tiÕp xóc vµ lµm viÖc víi ®èi t­îng kiÓm to¸n, còng nh­ quan hÖ víi ®ång nghiÖp , víi x· héi. §¹o ®øc dùa trªn nh©n sinh quan ®Çy nh©n ¸i lµ ®éng lùc m¹nh mÏ gióp cho c«ng chøc kiÓm to¸n vµ kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn cã kÕt qu¶ c«ng t¸c kiÓm to¸n, gãp phÇn n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý cña doanh nghiÖp, lµm lµnh m¹nh nÒn tµi chÝnh quèc gia. KÕt luËn §Ó thÝch øng víi yªu cÈu cña nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi theo c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ héi nhËp víi Quèc tÕ, ho¹t ®éng kiÓm to¸n ViÖt Nam ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Tuy vÉn cßn lµ mét ngµnh, nghÒ míi nh­ng nã ®· phÇn nµo kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ trªn toµn ®Êt n­íc. §Ó kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ ®ã ®Æc tr­ng ngµnh nghÒ tuy nhiªn ph¶i kÓ ®Õn c¶ sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña con ng­êi trong lÜnh vùc kiÓm to¸n. Nh÷ng ng­êi nµy ®­îc trang bÞ chuÈn mùc kiÓm to¸n ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp lµm kim chØ nam cho mäi hµnh ®éng. ChuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp lµ nh÷ng ®­êng lèi chung ®Ó gióp kiÓm to¸n viªn hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña m×nh. Mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp rÊt quan träng ®èi víi kiÓm to¸n viªn v× vËy cÇn kh¾c phôc c¸c khã kh¨n vµ sö dông c¸c thuËn lîi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c kiÓm to¸n viªn. Trong khi nghiªn cøu ®Ò ¸n, do tr×nh ®é vµ thùc tÕ ch­a cao céng víi viÖc h¹n chÕ vÒ mÆt tµi liÖu nªn ®Ò ¸n nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, em rÊt mong sù ®ãng gãp vµ bæ sung ý kiÕn tõ phÝa c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó bµi viÕt cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o Bñi ThÞ Minh H¶i ®· h­íng dÉn tËn t×nh ®Ó em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy./. Sinh viªn Vâ ThÞ thanh huyÒn Tµi liÖu tham kh¶o ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam – QuyÓn I – Bé tµi chÝnh. 2. ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam – QuyÓn II – Bé tµi chÝnh. 3.ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam – QuyÓn III– Bé tµi chÝnh. 4. KiÓm to¸n cña t¸c gi¶ Alvin A.aren – Nhµ xuÊt b¶n thèng kª. 5. C¸c t¹p chÝ kiÓm to¸n . Môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 PhÇn I: Kh¸i qu¸t vÒ chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn 2 1. Kh¸i niÖm vµ vai trß cña chuÈn mùc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®èi víi kiÓm to¸n viªn 2 2. C¸c nguyªn t¾c ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp 3 2.1. TÝnh ®éc lËp 3 2.2. TÝnh liªm chÝnh vµ tÝnh kh¸ch quan 5 2.3. C¸c chuÈn mùc vÒ nghiÖp vô vµ n¨ng lùc 5 2.4. Tr¸ch nhiÖm ®èi víi kh¸ch hµng - tÝnh b¶o mËt 6 2.5. Tr¸ch nhiÖm ®èi víi kh¸ch hµng - thï lao phô thuéc 7 2.6. Tr¸ch nhiÖm ®èi víi ®ång nghiÖp 8 2.7. Tr¸ch nhiÖm vµ th«ng lÖ kh¸c - hµnh vi lµm mÊt tÝn nhiÖm 8 2.8. Tr¸ch nhiÖm vµ th«ng lÖ kh¸c - qu¶ng c¸o vµ c¸c h×nh thøc l«i kÐo kh¸ch 10 2.9. Tr¸ch nhiÖm vµ th«ng lÖ kh¸c - hoa hång 10 2.10 Tr¸ch nhiÖm vµ th«ng lÖ kh¸c - c¸c c«ng viÖc kh«ng phï hîp 11 2.11. Tr¸ch nhiÖm vµ th«ng lÖ kh¸c - h×nh thøc hµnh nghÒ vµ tªn gäi 11 2.12. Sù b¾t buéc 11 PhÇn II: Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c chuÈn mùc cña kiÓm to¸n viªn ë ViÖt Nam 13 1. NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ chung thùc tr¹ng cña chuÈn mùc ®¹o ®øc cña kiÓm to¸n viªn hiÖn nay 13 1.1. ¦u ®iÓm 13 1.2. Nh­îc ®iÓm 14 2. Sè l­îng kiÓm to¸n viªn cßn Ýt so víi nhu cu ë ViÖt Nam 15 3. ChÊt l­îng ®µo t¹o kiÓm to¸n viªn 17 4. Ch­¬ng tr×nh vµ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé kiÓm to¸n 18 5. So s¸nh thùc tr¹ng kiÓm to¸n ë ViÖt Nam víi thÕ giíi 20 PhÇn III: Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ 22 KÕt luËn 26 Tµi liÖu tham kh¶o 27