Đề tài Đẩy mạnh Cổ phần hoá một bộ phận doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam

ht t p : / / e t r i t h u c . v n 1 Lêi nãi ®Çu Kho¶ng 20, 30 n¨m vÒ tr−íc ViÖt Nam cßn lµ mét n−íc n«ng nghiÖp nghÌo nµn, l¹c hËu víi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung mang ®Çy tÝnh b¶o thñ, quan liªu, bao cÊp. Trong c¸i khu«n khæ chËt hÑp ®ã, c¸c doanh nghiÖp lu«n bÞ gß bã, h¹n chÕ vÒ mäi mÆt, v× thÕ, viÖc më réng hay ph¸t triÓn d−êng nh− lµ ®iÒu kh«ng t−ëng ®èi víi hä. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®? chñ tr−¬ng thùc hiÖn chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x? héi chñ nghÜa, t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn v« cïng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. Thùc tÕ ®? chøng minh chñ tr−¬ng míi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®? t¹o ra mét søc bËt m¹nh mÏ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t− nh©n, nh−ng cßn c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ? Víi nh÷ng t− t−ëng vÉn cßn mang nÆng tÝnh b¶o thñ, do vÉn cßn ®−îc bao cÊp bëi Nhµ N−íc vµ nhiÒu mÆt h¹n chÕ kh¸c, c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng còng nh− ph¸t triÓn cña m×nh. H¬n thÕ n÷a doanh nghiÖp nhµ n−íc l¹i chiÕm mét tû träng lín trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp ë n−íc ta v× thÕ cïng víi qu¸ tr×nh s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ n−íc doanh nghiÖp nhµ n−íc , Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n−íc lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu cña ViÖt Nam – mét quèc gia víi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nhiÒu h×nh thøc së h÷u, bëi v× viÖc s¾p xÕp vµ chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ n−íc thµnh c«ng ty cæ phÇn tiÕn lªn h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn, c«ng ty ®a quèc gia ®ñ m¹nh, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ë thÞ tr−êng trong n−íc ®Ó ®æi míi khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc ë nhiÒu quèc gia, vïng l?nh thæ trªn thÕ giíi. NhËn thøc râ ®−îc tÇm quan träng cña c«ng viÖc cæ phÇn hãa –doanh nghiÖp nhµ n−íc ë n−íc ta vµ tõ nh÷ng kiÕn thøc, lý luËn ®? ®−îc trang bÞ ë tr−êng kÕt hîp víi kiÕn thøc thùc tÕ, em ®? chän ®Ò tµi: §Èy m¹nh Cæ phÇn ho¸ mét bé phËn doanh nghiÖp nhµ n−íc ë ViÖt Nam ®Ó nghiªn cøu trong tiÓu luËn cña m×nh. Tuy nhiªn cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n−íc lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh ht t p : / / e t r i t h u c . v n 2 quèc gia, cÇn ph¶i ®−îc nghiªn cøu, lËp kÕ ho¹ch chi tiÕt cô thÓ víi nhiÒu thêi kú, nhiÒu kh©u, nhiÒu thñ tôc phøc t¹p, h¬n n÷a do thêi gian cã h¹n vµ tµi liÖu kh«ng thËt ®Çy ®ñ còng nh− tr×nh ®é ng−êi viÕt cßn non trÎ, ch¾c ch¾n bµi viÕt nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, bëi vËy em mong ®−îc sù chØ b¶o cña C« ®Ó cã thÓ söa ch÷a, kh¾c phôc, cñng cè l¹i vèn kiÕn thøc cña m×nh vµ ®Ó tiÓu luËn cña em ®−îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n C« ! ht t p : / / e t r i t h u c . v n 3 Ch−¬ng I. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc 1. B¶n chÊt cña cæ phÇn ho¸ Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc thµnh c«ng ty cæ phÇn lµ mét biÖn ph¸p chuyÓn doanh nghiÖp tõ së h÷u Nhµ n−íc sang h×nh thøc së h÷u nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã tån t¹i mét phÇn së h÷u Nhµ n−íc. C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp trong ®ã vèn ®iÒu lÖ ®−îc chia thµnh nhiÒu cæ phÇn do tèi thiÓu hai cæ ®«ng së h÷u, ®−îc phÐp ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ cã t− c¸ch ph¸p nh©n. C¸c cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn mµ hä ®? gãp. Thùc tiÔn 10 n¨m ®æi míi ®? kh¼ng ®Þnh cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc kh«ng ph¶i lµ t− nh©n ho¸ mµ lµ qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u, t¹o c¬ së cho ®æi míi c¸c quan hÖ tæ chøc qu¶n lý vµ ph©n phèi s¶n phÈm, thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, t¹o ®éng lùc cho doanh nghiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®ång thêi cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc còng kh«ng ph¶i lµm suy yÕu nÒn kinh tÕ Nhµ n−íc mµ lµ mét gi¶i ph¸p quan träng ®Ó kinh tÕ Nhµ n−íc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o thËt sù cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x? héi chñ nghÜa . NghÞ quyÕt §¹i héi IX ®? nhÊn m¹nh: “Thùc hiÖn chñ tr−¬ng cæ phÇn hãa nh÷ng doanh nghiÖp mµ Nhµ n−íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn ®Ó huy ®éng thªm vèn, t¹o ®éng lùc vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng thóc ®Èy doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶”. HiÖn nay, qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi së h÷u Nhµ n−íc ®? trë thµnh mét hiÖn t−îng chñ yÕu cã tÝnh toµn cÇu, ë n−íc ta víi kho¶ng gÇn 6000 doanh nghiÖp nhµ n−íc , n¾m gi÷ 60% tæng sè vèn cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ nh−ng hiÖu qu¶ kinh doanh cßn thÊp. ChØ kho¶ng 50% doanh nghiÖp Nhµ n−íc lµm ¨n cã l?i, trong ®ã thùc sù lµm ¨n cã l?i chØ chiÕm mét tû lÖ thÊp, ch−a ®Õn 30%. Trªn danh nghÜa, doanh nghiÖp nhµ n−íc nép tíi 70 - 80% tæng doanh thu cho ht t p : / / e t r i t h u c . v n 4 ng©n s¸ch Nhµ n−íc, nh−ng nÕu trõ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh vµ thuÕ gi¸n thu th× doanh nghiÖp nhµ n−íc chØ ®ãng gãp ®−îc kho¶ng 30% tæng doanh thu cho ng©n s¸ch Nhµ n−íc. §Æc biÖt, nÕu tÝnh ®ñ chi phÝ vÒ tµi s¶n cè ®Þnh, ®Êt ®ai theo gi¸ thÞ tr−êng th× doanh nghiÖp nhµ n−íc hoµn toµn kh«ng t¹o ra ®−îc tÝch luü. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ tµi s¶n cè ®Þnh, ®¨c biÖt lµ m¸y mãc thiÕt bÞ qu¸ cò, l¹c hËu vÒ kü thuËt so víi c¸c n−íc trªn thÕ giíi. HiÖn nay cã ®Õn 54% doanh nghiÖp nhµ n−íc Trung −¬ng vµ doanh nghiÖp nhµ n−íc ®Þa ph−¬ng cßn s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ thñ c«ng. Quy m« doanh nghiÖp nhµ n−íc cßn nhá, vèn Ýt. Thùc tÕ vèn ho¹t ®éng chØ b»ng 80% vèn ghi trong danh s¸ch, riªng vèn l−u ®éng chØ cã 50% ®−îc huy ®éng vµo s¶n xuÊt kinh doanh, cßn l¹i lµ c«ng nî khã ®ßi- tµi s¶n, vËt t−, hµng ho¸ mÊt m¸t, kÐm phÈm chÊt vµ thua lç ch−a ®−îc xö lý. 2. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ mét bé phËn doanh nghiÖp nhµ n−íc ë ViÖt Nam ë n−íc ta khu vùc kinh tÕ Nhµ n−íc ®ãng vai trß chñ ®¹o, tuy nhiªn víi thùc tr¹ng kü thuËt vµ tµi chÝnh (nh− ®? tr×nh bµy ë phÇn tr−íc), doanh nghiÖp nhµ n−íc hÇu nh− kh«ng cã kh¶ n¨ng ®æi míi c«ng nghÖ nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng. Ng©n s¸ch Nhµ n−íc còng kh«ng cã kh¶ n¨ng cÊp vèn vµ bao cÊp cho doanh nghiÖp nhµ n−íc nh− tr−íc ®©y., Ng©n hµng cho vay còng ®ßi hái doanh nghiÖp nhµ n−íc ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o nh− tµi s¶n thÕ chÊp, kh¶ n¨ng kinh doanh ®Ó tÝnh kh¶ n¨ng thu håi vèn. C¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ë trong c¸i vßng luÈn quÈn, vèn thiÕu nh−ng kh«ng cã c¸ch nµo ®Ó huy ®éng. §Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®ã, hiÖn nay cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc coi lµ mét gi¶i ph¸p lín nh»m t¹o ra m«i tr−êng huy ®éng vèn dµi h¹n cho doanh nghiÖp nhµ n−íc ®Çu t− chiÒu s©u, ®æi míi c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm, n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng trong n−íc vµ quèc tÕ, t¹o ra søc bËt míi trong s¶n xuÊt kinh doanh, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 5 3. Môc tiªu cña cæ phÇn ho¸ Thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ,n−íc ta ®ang chËp ch÷ng b−íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, cã thÓ nãi kinh tÕ thÞ tr−êng ®? më ra rÊt nhiÒu thêi c¬ míi song bªn c¹nh ®ã nã còng chøa ®ùng biÕt bao khã kh¨n, th¸ch thøc. V× thÕ ®Ó cã thÓ ®−a ®Êt n−íc ®i lªn “s¸nh vai cïng c¸c c−êng quèc n¨m ch©u”, chóng ta kh«ng nh÷ng ph¶i n¾m b¾t nhanh thêi c¬ mµ cßn ph¶i t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p tèt ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n tr−íc m¾t vµ l©u dµi. Thùc tÕ ®? chøng minh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc lµ mét h−íng ®i ®óng ®¾n nh»m më réng, ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n nhê tËn dông ®−îc nguån vèn tõ bªn ngoµi khi mµ Nhµ n−íc kh«ng thÓ cÊp vèn cho c¸c doanh nghiÖp nh− tr−íc ®©y; tËn dông ®−îc thÕ m¹nh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ; tËn dông ®−îc sù n¨ng ®éng, s¸ng t¹o vµ nhiÖt t×nh trong c«ng viÖc cña c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp ,… nh−ng vÉn gi÷ v÷ng ®−îc ®Þnh h−íng x? héi chñ nghÜa, bëi lÏ, tuy lµ doanh nghiÖp cæ phÇn nh−ng Nhµ n−íc vÉn chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ. Nh− vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng cæ phÇn hãa kh«ng ph¶i lµ t− nh©n ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc mµ chØ lµ më ra mét h−íng ®i míi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp, gãp phÇn to lín vµo c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa n−íc nhµ. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 6 Ch−¬ng II. Thùc tr¹ng vÊn ®Ò cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ë n−íc ta hiÖn nay 1. TiÕn tr×nh cæ phÇn hãa Cæ phÇn hãa –doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 90, ®? tr¶i qua c¸c thêi kú thÝ ®iÓm ®Õn thêi kú më réng cæ phÇn hãa vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, m« h×nh tæ chøc qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc . 1.1. Thêi kú thø nhÊt-b−íc ®Çu thùc hiÖn cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc Thêi kú nµy, thùc hiÖn quyÕt ®Þnh sè 202/CT cña Chñ tÞch Héi ®ång bé tr−ëng (nay lµ Thñ t−íng ChÝnh phñ), c¸c bé, c¸c ngµnh ®? h−íng dÉn doanh nghiÖp nhµ n−íc ®¨ng ký thùc hiÖn thÝ ®iÓm chuyÓn sang C«ng ty cæ phÇn. Trªn c¬ së sè l−îng doanh nghiÖp nhµ n−íc ®? ®¨ng ký, chñ tÞch Héi ®ång bé tr−ëng ®? ra quyÕt ®Þnh sè 203/CT ngµy 8-6-1992 chän 7 doanh nghiÖp nhµ n−íc do ChÝnh phñ chØ ®¹o thÝ ®iÓm chuyÓn thµnh C«ng ty cæ phÇn: - Nhµ m¸y xµ b«ng (Thuéc liªn hiÖp C«ng ty bét giÆt miÒn Nam, Tæng C«ng ho¸ chÊt II, Bé c«ng nghiÖp nÆng). - Nhµ m¸y diªm Thèng NhÊt (thuéc liªn hiÖp s¶n xuÊt – xuÊt nhËp khÈu giÊy gç diªm, Bé c«ng nghiÖp nhÑ). - XÝ nghiÖp nguyªn liÖu chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc (thuéc C«ng ty ch¨n nu«i vµ thøc ¨n gia sóc I, Bé N«ng nghiÖp vµ c«ng nghÖ thùc phÈm). - XÝ nghiÖp chÕ biÕn gç Long B×nh (thuéc Tæng C«ng ty dÞch vô, s¶n xuÊt vµ xuÊt nhËp khÈu l©m s¶n 3, Bé l©m nghiÖp). - C«ng ty vËt t− tæng hîp H¶i H−ng (thuéc Tæng C«ng ty kinh doanh vµ chÕ biÕn l−¬ng thùc Hµ Néi, ñy ban nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi). - XÝ nghiÖp may mÆc (thuéc C«ng ty dÖt – da – may Legamex, UBND TP. Hå ChÝ Minh). ht t p : / / e t r i t h u c . v n 7 Tuy nhiªn sau thêi gian lµm thö, 7 doanh nghiÖp Nhµ n−íc ChÝnh phñ chän thÝ ®iÓm ®Òu xin rót lui hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh cæ phÇn hãa nh− Nhµ m¸y xµ b«ng miÒn Nam, XÝ nghiÖp may mÆc (thuéc C«ng ty dÖt – da – may Legamex)… Trong sè h¬n 30 doanh nghiÖp nhµ n−íc ®¨ng ký víi Bé Tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn cæ phÇn hãa th× sau h¬n bèn n¨m thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh sè 202/CT cã n¨m doanh nghiÖp nhµ n−íc chuyÓn thµnh C«ng ty cæ phÇn lµ: - C«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn (Bé giao th«ng vËn t¶i). - C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh (TP. Hå ChÝ Minh) - C«ng ty cæ phÇn giÇy HiÖp An (Bé c«ng nghiÖp). - C«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An (tØnh Long An). - C«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc (Bé N«ng nghiÖp). 1.2. Thêi kú thø hai - më réng cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc (1996 - 2000) Tõ n¨m 1996 – 2000 lµ giai ®o¹n më réng thÝ ®iÓm. Ngµy 7/5/1996 chÝnh phñ ®? ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 28/CP “ vÒ viÖc chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ n−íc thµnh C«ng ty cæ phÇn”, thay thÕ cho quyÕt ®Þnh sè 202/CT víi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ râ rµng h¬n. Thùc hiÖn nghÞ ®Þnh sè: 28/CP, c«ng t¸c cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc ®? ®−îc quan t©m h¬n cô thÓ: cã 30 tØnh, thµnh phè, Bé , ngµnh vµ c¸c tæng c«ng ty 91 ®? ®¨ng ký thùc hiÖn cæ phÇn hãa h¬n 200 doanh nghiÖp nhµ n−íc , nh−ng ®Õn ®Çu n¨m 1998 míi cã 18 doanh nghiÖp nhµ n−íc thùc hiÖn cæ phÇn hãa , chuyÓn sang ho¹t ®éng theo luËt C«ng ty víi tæng sè vèn lµ: 121384.000.000®. Trong sè 18 c«ng ty cæ phÇn cã 1 c«ng ty cæ phÇn nhµ n−íc kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn, 17 c«ng ty cßn l¹i nhµ n−íc n¾m gi÷ cæ phÇn Ýt nhÊt lµ 18%, cao nhÊt lµ 51%, cæ phÇn cßn l¹i do cæ ®«ng ngoµi x? héi chiÕm gi÷. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 8 So víi yªu cÇu c¶i c¸ch doanh doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ sè l−îng doanh nghiÖp nhµ n−íc trong diÖn cæ phÇn hãa th× kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong c¸c n¨m 1992 – 1998 lµ qu¸ Ýt, tèc ®é cæ phÇn ho¸ rÊt chËm. Tõ n¨m 1998 ®Õn nay lµ giai ®o¹n thùc hiÖn b×nh th−êng vµ phæ biÕn ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc tthuéc danh s¸ch cÇn ph¶i cæ phÇn hãa . Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc cã chuyÓn biÕn râ rÖt vµ ®¸ng khÝch lÖ tõ khi cã nghÞ ®Þnh sè 44/N§-CP ngµy 29/6/1998 cña ChÝnh phñ “ vÒ viÖc chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n−íc thµnh C«ng ty cæ phÇn”. Riªng 6 th¸ng cuèi n¨m 1998 ®? cæ phÇn ho¸ ®−îc 90 doanh nghiÖp nhµ n−íc . N¨m 1999 cæ cæ phÇn hãa ®−îc 250 doanh nghiÖp nhµ n−íc , gÊp 7 lÇn so víi 6 n¨m tr−íc ®ã (1992 – 1997) céng l¹i. §Õn ®Çu n¨m 2000 c¶ n−íc ®? cæ phÇn hãa ®−îc 370 doanh nghiÖp nhµ n−íc , vµ ®Õn cuèi n¨m 2000 c¶ n−íc ®? cã 523 doanh nghiÖp nhµ n−íc chuyÓn thµnh C«n ty cæ phÇn chiÕm 8,5% tæng sè doanh nghiÖp nhµ n−íc hiÖn cã. TÝnh ®Õn th¸ng 9/2001 th× c¶ n−íc ®? cã kho¶ng 700 doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc cæ phÇn hãa . Con sè nµy qu¶ lµ ®¸ng khÝch lÖ. Tèc ®é thùc hiÖn cæ phÇn hãa mét bé phËn doanh nghiÖp nhµ n−íc ë n−íc ta gÇn ®©y ®ang gia t¨ng. nh−ng so víi kÕ ho¹ch ®−îc duyÖt tõ 150 – 200 doanh nghiÖp ®−îc cæ phÇn hãa trong n¨m 1998; 400 – 500 doanh nghiÖp trong n¨m 1999 lµ 1000 doanh nghiÖp cho n¨m 2000 th× tèc ®é cæ phÇn hãa hiÖn nay vÉn cßn qu¸ chËm. 2. Thµnh tùu, H¹n chÕ, Nguyªn nh©n Tõ thùc tÕ t×nh h×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc trong thêi gian qua chóng ta cã thÓ ®−a ra mét vµi nhËn ®Þnh vÒ nh÷ng mÆt tèt vµ ch−a tèt trong tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa ë n−íc ta, ®ång thêi t×m hiÓu mét vµi nguyªn nh©n lµm chËm tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa. 2.1. Thµnh tùu Mét sè nhËn ®Þnh b−íc ®Çu: - C¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc thùc hiÖn cæ phÇn hãa do huy ®éng thªm ®−îc vèn ®Ó ®Çu t− chiÒu s©u, ®æi míi c«ng nghÖ nªn n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh, n¨ng suÊt, hiÖu qu¶, lîi nhËn cao h¬n tr−íc. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 9 - QuyÒn lîi cña ng−êi lao ®éng trong c«ng ty ®ång thêi lµ c¸c cæ ®«ng g¾n víi quyÒn lîi cña c«ng ty. Ng−êi lao ®éng mét mÆt lµm viÖc víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao v× quyÒn lîi cña m×nh, mÆt kh¸c còng yªu cÇu Héi ®ång qu¶n trÞ , gi¸m ®èc ®iÒu hµnh ph¶i chØ ®¹o vµ l?nh ®¹o c«ng ty ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®Ó lîi nhuËn cao h¬n. - Ph−¬ng ph¸p qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp thay ®æi, tõ viÖc Gi¸m ®èc doanh nghiÖp nhµ n−íc do cÊp trªn chØ ®Þnh sang h×nh thøc cæ ®«ng bÇu héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t vµ Ban gi¸m ®èc do ®ã tr¸ch nhiÖm cña héi ®ång qu¶n trÞ vµ gi¸m ®èc ®iÒu hµnh cao h¬n, ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cã tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ cô thÓ h¬n. - Cæ phÇn hãa lµ chuyÓn tõ së h÷u Nhµ n−íc sang së h÷u nhiÒu thµnh phÇn, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng−êi lao ®éng thËt sù lµm chñ doanh nghiÖp, lµm cho tµi s¶n x? héi t¨ng lªn. TÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc – cæ phÇn hãa nãi riªng vµ c¸c doanh ngiÖp cæ phÇn nãi chung ®? ®−îc thùc tÕ chøng minh. Mét kh«ng khÝ s¶n xuÊt míi ®? d−îc thiÕt lËp. - T×nh tr¹ng l?ng phÝ cña c¶i, tµi s¶n gi¶m thiÓu, vÊn ®Ò ¨n nhËu xa hoa kh«ng cßn, tiÒn phong bao còng kh«ng cã. Bëi v× th«ng th−êng ®iÒu lÖ cña c¸c c«ng ty quy ®Þnh rÊt râ ®Þnh møc c¸c kho¶n chi nhÊt lµ chi tiÕp kh¸ch. - Nhµ n−íc ®? thu vÒ ®−îc mét l−îng vèn ®¸ng kÓ, c¸c chØ tiªu kh¸c nh− vèn, nép ng©n s¸ch, viÖc lµm, thu nhËp b×nh qu©n ®Òu t¨ng ®¸ng kÓ. - Nhê sù lµm ¨n cã hiÖu qu¶ tèt nªn gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn hãa ®? t¨ng nhanh. Gi¸ trÞ cæ phiÕu b×nh qu©n t¨ng 2 ®Õn 3 lÇn - HiÖu qu¶ kinh doanh cã tiÕn bé ®¸ng kÓ. B¸o c¸o ho¹t ®éng cña 50 doanh nghiÖp nhµ n−íc ®? cæ phÇn ho¸ h¬n mét n¨m cho thÊy hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu cã chuyÓn biÕn tÝch cùc trªn nhiÒu mÆt, kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp tr−íc khi cæ phÇn ho¸ bÞ thua lç, doanh thu hµng n¨m t¨ng gÇn 30%, cã mét sè t¨ng 50%. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 cã c«ng ty cæ phÇn ®¹t doanh thu gÊp ®«i so víi tr−íc khi cæ phÇn hãa . ®iÓn h×nh lµ c«ng ty c¬ ®iÖn l¹nh ®¹t 360 tû ®ång so víi ht t p : / / e t r i t h u c . v n 10 80 tû ®ång, c«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn ®¹t 160 tû ®ång so víi 16 tû ®ång. Sè lao ®éng kh«ng bÞ gi¶m mµ cßn t¨ng b×nh qu©n 10%, cã c«ng ty t¨ng trªn 20%. VÝ dô c«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An tõ 900 ng−êi lªn 1280 ng−êi, c«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh tõ 334 ng−êi t¨ng lªn 739 ng−êi, c«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hîp vËn chuyÓn tõ 85 ng−êi t¨ng lªn 350 ng−êi. Thu nhËp cña ng−êi lao ®éng t¨ng b×nh qu©n 20%(ch−a kÓ thu nhËp cæ tøc), ®iÓn h×nh lµ c«ng ty liªn hiÖp vËn chuyÓn, tr−íc khi cæ phÇn hãa thu nhËp lµ 1.1 triÖu ®ång/ng−êi/th¸ng, nay ®¹t 4.4 triÖu ®ång/ng−êi/th¸ng. c«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc tõ 524 ngµn ®ång t¨ng lªn 1.3 triÖu ®ång. Lîi nhuËn tr−íc thuÕ hµng n¨m t¨ng lªn 26%, cã c«ng ty ®¹t tæng lîi nhuËn gÊp hai ba lÇn so víi tr−íc khi cæ phÇn hãa . VÝ dô: C«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn l?i tõ 4.1 t¨ng lªn 37 tû ®ång, c«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh l?i tõ 8.8 tû ®ång t¨ng lªn 34 tû ®ång. Nép ng©n s¸ch hµng n¨m t¨ng b×nh qu©n trªn30%, mét sè c«ng ty ®¹t gÊp ®«i so víi tr−íc khi cæ phÇn hãa . Ch¼ng h¹n n¨m 1998, c«ng ty cæ phÇn C¬ ®iÖn l¹nh nép ng©n s¸ch 68 tû ®ång so víi 3,7 tû ®ång tr−íc khi cæ phÇn hãa ; C«ng ty cæ phÇn ®¹i lý Liªn hiÖp vËn chuyÓn nép ng©n s¸ch 40 tû ®ång so víi 5,1 tû ®ång tr−íc khi cæ phÇn hãa . Vèn ®iÒu lÖ t¨ng b×nh qu©n trªn 25%/n¨m, cã mét sè t¨ng lªn 2 lÇn. L?i cæ tøc ®¹t cao h¬n l?i tiÕt kiÖm b×nh qu©n ®atÑ 12% /th¸ng, C«ng ty cæ phÇn söa ch÷a vµ ®ãng tµu thuyÒn B×nh §Þnh ®¹t 20% trong n¨m 98, c¸c C«ngty cæ phÇn s¬n B¹ch TuyÕt , chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An ®Òu ®¹t cæ tøc 2% /th¸ng. - VÒ thùc hiÖn môc tiªu cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc , tuy sè l−îng doanh nghiÖp cæ phÇn hãa míi chiÕm 7% tæng sè doanh nghiÖp hiÖn cã nh−ng qua ®ã b−íc ®Çu ®? huy ®éng thªm ®−îc c¸c nguèn vèn kh¸c ngoµi nguån vèn nhµ n−íc ®Ó ®Çu t− vµo doanh nghiÖp cæ phÇn hãa . MÆt kh¸c, thùc tÕ cho thÊy, phÇn vèn nhµ n−íc t¹i c¸c doang nghiÖp cæ phÇn hãa kh«ng nh÷ng kh«ng ht t p : / / e t r i t h u c . v n 11 bÞ gi¶m ®i mµ ng−îc l¹i ®? t¨ng lªn tõ 10-15% so víi gi¸ trÞ ghi trªn sæ s¸ch. Thay ®æi ph−¬ng thøc qu¶n lý t¹o ®ég lùc cho thóc ®Èy kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao. Vai trß lµm chñ thùc sù cña ng−êi lao ®éng víi t− c¸ch lµ cæ ®«ng trong c«ng ty cæ phÇn b−íc ®Çu kh¬i dËy, ph¸t huy thÓ hiÖn ë tinh thÇn h¨ng say, tù gi¸c lµm viÖc, ý thøc tæ chøc kû luËt vµ tiÕt kiÖm trong s¶n xuÊt – kinh doanh ®−îc n©ng lªn, nh»m chi tiªu kinh tÕ t¨ng lªn râ rÖt so víi thêi kú tr−íc khi cæ phÇn hãa . - NghÞ ®Þnh sè 44/1998/N§-CP ®? kÕ thõa ®−îc nhiÒu néi dung tèt nÕu trong c¸c quy ®Þnh cña nghÞ ®Þnh 28/CP, ®ång thêi bæ sung söa ®æi vµ ph¸t triÓn ®−îc nhiÒu ®iÓm míi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cæ phÇn hãa . §Æc biÖt nghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ®? quy ®Þnh cô thÓ c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi doanh nghiÖp vµ ng−êi lao ®éng trong doanh nghiÖp cæ phÇn hãa thÓ hiÖn ë nhiÒu c¬ chÕ −u ®?i ®ång thêi cã ph©n cÊp cô thÓ ®èi víi c¸c cÊp trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn cæ phÇn hãa , do ®ã t¹o thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c cÊp qu¶n lý triÓn khai thùc hiÖn quy tr×nh kÕ ho¹ch cæ phÇn hãa . - C«ng t¸c h−íng dÉn phæ biÕn, tuyªn truyÒn c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ cæ phÇn hãa ®? ®−îc chó träng triÓn khai tÝch cùc h¬n. Th«ng qua c¸c líp tËp huÊn cho c¸n bé, c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn th× c¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch vµ chÝnh s¸ch vµ quy tr×nh cæ phÇn hãa ®−îc phæ biÕn s©u réng lµm cho nhiÒu ng−êi, nhiÒu cÊp quan t©m hiÓu râ c¸ch thøc cæ phÇn hãa . C¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh− c¸c b¸o, ®µi ë trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng b»ng nhiÒu h×nh thøc phong phó: më chuyªn môc, diÔn ®µn, ®èi tho¹i, pháng vÊn…vÒ cæ phÇn hãa ®? ®−a tin kÞp thêi gãp phÇn tÝch cùc tuyªn truyÒn phæ biÕn, biÓu d−¬ng c¸c ®¬n vÞ ®iÓn h×nh, ph¶n ¸nh kÞp thêi nh÷ng v−íng m¾c cÇn thiÕt ph¶i th¸o gì ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa . 2.2. Nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ trong cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ ®ã ChØ thÞ sè 20/1998/CT-TTG ngµy 21/4/1998 “vÒ ®Èy m¹nh s¾p xÕp vµ ®æi míi doanh nghiÖp nhµ n−íc ” quy ®Þnh ®Õn hÕt n¨m 2000, sÏ chuyÓn kho¶ng 20% doanh nghiÖp nhµ n−íc , tøc lµ 1200 ®¬n vÞ thµnh c«ng ty cæ phÇn. Nh−ng cho ht t p : / / e t r i t h u c . v n 12 ®Õn hÕt n¨m 1999 míi thùc hiÖn ®−îc 370 doanh nghiÖp nhµ n−íc , n¨m 2000 thùc hiÖn ®−îc 500 doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ ®Õn th¸ng 9 n¨m 2001 còng chØ thùc hiÖn ®−îc kho¶ng 700 doanh nghiÖp nhµ n−íc . Cßn c¸ch qu¸ xa chØ tiªu dù ®Þnh cæ phÇn hãa - doanh nghiÖp nhµ n−íc trong n¨m 2000. Sè doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc cæ phÇn hãa cßn chiÕm tû träng thÊp so víi kÕt qu¶ ph©n lo¹i doanh nghiÖp. Sè doanh nghiÖp nhµ n−íc ®? cæ phÇn hãa chØ chiÕm 6,8% tæng sè doanh nghiÖp nhµ n−íc do ®Þa ph−¬ng qu¶n lý vµ kho¶ng 36% tæng sè doanh nghiÖp nhµ n−íc cÇn cæ phÇn hãa t¹i ®Þa ph−¬ng. §èi víi c¸c Bé, ngµnh Trung −¬ng th× con sè t−¬ng tù lµ 5,5% vµ 29,6%. Mét trong nh÷ng môc tiªu cña cæ phÇn hãa – doanh ghiÖp nhµ n−íc lµ thu hót vèn ngoµi x? héi ®Ó c¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp, nh−ng phÇn lín c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc ®? cæ phÇn hãa ®Òu nhá, kho¶ng 90% cã sè vèn Nhµ n−íc d−íi 5 tû ®ång. Tæng sè vèn Nhµ n−íc t¹i doanh nghiÖp nhµ n−íc . Cæ phÇn hãa chØ chiÕm kho¶ng 0,7% tøc kh«ng v−ît qua 1000.000.000 ®ång. Tû lÖ b×nh qu©n cæ phÇn do Nhµ n−íc vµ c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ kho¶ng 70 - 80%, suy ra vèn thu hót tõ ngoµi x? héi kh«ng nhiÒu. N−íc ta ®i theo con ®−êng x? héi chñ nghÜa , kiªn tr× chñ nghÜa Mac – Lª nin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh l©u nay trong nhËn thøc cña mçi ng−êi ®? kh¼ng ®Þnh mét ý t−ëng muèn x©y dùng mét x? héi míi c«ng b»ng d©n chñ vµ v¨n minh th× ph¶i xo¸ bá t− h÷u vÒ t− liÖu s¶n xuÊt. Song trong mét thêi gian dµi ®? ®ång nhÊt kinh tÕ quèc doanh víi chñ nghÜa x? héi , v× vËy ®? cã kh«ng Ýt ng−êi ph¶n ®èi cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc , cho r»ng nh− vËy lµ “ rêi xa chñ nghÜa x? héi , ph¸ vì c¬ së kinh tÕ cña chñ nghÜa x? héi ”. Trong nhËn thøc cña mét sè c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp vµ ë mét sè cÊp qu¶n lý ch−a thùc sù quyÕt t©m tiÕn hµnh cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc , cßn ngÇn ng¹i do dù. NhÊt lµ khi cæ phÇn hãa bé phËn hoÆc doanh nghiÖp thµnh viªn, cßn cã t©m lý sî cæ phÇn hãa sÏ lµm gi¶m doanh thu, vèn vµ tµi s¶n, lîi nhuËn gi¶m quy m« vµ ht t p : / / e t r i t h u c . v n 13 xÕph¹ng cña c«ng ty, tæng c«ng ty. Mét sè c¸c Bé qu¶n lý doanh nghiÖp sî cæ phÇn hãa sÏ lµm cho mÊt søc mÊt quyÒn, mÊt lîi. §èi víi ng−êi lao ®éng th× mét bé phËn sî mÊt viÖc lµm v× tr×nh ®é tay nghÒ thÊp nªn dÔ bÞ sa th¶i, mét sè ch−a quen chuyÓn tõ c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n−íc thµnh nguêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, mét sè cã t©m lý muèn lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ®Ó cã thu nhËp æn ®Þnh. C¬ së ph¸p luËt cña cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc chËm ®−îc ban hµnh ®ång bé, thiÕu cô thÓ. Mét sè néi dung liªn quan ®Õn quy ®Þnh trong ph¸p lÖnh chèng tham nhòng, ph¸p lÖnh c¸n bé c«ng chøc, NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c, vÉn cßn cã nh÷ng ®iÓm ch−a phï hîp, thËm chÝ ch−a thóc ®Èy m¹nh mÏ viÖc huy ®éng vèn cña c¸c cæ ®«ng tham gia vµo c«ng ty cæ phµn. VÝ nh− khèng chÕ tû lÖ tèi ®a ®−îc mua cæ phÇn víi gi¸ −u ®?i kh«ng v−ît møc cæ phÇn b×nh qu©n cña c¸c cæ ®«ng trong doanh nghiÖp. Mét sè néi dung chËm ®−îc h−íng dÉn cô thÓ, ®? g©y nhiÒu lóng tóng trong thùc hiÖn: Qui chÕ b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, quü hç trî vµ s¾p xÕp cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc , c¬ chÕ khuyÕn khÝch ng−êi cung øng nguyªn liÖu cho doanh nghiÖp chÕ biÕn khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa , quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cô thÓ cña doanh nghiÖp vµ gi¶i quyÕt tµi s¶n tån ®äng, chê thanh lý hoÆc ph¶i ®iÒu ®i, c¬ chÕ vµ nguån chi tr¶ ®Ó gi¶i quyÕt viÖc mét sè bé qu¶n lý doanh nghiÖp kh«ng bè chi ®−îcchç lµm khi chuûen sang c«ng ty cæ phÇn. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc th−êng vÊp ph¶i kh«ng Ýt tån t¹i, v−íng m¾c vÒ tµi s¶n, tiÒn vèn trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc nh−: §Çu t− x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng theo ®óng nguån vèn, thËm chÝ sö dông c¶ vèn l−u ®éng, vèn chiÕm dông trong thanh to¸n ®Ó x©y dùng, mua s¾m vËt t−, thiÕt bÞ; Hµng ho¸ tån kho, ø ®äng kh«ng cã kh¶ n¨ng tiªu thô, nî d©y d−a, khã x¸c nhËn, khã thu håi… X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n,nhiÒu doanh nghiÖp ch−a cã ®ñ giÊy tê ph¸p lý vÒ quyÒn së h÷u tµi s¶n cè ®Þnh, nhµ x−ëng, vËt kiÕn tróc. MÆt kh¸c quy tr×nh cæ phÇn hãa vÉn ch−a thËt khoa häc, c¸c kh©u x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp vµ ®iÒu ht t p : / / e t r i t h u c . v n 14 chØnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp vÉn ph¶i kÐo dµi v× cÇn phèi hîp víi nhiÒu c¬ quan tham gia ch−a cã ®Çy ®ñ v¨n b¶n h−íng dÉn cô thÓ vÒ mÆt nghiÖp vô. ChuyÓn doanh nghiÖp nhµ n−íc thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ h−íng dÉn nã ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ mµ chóng ta ch−a cã nhiÒu kinh nghiÖm. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, qu¶n lý cña nhµ n−íc ®èi víi doanh nghiÖp cæ phÇn hãa l¹i ch−a ®−îc quy ®Þnh cô thÓ vµ kÞp thêi, g©y cho c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa cã nhiÒu bì ngì, lóng tóng trong ho¹t ®éng hoÆc cã t©m lý ngÇn ng¹i khi chuyÓn ®æi tõ doanh nghiÖp nhµ n−íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. VÒ quy tr×nh cæ phÇn hãa : Theo QuyÕt ®Þnh sè 01/CP ngµy 4/9/1996 cña Ban chØ ®¹o trung −¬ng cæ phÇn ho¸ th× qui tr×nh cæ phÇn hãa chØ ph©n thµnh 4 b−íc nh−ng cã rÊt nhiÒu c«ng ®o¹n vµ tr×nh tù thñ tôc kÌm theo, g©y tèn nhiÒu thêi gian. VÒ chÝnh s¸ch −u ®?i cho ng−êi lao ®éng t¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc – cæ phÇn hãa . - Cßn t×nh tr¹ng h¹n chÕ tiªu chuÈn vµ møc h−ëng cæ tøc trªn sè cæ phÇn thuéc së h÷u nhµ n−íc, v× chØ cã nh÷ng ng−êi cã th©m niªn tõ 3 n¨m trë lªn míi ®−îc h−ëng, møc h−ëng còng kh«ng ®¸ng kÓ ( chØ 6 th¸ng l−¬ng cÊp bËc ). - Cßn t×nh tr¹ng h¹n chÕ møc mua chÞu cæ phÇn cho ng−êi lao ®éng, v× còng chØ nh÷ng ng−êi cã th©m niªn tõ 3 n¨m trë lªn míi cã quyÒn mua chÞu. §ång thêi trong qui ®Þnh lµ tæng møc mua chÞu kh«ng v−ît qu¸ tæng møc mua tiÒn mÆt, nh−ng kh«ng râ trong tõng ng−êi cã mua chÞu ®−îc nhiÒu h¬n kh«ng, nh÷ng ai kh«ng mua tiÒn mÆt cã mua chÞu ®−îc hay kh«ng? - Bªn c¹nh ®ã cßn cã t×nh tr¹ng c¸ch biÖt vÒ sè l−îng mua cæ phiÕu gi÷a c«ng nh©n vµ c¸n bé l?nh ®¹o trong doanh nghiÖp, thùc ra lµ gi÷a ng−êi cã nhiÒu tiÒn vµ ng−êi cã Ýt tiÒn mua cæ phiÕu. Tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, mang nÆng t©m lý s¶n xuÊt nhá. XuÊt ph¸t tõ nÒn s¶n xuÊt nhá l¹i nhiÒu n¨m vËn hµnh trong c¬ chÕ cò, nªn tr×nh ®é kiÕn thøc vµ yÕu tè t©m lý cña ta cßn bÞ ¶nh h−ëng nÆng nÒ, ch−a thÝch øng víi c¬ chÕ míi. KiÕn thøc thiÕu hôt nhÊt trong nh©n d©n vµ c¸n bé ta hiÖn nay lµ vÒ kinh tÕ thÞ tr−êng, c«ng ht t p : / / e t r i t h u c . v n 15 nghÖ, tin häc vµ ngo¹i ng÷. Ngay c¶ ®éi ngò gi¸m ®èc c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc còng phÇn lín ch−a ngang tÇm nhiÖm vô ®−îc giao. Qua kh¶o s¸t 506 doanh nghiÖp nhµ n−íc cã 37 gi¸m ®èc ch−a tèt nghiÖp v¨n ho¸ phæ th«ng, chØ cã 187 ng−êi sö dông ®uîc ngo¹i ng÷ nh−ng ch−a thµnh th¹o. ®éi ngò nµy tr×nh ®é ®µo t¹o míi chØ ®−îc n©ng lªn vÒ mÆt h×nh thøc. Ngay c¶ nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c ®µo t¹o còng ch−a ®−îc ®µo t¹o l¹i. V× vËy nh÷ng tri thøc vÒ thÞ tr−êng, kinh doanh… ch−a ®−îc chuyÓn t¶i kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ cho ®éi ngò c¸n bé doanh nghiÖp. §©y lµ lùc c¶n kh«ng nhá ®èi víi tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa . - VÒ mÆt t©m lý: Do bÞ ¶nh h−ëng t− t−ëng trong x? héi cò, nh÷ng n¨m bao cÊp, nªn nh©n d©n ta cßn mang nÆng t©m lý (®ång tiÒn ®i liÒn khóc ruét), ch−a quen víi viÖc ®Çu t− tiÒn vµo mua cæ phiÕu. Nh÷ng hiÖn t−îng nh− lõa ®¶o, chiÕm dông vèn cña nhau, tham nhòng, coi th−êng kû c−¬ng phÐp n−íc… ®? cã ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn t©m lý ®Çu t− vµo mua cæ phiÕu cña ng−êi cã vèn. Thùc tÕ, vèn trong d©n cã nhiÒu nh−ng do m«i tr−êng ph¸p lý ch−a thùc sù ®¶m b¶o nªn hä kh«ng gi¸m ®Çu t−. - Kh«ng chØ nh÷ng khã kh¨n trªn mµ cßn rÊt nhiÒu c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña c¸c yÕu tè kh¸c nh− mét m«i tr−êng kinh doanh chÞu t¸c ®éng ¶nh h−ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc vµ quèc tÕ, t¸c h¹i to lín cña thiªn tai, dÞch ho¹…®? lµm cho qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc ë n−íc ta thêi gian qua vµ trong mét sè n¨m tíi kh«ng thÓ diÔn ra mét c¸ch “thuËn buåm xu«i giã”.Tr¸i l¹i nã ®ßi hái ph¸i quyÕt t©m cao vµ cè g¾ng lín, t×m ra c¸ch lµm phï hîp ®Ó hoµn thµnh ch−¬ng tr×nh cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc ë n−íc ta gãp phÇn x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng x? héi chñ nghÜa . ht t p : / / e t r i t h u c . v n 16 Ch−¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc 1. Tuyªn truyÒn, phæ biÕn ®Ó toµn d©n nhËn thøc ®−îc mét c¸ch ®óng ®¾n vÒ môc tiªu cña cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc C¸c cÊp uû §¶ng vµ chÝnh quyÒn ph¶i qu¸n triÖt, tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch trong nh©n d©n chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc , cæ phÇn hãa ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña doanh nghiÖp nhµ n−íc nh»m huy ®éng thªm vèn tõ bªn trong vµ bªn ngoµi doanh nghiÖp ®Ó ®Çu t− më réng ngµnh nghÒ, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm, ph©n c«ng l¹i lao ®éng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt t¨ng tÝch luü cho doanh nghiÖp, ®ãng gãp cho ng©n s¸ch vµ thu nhËp cña ng−êi lao ®éng. Tæ chøc §¶ng, chÝnh quyÒn t¹i doanh nghiÖp ®−îc cæ phÇn hãa ph¶i n¾m v÷ng vÒ chñ tr−¬ng cæ phÇn hãa cña §¶ng vµ Nhµ n−íc tr¸nh t×nh tr¹ng kh«ng hiÓu s©u dÉn ®Õn nh÷ng lo ng¹i cæ phÇn hãa sÏ lµm mÊt chñ quyÒn cña Nhµ n−íc, lµm mÊt vai trß kinh tÕ quèc doanh. ViÖc thùc hiÖn cæ phÇn hãa lµ mét chñ tr−¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n−íc nh»m s¾p xÕp l¹i khu vùc kinh tÕ Nhµ n−íc – nã kh«ng ph¶i lµ mét gi¶i ph¸p t×nh thÕ mµ lµ mét ph−¬ng thøc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý cho thÝch nghi víi sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr−êng. Do ®ã chñ tr−¬ng cæ phÇn hãa ph¶i ®−îc chñ ®éng gi¶i quyÕt tõ phÝa Nhµ n−íc, kh«ng chØ dùa vµo sù tù nguyÖn cña c¸c doanh nghiÖp Ph¶i tuyªn truyÒn chñ tr−¬ng cæ phÇn hãa s©u réng trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, gi¶i ®¸p c¸c th¾c m¾c dï nhá cña ng−êi lao ®éng t¹i doanh nghiÖp, kh«ng ph¶i chØ tuyªn truyÒn chung chung mµ ph¶i xuèng tËn c¬ së, tiÕp xóc víi ng−êi lao ®éng vµ c¶ gi¸m ®èc cña hä. Khi quÇn chóng lao ®éng nhËn thøc ®−îc vµ l?nh ®¹o doanh nghiÖp cã quyÕt t©m, tiÕn ®é cæ phÇn hãa sÏ rÊt nhanh. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 17 2.VÒ quyÒn ®¹i diÖn chñ së h÷u vèn Nhµ n−íc t¹i doanh nghiÖp cæ phÇn hãa Nh»m ®¶m b¶o sau cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp thùc thi “c¬ chÕ qu¶n lý Nhµ n−íc” theo ®óng LuËt C«ng ty, ngo¹i trõ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc do Nhµ n−íc n¾m cæ phiÕu chi phèi hoÆc cæ phÇn ®Æc biÖt, Nhµ n−íc chØ gi÷ 2 cæ ®«ng lµm ®¹i diÖn. Mét lµ, ®¹i diÖn cña Côc qu¶n lý vèn (C«ng ty tµi chÝnh); hai lµ, ®¹i diÖn c¬ quan chñ qu¶n. Khi tiÕn hµnh ®¹i héi cæ ®«ng ®Ó bÇu Héi ®ång qu¶n trÞ, hoÆc Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) doanh nghiÖp ®¹i diÖn Nhµ n−íc chØ bá phiÕu kh«ng tuú thuéc vµo sè vèn cña Nhµ n−íc t¹i doanh nghiÖp nhiÒu hay Ýt. Nh− vËy, lo¹i trõ kh¶ n¨ng Nhµ n−íc dïng quyÒn khèng chÕ ®Ó cö g−êi vµo Héi ®ång qu¶n trÞ hay Gi¸m ®èc theo ý ®å riªng, b¶o ®¶m quyÒn d©n chñ réng r?i trong bÇu cö. Nhµ n−íc nªn nhanh chãng chÊm døt c¬ quan chñ qu¶n, ®Ó doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp sè 13/1999/ QH10. Khi ®ã ®¹i diÖn vèn Nhµ n−íc chØ cßn lµ mét cña Bé Tµi chÝnh. 3.VÒ chÝnh s¸ch hç trî tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp cæ phÇn hãa . C¨n cø N§ 44/1998/ N§-CP th× doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn hãa ®−îc h−ëng hai néi dung −u ®?i: mét lµ, miÔn lÖ phÝ tr−íc b¹ khi chuyÓn së h÷u tõ doanh nghiÖp nhµ n−íc sang C«ng ty Cæ phÇn; hai lµ, gi¶m 50% thuÕ lîi tøc hai n¨m liªn tiÕp kÓ tõ sau khi chuyÓn sang ho¹t ®éng theo LuËt C«ng ty. Nh÷ng néi dung cßn l¹i vÒ thùc chÊt kh«ng cã g× ®¸ng gäi lµ −u ®?i. Nhµ n−íc nªn cã nh÷ng chÝnh s¸ch thËt sù −u ®?i h¬n n÷a cho c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn nh−: - Gi¶m møc thuÕ suÊt thu nhËp C«ng ty cæ phÇn thÊp h¬n c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c (nh− nhiÒu n−íc ®? lµm) - MiÔn thuÕ thu nhËp cho phÇn lîi nhuËn dïng ®Ó t¸i ®Çu t−. - Khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn hãa nªn theo gi¸ “thuËn mua võa b¸n”, kh«ng nªn qu¸ nÆng vÒ bªn nµo. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 18 - Kh«ng nªn h¹n chÕ sè l−îng cæ phÇn b¸n ra cho c«ng nh©n viªn (trõ giíi l?nh ®¹o doanh nghiÖp)vµ cho c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi. - Sè tiÒn thu ®−îc do b¸n cæ phÇn nªn −u tiªn ®Çu t− l¹i cho doanh nghiÖp cæ phÇn hãa (®Ó ®µo t¹o l¹i c«ng nh©n viªn, ®Çu t− ®æi míi c«ng nghÖ …). Trªn ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ®ång thêi thóc ®Èy ho¹t ®éng cña mäi c«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 4. T¹o m«i tr−êng ph¸p lý ®Çy ®ñ ®ång bé vÒ cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc Cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc còng cã nghÜa lµ b¸n ®i mét phÇn tµi s¶n Nhµ n−íc cã gi¸ trÞ lín hµng chôc ngµn tØ ®ång. VËy liÖu NghÞ ®Þnh 44/1998/N§ vµ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn cña Bé Tµi chÝnh cña Ban ®æi míi doanh nghiÖp Trung ¦¬ng cã ®ñ tÇm cì vµ søc m¹nh ph¸p lý ®Ó ®iÒu chØnh hay ph¶i cã v¨n b¶n ph¸p luËt cao h¬n (LuËt kinh tÕ cæ phÇn ch¼ng h¹n…). Trong khi ch−a cã luËt, Nhµ n−íc giao nhiÖm vô cho Ban chØ ®¹o cæ phÇn hãa Trung ¦¬ng tËp trung chØ ®¹o c¸c tØnh , thµnh phè vµ c¸c Bé ph¶i th−êng xuyªn theo dâi, n¾m ch¾c t×nh h×nh, gióp c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn hãa vµ ho¹t ®éng thuËn lîi. TiÕn hµnh bæ sung, söa ®æi kÞp thêi c¸c v¨n b¶n cã liªn quan, hoµn chØnh dÇn c¸c chÝnh s¸ch nh»m b¶o ®¶m cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc mét c¸ch v÷ng ch¾c, ®¹t môc tiªu ®? ®Ò ra, kh«ng ®Ó x¶y ra tiªu cùc, thÊt tho¸t tµi s¶n Nhµ n−íc. Nhµ n−íc nªn thµnh lËp ñy Ban Quèc Gia (UBQG) vÒ cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc do mét phã Thñ t−íng lµm Chñ tÞch, BéTµi chÝnh lµm phã Chñ tÞch th−êng trùc, c¸c Bé liªn ngµnh lµm Uû viªn. UBQG vÒ cæ phÇn hãa ®−îc quyÒn gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn cæ phÇn hãa theo LuËt kinh tÕ cæ phÇn. Gi¶m thiÓu nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh r−êm rµ, kh«ng cÇn thiÕt ®Ó tr¸nh g©y phiÒn hµ, hay lµm lì thêi c¬ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp . ht t p : / / e t r i t h u c . v n 19 5. Ph¸t triÓn hÖ thèng Ng©n hµng Th−¬ng m¹i, C«ng ty Tµi chÝnh, C«ng ty B¶o hiÓm, ®−a nhanh thÞ tr−êng Chøng kho¸n vµo ho¹t ®éng Chñ tr−¬ng h×nh thµnh vµ ®−a vµo ho¹t ®éng thÞ tr−êng chøng kho¸n ë n−íc ta ®? cã tõ n¨m 1996. §Õn n¨m 2000, Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®Çu tiªn ®? ®−a vµo ho¹t ®éng tõ ®ã t¹o lßng tin vµo cæ ®«ng cña c¸c doanh nghiÖp ®−îc cæ phÇn hãa . Bëi v× khi cæ phiÕu cña c«ng ty ®−îc niªm yÕt t¹i trung t©m giao dÞch chøng kho¸n th× khi cÇu tiÒn mÆt hoÆc gi¶m lßng tin ®èi víi c«ng ty mµ m×nh mua cæ phÇn, cæ ®«ng cã thÓ b¸n ngay cæ phÇn m×nh cã t¹i thÞ tr−êng chøng kho¸n. C«ng ty cæ phÇn vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n lµ “hai ng−êi b¹n ®ång hµnh” vèn cã quan hÖ nh©n qu¶ víi nhau, c¸i nä lµ tiÒn ®Ò ®Ó c¸i kia tån t¹i vµ ph¸t triÓn, t¹o nªn thÞ tr−êng vèn. §iÒu nµy gióp lµm lµnh m¹nh ho¸ nÒn tµi chÝnh quèc gia vµ lµ mét biÓu hiÖn cô thÓ tiÒm lùc cña nÒn kinh tÕ. Khi cã thÞ tr−êng chøng kho¸n, vèn nhµn rçi trong x? héi sÏ ®−îc thu hót vµo ®Çu t−. Tuy nhiªn, do thÞ tr−êng Chøng kho¸n ë n−íc ta ®ang ë giai ®o¹n s¬ khai, do ®ã viÖc tham gia thÞ tr−êng Chøng kho¸n cña c¸c C«ng ty cæ phÇn ®Ó huy ®éng vèn cßn ph¶i thùc hiÖn nhiÒu thñ tôc phøc t¹p. V× vËy Bé Tµi chÝnh cÇn ®¬n gi¶n thñ tôc phª chuÈn ph¸t hµnh cæ phÇn nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia thÞ tr−êng Chøng kho¸n . ht t p : / / e t r i t h u c . v n 20 KÕt luËn Qua nh÷ng ph©n tÝch ban ®Çu trªn, chóng ta cã thÓ phÇn nµo nhËn thÊy tÇm quan träng cña cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc ë ViÖt Nam. Qu¶ thËt cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc lµ mét h−íng ®i ®óng ®¾n thÓ hiÖn sù s¸ng t¹o, vËn dông quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng, vËn dông c¸c quy luËt kh¸ch quan vµo thùc tÕ mét c¸ch khÐo lÐo cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta. Cæ phÇn hãa ®? t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh. Nhê cã cæ phÇn hãa mµ c¸c doanh nghiÖp ®ang gÆp khã kh¨n cã thªm mét gi¶i ph¸p míi h÷u hiÖu cho nh÷ng vÊn ®Ò cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp ®ang ph¸t triÓn th× cã ®iÒu kiÖn rÊt tèt ®Ó më réng h¬n n÷a, ph¸t triÓn h¬n n÷a nhê vµo nguån vèn lín, nguån nh©n lùc dåi dµo, ®−îc tiÕp xóc víi nh÷ng c«ng nghÖ míi hiÖn ®¹i ... Ch¼ng nh÷ng thÕ, cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc cßn gãp phÇn to lín vµo c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ cã nh÷ng b−íc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ, ®¹t ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng nhanh. Mét quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× ch¾c ch¾n sÏ cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó gi÷ v÷ng an ninh, quèc phßng, ®¶m b¶o nÒn ®éc lËp d©n téc, gi÷ v÷ng ®−îc chÕ ®é chÝnh trÞ cña m×nh. Nh− vËy, cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc lµ mét h−íng ®i hoµn toµn ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, nã võa gãp phÇn vµo sù t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ võa gãp phÇn gi÷ v÷ng ®Þnh h−íng x? héi chñ nghÜa cña §¶ng. Nh÷ng ph©n tÝch cña em trong tµi liÖu nµy vÉn cßn rÊt nhiÒu thiÕu sãt, v× thÕ ch−a thÓ lµm s¸ng tá mét c¸ch thùc sù vai trß v« cïng to lín cña cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n−íc ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Tuy vËy em vÉn m¹nh d¹n ®−a ra nh÷ng quan ®iÓm cña m×nh, bëi lÏ, cèng hiÕn søc m×nh cho sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n−íc, x©y dùng mét x? héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh ®ã lµ mong muèn cña sinh viªn nãi chung vµ cña em nãi riªng. Vµ em mong r»ng nh÷ng gi¶i ph¸p em ®? nªu ra cã thÓ gãp mét phÇn nhá bÐ vµo sù nghiÖp chung cña c¶ d©n téc- sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 21 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ. 3. Kinh tÕ vµ dù b¸o sè 10-1999 4. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ 5. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x? héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam (NXB Thèng kª) 6. Kinh tÕ x? héi ViÖt Nam h−íng tíi chÊt l−îng t¨ng tr−ëng-héi nhËp ph¸t triÓn bÒn v÷ng (TS. NguyÔn M¹nh Hïng NXB Thèng Kª) 7. PGS.TS Ph¹m ngäc c«n : Cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc 8. GS.TS trÇn v¨n tr¸nh: Mét sè biÖn ph¸p nh»m ®Èy nhanh tiÕn ®é cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc (T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ, Sè 111/2000). 9. NguyÔn s¬n: VÒ mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ n−íc