Đề tài Giá trị gia tăng trong sản xuất công nghiệp điện tử ở Việt Nam

tới, Việt Nam tiếp tục khẳng định tiềm năng thị trường, đặc biệt cho các dịch vụ và vật liệu xây dựng, máy móc công nghiệp, nguyên liệu dệt may da giày, nguyên vật liệu phục vụ nông nghiệp, ô tô xe máy, nguyên liệu gỗ... Do Việt Nam phải hạ thấp các hàng rào thuế quan để thực hiện cam kết trong AFTA và WTO, xu hướng nhập khẩu tiếp tục tăng mạnh trong những năm tới. Tỷ lệ tiêu dùng so với GDP của Việt Nam thuộc loại cao so với các nước trong khu vực (Việt Nam trên 70%, Singapore là 55,9%, Malaysia là 58,2%, Thái Lan là 67,7%...). Tiêu dùng đã tăng với tốc độ khá, vượt xa so với tốc độ tăng dân số (bình quân năm trong giai đoạn 2001-2005, dân số tăng 1,4%, tiêu dùng, tính theo giá so sánh, tăng 7,7%), chứng tỏ tiêu dùng bình quân đầu người và mức sống của dân cư tăng đã khá hơn nhiều. Bên cạnh đó, tỷ lệ giữa tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng so với tổng quỹ tiêu dùng cũng gia tăng khá nhanh, từ mức 64,7% năm 1995 lên mức 68,5% năm 2000, 82,1% năm 2005 và 93,1% năm 2007. Điều này chứng tỏ tiêu dùng thông qua hoạt động mua bán trên thị trường ngày càng gia tăng, mức độ tự sản tự tiêu ngày một giảm hay là tính thị trường ngày một tăng. Tốc độ tăng tổng mức mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trong năm năm gần đây đạt mức trung bình (đã loại trừ tốc độ tăng giá) 13%, cao gấp 1,6 lần so với mức tăng trưởng GDP trung bình cùng thời kỳ (8%). 1.4. Chính sách ưu tiên của Chính phủ 1.4.1. Ban hành các quyết định nhằm bãi bỏ chính sách nội địa hóa và giảm thuế nhập khẩu linh kiện điện tử. Trước đây khi thực hiện chính sách thuế theo tỷ lệ nội địa hóa, các linh kiện phụ tùng sản xuất sản phẩm cơ khí điện, điện tử được hưởng thuế suất ưu đãi 3-5%. Theo cam kết, kể từ khi gia nhập WTO, VN bãi bỏ chính 51 sách thuế theo tỷ lệ nội địa hóa, các mặt hàng trên phải áp dụng thuế 20- 50%, chí phí bị đội lên dẫn tới khả năng cạnh tranh và hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp bị giảm sút. Để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, Bộ tài chính đã ký quyết định số 76/2007/QĐ-BTC, ngày 17 tháng 1 năm 2007, sửa đổi thuế suất, thuế nhập khẩu ưu đãi cho một số mặt hàng. Theo đó, có gần 30 nhóm được giảm thuế trên tổng số 38 nhóm mặt hàng mà trước đó các doanh nghiệp sản xuất và lắp ráp các linh kiện điện tử đề nghị Bộ Tài chính điều chỉnh. Trong đó có ống nhựa, máy bơm khí, bơm chân không, máy nén, quạt không khí, nắp chụp điều hòa gió, van điện tử, van xả, bánh răng và cụm bánh răng, bộ định thời gian, động cơ điện xoay chiều một pha, linh kiện, phụ tùng của động cơ diezel, linh kiện phụ tùng của động cơ dầu, chốt trục, gương chưa có khung (gương được uốn cong để sản xuất gương chiếu hậu xe máy)... với mức thuế áp dụng phổ biến từ 0% đến 10%, thay cho mức 5-10% trước đó. Một số mặt hàng khác như các loại quạt bàn, quạt sàn, quạt trần có công suất không quá 125W, máy hút bụi, máy đánh bóng sàn nhà, máy nghiền hoặc trộn thức ăn, máy vắt ép nước rau quả… áp dụng mức thuế mới 40% thay cho mức 50% hiện hành. Với việc điều chỉnh này, Bộ Tài chính nhằm giải quyết những khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất điện tử đang hoạt động. Với những ưu đãi miễn giảm thuế, Chính phủ nhằm mục tiêu khuyến khích ngành công nghiệp điện tử trở thành ngành mũi nhọn trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong thời gian tới. 1.4.2. Phê duyệt kế hoạch tổng thế phát triển công nghiệp điện tử đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020. Theo quyết định số 75/2007/QD- TTg ban hành ngày 28/5/2007 về phê duyệt kế hoạch tổng thế phát triển công nghiệp điện tử Việt Nam đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020, Nhà nước đã thể hiện những nỗ lực 52 trong việc ban hành và thực thi các chính sách nhầm phát triển ngành công nghiệp này trở thành mũi nhọn trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Sau khi Việt Nam gia nhập WTO, thị trường xuất khẩu cho doanh nghiệp điện tử Việt Nam được mở rộng. Với việc xây dựng định hướng chiến lược ngành công nghiệp điện tử đến năm 2020, Việt Nam đã thể hiện sự nỗ lực trong việc phát triển ngành này trở thành ngành mũi nhọn trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Với việc khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư vào ngành công nghiệp điện tử với các quy mô, loại hình khác nhau, từ lắp ráp thành phẩm đến sản xuất linh kiện, phụ tùng và các sản phẩm phụ trợ, trong đó đặc biệt chú trọng thu hút đầu tư nước ngoài từ các tập đoàn đa quốc gia. Với quan điểm phát triển của các doanh nghiệp trong nước trong thời gian tới: chuyển dịch cơ cấu sản xuất theo hướng phát triển điện tử chuyên dùng, bao gồm sản xuất sản phẩm, linh kiện, phụ tùng và sản phẩm phụ trợ cho các lĩnh vực tin học, viễn thông, điện tử y tế, điện tử công nghiệp, cơ điện tử, đo lường, tự động hóa. Nhà nước đã có chủ trương phát triển ngành công nghiệp điện tử theo những định hướng xác định: định hướng sản phẩm và cơ cấu sản phẩm, định hướng thị trường, định hướng nguồn nhân lực, định hướng nghiên cứu, thiết kế, phát triển sản phẩm và công nghệ. Với việc xây dựng định hướng rõ ràng bên cạnh những giải pháp về cơ chế chính sách với việc hoàn thiện môi trường pháp lý nhằm cải thiện môi trường đầu tư bên cạnh việc hoàn thiện các chính sách thuế theo hướng tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp; bên cạnh những giải pháp về vốn đầu tư; về sản phẩm trọng điểm và thị trường; về nguồn nhân lực và công nghiệp phụ trợ. Nhà nước ta đã thể hiện những nỗ lực trong việc xây dựng một định hướng rõ ràng có hệ thống đối với ngành công nghiệp điện tử. Hỗ trợ tối đa các điều kiện ưu tiên dành cho các doanh nghiệp điện tử. 53 Đây là một trong những thuận lợi lớn để các doanh nghiệp sản xuất phát triển và tìm kiếm con đường cho riêng mình. 2.2.Những khó khăn và hạn chế đối với ngành công nghiệp điện tử Việt Nam 2.2.1. Khoa học, công nghệ lạc hậu Việc ứng dụng những công nghệ mới và đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp điện tử Việt Nam thời gian qua chưa theo kịp với sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ trong khu vực và trên Thế giới. Vì vậy chỉ có các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là được hưởng miếng bánh xuất khẩu và được hưởng lợi từ việc Việt nam gia nhập WTO và những ưu đãi về nhập khẩu mà các nước danh cho Việt nam. Phần lớn các doanh nghiệp điện tử Việt Nam ở diện vừa và nhỏ, khả năng hạn chế nên công nghệ và trang thiết bị sản xuất lạc hậu khoảng 10 -15 năm so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Tỉ lệ đầu tư cho đổi mới công nghệ cũng rất thấp, chỉ ở mức 0,3% - 0,5% doanh thu. Ngay cả doanh nghiệp lớn, tỉ lệ này cũng chỉ dao động quanh con số 1%. Trong khi đó, tại Ấn Độ, tỉ lệ đầu tư đạt 5%, Hàn Quốc 10% và Trung Quốc tới 12% (1) (Chính sự yếu kém về công nghệ đã làm cho năng lực sản xuất của các doanh nghiệp Việt nam không đáp ứng được yêu cầu, sản phẩm sản xuất ra có giá thành cao và chất lượng không phù hợp theo chuẩn mực quốc tế. 2.2.2. Công nghiệp phụ trợ sơ khai và manh mún dẫn đến tình trạng tỉ lệ nội địa hóa thấp. Nhìn chung ngành công nghiệp phụ trợ Việt Nam vẫn đang ở trong giai đoạn sơ khai, yếu kém và manh mún. Số lượng các DN phụ trợ nội địa 54 mới chỉ dừng lại ở khâu sản xuất các chi tiết, linh kiện đơn giản và cơ cấu giá trị NĐH rất nhỏ. Nhận dạng công nghiệp này có thể dựa vào 3 yếu tố. (1) onent&print=1&page=&option=com_content). Thứ nhất, tính chất và đặc thù của các sản phẩm, loại sản phẩm phụ trợ như phụ tùng, linh kiện, nguyên phụ kiện... Các danh nghiệp Việt Nam hiện chỉ có thể tập trung đầu tư và phát triển sản xuất các loại phụ tùng linh kiện có kích cỡ cồng kềnh với công nghệ sản xuất không phức tạp và chỉ với mục tiêu đáp ứng nhu cầu, yêu cầu của các DN FDI. Ngoài ra, năng lực của các nhà cung ứng chưa mạnh. Các DN nội địa có trình độ công nghệ lạc hậu, trung bình, năng lực tổ chức sản xuất và quản lý chưa đáp ứng được đòi hỏi của các nhà đầu tư FDI. Một trong những điểm yếu nhất là khả năng nghiên cứu, phát triển (R&D). Thêm nữa, yêu cầu đặt ra cũng như chính sách thu mua từ phía các Cty FDI rất khắt khe về chất lượng, thông số kỹ thuật, nguồn nguyên vật liệu và thời hạn giao hàng. Thực tế, các DN nội địa khó có khả năng đáp ứng một cách toàn diện các yêu cầu này. Đại diện Cty Daihatsu (NB) đã từng cho biết họ đi khảo sát hàng tháng trời tại 64 DN tìm nhà cung cấp ốc vít theo chuẩn quốc tế nhưng tất cả đều không đáp ứng. Còn Cty Canon, khảo sát hàng năm trời, trầy trật mãi mới tìm được các nhà cung cấp linh kiện phụ tùng tại VN. Nhưng oái oăm là, trong số vài chục nhà cung cấp thì có đến hơn 90% là các DN FDI (1). Ngay những ngày đầu đặt chân vào VN, Cty LD Toyota VN đã khảo sát và tìm được vài DN VN cung cấp linh kiện, phụ tùng, nhưng đến khi mang mẫu về NB kiểm nghiệm thì không đạt chất lượng. Có quan điểm cho rằng, tình hình này là do các DN FDI nặng về loại hình phụ trợ "ruột". 55 (1) Viet-Nam-con--tren-giay/20093/129868.laodong). Tuy nhiên, nguyên nhân chính vẫn là năng lực sản xuất kinh doanh và uy tín của các DN nội địa vẫn chưa mạnh, hay nói rõ hơn là thực trạng ngành CNPT vẫn còn yếu. Công nghiệp phụ trợ không phát triển khiển tỉ lệ nội địa hóa các sản phẩm công nghiệp điện tử Việt Nam thấp chỉ khoảng 20- 30%, giá trị gia tăng chỉ đạt khoảng 5-10% . 2.2.3.Thách thức đến từ WTO Ngay khi các cam kết giảm thuế nhập khẩu với WTO có hiệu lực, ngành công nghiệp điện tử Việt Nam đối mặt với rất nhiều khó khăn. Một trong những khó khăn lớn nhất đó là việc Việt nam phải dần từng bước dỡ bỏ hàng rào thuế quan, có nghĩa là việc bảo hộ của Nhà nuớc đối với các ngành sản xuất trong nước không còn nữa, trong đó có ngành Công nghiệp điện tử. Những quy định ràng buộc khi gia nhập WTO chắc chắn sẽ có những tác động tới các doanh nghiệp, song đến thời điểm này các doanh nghiệp chưa kịp thời chuyển đổi cơ cấu sản phẩm do những yếu kém về công nghệ, chưa vạch ra được hướng đi rõ ràng cho mình trong giai đoạn mớ Bước vào năm mới 2009, các doanh nghiệp ngành công nghiệp điện tử Việt Nam phải đối mặt với cả hai khó khăn lớn cùng lúc: cam kết cắt giảm thuế nhập khẩu xuống mức tối đa theo hiệp định tự do theo ngành (theo WTO) và cam kết mở cửa thị trường bán lẻ, phân phối. Phương thức hoạt động của các doanh nghiệp điện tử ở Việt Nam hiện nay là sản xuất phụ tùng, linh kiện xuất khẩu. Phần việc này thuộc về các doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài như Fujitsu, Canon. Phần khác là lắp 56 ráp sản phẩm điện tử tiêu dùng phục vụ thị trường nội địa dành cho cả các liên doanh và các doanh nghiệp Việt Nam. Ngoài ra , cơ cấu sản phẩm bị mất cân đối giữa sản phẩm điện từ và điện tử chuyên dùng, công nghiệp sản xuất phụ tùng, linh kiện và công nghiệp phụ trợ lại trông chờ vào hàng rào bảo hộ thuế quan của Nhà nước nên tỷ lệ nội địa hóa thấp và giá trị gia tăng trong sản phẩm không cao. Do vậy, khi thị trường thế giới chuyển mình, hướng đến việc sản xuất các sản phẩm đòi hỏi giá trị gia tăng cao và hướng đến “công nghệ lõi” thì ngành sản xuất điện tử trong nước - trước nay chủ yếu phục vụ thị trường nội địa hoặc gia công, rất khó chống chọi nổi với với hàng rào cắt giảm thuế nhập khẩu linh kiện theo cam kết với WTO. Bên cạnh đó, việc mở cửa hoàn toàn thị trường bán lẻ, phân phối dẫn đến các sản phẩm điện tử nguyên chiếc nhập khẩu có chất lượng cao tràn vào, càng gia tăng sức ép lên thị phần yếu ớt của các nhà sản xuất trong nước. Theo một thống kê khác từ Bộ Công Thương, cơ cấu công nghiệp chế biến trong công nghiệp điện tử trong nước chưa đạt 5%. Do vậy, trong tổng số doanh thu gần 3 tỉ đô la Mỹ do ngành công nghiệp này mang lại, xuất khẩu đạt trên 2 tỉ đô la Mỹ nhưng 95 - 98% doanh thu xuất khẩu thuộc về các doanh nghiệp vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài - vốn chỉ chiếm 1/3 trong số 300 doanh nghiệp sản xuất điện tử ở Việt Nam. Nói một cách khác, doanh nghiệp Việt Nam dù đông đảo về số lượng nhưng không có chỗ đứng trong lĩnh vực xuất khẩu. Trong khi đó, thị trường nội địa càng ngày càng phải đối đầu với vô số những khó khăn. 2.2.4. Chính sách thuế và thủ tục hải quan chưa linh hoạt Có một thực tế xảy ra hiện nay, do những những bất cập trong qui hoạch, quản lý, điều hành đang là rào cản lớn đến sự phát triển của các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp điện tử. Chính sách 57 thuế thiếu linh hoạt dẫn tới giá thành cao, không có sức cạnh tranh. Khi làm thủ tục thông quan cho linh kiện nhập khẩu, các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn bởi chính sách thuế, thủ tục hải quan... dẫn đến việc đã yếu lại càng yếu. Ví dụ: tivi nhập khẩu nguyên chiếc, nếu nhập từ ASEAN thì thuế suất chỉ có 5%. Nhưng nhiều linh kiện để lắp ráp tivi thuế suất vẫn rất cao như cuộn biến áp (28%); cầu chì (29%); phím nguồn, phím điều khiển (18%), các chi tiết nhựa (18%)… Mặc dù các linh kiện, chi tiết này trong nước không thể sản xuất được hoặc sản xuất được nhưng không đáp ứng được những yêu cầu về thông số kỹ thuật cũng như độ chính xác. Tương tự, thuế nhập khẩu của màn hình máy tính có thuế suất 8%, nếu nhập từ ASEAN thì thuế suất chỉ có 5% nhưng các linh kiện nêu trên vẫn phải chịu mức thuế giống như trường hợp đối với tivi. Ngoài ra, việc xác định trị giá tính thuế làm thời gian thông quan kéo dài do mỗi lô hàng nhập linh kiện về gồm hàng ngàn mục hàng. Cơ quan hải quan phải kiểm tra và xác định trị giá của từng mục hàng rồi mới chấp nhận thông quan. Việc này cũng làm tăng chi phí và giảm cơ hội của các doanh nghiệp sản xuất hàng điện tử. Như vậy, với những Doanh nghiệp do linh kiện, thiết bị phụ trợ mà thị trường nội địa không thể đáp ứng được yêu cầu cần phải nhập khẩu từ nước ngoài, thì những chính sách về thuế suất đã khiến cho lợi nhuận giảm. Thậm chí, thuế suất của một số linh kiện nhập khẩu còn cao hơn với việc nhập khẩu nguyên chiếc. Chính tình trạng này đã khiến cho nhiều Doanh nghiệp thay đổi hướng đi cho mình. Mở đầu cho xu hướng này là Công ty liên doanh sản xuất bóng đèn hình Orion-Hanel đã ngừng sản xuất, chuyển sang nhập khẩu và phân phối các sản phẩm điện tử. Còn nhớ đầu năm 2008, rất nhiều tập đoàn lớn điện tử lớn trên thế giới như Canon, Olympus (Nhật Bản), Chi Mei Optoelectronics (Đài Loan), Philips (Hà Lan)... đã đến Việt Nam tìm cơ hội và triển khai đầu tư, xây 58 dựng nhà máy. Tuy nhiên, sau khi áp dụng giảm thuế nhập khẩu theo cam kết gia nhập WTO đã có doanh nghiệp ngừng sản xuất, chuyển đổi mô hình doanh nghiệp để tập trung vào nhập khẩu các sản phẩm điện tử nguyên chiếc. Điều này cho thấy, nếu tiếp tục duy trì mô hình phát triển như hiện nay, ngành công nghiệp điện tử trong nước sẽ luôn lâm vào thế thụ động, khó chuyển biến kịp trước những cam kết bắt buộc khi đã trở thành thành viên của WTO. Và việc mất dần sức hấp dẫn với nguồn vốn đầu tư nước ngoài sẽ là điều khó tránh khỏi đối với ngành công nghiệp điện tử nói riêng và nền kinh tế Việt Nam nói chung. Với thực tế, một số Doanh nghiệp đã chuyển đổi cơ cấu kinh doanh, từ doanh nghiệp sản xuất sang phân phối sản phẩm nhập khẩu. Tuy nhiên, hiện vẫn còn tồn tại nhiều doanh nghiệp đã hướng tới thị trường nội địa. Nhưng dù là bán hàng điện tử thông dụng giá rẻ thì các doanh nghiệp trong nước vẫn khó cạnh tranh được với sản phẩm nhập khẩu, do hầu hết các doanh nghiệp vẫn nhập khẩu thiết bị, linh kiện điện tử. Chính cách tính “ăn xổi” trong thời gian dài khiến các doanh nghiệp không tập trung phát triển sản xuất các sản phẩm phụ trợ. Đơn cử như trong việc sản xuất sản phẩm máy lạnh, mới chỉ có 2/18 doanh nghiệp nội thuộc Hiệp hội Điện tử Việt Nam đầu tư cho dàn máy sản xuất dàn lạnh và máy nén khí - những bộ phận chiếm gần một nửa giá thành sản xuất của một chiếc máy lạnh. Việc nhập khẩu các thiết bị, phụ tùng khiến giá trị gia tăng trong sản phẩm thấp, khó tạo nguồn vốn tái đầu tư sản xuất và cạnh tranh với sản phẩm nhập khẩu. Theo Hiệp hội Điện tử Việt Nam cho biết, sau thời gian phát triển sản xuất các sản phẩm điện tử cung cấp thị trường nội địa (từ năm 1994 - 2000), gần 300 doanh nghiệp sản xuất điện tử trên cả nước (kể cả các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI) đều phát triển theo hướng lắp ráp sản phẩm công nghệ thông tin, điện tử xuất khẩu. Mô hình 59 gia công hoặc liên doanh gia công, lắp ráp với nước ngoài được lựa chọn do lợi nhuận trước mắt thu được từ lắp ráp các sản phẩm điện tử xuất khẩu lớn, chi phí thấp. Với cách làm này trong một thời gian dài, ngành công nghiệp phụ trợ cho sản xuất điện tử chưa được chú ý, dẫn đến giá trị gia tăng của sản phẩm thấp. Chính điều này đã khiến cho ngành công nghiệp điện tử ở Việt Nam hiện nay đang còn có nhiều bất cập cần phải giải quyết. 2.2.5. Khó khăn do chưa có sự định hướng phù hợp của Nhà nước Ngoài những lý do đã được nêu trên thì một số chính sách về khoa học công nghệ chưa hợp lý, cũng như sự đầu tư của Nhà nước chưa thật sự thích đáng cũng là nguyên nhân gây ra sự lạc hậu về công nghệ cho ngành hàng này. Cụ thể như hiện nay chúng ta đều thấy ngành công nghiệp phụ trợ của chúng ta đang rất yếu, là một rào cản rất lớn cho các nhà đầu tư nước ngoài có dự định đầu tư vào Việt nam. Nhà nước cũng mong muốn ngành công nghiệp phụ trợ của Việt nam phải phát triển hơn nữa. Nhưng việc phát tiển ngành công nghiệp phụ trở không thể duy lý trí đươc. Trong thực tế chúng ta chưa có những chính sách rõ ràng và thích hợp giúp cho các doanh nghiệp Việt nam mạnh dạn đầu tư chiều sâu, đổi mới công nghệ, theo tôi đó là một trong những lý do làm cho mục tiêu của chính sách thuế theo tỉ lệ nội địa hóa không đạt được như mong muốn. Chúng ta mới chỉ quan tâm, khuyến khích về CẦU mà chưa quan tâm khuyến khích về CUNG. Mặt khác, tuy lực lượng lao động trong ngành Điện tử được đánh giá cao về kỹ năng, mức độ tiếp thu công nghệ mới, nhưng ngành Điện tử Việt Nam lại đang rất thiếu các nhà khoa học đầu ngành, các kỹ sư công nghệ, kỹ sư nghiên cứu thiết kế và phát triển sản phẩm là những người có khả năng tạo ra những sản phẩm mới có giá trị gia tăng cao. Do đó, hiện nay phần lớn các sản phẩm đều sản xuất theo thiết kế nước ngoài, rất ít sản phẩm tự nghiên cứu thiết kế nên giá trị gia tăng thấp, tính cạnh tranh kém. 60 Trình độ quản lý, yếu tố tạo nên sức mạnh của doanh nghiệp cũng đang bộc lộ nhiều bất cập, lúng túng khi thực hiện quá trình chuyển đổi sang cơ chế thị trường. Tuy giá nhân công ở nước ta hiện nay là là rẻ so với các nước trong khu vực, nhưng năng suất lao động chỉ ở mức trung bình và thấp, chủ yếu là lao động thủ công, tác phong lao động công nghiệp còn kém. Nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu, cơ sở hạ tầng chưa thỏa mãn được các nhà đầu tư quốc tế. Như vậy, nhìn một cách tổng thể thì năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam trong ngành Công nghiệp điện tử còn thấp xét về cả quy mô hoạt động, tiềm lực tài chính đến trình độ công nghệ, trình độ quản lý. Môi trường kinh doanh của doanh nghiệp còn chưa hoàn chỉnh, thiếu đồng bộ, không có khả năng cạnh tranh về giá… Ngoài ra, còn phải kể đến sự điều hành của Nhà nước còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới khi hội nhập kinh tế quốc tế. Chƣơng 3 : Giải pháp phát triển công nghiệp điện tử ở Việt Nam trong thời gian tới 1. Quan điểm và định hƣớng phát triển 1.1. Quan điểm phát triển Theo quyết định số: 75/2007/QĐ-TTg được ban hành vào ngày 28 tháng 5 năm 2007 về kế hoạch tổng thể phát triển ngành công nghiệp điện tử Việt Nam đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020 đã đưa ra những quan điểm và mục tiêu phát triển rõ ràng và có tính định hình nhằm xây 61 dựng ngành điện tử trở thành mũi nhọn trong công cuộc hiện đại hóa, công nghiệp hóa đất nước. Với quan điểm phát triển công nghiệp điện tử trở thành một trong những ngành công nghiệp quan trong của nền kinh té với định hướng xuất khẩu và đáp ứng nhu cầu thị trường nội địa, Nhà nước đã khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư với các quy mô, loại hình khác nhau, từ lắp ráp thành phẩm đến sản xuất linh kiện, phụ tùng và các sản phẩm phụ trợ, trong đó đặc biệt chú trọng đến thu hút đầu tư nước ngoài từ các tập đoàn đa quốc gia. Một trong những khó khăn cơ bản để phát triển ngành công nghiệp điện tử là yếu tố đặc trưng của một ngành đòi hòi phải có nguồn vốn đầu tư lớn. Do đó, Chính phủ tạo nên tạo điều kiện thuận lợi về chính sách, thủ tục, giấy tờ…cho các công ty, tập đoàn có ý định đầu tư vào các doanh nghiệp điện tử. Bên cạnh đó, sau khi gia nhập WTO, rất nhiều doanh nghiệp điện tử rơi vào tình trạng khó khăn, một trong những lý do chính là chưa tìm được hướng đi cho riêng mình, với cơ cấu sản xuất được xác định rõ ràng. Chính vì vậy, trong thời gian tới các doanh nghiệp trong nước cần phải chuyển dịch cơ cấu sản xuất theo hướng phát triển, trước hết là điện tử chuyên dùng; bao gồm sản xuất sản phẩm, linh kiện, phụ tùng và sản phẩm phụ trợ cho các lĩnh vực tin học, viễn thông, điện tử y tế, điện tử công nghiệp, cơ điện tử, đo lường và tự động hóa. Với mục tiêu phát triển ngành công nghiệp điện tử trở thành công nghiệp mũi nhọn, một trong những yếu tố quan trọng là cần phải có nguồn nhân lực đủ cả về số lượng lẫn chất lượng. Đây là ngành công nghiệp đòi hỏi đội ngũ công nhân phải có trình độ tay nghề cao nhằm đáp ứng được công nghệ hiện đại, tiên tiến. Do đó cần phải có những chính sách đào tạo bài bản, hợp lý đối với nhân lực trong ngành này. Có như vậy thì ngành công nghiệp điện tử mới thật sự phát triển. 1.2.Mục tiêu phát triển 62 Với mục tiêu nhằm xây dựng công nghiệp điện tử Việt Nam phục vụ đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhiệm vụ quốc phòng, an ninh của đất nước, có khả năng cạnh tranh trên thị trường khu vực và thế giới. Chính phủ đề ra mục tiêu đến năm 2010 phấn đấu danh số sản xuất đạt từ 4 tỷ đến 6 tỷ USD; kim ngạch xuất khẩu đạt từ 3 tỷ đến 5 tỷ USD; tạo việc làm cho 300 nghìn lao động; có tốc độ tăng trưởng từ 20% đến 30%/ năm. Ngoài việc đề ra mục tiêu đến năm 2010, Chính phủ cũng xây dựng tầm nhìn đến năm 2020 : - Công nghiệp điện tử là động lực phát triển, có đóng góp lớn cho xuất khẩu. - Tạo việc làm cho 500 nghìn lao động; xây dựng được đội ngũ kỹ sư và kỹ thuật viên có trình độ quốc tế. - Năng lực sản xuất trong nước có khả năng đáp ứng phần lớn nhu cầu thị trường, không phụ thuộc vào các sản phẩm nhập khẩu. - Phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ đáp ứng được nhu cầu sản xuất trong nước và xuất khẩu. - Các cơ sở sản xuất phân bố hợp lý theo định hướng phát triển vùng. 1.3. Định hƣớng phát triển Theo Kế hoạch tổng thể phát triển công nghiệp điện tử Việt Nam đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020 nước ta chủ chương : Về sản phẩm và cơ cấu sản phẩm: tập trung vào các sản phẩm chủ lực gồm máy tính và các thiết bị ngoại vi; thông tin - viễn thông; điện tử y tế, điện tử công nghiệp, đo lường và tự động hóa; sản xuất linh kiện, phụ tùng và sản phẩm phụ trợ. Trong đó sẽ phải tăng tỷ trọng sản phẩm điện tử 63 chuyên dụng và phụ tùng linh kiện bằng việc tập trung sản xuất, lắp ráp các sản phẩm điện tử chuyên dụng, các sản phẩm công nghệ cao để nâng cao năng lực công nghệ của các doanh nghiệp. Để làm điều này chính phủ chủ chương tận dụng tiềm năng sản xuất vật liệu điện tử, lĩnh vực mà Việt Nam có nhiều lợi thế về tài nguyên. Ưu tiên phát triển một số lĩnh vực của công nghiệp phụ trợ như: chế tạo khuôn mẫu, đúc, ép nhựa, đột dập kim loại, xử lý bề mặt (sơn, mạ…) phục vụ cho quá trình sản xuất phụ tùng linh kiện cho ngành công nghiệp điện tử Về thị trường: sẽ phát triển theo hướng đa dạng hoá sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm để đáp ứng được thị trường trong nước, tiếp cận thị trường khu vực và thế giới theo định hướng xuất khẩu và tập trung nghiên cứu và phát triển các sản phẩm có giá trị gia tăng cao và có tính cạnh tranh trong khu vực và thế giới. Về nguồn nhân lực: Nhà nước khuyến khích các thành phần kinh tế trong xã hội tham gia phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển công nghiệp điện tử. Tập trung đào tạo nguồn nhân lực bao gồm đội ngũ các chuyên gia thiết kế, nghiên cứu và phát triển các sản phẩm mới đáp ứng nhu cầu thị trường, có giá trị gia tăng cao và có tính cạnh tranh trên thị trường khu vực và thế giới; các kỹ sư công nghệ có trình độ cao, có khả năng tiếp thu công nghệ tiên tiến, ứng dụng có hiệu quả tại Việt Nam và có thể sáng tạo các công nghệ mới; đội ngũ công nhân lành nghề thực thi nhiệm vụ sản xuất và đảm bảo chất lượng sản phẩm; và các nhà quản lý cấp trung gian giỏi, quản lý có hiệu quả các quá trình sản xuất Về công tác nghiên cứu, thiết kế, phát triển sản phẩm và công nghệ: Nước ta sẽ tập trung nghiên cứu thiết kế các sản phẩm điện tử dân dụng, chuyên dùng, phụ tùng linh kiện đơn giản, có mức độ phức tạp vừa phải, mẫu mã đa dạng đáp ứng nhu cầu của thị trường và nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm. Bên cạnh đó vẫn chú trọng việc xây dựng và đào tạo 64 đội ngũ nghiên cứu thiết kế và phát triển các sản phẩm công nghệ cao, có hàm lượng trí tuệ cao, tận dụng lợi thế về thiết kế, tích hợp hệ thống và khả năng lập trình để có những sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn. Đồng thời, cần phối hợp chặt chẽ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu với các doanh nghiệp để tận dụng năng lực, trang thiết bị và kết quả nghiên cứu. Khuyến khích đưa kết quả nghiên cứu vào sản xuất kinh doanh và hỗ trợ phát triển các sản phẩm mới. Ngoài ra, thay vì đi đường vòng, cần đi thẳng vào công nghệ hiện đại, tiếp nhận công nghệ trực tiếp từ các công ty nước ngoài sáng tạo ra công nghệ nguồn. 2. Giải pháp phát triển 2.1. Phát triển nguồn nhân lực Phát triển lực lượng kỹ sư : Với lực lượng lao động khoảng 46 triệu người, Việt nam có thể cung cấp một lượng lao động lớn mà không gặp bất kỳ một trở ngại nào. Tuy nhiên, Việt nam lại thiếu lực lượng kỹ sư có trình độ từ trung cấp đến cao cấp. Số lượng kỹ sư tốt nghiệp đại học được tuyển dụng có đủ năng lực thể đáp ứng các nhu cầu về quản lý lại rất thiếu, đặc biệt là ở miền Bắc. Một phần của thực trạng này là do việc đào tạo thực hành khoa học và kỹ thuật (kỹ thuật cơ khí, kỹ thuật điện, hoá ứng dụng...) trong các trường đại học còn rất yếu, nguyên nhân chính là trang thiết bị phục vụ cho thực hành trong nhà trường còn thiếu cả về lượng lẫn chất làm giảm nhiệt tình trong quá trình tiếp thu những kiến thức thực tế của sinh viên. Mặt khác, chính ý thức tự giác trong tiếp thu những kiến thức lý thuyết và thực tế của sinh viên cũng là một hạn chế lớn làm giảm chất lượng nguồn nhân lực. Vì vậy cần cải tiến mạnh mẽ phương pháp đào tạo và chương trình giảng dạy tại các khoa điện tử - viễn thông, công nghệ thông tin các trường đại học và cao đẳng kỹ thuật đồng thời phải tiếp thu có chọn lọc chương 65 trình, kinh nghiệm đào tạo nguồn nhân lực cho công nghiệp điện tử từ nước ngoài, liên kết chặt chẽ với các tổ chức và cơ sở đào tạo có uy tín của thế giới và khu vực để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Việc này cần được tiến hành theo cả hai hướng, thứ nhất là phần cứng (bằng trang thiết bị) và phần mềm (chương trình đào tạo và phương thức giảng dạy), để có một khối lượng lớn kỹ sư có thể làm việc trong ngành công nghiệp điện tử. Tăng cường tổ chức các chương trình liên thông giữa các trường đại học và các tổ chức học thuật trong và ngoài nước, ví dụ như chương trình thực tập ngắn hạn, cần phải có hiệu quả để sinh viên có điều kiện nâng cao kỹ năng thực hành và có thái độ đúng đắn với môi trường làm việc của một doanh nghiệp sản xuất. Để có được một lực lượng kỹ sư có trình độ trung cấp, việc mở rộng các trường cao đẳng kỹ thuật và các trung tầm đào tạo nghề là điều hết sức cần thiết. Một ví dụ điển hình là, từ năm 2002, Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) giúp trường Cao đẳng Công nghiệp Hà nội trang bị lại cơ sở đào tạo bằng việc hỗ trợ máy móc và thiết bị, đào tạo giảng viên Việt nam, và tìm kiếm đầu ra cho việc sản xuất linh phụ kiện. Những việc làm như thế nên được tiến hành ở các trường cao đẳng kỹ thuật ở miền Nam để thúc đẩy trình độ kỹ thuật của cả nước. Cổ vũ việc đào tạo quản lý ở bậc trung cấp Hiện nay, Việt nam thiếu một thế hệ có thể làm quản lý ở bậc trung cấp. Các doanh nghiệp nước ngoài thường khó tìm được những người quản lý bậc trung cấp mà có đủ khả năng làm việc. Vì thế, thông qua các Chương trình đào tạo thông qua học việc (OJT-On the Job Training) dài hạn, các nhà quản lý theo yêu cầu nghề nghiệp được lựa chọn từ số sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học. Một nhà sản xuất hàng điện tử Nhật Bản thậm chí còn sẵn sàng đứng ra hỗ trợ cho khoá đào tạo thường niên về quản lý cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt nam. Hiệu quả của các chương trình này sẽ cao hơn rất nhiều nếu chính phủ đứng ra tổ chức các khoá học nhằm tăng cường trình độ quản lý ở bậc trung cấp. Ví dụ, các 66 khoá đào tào chính thức của Hiệp hội Học bổng Kỹ thuật hải ngoại (AOTS) cần được các doanh nghiệp Việt nam chủ động tham gia. 2.2. Giải pháp về công nghệ a.Thu hút đầu tư nước ngoài và chuyển giao công nghệ Một trong những những khó khăn lớn nhất của ngành công nghiệp điện tử Việt Nam là công nghệ quá lạc hậu so với thế giới và các nước trong khu vực. Theo các chuyên gia thì công nghệ của ta lạc hậu so với thế giới 20-30 năm. Điều này sở dĩ là do Việt Nam là nước đến sau, vì vậy để theo kịp trình độ thế giới, thay vì chạy theo các nước trong khu vực, nhập công nghệ cũ, chúng ta nên đi tắt đón đầu, cố gắng đạt công nghệ tiến tiến nhất. Để làm được điều này cần tăng cường thu hut các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư và chuyển giao công nghệ vào các sản phẩm công nghệ cao, hàm lượng trí tuệ cao. Để thu hút được họ thì việc tạo ra một môi trường kinh doanh tự do, mở và đặc biệt là một khuôn khổ chính sách ổn định là điều kiện quan trọng nhất. Bên cạnh đó những yêu cầu như chất lượng lao động cao , cơ sở hạ tầng phải được cải thiện và các ưu đãi về thuế. Việc phát triển công nghiệp phụ trợ cũng được coi là ưu tiên hàng đầu trong việc thu hút các nguồn FDI vào nghành điện tử nước nhà. Rất nhiều nhà đầu tư Nhật Bản muốn đầu tư vào Việt Nam và nhiều hãng lớn đang cân nhắc chuyển các nhà máy lắp ráp từ Trung Quốc và các nước Đông Á khác sang Việt Nam, tuy nhiên họ còn rất e ngại về sự yêu kém của ngành các ngành phụ trợ, khiến chi phí sản xuất gia tăng do phải nhập linh kiện từ nước ngoài. b. Khuyến khích các doanh nghiệp nghiên cứu, sủ dụng công nghệ mới Bên cạnh việc tận dụng các nguồn lực bên ngoài, nhà nước cần chủ động hơn trong việc khuyến khích các doanh nghiệp trong nước nghiên cứu và sử dụng các công nghệ mới như cấp tín dụng hay bảo lãnh tín dụng cho 67 các doanh nghiệp sử dụng công nghệ mới, hoặc giảm thuế, hoàn thuế cho các danh nghiệp này. c. Xây dựng hệ thống đo lường chuẩn quốc tế và cải thiện hệ thông qản lý chất lượng Cuối cùng chúng ta cần xây dựng một cơ chế thích hợp để thương mại hoá các kết quả nghiên cứu khoa học. Xây dựng hệ thống các phòng đo kiểm chất lượng sản phẩm điện tử theo tiêu chuẩn quốc tế. Tư vấn, hướng dẫn, hỗ trợ và khuyến khích cho các doanh nghiệp tham gia chương trình xây dựng hệ thống quản lý chất lượng. Hướng dẫn đăng ký sở hữu công nghiệp và đăng ký nhãn hàng. Hiện nay, các khía cạnh pháp lý về quản lý chất lượng sản phẩm do cơ quan Tiêu chuẩn và Chất lượng thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ (STAMEQ) ban hành. Việc quản lý tiêu chuẩn, kiểm định chất lượng và phân tích mẫu do Trung tâm Quản lý và Kiểm định chất lượng (QUATEST) thực hiện dưới sự chỉ đạo của STAMEQ tại Hà nội, Đà Nẵng và Tp.Hồ Chí Minh. Việc quản lývà kiểm tra chất lượng sản phẩm là một trong nhiều chức năng quan trọng của chính phủ trongviệc phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ và tăng cường khả năng cạnh tranh của chúng. Vì thế, năng lực của QUATEST cũng cần phải cải thiện. QUATEST cần xây dựng một hệ thống các phòng đo kiểm chất lượng sản phẩm điện tử chuẩn và tăng cường hoạt động của mình nhằm giúp các doanh nghiệp trong nước nhận thức được tầm quan trọng của chất lượng sản phẩm. Hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp Việt Nam chỉ coi việc kiểm tra chất lượng sản phẩm là trách nhiệm với người sử dụng sản phẩm của họ khi những sai sót của sản phẩm được phát hiện. Quan niệm này không thể chấp nhận được và cần phải thay đổi trước khi họ có thể trở thành nhà cung cấp của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Bên cạnh việc nhận thức được công việc của QUATEST, việc hỗ trợ kỹ thuật dài hạn cũng rất cần thiết nhằm thay đổi tư tưởng cố hữu của một số doanh nghiệp trong nước đối với chất lượng. Đào tạo ngắn hạn không phải là cách làm có hiệu quả đối với 68 vấn đề này. Tuy nhiên, chi phí cho việc hỗ trợ dài hạn như thế vượt quá sức các doanh nghiệp tư nhân. Một số doanh nghiệp Nhật Bản đã đứng ra hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước, nhưng hỗ trợ về tài chính và thời gian cho những khoá đào tạo như thế rất tốn kém và không thể kéo dài mãi được. Việc làm thiết thực nhất là tổ chức các chương trình chính thức và thường xuyên hơn cho các doanh nghiệp Việt nam vớisự tham gia của nhiều chuyên gia, trong đó có các chuyên gia của Tập đoàn Phát triển hải ngoại Nhật Bản (JODC). 2.3. Giải pháp phát triển nghành công nghiệp phụ trợ. Mặc dù, Chính phủ rất quan tâm đến sự phát triển của các ngành CNPT trong nước, nhưng cho đến nay vẫn chưa có một chiến lược lâu dài và ổn định để phát triển các ngành này. Để có thể tạo ra những sự thay đổi lớn,phát triển mạnh mẽ đối với CNPT ở nước ta hiện nay thì giữa các chủ thể SXKD với nhà nước cần có sự hợp tác và thực hiện đồng bộ các giải pháp tổng thể. a. Về phía nhà nước: Hiện nay trong hệ thống luật pháp nước ta vẫn chưa có định nghĩa về ngành CNPT, điều đó dẫn đến việc trong các quy định pháp quy không hề có chính sách khuyến khích đầu tư và phát triển ngành CNPT. Bởi vậy vấn đề đầu tiên đặt ra là Chính phủ cần phải xây dựng khái niệm CNPT trong hệ thống luật pháp. Hơn nữa thì Chính phủ cũng cần phải nhận diện lại vấn đề và tham gia tích cực vào cuộc chơi này hơn nữa bằng cách lập ra một cơ quan đầu mối để mối lái cho các DN cung cấp chi tiết linh kiện. Trên thực tế, nước láng giềng Thái Lan đã làm rất tốt việc này trong thời kỳ CNH của họ. Họ đã có một cơ quan nhà nước luôn theo dõi việc hỗ trợ DN vừa và nhỏ để "chui" vào các hãng chính. Trong khi ở nước ta thì vẫn chưa có một cơ quan nào phụ trách công việc này. 69 Ngoài ra các cơ quan chính sách phải xây dựng và công khai chiến lược, quy hoạch đối với CNPT. Để tận dụng hiệu quả các nguồn lực còn hạn hẹp. Cần có các chính sách xác định rõ các lĩnh vực cần được ưu tiên để phát triển CNPT. Chẳng hạn như hiện nay phải tập trung nâng cao năng lực các ngành gia công thiết yếu như: đột dập chi tiết kim loại, đúc, mạ, chế tạo khuôn mẫu trong khuôn khổ chương trình phát triển công nghiệp phụ trợ quốc gia. Phải đẩy mạnh cải cách các doanh nghiệp quốc doanh trong ngành cơ khí, nhựa, đúc thành các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm cho công nghiệp phụ trợ với mức độ chuyên môn hoá cao vì những lĩnh vuẹc này công nghệ còn rất lạc hậu Một vấn đề quan trọng khác theo nhận định của các chuyên gia kinh tế nước ngoài, thì Việt Nam cần có những điều chỉnh với các DNNN vì đây là những DN đã tồn tại rất lâu, cần phải tận dụng, định hướng sản xuất theo xu hướng chuyên môn hóa, tập trung vào một ngành. Mặt khác, một số ngành thuộc CNPT cần vốn đầu tư rất lớn, không phải DN tư nhân nào cũng làm được, bởi vậy công việc này cần được thúc đẩy nhanh chóng hơn. b. Đầu tư vốn phát triển cho CNPT. CNPT đòi hỏi có sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế. Phía Nhà nước nên đầu tư vào CNPT đối với những ngành quan trọng cần chi phối, những ngành công nghệ cao, những ngành tạo ra nhiều công ăn việc làm cho xã hội... Các DNNN cũng có thể liên doanh liên kết để thành lập các DN vệ tinh , sản suất sản phẩm phụ trợ phục vụ cho bản thân DN và cho xã hội. Trong thời điểm này chúng ta cũng không nên đánh thuế linh kiện điện tử cao để ép các công ty đa lắp ráp đồ điện gia dụng phải tăng cường nội địa hoá. Mặc dù mục tiêu của chính sách về lâu dài là đúng vì muốn nhanh 70 chóng tạo điều kiện xây dựng các ngành phụ trợ, tuy nhiên, tình hình hiện nay cho thấy là nên làm ngược lại để giữ chân các công ty đã đầu tư lắp ráp (đối phó trước thách thức AFTA và WTO ), nghĩa là nên cho nhập khẩu tự do, miễn thuế các linh kiện bộ phận lắp ráp để giảm giá thành sản phẩm, duy trì khả năng cạnh tranh với các nước ASEAN khác. Thay vì đó, nhà nước nên tăng cường hỗ trợ về cơ sở hạ tầng, hỗ trợ về thuế và về thông tin và sự hợp tác quốc tế ở bình diện quốc gia. Đặc biệt cần phải nâng cao khả năng cấp tín dụng cho DN đầu tư CNPT, đồng thời với nó là đưa ra những ưu đãi về chính sách kết hợp giữa tín dụng và chính sách hỗ trợ cho CNPT, tín dụng ưu đãi kết hợp giữa chế độ bảo đảm tín dụng và bù lãi suất đối với ngành CNPT. Một điểm mấu chốt nữa đó là cần có chiến lược vĩ mô trong việc đầu tư vào khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực cho ngành CNPT. Đây có thể nói là giải pháp quan trọng nhất trong giai đoạn hiện nay, nâng cao trình độ công nghệ chính là chìa khoá để phát triển CNPT ở Việt Nam. Bên cạnh việc tiếp thu và nhận chuyển giao công nghệ từ các đối tác, các nhà đầu tư nước ngoài thì chúng ta phải có chiến lược đầu tư xây dựng các khu công nghệ cao, công nghệ ứng dụng để đáp ứng nhu cầu đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài trên lĩnh vực điện tử, tin học, lắp ráp... Xây dựng các trung tâm đào tạo kinh doanh và công nghệ cũng như các trung tâm hỗ trợ kỹ thuật, trung tâm dữ liệu của các DN trong ngành CNPT cho các DN vừa và nhỏ. c. Về phía doanh nghiệp: Có thể dễ dàng nhận thấy yếu tố quan trọng trong việc hình thành và thúc đẩy sự phát triển của ngành CNPT là nhận thức của bản thân các DN về tầm quan trọng của nó đối với việc nâng cao sức cạnh tranh của công 71 nghiệp điênh tử Việt Nam. Mặc dù gần đây, các cơ quan nhà nước mới bắt đầu nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển CNPT, nhưng các DNNN (chủ thể chính trong lĩnh vực này) từ trước đến nay lại thường hoạt động theo kiểu trọn gói (sản xuất từ A đến Z). Do đó, họ hầu như không có khái niệm về ngành CNPT. Khi tham gia sản xuất từ A đến Z, hiệu quả sản xuất của công ty đó sẽ không cao vì cần rất nhiều vốn đầu tư. Và vì thế vốn đầu tư của họ buộc phải dàn trải... Do đó các công ty hoạt động trong ngành CNPT chỉ nên chọn, tham gia vào một lĩnh vực sản xuất. Các DN cần đa dạng hoá trong hợp tác, liên doanh liên kết với các nhà đầu tư nước ngoài nhất là với các DN nhỏ và vừa của Nhật. Đó là những công ty có trình độ kỹ thuật cao và có bề dày kinh nghiệm trong lĩnh vực này vào Việt Nam để cung ứng các linh kiện, sản phẩm phụ trợ, tiếp nhận sự chi viện về công nghệ từ nước ngoài. Đây cũng là chính sách cần thiết để tăng khả năng cạnh tranh của các DN trong nước với những DN của Trung Quốc sẽ đầu tư vào nước ta trong thời gian tới. Do vậy chỉ có đa dạng hoá liên doanh liên kết, hợp tác đầu tư thì các DN Việt Nam mới là một mắt xích trong dây chuyền sản xuất toàn cầu. Từ trước đến nay chúng ta mới quan tâm đến liên doanh thông qua việc góp vốn đầu tư, gia công sản phẩm đơn giản thì đã đến lúc các DN cần phải coi trọng liên doanh, liên kết dưới dạng đối tác chiến lược, DN vệ tinh, chuyển nhượng bản quyền, thương hiệu. Trước mắt với những chi tiết tương đối dễ gia công, chế tạo, các DN Việt Nam có đủ khả năng đảm nhận được ngay và điều này cũng rất quan trọng bởi việc hỗ trợ cho các DN Việt Nam phát triển trình độ kỹ thuật của mình, sẵn sàng đón nhận chuyển giao kỹ thuật, sản xuất từ các DN có vốn nước ngoài là hết sức cần thiết còn việc sản xuất những chi tiết quan trọng, đòi hỏi kỹ thuật gia công cao ở Việt Nam sẽ do các DN có vốn nước ngoài đảm nhận. Trong tương laicông việc đó sẽ chuyển sang cho các DN Việt Nam. 72 Chúng ta đang trong quá trình CNH-HDH đất nước bởi vậy việc xây dựng một nền tảng vững chắc cho sự phát triển nghành công nghiệp nói chung và công nghiệp điện tử nói riêng là hết sức quan trọng.CNPT chính là một trong những nền tảng đó bởi vậy việc cải thiện và đẩy nhanh sự phát triển nghành này trong tương lai là hết sức cần thiết. 2.4 . Giai pháp về chính sách Hoàn thiện môi trường pháp lý nhằm cải thiện môi trường đầu tư, bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp ngành công nghiệp điện tử. Môi trường kinh doanh thuận lợi là một trong những điều kiện nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư lớn từ các nhà đầu tư nước ngoài. Một trong những việc làm cần thiết để hoàn thiện môi trường pháp lý là Nhà nước phải cải cách mạnh mẽ và triệt để khâu hành chính, đặc biệt là đổi mới tư duy của đội ngũ cán bộ. Họ phải biết mình làm gì và làm bằng cách nào để giúp doanh nghiệp phát triển, tạo hành lang pháp lý an toàn cho doanh nghiệp hoạt động. Bên cạnh đó, Nhà nước cần nhìn nhận tầm quan trọng của các Hiệp hội ngành nghề. Ngoài việc đại diện quyền lợi cho doanh nghiệp, Hiệp hội còn đóng vai trò tham mưu cho Chính phủ những vấn đề liên quan đến doanh nghiệp. Qua đó, để tạo điều kiện cho các Hiệp hội hoạt động hiệu quả, Quốc hội và Chính phủ cần sớm ban hành điều Luật Hội. Khi có một định chế hoạt động, Hiệp hội sẽ có đầy đủ cơ sở pháp lý để can thiệp và hỗ trợ các doanh nghiệp thành viên hoạt động hiệu quả. Việt Nam đang ngày càng hòa nhập mạnh mẽ vào cuộc chơi toàn cầu. Do đó, chúng ta đang trải qua hàng loạt những thay đổi về hành lang pháp lý và những quy định mới. Theo các chuyên gia kinh tế, Chính phủ cần cho phép sự tham gia của các tổ chức thương mại quốc tế trong giai đoạn đầu của cuộc đối thoại nhằm 73 chia sẻ những kinh nghiệm quốc tế cũng như những đề xuất tốt nhất trước khi những điều luật này được Quốc hội thông qua. Ngoài những chính sách nhằm hoàn thiện khung pháp lý cần phải củng cố bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp điện tử bằng các văn bản pháp luật. Hệ thống bảo vệ quyền sở hữu công nghiệp cần được coi như một công cụ của chính sách kinh tế nhằm khuyến khích phát triển các năng lực sáng tạo về công nghệ trong nước bằng cách khích lệ các tác giả. Trên thực tế, hệ thống bảo hộ này có tác dụng như một lá chắn đủ mạnh cho sự phát triển nền công nghiệp điện tử hứa hẹn nhiều sáng tạo trong nước mặc dù hiện đang còn ở mức vừa và nhỏ. Ngoài ra, hệ thống bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ cần được xem như một sự đầu tư dài hạn về cơ sở hạ tầng để phát triển thị trường trong nước, có sự bảo hộ quyền sở hữu thì mới có sự sáng tạo trong lĩnh vực này. Hoàn thiện các chính sách thuế theo hướng tạo điều kiện và tính đến lợi ích cho cả các doanh nghiệp lắp ráp và sản xuất, tạo môi trường sản xuất kinh doanh lành mạnh, bình đẳng. Hiện nay, các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh hàng điện tử trong nước đang gặp nhiều khó khăn, chi phí sản xuất trong nước cao do giá thành nhiều nguyên vật liệu và các dịch vụ đầu vào đều tăng. Trong khi đó, doanh nghiệp Việt Nam đang phải nhập khẩu nhiều loại linh kiện từ các nước ngoài khối ASEAN và chịu thuế nhập khẩu ưu đãi (MFN) với mức thuế suất cao, bình quân từ 15% đến 20%, còn sản phẩm nguyên chiếc nhập từ các nước ASEAN chỉ có thuế suất bằng hoặc thấp hơn 5%. Điều này khiến cho các doanh nghiệp sản xuất điện tử có xu hướng chuyển sang thành các doanh nghiệp phân phối. Gía trị gia tăng của ngành mang lại không cao do Việt Nam gần như chỉ thực hiện ở giai đoạn gia công và lắp ráp sản phẩm, trong khi ngành công nghiệp phụ trợ kém phát triển do đó rất nhiều các thiết bị linh kiện phải nhập khẩu. Do đó trong thời gian tới, 74 Chính phủ cần ban hành quyết định về thuế suất nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp lắp ráp và sản xuất, tạo môi trường sản xuất kinh doanh lành mạnh và bình đẳng. Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng: cung cấp nguồn điện ổn định và đảm bảo mạng thông tin, mạng lưới giao thông thuận tiện; xây dựng các khu công nghệ thông tin tập trung Công nghiệp điện tử là ngành công nghệ kĩ thuật cao, do đó cần phải đáp ứng được hệ thống cơ sở hạ tầng đạt được chất lượng tốt nhằm phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh. Tập trung phát triển cơ sở hạ tầng giao thông, chủ yếu là hệ thống đường xá, cảng biển, sân bay, được xác định tại các vùng đã và sẽ có dung lượng lưu thông hàng hoá lớn, những vùng có tác động lan toả mạnh tới các vùng khác. Ưu tiên phát triển cơ sở hạ tầng năng lượng, trước hết là năng lượng điện. Đẩy nhanh tiến độ xây dựng các nhà máy điện có lợi ích tổng hợp (sản xuất điện, chống lũ, cấp nước, du lịch); phát triển hợp lý các nguồn nhiệt điện khí; phát triển mạnh nhiệt điện than; phát triển các nguồn điện gió và mặt trời thân thiện với môi trường; chuẩn bị kỹ để triển khai xây dựng điện hạt nhân đầu tiên trong thời gian gần. Áp dụng đồng bộ các biện pháp về kỹ thuật, kinh tế và tổ chức nhằm sử dụng hợp lý và tiết kiệm điện, giảm tổn thất điện năng. 75 Kết luận Trong quá trình nghiên cứu, nhóm tác giả đã đạt được một số kết quả sau:  Thứ nhất, đề tài đã tổng hợp, hệ thống hóa cơ sở lý luận ngành sản xuất côn nghiệp điện tử Việt Nam. Trên cơ sở đó, có thể lấy làm nền tảng để phát triển các đề tài nghiên cứu sâu rộng hơn.  Thứ hai, đề tài đã đưa ra cái nhìn toàn cảnh một cách có logic về thực trạng tình hình sản xuất công nghiệp điện tử với giá trị gia tăng thấp. Qua đó, đề tài đã phân nguyên nhân của tình trạng đó trên cở sở những khó khăn và từ những thuận lợi tìm ra hướng giải pháp phát triển. 76  Cuối cùng, đề tài đã đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm góp phần gia tăng giá trị của ngành công nghiệp điện tử Việt Nam. Nhóm tác giả tin rằng những giải pháp đề xuất này sẽ được áp dụng trong thực tế và khắc phục được những hạn chế đang tồn tại. Nhóm tác giả mong muốn đề tài sẽ là một tài liệu tham khảo hữu ích giúp những Sinh viên quan tâm vấn đề sản xuất công nghiệp Việt Nam nói chung và ngành công nghiệp điện tử nói riêng lấy làm cơ sở để nghiên cứu những đề tài sâu rộng và thiết thực. Bên cạnh đó, nhóm tác giả cũng mong muốn những doanh nghiệp sản xuất, cơ quan nhà nước có thể ứng dụng toàn bộ hoặc một phần những giải pháp đề xuất trong đề tài. Qua đó, nâng cao giá trị gia tăng của ngành công nghiệp điện tử nước nhà, từ đó góp phần vào công cuộc hiện đại hóa, công nghiệp hóa đất nước. Phụ lục 1. Dân số theo lứa tuổi (%): 1990-2015 % Tổng dân số 1990 1995 2000 2005 2010 2015 0-4 yrs 14.42 12.95 10.12 9.40 9.06 8.76 5-9 yrs 12.80 12.77 11.85 9.35 8.73 8.46 10-14 yrs 11.79 11.47 11.78 11.02 8.72 8.18 15-19 yrs 10.72 10.54 10.56 10.94 10.27 8.16 20-24 yrs 9.74 9.54 9.67 9.77 10.16 9.57 25-29 yrs 8.65 8.64 8.72 8.92 9.05 9.46 30-34 yrs 7.03 7.66 7.89 8.04 8.26 8.42 35-39 yrs 5.38 6.21 6.98 7.27 7.44 7.68 40-44 yrs 3.46 4.74 5.64 6.41 6.71 6.90 45-49 yrs 2.99 3.03 4.29 5.16 5.89 6.19 77 50-54 yrs 2.88 2.59 2.72 3.89 4.70 5.40 55-59 yrs 2.89 2.47 2.30 2.43 3.50 4.26 60-64 yrs 2.31 2.43 2.14 2.02 2.15 3.12 65-69 yrs 1.92 1.86 2.03 1.81 1.72 1.85 70-74 yrs 1.39 1.44 1.46 1.61 1.45 1.39 75-79 yrs 0.95 0.93 1.01 1.04 1.17 1.07 80+ yrs 0.67 0.73 0.82 0.93 1.00 1.13 TOTAL 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 Source: National statistical offices/Euromonitor International Note: as at January 1st Phụ lục 2: Lƣơng tháng của công nhân ngành công nghiệp điện tử Lương tháng ( USD) Hà Nội TP Hồ Chí Minh Bangkok Shanghai Kuala Lampur Công nhân 87-198 122-216 164 272-362 221 Nhân viên kỹ thuật 243- 482 329-453 383 442-641 820 Nhân viên 597- 859 681-1690 684 663 1638 Lương tối thiểu 62.1 62.1 115.06 116 - Bảo hiểm xã hội 17% 17% 5% 44% 12% Nghỉ lễ ( ngày) 9 9 13 12 16 Nguồn: JETRO - 2008 78 Phụ lục 3: Danh mục bảng biểu sơ đồ Bảng 1.1: Cơ cấu nguồn bộ phận và linh kiện cho doanh nghiệp vốn Nhật Bản đầu tư trong ngành sản xuất máy quay phim Malaysia (1993) ............................ 14 Bảng 2.1: Tổng giá trị sản phẩm ngành công nghiệp điện tử ...................................... 28 Bảng 2.2. Tổng giá trị sản phẩm nghành công nghiệp điện tử .................................... 29 Bảng 2.3. Tỉ trọng nghành công nghiệp điện tỉ trong nền knh tế quốc gia .................. 30 Bảng 2.4. Giá trị xuất khẩu ngành công nghiệp điện tử Việt Nam .............................. 31 Bảng 2.5. Tỉ trọng kim nghạch xuất khẩu điện tử gia dụng và điện tử - CNTT trong tổng kim nghạch xuất khẩu quốc gia (%)................................................ 32 Bảng 2.6. Thị phần linh kiện điện tử trên thế giới ....................................................... 32 Bảng 2.7. Giá trị nhập khẩu ngành công nghiệp điện tử Việt Nam ............................ 34 Bảng 2.8. Một số sản phẩm chủ yếu của ngành công nghiệp điện tử tháng 12 và năm 2007 ............................................................................................................ 38 Bảng 2.9. Một số sản phẩm chủ yếu của ngành công nghiệp điện tử tháng 12 và năm 2008 ............................................................................................................ 39 Bảng 2.10. Một số sản phẩm chủ yếu của ngành công nghiệp điện tử tháng 6/2009 ................................................................................................................. 40 Bảng 2.11. Kim ngạch xuất khẩu điện tử, máy tính và linh kiện 5 tháng đầu năm 2009 ............................................................................................................... 43 Bảng 2.12. Kim ngạch nhập khẩu hàng điện tử, máy tính và linh kiện ....................... 44