Đề tài Hoàn thiện các hình thức lao động tiền lương ở nhà máy thuốc lá Thăng Long

nµo ®ã. Bªn c¹nh ®ã do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña hµng ho¸ søc lao ®éng mµ tiÒn l­¬ng kh«ng chØ thuÇn tuý lµ vÊn ®Ò kinh tÕ mµ cßn lµ vÊn ®Ò cña x· héi rÊt quan träng liªn quan ®Õn ®êi sèng vµ trËt tù x· héi. Ng­êi sö dông lao ®éng cÇn ph¶i c¨n cø vµo sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng lao ®éng còng nh­ møc ®é phøc t¹p vµ tÝnh chÊt ®éc h¹i cña c«ng viÖc ®Ó tÝnh vµo tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng. §èi víi ng­êi kinh doanh (c¸c doanh nghiÖp) khi kÕt thóc mét qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× tiÒn l­¬ng lµ mét phÇn chi phÝ cÊu thµnh chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy mµ nã lu«n lu«n ®­îc tÝnh to¸n vµ qu¶n lý chÆt chÏ lµm sao cho hîp lý nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp m×nh. §èi víi ng­êi lao ®éng th× tiÒn l­¬ng lµ thu nhËp mµ hä nhËn ®­îc tõ nhµ s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua qu¸ tr×nh lao ®éng. §©y lµ phÇn thu nhËp chñ yÕu ®èi víi ®¹i ®a sè ng­êi lao ®éng trong x· héi. Nã cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn møc sèng cña hä v× vËy mµ nhu cÇu ®­îc t¨ng l­¬ng lµ yÕu tè quan träng kÝch thchs ng­êi lao ®éng g¾n bã h¨ng say víi c«ng viÖc. Nh­ng mÆc dï vËy th× mçi ng­êi qu¶n lý ®Òu hiÓu r»ng: kh«ng ph¶i chØ dïng quyÒn lùc hay tiÒn l­¬ng mµ cÇn cã hÖ thèng tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng nh­ thÕ nµo ®Ó cã thÓ t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ trong qu¸ tr×nh lao ®éng. Vµ ®©y lµ vÊn ®Ò cßn g©y nhiÒu tranh c·i ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý. Ngµy nay ngoµi sù thay ®æi vÒ c«ng nghÖ, m¸y mãc, thiÕt bÞ, kü thuËt nguyªn vËt liÖu, n¬i lµm viÖc... th× nh©n tè con ng­êi ngµy cµng ®­îc coi träng dÆc biÖt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp sao cho hiÖu qu¶ nhÊt. V× vËy doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng chÕ ®é chÝnh s¸ch nh»m kÝch thÝch c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn cho ng­êi lao ®éng. Cô thÓ hä cÇn ph¶i cã hÖ thèng tr¶ l­¬ng hîp lý sao cho ng­êi lao ®éng cã thÓ tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña m×nh ë hiÖn t¹i vµ cã phÇn nhá nh»m ®¶m b¶o cuéc sèng cña hä sau nµy. §ång thêi cµn ph¶i ®¶m b¶o ®­îc sù c«ng b»ng trong thu nhËp cña ng­êi lao ®éng. Do ng­êi lao ®éng lu«n cÇn cã sù c«ng b»ng nªn mét chÕ ®é ®·i ngé c«ng b»ng víi mäi ng­êi sÏ t¹o ra t©m lý tho¶i m¸i nç lùc lµm viÖc cho ng­êi lao ®éng. Tãm l¹i th× tiÒn l­¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng lµ gi¸ c¶ (sè tiÒn) mµ ng­¬× sö dông lao ®éng (c¸c doanh nghiÖp) ph¶i tr¶ cho ng­êi cung cÊp søc lao ®éng tu©n theo c¸c qui luËt cung cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng vµ theo luËt ph¸p hiÖn hµnh cña nhµ n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. Cïng víi kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng th× tiÒn c«ng chØ lµ mét biÓu hiÖn cña mét tªn gäi kh¸c cña tiÒn l­¬ng. TiÒn c«ng g¾n trùc tiÕp h¬n víi c¸c quan hÖ tho¶ thuËn mua b¸n søc lao ®éng vµ th­êng ®­îc sö dông trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c hîp ®ång thuª mua søc lao ®éng. TiÒn c«ng cßn ®­îc hiÓu lµ tiÒn tr¶ cho mét ®¬n vÞ thêi gian lao ®éng cung øng, tiÒn tr¶ theo khèi l­îng c«ng viÖc thùc hiÖn ®­îc nã ®­îc phæ biÕn trong nh÷ng tho¶ thuËt thuª nh©n c«ng trªn thÞ tr­êng tù do vµ cã thÓ gäi lµ gi¸ c«ng lao ®éng. TiÒn c«ng hay tiÒn l­¬nglµ nguån thu nhËp chñ yÕu cña ng­êi lao ®éng nã lµ nguån ®­îc sö dông ®Ó t¸i t¹o l¹i søc lao ®éng vµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nã lµ phÇn chi phÝ cÊu thµnh chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp 1.2. TiÒn th­ëng: TiÒn th­ëng lµ phÇn thu nhËp ngoµi tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng thùc chÊt lµ kho¶n tiÒn bæ sung cho tiÒn l­¬ng nh»m qu¸n triÖt h¬n nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng ®­îc c¨n cø vµo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, ®¬n vÞ vµ møc tiÒn l­¬ng cña tõng ng­êi. TiÒn th­ëng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vËt chÊt ®èi víi ng­êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lµm viÖc nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Thùc hiÖn c¸c chÕ ®é tiÒn th­ëng lµ mét trong c¸c biÖn ph¸p nh»m thu hót sù quan t©m cña hä tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, qua ®ã n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, rót ng¾n thêi gian lµm viÖc. MÆc dï tiÒn l­¬ng lµ kho¶n thu nhËp chÝnh ®¶m b¶o møc sèng cña ng­êi lao ®éng nh­ng tiÒn l­¬ng ch­a bï ®¾p ®­îc hoµn toµn søc lao ®éng mµ ng­êi lao ®éng ®· bá ra. Do vËy thùc hiÖn chÕ ®é th­ëng lµ ®Ó gãp phÇn bï ®¾p gi¸ trÞ søc lao ®éng ®· mÊt cña ng­êi lao ®éng nh»m ®¶m b¶o tèt nhÊt qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cña ng­¬× lao ®éng. MÆt kh¸c ng­êi lao ®éng lµ nguån lùc ®Çu tiªn vµ quan träng nhÊt cho viÖc t¹o ra lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. NÕu kh«ng cã ng­êi lao ®éng th× kh«ng cã lîi nhuËn. Hay ®¬n gi¶n h¬n, nÕu ng­êi lao ®éng lµm viÖc kh«ng h¨ng h¸i , kh«ng nç lùc th× lîi nhuËn cña doanh nghiÖp còng bÞ gi¶m bít. Do ®ã tiÒn th­ëng lµ h×nh thøc ph©n phèi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp cho ng­êi lao ®éng, lµ c¸ch th«i thóc ng­êi ®ãng gãp hÕt m×nh cho doanh nghiÖp. - Nh÷ng néi dung cña tæ chøc tiÒn th­ëng: + ChØ tiªu xÐt th­ëng: §©y lµ yÕu tè quan träng nhÊt trong c¸c yÕu tè cña tæ chøc tiÒn th­ëng. ChØ tiªu th­ëng bao gåm c¶ nhãm chØ tiªu vÒ sè l­îng, chÊt l­îng g¾n víi thµnh tÝch cña ng­êi lao ®éng. ChØ tiªu th­ëng cã liªn quan trùc tiÕp tíi møc tiÒn th­ëng nhiÒu hay Ýt. Yªu cÇu cña chØ tiªu th­ëng lµ: ph¶i râ rµng , chÝnh x¸c, cô thÓ. + §iÒu kiÖn xÐt th­ëng : §iÒu kiÖn xÐt th­ëng lµ mét träng nh÷ng yÕu tè quan träng cña c¸c h×nh thøc tiÒn th­ëng nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng tiÒn ®Ò, nh÷ng chuÈn mùc cho phÐp ®Ó cã thÓ thùc hiÖn mét h×nh thøc tiÒn th­ëng nµo ®ã ®ång thêi c¸c ®iÒu kiÖn xÐt th­ëng cßn dïng ®Ó kiÓm tra viÖc thùc hän c¸ chØ tiªu xÐt th­ëng. + Nguån tiÒn th­ëng : lµ nh÷ng nguån cã thÓ dïng (toµn bé hay mét phÇn ) ®Ó tr¶ tiÒn th­ëng cho ng­êi lao ®éng. Trong c¸c doanh nghiÖp th× nguån tiÒn th­ëng cã thÓ ®­îc trÝch tõ lîi nhuËn , tõ tiÕt kiÖm hay quü tiÒn l­¬ng. + Møc tiÒn th­ëng: Lµ sè sè tiÒn th­ëng cho ng­êi lao ®éng khi hä ®¹t c¸c chØ tiªu vµ ®iÒu kiÖn th­ëng. Møc tiÒn th­ëng cao hay thÊp tuú thuéc vµo nguån tiÒn th­ëng vµ yªu cÇu khuyÕn khÝch cña tõng lo¹i c«ng viÖc. V× vËy møc tiÒn th­ëng lµ yÕu tè trùc tiÕp khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng. Theo th«ng t­ sè 10/L§TBXH-TT quy ®Þnh râ viÖc trÝch th­ëng tõ lîi nhuËn cßn l¹i theo nghÞ ®Þnh 197/CP cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: - §èi t­îng xÐt th­ëng : + Lao ®éng cã thêi gian lµm viÖc tõ 1 n¨m trë nªn. + Cã ®ãng gãp vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp . - Møc th­ëng : §èi víi ng­êi lao ®éng ®· jký kÕt hîp ®ång lao ®éng th× møc tiÒn th­ëng kh«ng v­ît qu¸ s¸u th¸ng l­¬ng cÊp bËc chøc vô, phô cÊp chøc vô hiÖn h­ëng theo hÖ thèng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng nhµ n­íc qui ®Þnh t¹i nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña chÝnh phñ. Quy chÕ tiÒn th­ëng c¨n cø vµo: + HiÖu qu¶ ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thÓ hiÖn qua n¨ng suÊt chÊt l­îng c«ng viÖc. + thêi gian lµmg viÖc t¹i doanh nghiÖp. + chÊp hµnh kû luËt vµ néi qui cña doanh nghiÖp. TiÒn l­¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ TiÒn l­¬ng danh nghÜa lµ khµi niÖm chØ sè l­îng yiÒn tÖ mµ ng­êi sö dông søc lao ®éng tr¶ cho ng­¬× cung øng søc lao ®éng c¨n cø vµo hîp ®ång tho¶ thuËn gi÷a hai bªn trong viÖc thuª mua lao ®éng. Sè tiÒn nµy Ýt hay nhiÒu phô thuéc trùc tiÕp vµo n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ lµm viÖc cñang­[× lao ®éng, phô thuéc vµo tr×nh ®é, kinh nghiÖm lµm viÖc... ngay trong qu¸ tr×nh lao ®éng. Trªn thùc tÕ mäi møc l­¬ng tr¶ cho ng­êi l¸ao ®éng ®Òu lµ tiÒn l­¬ng danh nghÜa. TiÒn l­¬ng thùc tÕ lµ sè l­îng c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô cÇn thiÕt mµ ng­êi lao ®éng cã thÓ mua ®­îc b»ng tiÒn l­¬ng danh nghÜa cña m×nh sau khi ®· ®ãng gãp c¸c kho¶n thuÕ theo quy ®Þnh cña chÝnh phñ. Nh­ vËy tiÒn l­¬ng thùc tÕ kh«ng chØ phô thuéc vµo sè tiÒn l­¬ng danh nghÜa mµ cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô cÇn thiÕt mµ hä muèn mua. Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ ®­îc thÓ hiÖn qua c«ng thøc sau: Trong ®ã : ILTT : ChØ sè tiÒn l­¬ng thùc tÕ. ILDN : ChØ sè tiÒn l­¬ng danh nghÜa. IG : chØ sè gi¸ c¶. Qua c«ng thøc, ta cã thÓ thÊy râ lµ nÕu gi¸ c¶ t¨ng nªn th× tiÒn l­¬ng thùc tÕ gi¶m ®i. §iÒu ®ã cã thÓ x¶y ra ngay khi tiÒn l­¬ng danh nghÜa t¨ng nªn, cã nghÜa lµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ tû lÖ nghÞch víi gi¸ c¶ vµ tû lÖ thuËn víi tiÒn l­¬ng danh nghÜa t¹i thêi ®iÓm x¸c ®Þnh. §èi víi ng­êi lao ®éng th× lîi Ých vµ môc ®Ých cuèi cïng cña viÖc cung øng søc lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ chø kh«ng ph¶i lµ tiÒn l­¬ng danh nghÜa. Do vËy, ®iÒu mµ tÊt c¶ ng­êi lao ®éng ®Òu quan t©m lµ lµm thÕ nµo ®Ó t¨ng tiÒn l­¬ng thùc tÕ 3. TiÒn l­¬ng tµi chÝnh vµ tiÒn l­¬ng phi tµi chÝnh. Ngµy nay do sù ph¸t triÓn cña x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng viÖc kÝch thÝch b»ng l­¬ng bæng vµ tiÒn th­ëng vÉn cßn lµ nguån ®éng viªn c¬ b¶n vµ quan träng. Nh­ng bªn c¹nh nh÷ng kÝch thÝch vÒ vËt chÊt , b»ng tiÒn l­¬ng , tiÒn th­ëng th× nhµ qu¶n lý cßn cÇn ph¶i nghÜ ®Õn viÖc kÝch thÝch b»ng tinh thÇn nh­ c¸c giÊy khen, b»ng khen vµ c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ ... cho ng­êi lao ®éng.do vËy mµ tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng còng ®­îc chia lµm hai phÇn : 3.1. PhÇn l­¬ng, th­ëng tµi chÝnh bao gåm phÇn tµi chÝnh trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. Tµi chÝnh trùc tiÕpbao gåm: + l­¬ng c«ng nhËt: lµ sè tiÒn mµ ng­êi lao ®éng ®­îc c¸c nhµ doanh nghiÖp tr¶ cho tõng ngµy, tõng tuÇn +L­¬ng hµng th¸ng lµ sè tiÒn c¸c nhµ doanh nghiÖp tr¶ cho ng­êi lao ®éng mâi th¸ng mét lÇn. + tiÒn hoa hång + tiÒn th­ëng PhÇn tµi chÝnh gi¸n tiÕp: Bao gåm c¸c kÕ ho¹ch b¶o hiÓm, y tÕ, gi¶i phÉu... vµ c¸c trî cÊp x· héi, c¸c lo¹i phóc lîi bao gåm kÕ hoach vÒ h­u, an ninh x· héi , ®Òn bï cho c«ng nh©n lµm viÖc trong m«i tr­êng ®éc h¹i, lµm t¨ng ca ngoµi giê, lµm viÖc vµo ngµy nghØ lÔ, trî cÊp gi¸o dôc, tr¶ l­¬ng trong tr­êng hîp v¾ng mÆt v× nghØ hÌ, nghØ lÔ, èm ®au, thai s¶n. 3.2. MÆt phi tµi chÝnh B¶n th©n c«ng viÖc (cã hÊp dÉn kh«ng) M«i tr­êng c«ng viÖc... Chøc n¨ng cña tiÒn l­¬ng TiÒn l­¬ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp, nã ph¶n ¸nh mèi quan hÖ trong viÖc tæ chøc tr¶ l­¬ng, tr¶ c«ng cho ng­êi lao ®éng. Nã bao gåm c¸c chøc n¨ng sau: - Chøc n¨ng 1: Chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng bao gåm c¶ t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ víi tiÒn l­¬ng nhËn ®ù¬c , ng­êi lao ®éng kh«ng chØ ®ñ ®Ó sèng, ®Ó trang tr¶i chi phÝ sinh ho¹t hµng ngµy (¨n ë, häc hµnh ®i l¹i , gi¶i trÝ...) mµ cßn ®ñ ®Ó n©ng cao tr×nh ®é vÒ mäi mÆt, b¾t kÞp tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. §©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña tiÒn l­¬ng, bbªn c¹nh ®ã cßn cã c¸c chøc n¨ng kh¸c nh­: - Chøc n¨ng 2: Chøc n¨ng kÝch thÝch con ng­êi tham gia lao ®éng. TiÒn l­¬ng lµ mét bé phËn quan träng trong thu nhËp, nã chi phèi vµ quyÕt ®Þnh møc sèng cña ng­êi lao ®éng, do ®ã nã lµ mét c«ng cô h÷u Ých trong qu¶n lý. Ban l·nh ®¹o hay chñ doanh nghiÖp sö dông tiÒn l­¬ng lµ ®ßn bÈy kinh tÕ tËo ®éng lùc thóc ®Èy ng­êi lao ®éng h¨ng h¸i tham gia vµo lao éng s¶n xuÊt, kÝch thÝch say mª víi c«ng viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, khuyÕn khÝch lao ®éng s¸ng t¹o, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, g¾n tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n víi tËp thÓ vµ c«ng viÖc. Thùc hiÖn tèt chøc n¨ng nµy sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ kh«ng chØ cho b¶n th©n ng­êi lao ®éng mµ cßn gãp phÇn t¨ng lîi nhuËn cho c¸c doanh nghiÖp. - Chøc n¨ng 3: Chøc n¨ng thanh to¸n. Ng­êi lao ®éng dïng tiÒn l­¬ng cña m×nh ®Ó thanh to¸n c¸c kho¶n chi tiªu sinh ho¹t ph¸t sinh trong ®êi sèng hµng ngµy, chøc n¨ng nµy giópcho ng­êi lao ®éng cã quyÒn tù tÝnh to¸n, tù ®iÒu chØnh c¸c kho¶n chi tiªu nh­ thÕ nµo cho hîp lývíi sè tiÒn mµ hä nhËn ®­îc khgi kÕt thóc mét qu¸ tr×nh lao ®éng. - Chøc n¨ng 4: Chøc n¨ng ph©n phèi thu nhËp quèc d©n, ph©n phèi theo lao ®éng. TiÒn l­¬ng ®­îc sö dông lµ mét c«ng cô thùc hiÖn chøc n¨ng nµy, nã chÝnh lµ th­íc ®o møc ®é cèng hiÕn, møc hao phÝ lao ®éng cña ng­êi lao ®éng. Nh­ vËy tiÒn l­¬ng lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n. Nã cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò. Trong doanh nghiÖp, tiÒn l­¬ng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng, khuyªbs khÝch ng­êi lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt lµm viÖc cña hä, tiÒn l­¬ng ph¶i thùc hiÖn ®­îc c¸c chøc n¨ng trªn. II. Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc chi tr¶ tiÒn l­¬ng , tiÒn th­ëng trong doanh nghiÖp. Khi nÒn kinh tÕ chuyÓn m×nh tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp sang chÕ ®é kinh tÕ thÞ tr­êng, kinh doanh tù chñ, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i cã nh÷ng ®æi míi thùc sù . nhµ n­íc b©y giê chØ ®èng vai trß lµ ng­êi qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt, nhµ n­íc kh«ng cã chÕ ®é bao cÊp cho c¸c doanh nghiÖp n÷a mµ tù c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m kiÕm thÞ tr­êng tiªu thô, quan t©m ®Õn thÞ tr­êng thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng, t×m nguån cung øng vËt liÖu, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng,h¹ gi¸ th¸nh¶n phÈm nh»m c¹nh tranh, nh»m chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. Do vËy c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®Õn yÕu tè ®Çu vµo tøc lµ chi phÝ s¶n xuÊt mµ tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng lµ mét thµnh phÇn quan träng cña chi phÝ s¶n xuÊt. §èi víi ng­êi lao ®éng, tiÒn t­¬ng lµ nguån thu nhËp chñ yÕu cña hä. ChÝnh v× thÕ, hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng trong doanh nghiÖp cã ý nhÜa rÊt quan träng kh«ng chØ ®èi víi ng­êi lao ®éng mµ cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Môc ®Ých cña c¸cnhµ s¶n xuÊt lµ lîi nhuËn cßn môc ®Ých cña c¸c nhµ cung øng søc lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng. Víi ý nghÜa nµy, tiÒn l­¬ng kh«ng chØ mang b¶n chÊt lµ chi phÝ mµ nã chë thµnh ph­¬ng tiÖn t¹o ra gi¸ trÞ hay nãi ®óng h¬n nã lµ nguån cung øng sù s¸ng t¹o s¶n xuÊt, n¨ng lùc cña lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n sinh ra c¸c gi¸ trÞ gia t¨ng. §èi víi ng­êi lao ®éng, tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc tho¶ ®¸ng sÏ lµ nguån ®éng lùc kÝch thÝch n¨ng lùc s¸ng t¹o, lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. TTiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng chØ tho¶ ®¸ng khi nã thùc sù trë thµnh ®ßn bÈy kinh tÕ, nã ph¶n ¸nh trung thùc sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng hao phÝ. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu nµy doanh nghiÖp cÇn quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh­ sau: Thø nhÊt: Bè trÝ ng­êi lao ®éng phï hîp víi tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, cã nh­ vËy míi t¹o sù h¨ng say ®èi víi c«ng viÖc, ng­êi lao ®éng sÏ ph¸t huy hÕt lç lùc cña m×nh. Thø hai: doanh nghiÖp (hay ban l·nh ®¹o c«ng ty) ph¶i ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c sù thùc hiÖn c«ng viÖc dùa vµo nh÷ng tiªu chuÈn, yªu cÇu c«ng viÖc vµ kÕt qu¶ hoµn thµnh c«ng viÖc cña ng­êi lao ®éng, t¹o niÒm tin cho ng­êi lao ®éng ®èi víi doanh nghiÖp. Thø ba: Doanh nghiÖp ph¶i lùa chän cho m×nh nh÷ng h×nh thøc tr¶ l­¬ng phï hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. NÕu mét doanh nghiÖp lµm tèt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò trªn, tr¶ ®­îc møc l­¬ng hîp lý cho ng­êi lao ®éng sÏ t¹o ra ®éng lùc kÝch thÝch ng­êi lao ®éng say mª víi c«ng viÖc cña m×nh, kh«ng ngõng häc hái, n©ng cao h¬n n÷a tr×nh ®é nghÒ nghiÖp vµ lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. MÆt kh¸c khi n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng th× lîi nhuËn cña doanh nghiÖp sÏ t¨ng, do ®ã nguån phóc lîi cña doanh nghiÖp mµ ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc còng sÏ t¨nglªn, nã lµ phÇn bæ sung thªm cho tiÒn l­¬ngt¨ng thu nhËp vµ t¨ng lîi Ých cho ng­êi lao ®éng. H¬n n÷a khi lîi Ých cña ng­êi lao ®éng ®­îc ®¶m b¶o b»ng c¸c møc tiÒn l­¬ng tho¶ ®¸ng, nã sÏ t¹o ra ®­îc sù g¾n kÕt céng ®ång nh÷ng ng­êi lao ®éng víi môc tiªu vµ lîi Ých cña doanh nghiÖp, xo¸ bá sù ng¨n c¸ch gi÷a ng­êi lao ®éng vµ cÊp l·nh ®¹o lµm cho ng­êi lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm h¬n , tù gi¸c h¬n víi c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp... Ng­îc l¹i, nÕu mét doanh nghiÖp tr¶ l­¬ng kh«ng hîp lý, hoÆc v× lîi nhuËn thuÇn tuý kh«ng chó ý ®óng møc ®Õn lîi Ých cña ng­êi lao ®éng th× ng­êi lao ®éng sÏ c¶m thÊy mÊt niÒm tin, kh«ng t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng, lµm h¹n chÕ c¸c ®éng lùc cung øng søc lao ®éng... biÓu hiÖn râ nhÊt lµ t×nh tr¹ng c¾t xÐn thêi gianlµm viÖc, l·ng phÝ nguyªn vËt liÖu vµ thiÕt bÞ, kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ng viÖc ®­îc giao, m©u thuÉn gi÷a ng­êi lao ®éng víi chñ doanh nghiÖp nÕu cã, cã thÓ g©y ra b·i c«ng... Nh­ vËy tiÒn l­¬ng hîp lý sÏ t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊtph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i nã sÏ k×m h·m s¶n xuÊt . MÆt kh¸c ta cßn thÊy trong c¸c mÆt qu¶n lý cña doanh nghiÖp néi dung qu¶n lý cßn nhiÒu phøc t¹p, khã kh¨n nhÊt ®ã lµ qu¶n lý nh©n lùc vµ c¬ së ®Ó ph¸t sinh ra sù phøc t¹p khã kh¨n ®ã lµ vÊn ®Ò ph©n phèi lîi Ých gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp, v× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lÇ c¸c doanh nghiÖp cÇn cã mét møc l­¬ng hîp lý. Thùc tÕ cho thÊy trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n nh­ viÖc bè trÝ lao ®éng kh«ng phï hîp víi ngµnh, nghÒ, tr×nh ®é, thµnh tÝch lao ®éngcña ng­êi lao ®éng giái kh«ng ®­îc cÊp l·nh ®¹o biÕt ®ÕnhoÆc ®¸nh gi¸ ch­a chÝnh x¸c, ®iÒu kiÖn lao ®éng ch­a ®­îc quan t©m... dÉn ®Õn thu nhËp thÊp. XÐt vÒ mÆt kinh tÕ thuÇn tuý, tiÒn l­¬ng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh. Ng­êi lao ®éng dïng tiÒn l­¬ng dÓ trang tr¶i c¸c chi phÝ trong gia ®×nh (¨n ë, häc hµnh, ®i l¹i...) phÇn cßn l¹i dïng ®Ó tÝch luü. NÕu tiÒn l­¬ng b¶o ®¶m ®ñ trang tr¶i vµ cã thÓ tÝch luü th× nã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng yªnt©m, phÊn khëi lµm viÖc, ®ã chÝnh lµ ®ßn bÈy, lµ ®éng lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt. VÒ mÆt chÝnh trÞ - x· héi tiÒn l­¬ng kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn t©m t­ t×nh c¶m cña ng­êi lao ®éng ®èi víi doanh nghiÖp mµ cßn ®èi víi x· héi. NÕu tiÒn l­¬ng cao nã sÏ cã ¶nh h­ëng tÝch cùc vµ ng­îc l¹i nã sÏ cã nh÷ng ph¶n øng kh«ng tèt. Do vËy ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng ®æi míi hoµn thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn cã cña m×nhcòng nh­ tr×nh ®é kinh nghiÖm qu¶n lý theo xu h­íng bngµy cµnh tiÕn bé. ®iÒu nµy ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong ®ã viÖc hoµn thiÑen c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng cã ý nghÜa quan träng trong viÖc n©ng coa n¨ng suÊt lao ®éng vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ m×nh. C«ng t¸c tiÒn l­¬ng cho ng­êi lao ®éng cÇn ph¶i ®­îc th­êng xuyªn hoµn thiÖn vÒ ®iÒu kiÖn ¸p dông vµ vÒ néi dung cña c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ngcho phï hîp víi c¸c ®Æc ®iÓm vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh míi cña doanh nghiÖp. Bªn c¹nh tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng còng lµ mét yÕu tè rÊt quan träng gãp phÇn t¹o ®éng lùc, kÝch thÝch ng­êi lao ®éng h¨ng say lao ®éng qua ®ã n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, rót ng¾n thêi gian lµm viÖc. XuÊt ph¸t tõ vai trß vµ ý nghÜa c«ng t¸c tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng nh­ ®· nªu ë trªn, chóng ta cã thÓ nãi r»ng: hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh thêi sù vµ cÇn thiÕt cho mçi doanh nghiÖp ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao vai trß ®ßn bÈy kinh tÕ cña tiÒn l­¬ng, g¾n chÆt tiÒn l­¬ng víi søc lao ®éng ®· hao phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é vÒ mäi mÆt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ tõ ®ã kh«ng ngõng c¶i thiÖn thu nhËp cho b¶n th©n ng­êi lao ®éng, gßp phÇn æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ trong c¸c doanh nghiÖp còng nh­ toµn x· héi. Do sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vµ chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ cña nhµ n­íc ta lµm cho thÞ tr­êng c¹nh tranh khèc liÖt h¬n vµ còng do xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®iÒu luËt b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng cña chÝnh phñ. Nhµ m¸y thuèc l¸ Th¨ng Long lµ mét doanh nghiÖp nhµ n­íc trùc thuéc bé c«ng nghiÖp , nhµ m¸y còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thay ®æi do nÒn kinh tÕ ®Æt ra. Nh­ bao doanh nghiÖp kh¸c nhµ m¸y còng cÇn ph¶i hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tiÒn l­¬n, tiÒn th­ëng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng, gãp phÇn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh tù chñ kinh doanh cña m×nh ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trong sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. III. C¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh vµ ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c chi tr¶ tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng. S¬ ®å C¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh ¶nh h­ëng ®Õn chi tr¶ l­¬ng th­ëng thuéc vÒ tµi chÝnh: B¶n th©n c«ng viÖc §¸nh gi¸ c«ng viÖc B¶n th©n nh©n viªn ThÞ tr­êng lao ®éng B¶n th©n nh©n viªn Møc hoµn thµnh c«ng viÖc Th©m niªn Kinh nghiÖm Thµnh viªn trung thµnh TiÒm n¨ng cña nh©n viªn ThÞ tr­êng lao ®éng L­¬ng bæng trªn thÞ tr­êng Chi phÝ sinh ho¹t C«ng ®oµn X· héi NÒn kinh tÕ LuËt ph¸p Ên ®Þnh møc l­¬ng L­¬ng bæng vµ ®·i ngé cho tõng c¸ nh©n Ên ®Þnh møc l­¬ng M«i tr­êng c«ng ty M«i tr­êng c«ng ty ChÝnh s¸ch BÇu kh«ng - khÝ v¨n ho¸ C¬ cÊu tæ chøc Kh¶ n¨ng chi tr¶ §Ó n©ng cao tiÒn l­¬ng cho ng­êi lao ®éng, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng xem xÐt ®Õn c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh vµ ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng. C¸c yÕu tè ®ã bao gåm: m«i tr­êng c«ng ty, thÞ tr­êng lao ®éng, b¶n th©n nh©n viªn vµ b¶n th©n c«ng viÖc. Sau ®©y chóng ta sÏ xem xÐt chi tiÕt tõng yÕu tè: M«i tr­êng c«ng ty ®©y lµ mét yÕu tè rÊt quan träng quyÕt ®Þnh vµ ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng, nã lµ yÕu tè rÊt quan träng vµ mçi c«ng ty kh¸c nhau sÏ cã m«i tr­êng kh¸c nhau, kh¸c nhau vÒ chÝnh s¸ch, bÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸, vÒ c¬ cÊu tæ chøc vµ khacs nhau vÒ kh¶ n¨ng chi tr¶. 1.1 ChÝnh s¸ch cña c«ng ty: Mét chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng hîp lý sÏ cã t¸c dông kÝch thÝch lao ®éng h¨ng say lao ®éng, n©ng cao n¨ng suÊt h¬n, nã t¹o ®éng lùc gióp ng­êi lao ®éng c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao tr×nh ®é, tay nghÒ lµm gi¶m tû lÖ ng­êi bá viÖc. NÕu chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng kh«ng hîp lý th× nã sÏ t¹o ra nh÷ng ph¶n øng ng­îc l¹i kh«ng cã lîi cho c¶ c«ng ty vµ ng­êi lao ®éng. TiÒn l­¬ng võa lµ mét chi phÝ tèn kÐm võa lµ mét lo¹i tµi s¶n.nã lµ phÇn chi phÝ tèn kÐm ph¶n ¸nh qua chi phÝ lao ®éng. Tuy nhiªn nã còng lµ mét lo¹i tµi s¶nv× nã thóc ®Èy nh©n viªn nç lùc, ®ã lµ mét tiÒm n¨ng ¶nh h­ëng ®Õn hµnh vi lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng. 1.2 BÇu kh«ng khÝ - v¨n ho¸cña c«ng ty Kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña c«ng ty ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn c¸ch tuyÓn chän ng­êi lao ®éng, ®Õn th¸i ®é cña cÊp trªn ®èi víi cÊp d­íi, ®Õn hµnh vi c«ng viÖc, ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ thµnh tÝch c«ng viÖc vµ do ®ã, nã ¶nh h­ëng ®Õn viÖc x¾p xÕp tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng. Trong bÇu kh«ng khÝ, v¨n ho¸ khÐp kÝn vµ ®e do¹ c¸c quyÕt ®Þnh ®Òu ë trong tay cÊp l·nh ®¹o, ®iÒu ®ã lµm cho cÊp qu¶n trÞ vµ cÊp d­íi thiÕu tin t­ëng lÉn nhau, bÇu kg«ng khÝ bÝ mËt bao trïm nªn c¶ c«ng ty, c«ng nh©n viªn kh«ng ®­îc khuyÕn khÝch ®Ò ra s¸ng kiÕn mµ tù m×nh ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, ng­êi lao ®éng sÏ c¶m thÊy bÞ k×m h·m sù hoµn thµnh c«ng viÖc cña m×nh, kh«ng ®­îc tho¶ m·n vµ nh­ vËy sÏ ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh lêi cña c«ng ty. BÇu kh«ng khÝ, v¨n ho¸ cëi më, tho¸ng vµ c¸c quyÕt ®Þnh th­êng ®­îc c¸c nhµ qu¶n tri cÊp trªn ®Ò ra, cÊp trªn vµ cÊp d­íi tin t­ëng lÉn nhau, truyÒn th«ng më réng, c«ng nh©n viªn ®­îc khuyÕn khÝch dÒ ra s¸ng kiÕn vµ c¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò... ®iÒu ®ã t¹o ra ®éng lùc gióp ng­êi lao ®éng hoµn thµnh c«ng viÖc, t¹o sù tho¶ m·n, t¨ng kh¶ n¨ng sinh lêi cña c«ng ty vµ ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng ®èi víi ng­êi lao ®éng. ChÝnh v× vËy mçi c«ng ty nªn cÇn ph¶i t¹o ra bÇu kh«ng khÝ trong c«ng ty “trong lµnh” vµ hîp lý. 1.3 C¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty c¬ cÊu tæ chøc cña mét c«ng ty còng cã ¶nh h­ëng ®Õn c¬ cÊu tiÒn l­¬ng. Trong mét c«ng ty lín cã nhiÒu giai cÊp, nhiÒu cÊp qu¶n tri th× cÊp qu¶n trÞ cao nhÊt th­êng ®­a ra quyÕt ®Þnh tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng cho ng­êi lao ®éng. ChÝnh ®iÒu nµy dÔ g©y bÊt lîi cho c«ng nh©n viªn v× nhµ qu¶n trÞ cÊp cao kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®i saau ®i s¸t, nªn kh«ng thÓ hiÓu hÕt t©m lý cña ng­êi lao ®éng. Ng­îc l¹i ®èi víi cacs c«ng ty nhá cã Ýt giai tÇng, cÊp qu¶n trÞ nªn vÊn ®Ò l­¬ng sÏ do cÊp qu¶n trÞ trùc tiÕp quyÕt ®Þnh, do ®ã c«ng nh©n viªn sÏ ®­îc h­ëng nh÷ng chÕ ®é l­¬ng, th­ëng hîp lý. 1.4. kh¶ n¨ng chi tr¶ cña c«ng ty Kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ t×nh h×nh kinh doanh cña c«ng ty còng lµ nh÷ng yÕu tè quan träng, quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc chi tr¶ tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng cho ng­êi lao ®éng. ®©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng cña nh©n viªn, nhÊt lµ trong thêo ®iÓm hiÖn nay khi nÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn m×nh tõ c¬ chÕ tËp trung quan lieeu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Çy biÕn ®éng vµ nh÷ng c¹nh tranh. TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®«ng g¾n liÒn víi kÕt qu¶ ho¹t ®«ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty, chÝnh v× vËy mét c«ng ty ho¹t ®«ng cã hiªu qu¶ sÏ lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, liÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng cña nh©n viªn còng sÏ gia t¨ng vµ ®em l¹i lîi Ých cho c«ng ty. ThÞ tr­êng lao déng §Ó ng­êi lao ®éng cã møc l­¬ng hîp lý, phï hîp , ®¶m b¶o møc sinh ho¹t tèi thiÓu còng nh­ cã thÓ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng , cc«ng ty cÇn ph¶i nghiªn cøu mét yÕu tè rÊt quan träng kh¸c ®ã lµ thÞ tr­êng lao ®éng.ThÞ tr­êng lao ®éng gåm c¸c yÕu tè sau : 2.1. L­¬ng trªn thÞ tr­êng . Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­¬ng c¹nh tranh gay g¾t ,c¸c c«ng ty kh«ng thÓ ®¬n lÎ mµ cßn cã nhiÒu \c«ng ty kh¸c tham gia vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh . ChÝnh v× vËy , c«ng ty cÇn ph¶i nghiÖn cøu kü møc l­¬ng h×nh thµnh hiÖn nay ®ãi víi cïng mét ngµnh nghÒ ®Ó tõ ®ã cã c¬ së ®Ó ®­a ra mét m­c l­¬ng hîp lý . §èi víi c¸c c«ng ty lín hä th­êng tiÕn hµnh nghiªn ®éc lËp ,cßn c¸c c«ng ty nhá nhõ c¸c chuyªn viªn t­ vÊn hoÆc nhê c¸c liªn hÖ ®Î cung cÊp th«ng tin.C¸c n­íc ph¸t triÓn th× c¸c c«ng ty cã thÓ nhê c¸c hiÖp héi th­¬ng m¹i hoÆc c¸c nghiÖp ®oµn cïng nghµnh cung cÊp th«ng tin . T¹i ViÖt Nam c«ng ty cã thÓ liªn hÖ víi së lao ®éng , liªn ®oµn lao ®éng , së tµichÝnh , chi côc thuÕ ...mét møc l­¬ng hîp lý sÏ t¹o thÕ ®óng cña c«ng ty trªn c«ng tr­êng. ChÝnh v× vËy sau khi ®· t×m hiÓu c¸c m­c l­¬ng ®anh thÞnh hµnh c«ng ty ®èi chiÕu víi thùc tr¹ng cña m×nh xem xÐt nªn ¸p dông mét møc l­¬ng cao h¬n ,b»ng hoÆc thÊp h¬n trªn thÞ tr­êng ®Ó tõ ®ã c«ng ty Ên ®Þnh møc l­¬ng phï hîp víi møc l­¬ng trªn thÞ tr­êng cña m×nh 2.2.Chi phÝ sinh ho¹t cho hoat ®éng tr­ng gian . Mét møc l­¬ng tèt thiÓucòng ph¶i ®¶m b¶o ®­îc chio phÝ sinh ho¹t cho ng­êi lao ®éng , ®ã lµ quy luËt chung cña bÊt kú n­íc nµo trªn thÕ giíi. ë mçi n­íc kh¸c nhau cã nh÷ng møc l­¬ng tèi thiÓu kh¸c nhau ®­îc quy ®Þnh ®Î ng­êi lao ®éng ®ñ sèng ngay c¶ khi cã sù biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ . Do ®ã chi phÝ sinh ho¹t ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng. 2.3. C«ng ®oµn c«ng ®oµn còng lµ métt yÕu tè t¸c ®éng ®Õn tiÒn l­¬ng bëi v× c«ng ®oµn chÝnh lµ ng­êi ®¹i diÖn cho quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng, lµ ng­êi nãi nªn tiÕng nãi cña ng­pêi lao déng . do ®ã , nÕu c«ng ty muèn ¸p dông c¸c kÕ ho¹ch tr¶ l­¬ng kÝch thÝch s¶n xuÊt thµnh c«ng th× c«ng ty ph¶i bµn b¹c víi hä v× c«ng ®oµn lµ mét thÕ lùc rÊt m¹nh. Trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay, c«ng ®oµn t¹i c¸c c«ng ty chØ ®ãng vai trß thø yÕu trong c¸c vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng cña ng­êi lao ®éng. 2.4. X· héi tiÒn l­¬ng ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ c¶ s¶n phÈm vµ dÞch vô. X· héi - ®¹i biÓu lµ ng­êi tiªu thô kh«ng bao giê muèn gi¸ c¶ sinh ho¹t t¨ng nªn chÝnh ®iÒu ®ã t¹o ra søc Ðp buéc mét sè c«ng ty kh«ng ®­îc t¨ng l­¬ng mµ ph¶i theo møc l­¬ng mµ c¸c c«ng ty kh¸c ®· ¸p dông. 2.5. NÒn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ h­ng thÞnh hay suy tho¸i ®Òu cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn møc tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao déng. Trong nÒn kinh tÕ h­ng thÞnh c¸c c«ng tykinh doanh cã hiÖu qu¶, møc l­¬ng cña ng­êi lao ®éng sÏ ®­îc c¶i thiÖn phï hîp víi møc chi phÝ sinh ho¹t gia t¨ng. Ng­îc l¹i trong mét nÒn kinh tÕ suy yÕu , sè ng­êi thÊt nghiÖp t¨ng nªn c¸c c«ng ty sÏ cã xu h­íng h¹ thÊp gi¸ c¶ lao ®éng hoÆc kh«ng t¨ng l­¬ng. 2.6. luËt ph¸p chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cña c¸c c«ng ty ®Òu ph¶i tu©n theo luËt lÖ cña nhµ n­íc. LuËt ph¸p lµ yÕu tè rÊt quan träng mµ c¸c c«ng ty cÇn ph¶i quan t©m. luËt lao ®«ng quèc tÕ nãi chung vµ cña ViÖt Nam nãi riªng ®Òu nghiªm cÊm ph©n biÖt ®èi xö nam n÷ khi tr¶ l­¬ng. B¶n th©n nh©n viªn B¶n th©n ng­êi lao ®éngcã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn viÖc tr¶ l­¬ng nhÊt lµ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ hiÖn nay, tiÒn l­¬ng g¾n liÒn víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi c¸ nh©n ng­êi lao ®éng. TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng chñ yÕu do ng­êi lao ®éng quyÕt ®Þnh, nã phô thuéc vµo møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc, th©m niªn c«ng t¸c, møc ®é kinh nghiÖm, sù trung thµnh tiÒn n¨ng vµ c¸c yÕu tè kh¸c . 3.1. Møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc Møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc lµ c¬ së chÝnh x¸c nhÊt ®Ó tr¶ c«ng cho ng­êi lao ®éng mét c¸ch c«ng b»ng. Ng­êi lao ®éng nµo hoµn thµnh xuÊt s¾c c«ng viÖc ®­îc giao th× ph¶i ®­îc h­ëng l­¬ng cao h¬n ng­¬× lao déng cã n¨ng lùc kÐm h¬n, cã nh­ vËy míi t¹o ®éng lùc kÝch thÝch hä tham gia s¶n xuÊt. 3.2. Th©m niªn th©m niªn cña ng­êi lao ®éng kh«ng cßn lµ mÊu chèt, lµ c¨n cø lµ c¬ së ®Ó tr¶ l­¬ng nh­ tr­íc kia n÷a mµ nã chØ lµ mét yÕu tè ®Ó quyÕt ®Þnh dÒ b¹t hay th¨ng th­ëng. 3.3. kinh nghiÖm. Kinh nhiÖm còng lµ mét yÕu tè t¸c ®éng ®Õn tiÒn l­¬ng. Kinh nghiÖm cña ng­êi lao ®éng ph¶i ®­îc tÝch luü qua mét qu¸ tr×nh lao ®éng l©u dµi, lao ®éng nµo cã nhiÒu kinh nghiÖm th× sÏ ®­îc tr¶ l­¬ng cao h¬n lao ®éng cã Ýt kinh nghiÖm ho¨c kh«ng cã kinh nghiÖm. 3.4. thµnh viªn trung thµnh. Thµnh viªn trung thµnh lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng lµm viÖc l©u n¨m h¬n nh÷ng bg­êi kh¸c hä g¾n bã v¬Ý c«ng ty, g¾n bã víi nh÷ng biÕn ®æi th¨ng trÇm cña c«ng ty. Th«ng th­êng c¸c c«ng ty th­êng th­ëng cho c¸c thµnh viªn trung thµnh d­íi h×nh thøc phóc lîi(nghØ hÌ l©u h¬n...). 3.5. TiÒm n¨ng vµ c¸c yÕu tè kh¸c tiÒm n¨ng lµ nh÷ng ng­êi ch­a cã kinh nghiÖm hoÆc ch­a coa kh¶ n¨ng lµm ®­îc nh÷ng c«ng viÖc khã ngay hiÖn t¹i nh­ng trong t­¬ng lai hä cã tiÒm n¨ng thùc hiÖn ®­îc. Nh÷ng ng­êi trÎ tuæi th­êng ®­îc tr¶ l­¬ng cao v× hä cã tiÒm n¨ng trë thµnh nh÷ng l·nh ®¹o gioitrong t­¬ng lai. YÕu tè nµy ë c¸c n­íc ph¸t triÓn ®­îc chó träng h¬n, ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· b¾t ®Çu quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. B¶n th©n c«ng viÖc B¶n th©n c«ng viÖc lµ yÕu tè chÝnh quyÕt ®Þnh vµ ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng. Mçi c«ng viÖc thuéc nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c nhau, ngay trong mét ngµnh c¸c c«ng viÖc c«ng viÖc kh¸c nhau sÏ cã møc tiÒn l­¬ng kh¸c nhau, t­¬ng xøng víi c«ng viÖc. Nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái ®é phøc t¹p nhiÒu, ®ßi hái tr×nh ®é chuyªn m«n cao h¬n nh÷ng c«ng viÖc ®¬n gi¶n, ®ßi hái tr×nh ®é chuyªn m«n thÊp h¬n. vÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c c«ng ty cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ thùc sù cña tõng c«ng viÖc cô thÓ ®Ó tr¶ l­¬ng chÝnh x¸c vµ c«ng b»ng. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ c«ng viÖc th«ng qua b¶ng ph©n c«ng b¶ng m« t¶ c«ng viÖc vµ quan träng nhÊt lµ ®¸nh gi¸ c«ng viÖc. 4.1. Ph©n tÝch c«ng viÖc vµ m« t¶ c«ng viÖc §Ó ®¸nh gi¸ c«ng viÖc mét c¸ch chÝnh x¸c th× tr­íc hÕt cÇn ph¶i ph©n tÝch vµ m« t¶ c«ng viÖc. Ph©n tÝch c«ng viÖc lµ mét tiÕn tr×nh m« t¶ vµ ghi l¹i môc tiªu cña c«ng viÖc, c¸c nhiÖm vô vµ ho¹t ®éng cña nã, c¸c ®iÒu kiÖn hoµn thµnh c«ng viÖc, kü n¨ng, kiÕn thøc th¸i ®é cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc. Tøc lµ nhµ ph©n tÝch ph¶i tiÕn hµnh thu thËp th«ng tin th«ng qua quan s¸t c¸c c«ng viÖc ®ang tiÕn hµnh, th¶o luËn víi c«ng nh©n, pháng vÊn víi ®èc c«ng... tõ nh÷ng th«ng tin thu thËp ®­îc, chuÈn bÞ c¸c b¶ng m« t¶ c«ng viÖc b»ng c¸ch viÕt xóc tÝch c¸c d÷ kiÖn nãi lªn mét bøc tranh chinhs x¸c vµ ®Çy ®ñ cña mçi c«ng viÖc dùa tren néi dung cña mçi c«ng viÖc vµ ®iÒu kiÖn cña mçi c«ng viÖc. Cuèi cïng nhµ ph©n tÝch ph¶i thiÕt lËp b¶ng m« t¶ chi tiÕt tiªu chuÈn c«ng viÖc, qui ®Þnh c¸c kü n¨ng, qui ®Þnh ho¹t ®éng hµng ngµy vÒ tr¸ch nhiÖm, cè g¾ng, ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ c¸c tiªu chuÈn kh¸c. m« t¶ c«ng viÖc lµ mét tµi liÖu cung cÊp th«ng tin liªn quan ®Õn c¸c c«ng t¸c cô thÓ, c¸c nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña c«ng viÖc. §¸nh gi¸ sù thùc hiÖn c«ng viÖc Tr­íc hÕt cÇn ph¶i hiÓu ®¸nh gi¸ c«ng viÖc lµ mét thñ tôc cã tÝnh chÊt hÖ thèng nh»m ®o l­êng gi¸ trÞ vµ tÇm quan träng cña c«ng viÖc dùa trªn c¸c yÕu tè th«ng th­êng (kü n¨ng, tr×nh ®é chuyªn m«n, sù cè g¾ng, ®iÒu kiÖn lµm viÖc...) nh»m môc ®Ých chÝnh lµ lo¹i bá c¸c bÊt b×nh ®¼ng trong c¬ quan.. ®Ó ®¸nh gi¸ sù thùc hiÖn c«ng viÖc, ng­êi ta sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ sau: * Ph­¬ng ph¸p xÕp h¹ng §©y lµ ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt trong c¸c ph­¬ng ph¸p d¸nh gi¸ c«ng viÖc. C¸c c«ng viÖc xÐt trªn tæng thÓ ®­îc so s¸nh ®èi chiÕu víi nhau sau ®ã ®­îc x¾p ¸p theo thø tù tÇm quan träng tõ 1-10 h¹ng trë nªn. c¸c c«ng viÖc cã gi¸ trÞ t­¬ng tù nhau ®­îc xÕp vµo mét h¹ng. Møc l­¬ng sÏ theo thø h¹ng ®ã mµ xÕp theo thø tù, sau khi ®· ®èi chiÕu víi møc l­¬ng ®ang thÞnh hµnh trong x· héi. Ph­¬ng ph¸p th­êng ®­îc ¸p dông ë viÖt nam. * Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i lµ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh mét sè lo¹i hoÆc h¹ng ng¹ch vµ mçi h¹ng ng¹ch gåm mét nhãm c¸c c«ng viÖc t­¬ng tù nhau. Ng­êi ®¸nh gi¸ s« s¸nh b¶ng m« t¶ c«ng viÖc víi b¶ng m« t¶ thø h¹ng ng¹ch®ã. Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng ®­îc ¸p dông ë mü. * Ph­¬ng ph¸p so s¸nh c¸c yÕu tè ë ph­¬ng ph¸p nµy ng­êi ®¸nh gi¸ kh«ng cÇn ph¶i suy nghÜ toµn bé c«ng viÖc khi ®¸nh gi¸ mµ chØ xem xÐt ®Õn 5 yÕu tè c«ng viÖc tæng qu¸t: §iÒu kiÖn vÒ trÝ ãc : ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè tinh thÇn. Kü n¨ng - tay nghÒ §iÒu kiÖn thÓ lùc §iÒu kiÖn lµm viÖc. §¸nh gi¸ c«ng viÖc, tr­íc hÕt ph¶i xÕp c¸c møc ®é khã kh¨n cña mçi yÕu tè cña c¸c c«ng viÖc chñ yÕu, sau ®ã ®¸nh gi¸, ph©n bæ møc thï lao cho mçi yÕu tè cña c«ng viÖc. * Ph­¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm Ph­¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm lµ ph­¬ng ph­¬ng ph¸p Ên ®Þnh gi¸ trÞ b»ng sè cho c¸c yÕu tè cña c«ng viÖc vµ tæng sè c¸c gi¸ trÞ nµy cung cÊp mét b¶ng ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ t­¬ng ®èi cña c«ng viÖc ®ã. ®ã lµ mét tiÕn tr×nh phøc t¹p ®­îc thùc hiÖn theo c¸c b­íc sau: B­íc 1: Lùa chän c¸c c«ng viÖc ®iÓn h×nh chñ yÕu trong c«ng ty. B­íc 2: Ph©n tÝch c«ng viÖc. B­íc 3: Dùa vµo b¶ng ph©n tÝch , thiÕt lËp b¶ng m« t¶ c«ng viÖc. B­íc 4: Lùa chän c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña mçi c«ng viÖc. B­íc 5: TÝnh tû lÖ phÇn tr¨m tÇm quan träng cña c¸c yÕu tè c«ng viÖc. B­íc 6: X¸c ®Þnh thø bËc trong mçi c«ng viÖc. B­íc 7: Ên ®Þnh hÖ sè thang ®iÓm. B­íc 8: Ph©n bæ sè ®iÓm cho tõng thø bËc cña tõng yÕu tè. B­íc 9: So¹n th¶o cÈm nang ®¸nh gi¸ c«ng viÖc. B­íc 10: so s¸nh ®èi chiÕu b¶ng ®iÓm víi b¶ng m« t¶ c«ng viÖc vµ hoµn tÊt cÈm nang. IV. C¸c chÕ ®é tr¶ l­¬ng. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng cã hai néi dung c¬ b¶n lµ chÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc vµ chÕ ®é tiÒn l­¬ng chøc vô. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc ®­îc ¸p dông cho c«ng nh©n nh÷ng ng­êi lao ®éng trùc tiÕp vµ tr¶ l­¬ng qua sè l­îng, chÊt l­îng s¶n phÈm hä lµm ra. Cßn chÕ ®é tiÒn l­¬ng chøc vô ®­îc ¸p dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng qu¶n lý. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc : ChÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc lµ toµn bé nh÷ng qui ®Þnh cña nhµ n­íc mµ c¸c doanh nghiÖp, xÝ nghiÖp, xÝ nghiÖp vËn dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng khi hä hoµn hµnh mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x·héi trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh mµ nhµ n­íc sÏ cã nh÷ng c¶i tiÕn söa ®æi cho phï hîp. ViÖc ¸p dông chÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc cã ý nghÜa quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña doanh nghiÖp vµ trong ph©n bæ nh©n lùc gi÷a c¸c ngµnh, nghÒ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nh­ sau: Mét lµ : ChÕ ®é tiÒn l­¬p¬ng cÊp bËc t¹o kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng mét c¸ch hîp lý gi÷a c¸c ngµnh nghÒ vµ gióp gi¶m bít tÝnh b×nh qu©n trong tiÒn l­¬ng cho ng­êi lao ®éng. Hai lµ: ChÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc gióp c¸c doanh nghiÖp cã kÕ ho¹ch trong c«ng t¸c tuyÓn chän, ®µo t¹o , bè trÝ x¾p xÕp c«ng nh©n ®óng víi tr×nh ®é ,tay nghÒ , phï hîp víi søc khoÎ n¨ng lùc cña hä, tao c¬ së ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch lao ®éng. Ba lµ chÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc cã t¸c dông kÝh thÝch, thu hót ng­êi lao ®éng dÕn lµm viÖc trong c¸c ngµnh nghÒ cã ®iÒu kiÖn lµm viÖc khã kh¨n, ®éc h¹i, nguy hiÓm. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng chøc vô: ChÕ ®é tiÒn l­¬ng chøc vô lµ toµn bé nh÷ng qui ®Þnh cña nhµ n­íc mµ c¸c tæ chøc qu¶n lý nhµ n­íc, c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi vµ c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho ng­êi l©o ®éng. ChÕ ®é nµy®­îc x©y dùng theo tr×nh tù sau: ò b­íc 1: x©y dùng chøc danh cña lao ®éng qu¶n lý. Lao déng qu¶n ls gåm 3 chøc danh: Chuyªn m«n, kü thuËtthùc hµnh, phôc vô dÞch vô. B­íc 2: §¸nh gi¸ møc ®é phøc t¹p theo tõng chøc danh cña lao ®éng qu¶n lý: Sù ®¸nh gi¸ nµy th­[ngf ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së ph©n tÝch néi dung c«ng viÖc, x¸c ®Þnh møc ®é phøc t¹p cña tõng néi dung c«ng viÖc. ViÖc x¸c ®Þnh ®­îc tiÕn hµnh theo ph­¬ng ph¸p cho ®iÓm theo tõng yÕu tè cña lao ®éng qu¶n lý. Gåm hai yÐu tè(yÕu tè vÒ chÊt l­îng chiÕm 70% sè ®iÓm, cßn yÕu tè vÒ tr¸ch nhiÖm chiÕm 30% sè ®iÓm). B­íc3: X¸c ®Þnh béi sè vµ sè l­îng bËc trong mçi b¶ng l­¬ng: Sè l­îng bËc trong mçi b¶ng l­¬ng th­êng ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc vµ sè chøc danh nghÒ ®­îc ¸p dông. Cßn béi sè cña b¶ng l­¬ng ®­îc xacø ®Þnh t­¬ng tù nh­ ph­¬ng ph¸p ®­îc ¸p dông khi x©y dùng tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt, cÊp bËc c«ng viÖc cña c«ng nh©n. B­íc 4: X¸c ®Þnh møc l­¬ng bËc mét vµ c¸c møc l­¬ng kh¸c trong b¶ng l­¬ng: Møc l­¬ng bËc mét ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy møc l­¬ng tèi thiÓu trong nÒn kinh tÕ nh©n víi hÖ sè cña møc l­¬ng bËc mét so víi møc l­¬ng tèi thiÓu. HÖ sè nµy ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo c¸c yÕu tè nh­ møc ®é phøc t¹p cña lao ®éng qu¶n lý ë bËc ®ã, ®iÒu kiÖn lao ®éng liªn quan ®Õn hao phÝ lao ®én, yÕu tè tr¸ch nhiÖm... c¸c møc l­¬ng cña c¸c bËc kh¸c ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy møc l­¬ng bËc mét nh©n víi hÖ sè cña mét bËc l­¬ng t­¬ng øng. Thùc tÕ lao ®éng qu¶n lý võa mang tÝnh khoa häc l¹i võa mang tÝnh nghÖ thuËt. Ng­êi ta kh«ng tÝnh to¸n cô thÓ møc ®ãng gãp hiÖu qu¶ lao ®éng cña lao ®éng qu¶n lý ®èi víi doanh nghiÖp. §Ó cã ®­îc mét hÖ thèng b¶ng l­¬ng chøc vô nét c¸ch hîp lý thÓ hiÖn c¸c nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng ®ång thêi khuyÕn khÝch ®­îc lao ®éng qu¶n lý, mçi doanh nghiÖp cÇn ph¶i nghiªn cøu kü cµng vµ ¸p dông b»ng nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau. V. C¸c h×nh thøc chi tr¶ tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng trong doanh nghiÖp TiÒn l­¬ng H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm Kh¸i niÖm: Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng dùa trùc tiÕp vµo sè l­îng s¶n phÈm (hay dÞch vô) mµ hä dÉ hoÇn thµnh vµ theo ®¬n gi¸ cña mét s¶n phÈm hay dÞch vô. * §èi t­îng ¸p dông §­îc ¸p dông réng r·i trong c¸c doanh nghiÖp nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm. * ý nghÜa cña h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÊm víi h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian. + Qu¸n triÖt tèt nguyªn t¾c tr¶ l­¬ng theo lao ®éng v× tiÒn l­¬ng mµ ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc ph¶n ¸nh ®óng n¨ng ¹c cña hä, lµm t¨ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. + khuyÕch khÝch ng­êi lao ®éng ra søc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ ,tÝch lòy kinh nghiÖm... + N©ng cao vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý n©ng cao tù chñ, tù ®éng trong lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng . *C¸c ®iÒu kiÖn ¸p dông : + Ph¶i x©y dùng ®­îc c¸c ®Þnh møc lao ®éng cã c¨n cø khoa häc. + §¶m b¶o tæ chøc vµ phôc vô tèt n¬i lµm viÖc ®Ó ®¶m b¶o cho ng­êi lao ®éng cã thÓ hoµn thµnh vµ hoµn thµnh v­ît møc, t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng . + lµm tèt c«ng t¸c kiÓm tra, nghiÖm thu s¶n phÈm tr¸nh hiÖn t­îng ch¹y theo sè l­îng ®¬n thuÇn, qua ®ã tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh vµ tr¶ ®óng víi kÕt qu¶ thùc tÕ . + Gi¸o dôc tèt ý thøc vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi lao ®éng . C¸c chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm ¶ ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n . ChÕ nµy ®­îc ¸p dông réng r·i ®èi víi ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn qu¸ tr×nh lao ®éng cña hä mang tÝnh chÊt ®éc lËp t­¬ng ®èi ,cã thÓ ®Þnh møc kiÓm tra vµ nghiÖm thu s¶n phÈm mét c¸ch cô thÓ vµ giªng biÖt . §G = §Ó tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng ng­êi ta c¨n cø vµo ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng lµ møc tiÒn l­¬ng dïng ®Ó tr¶ cho ng­êi lao ®éng khi hä hoµn thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hay c«ng viÖc. §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh nh­ sau: HoÆc §G= L0 xT Trong ®ã : §g : ®¬n gi¸ tiÒn l­¬mg tr¶ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm L0 :møc l­¬ng cÊp bËc c«ng viÖc Q : møc s¶n l­îng cña c«ng nh©n trong kú T : møc thêi gian hoµn thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm . Mçi mét chÕ ®é tiÒn l­¬ng ®Òu cã nh÷ng ­u nh­îc ®iÓm giªng cña nã . + ¦u ®iÓm : * RÔ dµng tÝnh ®­îc tiÒn l­¬ng trùc tiÕp trong kú * KhuyÕn khÝch c«ng nh©n tÝch cùc lµm viÖc ®Ó n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng . + Nh­îc ®iÓm: * DÔ lµm c«ng nh©n chØ quan t©m ®Õn sè l­îng mµ Ýt chó ý ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm . * NÕu kh«ng cã th¸i ®é vµ ý thøc lµm viÖc tèt sÏ Ýt quan t©m ®Õn tiÕt kiÖm vËt t­ nguyªn liÖu hay sö dông hiÖu qu¶ m¸y mãc thiÕt bÞ. · ChÕ ®é tr¶ l­¬ng s¶n phÈm tËp thÓ ChÕ ®é nµy ®­îc ¸p dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho mét nhãm ng­êi lao ®éng(tæ s¶n xuÊt...) khi hä hoµn thµnh mét khèi l­îng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng s¶n phÈm tËp thÓ ®­îc ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái nhiÒu ng­êi cïng tham gia thùc hiÖn , mµ c«ng viªc cña mçi c¸ nh©n cã liªn quan ®Õn nhau. - §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng . + NÕu tæ hoµn thµnh nhiÒu s¶n phÈm trong k× : + NÕu tæ hoµn thµnh mét s¶n phÈm trong k×: §G = LCB x T Trong ®ã: §G: §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng mét ®¬n vÞ s¶n phÈm tr¶ cho tæ. §G = LCB: Møc l­¬ng cÊp bËc c«ng viÖc cña tæ. QO: Møc s¶n l­îng cña c¶ tæ. TO: Møc thêi gian cña c¶ tæ.- ViÖc chia l­¬ng cho c¸ nh©n trong c¶ tæ gåm hai ph­¬ng ph¸p: + ph­¬ng ph¸p dïng hÖ sè ®iÒu chØnh HÖ sè ®iÒu chØnh ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Trong ®ã: HDC: hÖ sè ®iÒu chØnh L1: tiÒn l­¬ng thùc tÕ c¶ tæ nhËn ®­îc Lo: tiÒn l­¬ng cÊp bËc cña tæ. TÝnh tiÒn l­¬ng cho tõng c«ng nh©n theo c«ng thøc: L1 = LCBx HDC Trong ®ã : L1: TiÒn l­¬ng thùc tÕ c«ng nh©n nhËn ®­îc LCB: TiÒn l­¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n. + Ph­¬ng ph¸p dïng giê hÖ sè. Qui ®æi sè giê lµm viÖc thùc tÕ cña tõng c«ng nh©n ë tõng bËc kh¸c nhau ra sè giê lµm viÖc cña c«ng nh©n theo c«ng thøc : Tq® = Ti x Hi Tq®: Sè giê lµm viÖc qui ®æi ra b¹c cña c«ng nh©n. Ti: Sè giê lµm viÖc cña c«ng nh©n bËc thø i. §G = Hi: HÖ sè bËc i trong thang l­¬ng. TÝnh tiÒn l­¬ng cho mét giê lµm viÖc cña c«nh nh©n bËc 1 : Ta lÊy tæng sè tiÒn l­¬ng thùc tÕ chia cho tæng sè giê ®· qui ®æi ra bËc mét cña c¶ tæ. TÝnh tiÒn l­¬ng cho tõng ng­êi b»ng c¸ch lÊy tiÒn l­¬ng mét giê lµm viÖc cña c«ng nh©n bËc 1 nh©n víi sè bËc 1 ®· qui ®æi. Hai ph­¬ng ph¸p trªn ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c nh­ng viÖc tÝnh to¸n l¹i v« cïng phøc t¹p. Trªn thùc tÕ ng­êi ta th­êng ¸p dông ph­¬ng ph¸p chia l­¬ng ®¬n gi¶n h¬n nh­ chia l­¬ng theo ph©n lo¹i, b×nh bÇu A,B,C... ®èi víi ng­êi lao ®éng. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm theo tËp thÓ cã ­u, nh­îc ®iÓm nh­ sau: * ¦u ®iÓm: n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm, tinh thÇn hîp t¸c vµ ph©n phèi cã hiÖu qu¶ gi· c¸c c«ng nh©n lµm viÖc trong tæ. KhuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng lµm viÖc theo m« h×nh tæ chøc tù qu¶n. * Nh­îc ®iÓm: H¹n chÕ khuyÕn khÝch t¨ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n v×tiÒn l­¬ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ lµm viÖc chung cña c¶ tæ chø kh«ng trùc tiÕp phô thuéc vµo kÕt qu¶ lµm viÖc cña b¶n th©n hä. ¸ ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp ¸p dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho nh÷ng ng­êi lao ®éng lµmc¸c c«ng viÖc phôc vô hay phô trî cho ho¹t ®éng cña c«ng nh©n chÝnh. TÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng: Trong ®ã: §G: §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n phô,phô trî. L: møc l­¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n phô. M: møc phôc vô cña c«ng nh©n phô. Q: Møc s¶n l­îng cña c«ng nh©n chÝnh. TÝnh tiÒn l­¬ng thùc tÕ theo c«ng thøc: L1=§G * Q1 Trong ®ã: L1: TiÒn l­¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n phô. §G: §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng phôc vô. Q1: Møc hoµn thµnh thùc tÕ cña c«ng nh©n chÝnh. TiÒn l­¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n phô , phô trî phôc vô cßn cã thÓ ®­îc tÝnh dùa vµo møc n¨ng suÊt lao ®éng thùc tÕ cña c«ng nh©n chÝnh b»ng c¸ch lÊy tiÒn l­¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n phô nh©n víi % hoµn thµnh møc s¶n l­îng cña c« ng nh©n chÝnh. î ¦u ®iÓm: khuyÕn khÝch c«ng nh©n phô, phô trî phôc vô tèt h¬n cho ho¹t ®éng cña c«ng nh©n chÝnh, gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña c«ng nh©n chÝnh. îNh­îc ®iÓm: tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n phô,phô trî phô thuéc vµo kÕt qu¶ lµm viÖc thùc tÕ cña c«ng nh©n chÝnh, mµ kÕt qu¶ nµy nhiÒu khi cßn chÞu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸c. Do vËy cã thÓ lµm h¹n chÕ sù cè g¾ng lµm viÖc cña c«ng nh©n phô. ¹ ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm cã th­ëng. Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm cã th­ëng thùc chÊt lµ sù kÕt hîp gi÷a tiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm c¸ nh©n, tËp thÓ víi c¸c lo¹i tiÒn th­ëng. ChÕ ®é nµy cã t¸c dông khuyÕn khÝch c«ng nh©n tÝch cùc lµm viÖc hoµn thµnh v­ît møc s¶n l­îng. + PhÇn tiÒn th­ëng ®­îc tÝnh dùa vµo tr×nh ®é hoµn thµnh vµ hoµn thµnh v­ît møc c¸c chØ tiªu th­ëng c¶ vÒ sè l­îng l·an chÊt l­îng s¶n phÈm. TiÒn l­¬ng s¶n phÈm cã th­ëng tÝnh theo c«ng thøc: Trong ®ã: Lth: tiÒn l­¬ng s¶n phÈm cã th­ëng. L: tiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm víi ®¬n gi¸ cè ®Þnh. m: tû lÖ phÇn tr¨m tiÒn th­ëng. h: tû lÖ phÇn tr¨m hoµn thµnh v­ît møc s¶n l­îng ®­îc tÝnh th­ëng. î ¦u ®iÓm: chÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy khuyÕn khÝch c«ng nh©n tÝch cùc lµm viÖc hoµn thµnh v­ît møc s¶n l­îng. î Nh­îc ®iÓm: viÖc ph©n tÝch tÝnh to¸n x¸c ®Þnh c¸c chØo tiªu tÝnh th­ëng kh«ng chÝnh x¸c, cã thÓ lµm t¨ng chi phÝ tiÒn l­¬ng, béi chi quü tiÒn th­ëng. º chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn: chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn th­êng ®­îc ¸p dông ë nh÷ng kh©u yÕu trong s¶n xuÊt. ®ã lµ kh©u cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trong chÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy dïng hai lo¹i ®¬n gi¸: + ®¬n gi¸ cè ®Þnh vµ ®¬n gi¸ luü tiÕn. + tiÒn l­¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: Llt= §GQl + [(§G x k)x(Ql-Q0)] Trong ®ã : Lt : tiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm luü tiÕn. §G : ®¬n gi¸ cè ®Þnh tÝnh theo s¶n phÈm. Ql : s¶n l­îng s¶n phÈm thùc tÕ hoµn thµnh. Q0 : s¶n l­îng ®¹t møc khëi ®iÓm. k : tû lÖ t¨ng ®¬n gi¸ hîp lý. î¦u ®iÓm: ViÖc t¨ng ®¬n gi¸ cho nh÷ng s¶n phÈm v­ît møc khëi ®iÓm lµm cho c«ng nh©n tÝch cùc lµm viÖc lµm t¨ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. îNh­îc ®iÓm: ¸p dông chÕ ®é nµy dÔ lµm cho tèc ®é t¨ng cña tiÒn l­¬ng lín h¬n tèc ®é t¨ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña nh÷ng kh©u ¸p dông tr¶ l­¬ng s¶n phÈm luü tiÕn. 1.2.H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian 1.2.1.®èi t­îng ¸p dông : tiÒn l­¬ng tr¶ theo thêi gian ¸p dông ®èi víi nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý. ®èi víi c«ng nh©n s¶n xuÊt th× h×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy chØ ¸p dông ®èi víi nh÷ng bé phËn lao ®éng b»ng m¸y mãc lµ chñ yÕu hoÆc nh÷ng c«ng viÖc kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®Þnh møc mét c¸ch chÆt chÏ vµ chÝnh x¸c... h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian cã nhiÒu nh­îc ®iÓm h¬n so víi h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm v× nã ch­a g¾n thu nhËp cña mçi ng­êi víi kÕt qu¶ lao ®éng mµ hä ®¹t ®­îc trong thêi gian lµm viÖc. 1.2.2.C¸c chÕ ®é tr¶ l­¬ng: ¶.ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n lµ chÕ ®é tr¶ l­¬ng mµ tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc cña mçi c«ng nh©n do møc l­¬ng cÊp bËc cao hay thÊp vµ thêi gian thùc tÕ lµm viÖc nhiÒu hay Ýt quyÕt ®Þnh. ChÕ ®é nµy chØ µp dông ë nh÷ng n¬i khã x¸c ®Þnh møc lao ®éngchÝnh x¸c, khã ®¸nh gi¸ c«ng viÖc chÝnh x¸c. Ltt= LCB x T Trong ®ã : LTT:tiÒn l­¬ng thùc tÕ ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc. LCB: tiÒn l­¬ng cÊp bËc tÝnh theo thêi gian. T: thêi gian lµm viÖc thùc tÕ. Cã ba lo¹i l­¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n: l­¬ng giê, l­¬ng ngµy, l­¬ng th¸ng.l­¬ng cÊp bËc tu©n theo hÖ thèng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng qui ®Þnh ë nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña chÝnh phñ. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy mang tÝnh chÊt b×nh qu©n, kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc sö dông hîp lý thêi gian lµm viÖc, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, tËp trung c«ng suÊt cña m¸y mãc, thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. · chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian cã th­ëng chÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy lµ sù kÕt hîp gi÷a chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n víi tiÒn th­ëng khi ®¹t ®­îc nh÷ng chØ tiªu vÒ sè l­îng hoÆc chÊt l­îng ®· qui ®Þnh. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy ¸p dông chñ yÕu víi nh÷ng c«ng nh©n phô lµm c«ng viÖc phô nh­ c«ng nh©n söa ch÷a, ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ... ngoµi ra cßn ¸p dông ®èi víi nh÷ng c«ng nh©n chÝnh lµm viÖc ë nh÷ng kh©u s¶n xuÊt cã tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸ cao, tù ®éng ho¸. TiÒn l­¬ng c«ng nh©n ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy l­¬ng tr¶ theo thêi gian®¬n gi¶n nh©n víi thêi gian lµm viÖc thùc tÕ, sau ®ã cég víi tieenf th­ëng. î ¦u ®iÓm : chÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh tr×nh ®é thµnh th¹o vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ mµ cßn g¾n chÆt víi thµnh tÝch c«ng t¸c cña tõng ng­êi th«ng qua chØ tiªu xÐt th­ëng ®· ®¹t ®­îc. V× vËy nã khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng quan t©m ®Õn tr¸ch nhiÖm vµ kÕt qu¶ c«ng t¸c cña m×nh. 2. TiÒn th­ëng hiÖn nay trong c¸c doanh nghiÖp ¸p dông phæ biÕn c¸c lo¹i tiÒn th­ëng sau: + Th­ëng gi¶m tû lÖ s¶n phÈm háng. + Th­ëng n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. +Th­ëng hoµn thµnh v­ît møc n¨ng suÊt lao ®éng. + Th­ëng tiÕt kiÖm vËt t­ nguyªn liÖu Ngoµi c¸c h×nh thøc nµy , tuú vµo nhu cÇu thùc tÕ cña ho¹t ®éng s¶n suÊt kinh doanh, doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn c¸c h×nh thøc th­ëng kh¸c. VÝ dô: c¨n cø vµo nguån h×nh thµnh, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é th­ëng sau: ¬ Th­ëng tõ gi¸ trÞ lµm lîi: ®©y lµ h×nh thøc th­ëng trùc tiÕp cho c¸ nh©n, tËp thÓ vµ ®­îc tÝnh theo phÇn tr¨m tuú tõng doanh nghiÖp. ChÕ ®é th­ëng nµy th­êng ®­îc ¸p dông cho nh÷ng ng­êi lao ®éng cã s¸ng kiÕn, gi¶i ph¸p lµm lîi cho doanh nghiÖp - bao gåm: th­ëng s¸ng kiÕn, th­ëng tiÕt kiÖm, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng,th­ëng khuyÕn khÝch s¶n suÊt... chÕ ®é th­ëng nµy cã t¸c ®éng lín ®Õn kh¶ n¨ng chñ ®éng s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. Th­ëng tõ quÜ l­¬ng: lµ h×nh thøc th­ëng mµ tiÒn th­ëng ®­îc trÝch ra tõ quÜ l­¬ng cña doanh nghiÖp. Th­ëng tõ quÜ l­¬ng ®­îc ¸p dông hµng th¸ng ®èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng lu«n hoµn thµnh tèt nhiÖm vô. ChÕ ®é th­ëng nµy khuyÕn khÝch ý thøc lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng, gióp doanh nghiÖp lu«n hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n suÊt. Nh­ng cã nh­îc ®iÓm lµ ch­a ph¸t huy ®­îc tÝnh s¸ng t¹o trong c«ng viÖc. Th­ëng tõ lîi nhuËn: luËt lao ®éng qui ®Þnh: “ng­êi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm trÝch tõ lîi nhuËn hµng n¨m ®Ó th­ëng cho ng­êi lao ®éng ®· lµm viÖc l¹i doanh nghiÖp tõ mét n¨m trë nªn theo qui ®Þnh cña chÝnh phñ phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng doanh nghiÖp” C¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn th­ëng tõ lîi nhuËn cho c«ng nh©n viªn chøc vµ lao ®éng víi møc trÝch tèi thiÓu lµ 10% lîi nhuËn/n¨m cña doanh nghiÖp - ®èi víi doanh nghiÖp t­ nh©n. C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, chÕ ®é th­ëng nh­ thÕ nµo lµ do h©i bªn ù tho¶ thuËn nh­ng tèi thiÓu ph¶i b»ng mét th¸ng l­¬ng theo hîp ®ång ®· ký kÕt. Cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, møc tiÒn th­ëng tèi ®a kh«ng qu¸ s¸u th¸ng tiÒn l­¬ng theo hîp ®ång lao ®éng. Nh­ vËy, th­ëng tõ lîi nhuËn lµ chÕ ®é b¾t buéc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. ¸p dông chÕ ®é th­ëng hîp lý sÏ mang l¹i nhiÒu lîi Ých víi c¶ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. Th­ëng tõ lîi nhuËn sÏ lµm cho ng­êi lao ®éng quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp h¬n.khi lîi nhuËn t¨ng, møc th­ëng cho ng­êi lao ®éng còng t¨ng nªn. Do ®ã hä sÏ cè g¾ng, nç lùc h¬n trong c«ng viÖc, ph¸t huy s¸ng kiÕn nh»m t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm nguûªn vËt liªu... §©y lµ nh÷ng lîi Ých rÊt lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. MÆc dï c¸c chÕ ®é th­ëng ®­îc ¸p dông nhiÒu n¨m lu«n cã t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi ho¹t ®éng s¶n suÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, nh­ng trªn thùc tÕ - ®Æc biÖt trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, viÖc thùc hiÖn chÕ ®é th­ëng cßpn cã nhiÒu h¹n chÕ nh­ diÖn th­ëng cßn trµn nan, x©y dùng tiªu chuÈn th­ëng cßn ch­a chÝnh x¸c...trong mçi doanh nghiÖp,viÖc th­ëng bao nhiªu , th­ëng nh­ thÕ nµo, cho ®èi t­îng nµo?...còng lµ vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu kü. NÕu khong tÝnh to¸n chi tiÕt vµ kh«ng ®¶m b¶o ®­îc tÝnh c«ng b»ng, tiÒn th­ëng sÏ cã t¸c ®éng ng­îc l¹i víi môc ®Ých th­ëng cña doanh nghiÖp.