Đề tài Hoàn thiện cơ cấu tổ chức của Tổng cục Hải quan Việt Nam nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động trong tiến trình hội nhập

h÷ng c¸n bé vµ c«ng chøc lµm viÖc t¹i mét ®¬n vÞ h¬n 15 n¨m, trong khi ®ã cã nh÷ng c¸n bé l¹i th­êng xuyªn ph¶i lu©n chuyÓn, nhËn vÞ trÝ c«ng t¸c míi hoÆc ®Õn ®Þa ph­¬ng kh¸c lµm viÖc. ViÖc lu©n chuyÓn c¸n bé Tæng côc ®· giao cho Vô Tæ chøc c¸n bé nh­ng vÉn ph¶i trao ®æi, phèi hîp víi c¸c Côc tr­ëng, Vô tr­ëng, Gi¸m ®èc c¸c trung t©m 3 miÒn nªn xÐt vÒ toµn Tæng côc lµ rÊt khã thùc hiÖn. Bëi v×, c¸c l·nh ®¹o tr­ëng ®¬n vÞ v× nh÷ng môc ®Ých chung cña chÝnh ®¬n vÞ hä mµ ®Ò nghÞ lu©n chuyÓn hoÆc gi÷ l¹i ®Ó lµm viÖc do vËy sÏ ¶nh h­ëng ®Õn kÕ ho¹ch chung. T¹i Tæng côc H¶i quan cã mét b­íc chuyÓn lín lµ ®· thùc hiÖn ®­îc viÖc lu©n chuyÓn theo nguyªn t¾c thêi gian c«ng t¸c t¹i mét ®¬n vÞ vµ chuÈn bÞ tr­íc kÕ ho¹ch ®Õn ®¬n vÞ míi víi tõng c«ng chøc nh­ mét sè Ngµnh H¶i quan n­íc b¹n. c) Mèi quan hÖ quyÒn h¹n trong tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam: VÊn ®Ò chång chÐo trong qu¶n lý, ®iÒu hµnh t¹i Tæng côc H¶i quan hiÖn nay ®­îc c¶i thiÖn mét c¸ch râ rÖt. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ ®Ó Tæng côc trë thµnh mét c¬ quan H¶i quan m¹nh, hiÖn ®¹i mang tÇm cì quèc tÕ, cÇn ph¶i xem xÐt c¬ cÊu tæ chøc cña toµn Tæng côc còng nh­ c¸c Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng vµ bé phËn sù nghiÖp. Sù cÇn thiÕt ph¶i thay ®æi ph¶n ¸nh c¶ søc Ðp bªn trong vµ bªn ngoµi. Nh×n chung th× c¬ cÊu tæ chøc tõ Tæng côc H¶i quan ®Õn c¸c Côc H¶i quan tØnh t­¬ng ®èi chuÈn theo kiÓu “b¸n qu©n sù”, ®iÓn h×nh cña c¬ cÊu tõng ®­îc sö dông t¹i c¸c nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa tËp trung cao ®é. C¬ cÊu chØ huy vµ kiÓm so¸t ®­îc dùa vµo kiÓm so¸t trung t©m víi c¸c mÖnh lÖnh ®­îc ban xuèng c¸c cÊp thÊp h¬n, do vËy cã xu h­íng trïng lÆp ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh c¬ cÊu t¹i Tæng côc H¶i quan. M« h×nh trªn vÒ c¨n b¶n lµ cøng nh¾c kh«ng phï hîp víi m«i tr­êng ®ang thay ®æi khi H¶i quan lµ mét tæ chøc d©n sù vµ quan träng h¬n, ®­îc coi lµ tæ chøc chuyªn cung cÊp dÞch vô c«ng. T¹i Tæng côc H¶i quan hiÖn t­îng song trïng l·nh ®¹o dÉn ®Õn kh«ng thèng nhÊt mÖnh lÖnh khi ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn nh÷ng vô viÖc cô thÓ th«ng th­êng x¶y ra. §¬n cö, nh­ khi thùc hiÖn qui tr×nh thñ tôc h¶i quan th× nghiÖp vô x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tÝnh thuÕ, tham vÊn khi cã nghi ngê vÒ tÝnh trung thùc, chÝnh x¸c cña gi¸ khai b¸o thuéc thÈm quyÒn cña Vô kiÓm tra thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu, nh­ng khi v­ît thÈm quyÒn cña Vô kiÓm tra thu thuÕ XNK thig ph¶i b¸o c¸o Côc KiÓm tra sau th«ng quan vµ nÕu vÉn nghi vÊn th× ph¶i tiÕp tôc phèi hîp víi bé phËn nghiÖp vô thuéc Côc ®iÒu tra chèng bu«n lËu. Do ®ã dÉn ®Õn mét c«ng t¸c ph¶i ®i qua nhiÒu kh©u nghiÖp vô, sö dông nhiÒu c¸n bé nghiÖp vô theo tõng Côc chuyªn s©u vµ gåm c¶ c¸c Phã Vô tr­ëng, Phã Côc tr­ëng phô tr¸ch, dÉn ®Õn song trïng l·nh ®¹o vµ kh«ng thèng nhÊt ®­îc mÖnh lÖnh nªn rÊt cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng quan ®iÓm tr¸i ng­îc nhau, g©y nªn t×nh tr¹ng tèn kÐm thêi gian vµ tiÒn b¹c cho Tæng côc vµ c¸c doanh nghiÖp liªn quan. VÊn ®Ò chång chÐo trong thñ tôc h¶i quan th­êng x¶y ra cïng lóc víi søc Ðp vÒ t¹o th«ng tho¸ng trong thñ tôc h¶i quan dÉn ®Õn nhiÒu sai sãt khi khai b¸o cña doanh nghiÖp, ng­îc l¹i víi c«ng t¸c xö lý, chèng bu«n lËu viÖc khai b¸o kh«ng ®óng cã thÓ ph¶i chÞu xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh mµ nhiÒu tr­êng hîp kh«ng ph¶i chñ quan do doanh nghiÖp g©y ra. XÐt vÒ vÊn ®Ò trïng lÆp trong c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan: nh×n vµo s¬ ®å c¬ cÊu tæ chøc cña c¸c Côc h¶i quan hiÖn t¹i ®Òu cã sù lÆp l¹i gÇn nh­ dËp khu«n cña c¬ cÊu tæ chøc Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam tõ c¸c Vô, Côc cã chøc n¨ng nh­ c¸c phßng cña c¸c Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng. MÆc dï m« h×nh lÆp l¹i th«ng suèt tõ cÊp TW ®Õn c¸c cÊp ®Þa ph­¬ng cã mét ­u ®iÓm lµ viÖc kiÓm so¸t c¸c mÖnh lÖnh thªm phÇn chÆt chÏ, nh­ng tr¸i l¹i th«ng tin mÖnh lÖnh Êy nhiÒu tr­êng hîp chËm ®­îc triÓn khai t¹i c¸c Côc vµ ng­îc l¹i khi cã ph¶n håi th«ng tin, ý kiÕn gãp ý tõ Côc l¹i bÞ chËm, lµm cho c«ng t¸c chØ ®¹o tõ cÊp Tæng côc ®Õn c¸c bé phËn ®Þa ph­¬ng kh¸c chËm l¹i. Trong thùc tÕ nhiÒu v¨n b¶n chØ ®¹o tõ Tæng côc H¶i quan ®Õn c¸c cÊp h¶i quan ®Þa ph­¬ng vµ Chi côc ®Ó thùc hiÖn th× v¨n b¶n ®­îc Côc cËp nhËp tõ chÝnh doanh nghiÖp cung cÊp. RÊt nhiÒu v¨n b¶n nghiÖp vô tõ Tæng côc H¶i quan chØ ®¹o cã néi dung râ rµng nh­ng khi chuyÓn xuèng cÊp Côc H¶i quan l¹i mét lÇn n÷a ®­îc h­íng dÉn lÆp l¹i víi c¸c néi dung kh«ng cßn g× ph¶i lµm râ h¬n Khi thùc hiÖn chøc n¨ng tham m­u c¸c Côc, Vô vµ V¨n phßng trªn Tæng côc th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn ®Ó ®ãng gãp ý kiÕn ý kiÕn lªn Tæng côc tr­ëng t­¬ng ®èi dÔ dµng, nh­ng viÖc tham m­u c¸c v¨n b¶n cña Tæng côc H¶i quan cña Chi côc ®Òu ph¶i ®­îc th«ng qua Côc, nhiÒu néi dung sÏ ph¶i lÆp l¹i ®­îc gãp ý kh«ng ®óng thùc tÕ ho¹t ®éng cña Chi côc ®Õn Tæng côc. Thùc tr¹ng trong c«ng t¸c tham m­u cña c¸c Côc, Vô, V¨n phßng chøc n¨ng cña Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam lµ lµm hÕt tr¸ch nhiÖm tham m­u cho l·nh ®¹o Tæng côc trong triÓn khai c«ng t¸c, sau ®ã lµ tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn cña c¸c Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng mµ gÇn nh­ kh«ng cã c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t thùc hiÖn ®Ó söa sai, chÊn chØnh, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng cïng mét thao t¸c nghiÖp vô nh­ng mçi Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn kh¸c nhau, kh«ng thèng nhÊt, còng cã tr­êng hîp ®óng nguyªn t¾c hoÆc ch­a chuÈn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp lµm thñ tôc h¶i quan t¹i nhiÒu Côc hoÆc Chi côc ph¶i twn thñ c¸c qui tr×nh thñ tôc kh¸c nhau ®ång thêi gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, phiÒn phøc vµ tèn kÐm thêi gian tiÒn cña GÇn ®©y, phÇn lín c¸c chøc n¨ng hµnh chÝnh néi bé ®Òu ®­îc uû quyÒn tõ Tæng côc xuèng d­íi c¸c Côc cÊp vïng trong ®ã cã c¸c Côc H¶i quan biªn giíi vµ vïng biÓn. Bªn c¹nh nh÷ng c«ng viÖc nghiÖp vô cßn cã nh÷ng c«ng viÖc hµnh chÝnh kh¸c ®­îc giao xuèng Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng hay Chi cô nh­ x©y dùng trô së, qu¶n lý tµi s¶n, ®æi míi trang thiÕt bÞ, c¾t cö c¸n bé c«ng chøc ®i häc hay nhËn nhiÖm vô ë ®Þa bµn míi…VÊn ®Ò nµy ®· lµm gi¶m chøc n¨ng qu¶n lý h¶i quan cña c¸c cÊp Côc, Chi côc trong khi ®ã ®©y lµ nh÷ng cÊp cèt yÕu gi¶i quyÕt trùc tiÕp c¸c thñ tôc h¶i quan nh­ng l¹i ph¶i lµm thªm nhiÒu viÖc cña bªn hµnh chÝnh t¹o g¸nh nÆng cho c¸c Côc vµ Chi côc, mµ phÇn nhiÒu c¸c c«ng chøc lµm nhiÖm vô nµy l¹i kh«ng cã chuyªn m«n hay kiÕn thøc t­êng tËn vÒ nã mµ ph¶i kiªm nhiÖm. d) CÊp qu¶n lý, tÇm qu¶n lý cña Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam Tõ thùc tiÔn ho¹t ®éng trong nhiÒu n¨m vµ ý kiÕn chung cña c¸c chuyªn gia ®Òu cho r»ng viÖc ph©n chia thµnh bèn cÊp cña Tæng côc nh­ hiÖn nay lµ phï hîp víi kh¶ n¨ng qu¶n lý cña c¸n bé vµ ph©n ®Þnh râ ®­îc tr¸ch nhiÖm, t¹o thuËn lîi cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu t¹i c¸c Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng vµ c¸c Chi côc h¶i quan cöa khÈu. Víi bèn cÊp râ rµng nh­ hiÖn nay lµ: cÊp Tæng côc (bao gåm c¸c bé phËn gióp trªn Tæng côc), cÊp H¶i quan ®Þa ph­¬ng vµ cÊp §éi KiÓm so¸t th× mäi ho¹t ®éng t¹i Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng ®Òu ®­îc chñ ®éng gi¶i quyÕt, c¸c khã kh¨n v­íng m¾c cña ng­êi lµm thñ tôc h¶i quan ®Òu ®­îc gi¶i quyÕt t¹i Côc hay Chi côc h¶i quan ®Þa ph­¬ng lµm gi¶m søc Ðp nhiÒu cho cÊp cÊp Tæng côc vµ cÊp nµy chñ yÕu thùc hiÖn viÖc chØ ®¹o hay ®iÒu hµnh theo tÇm vÜ m«. Tõ khi thùc hiÖn triÓn khai LuËt H¶i quan n¨m 2005 söa ®æi mét sè ®iÒu cña LuËt H¶i quan 2001, Tæng côc H¶i quan ®· ban hµnh c¸c quy tr×nh thñ tôc h¶i quan trong ®ã hÇu nh­ kh«ng quy ®Þnh nhiÖm vô cña cÊp §éi, c¸c c«ng chøc thùc hiÖn qui tr×nh thñ tôc ®Òu trùc tiÕp b¸o c¸o c¸c cÊp Chi côc gi¶i quyÕt vµ quyÕt ®Þnh, cÊp §éi hiÖn nay chñ yÕu lµ c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh. ViÖc thay ®æi nh­ vËy dÉn ®Õn mét lo¹t s¸o trén trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ thñ tôc h¶i quan. Thùc tÕ dÉn gi¶i r»ng cÊp §éi vÉn lµ ®¬n vÞ trùc tiÕp gi¶i quyÕt c¸c thñ tôc hµng ngµy vµ hiÖn nay vÉn ph¶i th­êng xuyªn tham m­u cho cÊp l·nh ®¹o cÊp trªn, ®iÒu nµy v« h×nh chung ®· t¹o ra mét cÊp trung gian kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm nh­ng vÉn tham gia vµo ®iÒu hµnh thñ tôc. ViÖc bá tr¸ch nhiÖm cña cÊp §éi ®· t¹o g¸nh nÆng cho cÊp Chi côc do khèi l­îng c«ng viÖc ngµy cµng t¨ng nh­ng l¹i Ýt ®i ®Çu mèi gi¶i quyÕt c«ng viÖc. Theo lý thuyÕt nhËn ®Þnh r»ng c¸c cÊp trung gian ë ®©y cÇn ®­îc gi¶m ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng thu thËp th«ng tin, mÖnh lÖnh, t¨ng tÝnh tù chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh lµ cÊp Chi côc, ph¶i gi¶m cÊp Chi côc thuéc Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng cã nghÜa lµ gi¶m bít c¸c ®Çu mèi cña Côc h¶i quan. ChÝnh v× vËy víi xu h­íng hiÖn nay lµ ph©n cÊp, uû quyÒn m¹nh xuèng c¬ së trùc tiÕp gi¶i quyÕt thñ tôc, th× cÊp §éi thuéc Chi côc hiÖn nay cÇn ph¶i ®­îc uû quyÒn chÞu tr¸ch nhiÖm h¬n. e) VÊn ®Ò ph©n bæ quyÒn h¹n gi÷a c¸c cÊp qu¶n lý t¹i Tæng côc H¶i quan VÊn ®Ò uû quyÒn , ph©n quyÒn t¹i Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam ®­îc quy ®Þnh dùa trªn mét sè v¨n b¶n nh­: NghÞ ®Þnh sè 96/2002/N§-CP ngµy 19/11/2002 cña ChÝnh phñ vÒ Quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan. QuyÕt ®Þnh sè 15/2003/Q§- BTC ngµy 10/02/2003 cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh vÒ chøc n¨ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Côc H¶i quan tØnh, liªn tØnh. Thµnh phè trùc thuéc tØnh… Theo c¸c quy ®Þnh trªn th× Tæng côc tr­ëng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm toµn diÖn mäi c«ng t¸c cña Tæng côc tr­íc Bé Tµi chÝnh vµ c¶ ChÝnh phñ ®ång thêi c¸c Côc tr­ëng, Vô tr­ëng, Gi¸m ®èc c¸c trung t©m chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc mäi ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ tr­íc Tæng côc tr­ëng. Tuy nhiªn trong nh÷ng lÜnh vùc cô thÓ chuyªn biÖt Tæng côc tr­ëng ®· ph©n quyÒn cho c¸c Phã Tæng côc tr­ëng. ViÖc ph©n quyÒn trong ngµnh H¶i quan ®­îc thùc hiÖn ë c¶ 4 cÊp qu¶n lý, nh»m sö dông c¸c chuyªn gia trong tõng lÜnh vùc cô thÓ. §¬n cö, khi thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh sè 640/Q§- TCHQ ngµy 3/4/2006 cña Tæng côc tr­ëng Tæng côc H¶i quan vÒ viÖc ban hµnh qui tr×nh kiÓm tra x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tÝnh thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. TriÓn khai qui tr×nh x¸c ®Þnh trÞ gi¸ mµ Tæng côc H¶i quan ®· qui ®Þnh rÊt cô thÓ tr¸ch nhiÖm cña cÊp tõ Vô KiÓm tra thu thuÕ ®Õn Phßng trÞ gi¸ tÝnh thuÕ cña Côc vµ cuèi cïng lµ cÊp Chi côc. ViÖc uû quyÒn nh­ trªn cã t¸c dông trùc tiÕp ®Õn viÖc t¹o thuËn lîi cho thñ tôc h¶i quan t¹i c¸c Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng tØnh, liªn tØnh, rót ng¾n ®­îc thêi gian cho mét hå s¬ cÇn gi¶i quyÕt, tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ v× chØ cã Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng míi n¾m v÷ng néi dung nghiÖp vô trùc tiÕp ®Ó gi¶i quyÕt, ®ång thêi gi¶m t¶i cho cÊp Tæng côc. Tuy nhiªn, viÖc uû quyÒn nh­ trªn cÇn ph¶i ®­îc kiÓm tra, h­íng dÉn th­êng xuyªn cña Tæng côc nh»m kiÓm tra viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt, tu©n thñ thñ tôc theo ®óng quy ®Þnh cña ngµnh H¶i quan cña Côc H¶i quan vµ thèng nhÊt c¸ch gi¶i quyÕt gi÷a c¸c Côc H¶i quan vµ c¸c Côc , c¸c Vô trªn Tæng côc. g) Sù phèi hîp gi÷a c¸c Vô, c¸c Côc, V¨n phßng, c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp còng nh­ c¸c H¶i quan ®Þa ph­¬ng T¹i c¸c Vô, Côc, V¨n phßng trªn Tæng côc H¶i quan víi chøc n¨ng, nhiÖm vô chuyªn s©u cña m×nh, c¸c bé phËn ®ã th­êng thÓ hiÖn quan ®iÓm riªng cña m×nh khi cÇn sù phèi hîp, c¸c bé phËn th­êng b¶o vÖ lîi Ých, tr¸ch nhiÖm cña m×nh mµ thiÕu ®i quan ®iÓm chung ®Ó gi¶i quyÕt. §èi víi c¸c Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng do n»m trªn ®Þa bµn tØnh thµnh phè xa Tæng côc H¶i quan nªn ho¹t ®éng cña bé phËn nµy th­êng Ýt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng trªn Tæng côc H¶i quan vµ th­êng Ýt khi bÞ gi¸m s¸t c¸c nghiÖp vô. KÕt qu¶ ho¹t ®éng cña H¶i quan ®Þa ph­¬ng th­êng ®­îc ph¶n ¸nh b»ng doanh thu hay sè vô vi ph¹m bÞ ph¸t hiÖn mµ kh«ng cã dÊu hiÖu phèi hîp theo chiÒu däc tõ trªn xuèng. ThËm chÝ, mçi Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng còng Ýt khi liªn hÖ theo chiÒu ngang víi nhau ®Ó phèi hîp ho¹t ®éng mµ ®Þa ph­¬ng nµo th× tËp chung qu¶n lý t¹i ®Þa ph­¬ng ®ã. C¸c doanh nghiÖp khi lµm thñ tôc xu¸t khÈu, nhËp khÈu t¹i bÕn c¶ng hay cöa khÈu nµy vÉn ph¶i ®Õn ®¨ng kÝ ho¹t ®éng t¹i Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng kh¸c khi ®i qua. T×nh tr¹ng nµy g©y nªn nhiÒu bÊt cËp cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu, dÉu r»ng viÖc nµy sÏ h¹n chÕ ®­îc gian lËn th­¬ng m¹i. 2.3 S¬ ®å c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan tr¶i qua c¸c thêi kú vµ nhu cÇu hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam 2.3.1 S¬ ®å c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan tr¶i qua c¸c thêi kú HÖ thèng tæ chøc H¶i quan ViÖt Nam ( NghÞ ®Þnh 130/ H§BT ngµy 20/10/1984 cña Héi ®ång Bé tr­ëng ) Héi ®ång bé tr­ëng Tæng côc h¶i quan Bé m¸y gióp viÖc H¶i quan ®Þa ph­¬ng V¨n phßng ban thanh tra Vô tæ chøc- c¸n bé Tr­êng nghiÖp vô h¶i quan Côc kiÓm so¸t tè tông Côc gi¸m quan ®éi kiÓm so¸t c¬ ®éng sè 1 ®éi kiÓm so¸t c¬ ®éng sè 2 ®éi kiÓm so¸t c¬ ®éng sè 3 H¶i quan cöa khÈu vµ c¸c ®¬n vÞ t­¬ng ®­¬ng ®éi kiÓm so¸t h¶i quan HÖ thèng tæ chøc H¶i quan ViÖt Nam ( NghÞ ®Þnh 16/CP ngµy 07/03/1994 cña ChÝnh phñ ) chÝnh phñ Tæng côc h¶i quan Bé m¸y gióp viÖc ®¬n vÞ sù nghiÖp Côc h¶i quan ®Þa ph­¬ng Côc gi¸m s¸t qu¶n lý vÒ h¶i quan Vô ph¸p chÕ Côc kiÓm tra thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu Vô quan hÖ quèc tÕ Côc ®iÒu tra chèng bu«n lËu Thanh tra Vô kÕ ho¹ch vµ tµi vô Vô tæ chøc c¸n bé vµ ®µo t¹o V¨n phßng Trung t©m tin häc vµ thèng kª h¶i quan ViÖn nghiªn cøu khoa häc h¶i quan Tr­êng nghiÖp vô h¶i quan T¹p chÝ h¶i quan H¶i quan cöa khÈu vµ c¸c ®¬n vÞ t­¬ng ®­¬ng ®éi kiÓm so¸t h¶i quan hÖ thèng tæ chøc h¶i quan viÖt nam ( NghÞ ®Þnh 96/2002/N§ - CP ngµy 19/11/2002 cña ChÝnh phñ ) Bé tµi chÝnh Tæng côc h¶i quan Côc h¶i quan ®Þa ph­¬ng ®¬n vÞ sù nghiÖp Bé m¸y gióp viÖc Chi côc h¶i quan cöa khÈu vµ ngoµi cöa khÈu vµ ®¬n vÞ t­¬ng ®­¬ng ViÖn nghiªn cøu h¶i quan Vô gi¸m s¸t qu¶n lý côc ®iÒu tra chèng bu«n lËu ®éi kiÓm so¸t h¶i quan Vô tæ chøc c¸n bé vô k.ho¹ch t.chÝnh Vô hîp t¸c quèc tÕ Vô ph¸p chÕ vô kiÓm tra thu thuÕ xnk Côc cntt vµ thèng kª h¶i quan Côc kiÓm so¸t sau th«ng quan Thanh tra V¨n phßng Tt ph©n tÝch ph©n lo¹i hµng ho¸ miÒn b¾c Tt ph©n tÝch ph©n lo¹i hµng ho¸ miÒn trung Tt ph©n tÝch ph©n lo¹i hµng ho¸ miÒn nam Tr­êng c® hq B¸o h¶i quan 2.3.2 Nh÷ng nhu cÇu thay ®æi tõ m«i tr­êng bªn ngoµi 2.3.2.1 Nh÷ng nhu cÇu thay ®æi tõ m«i tr­êng bªn ngoµi T¸c ®éng cña qu¸ tr×nh héi nhËp ®ßi hái Nhµ n­íc cÇn thiÕt ph¶i ban hµnh c¸c v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, qu¸ c¶nh, nhËp c¶nh…ph¶i phï hîp víi c¸c HiÖp ®Þnh quèc tÕ mµ chóng ta ®· tham gia. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nh­ LuËt H¶i quan, LuËt Th­¬ng m¹i, LuËt thuÕ xuÊt khÈu, LuËt thuÕ nhËp khÈu liªn tôc thay ®æi mang xu h­íng quèc tÕ chung. Qu¸ tr×nh nghiªn cøu s¾p xÕp l¹i tæ chøc bé m¸y cña Tæng côc H¶i quan trong nh÷ng n¨m qua còng cã nhiÒu thay ®æi néi dung c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n­íc nh­: NghÞ ®Þnh sè 86/2002/N§- CP ngµy 05/11/2002 cña ChÝnh phñ qui ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé, c¬ quan ngang Bé, NghÞ ®Þnh sè 96/2002/N§-CP ngµy 19/11/2002 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan. T¸c ®éng cña sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin víi c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý h¶i quan hiÖn ®¹i nh­ khai b¸o h¶i quan ®iÖn tö, ¸p dông quy tr×nh qu¶n lý rñi ro… 2.3.2.2 Nh÷ng nhu cÇu thay ®æi tõ m«i tr­êng bªn trong Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam ho¹t ®éng trªn mét ph¹m vi réng, gåm toµn bé l·nh thæ ViÖt Nam trong ®ã cã rÊt nhiÒu c¶ng biÓn, cöa khÈu ®­êng bé, hµng kh«ng…nªn diÖn ho¹t ®éng lµ rÊt réng lín vµ mang tÝnh chÊt toµn diÖn. C«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh t¹i Tæng côc H¶i quan vÉn tång t¹i viÖc gi¶i quyÕt th«ng qua nhiÒu cÊp. VÒ ph©n cÊp, ph©n quyÒn vµ uû quyÒn: hiÖn nay phÇn lín c¸c chøc n¨ng hµnh chÝnh ®Òu ®­îc uû th¸c tõ Tæng côc H¶i quan xuèng d­íi c¸c Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng vµ ph©n cÊp gi¶i quyÕt c¸c nghiÖp vô h¶i quan xuèng cÊp Côc. Tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô cña mét sè c¸n bé, c«ng chøc cßn yÕu ch­a xøng tÇm víi khu vùc còng nh­ quèc tÕ trong vÊn ®Ò ®æi míi, nhiÖm vô ®­îc giao cña toµn Tæng côc. Nhµ n­íc ®· ®Çu t­ nhiÒu mÆt cho lÜnh vùc ®µo t¹o c«ng chøc ngµnh h¶i quan th«ng qua nh÷ng líp ®µo t¹o dµi h¹n còng nh­ ng¾n h¹n c¶ trong vµ ngoµi n­íc nh­ng viÖc häc tËp nµy d­êng nh­ vÉn dõng l¹i ë møc h×nh thøc mµ ch­a cã biÖn ph¸p chÆt chÏ ®Ó khuyÕn khÝch häc viªn tÝch cùc h¬n víi viÖc n©ng cao chÊt l­îng lµm viÖc vµ tr×nh ®é ngo¹i ng÷. Kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh vµ t­¬ng ®èi bÒn v÷ng võa mang l¹i diÖn m¹o míi cho ®Êt n­íc nh­ng bï l¹i còng t¹o ra h×nh thøc gian lËn míi, víi thñ ®o¹n tinh vi vµ khã ph¸t hiÖn h¬n ®ßi hái ngµnh H¶i quan ph¶i nç lùc gi¶i quyÕt vÊn n¹n trªn. C¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh theo chØ ®¹o tõ TW trong tÊt c¶ c¸c ngµnh trong ®ã ngµnh H¶i quan lµ mét ngµnh chñ ®¹o ®èi víi an ninh kinh tÕ vµ an ninh x· héi. Môc tiªu cña c¶i c¸ch vµ ®æi míi hÖ thèng H¶i quan hiÖn nay kh«ng ngoµi môc tiªu chung lµ lµm gi¶m chi phÝ cho c¸c doanh nghiÖp vÒ thêi gian còng nh­ tiÒn cña, h¬n n÷a sÏ lµm cho c¸c bé phËn nghiÖp vô H¶i quan tËp trung gi¶i quyÕt nh÷ng vô viÖc phøc t¹p, cã tÝnh chÊt nghiªm träng ¶nh h­ëng ®Õn nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi. §æi míi c¬ cÊu tæ chøc lµm cho bé m¸y tr­íc ®©y gän nhÑ h¬n, ®iÒu nµy võa gióp cho ngµnh H¶i quan ho¹t ®éng linh ho¹t, hiÖu qu¶ h¬n khi mµ c¸c chØ ®¹o tõ Tæng côc xuèng c¸c cÊp thÊp h¬n sÏ nhanh chãng vµ Tæng côc nhËn ®­îc ph¶n håi còng mau lÑ. MÆt tÝch cùc kh¸c lµ thu hót doanh nghiÖp tham gia vµo lÜnh vùc xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu hµng ho¸ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn h¬n, ®ång thêi ®­a hµng ho¸ ViÖt Nam v­¬n ra thÞ tr­êng quèc tÕ còng nh­ mang ®Õn cho ng­êi tiªu dïng ViÖt Nam h­ëng thô nh÷ng tiÖn nghi hiÖn ®¹i cña khu vùc vµ quèc tÕ. 2.4 Ho¹t ®éng cña Tæng côc H¶i quan trong thêi gian qua 2.4.1 X©y dùng lùc l­îng trong s¹ch v÷ng m¹nh §æi míi c«ng t¸c tæ chøc bé m¸y Trong thêi k× c¶i c¸ch, ®æi míi, ho¹t ®éng xuÊt khÈu ë n­íc ta kh«ng chØ ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ kim ng¹ch, b¹n hµng, mµ cßn xuÊt hiÖn nhiÒu lo¹i h×nh míi, nhiÒu t×nh huèng míi, ®ßi hái ngµnh H¶i quan ph¶i ®æi míi ph­¬ng thøc tæ chøc ho¹t ®éng vµ qu¶n lý cho phï hîp. Tr­íc ®ßi hái ®ã, tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90, ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc, ®ång thêi t¹o thuËn lîi cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp, ®­îc ChÝnh phñ cho phÐp, ngµnh H¶i quan ®· thµnh lËp thªm nhiÌu ®¬n vÞ h¶i quan míi: Thµnh lËp c¸c ®¬n vÞ h¶i quan ë c¸c tØnh ch­a ®­îc thµnh lËp Côc H¶i quan. Thµnh lËp c¸c ®¬n vÞ h¶i quan ë c¸c khu c«ng nghiÖp. Thµnh lËp c¸c ®¬n vÞ h¶i quan qu¶n lý c¸c ®Þa ®iÓm th«ng quan néi ®Þa ( ICD ) Thµnh lËp H¶i quan kho ngo¹i quan. T¸i lËp H¶i quan ®­êng s¾t liªn vËn quèc tÕ. C«ng t¸c x©y dùng v¨n b¶n ph¸p luËt H¶i quan Thùc tiÔn ho¹t ®éng cña ngµnh H¶i quan cho thÊy, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ¸ch t¾c hµng ho¸ ë cöa khÈu lµ sù thiÕu ®ång bé, chång chÐo vµ ch­a s¸t víi thùc tÕ cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ nµy, ngµnh H¶i quan ®· tËp trung rµ so¸t, kiÕn nghÞ sña ®æi bæ sung nh÷ng v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh«ng cßn ph¸t huy t¸c dông. §ång thêi, ngµnh H¶i quan còng phèi hîp víi c¸n bé, ngµnh h÷u quan nghiªn cøu, ph¸t hiÖn, kiÕn nghÞ lªn ChÝnh phñ, Qu«c héi xem xÐt söa ®æi c¸c v¨n b¶n luËt chuyªn ngµnh kh«ng cßn phï hîp, g©y phiÒn hµ cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, g©y khã kh¨n trë ng¹i cho c«ng t¸c qu¶n lý H¶i quan. Qua mét thêi gian triÓn khai, LuËt H¶i quan ®· thÓ hiÖn râ nh÷ng mÆt tÝch cùc: T¹o ®­îc th«ng tho¸ng, thuËn lîi cho quy tr×nh thñ tôc H¶i quan. T¹o ®­îc m«i tr­êng ph¸p lý kinh doanh b×nh ®¼ng. Phï hîp víi c¸c chuÈn mùc vµ c¸c cam kÕt quèc tÕ. N©ng cao ®­îc hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n­íc trong lÜnh vùc H¶i quan. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh ho¹t ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· vµ ®ang cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn míi ®ßi hái c¸c quy ®Þnh vÒ h¶i quan ph¶i ®­îc c«ng khai, minh b¹ch, ®¬n gi¶n h¬n n÷a, ®¸p øng ®­îc c¸c chuÈn mùc quèc tÕ, ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ hiÖn ®¹i ho¸ ho¹t ®éng h¶i quan. ChÝnh v× vËy, Bé Tµi chÝnh ®· giao Tæng côc H¶i quan chuÈn bÞ tr×nh Quèc héi kho¸ XI, kú häp thø 7 th«ng qua 24 ®iÒu bæ sung, söa ®æi cña LuËt H¶i quan ®· gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cÊp thiÕt tr­íc m¾t vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn l©u dµi cña H¶i quan ViÖt Nam. C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quyÒn, tr¸ch nhiÖm cña H¶i quan vµ c¸c doanh nhiÖp còng ®­îc luËt ho¸, ®¶m b¶o ®­îc quyÒn lîi cña doanh nhiÖp, n©ng cao tr¸ch nhiÖm vµ phÈm chÊt cña c«ng chøc h¶i quan. HiÖn ®¹i ho¸ h¶i quan lµ vÊn ®Ò ®­îc Quèc héi ®Æc biÖt quan t©m, v× nã liªn quan trùc tiÕp tíi viÖc mang l¹i hiÖu qu¶ cho ho¹t ®éng h¶i quan còng nh­ doanh nghiÖp, ®ång thêi ®¸p øng ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn vµ cam kÕt quèc tÕ mµ Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi ( WTO ) ®ßi hái. §©y ls ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ngµnh H¶i quan ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý theo yªu cÇu cña qu¶n lý h¶i quan hiÖn ®¹i víi quy tr×nh, htñ tôc h¶i quan ®­îc xö lý b»ng ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö. C¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan: C¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan lµ mét vÊn yªu cÇu tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh tù ®æi míi vµ héi nhËp cña H¶i quan ViÖt Nam. Nh÷ng c¶i c¸ch m¹nh mÏ cña ngµnh H¶i quan sÏ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ®Èy m¹nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, kÝch thÝch s¶n xuÊt hµng ho¸ trong n­íc, thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ngµnh Du lÞch vµ nh÷ng ho¹t ®éng ®èi ngo¹i kh¸c. §©y lµ mét quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n , nh­ng còng rÊt m¹o hiÓm. V× vËy, viÖc c¶i tiÕn, bè trÝ l¹i d©y chuyÒn c«ng t¸c ®­îc thùc hiÖn khÈn tr­¬ng, nh­ng thËn träng vµ ®­îc chia lµm 2 giai ®o¹n: Ph©n luång hµnh kh¸ch t¹i s©n bay quèc tÕ. S¾p xÕp l¹i tæ chøc H¶i quan c¶ng, ¸p dông quy tr×nh mét cña vµ ph©n luång hµng ho¸. S¾p xÕp, bè trÝ l¹i lùc l­îng H¶i quan cöa khÈu, khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt… Thùc hiÖn viÖc ph©n luång hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®Ó kiÓm tra cã träng ®iÓm. §¬n gi¶n ho¸ nh÷ng quy ®Þnh thñ tôc, giÊy tê. C«ng khai c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc h¶i quan, c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn gióp doanh nghiÖp n¾m v÷ng chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ®Ó thùc hiÖn vµ kiÓm tra gi¸m s¸t c«ng t¸c qu¶n lý cña H¶i quan. LËp hßm th­ gãp ý, ®­êng d©y nãng vµ c«ng khai sè ®iÖn tho¹i cña c¸c cÊp l·nh ®¹o H¶i quan ®Ó kÞp thêi gian gi¶i quyÕt nh÷ng th¾c m¾c, kiÕn nghÞ cña doanh nghiÖp. Rµ so¸t, söa ®æi, bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan cho phï hîp víi chñ tr­¬ng c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh cña ChÝnh phñ. Bè trÝ l¹i c«ng t¸c ®iÒu tra chèng bu«n lËu theo h­íng tËp trung ®Êu tranh víi c¸c ®èi t­îng bu«n lËu cã tæ chøc, cã ®­êng d©y vµ bu«n lËu trªn biÓn. §Ò xuÊt thµnh lËp kho ngo¹i quan trong c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt nh»m thu hót thªm vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Ò xuÊt cho tæ chøc dÞch vô khai thuÕ h¶i quan nh»m h¹n chÕ phiÒn hµ, tiªu cùc cña c¸n bé, nh©n viªn h¶i quan, gi¶m bít c¸c sai ph¹m do doanh nghiÖp kh«ng n¾m ch¾c thñ tôc h¶i quan. C¶i tiÕn quy tr×nh thu thuÕ míi ®Ó gi¶i phãng nhanh hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Thùc hiÖnph©n cÊp cho H¶i quan cöa khÈu. Bè trÝ, s¾p ®Æt l¹i lùc l­îng theo quy tr×nh nghiÖp vô khÐp kÝn, cã sù gi¸m s¸t qu¶n lý chÆt chÏ víi nhau. TiÕn tíi ¸p dông ph­¬ng ph¸p qu¶n lý h¶i quan hiÖn ®¹i. Tãm l¹i, nh÷ng cuéc c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan, tiÕn hµnh tõ n¨m 1994 ®Õn nay ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc. Tr­íc hÕt, c¸c thñ tôc, tõ kh©u kiÓm tra, gi¸m s¸t tíi kh©u tÝnh thuÕ, gi¶i phãng hµng ®· trë nªn th«ng tho¸ng, ®¬n gi¶n. B¶ng2.4.1 Kim ng¹ch xuÊt khÈu thùc hiÖn qua c¸c n¨m C¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh h¶i quan N¨m XuÊt khÈu (triÖu USD) So s¸nh víi n¨m 1994(%) NhËp khÈu ( triÖu USD ) So s¸nh víi n¨m 1994(%) 1994 4.054 5.826 100 1995 5.449 134% 8.155 140% 1996 7.256 179% 11.143 191% 1997 8.756 216% 11.151 191% 1998 9.324 230% 11.494 197% 1999 11.520 284% 11.622 199% 2000 14.449 356% 15.635 268% 2001 15.027 371% 16.162 277% 2002 16.705 412% 19.733 339% 2002 20.176 498% 25.227 433% 2004 26.503 654% 31.954 548% ( Nguån : tæng côc h¶i quan ) C«ng t¸c thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu. ThuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu, thuÕ nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ VAT thu tõ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lµ nguån thu quan träng cña quèc gia, nh»m c©n b»ng c¸n c©n tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, b¶o ®¶m c¸c kho¶n chi quan träng nh­ x©y dùng c¬ b¶n, an ninh quèc phßng, y tÕ, gi¸o dôc vµ c¸c kho¶n chi kh¸c cña ng©n s¸ch nhµ n­íc. Do ®ã, tr­íc yªu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc trong thêi k× ®æi míi vµ héi nhËp quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ ký tr­íc, ChÝnh phñ vµ Quèc héi lu«n giao chØ tiªu thu thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu cho ngµnh H¶i quan n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc ( n¨m 1996 gÊp 1,42 lÇn n¨m 1995, n¨m 1997 gÊp 1,3 lÇn 1996, n¨m 1998 gÊp 1,2 lÇn n¨m 1997 v.v…), ®ång thêi còng ®Ò ra nhiÒu gi¶i ph¸p quan träng dÓ ®¶m b¶o nguån thu. Tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2004 sæ thu tõ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu bao gåm thuÕ xuÊt nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, nªn sè thu tõ xuÊt nhËp khÈu lín h¬n vµ t¨ng nhanh. B¶ng 2.4.2 Sè thu hµng n¨m cña Tæng côc H¶i quan Tõ giai ®o¹n 1994 – 2004, N¨m Sè thu ( tû ®ång ) So víi n¨m 1994 ( %) 1994 10.050 100 1995 13.500 135 1996 15.200 152 1997 13.500 135 1998 16.600 166 1999 23.669 236 2000 24.423 244 2001 29.381 293 2002 37.221 372 2003 39.215 392 2004 46.038 460 (Nguån : Tæng côc H¶i quan ) C«ng t¸c ®Êu tranh chèng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i §Êu tranh chèng bu«n lËu qua bien giíi lu«n lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng mµ §¶ng, Nhµ n­íc ViÖt Nam giao cho H¶i quan tõ nh÷ng ngµy ®Çu thµnh lËp cho tíi nay. Ngµy 17-8-1994, Ban C¸n sù §¶ng vµ L·nh ®¹o Tæng côc H¶i quan ra NghÞ quyÕt 16/NQ-BCS vÒ cñng cè vµ ph¸t triÓn c«ng t¸c ®Êu tranh chèng bu«n lËu lµ mét trong nh÷ng chøc n¨ng chñ yÕu cña H¶i quan ViÖt Nam, x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu cô thÓ, c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn lùc l­îng vµ trang bÞ ph­¬ng tiÖn kü thuËt cho lùc l­îng chèng bu«n lËu cña Ngµnh vµ cña c¸c ®¬n vÞ cho tíi n¨m 2000. VÒ c«ng t¸c tæ chøc vµ x©y dùng lùc l­îng, ®¸ng chó ý nhÊt lµ cac môc tiªu: X©y dùng Côc §iÒu tra chèng bu«n lËu thµnh c¬ quan ®iÒu tra cÊp trung ­¬ng cña ngµnh H¶i quan. Tæ chøc 4 ®éi kiÓm so¸t H¶i quan trªn biÓn; tõng b­íc ®­îc trang bÞ hiÖn ®¹i ®Ó t¨ng c­êng ho¹t ®éng tuÇn tra chèng bu«n lËu, sao cho lùc l­îng nµy chiÕm kho¶ng 40% tæng biªn chÕ toµn ngµnh. Tõng b­íc ¸p dông khoa häc, kü thuËt hiÖn ®¹i, b­íc ®µu hiÖn ®¹i ho¸ c«ng t¸c h¶i quan. øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong c«ng t¸c H¶i quan. C«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc H¶i quan. C«ng t¸c x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô ho¹t ®éng nghiÖp vô. B­íc ®Çu hiÖn ®¹i ho¸ H¶i quan. §Èy m¹nh c«ng t¸c thèng kª nhµ n­íc vÒ H¶i quan Tæng côc H¶i quan vÉn duy tr× ®Òu ®Æn hai hÖ thèng b¸o c¸o : HÖ thèng b¸o c¸o ®Þnh k×, ®­îc göi ®Õn l·nh ®¹o §¶ng, Nhµ n­íc vµ c¸c bé, ngµnh cña ChÝnh phñ: + BiÓu b¸o c¸o 10 ngµy mét lÇn cã th«ng tin vÒ hÇu hÕt c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu chñ yÕu trong kú b¸o co¸. + BiÓu b¸o c¸o hµng th¸ng víi c¸c chØ tiªu th«ng tin vÒ mÆt hµng, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¸c tØnh, thµnh phè, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, kim ng¹hc nhËp khÈu hµng tiªu dïng do Nhµ n­íc qu¶n lý, kim ng¹ch nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn. HÖ thèng b¸o c¸o ®ét xuÊt: Thùc hiÖn c¸c yªu cÇu th«ng tin ®ét xuÊt phôc vô l·nh ®¹o Tæng côc, c«ng t¸c ®iÒu tra chèng bu«n lËu, kiÓm tra thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu, gi¸m s¸t qu¶n lý, hîp t¸c quèc tÕ… C¸c yªu cÇu cung cÊp sè liÖu thèng kª hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu do ChÝnh phñ, Bé C«ng an, Tæng côc Thèng kª, Ng©n hµng Nhµ n­íc… T¨ng c­êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn, b¸o chÝ C«ng t¸c tuyªn truyÒn, b¸o chÝ lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc gi¸o dôc chÝnh trÞ t­ t­ëng, kÞp thêi biÓu d­¬ng g­¬ng ng­êi tèt viÖc tèt trong néi bé, ®ång thêi biÓu d­¬ng g­¬ng ng­êi tèt viÖc tèt trong néi bé, ®ång thêi lµ c«ng cô phæ biÕn chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÒ h¶i quan cho nh©n d©n, tr­íc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n cã tham gia kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Tõ n¨m 1990, tr­íc xu thÕ ®æi míi cña ®¸t n­íc, c«ng t¸c tuyªn truyÒn cña Ngµnh kh«ng thÓ chØ bã hÑp trong néi bé, mµ cÇn ®­îc l­u hµnh réng r·i h¬n ®Ó tuyªn truyÒn c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ c«ng t¸c H¶i quan. Do ®ã, l·nh ®¹o Tæng côc H¶i quan ®· quyÕt ®Þnh n©ng B¶n tin H¶i quan thµnh T¹p chÝ H¶i quan tõ 5-1990. Tíi th¸ng 11-1998, T¹p chÝ H¶i quan ®­îc chuyÓn thµnh B¸o H¶i quan cho ®Õn nay. Nhê cã ®éi ngò phãng viªn vµ céng t¸c viªn nªn trong suèt thêi gian x©y dùng vµ ph¸t triÓn, T¹p chÝ H¶i quan tr­íc ®©y, B¸o H¶i quan ngµy nay ®· ®i s¸t vµ ph¶n ¸nh ®­îc nh÷ng ho¹t ®éng cña Ngµnh, kÞp thêi biÓu d­¬ng ng­êi tèt viÖc tèt vµ gãp phÇn vµo tuyªn truyÒn phæ biÕn, gi¶i thÝch chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña §¶ng, ChÝnh phñ vÒ lÜnh vùc qu¶n lý H¶i quan ®Õn ®«ng ®¶o ng­êi ®äc, tr­íc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. 2.5. Hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc H¶i quan Qu¸n triÖt ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp tù chñ, më réng, ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng hãa quan hÖ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, nhËn thøc râ vai trß, tÝnh chÊt ®Æc thï cña ho¹t ®éng h¶i quan lu«n g¾n liÒn víi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­ vµ du lÞch quèc tÕ, ngµnh H¶i quan ®· chñ ®éng cã nh÷ng b­íc ®i trong héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ tõ rÊt sím. §Æc biÖt, tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990 ®Õn nay, H¶i quan ViÖt Nam ®· lÇn l­ît ký kÕt c¸c tho¶ thuËn hîp t¸c vµ hç trî nghiÖp vô víi H¶i quan c¸c n­íc Ph¸p, Anh, Trung quèc, Hµn quèc, Mü, NhËt, Ên §é, §µi loan, Liªn bang Nga vµ c¸c n­íc trong ASEAN. §ång thêi, tÝch cùc tham gia voµ ho¹t ®éng cña Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi ( WCO), hîp t¸c h¶i quan trong APEC, ASEAN, tæ chøc thµnh c«ng nhiÒu héi nghÞ h¶i quan khu vùc t¹i ViÖt Nam. Th«ng qua c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c h¶i quan song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, H¶i quan ViÖt Nam ®· nhanh chãng hoµ nhËp vµo céng ®ång H¶i quan quèc tÕ, tranh thñ sù trî gióp vÒ kü thuËt, ®µo t¹o c¸n bé vµ tiÕp cËn víi ph­¬ng ph¸p qu¶n lý h¶i quan hiÖn ®¹i, gãp phÇn ®­a H¶i quan ViÖt Nam tiÕn tíi ngang tÇm H¶i quan c¸c nuíc tiªn tiÕn. Ch­¬ng III. Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan trong bèi c¶nh hiÖn nay. 3.1 Quan ®iÓm hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam 3.1.1 Hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc phï hîp víi sù thay ®æi chøc n¨ng, nhiÖm vô ý kiÕn chung ë Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam cho r»ng ®Ó cã thÓ trë thµnh mét c¬ quan h¶i quan tÇm cì quèc tÕ, cÇn ph¶i xem xÐt l¹i c¬ cÊu tæ chøc tõ cÊp trung ­¬ng ®Õn cÊp H¶i quan ®Þa ph­¬ng. nguyªn t¾c cho viÖc x©y dùng m« h×nh ho¹t ®éng lµ kÕt hîp mét c¸ch hµi hoµ vai trß cña H¶i quan nh­ mét c¬ quan c«ng quyÒn thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ h¶i quan víi vai trß cña mét c¬ quan cung cÊp dÞch vô cho céng ®ång doanh nghiÖp vµ x· héi. Ho¹t ®éng cña H¶i quan chÞu c¸c søc Ðp th­¬ng m¹i liªn quan ®Õn ho¹t ®éng tµi chÝnh, dÞch vô kh¸ch hµng, qu¶n lý nguån nh©n lùc…Trong thùc tÕ, m« h×nh cña h¶i quan dï lµ mét c¬ quan c«ng quyÒn nh­ng H¶i quan vÉn ph¶i tham kh¶o ¸p dông c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý cña khu vùc t­ nh©n gièng nh­ c¸c c¬ quan h¶i quan mang ®¼ng cÊp quèc tÕ kh¸c. Hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc Tæng côc H¶i quan nh»m võa t¨ng chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ H¶i quan, võa t¨ng chøc n¨ng phôc vô, cung cÊp mét dÞch vô c«ng tèt nhÊt trong lÜnh vùc h¶i quan. Xem xÐt chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c Côc, c¸c Vô…®èi chiÕu víi ph­¬ng ph¸p qu¶n lý míi lµm gi¶m c¸c chøc n¨ng nhiÖm vô chång chÐo. Nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ c¬ cÊu tæ chøc h¶i quan ®Òu ph¶i dùa trªn c¬ së toµn cÇu ho¸ ®ang t¨ng lªn cïng víi hµng lo¹t nh©n tè míi ph¸t sinh cã thÓ ®e do¹ ®Õn an ninh quèc gia, bao gåm c¶ khñng bè, chiÕn tranh, dÞch bÖnh còng nh­ sù lËp lê thiÕu quyÕt ®o¸n trong c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn hµnh. H¶i quan nhËn thøc ®­îc m« h×nh ®ang thay ®æi cña th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ t¸c ®éng cña c¸c nguån vèn ®Çu t­ cã thÓ cã ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Sù t¸c ®éng ngµy cµng t¨ng lªn cña c¸c qu¸ tr×nh vµ m«i tr­êng kinh doanh quèc tÕ ®ang trë nªn réng kh¾p trªn toµn quèc vµ ®­¬ng nhiªn H¶i quan cÇn phÈi ®¸p øng nh÷ng tiÕn triÓn nµy b»ng c¸ch t¹o thuËn lîi cho t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i nãi chung ®ång thêi thóc ®Èy lîi thÕ c¹nh tranh cña ViÖt Nam nãi riªng trong khi vÉn ph¶i thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lý cña mét c¬ quan c«ng quyÒn. ChiÕn l­îc cña Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam lµ ®Ó trë thµnh “mét c¬ quan h¶i quan hiÖu qu¶, minh b¹ch, hiÖn ®¹i cung cÊp c¸c dÞch vô cã chÊt l­îng cho céng ®ång th«ng qua ®éi ngò c¸n bé chuyªn nghiÖp, sö dông c«ng nghÖ kü thuËt hiÖn ®¹i vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc h¶i quan ®¬n gi¶n ho¸ nh­ c¸c cam kÕt quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®·, ®ang vµ sÏ tham gia”. TÇm chiÕn l­îc cña H¶i quan ViÖt Nam lµ trë thµnh mét c¬ quan H¶i quan hiÖn ®¹i, chuyªn nghiÖp, cung cÊp nh÷ng dÞch vô h¶i quan chÊt l­îng cao cho céng ®ång x· héi, lµ mét c¬ quan ®i ®Çu trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho th­¬ng m¹i, ®Çu t­, gãp phÇn voµ sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc th«ng qua sù nç lùc cña ®éi ngò nh©n viªn h¶i quan tËn tôy vµ chuyªn nghiÖp H¶i quan ViÖt Nam phÊn ®Êu ®¹t ttr×nh ®é cña H¶i quan c¸c n­íc ®øng ®Çu trong khu vùc ASEAN, thÓ hiÖn: lùc l­îng H¶i quan ®¹t tr×nh ®é chuyªn nghiÖp, chuyªn s©u; hÖ thèng th«ng quan trong c¸c kh©u nghiÖp vô h¶i quan vÒ c¬ b¶n lµ tù ®éng ho¸ trªn c¬ së ¸p dông kü thuËt qu¶n lý rñi ro, cã trang thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i nh»m t¹o thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i hîp ph¸p, t¹o m«i tr­êng hÊp dÉn ®Çu t­ n­íc ngoµi, thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o cho nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc, b¶o vÖ an ninh x· héi, thùc thi ph¸p luËt vÒ h¶i quan mét c¸ch minh b¹ch, c«ng khai, ®¹t hiÖu qu¶ cao. Trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, H¶i quan ®ãng mét vai trß ®Æc biÖt quan träng, nhÊt lµ trong d©y chuyÒn th­¬ng m¹i quèc tÕ v× c¬ quan H¶i quan mét m¹t ph¶i ®¶m b¶o t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho th­¬ng m¹i hîp ph¸p, ®¶m b¶o an ninh hµng ho¸ vµ gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng canh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, mÆt kh¸c ph¶i ®¶m b¶o nguån thu ng©n s¸ch, chèng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i cã hiÖu qu¶ còng nh­ nguy c¬ cã ¶nh h­ëng ®Õn an ninh quèc gia vµ cn toµn x· héi. Trong ®ã cã mét sè khÝa c¹nh sau: Thu thuÕ: Theo xu h­íng cña thÕ giíi hiÖn nay th× c¬ quan H¶i quan ®ang chuyÓn dÞch tõ vai trß chÝnh lµ c¬ quan thu thuÕ chuyÓn sang vai trß lµ c¬ quan t¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i. §iÓn h×nh ë ViÖt Nam, nguån thu cña Ng©n s¸ch quèc gia hiÖn nay vÉn phô thuéc phÇn lín vµo nguån thu thuÕ cña H¶i quan, do ®ã ®¶m b¶o nguån thu thuÕ h¶i quan ®ãng mét vai trß quan träng trong chÝnh s¸ch tµi chÝnh cña quèc gia. Tuy nhiªn, trong xu h­íng tù do ho¸ th­¬ng m¹i khu vùc vµ quèc tÕ cïng víi viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi viÖc ¸p dông HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ kh¸c, xu h­íng thuÕ nhËp khÈu sÏ ngµy cµng gi¶m vµ kóc ®ã nguån thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ( VAT ) ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu sÏ chiÕm mét phÇn ®¸ng kÓ trong tæng thu cña c¬ quan H¶i quan. Do vËy, mét trong nh÷ng môc tiªu hµng ®Çu cña c¬ quan H¶i quan lµ ®¶m b¶o thu ®óng, thu ®ñ thuÕ hµng ho¸ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ t¹o nguån thu kh¸c cho ng©n s¸ch quèc gia th«ng qua viÖc t¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i hîp ph¸p vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng s¶n xuÊt ph¸t triÓn T¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i vµ hµnh kh¸ch qua biªn giíi: gi¶m sù can thiÖp kh«ng cÇn thiÕt vµo c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i hîp ph¸p, qua ®ã gi¶m chi phÝ cho c¸c doanh nghiÖp vµ gãp phÇn thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. Thñ tôc h¶i quan hiÖn nay theo thèng kª cña Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi cã liªn quan ®Õn 29 – 30 c¸c bªn kh¸c nhau vµ kho¶ng 40 lo¹i chøng tõ, h¬n 200 d÷ liÖu vÒ th«ng tin, trong ®ã h¬n 30 trong sè nµy lµ c¸c d÷ liÖu ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i. §iÒu nµy lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn chi phÝ hµnh chÝnh t¨ng lªn rÊt cao vµ chiÕm kho¶ng 7- 10% gi¸ trÞ th­¬ng m¹i. Do ®ã, ®¬n gi¶n vµ hµi hoµ thñ tôc h¶i quan theo c¸c chuÈn mùc quèc tÕ sÏ mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho th­¬ng m¹i, nhiÒu khi lín h¬n c¶ lîi Ých tõ tù do ho¸ th­¬ng m¹i T¹o m«i tr­êng th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ lµnh m¹nh, b×nh ®¼ng nh»m thóc ®¶y ho¹t ®äng s¶n xuÊt trong n­íc vµ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. viÖc thùc hiÖn thñ tôc h¶i quan ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn, ®¶m b¶o thu ®óng, thu ®ñ thuÕ ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu cã nghÜa c¬ quan H¶i quan ®· b¶o vÖ ®­îc c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc, t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Víi viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt trong n­íc vµ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vÒ l©u dµi sÏ t¹o ra nguån thu cho Ng©n s¸ch Nhµ n­íc. B¶o ®¶m thu thËp sè liÖu thèng kª th­¬ng m¹i chÝnh x¸c vµ kÞp thêi phôc vô cho viÖc x©y dùng vµ ho¹ch dÞnh chÝnh s¸ch ®èi víi nÒn kinh tÕ kÞp thêi vµ hiÖu qu¶. 3.1.2 Hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc phï hîp víi thÓ chÕ Hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam lµ mét Tæng côc cÊp quèc gia, ®¶m b¶o tinh gän biªn chÕ phï hîp v¬i kÕ ho¹ch c¶i c¸ch hµnh chÝnh cña Nhµ n­íc, phï hîp víi LuËt H¶i quan. Hoµn thiÖn c¬ cÊu vµ gi¶m gän biªn chÕ kh«ng chØ lµ mét gi¶i ph¸p dµnh cho Tæng côc H¶i quan, mµ cßn lµ ®iÒu b¾t buéc, phï hîp víi chÝnh s¸ch ®· c«ng bè cña ChÝnh phñ vµ cÇn thùc hiÖn ®Ó ®¸p øng søc Ðp tµi chÝnh gia t¨ng. Xu h­íng nµy cóng ph¶n ¸nh chÝnh s¸ch ®· c«ng bè cña Tæng côc H¶i quan trong “ KÕ ho¹ch c¶i c¸ch, Ph¸t triÓn vµ HiÖn ®¹i ho¸ ngµnh H¶i quan” ®­îc Bé Tµi chÝnh th«ng qua. Hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc ph¶i phï hîp víi NghÞ ®Þnh sè 86/2002/N§-CP ngµy 5/11/2002 cña ChÝnh phñ Qui ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé, c¬ quan ngang Bé; NghÞ ®Þnh sè 96/2002/N§-CP ngµy 19/11/2002 cña CHÝnh phñ Qui ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan vµ QuyÕt ®Þnh sè 15/2003/Q§-BTC ngµy 10/2/2003 cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan, Côc H¶i quan tØnh, liªn tØnh, thµnh phè trùc thuéc Tæng côc H¶i quan. 3.1.3 Hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc ®¸p øng ®ßi hái cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Tr¸ch nhiÖm cña H¶i quan ngµy cµng nhiÒu vµ phøc t¹p ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña m«i tr­êng thay ®æi. Th¸ch thøc ®èi víi H¶i quan lµ ®¸p øng víi nh÷ng yªu cÇu vÒ héi nhËp, t¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o qu¶n lý cã hiÖu qu¶. Do vËy ngµnh H¶i quan ph¶i tiÕn hµnh ®æi míi c¶ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng còng nh­ m« h×nh qu¶n lý tæng thÓ. Tr­íc diÔn biÕn ngµy cµng phøc t¹p cña t×nh h×nh trong n­íc còng nh­ quèc tÕ, Tæng côc nªn xin ý kiÕn chñ ®¹o cña Bé Tµi chÝnh còng nh­ c¸c chuyªn gia ®Ó hoµn thiÖn c«ng t¸c ®æi míi toµn diÖn nh»m thay ®æi ®¸p øng víi yªu cÇu ngµy cµng cao cña quèc tÕ. 3.1.4 Hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc trong néi bé ngµnh H¶i quan - C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y hiÖn t¹i tuy cã thÓ phï hîp víi ph­¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖn nay nh­ng sÏ kh«ng phï hîp víi ph­¬ng ph¸p qu¶n lý míi sÏ lµ ®Æc tr­ng cho mét tæ chøc H¶i quan hiÖn ®¹i. Bé m¸y,hµnh chÝnh cång kÒnh, cã qu¸ nhiÒu c¸c Côc H¶i quan tØnh, thµnh phè víi quy m« kh«ng ®ång ®Òu dÉn tíi t¨ng chi phÝ hµnh chÝnh vµ t¨ng ®é quan liªu trong c¬ cÊu chØ ®¹o thùc thi t¹i c¬ së. - ViÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin trong xö lý c¸c giao dÞch thñ tôc H¶i quan sÏ dÉn tíi sù ®iÒu chØnh vÒ vai trß nhiÖm vô cña c¸c cÊp Chi côc vµ hÖ qu¶ cña nã lµ yªu cÇu quy ho¹ch l¹i hÖ thèng Chi côc còng nh­ tæ chøc cña nã. ViÖc ¸p dông mét sè lÜnh vùc nghiÖp vô míi nh­ qu¶n lý rñi ro, thu nhËp vµ ph©n tÝch th«ng tin, kÕ to¸n qu¶n lý, xu h­íng tËp trung ho¸ mét sè chøc n¨ng nghiÖp vô nh­ qu¶n lý rñi ro, hÖ thèng øng dông ( trÞ gi¸, ph©n lo¹i, xuÊt xø…)…còng sÏ ®Æt ra yªu cÇu ph¶i rµ so¸t vµ s¾p xÕp l¹i chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c ®¬n vÞ hiÖn hµnh trªn c¬ quan Tæng côc - C¬ cÊu tæ chøc cña ngµnh H¶i quan hiÖn t¹i ch­a phï hîp víi mét tæ chøc H¶i quan hiÖn ®¹i. Cã qu¸ nhiÒu c¸c Côc H¶i quan cÊp tØnh, thµnh phè víi quy m« hÕt søc kh¸c nhau. §iÒu nµy dÉn tíi h×nh thµnh bé m¸y hµnh chÝnh lín ë cÊp gi÷a, lµm cho c¬ cÊu chØ ®¹o trùc tiÕp gi÷a cÊp Trung ­¬ng vµ cÊp thõa hµnh ( Chi côc ) trë nªn xa c¸ch h¬n, yªu cÇu ®Çu t­ bÞ dµn tr¶i. - Sè l­îng nhiÒu c¸c Chi côc còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn ph¶i xem xÐt khi tiÕn hµnh hiÖn ®¹i ho¸ do tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña c¸c Chi côc sÏ ®iÒu chØnh do ¸p ông hÖ thèng xö lý khai b¸o trªn c¬ së giao dÞch ®iÖn tö. - Qu¶n lý nguån nh©n lùc trong tæ chøc: Tæng côc H¶i quan ®ang thùc hiÖn chøc n¨ng Qu¶n lý Nh©n sù truyÒn thèng vµ ch­a chuyÓn sang chøc n¨ng Qu¶n lý Nguån nh©n lùc hiÖn ®¹i h¬n. VÊn ®Ò tiªu chuÈn ho¸ c¸c chøc danh c«ng viÖc còng ch­a ®­îc râ rµng. Ch­a cã mét danh s¸ch m« t¶ c«ng viÖc nµo lµm râ ®­îc c¸c tiªu chuÈn c¬ b¶n cÇn cã cho mçi vÞ trÝ c«ng viÖc. Tr×nh ®é ®éi ngò còng ®ang lµ nh÷ng bÊt cËp trong bèi c¶nh H¶i quan ViÖt Nam dù kiÕn tiÕn hµnh c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ hiÖn ®¹i hoa. Mét lo¹t c¸c chuÈn mùc vµ th«ng lÖ quèc tÕ cÇn ph¶i ®­îc ¸p dông. Quy tr×nh xö lý c«ng viÖc cã thÓ sÏ cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n ®ßi hái kü n¨ng cña ®éi ngò c¸n bé h¶i quan ph¶i ®­îc t¨ng c­êng. - Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: HiÖn n©y ch­a cã mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nµo mét c¸ch toµn diÖn. Toµn bé viÖc ph¸t triÓn Nguån nh©n lùc cÇn ph¶i sö dông mét h­íng tiÕp cËn cã hÖ thèng dùa trªn viÖc ph©n tÝch vÒ nhu cÇu, ®Æt ra môc tiªu, ho¹ch ®Þnh, thùc thi vµ ®¸nh gi¸ - tøc lµ mét KÕ ho¹ch tæng thÓ. C¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp ë c¶ chÝnh s¸ch ®µo t¹o, c¬ së ®µo t¹o, néi dung, ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o vµ ®éi ngò gi¶ng viªn. §µo t¹o tËp trung ë miÒn Nam t¹i tr­êng Cao ®¼ng H¶i quan, nh­ng kh«ng cã c¬ së ®µo t¹o th­êng xuyªn t¹i miÒn B¾c vµ bÊt cø kho¸ häc nµo thùc hiÖn t¹i miÒn B¾c ®Òu sö dông c¬ së ®i thuª trong suèt thêi gian thùc hiÖn khãa häc - C¬ së vËt chÊt: HÖ thèng c¸c trô së lµm viÖc cña H¶i quan, ®Æc biÖt lµ t¹i c¸c Chi côc v½n cßn qu¸ nhiÒu v¨n phßng cò vµ ®­îc b¶o tr× kÐm- nhiÒu n¬i cã bè trÝ kh«ng phï hîp vµ kh«ng ®ñ kh«ng gian lµm viÖc vµ cÇn ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ vµ b¶o tr× toµn diÖn C¸c trang bÞ kiÓm so¸t ë t×nh tr¹ng võa thõa võa thiÕu vµ sö dông ch­a phï hîp do thiÕu hÖ thèng b¶o d­ìng kü thuËt còng nh­ mét quy tr×nh nghiÖp vô ®ång bé. Do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng lùc kiÓm so¸t. 3.2 Nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan. 3.2.1 VÒ c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y vµ c¸n bé - Tæ chøc bé m¸y cña toµn ngµnh nªn ®­îc chuÈn ho¸, kiÖn toµn s¾p xÕp l¹i ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu qu¶n lý h¶i quan hiÖn ®¹i vµ ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh cña ChÝnh phñ. - L·nh ®¹o chñ chèt ë c¬ quan Tæng côc ®­îc ®µo t¹o th­êng xuyªn ®Ó am hiÓu qu¶n lý H¶i quan hiÖn ®¹i, cã kiÕn thøc kü n¨ng qu¶n lý, ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu hµnh thùc hiÖn chiÕn l­îc cña ngµnh, tr×nh ®é ngo¹i ng÷ cã thÓ nghiªn cøu tµi liÖu, giao tiÕp. L·nh ®¹o cÊp phã cña c¸c Vô, Côc chuyªn m«n nghiÖp vô cña Tæng côc ®¹t tíi tr×nh ®é chuyªn gia vÒ lÜnh vùc nghiÖp vô H¶i quan. - §éi ngò chuyªn viªn lµm viÖc c«ng t¸c tham m­u nghiªn cøu ®­îc ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n; Cã kh¶ n¨ng nghiªn cøu, tham m­u, ®Ò xuÊt ý kiÕn, kiÓm tra h­íng dÉn trong lÜnh vùc phô tr¸ch; Cã kinh nghiÖm thùc tiÔn vµ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu chuyªn m«n ®Ò ra. - S¾p xÕp, kiÖn toµn l¹i bé m¸y ë c¶ 3 cÊp trong ngµnh H¶i quan ®Ó ®¸p øng yªu cÇu hiÖn ®¹i ho¸. Tinh gän ®Çu mèi kÕt hîp víi viÖc h×nh thµnh bé phËn qu¶n lý míi ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖnnhiÖm vô míi vµ chøc n¨ng qu¶n lý tËp trung t¹i c¬ quan Tæng côc. T¨ng c­êng lùc l­îng chèng bu«n lËu, kiÓm tra sau th«ng quan c¶ vÒ chÊt vµ l­îng. - Hîp lý ho¸ c¬ cÊu tæ chøc trong cïng Côc H¶i quan tØnh, thµnh phè cho phï hîp víi c¬ cÊu tæ chøc ®­îc kiÖn toµn l¹i t¹i c¬ quan Tæng côc. S¾p xÕp, ®iÒu chØnh l¹i c¸c Chi côc H¶i quan theo h­íng h×nh thµnh c¸c Chi côc ®Ó qu¶n lý ®Þa bµn réng. §iÒu chØnh nhiÖm vô cña Chi côc trong kh©u th«ng quan hµng ho¸ ®Ó tËp trung vµo nhiÖm vô kiÓm tra hå s¬, kiÓm tra gi¸m s¸t vµ th«ng quan thùc tÕ hµng ho¸. 3.2.2 VÒ hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ nghiÖp vô cña ngµnh Tiªu chuÈn ho¸ vÒ c¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ kü thuËt cña toµn ngµnh theo yªu cÇu hiÖn ®¹i ho¸. TËp trung triÓn khai viÖc ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt, trô së lµm viÖc cña c¸c ®¬n vÞ trong ngµnh theo quy ho¹ch ®· ®­îc phª duyÖt. §èi víi c¸c ®¬n vÞ träng ®iÓm t¹i c¶ng biÓn quèc tÕ, c¶ng hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ, cöa khÈu ®­êng bé lín sÏ tËp trung nguån lùc ®Ó ®Çu t­ ®ång bé hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thô©t hiÖn ®¹i nh­ hÖ thèng m¸y soi, hÖ thèng camera quan s¸t, c¸c trang thiÕt bÞ kiÓm tra, gi¸m s¸t kh¸c. ViÖc ®Çu t­ x©y dùng trô së, ®Çu t­ c¸c trang thiÕt bÞ kiÓm tra gi¸m s¸t… ph¶i phï hîp vµ ®¸p øng yªu cÇu quy tr×nh thñ tôc h¶i quan ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­. Hoµn thµnh viÖc ®Çu t­ x©y dùng Trô së Tæng côc theo m« h×nh hiÖn ®¹i. 3.2.3 N©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc trong ngµnh H¶i quan Rµ so¸t ®¸nh gi¸ ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc toµn ngµnh vµ x©y dùng kÕ ho¹ch nguån nh©n lùc tíi n¨m 2010 theo yªu cÇu hiÖn ®¹i ho¸. TriÓn khai ch­¬ng tr×nh hÖ thèng qu¶n lý c¸n bé trong toµn ngµnh ®Ó hç trî cho c«ng t¸c ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÒ nh©n sù vµ c¸c kÕ ho¹ch qu¶n lý, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc kh¸c. §Ò xuÊt bæ sung, sö ®æi c¸c chÝnh s¸ch vÒ c«ng t¸c c¸n bé ®Ó ®¸p øng yªu cÇu hiÖn ®¹i ho¸ ( chÝnh s¸ch vÒ tuyÓn dông, ®µo t¹o, quy ho¹ch, bæ nhiÖm, ®¸nh gi¸, lu©n chuyÓn…). Cñng cè vµ kiÖn toµn Trung t©m ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé, c«ng chøc. Hoµn thiÖn hÖ thèng ch­¬ng tr×nh, gi¸o tr×nh ®µo t¹o theo chuÈn mùc quèc tÕ. §a d¹ng ho¸ c¸c ph­¬ng thøc ®µo t¹o ( ®µo t¹o tËp trung, ®µo t¹o qua c«ng viÖc, tù ®µo t¹o, ®µo t¹o qua m¹ng, liªn kÕt ®µo t¹o…). KiÖn toµn vµ n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò gi¶ng viªn… 3.2.3 X©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i X©y dùng vµ triÓn khai ¸p dông réng r·i mét hÖ thèng ch­¬ng tr×nh xö lý th«ng tin hiÖn ®¹i ®¸p øng môc tiªu x©y dùng h¶i quan ®iÖn tö. §Çu t­ ®ång bé thiÕt bÞ phÇn cøng ®Ó hç trî viÖc vËn hµnh mét hÖ thèng ch­¬ng tr×nh xö lý míi mang tÝnh tËp trung toµn ngµnh. HÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin H¶i quan ®­îc vËn hµnh thèng nhÊt víi c¸c HÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin cña Bé Tµi chÝnh, dïng chung c¬ së vËt chÊt vÒ h¹ tÇng m¹ng WAN, Trung t©m dù phßng vµ hÖ thèng chøng thùc. 3.2.4 §Èy m¹nh ¸p dông nguyªn t¾c qu¶n lý rñi ro trong tÊt c¶ c¸c mÆt ho¹t ®éng H¶i quan X©y dùng vµ triÓn khai mét kÕ ho¹ch tæng thÓ vÒ ¸p dông nguyªn t¾c qu¶n lý rñi ro trong toµn ngµnh, vµ kÕt qu¶ ¸p dông qu¶n lý rñi ro trong tõng lÜnh vùc c«ng t¸c cô thÓ, trong ®ã x¸c ®Þnh râ môc tiªu, gi¶i ph¸p, kÕ ho¹ch hµnh ®éng vµ lé tr×nh ¸p dông qu¶n lý rñi ro. ViÖc øng dông qu¶n lý rñi ro vµo c¸c mÆt ho¹t ®éng nghiÖp vô h¶i quan ®ßi hái ph¶i: X©y dùng vµ th­êng xuyªn cËp nhËp c¬ së d÷ liÖu vÒ qu¶n lý rñi ro; TÝch hîp c¸c tiªu chÝ qu¶n lý rñi ro vµo trong hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin; ThiÕt lËp c¸c kªnh trao ®æi th«ng tin trong vµ ngoµi ngµnh, víi tæ chøc h¶i quan quèc tÕ; T¨ng c­êng n¨ng lùc cña ngµnh trong viÖc thu thËp vµ ®¸nh gi¸ th«ng tin, nghiªn cøu vµ ph©n tÝch th­¬ng m¹i, ph©n lo¹i ®èi t­îng doanh nghiÖp nh»m hç trî vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña qu¶n lý rñi ro vµ kiÓm tra sau th«ng quan. 3.3 KiÕn nghÞ m« h×nh c¬ cÊu tæ chøc míi cña Tæng côc H¶i quan §Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc vµ xu h­íng toµn cÇu ho¸ hiÖn nay,Tæng côc H¶i quan cÇn ph¶i ®æi míi ph­¬ng thøc ho¹t ®éng còng nh­ m« h×nh ho¸ sao cho ®¬n gi¶n vµ gän nhÑ nh­ng vÉn ph¶i ®¸p øng ®Çy ®ñ chøc n¨ng lµ c¬ quan gi¸m s¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng trao ®æi vµ xuÊt nhËp c¶nh hµng ho¸, ng­êi vµ ph­¬ng tiÖn… M« h×nh Tæng côc H¶i quan míi nh­ sau: Tæng côc H¶i quan vÉn ®¶m nhiÑm tr¸ch nhiÖm qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh tæng thÓ tÊt c¶ c¸c mÆt nh­ng chØ nªn tËp trung vµ kh©u hµnh chÝnh víi viÖ thùc hiÖn c¸c chØ ®¹o tõ Nhµ n­íc vµ Bé Tµi chÝnh, ®ång thêi gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c côc H¶i quan cÊp d­íi. C¸c c¬ quan tham m­u cho Tæng côc tr­ëng cÇn phèi hîp ch¹t chÏ víi nhau nh»m vËn hµnh cong viÖc mét c¸ch nhanh chãng vµ nhÞp nhµng, §èi víi c¸c cÊp nhá h¬n ho¹t ®éng ë ®Þa ph­¬ng nªn ®­îc trao nhiÒu quyÒn h¹n h¬n n÷a v× bé phËn nµy trùc tiÕp ho¹t ®éng nghiÖp vô h¶i quan vµ lµ ®¬n vÞ thu vÒ cho Ng©n s¸ch Nhµ n­íc chñ yÕu. Bé tµi chÝnh Tæng côc h¶i quan ®¬n vÞ sù nghiÖp Côc h¶i quan ®Þa ph­¬ng Bé m¸y gióp viÖc Chi côc hq vµ ®¬n vÞ t­¬ng ®­¬ng Phßng gi¸m s¸t ViÖn nghiªn cøu H¶i quan Vô gi¸m s¸t qu¶n lý Phßng chèng Bl Vô KT thu thuÕ XNK Tt ph©n tÝch hµng ho¸ XNK miÒn b¾c ®éi kiÓm so¸t Phßng luËt VN Tt ph©n tÝch hh miÒn trung Vô ph¸p chÕ Phßng luËt Quèc tÕ Vô hîp t¸c Quèc tÕ Tt ph©n tÝch hh MiÒn nam Phßng KÕ Ho¹ch Phßng Tµi chÝnh Tr­êng cao ®¼ng h¶i quan Vô kÕ ho¹ch tµi chÝnh Phßng thanh tra B¸o h¶i quan Vô tæ chøc C¸n bé KÕt luËn H¶i quan ViÖt Nam lµ mét ngµnh kinh tÕ träng yÕu cña nÒn kinh tÕ n­íc ta trong suèt thêi k× kh¸ng chiÕn chèng giÆc ngo¹i x©m ®Õn giai ®o¹n x©y dùng vµ b¶o vÖ hoµ b×nh cña ®Êt n­íc. Còng cã thÓ nãi r»ng ngµnh H¶i quan ®· ®ãng gãp rÊt nhiÒu thµnh qu¶ cña m×nh vµo sù ph¸t triÓn chung cña ®¸t n­íc. §Ó cã ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ nµy, c¸c c¸n bé c«ng chøc cña toµn ngµnh ph¶i ho¹t ®éng rÊt nç lùc vµ ®Êu tranh chèng l¹i nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ®Ó b¶o vÖ an ninh quèc gia, nÒn kinh tÕ, n©ng cao mãi quan hÖ quèc tÕ. §Ò tµi nghiªn cøu cña em mÆc dï ®· rÊt cè g¾ng nh­ng do h¹n chÕ thêi gian vµ kiÕn thøc nªn khã cã thÓ tr¸nh ®­îc sai sãt vµ khiÕm khuyÕt. §Ó hoµn thiÖn ®Ò tµi, ngoµi sù nç lùc cña b¶n th©n em cßn ®­îc sù gióp ®â nhiÖt t×nh cña c¸c c« chó, anh chÞ t¹i Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam vµ ®Æc biÖt trong Vô Hîp t¸c quèc tÕ vµ c« gi¸o h­íng dÉn lµ pgs.ts ®oµn thÞ thu hµ ®· tËn t×nh chØ b¶o vµ gãp ý ®Ó em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì trªn cña c« gi¸o vµ Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam trong suèt qu¸ tr×nh thùc tËp cña em. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Khoa Khoa häc qu¶n lý - §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n: Gi¸o tr×nh Khoa häc qu¶n lý tËp 2 – Chñ biªn: PGS.TS §oµn THÞ Thu Hµ, PGS.TS NguyÔn ThÞ Ngäc HuyÒn – Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc kü thuËt – Hµ néi, n¨m 2002. 2. Khoa Khoa häc qu¶n lý - §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n : Gi¸o tr×nh HiÖu qu¶ qu¶n lý dù ¸n Nhµ n­íc – Chñ biªn : PGS.TS Mai V¨n B­u – Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc kü thuËt – Hµ néi, n¨m 2001. 3. Khoa Khoa häc qu¶n lý - §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n: Gi¸o tr×nh ChÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi – Chñ biªn: PGS.TS §oµn ThÞ Thu Hµ, PGS.TS NguyÔn ThÞ Ngäc HuyÒn – Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc kü thuËt – Hµ néi, n¨m 2002. 4. Khoa Khoa häc qu¶n lý - §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n: Gi¸o tr×nh ChÝnh trÞ häc trong qu¶n lý c«ng – Chñ biªn: GS.TS §ç Hoµng Toµn, TS §ç Thu Hµ - Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc kü thuËt, n¨m 2007. 5. S¸ch 60 n¨m H¶i quan ViÖt Nam – Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n C«ng an nh©n d©n, Hµ néi n¨m 2005. 6. QuyÕt ®Þnh cña Bé tr­ëng Bé tµi chÝnh, sè 35/2003/Q§ - BTC vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n, c¬ cÊu tæ chøc cña B¸o H¶i quan. 7. QuyÕt ®Þnh cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh sè 30/2003/ Q§- BTC vÒ qui ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô , quyÒn h¹n cña c¸c Vô, V¨n phßng vµ Thanh tra thuéc Tæng côc H¶i quan. 8.NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 96/2002/N§- CP vÒ quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan. 9. T¹p chÝ nghiªn cøu vµ trao ®æi, sè 6, th¸ng 6 n¨m 2007, bµi cÇn thiÕt ph¶i néi luËt ho¸ c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ liªn quan ®Õn lÜnh vùc H¶i quan, Th¨ng long. 10.B¸o H¶i quan, sè1+2 bµi ViÖt Nam n¨m 2007 thÕ vµ lùc míi, t¸c gi¶ Ph¹m Giang