Đề tài Hoàn thiện thủ tục soát xét trong quy trình kiểm toán tài chính tại công ty kiểm toán và tư vấn tài chính quốc tế - Ifc

kh«ng nh÷ng kh«ng mang l¹i kÕt qu¶ mµ thËm chÝ cßn cã t¸c dông ng­îc l¹i v× nã thÓ hiÖn tr×nh ®é qu¶n lý yÕu kÐm, kh«ng thÓ ®­a c¸c chÝnh s¸ch, c¸c quy ®Þnh ®i vµo thùc hiÖn. V× vËy, c«ng t¸c qu¶n lý cña IFC cÇn ph¶i ®¶m b¶o r»ng c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt ph¶i ®­îc thùc hiÖn phï hîp trong tõng tr­êng hîp cô thÓ. C¸c quy ®Þnh cÇn ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, phï hîp ®èi víi tõng kh¸ch hµng, nhãm kh¸ch hµng, trong tõng giai ®o¹n cña quy tr×nh kiÓm to¸n, ®èi víi tÊt c¶ c¸c cÊp bËc nh©n viªn tham gia kiÓm to¸n. Trªn c¬ së ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña IFC còng nh­ ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt chung cho quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, thùc tr¹ng, ®¸nh gi¸ thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty IFC em xin ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty IFC. 3.3 C¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty IFC 3.3.1 Hoµn thiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n Nh­ ®· tr×nh bµy ë phÇn c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc so¸t xÐt trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, c¸c néi dung quy ®Þnh lµ t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vµ phï hîp. Tuy nhiªn c¸c néi dung trªn ch­a ®­îc hÖ thèng ho¸ l¹i trong c¸c tµi liÖu cô thÓ, ch­a ®­îc h­íng dÉn, ®µo t¹o ®Çy ®ñ cho c¸c cÊp bËc cho nh©n viªn trong C«ng ty. V× vËy, trong thêi gian tíi, C«ng ty cÇn chó träng hoµn thiÖn viÖc x©y dùng c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc so¸t xÐt trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch mét c¸ch cã hÖ thèng. Quy ®Þnh trªn ph¶i ®­îc gi¸m ®èc phª duyÖt vµ ®­îc c«ng bè chÝnh thøc, ®­îc ¸p dông trong toµn bé c«ng ty. ViÖc x©y dùng, hÖ thèng ho¸ l¹i c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cÇn tËp trung quy ®Þnh, h­íng dÉn cô thÓ c¸c néi dung sau: B¶ng tæng hîp kh¶o s¸t s¬ bé b¾t buéc ph¶i lËp ®èi víi mäi cuéc kiÓm to¸n vµ ph¶i ®­îc thµnh viªn ban gi¸m ®èc phô tr¸ch kh¸ch hµng phª duyÖt tr­íc khi lËp th­ chµo hµng, ký kÕt hîp ®ång kiÓm to¸n. Tr­êng hîp thµnh viªn ban gi¸m ®èc lµ ng­êi trùc tiÕp ph¸t triÓn kh¸ch hµng th× còng vÉn ph¶i lËp b¶ng tæng hîp nµy. Khi ®· chÊp nhËn thùc hiÖn cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng míi hoÆc tiÕp tôc thùc hiÖn kiÓm to¸n ®èi víi kh¸ch hµng cò, thµnh viªn ban gi¸m ®èc cÇn ph¶i ký phª duyÖt vµo mÉu sè 04, 05 cña C«ng ty tr­íc hoÆc Ýt nhÊt lµ cïng lóc víi viÖc ký hîp ®ång kiÓm to¸n. §Æc biÖt ®èi víi c¸c cuéc kiÓm to¸n cã rñi ro cao h¬n møc trung b×nh, c¸c cuéc kiÓm to¸n lín, phøc t¹p (kiÓm to¸n nhiÒu n¨m, ®Þa bµn réng, nghµnh nghÒ kinh doanh ®Æc thï…) th× b¾t buéc ph¶i cã thµnh viªn ban gi¸m ®èc thø hai phª duyÖt trªn mÉu sè 04, 05 nµy. §Ó gi¶m t¶i khèi l­îng c«ng viÖc cña c¸c thµnh viªn ban gi¸m ®èc còng nh­ c¸c nh©n viªn kiÓm to¸n trong mïa kiÓm to¸n nh»m thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ hiÖu qu¶ c¸c thñ tôc so¸t xÐt theo ®óng quy ®Þnh cña C«ng ty th× tr­íc khi quyÕt ®Þnh ký kÕt hîp ®ång kiÓm to¸n víi kh¸ch hµng, c¸c thµnh viªn ban gi¸m ®èc nªn cã sù c©n nh¾c, sµng läc kh¸ch hµng vµ khi cÇn thiÕt cã thÓ tõ chèi mét sè kh¸ch hµng cã møc phÝ thÊp l¹i ®ßi hái thêi gian kiÓm to¸n dµi, cã rñi ro cao… C«ng ty cÇn quy ®Þnh cô thÓ kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ph¶i ®­îc lËp ®Çy ®ñ ®­îc phª duyÖt vµ ®­îc phæ biÕn cho c¸c thµnh viªn trong nhãm kiÓm to¸n tr­íc khi b¾t ®Çu thùc hiÖn kiÓm to¸n chÝnh thøc t¹i kh¸ch hµng. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy, thêi gian thùc hiÖn kiÓm to¸n ph¶i ®­îc bè trÝ phï hîp. Sau khi ký hîp ®ång kiÓm to¸n, c¸c kiÓm to¸n viªn cÇn cã thêi gian ®Ó lËp kÕ ho¹ch vµ thêi gian ®Ó c¸c cÊp so¸t xÐt. V× vËy, kh«ng nªn ®Ó t×nh tr¹ng ®i thùc hiÖn kiÓm to¸n ngay khi võa ký hîp ®ång hoÆc thËm chÝ hîp ®ång kiÓm to¸n cßn ch­a ký, do ®ã kh«ng cã thêi gian ®Ó lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ so¸t xÐt kÕ ho¹ch, c¸c kiÓm to¸n viªn trong nhãm kiÓm to¸n ®Õn kh¸ch hµng mµ ch­a hiÓu yªu cÇu ph¹m vi c«ng viÖc, ch­a n¾m râ cÇn ph¶i lµm g×. Do C«ng ty cßn cã nhiÒu kh¸ch hµng cã quy m« rÊt nhá, c«ng viÖc kiÓm to¸n ®¬n gi¶n nªn ®Ó gi¶m bít khèi l­îng so¸t xÐt cña Ban gi¸m ®èc, C«ng ty cã thÓ quy ®Þnh thµnh viªn ban gi¸m ®èc cã quyÒn uû quyÒn cho chñ nhiÖm kiÓm to¸n so¸t xÐt kÕ ho¹ch lÇn cuèi tr­íc khi thùc hiÖn kiÓm to¸n. ViÖc nµy chØ thùc hiÖn víi c¸c kh¸ch hµng quy m« nhá, ®· kiÓm to¸n nhiÒu n¨m, rñi ro thÊp vµ ®­îc thµnh viªn ban gi¸m ®èc x¸c ®Þnh cô thÓ tõng tr­êng hîp mét, kh«ng cã quy ®Þnh chung. Tuy nhiªn, trong tr­êng hîp nh­ vËy, quyÕt ®Þnh cña thµnh viªn ban gi¸m ®èc ph¶i thÓ hiÖn râ trªn tµi liÖu l­u hå s¬ kiÓm to¸n vµ thµnh viªn ban gi¸m ®èc vÉn ph¶i ký phª duyÖt vµo c¸c mÉu sè 03, 04 cña C«ng ty. C¸c néi dung kh¸c cña kÕ ho¹ch kiÓm to¸n gåm: ®¸nh gi¸ møc ®é träng yÕu, rñi ro, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh, ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n…nhÊt thiÕt ph¶i ®­îc chñ nhiÖm kiÓm to¸n so¸t xÐt vµ chñ nhiÖm kiÓm to¸n ph¶i thÓ hiÖn viÖc ®· thùc hiÖn so¸t xÐt b»ng ch÷ ký trªn c¸c kÕ ho¹ch kiÓm to¸n do c¸c kiÓm to¸n viªn lËp. Tr­êng hîp c¸c kÕ ho¹ch kiÓm to¸n do chñ nhiÖm kiÓm to¸n trùc tiÕp lËp th× b¾t buéc thµnh viªn ban gi¸m ®èc ph¶i so¸t xÐt vµ phª duyÖt tÊt c¶ c¸c néi dung trªn kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®ã. KÕt qu¶ so¸t xÐt cÇn ®­îc c¸c thµnh viªn liªn quan xö lý tr­íc khi chuyÓn cho cÊp bËc cao h¬n so¸t xÐt vµ tr­íc khi b¾t ®Çu cuéc kiÓm to¸n. VÝ dô khi chñ nhiÖm kiÓm to¸n thùc hiÖn so¸t xÐt kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ cã nh÷ng yªu cÇu söa ®æi bæ sung kÕ ho¹ch kiÓm to¸n th× c«ng viÖc trªn cÇn ®­îc kiÓm to¸n viªn chÝnh hoµn thiÖn vµ chñ nhiÖm kiÓm to¸n so¸t xÐt l¹i tr­íc khi tr×nh thµnh viªn Ban gi¸m ®èc so¸t xÐt. C«ng ty cÇn quy ®Þnh cô thÓ tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i nhãm kh¸ch hµng nµo thuéc nhãm kh¸ch hµng cÇn ®­îc so¸t xÐt bëi hai thµnh viªn ban gi¸m ®èc. C¸c kh¸ch hµng thuéc nhãm nµy bao gåm: C¸c c«ng ty cã rñi ro kiÓm to¸n ®­îc ®¸nh gi¸ cao h¬n møc trung b×nh; C¸c c«ng ty niªm yÕt; KiÓm to¸n lÇn ®Çu tiªn c¸c ng©n hµng, c¸c c«ng ty tµi chÝnh, b¶o hiÓm, c¸c tæng c«ng ty cã ho¹t ®éng kinh doanh ®Æc thï nh­ hµng kh«ng, ®iÖn lùc, l©m nghiÖp…; C¸c cuéc kiÓm to¸n cã quy m« lín (cã thÓ ph©n lo¹i theo tiªu thøc phÝ kiÓm to¸n, c«ng ty cÇn c©n nh¾c ®Ó ®­a ra con sè phï hîp ®Ó ph©n lo¹i c¸c kh¸ch hµng nµy, vÝ dô: c¸c cuéc kiÓm to¸n cã møc phÝ tõ 20.000 USD trë lªn ph¶i ®­îc hai thµnh viªn ban gi¸m ®èc so¸t xÐt); C¸c tr­êng hîp kh¸c tuú theo ®¸nh gi¸ cña thµnh viªn ban gi¸m ®èc phô tr¸ch kh¸ch hµng §èi víi c¸c cuéc kiÓm to¸n ®­îc x¸c ®Þnh cÇn thiÕt ph¶i ®­îc so¸t xÐt bëi thµnh viªn ban gi¸m ®èc thø hai, còng nh­ viÖc chÊp nhËn kh¸ch hµng vµ ký kÕt hîp ®ång kiÓm to¸n, c¸c néi dung kh¸c cña kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cÇn ph¶i ®­îc phª duyÖt bëi c¶ thµnh viªn ban gi¸m ®èc phô tr¸ch kh¸ch hµng vµ thµnh viªn ban gi¸m ®èc so¸t xÐt chÊt l­îng vµ kiÓm so¸t rñi ro so¸t xÐt. Thµnh viªn ban gi¸m ®èc nµy hoµn toµn ®éc lËp, kh«ng trùc tiÕp tham gia cuéc kiÓm to¸n ®ã. ViÖc so¸t xÐt cña thµnh viªn ban gi¸m ®èc nµy tËp trung vµo c¸c néi dung: ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm to¸n, møc ®é träng yÕu, ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t, kÕ ho¹ch nh©n sù phï hîp (c¸c kiÓm to¸n viªn cã tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm phï hîp víi phÇn hµnh c«ng viÖc ®­îc ph©n c«ng), ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®­îc x©y dùng thÝch hîp vµ kh¶ thi. TÊt c¶ c¸c giÊy tê lµm viÖc ®­îc so¸t xÐt ph¶i ®­îc ký, ghi râ ngµy th¸ng so¸t xÐt ®Çy ®ñ. B¶ng tæng hîp kÕt qu¶ so¸t xÐt ®­îc lËp thÝch hîp vµ kÕt qu¶ so¸t xÐt ph¶i ®­îc xö lý bëi c¸c thµnh viªn trùc tiÕp lËp kÕ ho¹ch, ph¶i ®­îc so¸t xÐt l¹i bëi thµnh viªn ban gi¸m ®èc ®ã. Ngoµi ra, ®Ó viÖc so¸t xÐt kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®­îc nhanh chãng, hiÖu qu¶, kÕt qu¶ so¸t xÐt ®­îc xö lý kÞp thêi th× C«ng ty cÇn hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh, h­íng dÉn vÒ viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. NÕu kh«ng cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ néi dung cña kÕ ho¹ch kiÓm to¸n gåm nh÷ng th«ng tin g×, h×nh thøc tr×nh bµy nh­ thÕ nµo th× viÖc so¸t xÐt sÏ khã cã thÓ thùc hiÖn ®­îc do b¶n th©n ng­êi thùc hiÖn so¸t xÐt còng kh«ng n¾m ®­îc yªu cÇu ®Çy ®ñ cña mét kÕ ho¹ch kiÓm to¸n gåm nh÷ng néi dung g×. ViÖc so¸t xÐt do vËy mµ chØ mang tÝnh h×nh thøc, cã thÓ cã ký trªn kÕ ho¹ch so¸t xÐt song kÕ ho¹ch ®ã vÉn cã thÓ ch­a ph¶i lµ kÕ ho¹ch phï hîp. Theo s¬ ®å 1.2 Quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty IFC, vÒ c¬ b¶n, c¸c néi dung trªn ®· bao hµm t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ c¸c néi dung cÇn thiÕt mµ mét kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cÇn ph¶i cã. Tuú thuéc vµo mçi cuéc kiÓm to¸n cô thÓ, cã thÓ bæ sung thªm c¸c néi dung phï hîp mét c¸ch linh ho¹t. Tuy nhiªn, ®ã chØ lµ c¸c môc lín mµ IFC ®­a ra mµ ch­a cã mÉu biÓu, h­íng dÉn cô thÓ cho tõng néi dung trªn. VÝ dô: viÖc tãm t¾t kÕt qu¶ kh¶o s¸t kh¸ch hµng cÇn ph¶i tr×nh bµy nh÷ng néi dung g×, h×nh thøc tr×nh bµy nh­ thÕ nµo? Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ rñi ro hîp ®ång vµ m«i tr­êng kiÓm so¸t cô thÓ cña C«ng ty, tr×nh bµy kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®ã nh­ thÕ nµo trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc. C¸c ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cho tõng phÇn hµnh ®Æc thï theo tõng lo¹i h×nh kh¸ch hµng nh­ doanh nghiÖp nhµ n­íc, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, dù ¸n cßn mang tÝnh chÊt h×nh thøc, ch­a ®Çy ®ñ vµ hiÖu qu¶, ch­a cã h­íng dÉn vÒ viÖc t×m hiÓu hÖ thèng kÕ to¸n cña kh¸ch hµng trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch. Toµn bé c¸c néi dung trªn hoµn toµn dùa vµo h­íng dÉn cña Delloite touche Tomatsu, ch­a cã sù chØnh söa cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm kh¸ch hµng cña C«ng ty nãi riªng vµ t¹i ViÖt Nam nãi chung. ChÝnh v× vËy khi thùc hiÖn so¸t xÐt, ng­êi so¸t xÐt còng chØ cã thÓ ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t vÒ kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®­îc lËp theo c¸c néi dung trªn trªn c¬ së xÐt ®o¸n nghÒ nghiÖp vµ hiÓu biÕt vÒ kh¸ch hµng cña chÝnh ng­êi so¸t xÐt mµ ch­a cã tiªu thøc cô thÓ ®Ó ®o l­êng ®¸nh gi¸ c¸c kÕ ho¹ch ®­îc lËp. C«ng ty cÇn x©y dùng ®­îc quy ®Þnh cô thÓ vÒ h×nh thøc vµ néi dung chi tiÕt cña tõng môc tæng hîp nªu trªn, mèi quan hÖ cña c¸c néi dung ®ã. VÝ dô, ®èi víi mÉu b¶ng tæng hîp kÕt qu¶ kh¶o s¸t s¬ bé kh¸ch hµng. Trong b¶ng tæng hîp kh¶o s¸t s¬ bé kh¸ch hµng cÇn nªu ®­îc c¸c th«ng tin c¬ b¶n sau: Tªn kh¸ch hµng, ®Þa chØ, ngµnh nghÒ, lÜnh vùc kinh doanh, c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý, ng­êi cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh lùa chän kiÓm to¸n viªn, quy m« ho¹t ®éng (dïng mét sè chØ tiªu nh­ tæng sè nh©n viªn, tæng doanh thu, lîi nhuËn, gi¸ trÞ tµi s¶n, vèn chñ së h÷u…), lý do thùc hiÖn kiÓm to¸n, yªu cÇu cña kh¸ch hµng vÒ b¸o c¸o kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn n¨m tr­íc, ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ rñi ro kiÓm to¸n, ph¹m vi thùc hiÖn kiÓm to¸n, kh¶ n¨ng thùc hiÖn kiÓm to¸n, dù tÝnh thêi gian thùc hiÖn kiÓm to¸n, møc phÝ kiÓm to¸n. HoÆc, râ rµng lµ khi ®¸nh gi¸ vÒ rñi ro kiÓm so¸t kh¸c nhau sÏ dÉn ®Õn viÖc thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t vµ thö nghiÖm c¬ b¶n còng kh¸c nhau. Lµm thÕ nµo ®Ó x©y dùng ®­îc mèi quan hÖ tù ®éng gi÷a c¸c néi dung trªn mét c¸ch nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ hiÖu qu¶? §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã cã thÓ nhê sù trî gióp cña phÇn mÒm tin häc thÝch hîp. Quan träng nhÊt lµ ph¶i thiÕt kÕ ®­îc hÖ thèng c¸c c©u hái theo h­íng tr¾c nhiÖm vµ khi thùc hiÖn tr¶ lêi c¸c c©u hái ®ã trong mçi cuéc kiÓm to¸n cô thÓ sÏ tù ®éng h×nh thµnh nªn c¸c kÕ ho¹ch, ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n tiÕp theo phï hîp vµ chÝnh x¸c. VÝ dô nÕu c¸c c©u tr¶ lêi dÉn ®Õn kÕt luËn lµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé lµ ®¸ng tin cËy cïng víi c¸c th«ng tin kh¸c liªn quan ®Õn quy m«, ®Æc ®iÓm kinh doanh cña kh¸ch hµng cô thÓ ®· ®­îc cËp nhËt ®Çy ®ñ vµ thÝch hîp th× mét ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n phï hîp sÏ tù ®éng ®­îc x©y dùng tõ c¬ së d÷ liÖu cã s½n mµ kh«ng cÇn ng­êi lËp ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian. Trªn c¬ së ®ã, ng­êi so¸t xÐt còng cã thÓ ®¸nh gi¸ viÖc lËp kÕ ho¹ch ®· ®Çy ®ñ vµ phï hîp hay kh«ng mét c¸ch rÊt nhanh chãng vµ ®Çy ®ñ. Trong thêi gian tíi, C«ng ty nªn tËp trung x©y dùng hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu liªn quan ®Õn viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n bao gåm viÖc thiÕt lËp c¸c c©u hái tr¾c nghiÖm cho tõng néi dung cô thÓ, c¸c th«ng tin cÇn thiÕt cÇn ph¶i thu thËp, h×nh thøc tr×nh bµy c¸c néi dung trªn, c¸c thñ tôc thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t theo tõng chu tr×nh kinh doanh, c¸c ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cô thÓ cho c¸c tµi kho¶n, kho¶n môc träng yÕu trªn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c kh¸ch hµng th«ng th­êng vµ kh¸ch hµng ®Æc thï kh¸c. Dùa vµo ®Æc ®iÓm c¸c kh¸ch hµng th­êng xuyªn cña C«ng ty trong thêi gian gÇn ®©y vµ xu h­íng më réng ph¸t triÓn kh¸ch hµng trong thêi gian tíi, mét sè lÜnh vùc c¬ b¶n mµ C«ng ty cÇn quan t©m x©y dùng hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu liªn quan ®Õn viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ c¸c thñ tôc ®Ó thùc hiÖn so¸t xÐt trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh bao gåm: C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt víi quy m« võa vµ nhá nãi chung C¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô quy m« võa vµ nhá nãi chung C¸c doanh nghiÖp kinh doanh liªn quan ®Õn tµi chÝnh: ng©n hµng, b¶o hiÓm, c«ng ty chøng kho¸n C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi C¸c C«ng ty niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã quy m« lín theo tõng lo¹i h×nh kinh doanh: hµng kh«ng, ®­êng s¾t, cµ phª, chÌ C¸c dù ¸n do chÝnh phñ c¸c n­íc hoÆc c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ tµi trî. §ång thêi, hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu trªn cÇn ®­îc th­êng xuyªn söa ®æi, bæ sung theo sù ph¸t triÓn cña C«ng ty, phï hîp víi c¸c quy ®Þnh t¹i ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam vµ c¸c ChuÈn mùc KiÓm to¸n quèc tÕ. Trªn c¬ së kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®­îc h­íng dÉn ®Çy ®ñ, viÖc so¸t xÐt trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n sÏ ®­îc thùc hiÖn nhanh chãng vµ dÔ dµng vµ hiÖu qu¶ h¬n. 3.3.2 Hoµn thiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n Trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n, viÖc so¸t xÐt th­êng tËp trung vµo kiÓm to¸n viªn chÝnh, tr­ëng nhãm kiÓm to¸n. §èi t­îng so¸t xÐt lµ c¸c giÊy tê lµm viÖc cña c¸c kiÓm to¸n viªn kh¸c vµ trî lý kiÓm to¸n viªn trong nhãm kiÓm to¸n. §Ó viÖc so¸t xÐt trong giai ®o¹n nµy thùc sù hiÖu qu¶, gi¶m bít ®­îc khèi l­îng c«ng viÖc so¸t xÐt cho c¸c cÊp bËc l·nh ®¹o cao h¬n, C«ng ty cÇn ban hµnh c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn so¸t xÐt, c¸c néi dung thùc hiÖn thñ tôc so¸t xÐt, thêi gian so¸t xÐt, c¸ch thøc thÓ hiÖn kÕt qu¶ so¸t xÐt trong giai ®o¹n nµy, cô thÓ nh­ sau: VÒ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn so¸t xÐt: C¸c tr­ëng nhãm kiÓm to¸n lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc thùc hiÖn so¸t xÐt toµn bé c¸c giÊy tê lµm viÖc, toµn bé c«ng viÖc cña c¸c kiÓm to¸n viªn vµ c¸c trî lý kiÓm to¸n viªn trong nhãm kiÓm to¸n do m×nh phô tr¸ch. Tr­ëng nhãm kiÓm to¸n cã thÓ ph©n c«ng cho kiÓm to¸n viªn kh¸c so¸t xÐt c«ng viÖc kiÓm to¸n cña c¸c kiÓm to¸n viªn ë cÊp bËc thÊp h¬n song ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh vÉn lµ tr­ëng nhãm, v× vËy cÇn c©n nh¾c thùc hiÖn so¸t xÐt l¹i c¸c giÊy tê lµm viÖc ®· ®­îc c¸c kiÓm to¸n viªn kh¸c so¸t xÐt, Ýt nhÊt còng ®Ó ®¸nh gi¸ viÖc so¸t xÐt ®· ®­îc thùc hiÖn (thÓ hiÖn b»ng ch÷ ký cña ng­êi thùc hiÖn so¸t xÐt trªn giÊy tê lµm viÖc). NÕu c¸c giÊy tê lµm viÖc ®· ®­îc c¸c kiÓm to¸n viªn kh¸c so¸t xÐt nh­ng ch­a ký th× yªu cÇu hä ký ®Çy ®ñ. Tr­ëng nhãm kiÓm to¸n còng cã thÓ trùc tiÕp thùc hiÖn mét sè phÇn c«ng viÖc cô thÓ, phøc t¹p, cã rñi ro cao. Trong tr­êng hîp nµy, c¸c giÊy tê lµm viÖc cña tr­ëng nhãm kiÓm to¸n cÇn ®­îc chñ nhiÖm kiÓm to¸n so¸t xÐt vµ néi dung so¸t xÐt, kÕt qu¶ so¸t xÐt còng ph¶i ®­îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ theo ®óng quy ®Þnh nh­ trªn. CÇn ®¶m b¶o tÊt c¶ c¸c giÊy tê lµm viÖc trong cuéc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i tõng kh¸ch hµng cña c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i cã Ýt nhÊt mét ng­êi thùc hiÖn so¸t xÐt. Chñ nhiÖm kiÓm to¸n cã thÓ kh«ng thùc hiÖn so¸t xÐt toµn bé giÊy tê lµm viÖc trong hå s¬ kiÓm to¸n khi c¸c giÊy tê ®· ®­îc tr­ëng nhãm kiÓm to¸n thùc hiÖn so¸t xÐt. Tuy nhiªn, chñ nhiÖm kiÓm to¸n vÉn cÇn thiÕt thùc hiÖn so¸t xÐt giÊy tê lµm viÖc ë c¸c phÇn hµnh träng yÕu, phøc t¹p, cã rñi ro cao vµ cßn tuú thuéc vµo viÖc ®¸nh gi¸ n¨ng lùc cña tr­ëng nhãm kiÓm to¸n ®Ó chñ nhiÖm kiÓm to¸n më réng viÖc so¸t xÐt ra c¸c giÊy tê lµm viÖc kh¸c. NÕu cßn cã giÊy tê lµm viÖc ch­a ®­îc so¸t xÐt hoÆc ch­a ®­îc ký ®Ó thÓ hiÖn viÖc so¸t xÐt th× chñ nhiÖm kiÓm to¸n cÇn nªu râ trong tæng hîp kÕt qu¶ so¸t xÐt yªu cÇu tr­ëng nhãm thùc hiÖn ®Çy ®ñ. Vai trß so¸t xÐt cña chñ nhiÖm kiÓm to¸n cÇn ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ trong thùc tÕ, kh«ng chØ n»m trªn quy ®Þnh nh­ thùc tr¹ng hiÖn t¹i cña C«ng ty. Thµnh viªn ban gi¸m ®èc chØ so¸t xÐt hå s¬ kiÓm to¸n khi hå s¬ ®· ®­îc chñ nhiÖm kiÓm to¸n so¸t xÐt. Nh­ vËy võa ®¶m b¶o c«ng viÖc so¸t xÐt ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ ®ång thêi còng gi¶m bít khèi l­îng c«ng viÖc so¸t xÐt cho c¸c thµnh viªn ban gi¸m ®èc. VÒ néi dung thùc hiÖn so¸t xÐt: Néi dung thùc hiÖn so¸t xÐt bao gåm so¸t xÐt toµn bé c¸c c«ng viÖc, giÊy tê lµm viÖc cña c¸c kiÓm to¸n viªn vµ trî lý kiÓm to¸n viªn trong nhãm kiÓm to¸n. ViÖc so¸t xÐt cÇn tËp trung vµo viÖc c¸c thµnh viªn trong nhãm kiÓm to¸n cã thùc hiÖn kiÓm to¸n theo ®óng ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®· ®­îc x©y dùng. C«ng viÖc thùc hiÖn bëi c¸c kiÓm to¸n viªn ®ã cã ®­îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ, râ rµng trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc, giÊy tê lµm viÖc cã ®­îc tham chiÕu ®óng quy ®Þnh, c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n ®­a ra cã phï hîp kh«ng? Cã vÊn ®Ò ph¸t sinh bÊt th­êng ph¸t hiÖn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n bæ sung, söa ®æi bæ sung ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n, trao ®æi víi ban gi¸m ®èc cña kh¸ch hµng. ViÖc so¸t xÐt cÇn ®¶m b¶o c¸c phÇn hµnh c«ng viÖc cña ng­êi ®­îc so¸t xÐt ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, ®óng theo chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ quy ®Þnh chung cña C«ng ty, bÊt cø thiÕu sãt nµo cÇn ®­îc söa ®æi bæ sung kÞp thêi ®Çy ®ñ tr­íc khi kÕt thóc lµm viÖc t¹i kh¸ch hµng. §Æc biÖt trong qu¸ tr×nh so¸t xÐt cÇn l­u ý xem xÐt c¸c yªu cÇu hoµn thiÖn theo kÕt qu¶ so¸t xÐt lÇn tr­íc ®· ®­îc hoµn thiÖn ®Çy ®ñ ch­a. VÒ thêi gian thùc hiÖn so¸t xÐt vµ tµi liÖu so¸t xÐt: ViÖc so¸t xÐt nªn ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn ngay t¹i kh¸ch hµng (fieldwork). KÕt thóc mçi ngµy lµm viÖc, ng­êi thùc hiÖn so¸t xÐt cÇn so¸t xÐt l¹i toµn bé giÊy tê lµm viÖc, c¸c c«ng viÖc cña c¸c thµnh viªn trong nhãm. Tõ ®ã sÏ n¾m b¾t ®­îc ®Çy ®ñ c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh, h­íng xö lý, trao ®æi víi chñ nhiÖm kiÓm to¸n c¸c vÊn ®Ò mµ tr­ëng nhãm cÇn ý kiÕn tham kh¶o, söa ®æi bæ sung ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n, ®­a ra c¸c thñ tôc kiÓm to¸n (nÕu cÇn thiÕt) mét c¸ch kÞp thêi. Tuy khèi l­îng c«ng viÖc hµng ngµy sÏ cã thÓ t¨ng lªn song ®©y thùc sù lµ c¸ch lµm tiÕt kiÖm thêi gian v× nÕu kh«ng thùc hiÖn so¸t xÐt ngay th× khi thùc hiÖn so¸t xÐt sau ®ã, ng­êi so¸t xÐt sÏ mÊt thêi gian ®Ó hÖ thèng ho¸ l¹i c¸c hiÓu biÕt vÒ kh¸ch hµng, c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh còng kh«ng ®­îc xö lý, trao ®æi kÞp thêi nªn ®Ó xö lý sÏ mÊt thêi gian nhiÒu h¬n. Thùc hiÖn viÖc so¸t xÐt giÊy tê lµm viÖc theo quy ®Þnh trªn sÏ t¹o nªn mét thãi quen lµm viÖc khoa häc cho c¸c tr­ëng nhãm kiÓm to¸n, kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n lµ ®· cã thÓ døt ®iÓm ®­îc c¸c c«ng viÖc so¸t xÐt c¬ b¶n mét c¸ch hiÖu qu¶ thay v× chØ thùc hiÖn hoµn thiÖn giÊy tê lµm viÖc, hoµn thiÖn hå s¬ kiÓm to¸n víi môc ®Ých tr×nh bµy mµ kh«ng hç trî cho c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n, ý kiÕn kiÓm to¸n. Ngoµi ra, so¸t xÐt kÞp thêi còng lµ mét ph­¬ng thøc ®µo t¹o nh©n viªn trong c«ng viÖc mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt v× nh©n viªn ®­îc h­íng dÉn, hç trî trong tõng phÇn c«ng viÖc ®­îc ph©n c«ng. Qua ®ã kü n¨ng vµ kinh nghiÖm kiÓm to¸n ®­îc n©ng lªn râ rÖt sau mçi cuéc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. NÕu chØ thùc hiÖn so¸t xÐt th«ng qua pháng vÊn trao ®æi mµ kh«ng so¸t xÐt ®Çy ®ñ c¸c giÊy tê lµm viÖc th× cã thÓ vÉn gÆp rñi ro do kh«ng kiÓm so¸t ®­îc ®Çy ®ñ c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh vµ c¸c môc tiªu nh­ ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn, kiÓm so¸t viÖc tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña C«ng ty trong viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n, cô thÓ lµ viÖc tr×nh bµy giÊy tê lµm viÖc cña c¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng thùc hiÖn ®­îc. VÒ c¸ch thøc thÓ hiÖn kÕt qu¶ so¸t xÐt: CÇn quy ®Þnh cô thÓ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn so¸t xÐt, ng­êi thùc hiÖn so¸t xÐt vÉn cÇn ghi râ ngµy th¸ng, ký trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc ®· ®­îc so¸t xÐt. §©y lµ b»ng chøng chøng minh viÖc so¸t xÐt ®· ®­îc thùc hiÖn, gióp cho chñ nhiÖm kiÓm to¸n, thµnh viªn ban gi¸m ®èc phô tr¸ch ®¸nh gi¸ ®­îc møc ®é thùc hiÖn so¸t xÐt chi tiÕt ®Ó thùc hiÖn viÖc so¸t xÐt tiÕp theo mét c¸ch phï hîp. CÇn hÕt søc tr¸nh viÖc ký h×nh thøc trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc mµ kh«ng thùc hiÖn so¸t xÐt cô thÓ. §©y lµ viÖc lµm chØ mang tÝnh chÊt ®èi phã nh»m thùc hiÖn ®Çy ®ñ quy ®Þnh vÒ mÆt tr×nh bµy cña C«ng ty mµ kh«ng phôc vô cho viÖc ®­a ra ý kiÕn kiÓm to¸n, vèn lµ vÊn ®Ò ®«i khi vÉn cßn tån t¹i ë mét sè kh¸ch hµng, mét sè kiÓm to¸n viªn nhÊt ®Þnh. KÕt qu¶ mçi lÇn so¸t xÐt ®­îc thÓ hiÖn trªn b¶ng tæng hîp kÕt qu¶ so¸t xÐt ®Ó ng­êi ®­îc so¸t xÐt hoµn thiÖn c«ng viÖc cña m×nh. §©y còng lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó ng­êi thùc hiÖn so¸t xÐt theo dâi ®­îc viÖc c¸c thµnh viªn kh¸c thùc hiÖn hoµn thiÖn c«ng viÖc ®­îc ph©n c«ng. C«ng ty nªn thèng nhÊt mÉu lËp b¶ng tæng hîp kÕt qu¶ so¸t xÐt ¸p dông trong toµn C«ng ty, tr¸nh kh«ng ®Ó t×nh tr¹ng kÕt qu¶ so¸t xÐt chØ ®­îc trao ®æi trùc tiÕp mµ kh«ng thÓ hiÖn trªn c¸c tµi liÖu l­u hå s¬ kiÓm to¸n hoÆc cã t×nh tr¹ng c¸c phßng kh¸c nhau, c¸c kiÓm to¸n viªn kh¸c nhau cã c¸ch lµm kh¸c nhau nªn th«ng tin cã thÓ kh«ng ®Çy ®ñ vµ ng­êi so¸t xÐt ë cÊp bËc cao h¬n còng khã theo dâi. Ngoµi ch÷ ký trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc ®­îc so¸t xÐt, b¶ng tæng hîp kÕt qu¶ so¸t xÐt còng lµ minh chøng cho viÖc so¸t xÐt ®· ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ thùc chÊt. C«ng ty còng cÇn quy ®Þnh cô thÓ thêi gian c¸c kÕt qu¶ so¸t xÐt trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n ph¶i ®­îc xö lý bëi c¸c cÊp bËc nh©n viªn liªn quan kÞp thêi. Theo ®ã, kÕt qu¶ so¸t xÐt h«m tr­íc ph¶i ®­îc c¸c kiÓm to¸n viªn hoµn thiÖn ngay h«m sau, tr­íc khi viÖc so¸t xÐt lÇn tiÕp theo ®­îc thùc hiÖn. Tr­êng hîp viÖc hoµn thiÖn ch­a thÓ thùc hiÖn ®­îc ph¶i cã lý do cô thÓ vµ ®­îc theo dâi thùc hiÖn tiÕp. Chñ nhiÖm kiÓm to¸n chØ thùc hiÖn so¸t xÐt khi kÕt qu¶ so¸t xÐt cña kiÓm to¸n viªn chÝnh ®· ®­îc xö lý ®Çy ®ñ. C«ng ty cÇn thùc hiÖn ®µo t¹o, phæ biÕn c¸c quy ®Þnh trªn cho tÊt c¶ c¸c cÊp bËc nh©n viªn trong C«ng ty. C¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn quy ®Þnh, h­íng dÉn thñ tôc so¸t xÐt trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n cÇn ®­îc l­u gi÷ theo c¸ch t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nh©n viªn cã thÓ truy cËp t×m kiÕm mét c¸ch dÔ dµng. §ång thêi, trong c¸c cÊp bËc nh©n viªn, ®Æc biÖt lµ c¸c cÊp qu¶n lý, cÇn thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh trªn mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt. Nh­ vËy, c¸c nh©n viªn cÊp d­íi sÏ kh«ng thÓ kh«ng thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh ®· ®­îc x©y dùng lªn. VÝ dô, chñ nhiÖm kiÓm to¸n chØ thùc hiÖn so¸t xÐt khi c«ng viÖc so¸t xÐt cña kiÓm to¸n viªn chÝnh ®· ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ kÕt qu¶ so¸t xÐt ®· ®­îc xö lý. Nh­ vËy, kiÓm to¸n viªn chÝnh sÏ kh«ng thÓ bá qua b­íc so¸t xÐt nµo vµ do kÕt qu¶ so¸t xÐt ph¶i ®­îc l­u l¹i trªn hå s¬ kiÓm to¸n, ®Æc biÖt lµ trªn b¶ng tæng hîp kÕt qu¶ so¸t xÐt nªn kiÓm to¸n viªn chÝnh còng kh«ng thÓ thùc hiÖn so¸t xÐt mét c¸ch m¸y mãc, h×nh thøc. 3.3.3 Hoµn thiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n vµ lËp b¸o c¸o Trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n vµ lËp b¸o c¸o, còng gièng nh­ c¸c giai ®o¹n tr­íc, tuú thuéc vµo tõng kh¸ch hµng mµ c«ng viÖc trong giai ®o¹n nµy do kiÓm to¸n viªn hay chñ nhiÖm kiÓm to¸n thùc hiÖn vµ c«ng viÖc ®ã ph¶i ®­îc so¸t xÐt bëi cÊp cao h¬n. VÒ c¬ b¶n, c¸c quy ®Þnh chung vÒ thñ tôc so¸t xÐt trong giai ®o¹n nµy lµ phï hîp. Tuy nhiªn, cïng víi c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc so¸t xÐt trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n, C«ng ty còng cÇn hÖ thèng ho¸ thµnh v¨n b¶n chÝnh thøc c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong giai ®o¹n nµy vµ thùc hiÖn ®µo t¹o h­íng dÉn cho c¸c cÊp bËc nh©n viªn trong C«ng ty. Trong ®ã, C«ng ty cÇn xem xÐt quy ®Þnh râ vÒ thêi gian hoµn thµnh hå s¬ kiÓm to¸n tr×nh ban gi¸m ®èc so¸t xÐt (vÝ dô sau 03 ngµy kÕt thóc c«ng viÖc t¹i kh¸ch hµng, nhãm kiÓm to¸n ph¶i tr×nh hå s¬ kiÓm to¸n lªn thµnh viªn ban gi¸m ®èc liªn quan ®Ó thùc hiÖn so¸t xÐt). Hå s¬ khi chuyÓn lªn ban gi¸m ®èc ®Ó so¸t xÐt ph¶i ®­îc hoµn thiÖn ®Çy ®ñ, cô thÓ: tr­ëng nhãm kiÓm to¸n vµ chñ nhiÖm kiÓm to¸n ph¶i hoµn thµnh viÖc thùc hiÖn so¸t xÐt theo ®óng tr¸ch nhiÖm cña m×nh, kÕt qu¶ so¸t xÐt ph¶i ®­îc xö lý ®Çy ®ñ vµ ®­îc so¸t xÐt l¹i tr­íc khi tr×nh lªn thµnh viªn ban gi¸m ®èc. C¸c thµnh viªn ban gi¸m ®èc khi thùc hiÖn so¸t xÐt cÇn l­u ý xem xÐt hå s¬ ®· ®­îc so¸t xÐt ®Çy ®ñ bëi c¸c cÊp bËc nh©n viªn liªn quan, nÕu ch­a ph¶i ®Ò nghÞ hoµn thiÖn tr­íc khi thµnh viªn ban gi¸m ®èc so¸t xÐt. MÆc dï, viÖc so¸t xÐt hå s¬ kiÓm to¸n th«ng qua trao ®æi trùc tiÕp víi c¸c thµnh viªn trong nhãm kiÓm to¸n lµ cÇn thiÕt vµ hiÖu qu¶ song c¸c thµnh viªn ban gi¸m ®èc vÉn ph¶i thùc hiÖn so¸t xÐt hå s¬ kiÓm to¸n. §ång thêi, viÖc so¸t xÐt cña thµnh viªn ban gi¸m ®èc còng ph¶i ®­îc thÓ hiÖn b»ng bót tÝch ®Çy ®ñ trªn tµi liÖu ®· thùc hiÖn so¸t xÐt, thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c néi dung so¸t xÐt trªn c¸c mÉu so¸t xÐt b¸o c¸o cña C«ng ty vµ ký duyÖt ®Çy ®ñ trªn c¸c mÉu ®ã. C¸c thµnh viªn ban gi¸m ®èc cÇn thèng nhÊt thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh trªn, kh«ng nh÷ng ®Ó thùc hiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ hiÖu qu¶ mµ cßn n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶n lý nãi chung cña C«ng ty, ®¶m b¶o c¸c quy ®Þnh cña C«ng ty ®­îc gi¸m s¸t vµ thùc hiÖn ®Çy ®ñ. Ngoµi ra, còng gièng nh­ trong c¸c giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n, ®Ó c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n thùc hiÖn ®­îc nhanh chãng, hiÖu qu¶ th× C«ng ty còng cÇn hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh, h­íng dÉn vÒ c¸c b­íc c«ng viÖc thùc hiÖn trong giai ®o¹n nµy, trªn c¬ së ®ã, ng­êi thùc hiÖn so¸t xÐt sÏ dÔ dµng ®¸nh gi¸ ®­îc sù phï hîp vµ ®Çy ®ñ cña c¸c c«ng viÖc ®­îc thùc hiÖn. Cô thÓ, C«ng ty cÇn cã c¸c h­íng dÉn vÒ c¸c néi dung sau: X©y dùng hÖ thèng c©u hái cô thÓ ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng trong tõng lÜnh vùc cô thÓ (th­¬ng m¹i, dÞch vô, s¶n xuÊt, tµi chÝnh); X©y dùng thñ tôc thùc hiÖn kiÓm tra sù kiÖn sau ngµy kho¸ sæ mÉu; X©y dùng mÉu vµ h­íng dÉn lËp th­ gi¶i tr×nh cña Ban gi¸m ®èc; Ph­¬ng ph¸p lËp, mÉu b¶ng tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n, b¶ng tæng hîp ¶nh h­ëng cña c¸c bót to¸n kh«ng ®iÒu chØnh ThiÕt kÕ mÉu so¸t xÐt tæng hîp b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n (checklist) phï hîp ¸p dông cho toµn C«ng ty ( gåm c¸c mÉu so¸t xÐt cña chñ nhiÖm kiÓm to¸n, so¸t xÐt cña thµnh viªn ban gi¸m ®èc phô tr¸ch kh¸ch hµng, so¸t xÐt cña bé phËn so¸t xÐt chÊt l­îng, b¶n phª duyÖt ®èi víi viÖc ph¸t hµnh b¸o c¸o vµ th­ qu¶n lý) ViÖc hÖ thèng ho¸ c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc so¸t xÐt, ¸p dông c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®­îc C«ng ty triÓn khai ngay trong thêi gian hiÖn t¹i. Do c¸c thµnh viªn ban gi¸m ®èc vµ c¸c chñ nhiÖm kiÓm to¸n trong c«ng ty ®Òu lµ nh÷ng ng­êi cã nhiÒu kinh nghiÖm vÒ kiÓm to¸n, ®· tõng lµm viÖc t¹i nhiÒu c«ng ty kiÓm to¸n cã danh tiÕng t¹i ViÖt Nam nªn viÖc x©y dùng c¸c quy ®Þnh trªn cã nhiÒu thuËn lîi. C«ng ty nªn dµnh thêi gian cuèi n¨m nay, khi hÕt mïa kiÓm to¸n ®Ó hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vµ h­íng dÉn ®µo t¹o cho c¸c cÊp bËc nh©n viªn trong C«ng ty ®Ó c¸c quy ®Þnh ®­îc thùc hiÖn ngay trong mïa kiÓm to¸n n¨m sau. Khi kÕt thóc mçi mïa kiÓm to¸n, c«ng ty cÇn cã sù ®¸nh gi¸, rót kinh nghiÖm vÒ viÖc thùc hiÖn thñ tôc so¸t xÐt phôc vô cho mïa kiÓm to¸n n¨m sau. 3.3.4 X©y dùng thñ tôc so¸t xÐt bæ sung ®èi víi c«ng viÖc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i c¸c chi nh¸nh, ®¬n vÞ phô thuéc HiÖn t¹i, IFC ®· thµnh lËp chi nh¸nh C«ng ty t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ chi nh¸nh nµy chuÈn bÞ ®i vµo ho¹t ®éng. Trong t­¬ng lai, mét sè chi nh¸nh sÏ tiÕp tôc ®­îc thµnh lËp t¹i mét sè ®Þa ph­¬ng kh¸c. VÒ c¬ b¶n, viÖc thùc hiÖn thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i c¸c chi nh¸nh, ®¬n vÞ phô thuéc cña C«ng ty vÉn tu©n theo quy tr×nh chung ®· ®­îc x©y dùng cho toµn C«ng ty. Tuy nhiªn do c¬ cÊu vÒ nh©n sù t¹i c¸c chi nh¸nh cã thÓ kh«ng ®Çy ®ñ nh­ t¹i v¨n phßng C«ng ty (v× quy m« ho¹t ®éng cña chi nh¸nh nhá h¬n) nªn nÕu ¸p dông ®óng quy tr×nh cña C«ng ty th× cã thÓ sÏ gÆp khã kh¨n. V× vËy, C«ng ty cÇn x©y dùng c¸c quy ®Þnh bæ sung vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt sao cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña chi nh¸nh. §èi víi c¸c cuéc kiÓm to¸n nhá, Ýt rñi ro, c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh ®¬n gi¶n th× hoµn toµn cã thÓ tu©n thñ quy tr×nh so¸t xÐt chung cña C«ng ty mµ kh«ng cã khã kh¨n g× v× c¬ cÊu chi nh¸nh ph¶i cã tr­ëng chi nh¸nh t­¬ng ®­¬ng víi phã gi¸m ®èc C«ng ty, bªn c¹nh ®ã lµ c¸c chñ nhiÖm nhiÖm kiÓm to¸n, c¸c kiÓm to¸n viªn kh¸c. Tuy nhiªn, ®èi víi c¸c cuéc kiÓm to¸n cã quy m« lín, møc ®é rñi ro ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cao h¬n trung b×nh th× cÇn cã quy ®Þnh b¾t buéc ph¶i cã sù so¸t xÐt cña bé phËn so¸t xÐt chÊt l­îng t¹i v¨n phßng C«ng ty trong ®ã cã sù tham gia cña Ýt nhÊt mét thµnh viªn trong ban gi¸m ®èc kh¸c trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tõ lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ kÕt thóc kiÓm to¸n, cô thÓ: Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n: Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ ban ®Çu vÒ kh¸ch hµng, ®¸nh gi¸ rñi ro, khi ®èi t­îng kh¸ch hµng cã møc ®é rñi ro cao h¬n trung b×nh, kh¸ch hµng cã quy m« lín, ho¹t ®éng phøc t¹p, ®Æc thï th× viÖc phª duyÖt chÊp nhËn kh¸ch hµng míi hoÆc tiÕp tôc kh¸ch hµng cò cÇn ph¶i ®­îc trao ®æi, so¸t xÐt vµ chÊp thuËn cña thµnh viªn ban gi¸m ®èc t¹i v¨n phßng C«ng ty nh»m kiÓm so¸t rñi ro còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn phèi hîp, hç trî nh©n viªn trong viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n. C¸c cuéc kiÓm to¸n cã tÝnh chÊt phøc t¹p nh­ trªn Ýt khi v¨n phßng tù thùc hiÖn hoµn toµn mµ cÇn cã sù phèi hîp víi v¨n phßng C«ng ty. NÕu nh­ kh«ng cã sù phèi hîp vµ so¸t xÐt bëi v¨n phßng chÝnh cña C«ng ty th× cã thÓ rñi ro kiÓm to¸n sÏ cao hoÆc c«ng viÖc thùc hiÖn kh«ng hiÖu qu¶ (chi phÝ tèn kÐm, chÊt l­îng kh«ng ®¶m b¶o, møc phÝ kh«ng phï hîp). V× vËy, kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cÇn ph¶i ®­îc Ýt nhÊt mét thµnh viªn trong ban gi¸m ®èc t¹i c«ng ty, cô thÓ lµ thµnh viªn ban gi¸m ®èc so¸t xÐt chÊt l­îng thùc hiÖn so¸t xÐt vµ phª duyÖt. Kh«ng thÓ v× lý do ®Þa lý (v¨n phßng c«ng ty vµ v¨n phßng chi nh¸nh c¸ch xa nhau) mµ bá qua thñ tôc so¸t xÐt quan träng nµy. Tuy nhiªn c¸ch thøc thùc hiÖn viÖc so¸t xÐt cã thÓ linh ®éng. §èi víi kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, viÖc trao ®æi th«ng tin cã thÓ thùc hiÖn qua c¸c ph­¬ng tiÖn liªn l¹c thÝch hîp nh­ ®iÖn tho¹i, email vµ khi kÕ ho¹ch hoµn thiÖn th× kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i göi c¶ hå s¬ ®Ó tr×nh so¸t xÐt mµ cã thÓ thùc hiÖn so¸t xÐt ®iÖn tö. C¸c file tµi liÖu ®Ó thùc hiÖn so¸t xÐt vµ ®· ®­îc so¸t xÐt sÏ ®­îc ghi ë d¹ng chØ ®Ó ®äc, kh«ng ®­îc söa), tªn vµ ngµy th¸ng thùc hiÖn so¸t xÐt còng ®­îc thÓ hiÖn cô thÓ trªn file thay cho ch÷ ký thñ c«ng ®Ó minh chøng cho viÖc so¸t xÐt. §Ó cã thÓ thùc hiÖn ®­îc c«ng viÖc trªn ®ßi hái C«ng ty ph¶i chó träng hoµn thiÖn thªm vÒ viÖc sö dông c«ng nghÖ th«ng tin, x©y dùng phÇn mÒm kiÓm to¸n nh»m hç trî cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n cã hiÖu qu¶. N©ng cao hiÖu qu¶ cña hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin còng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó hoµn thiÖn thñ tôc so¸t xÐt. Trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n: Ng­êi thùc hiÖn phô tr¸ch cuéc kiÓm to¸n bao gåm c¶ c¸c thµnh viªn cña chi nh¸nh vµ thµnh viªn cña v¨n phßng C«ng ty. Trong kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®· cã sù ph©n c«ng râ rµng vÒ tr¸ch nhiÖm cña tõng c¸ nh©n trong cuéc kiÓm to¸n, v× vËy khi thùc hiÖn kiÓm to¸n cÇn tu©n thñ kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra, c¸c thµnh viªn ph¶i thùc hiÖn ®óng tr¸ch nhiÖm cña m×nh, kh«ng ph©n biÖt ng­êi cña v¨n phßng C«ng ty hay chi nh¸nh. Tuú vµo mçi cuéc kiÓm to¸n cô thÓ mµ sù tham gia cña thµnh viªn ban gi¸m ®èc C«ng ty vµo cuéc kiÓm to¸n cã sù kh¸c nhau v× vËy møc ®é thùc hiÖn so¸t xÐt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n còng kh¸c nhau. Tuy nhiªn, nh×n chung, viÖc so¸t xÐt th­êng xuyªn sÏ do chñ nhiÖm kiÓm to¸n, tr­ëng v¨n phßng chi nh¸nh chÞu tr¸ch nhiÖm. Thµnh viªn ban gi¸m ®èc phô tr¸ch so¸t xÐt chÊt l­îng chØ hç trî nhãm kiÓm to¸n khi cÇn thiÕt vµ thùc hiÖn so¸t xÐt khi kÕt thóc kiÓm to¸n. Trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n: Thµnh viªn ban gi¸m ®èc phô tr¸ch chÊt l­îng ph¶i lµ ng­êi thùc hiÖn so¸t xÐt cuèi cïng trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n. NÕu nh­ toµn bé c¸c hå s¬, giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn ®Òu ®­îc thùc hiÖn trªn m¸y tÝnh th× cã thÓ göi file d÷ liÖu ra v¨n phßng ®Ó thùc hiÖn so¸t xÐt. Nh­ng nh×n chung, trong thêi gian mét vµi n¨m tíi, viÖc trªn còng khã cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. V× vËy, thµnh viªn ban gi¸m ®èc phô tr¸ch so¸t xÐt chÊt l­îng ph¶i trùc tiÕp ®Õn chi nh¸nh ®Ó thùc hiÖn viÖc so¸t xÐt. Ngoµi ra, hµng n¨m, v¨n phßng C«ng ty còng chän mÉu mét sè hå s¬ kiÓm to¸n hoµn toµn do chi nh¸nh thùc hiÖn ®Ó so¸t xÐt chÐo nh»m rót kinh nghiÖm cho mïa kiÓm to¸n n¨m sau. Chi nh¸nh míi b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng vµ c¸c hîp ®ång kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn ch­a nhiÒu, chñ yÕu lµ c¸c kh¸ch hµng nhá, Ýt rñi ro nªn hiÖn t¹i cã thÓ ch­a cÇn cã quy ®Þnh ®Æc biÖt vÒ thñ tôc so¸t xÐt t¹i Chi nh¸nh. Song trong thêi gian 01 ®Õn 02 n¨m tíi, sè l­îng kh¸ch hµng cña Chi nh¸nh sÏ t¨ng lªn nhanh chãng trong ®ã chñ yÕu lµ kh¸ch hµng cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã m« lín, v× vËy C«ng ty nªn x©y dùng vµ ®µo t¹o vÒ thñ tôc so¸t xÐt bæ sung cho c¸c nh©n viªn trong Chi nh¸nh ngay tõ thêi ®iÓm nµy ®Ó khi cã kh¸ch hµng th× c¸c nh©n viªn ®· thuÇn thôc trong viÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc so¸t xÐt. 3.3.5 X©y dùng thñ tôc so¸t xÐt so¸t xÐt chÊt l­îng hµng n¨m ®èi víi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh Thñ tôc so¸t xÐt chÊt l­îng hµng n¨m kh«ng ph¶i lµ thñ tôc b¾t buéc ph¶i ®­îc thùc hiÖn trong mét quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cô thÓ song l¹i c¸c thñ tôc so¸t xÐt nµy còng rÊt cÇn thiÕt ®èi víi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ C«ng ty cÇn x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc nµy. Môc tiªu chung cña c¸c thñ tôc nµy lµ ®Ó ®¸nh gi¸ chung vÒ c«ng t¸c kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña C«ng ty ®· ®­îc thùc hiÖn phï hîp víi c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ®­îc ¸p dông, c¸c quy ®Þnh ph¸p lý, c¸c chÝnh s¸ch vµ thñ tôc cña C«ng ty, ®¸nh gi¸ c¸c phÇn cÇn ®µo t¹o, hç trî thªm, ®¸nh gi¸ nh©n viªn, lùa chän c¸c c¸ nh©n cã n¨ng lùc cã thÓ ®¶m nhiÖm c«ng viÖc so¸t xÐt ®èi víi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh sau nµy. Khi x©y dùng thñ tôc so¸t xÐt chÊt l­îng hµng n¨m, C«ng ty cÇn chó träng c¸c néi dung sau: H­íng dÉn c¸ch thøc lùa chän c¸c hå s¬ tõ danh s¸ch kh¸ch hµng cña C«ng ty ®Ó thùc hiÖn viÖc so¸t xÐt. ViÖc lùa chän cã thÓ dùa vµo mét sè c¨n cø sau: §é lín cña hå s¬ trªn ph­¬ng diÖn quÜ thêi gian vµ phÝ kiÓm to¸n; phßng thùc hiÖn (Ýt nhÊt mçi phßng ph¶i cã mét hå s¬ ®­îc kiÓm tra mét n¨m);lÜnh vùc ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng; hå s¬ thùc hiÖn cïng víi mét c«ng ty kh¸c; kh¸ch hµng míi; doanh nghiÖp Nhµ n­íc; Doanh nghiÖp ®Þnh gi¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n; kh¸ch hµng bÞ mÊt (v× mét lý do kh¸c ngoµi lý do kh¸ch hµng kh«ng th­êng xuyªn). H­íng dÉn lùa chän nhãm thùc hiÖn so¸t xÐt: Nhãm so¸t xÐt phô thuéc vµo sè hå s¬ ®­îc chän; lo¹i hå s¬ ®­îc chän; kÕ ho¹ch cña c¸c tr­ëng phßng hay kiÓm to¸n viªn; tÝnh ®éc lËp cña nh÷ng ng­êi nµy ®èi víi hå s¬ ®­îc kiÓm tra. (mét tr­ëng phßng hay kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ lµ ng­êi kiÓm tra hå s¬ mµ hä chÞu tr¸ch nhiÖm hay ®· tham gia thùc hiÖn); n¨ng lùc, kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng­êi ®­îc lùa chän. H­íng dÉn lËp b¸o c¸o so¸t xÐt: B¸o c¸o so¸t xÐt ph¶i nªu râ c¸c kÕt luËn vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng ®Ó söa ch÷a nh÷ng ®iÓm yÕu ®· ph¸t hiÖn trong qu¸ tr×nh kiÓm tra; b¸o c¸o nµy sÏ ®­îc tr×nh cho gi¸m ®èc. C¸c kÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ nµy sau ®ã sÏ ®­îc chuyÓn ®Õn cho nh÷ng ng­êi cã liªn quan (tr­ëng phßng, kiÓm to¸n viªn phô tr¸ch) ®Ó c¸c kÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ cã thÓ ®­îc tÝnh ®Õn mét c¸ch thùc sù. X©y dùng b¶ng c©u hái (checklist) phôc vô cho viÖc so¸t xÐt. B¶ng c©u hái cÇn ph¶i chi tiÕt vµ bao hµm ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin c¬ b¶n vÒ kh¸ch hµng, kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn, c¸c néi dung so¸t xÐt chi tiÕt trong tõng giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh gåm lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ kÕt thóc kiÓm to¸n. ViÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt song IFC ch­a x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc nµy. V× vËy, C«ng ty nªn sím hoµn thiÖn viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn viÖc so¸t xÐt hµng n¨m ngay trong thêi gian tíi. 3.4 §iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p trªn ViÖc thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c thñ tôc so¸t xÐt ®· ®Ò ra thùc sù kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò dÔ dµng v× trong mïa kiÓm to¸n víi khèi l­îng c«ng viÖc lín, ®ßi hái thêi gian hoµn thµnh sím, cïng mét lóc, mét kiÓm to¸n viªn ph¶i thùc hiÖn nhiÒu c«ng viÖc thuéc c¸c kh¸ch hµng kh¸c nhau. Ban gi¸m ®èc còng qu¸ t¶i c«ng viÖc nªn nhiÒu khi c¸c thñ tôc cã thÓ kh«ng ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, vÝ dô cã thùc hiÖn so¸t xÐt mµ kh«ng ký trªn giÊy tê ®· so¸t xÐt, thËm chÝ chØ so¸t xÐt b¸o c¸o kiÓm to¸n mµ kh«ng so¸t xÐt giÊy tê lµm viÖc cô thÓ cña c¸c kiÓm to¸n viªn mét c¸ch ®Çy ®ñ, kh«ng so¸t xÐt hå s¬ kiÓm to¸n … V× vËy, ®Ó cã thÓ thùc hiÖn tèt c¸c thñ tôc so¸t xÐt cÇn cã mét sè ®iÒu kiÖn sau: Thø nhÊt: CÇn cã sù ®ång thuËn trong ®­êng lèi l·nh ®¹o cña ban gi¸m ®èc C«ng ty. C¸c môc tiªu lín cña C«ng ty, c¸c kÕ ho¹ch, chiÕn l­îc ph¸t triÓn, c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ cña C«ng ty cÇn ®­îc tÊt c¶ ban gi¸m ®èc ®ång thuËn vµ quyÕt t©m thùc hiÖn. §ã chÝnh lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña C«ng ty nãi chung còng nh­ viÖc hoµn thiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n nãi riªng. Thø hai: C«ng ty cÇn cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p trªn, trong ®ã c¸c vÊn ®Ò cÇn ®Ò cËp c¬ b¶n trong kÕ ho¹ch lµ: Ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh, c¸c thµnh viªn tham gia kh¸c, lé tr×nh cô thÓ vÒ thêi gian thùc hiÖn viÖc hoµn thiÖn x©y dùng c¸c thñ tôc, vÊn ®Ò ®µo t¹o c¸c quy ®Þnh trªn cho tõng cÊp bËc nh©n viªn, viÖc triÓn khai ¸p dông c¸c thñ tôc trªn… Thø ba: N©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý cña C«ng ty, theo ®ã c¸c chÝnh s¸ch, thñ tôc ®­îc ®­a ra cÇn triÖt ®Ó tu©n thñ thùc hiÖn. Ng­êi cÇn thùc hiÖn nghiªm chØnh nhÊt ph¶i lµ tõ c¸c cÊp l·nh ®¹o C«ng ty, tõ ban gi¸m ®èc ®Õn c¸c chñ nhiÖm kiÓm to¸n. NÕu nh­ c¸c cÊp l·nh ®¹o kh«ng chÊp nhËn bÊt cø ngo¹i lÖ nµo cho viÖc ch­a thùc hiÖn ®Çy ®ñ thñ tôc so¸t xÐt vÉn ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n th× khi ®ã buéc c¸c kiÓm to¸n viªn sÏ ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ, t¹o phong c¸ch, ý thøc lµm viÖc lµm viÖc chuyªn nghiÖp trong toµn C«ng ty. C¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ v× lý do khèi l­îng c«ng viÖc qu¸ nhiÒu mµ bá qua c¸c quy ®Þnh. NÕu quy ®Þnh ch­a hîp lý th× cã thÓ ®Ò nghÞ söa ®æi quy ®Þnh nh­ng trong khi quy ®Þnh cßn ®ang cã hiÖu lùc th× vÉn b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn. Thø t­: C«ng ty cÇn hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn kiÓm to¸n: NÕu C«ng ty kh«ng cã ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn kiÓm to¸n phï hîp th× c¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ thùc hiÖn tèt c«ng viÖc kiÓm to¸n. ViÖc so¸t xÐt cã thÓ chØ ra nh÷ng h¹n chÕ cÇn söa ®æi bæ sung song nh­ vËy sÏ mÊt nhiÒu thêi gian vµ nhiÒu khi c¸c kiÓm to¸n viªn vÉn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc, kÕt qu¶ so¸t xÐt v× vËy mµ kh«ng cã t¸c dông. Do ®ã, C«ng ty cÇn hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn kiÓm to¸n cña m×nh. Ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn kiÓm to¸n (audit approach) lµ kim chØ nam cho viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i c¸c c«ng ty kiÓm to¸n. C¸c h·ng kiÓm to¸n lín th­êng x©y dùng cho m×nh mét ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn kiÓm to¸n riªng, ®Æc thï cña mçi h·ng vµ ®ã lµ tµi s¶n lín cña h·ng kiÓm to¸n ®ã. §Ó x©y dùng ®­îc ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n phï hîp ®ßi hái ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc. IFC ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng ch­a l©u nªn viÖc x©y dùng mét ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn kiÓm to¸n ®Çy ®ñ lµm tµi liÖu häc tËp, tham kh¶o cho c¸c kiÓm to¸n viªn cßn ch­a ®­îc hoµn thiÖn. HiÖn t¹i, ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn kiÓm to¸n ®­îc sö dông ë C«ng ty lµ sù kÕt hîp nh÷ng kinh nghiÖm vµ hiÓu biÕt cña c¸c kiÓm to¸n viªn cã ®­îc khi lµm viÖc t¹i c¸c c«ng ty kiÓm to¸n lín kh¸c. §©y còng lµ mét ­u ®iÓm song c¸c c¸ch lµm trªn cßn mang tÝnh chÊt c¸ nh©n, ch­a h×nh thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt trong toµn C«ng ty. Do vËy, cã thÓ thÊy lµ gi÷a c¸c phßng nghiÖp vô kh¸c nhau, nhãm kiÓm to¸n kh¸c nhau th× c¸ch thøc thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, c¸ch thøc thùc hiÖn c«ng viÖc so¸t xÐt cßn cã sù kh¸c nhau. NÕu nh­ cã sù nghiªn cøu, ®óc kÕt c¸c c¸ch lµm cña tÊt c¶ c¸c nhãm ®Ó t×m ra c¸ch thøc hîp lý nhÊt th× râ rµng lµ c«ng viÖc kiÓm to¸n nãi chung vµ viÖc so¸t xÐt nãi riªng sÏ hiÖu qu¶ h¬n rÊt nhiÒu. Thø n¨m: CÇn cã ®éi ngò nh©n viªn ®ñ n¨ng lùc §èi víi c¸c c«ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kiÓm to¸n, vÊn ®Ò nguån nh©n lùc lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty. §Æc thï cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®ßi hái c¸c kiÓm to¸n viªn kh«ng nh÷ng ph¶i cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cao mµ cßn ®ßi hái nhiÒu yÕu tè kh¸c nh­ c¸c kü n¨ng vÒ ngo¹i ng÷, tin häc, giao tiÕp, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn. §Ó thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n nãi chung còng nh­ thùc hiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt nãi riªng cã chÊt l­îng, ®¹t hiÖu qu¶ cao, tÊt c¶ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®Òu cÇn x©y dùng, duy tr× vµ ph¸t triÓn ®éi ngò nh©n viªn chuyªn nghiÖp víi chÊt l­îng cao. IFC còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt ®ã. NÕu tr×nh ®é ®éi ngò nh©n viªn h¹n chÕ th× thø nhÊt, viÖc xö lý c¸c kÕt qu¶ so¸t xÐt cña c¸c cÊp bËc so¸t xÐt kh«ng thùc hiÖn ®­îc ®Çy ®ñ, thø hai, chÝnh ®éi ngò nh©n viªn sÏ lµ nh÷ng ng­êi ®¶m nhiÖm mét phÇn c¸c thñ tôc so¸t xÐt mµ nÕu nh­ tr×nh ®é h¹n chÕ th× sÏ kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu so¸t xÐt cña c«ng ty. Tuy nhiªn, ®Ó cã ®­îc ®éi ngò nh©n viªn víi chÊt l­îng cao thùc sù lµ bµi to¸n khã ®èi víi IFC ®ßi hái C«ng ty ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch phï hîp nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu trªn. C¸c chÝnh s¸ch trªn ph¶i lµ sù kÕt hîp cña tÊt c¶ c¸c néi dung: tuyÓn dông, ®µo t¹o, ®·i ngé Thø s¸u: Hoµn thiÖn vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c«ng nghÖ th«ng tin Sù hç trî cña c«ng nghÖ th«ng tin, tin häc trong kiÓm to¸n mang l¹i hiÖu qu¶ c«ng viÖc rÊt cao v× c«ng viÖc ®­îc chuyªn nghiÖp ho¸, viÖc sö dông dÔ dµng, tiÕt kiÖm thêi gian kh«ng chØ cho ng­êi trùc tiÕp thùc hiÖn mµ phôc vô c¶ cho viÖc so¸t xÐt. Ph¹m vi øng dông cña tin häc trong kiÓm to¸n lµ rÊt lín. T¹i IFC, cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi lµ toµn bé nh©n viªn chuyªn nghiÖp tõ 01 n¨m kinh nghiÖm trë lªn ®Òu ®­îc trang bÞ m¸y tÝnh x¸ch tay. Ngoµi ra cßn cã hÖ thèng m¸y tÝnh ®Ó bµn tiÖn lîi. Tuy nhiªn, viÖc sö dông m¸y tÝnh míi chñ yÕu sö dông c¸c c«ng cô hç trî cña Microsoft lµ word vµ excel, outlook mµ ch­a cã phÇn mÒm kiÓm to¸n ®Æc thï ®­îc thiÕt kÕ riªng cho C«ng ty. Do vËy, c«ng viÖc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh nãi chung còng nh­ so¸t xÐt nãi riªng cßn cã nhiÒu h¹n chÕ, ch­a tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian, ch­a ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt, tËn dông tèi ®a c«ng cô hç trî lµ m¸y tÝnh x¸ch tay. Ban gi¸m ®èc C«ng ty còng ®· cã ý t­ëng x©y dùng mét phÇn mÒm kiÓm to¸n phï hîp cho C«ng ty. Tuy nhiªn ®Õn nay, viÖc ®ã còng ch­a ®­îc thùc hiÖn. V× vËy, C«ng ty nªn sím triÓn khai x©y dùng vµ ¸p dông phÇn mÒm kiÓm to¸n phôc vô cho c«ng viÖc kiÓm to¸n nãi chung còng nh­ viÖc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh nãi riªng. PhÇn mÒm kiÓm to¸n cÇn mang l¹i tiÖn Ých cho c¶ ba giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh kiÓm to¸n còng nh­ so¸t xÐt trong chu tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh gåm lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ kÕt thóc kiÓm to¸n. Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n: CÇn x©y dùng hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu liªn quan ®Õn c¸c lo¹i h×nh kh¸ch hµng kiÓm to¸n nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn. Trªn c¬ së tr¶ lêi c¸c c©u hái vÒ ®Æc ®iÓm cña mçi ®èi t­îng kh¸ch hµng cô thÓ, phÇn mÒm sÏ tù ®éng x©y dùng ®­îc kÕ ho¹ch kiÓm to¸n phï hîp víi c¸c d÷ liÖu nhËp vµo cña kiÓm to¸n viªn. Trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n, phÇn mÒm sÏ cã hç trî c¸c lo¹i mÉu tr×nh bµy giÊy tê lµm viÖc c¬ b¶n theo tõng phÇn hµnh cô thÓ, vÝ dô: mÉu giÊy tê lµm viÖc tæng hîp, c¸c mÉu x©y dùng ­íc tÝnh kÕ to¸n, mÉu thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch. Trong phÇn mÒm còng cã thÓ hç trî c¸ch chän mÉu kiÓm to¸n phï hîp phôc vô cho viÖc kiÓm tra chi tiÕt trªn c¬ së d÷ liÖu tõ kh¸ch hµng. Trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n, trªn c¬ së tæng hîp c¸c giÊy tê lµm viÖc cña c¸c kiÓm to¸n viªn, phÇn mÒm cã thÓ tù ®éng cËp nhËt c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh, c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh ch­a xö lý, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh sau kiÓm to¸n, tù ®éng lËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh vµ c¸c ghi chó b¸o c¸o tµi chÝnh, cã hÖ thèng ch­¬ng tr×nh hç trî trong viÖc ®¸nh gi¸ tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng, c¸c sù kiÖn sau ngµy kho¸ sæ §Æc biÖt, phÇn mÒm cã thÓ ®­îc thiÕt kÕ víi c«ng cô hç trî viÖc so¸t xÐt. Ng­êi thùc hiÖn so¸t xÐt cã thÓ sö dông c«ng cô nµy cã thÓ nhanh chãng so¸t xÐt toµn bé giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn, lËp ghi chó so¸t xÐt (review note), theo dâi t×nh h×nh cËp nhËt bæ sung, xö lý c¸c vÊn ®Ò cÇn hoµn thiÖn, ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn so¸t xÐt cña c¸c kiÓm to¸n viªn ë cÊp bËc thÊp h¬n. Tuy nhiªn do sù ®a d¹ng, phøc t¹p vµ ®Æc thï cña tõng kh¸ch hµng nªn phÇn mÒm sÏ kh«ng thÓ bao qu¸t hÕt ®­îc tÊt c¶ c¸c tr­êng hîp cô thÓ. V× vËy còng chØ nªn coi phÇn mÒm lµ mét c«ng cô hç trî h÷u hiÖu. Trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña chu tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh còng nh­ viÖc so¸t xÐt trong chu tr×nh ®ã, kiÓm to¸n viªn vÉn cÇn cã sù ®¸nh gi¸ trªn c¬ së xÐt ®o¸n nghÒ nghiÖp cña m×nh, kh«ng nªn hoµn toµn thô ®éng phô thuéc vµo phÇn mÒm v× khi ®ã, c¸c kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n còng nh­ kÕt thóc kiÓm to¸n cã thÓ chØ mang tÝnh chÊt h×nh thøc mµ c¸c vÊn ®Ò thuéc vÒ b¶n chÊt l¹i kh«ng ®­îc xem xÐt. Cho dï mét phÇn mÒm hç trî cã ­u viÖt ®Õn thÕ nµo th× yÕu tè quan träng nhÊt vÉn lµ yÕu tè con ng­êi vµ c¸c kiÓm to¸n viªn cÇn lµm viÖc mét c¸ch trung thùc, tuyÖt ®èi tr¸nh viÖc tr×nh bµy h×nh thøc chØ ®Ó ®¸p øng c¸c quy ®Þnh vÒ mÆt tr×nh bµy cña C«ng ty. Thø b¶y: C«ng ty cÇn cã ng©n s¸ch cho viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh trªn: §Ó hoµn thiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt, C«ng ty cÇn cã ng©n s¸ch tr¶ l­¬ng cho bé phËn nh©n viªn thùc hiÖn c«ng viÖc trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. §ång thêi, viÖc x©y dùng hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn so¸t xÐt còng ®ßi hái nguån kinh phÝ cao. Nh­ vËy, C«ng ty cÇn cã nguån ng©n s¸ch ®Çy ®ñ phôc vô cho c«ng viÖc nµy. Thø t¸m: Vai trß kiÓm tra gi¸m s¸t cña héi nghÒ nghiÖp cÇn ®­îc n©ng cao. HiÖn nay ë ViÖt Nam, Héi kiÓm to¸n viªn hµnh nghÒ ViÖt Nam (VACPA) míi ®­îc thµnh lËp vµ b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng (th¸ng 01/2006), c¸c ho¹t ®éng cô thÓ cña héi nh»m trî gióp cho c¸c kiÓm to¸n viªn vµ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n cßn ch­a nhiÒu. Trong thêi gian tíi, Héi cÇn n©ng cao vai trß kiÓm tra gi¸m s¸t chÊt l­îng kiÓm to¸n th«ng qua viÖc thùc hiÖn kiÓm tra t¹i c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp qua ®ã chÊt l­îng dÞch vô kiÓm to¸n nãi chung còng nh­ chÊt l­îng cña thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh nãi riªng t¹i c¸c c«ng ty kiÓm to¸n trong ®ã cã IFC sÏ ®­îc n©ng cao. VÒ c¬ b¶n, c¸c ®iÒu kiÖn tõ mét ®Õn b¶y phô thuéc chñ yÕu vµo ®iÒu kiÖn chñ quan cña ban l·nh ®¹o C«ng ty vµ c¸c ®iÒu kiÖn ®ã thùc sù cÇn thiÕt vµ hoµn toµn cã thÓ ®¹t ®­îc trong thêi gian ng¾n (1 ®Õn 2 n¨m) trªn c¬ së nÒn t¶ng nh÷ng g× hiÖn cã cña C«ng ty nÕu ban l·nh ®¹o c«ng ty quyÕt t©m thùc hiÖn. V× vËy, trong thêi gian tíi, v× sù ph¸t triÓn l©u dµi, bÒn v÷ng cña C«ng ty, C«ng ty nªn chó träng hoµn thiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña m×nh. KÕT LUËN C¸c thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh chØ lµ mét phÇn trong hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt l­îng kiÓm to¸n t¹i mçi c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp song ®©y lµ c¸c thñ tôc hÕt søc quan träng. IFC lµ mét C«ng ty kiÓm to¸n cßn non trÎ, ®Ó cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c h·ng kiÓm to¸n lín nh­ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n n­íc ngoµi víi bÒ dµy kinh nghiÖm vµ danh tiÕng hµng tr¨m n¨m hay víi c¸c c«ng ty kiÓm to¸n trong n­íc lµ nh÷ng c«ng ty cã quy m« lín, ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng ngay tõ thêi gian ®Çu kiÓm to¸n míi b¾t ®Çu xuÊt hiÖn t¹i ViÖt Nam th× viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n nãi chung, c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh nãi riªng lµ hÕt søc cÇn thiÕt. LuËn v¨n ®· kh¸i qu¸t ho¸ ®­îc c¸c vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp, tham kh¶o kinh nghiÖm thùc hiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i mét sè c«ng ty kiÓm to¸n kh¸c t¹i ViÖt Nam. §ång thêi, LuËn v¨n ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng thùc hiÖn thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty kiÓm to¸n vµ t­ vÊn tµi chÝnh quèc tÕ IFC, qua ®ã thÊy ®­îc c¸c h¹n chÕ cÇn ®­îc hoµn thiÖn trong viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty IFC. LuËn v¨n ®· ®­a ra c¸c ®Ò xuÊt cô thÓ vµ thiÕt thùc trong viÖc hoµn thiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty IFC trªn hai néi dung c¬ b¶n lµ hoµn thiÖn viÖc x©y dùng c¸c thñ tôc so¸t xÐt vµ hoµn thiÖn viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc so¸t xÐt trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty. MÆc dï cã nhiÒu cè g¾ng song LuËn v¨n ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt. T¸c gi¶ mong muèn nhËn ®­îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c nhµ khoa häc, c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c ®ång nghiÖp, b¹n bÌ ®Ó chuyªn ®Ò cã thÓ hoµn thiÖn h¬n, lµ tµi liÖu tham kh¶o h÷u Ých vµ thiÕt thùc cho nh÷ng ai quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. T¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n tiÕn sü Ng« §øc Long cïng c¸c thÇy c« gi¸o, gia ®×nh vµ c¸c ®ång nghiÖp ®· tËn t×nh gióp ®ì trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn LuËn v¨n nµy. DANH MôC TµI LIÖU THAM KH¶O A TIÕNG VIÖT Alvin A. Arens, James Kloebbecker (1995), KiÓm to¸n (tµi liÖu dÞch), Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi Bé tµi chÝnh, HÖ thèng ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam (®· ban hµnhvµ cã hiÖu lùc), C«ng ty cæ phÇn tin häc L¹c ViÖt (2002), L¹c ViÖt MTD EVA 2002 IFC (2005), C¸c tµi liÖu néi bé cña IFC NguyÔn Quang Quynh (2004), Lý thuyÕt KiÓm to¸n, Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh, Hµ Néi NguyÔn Quang Quynh (2001), KiÓm to¸n tµi chÝnh, Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh, Hµ Néi, T¹p chÝ KiÓm to¸n n¨m 2002, 2003,2004,2005 ViÖn Ng«n ng÷ häc, Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt (2006), Nhµ xuÊt b¶n §µ N½ng B TIÕNG ANH Carlos Ramirez (2005), Making things visible: Audit quality control in the UK and the definition of the proffesional order, www. hec. fr/ hec/ fr/ professeurs_recherche/upload/cahiers/CR812.pdf Delotte Touche Tomatsu-DTT (1998), AS2 Audit approach Grand Gay and Roger Simnett (2003), Auditing and assurance service in Australia International Federation of accountants-IFAC (2005), Hand book of international auditing, assuarance and ethnics pronouncements-2005 edition, www.audit.nsw.gov.au/publications/awareness/2006/awareness_2006_03.pdf Offices of Inspector General (2005), External peer review guide, www.ignet.gov/pande/audit/add205.doc Suprem Audit Institutions (SAIs) (2004), Guideline on audit quality, info.worldbank.org/etools/docs/voddocs/458/1891/Washington%20SAI-SAO.doc The Institue of Certified Public Accountants in Ireland (2005), International Standard on Quality Control-CPA Guidance, www. cpaireland.ie /.../ International%20Standard%20on%20Quality%20Control%20guidance%20july%202005.pdf United State General Accounting Office- GAO (1993), An audit quality control system: Essential elements, www.gao.gov/special.pubs/p0416.pdf