Đề tài Hoạt động dịch vụ ngân hàng điện tử ở Việt Nam: Khái niệm cơ bản, thực trạng giải pháp

ph¸t hµnh thÎ. D­íi ®©y lµ s¬ ®å mét giao dÞch b»ng thÎ: M¹ng riªng ng©n hµng Ng©n hµng chÊp nhËn thÎ HÖ thèng TTDT Ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ INTERNET Thanh to¸n §¹i lý thanh to¸n thÎ Chñ thÎ Toµn ViÖt Nam hiÖn cã kho¶ng 7000 ®¹i lý thanh to¸n thÎ víi tæng doanh sè b¸n hµng b»ng thÎ lµ USD 90 triÖu/n¨m. Trong ®ã 48% lµ ®¹i lý cho Vietcombank, 20% lµ ®¹i lý cho ng©n hµng ANZ, 15% cho ng©n hµng United Over Sea Singapore (UOB), 10% cho ng©n hµng ¸ ch©u (ACB) vµ 7% lµ cña c¸c ng©n hµng kh¸c. B¶ng 2: S¬ ®å thÞ phÇn thanh to¸n thÎ VIETCOMBANK 48% ANZ 20% UOB 15% ACB 10% C¸c NH kh¸c 7% C¸c ®¹i lý thanh to¸n thÎ chñ yÕu tËp trung ë c¸c thµnh phè lín nh­ Hµ Néi, H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh, HuÕ, §µ N½ng, Nha Trang, Thµnh Phè Hå ChÝ Minh, CÇn Th¬, Vòng Tµu. Vietcombank chiÕm ­u thÕ c¶ vÒ sè l­îng ®¹i lý vµ doanh thu b¸n hµng. ACB lµ ng©n hµng cæ phÇn ViÖt Nam duy nhÊt tham gia vµo thÞ tr­êng nµy, mÆc dï chØ chiÕm mét thÞ phÇn khiªm tèn. So víi ViÖtcombank vµ mét sè ng©n hµng kh¸c ®­îc sù ®Çu t­ rÊt lín vÒ trang thiÕt bÞ thanh to¸n thÎ, ACB qu¶ lµ mét ng©n hµng ho¹t ®éng t­¬ng ®èi hiÖu qu¶ b»ng chÝnh sù nç lùc cña m×nh. B¶ng 3: Sè l­îng ®¹i lÝ 3/98 3/99 3/00 3/01 3/02 Tû lÖ t¨ng tr­ëng ViÖt Nam 4,391 4,673 5,530 6,538 7,756 18,6% Khu Vùc AP 5,855,840 6,419,088 7,600,832 9,414,793 12,271,272 30,3% (Nguån: B¸o c¸o hµng quý Trung t©m ThÎ Visa & Mastercard) B¶ng 4 : Doanh sè chÊp nhËn thÎ (TriÖu USD) 3/98 3/99 3/00 3/01 3/02 Tû lÖ t¨ng tr­ëng ViÖt Nam 133 130 155 160 192 32% Khu Vùc AP 148,200 155,030 212,030 256,605 301,360 29% (Nguån: B¸o c¸o hµng quý Trung t©m ThÎ Visa & Mastercard) Do bÞ h¹n chÕ h¬n vÒ sè l­îng chi nh¸nh, c¸c ng©n hµng nước ngoµi chñ yÕu tËp trung khai th¸c nh÷ng ®¹i lý cã doanh thu lín. VÝ dô nh­ UOB chØ ký kÕt ®¹i lý với c¸c kh¸ch s¹n 4-5 sao hoÆc c¸c ®Þa ®iÓm cã doanh thu b¸n hµng b»ng thÎ trªn USD 10.000/th¸ng. Do kh«ng ph¶i ®Çu t­ lín ban ®Çu vÒ c«ng nghÖ, víi kinh nghiÖm nhiÒu n¨m cña ng©n hµng n­íc ngoµi céng thªm ®éi ngò nh©n viªn trÎ n¨ng ®éng nhiÖt t×nh, c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi vÉn ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n ng©n hµng trong n­íc. Sè l­îng ®¹i lÝ Ýt, chi phÝ thÊp nh­ng doanh sè cao vµ do vËy tû suÊt lîi nhuËn vÉn cao h¬n. DÞch vô chÊp nhËn thÎ lµ dÞch vô b¸n lÎ, lîi nhuËn kh«ng cao b»ng dÞch vô tÝn dông, song tû lÖ rñi ro rÊt thÊp. D­íi ®©y lµ tû lÖ gian lËn trong thanh to¸n thÎ ë ViÖt Nam , khu vùc vµ trªn thÕ giíi. B¶ng 5: Tû lÖ gian lËn trong thanh to¸n thÎ 1999 2000 2001 2002 ViÖt Nam 0,03% 0,05% 0,01% 0,02% Khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng 0,12% 0,13% 0,08% 0,10% ThÕ giíi 0,12% 0,14% 0,10% 0,11% (Nguån: B¸o c¸o hµng quý Trung t©m ThÎ Visa & Mastercard) Víi l­îng kh¸ch du lÞch tíi ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng, ®©y vÉn ®ang lµ lo¹i h×nh dÞch vô ®¸ng ®Ó c¸c ng©n hµng khai th¸c. 2.2 DÞch vô ph¸t hµnh thÎ Vietcombank vÉn lµ ng©n hµng dÉn ®Çu trong lÜnh vùc nµy. Cho tíi nay, c¸c lo¹i h×nh thÎ do Vietcombank ph¸t hµnh bao gåm thÎ Visa, thÎ MasterCard, thÎ th«ng minh, thÎ ghi nî. ThÎ ghi nî néi ®Þa cña Vietcombank cã tªn lµ VCB-ATM víi c¸ch sö dông ®¬n gi¶n vµ gi¸ rÊt c¹nh tranh. B¹n muèn mua mét thÎ tÝn dông quèc tÕ cña Vietcombank ? ChØ cÇn më mét tµi kho¶n víi sè d­ tèi thiÓu lµ 500.000 ®ång vµ tr¶ mét tiÒn phÝ ph¸t hµnh lµ 100.000 ®ång. ThÎ nµy cho phÐp b¹n rót tiÒn b»ng hÖ thèng m¸y ATM cña Vietcombank trªn toµn quèc. Cho tíi cuèi n¨m 2002, Vietcombank ®· ph¸t hµnh 20,000 thÎ VCB-ATM. ThÎ tÝn dông cña Vietcombank còng chiÕm lÜnh thÞ tr­êng trong n­íc. C¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n th­êng mua lo¹i thÎ nµy khi ®i c«ng t¸c n­íc ngoµi. Theo «ng Vò ViÕt Ngo¹n, Tæng gi¸m ®èc Vietcombank, th× tæng giao dÞch b»ng thÎ tÝn dông Vietcombank n¨m 2001 ®¹t USD 86,5 triÖu t¨ng 22% so víi n¨m tr­íc. Sè l­îng thÎ tÝn dông ph¸t hµnh, tÝnh ®Õn hÕt 2000 lµ 3.060 thÎ t¨ng 130% so víi n¨m tr­íc. Mét ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ ®¸ng nãi ®Õn, ®ã lµ Ng©n Hµng Th­¬ng M¹i Cæ PhÇn ¸ Ch©u (ACB). Bªn c¹nh hai lo¹i thÎ tÝn dông lµ Visa vµ MasterCard, ACB cßn ph¸t hµnh mét sè thÎ néi ®Þa nh­ thÎ SaiGon Tourist- thÎ thanh to¸n cho c¸c ho¹t ®éng du lÞch, thÎ Saigon Co-op - thÎ dïng ®Ó mua hµng ho¸ t¹i c¸c siªu thÞ, thÎ Mai Linh - thÎ tr¶ tiÒn taxi, thÎ Ph­íc Léc Thä. §Æc biÖt lµ tõ th¸ng 6 n¨m 2002, ACB cho ra ®êi mét lo¹i thÎ míi cã tªn gäi ACB e-card. Lo¹i nµy t­¬ng tù nh­ VCB-ATM. Ng­êi mua lo¹i thÎ nµy ph¶i më mét tµi kho¶n víi sè d­ tèi thiÓu lµ 1 triÖu ®ång vµ ph¶i tr¶ phÝ th­êng niªn lµ 100,000 ®ång. Tuy nhiªn chñ thÎ sÏ ®­îc tr¶ tû lÖ l·i lµ 0,2% trªn sè d­ tiÒn göi mµ hä kh«ng sử dông ®Õn. Chñ thÎ ®­îc có thể cho thªm tiÒn göi vµo tµi kho¶n cña hä vµo bÊt cø lóc nµo hä muèn. Lo¹i thÎ nµy cho phÐp chñ thÎ mua hµng ho¸ hoÆc rót tiÒn mµ kh«ng mÊt phÝ. Cho ®Õn cuèi n¨m 2002, ACB ®· ph¸t hµnh 10.000 ACB e- card. NÕu so s¸nh víi c¸c ng©n hµng ViÖt Nam kh¸c, ACB v­ît tréi h¬n h¼n vÒ chÊt l­îng dÞch vô, ®Æc biÖt lµ dÞch vô sau b¸n hµng. Th¸ng 6 n¨m 2002, ACB më hai quÇy ho¹t ®éng ngoµi giê nh»m cung cÊp dÞch vô trî gióp vµ th«ng tin cho c¸c kh¸ch hµng mua thÎ Visa, thÎ MasterCard vµ c¸c lo¹i thÎ kh¸c cña ACB. Tham gia vµo thÞ tr­êng ph¸t hµnh thÎ cßn cã c¸c ng©n hµng kh¸c nh­ EXIMBANK, Sacombank, ANZ vµ Ng©n Hµng §«ng ¸. Ng©n Hµng §«ng ¸ míi khai tr­¬ng trung t©m thÎ vµo th¸ng 7 n¨m 2002. Nh­ng theo Bµ Lý ThÞ Ngäc, Gi¸m §èc trung t©m thÎ, Ng©n Hµng §«ng ¸ dù tÝnh sÏ ph¸t hµnh 1000 thÎ vµo cuèi n¨m 2002. §iÒu nµy hoµn toµn dùa trªn c¬ së hÖ thèng kh¸ch hµng më tµi kho¶n giao dÞch vµ tµi kho¶n tiÕt kiÖm s½n cã cña ng©n hµng. Ng©n Hµng §«ng ¸ cßn cã mét hÖ thèng chÊp nhËn thÎ t¹i 5 chi nh¸nh ng©n hµng vµ 20 siªu thÞ trªn toµn quèc. Lµ mét ng©n hµng 100% vèn n­íc ngoµi, víi rÊt nhiÒu kinh nghiÖm trong thanh to¸n vµ ph¸t hµnh thÎ, céng thªm c«ng nghÖ ng©n hµng hiÖn ®¹i s½n cã, song ANZ chØ tham gia ph¸t hµnh thÎ ghi nî néi ®Þa vµ thÎ ghi nî quèc tÕ. ThÎ ghi nî lµ lo¹i thÎ cho phÐp chñ thÎ tr¶ tiÒn hoÆc rót tiÒn tõ tµi kho¶n tiÕt kiÖm hoÆc v·ng lai cña m×nh. Cßn thÎ tÝn dông cã thÓ nãi lµ lo¹i thÎ tiªu tr­íc tr¶ sau. Người mua thÎ tÝn dông sÏ ®­îc ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ cÊp cho mét h¹n møc tÝn dông nhÊt ®Þnh. Chñ thÎ tÝn dông sÏ ®­îc tiªu dïng trong ph¹m vi h¹n møc tÝn dông ®ã. NÕu v­ît qu¸ h¹n møc nµy, chñ thÎ ph¶i xin cÊp phÐp cña ng©n hµng ph¸t hµnh. Chñ thÎ ph¶i thanh to¸n tr¶ l¹i cho ng©n hµng ph¸t hµnh sè d­ cã trong tµi kho¶n thÎ vµo mét thêi gian nhÊt ®Þnh nµo ®ã, tuú theo quy ®Þnh cña ng©n hµng. ThÎ ghi nî Ýt rñi ro h¬n cho c¶ ng©n hµng lÉn chñ thÎ. Song h¹n chÕ cña nã lµ; Nã chØ cã thÓ chÊp nhËn bëi c¸c thiÕt bÞ thanh to¸n thÎ cña chÝnh ng©n hµng ph¸t hµnh hoÆc mét sè rÊt h¹n chÕ c¸c ng©n hµng kh¸c. Trong khi ®ã thÎ tÝn dông ®­îc chÊp nhËn phæ biÕn trªn toµn thÕ giíi. Cho tíi nay ANZ ®· ph¸t hµnh kho¶ng 10.000 thÎ ghi nî, cho phÐp mua hµng ho¸n t¹i c¸c siªu thÞ vµ rót tiÒn ë c¸c m¸y ATM trong vµ ngoµi n­íc. ANZ ®ang cã kÕ ho¹ch liªn kÕt víi mét sè c¸c ng©n hµng cæ phÇn ViÖt Nam trong viÖc gióp ®ì hä tham gia vµo thÞ tr­êng thanh to¸n vµ ph¸t hµnh thÎ. ViÖc §Çu t­ cho mét hÖ thèng thanh to¸n thÎ ®èi víi c¸c ng©n hµng cæ phÇn lµ rÊt khã kh¨n, thêi gian thu håi vèn l©u. Do vËy, ®©y chÝnh lµ c¬ héi cña c¸c ng©n hµng cæ phÇn ®Ó tham gia vµo "s©n ch¬i chung" nµy. Nh×n chung viÖc sö dông "tiÒn nhùa" ngµy cµng trë nªn phæ biÕn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Trong mét thÞ tr­êng víi gÇn 80 triÖu d©n th× con sè thÎ ph¸t hµnh cßn qu¸ nhá bÐ. ViÖt Nam ®ang h­íng tíi th­ong m¹i ®iÖn tö vµ viÖc sö dông thÎ sÏ trë nªn phæ cËp trong ®¹i bé phËn d©n chóng. B¶ng 6: Sè l­îng thÎ ph¸t hµnh vµ trÞ gi¸ giao dÞch 12/1999 6/2000 12/2000 6/2001 Sè l­îng thÎ ph¸t hµnh (ngh×n) 3 5 7 9 Sè l­îng giao dÞch (ngh×n) 14 18 28 38 TrÞ gi¸ giao dÞch (TriÖu USD) 2 2 4 5 (Nguån: B¸o c¸o hµng quý Trung t©m ThÎ Visa & Mastercard) 2.3 ATM vµ dÞch vô rót tiÒn tù ®éng ChiÕc m¸y ATM ®Çu tiªn ®­îc l¾p ®Æt bëi ng©n hµnh Hång K«ng vµ Th­îng H¶i (HSBC) t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. Tõ ®ã ®Õn nay sè l­îng m¸y ATM tham gia vµo thÞ tr­êng t¨ng lªn nhanh chãng. Sau n¨m 1996, trªn thÞ tr­êng chØ hai ng©n hµng cã m¸y ATM. §ã lµ ANZ vµ HSBC. Ng©n Hµng Citibank sau ®ã còng l¾p ®Æt ATM nh­ng chØ ®äc ®­îc thÎ do Citibank ph¸t hµnh. Do vËy cã thÓ nãi ANZ vµ HSBC lµ hai ng©n hµng dÉn ®Çu trong m¶ng dÞch vô nµy. Tuy nhiªn, do chÝnh s¸ch b¶o hé ng©n hµng trong n­íc cña ChÝnh phñ, mµ hai ng©n hµng nµy kh«ng thÓ ph¸t triÓn sè l­îng m¸y ATM l¾p ®Æt cña m×nh. ANZ chØ cã 2 m¸y l¾p t¹i hai chi nh¸nh Hµ néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. HSBC còng chØ cã hai m¸y t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. ATM thùc chÊt chØ lµ mét c«ng cô rót tiÒn. Nã ®­îc kÕt nèi m¹ng víi c¸c tæ chøc thÎ quèc tÕ vµ c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi, cho phÐp ®äc vµ chuyÓn t¶i th«ng tin cña chñ thÎ tíi ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ. Nhê vËy mµ chñ thÎ cã thÓ rót tiÒn tõ tµi kho¶n tÝn dông, v·ng lai hay tiÕt kiÖm cña hä vµo bÊt cø lóc nµo hä muèn. Víi sè luîng kh¸ch du lÞch n­íc ngoµi ngµy cµng t¨ng. MÆt b»ng gi¸ hµng ho¸ vµ dÞch vô ë ViÖt Nam t­¬ng ®èi rÎ so víi kh¸ch n­íc ngoµi. Mµ kh«ng ph¶i ®Þa ®iÓm b¸n hµng nµo còng s½n cã thiÕt bÞ thanh to¸n thÎ céng thªm thãi quen b¸n hµng b»ng tiÒn mÆt cña ng­êi ViÖt Nam. Do vËy kh¸ch n­íc ngoµi thùc sù cã nhu cÇu sö dông tiÒn mÆt. C¸c quÇy thu ®æi ngo¹i tÖ kh«ng më cửa 24/24. §èi víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi, chi phÝ cho mét nh©n viªn ng©n hµng phôc vô kh¸ch rót/®æi tiÒn lµ kh«ng nhá. ATM chÝnh lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt. Tuy nhiªn chi phÝ cho viÖc l¾p ®Æt vËn hµnh mét hÖ thèng ATM lµ rÊt tèn kÐm mµ kh«ng ph¶i bÊt cø ng©n hµng ViÖt Nam nµo còng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­. Do vËy mµ m·i ®Õn th¸ng 5 n¨m 2002, cïng víi viÖc ra m¾t chÝnh thøc hÖ thèng nèi m¹ng Vietcombank toµn quèc (Vietcombank - Online), Vietcombank còng tung ra thÞ tr­êng hÖ thèng ATM cña m×nh. Cho tíi cuèi n¨m 2002, Vietcombank ®· l¾p ®Æt vµ ®­a vµo sö dông 70 m¸y ATM trªn toµn quèc. Dù tÝnh con sè nµy sÏ lªn tíi 100 ®Õn 150 m¸y nh»m ph¸t triÓn dÞch vô thanh to¸n thÎ, dÞch vô ng©n hµng tiªu dïng nãi riªng vµ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö nãi chung cña Vietcombank. C¸c ng©n hµng kh¸c còng tiÕn hµnh triÓn khai kÕ ho¹ch ATM cña m×nh, nh­ng rÊt kh¸c nhau c¶ vÒ ph­¬ng h­íng lÉn kÕt qu¶. BIDV chÝnh thøc khai tr­¬ng hÖ thèng ATM vµo th¸ng 6 n¨m 2002. 6 M¸y ATM ®Çu tiªn cña BIDV ®­îc l¾p ®Æt t¹i c¸c chi nh¸nh ng©n hµng ë Hµ néi, 1 m¸y ë §µ N½ng, 4 m¸y ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, 1 m¸y ë B×nh D­¬ng. BIDV ®ang tiÕn hµnh hoµn tÊt hÖ thèng nèi m¹ng dù kiÕn cho ®Õn hÕt 2003. HiÖn nay ATM cña BIDV míi chØ dïng ®Ó nh©n viªn ng©n hµng rót tiÒn l­¬ng b»ng thÎ do BIDV ph¸t hµnh. Th¸ng 10 n¨m 2001, Ng©n Hµng C«ng Th­¬ng ViÖt Nam (Vietincombank) c«ng bè ®­a vµo ho¹t ®éng hÖ thèng ATM. 30 m¸y ATM lo¹i hiÖn ®¹i nhÊt ®­îc l¾p ®Æt t¹i tÊt c¶ chi nh¸nh ng©n hµng nµy trªn toµn quèc. KÕ ho¹ch cña Vietincombank lµ sÏ ®­a con sè nµy lªn ®Õn 100 vµo cuèi n¨m 2003. Vietincombank ®ång thêi ph¸t hµnh thÎ néi ®Þa víi gi¸ c¶ hÕt søc hÊp ®Én. ThÎ nµy cho phÐp rót tiÒn t¹i, xem sè d­ tµi kho¶n, chuyÓn tiÒn tõ tµi kho¶n tiÕt kiÖm sang tµi kho¶n v·ng lai t¹i c¸c m¸y ATM cña Vietincombank. Tuy nhiªn kÕ ho¹ch nµy d­êng nh­ kh«ng kÕt qña cho l¾m. Cho ®Õn nay, sè l­îng thÎ ph¸t hµnh vÉn rÊt khiªm tèn. Kh¸ch hµng trong n­íc th× vÉn ®Õn xÕp hµng göi vµ rót tiÒn t¹i quÇy. Kh¸ch n­íc ngoµi th× ch­a thÓ rót tiÒn tõ ATM Vietincombank v× nã ch­a ®­îc nèi m¹ng quèc tÕ. ThÕ lµ c¸c ATM Vietincombank hiÖn ®ang trong t×nh tr¹ng "thÊt nghiÖp". Ng©n Hµng N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng Th«n (VBARD) còng cã kÕ ho¹ch ®Çu t­ vµo hÖ thèng ATM. M¸y th× mua råi, song l¾p ®Æt vµ kÕt nèi m¹ng vÉn ®ang n»m trong kÕ ho¹ch. ViÖc triÓn khai hÖ thèng ATM cña VBARD cßn cÇn rÊt nhiÒu thêi gian vµ søc lùc. C¸c ng©n hµng cæ phÇn, vèn Ýt, c¬ së kü thuËt c«ng nghÖ kÐm nªn ch­a thÓ tham gia vµo lÜnh vùc nµy. Sacombank l¹i cã c¸ch ®i cña riªng m×nh. §ã lµ liªn kÕt víi ng©n hµng ANZ. Cho tíi nay, Sacombank ®· ph¸t hµnh thÎ néi ®Þa vµ ®­a vµo ho¹t ®éng 3 m¸y ATM t¹i c¸c chi nh¸nh. Con sè nµy cßn qu¸ khiªm tèn. Song qua ®ã Sacombank cã c¬ héi ®Ó häc tËp vµ ph¸t triÓn hÖ thèng ATM cña m×nh mµ kh«ng ph¶i dß dÉm vµ ®Çu t­ qu¸ lín. 2.4 DÞch vô ng©n hµng qua ®iÖn tho¹i vµ Internet Internet th©m nhËp vµo ViÖt Nam tõ cuèi n¨m 1997. Vµ ®Õn n¨m 2000, Internet trë nªn phæ biÕn. PhÇn lín c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ViÖt Nam ®Òu cã c¸c trang Web. Môc ®Ých chñ yÕu cña c¸c trang Web lµ giíi thiÖu vµ cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô cña c¸c ng©n hµng. Trong n¨m 2000, ch­a cã mét giao dÞch tµi chÝnh nµo ®­îc thùc hiÖn qua m¹ng. Th¸ng 10 n¨m 2000, Incombank, lµ ng©n hµng ®Çu tiªn giíi thiÖu dÞch vô tµi chÝnh qua internet ®ång thêi cung cÊp dÞch vô hái ®¸p qua m¹ng cho kh¸ch hµng. Incombank lµ ng©n hµng ®Çu tiªn vµ duy nhÊt tham gia vµo thanh to¸n qua m¹ng, n»m trong dù ¸n Th­¬ng M¹i §iÖn Tö ViÖt Nam do Bé Th­¬ng M¹i chñ tr×. Bé Th­¬ng M¹i ®¸nh gi¸ rÊt cao nh÷ng g× ®¹t ®­îc trong dù ¸n nµy. Nã ®ãng vai trß nÒn t¶ng cho Internet-banking hay e-banking. Th¸ng 11 n¨m 2002, Incombank khai tr­¬ng dÞch vô ng©n hµng qua Internet hay cßn gäi lµ Internet - banking. DÞch vô nµy cho phÐp kh¸ch hµng tra so¸t, chuyÓn tiÒn, tr¶ tiÒn dÞch vô qua trang chñ cña Incombank vµo bÊt cø lóc nµo. N¨m 2001, lÇn l­ît c¸c ng©n hµng tung ra thÞ tr­êng dÞch vô Internet -banking. §ã lµ ACB, Vietcombank, Techcombank, BIDV. Cho tíi nay Internet -banking cña Vietcombank ®· tiÕn v­ît tréi h¬n h¼n c¸c ng©n hµng kh¸c. ACB tiÕn hµnh dÞch vô ng©n hµng qua ®iÖn tho¹i gäi lµ -phone-banking, cho phÐp kh¸ch hµng dïng ®iÖn tho¹i di ®éng kÕt nèi víi hÖ thèng ng©n hµng ®Ó nghe c¸c th«ng tin vÒ tµi kho¶n nh­ sè d­, liÖt kª giao dÞch, hay c¸c th«ng tin chøng kho¸n cña c«ng ty chøng kho¸n ACB. Th¸ng 9 n¨m 2002, Techcombank tiÕn hµnh dÞch vô phone-banking. HiÖn ®¹i ho¸ dÞch vô ng©n hµng vµ hÖ thèng thanh to¸n ®ang tõng b­íc c¶i thiÖn dÞch vô ng©n hµng truyÒn thèng, mang l¹i lîi Ých kh«ng nhá cho c¶ ng©n hµng lÉn kh¸ch hµng. D­íi ®©y lµ mét sè ®Þa chØ trang chñ cña c¸c ng©n hµng: - - - - - - - - - Trang chñ Ng©n hµng Vietcombank: Trang chñ cña ng©n hµng ACB Tuy nhiªn trang chñ cña c¸c ng©n hµng ViÖt Nam cßn rÊt nghÌo nµn c¶ vÒ h×nh thøc lÉn néi dung. Chñ yÕu gièng nh­ mét tê qu¶ng c¸o vµ c¸c th«ng tin vÒ ng©n hµng th× rÊt chung chung. Trang chñ cña c¸c ng©n hµng liªn doanh vµ n­íc ngoµi vÉn hÊp dÉn h¬n. Mét sè ng©n hµng nh­ ANZ, HSBC, Citibank, Deutsche bank cung cÊp dÞch vô tû gi¸ hèi ®o¸i trùc tuyÕn hay kÕt nèi trang chñ cña hä víi c¸c trang th«ng tin næi tiÕng nh­ Yahoo nh»m thu hót kh¸ch hµng. Do ¶nh h­ëng cña mét sè ngµnh cã liªn quan nh­, b­u chÝnh viÔn th«ng, ®iÖn: c­íc phÝ internet, ®iÖn tho¹i cao, nguån ®iÖn kh«ng æn ®Þnh...Internet -banking hay phone -banking cßn ch­a phæ biÕn. 2.5 ThÞ tr­êng ®iÖn tö liªn ng©n hµng 2.5.1 HÖ thèng liªn ng©n hµng trung ­¬ng - Interbank Trong mét nç lùc c¶i thiÖn hÖ thèng thanh to¸n, th¸ng 5 n¨m 2002, ng©n hµng trung ­¬ng ®· ®­a vµo ho¹t ®éng hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng. §ã lµ hÖ thèng m¸y tÝnh n»m trong dù ¸n trÞ gi¸ USD 13,1 triÖu do Ng©n Hµng ThÕ Giíi tµi trî nh»m gióp ViÖt Nam hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng thanh to¸n th«ng tin ng©n hµng. Mét hÖ thèng thanh to¸n nèi m¹ng trªn toµn quèc mµ trung t©m lµ Ng©n Hµng Nhµ N­íc ®­îc l¾p ®Æt. Nã cho phÐp kÕt nèi 100 chi nh¸nh c¸c ng©n hµng trong c¶ n­íc. HÖ thèng nµy cã rÊt nhiÒu ®iÓm tiÕn bé so víi hÖ thèng bï trõ giÊy tê tr× trÖ vµ cång kÒnh... Tèc ®é giao dÞch nhanh h¬n, an toµn vµ thuËn tiÖn h¬n. Víi hÖ thèng nµy, thêi gian thùc hiÖn cho mét giao dÞch rót ng¾n chØ cßn 10 gi©y. Tuy nhiªn cßn nhiÒu khã kh¨n ®Æt ra. §ã lµ vÉn ch­a cã mét quy ®Þnh vËn hµnh, nh»m ®¶m b¶o cho hÖ thèng nµy ho¹t ®éng hoµn h¶o. H¬n thÕ n÷a, vÊn ®Ò thiÕu nh©n viªn chuyªn nghiÖp vËn hµnh hÖ thèng ®ang ®­îc ®Æt ra. 2.5.2. HÖ thèng liªn ng©n hµng côc bé - Intrabank Song song víi hÖ thèng liªn ng©n hµng trung ­¬ng, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i còng tiÕn hµnh c¶i tæ hÖ thèng liªn ng©n hµng côc bé. BIDV tiÕn hµnh më réng hÖ thèng thanh to¸n cña m×nh bao trïm tÊt c¶ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng nµy trªn toµn quèc. VBARD tiÕn hµnh dù ¸n trÞ gi¸ USD 94 triÖu do ng©n hµng thÕ giíi tµi trî. Trong ®ã cã h¹ng môc hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng thanh to¸n trÞ gi¸ USD 13,17 triÖu. Vietcombank ®· cã Vietcombank - Online, cho phÐp kh¸ch hµng kiÓm tra, thanh to¸n trªn tµi kho¶n cña hä qua c¸c chi nh¸nh Vietcombank kh¸c nhau. 2.5.3. HÖ thèng liªn ng©n hµng quèc tÕ -S.W.I.F.T §©y lµ hÖ thèng, n¬i diÔn ra hµng ngµn trao ®æi th«ng tin, ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn chuyÓn tiÒn qua c¸c quèc gia, më th­ tÝn dông cho xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. HiÖn t¹i cã 36 ng©n hµng (bao gåm 151 chi nh¸nh) tham gia S.W.I.F.T, trong ®ã cã 15 ng©n hµng ViÖt Nam vµ 21 ng©n hµng n­íc ngoµi. B»ng viÖc n©ng c¸c cÊp hÖ thèng liªn ng©n hµng trong n­íc vµ quèc tÕ, thanh to¸n cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®·, ®ang vµ sÏ ®­îc c¶i thiÖn theo chiÕu h­íng nhanh, gän vµ hiÖu qu¶ h¬n. III. §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng thÞ tr­êng dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö C¨n cø t×nh h×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, chØ sè t¨ng tr­ëng kinh tÕ qua c¸c n¨m gÇn ®©y, vµ ®Æc biÖt lµ tiÕn bé ®¹t ®­îc trong lÜnh vùc c¶i c¸ch ng©n hµng, cã thÓ nãi thÞ tr­êng ViÖt Nam , thÞ tr­êng cña gÇn 80 triÖu d©n lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng cho dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. VÊn ®Ò lµ tiÒm n¨ng ®ã nh­ thÕ nµo, khai th¸c nã ra sao. Trong kho¸ luËn nµy t«i xin tr×nh bµy mét sè sè liÖu kh¶o s¸t cã liªn quan tíi thÞ tr­êng dÞch vô nµy. Qua ®ã cã thÓ gióp chóng ta xem xÐt ®¸nh gi¸ thÞ tr­êng 1. Kh¶o s¸t thÞ tr­êng Chi tiÕt kÕt qu¶ kh¶o s¸t bao gåm c¸c môc sau: 1.1 §é tuæi Nh×n chung d©n sè ViÖt Nam lµ d©n sè trÎ trªn thÕ giíi. ViÖt Nam lµ n­íc ®«ng d©n thø hai ë Nam ¸ vµ ®øng thø 14 trªn toµn thÕ giíi (80 triÖu d©n). Trong ®ã Phô n÷ chiÕm 50,8 % vµ nam lµ 49,2%. Tû lÖ sinh s¶n t¨ng 1,36% /n¨m. 32 % lµ tõ 0 ®Õn 14 tuæi, 62 % tõ 15 ®Õn 64 tuæi vµ 6% lµ lín h¬n 65 tuæi. B¶ng 7: Độ tuổi 10 - 14 tuæi 15 - 64 tuæi > 65 tuæi 1.2. Tr×nh ®é häc vÊn B¶ng 8: Tr×nh ®é häc vÊn Tr×nh ®é häc vÊn % Sau ®¹i häc 4% §¹i häc 34% Cao ®¼ng, trung cÊp 10,5% Häc nghÒ 16% Phæ th«ng trung häc 23% Phæ th«ng trung häc c¬ së 12,5% Nh×n chung tr×nh ®é häc vÊn cña ViÖt Nam vµo lo¹i cao so víi khu vùc. §©y lµ mét thÕ m¹nh ®Ó ViÖt Nam tham gia tiÕp thu vµ ¸p dông kiÕn thøc míi, c«ng nghÖ míi. 1.3. NghÒ nghiÖp B¶ng 9: NghÒ nghiÖp NghÒ nghiÖp % Kinh doanh tù do 26% Nh©n viªn 20% C¸n bé 18% Chñ doanh nghiÖp 11% Giao s­ 8% Bu«n b¸n nhá 8% C¸n bé chÝnh phñ 4% Gi¶ng viªn/gi¸o viªn 3% NghÖ sÜ 1% NghÖ nh©n 1% ChiÕm mét tû lÖ lín - 26% lµ ng­êi kinh doanh tù do, 20% lµ nh©n viªn, 18% lµ c¸n bé cÊp trung vµ cao 11% lµ chñ doanh nghiÖp, sè cßn l¹i lµ lao ®éng kü n¨ng cao nh­ gi¸o s­, nghÖ sÜ. ViÖc kiÓm so¸t thu nhËp ng­êi kinh doanh tù do lµ rÊt khã. Ch­a kÓ ®Õn c¸c vÊn ®Ò bøc bèi kh¸c nh­ bu«n lËu, trèn thuÕ. ChÝnh v× vËy tû lÖ thanh to¸n tiÒn mÆt kh¸ cao. 1.4 T¨ng tr­ëng kinh tÕ, thu nhËp b×nh qu©n, thãi quen tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm 10 1997 1999 2001 8 6 4 2 0 1998 2000 2002 8,15% 5.76% 4,77% 6,75% 6,84% 7% Bảng 10: Møc t¨ng tr­ëng GDP GDP tÝnh theo ®Çu ng­êi mçi n¨m: Hµ Néi: USD 720/ng­êi/n¨m §µ N½ng: USD 530/ng­êi/n¨m Thµnh phè Hå ChÝ Minh: USD 1460/ng­êi/n¨m CÇn Th¬: USD 353/ng­êi/n¨m C¬ cÊu GDP n¨m 2001: - N«ng, l©m, ng­ nghiÖp: 38,95% - C«ng nghiÖp: 37,75% - DÞch vô: 23,3% So víi c¸c n¨m tr­íc, c¬ cÊu nµy ®· thay ®æi theo chiÒu h­íng tiÕn bé rÊt nhiÒu. Song tû lÖ dÞch vô vÉn cßn qu¸ nhá cho viÖc ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng. §¹i bé phËn d©n sè chiÕm 75% cã thu nhËp b×nh qu©n USD35-USD 50/th¸ng, 13% cã thu nhËp USD 70/th¸ng, 10% cã thu nhËp USD100-USD200/th¸ng, 5% cã thu nhËp USD 300-USD500 vµ 2% cã thu nhËp trªn USD600/th¸ng. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp. DÉn ®Õn chØ sè tiªu dïng vµ dÞch vô thÊp. Nãi ®Õn ng©n hµng, th­êng ng­êi ta nghÜ ngay ®Õn viÖc göi tiÒn tiÕt kiÖm vµ kh«ng nghÜ ®Õn viÖc tr¶ tiÒn cho c¸c dÞch vô ng©n hµng. TiÕt kiÖm chiÕm 31% tæng thu nhËp c¸ nh©n. 1.5. NhËn thøc vÒ dÞch vô tµi chÝnh ng©n hµng 95% sè ng­êi ®­îc hái tr¶ lêi lµ nhËn tiÒn l­¬ng hay thu nhËp b»ng tiÒn mÆt. Sè cßn l¹i nhËn b»ng chuyÓn kho¶n vµ sÐc. Sau ®ã 98% chi tiªu cña hä ®­îc thanh to¸n b»ng tiÒn. §iÒu nµy chøng tá sù "thèng trÞ " cña tiÒn mÆt trong hÖ thèng thanh to¸n. Thãi quen dïng tiÒn mÆt cßn ®­îc ph¶n ¸nh qua c¸ch tiÕt kiÖm. 64% ng­êi ®­îc hái nãi r»ng hä ®©u cã kÕ ho¹ch tiÕt kiÖm. Ch¼ng qua lµ kh«ng tiªu tiÒn hoÆc nghÜ r»ng tiªu nh­ thÕ lµ ®ñ råi. 45% d©n cã thãi quen gi÷ tiÒn mÆt hoÆc mua vµng hay ngo¹i tÖ m¹nh vµ cÊt ®i mét chç. ChØ cã 34% göi tiÒn vµo ng©n hµng. Thãi quen nµy lµ do mèi quan hÖ giữa c¸c c¸ nh©n ng­êi tiªu dïng vµ ng©n hµng kh«ng tèt hoÆc kh«ng cã. Cã ng­êi nghÜ ng©n hµng lµ mét n¬i xa l¹, l¹nh lïng rÊt khã tiÕp xóc. Cã ng­êi cho r»ng göi tiÒn ng©n hµng kh«ng an toµn vµ mÊt th× giê cho c¸c thñ tôc giÊy tê. Trong 10 n¨m trë l¹i ®©y, t×nh h×nh nµy cã phÇn ®­îc c¶i thiÖn. Ng©n hµng tù t×m ®Õn víi kh¸ch hµng b»ng qu¶ng c¸o, nh©n viªn tiÕp thÞ vµ nhiÒu h×nh thøc kh¸c. 2. Nhu cÇu vÒ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö Trªn ®©y lµ nhËn thøc nãi chung trong d©n vÒ dÞch vô ng©n hµng. Cßn ®èi víi ng­êi ®· tõng sö dông dÞch vô ng©n hµng th× sao. Yªu cÇu cña hä vÒ dÞch vô nµy nh­ thÕ nµo? 2.1 Nhu cÇu thiÕt yÕu: Trong sè nh÷ng ng­êi göi tiÒn ng©n hµng: 50% v× muèn gi÷ tiÒn ë mét n¬i an toµn, 31 % v× muèn cã l·i, 29% v× môc ®Ých tiÕt kiÖm. Trong sè nh÷ng ng­êi kh«ng göi tiÒn ng©n hµng: 65 % v× kh«ng cã tiÒn hay cã nh­ng cÇn tiÒn mÆt cho môc ®Ých kh¸c, 15% v× kh«ng tin t­ëng ng©n hµng vµ sè cßn l¹i lµ ch­a hiÓu vÒ dÞch vô ng©n hµng. Nh×n chung, nhËn thøc vÒ sö dông dÞch vô ng©n hµng trong giao dÞch lµ rÊt nhá. B¶ng 11: C¸c lo¹i h×nh giao dÞch b¸n lÎ Lo¹i h×nh dÞch vô M« t¶ (%) NhËn thøc vÒ dÞch vô (%) Cã hiÓu biÕt tèt vÒ dÞch vô (%) Tham gia sö dông TÇn sè sö dông Vay Vay ®Ó kinh doanh, mua nhµ, mua xe 80% 20% 10% Hµng n¨m Giao dÞch qua quÇy Rót tiÒn, chyÓn tiÒn, ®æi tiÒn, sÐc 65% 30% 20% Hµng th¸ng, hµng n¨m Giao dÞch b»ng thiÕt bÞ ®iÖn tö Internet, ®iÖn tho¹i, thÎ tÝn dông, ATM 35% 15% 4% B¶ng 11 cho thÊy phÇn ®«ng d©n, (80%) cho r»ng ng©n hµng liªn quan ®Õn viÖc vay vµ cho vay. Trong sè biÕt ®Õn dÞch vô vay, th× chØ cã 20% cã kiÕn thøc t­¬ng ®èi tèt vÒ vay. Vµ trong sè hiÓu biÕt vÒ vay còng chØ cã 10% ®i vay ng©n hµng. TÇn sè giao dÞch lµ n¨m/lÇn. C¸c dÞch vô qua quÇy vµ dÞch vô ®iÖn tö ®­îc biÕt ®Õn Ýt h¬n. 70% d©n biÕt ®Õn dÞch vô ng©n hµng qua quÇy, nh­ng gÇn mét nöa trong sè ®ã m¬ hå vÒ thñ tôc vµ quy ®Þnh vÒ chuyÓn tiÒn, rót tiÒn, mua , b¸n ngo¹i tÖ. TÇn sè giao dÞch lµ 3 hay 6 th¸ng/lÇn. C«ng nghÖ hiÖn ®¹i ngµy cµng trë nªn phæ biÕn. Nh­ng còng chØ cã 15% d©n tham gia c¸c dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. C¸c ng©n hµng ViÖt Nam ®· sao l·ng trong viÖc tiÕp cËn vµ gi¸o dôc kh¸ch hµng c¸ nh©n. §ã còng lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn viÖc c¸c dÞch vô ng©n hµng tiªu dïng kh«ng tån t¹i ë ViÖt Nam. Khi ®­îc hái vÒ chÊt luîng dÞch vô cña ng©n hµng trong n­íc vµ n­íc ngoµi, ng­êi tiªu dïng ®¸nh gi¸ nh­ sau: B¶ng 12: §¸nh gi¸ vÒ chÊt l­îng dÞch vô ng©n hµng Nhu cÇu thiÕt yÕu Ng©n hµng n­íc ngoµi Ng©n hµng trong n­íc An toµn vµ b¶o vÖ kh¸ch hµng 8,85 8,60 §é tin cËy 8,49 8,46 B¶o vÖ th«ng tin c¸ nh©n 8,91 8,43 Tèc ®é phôc vô 8,76 8,06 Thñ tôc 8,58 7,93 Th¸i ®é phôc vô 8,73 7,5 Cã kiÕn thøc hiÓu biÕt tèt 8,77 7,5 Kh¸ch hµng yªu cÇu cao nhÊt ë ng©n hµng lµ sù an toµn vµ ®é tin cËy. Nh×n chung chÊt l­îng phôc vô c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi vÉn tèt h¬n (8/10 ®iÓm). Nh­ng kho¶ng c¸ch gi÷a ng©n hµng n­íc ngoµi vµ trong n­íc kh«ng qu¸ lín. §ã chÝnh lµ dÊu hiÖu rÊt tèt cho c¸c ng©n hµng ViÖt Nam. 2.2. Nhu cÇu thø yÕu Ph¸t triÓn x· héi ngµy mét ®i lªn. Nhu cÇu kh¸ch hµng ngµy cµng cao. NhÊt lµ khi xuÊt hiÖn mét sè dÞch vô míi vµ sù c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi. §¸nh gi¸ vÒ viÖc ®¸p øng nhu cÇu kh¸ch hµng cßn ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: B¶ng 12: §¸nh gi¸ vÒ chÊt l­îng đáp ứng nhu cầu thứ yếu dÞch vô ng©n hµng Nhu cÇu thø yÕu Ng©n hµng n­íc ngoµi Ng©n hµng trong n­íc L·i suÊt tiÒn göi cao 7,99 7,69 Thêi gian më cöa 8,10 7,70 C«ng nghÖ hiÖn ®¹i 8,80 7,71 Thñ tôc, ®iÒu kiÖn linh ho¹t 8,26 7,69 L·i suÊt cho vay thÊp 7,78 7,68 NhiÒu chi nh¸nh 7,66 8,08 DÞch vô 24/24 - ATM 8,47 6,85 PhÝ ng©n hµng thÊp 7,59 7,82 C«ng nghÖ cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi cao h¬n. Nh­ng ®iÓm m¹nh cña ng©n hµng trong n­íc lµ cã nhiÒu chi nh¸nh h¬n, phÝ ng©n hµng thÊp h¬n. 3. §¸nh gi¸ chung t×nh h×nh hiÖn t¹i cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam trong viÖc triÓn khai dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö 3.1 Nhu cÇu thÞ tr­êng KÓ tõ n¨m 1996, cã thÓ coi viÖc chiÕc m¸y ATM ®Çu tiªn do HSBC ®­îc l¾p ®Æt lµ b»ng chøng xuÊt hiÖn cña dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. Cho tíi nay, víi sè l­îng m¸y ATM trªn thÞ tr­êng, sè l­îng thÎ ph¸t hµnh, sè l­îng ®Þa ®iÓm chÊp nhËn thÎ, sù xuÊt hiÖn cña c¸c dÞch vô míi nh­ phone-banking, internet-banking, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn b­íc ®Çu cña ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam. Râ rµng nhu cÇu cho ng©n hµng ®iÖn tö lµ cã vµ cã t¨ng. Song, ®¹i bé phËn nhu cÇu ®Òu tËp trung ë c¸c thµnh phè lín, n¬i cã thu nhËp t­¬ng ®èi cao vµ æn ®Þnh. Nhu cÇu nµy còng rÊt kh¸c nhau vµ ch­a thùc sù chÝn muåi. §iÒu nµy th¸ch thøc c¸c ng©n hµng nç lùc tuyªn truyÒn gi¸o dôc kh¸ch hµng. Chi phÝ cho lo¹i h×nh dÞch vô nµy cßn cao so víi mÆt b»ng thu nhËp. §ã chÝnh lµ gi¶i thÝch cho viÖc tuy nhËn thøc vÒ ng©n hµng ®iÖn tö t­¬ng ®èi tèt nh­ng tû lÖ tham gia thùc sù kh«ng nhiÒu. Vµ nÕu kh«ng tham gia dÞch vô nµy th× hiÓu biÕt t­êng tËn vÒ dÞch vô nµy còng kh«ng thÓ n©ng cao. Thãi quen tiªu tiÒn mÆt, céng thªm tÝnh s½n cã cña dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ch­a cao còng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc dÞch vô nµy ch­a phæ biÕn. Kh«ng ph¶i bÊt cø ®Þa ®iÓm nµo còng cã mÆt lo¹i h×nh dÞch vô nµy. C¸c ng©n hµng ®ang s½n sµng cho viÖc ph¸t triÓn dÞch vô nµy. NghÜa lµ cung ®· cã. VËy viÖc khai th¸c vµ t¨ng cÇu cho dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét ®iÒu hÕt søc bøc thiÕt. 3.2 Kinh tÕ ph¸p lý vµ chÝnh trÞ x· héi Tuy nhiªn viÖc t¨ng cÇu trong d©n cho ng©n hµng ®iÖn tö kh«ng chØ cÇn nç lùc cña c¸c ng©n hµng mµ cßn ®ßi hái c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« cña nhµ n­íc. C¬ cÊu kinh tÕ n­íc ta ch­a tho¸t khái kinh tÕ n«ng ngiÖp. C¬ cÊu dÞch vô qu¸ thÊp ch­a cho phÐp ng©n hµng ®iÖn tö, mét lo¹i h×nh dÞch vô cao cÊp cña mét nÒn kinh tÕ t­¬ng ®èi ph¸t triÓn. §iÒu kiÖn chÝnh trÞ hiÖn nay ch­a cho phÐp nÒn kinh tÕ n­íc ta "më" hoµn toµn. Do vËy còng cßn nhiÒu h¹n chÕ ®èi víi viÖc nhËn thøc cña d©n vÒ c¸c vÊn ®Ò tiÕn bé, h¹n chÕ ph¸t triÓn mét sè ngµnh nh­ th«ng tin viÔn th«ng, ®iÖn, ®iÖn tö. Qu¸ tr×nh "®æi míi" míi diÔn ra trong 10 n¨m gÇn ®©y. §ã lµ mét qu·ng thêi gian qu¸ ng¾n, ch­a ®ñ ®Ó lµm thay ®æi thãi quen sèng vµ lµm viÖc cña ®¹i bé phËn d©n chóng. VÒ mÆt x· héi, còng ph¶i l­u ý tíi nhËn xÐt cña nhiÒu häc gi¶ r»ng, do lÞch sö hµng ngh×n n¨m sèng trong nÒn "v¨n minh lµng x·" ®«ng ®¶o d©n chóng ViÖt Nam ch­a x©y dùng ®­îc mét t¸c phong "lµm viÖc ®ång ®éi" ë tÇm toµn x· héi vµ tÇm quèc tÕ, còng nh­ ch­a cã ®­îc lèi sèng theo ph¸p luËt chÆt chÏ, theo kû luËt lao ®éng c«ng nghiÖp tiªu chuÈn ho¸, ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi chung hay ng©n hµng ®iÖn tö nãi riªng ®ßi hái mét c¸ch nghiªm ngÆt. HÖ thèng ph¸p lý liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ ng©n hµng ®iÖn tö míi h×nh thµnh, ch­a ®Çy ®ñ vµ thiÕu ®ång bé. C¸c quy ®Þnh vÒ tµi chÝnh nãi riªng vµ c¸c quy ®Þnh chung kh¸c cã liªn quan thay ®æi trong mét thêi gian kh¸ ng¾n. §iÒu nµy khiÕn cho ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng cßn dÌ dÆt, lßng tin cña d©n ®èi víi ng©n hµng ch­a cao. 3.3. C«ng nghÖ vµ nh©n lùc Nh­ trªn ®· tr×nh bµy, c«ng nghÖ th«ng tin vµ tin häc ph¸t triÓn chÝnh lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc chÝnh t¹o ra ng©n hµng ®iÖn tö. Sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin lµ mét ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn. Vµ cµng kh«ng thÓ phñ nhËn nç lùc cña c¸c ng©n hµng trong viÖc ¸p dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. ChÝnh phñ còng ®· ban hµnh mét sè chÝnh s¸ch kÞp thêi ®Ó khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn nµy: - Thu thuÕ thÊp nhÊt ®èi víi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin - §Çu t­ ng©n s¸ch nhµ n­íc (h¬n 5%) cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin. - Söa ®æi luËt ng©n hµng - Chi 1 tû ®ång cho dù ¸n ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®IÖn tö. Gåm 14 tiÓu dù ¸n vÒ h¹ tÇng c¬ së ph¸p lý. §éi ngò nh©n lùc tin häc vµ ng©n hµng cã thÓ nãi kh¸ m¹nh: trÎ, th«ng minh, s¸nh t¹o. Song, lùc l­îng nµy hiÖn nay ch­a ®­îc tËp hîp mét c¸ch cã hÖ thèng vµ ch­a ®­îc khai th¸c mét c¸ch ®óng møc vµ cã hiÖu qu¶. §a phÇn trong sè hä lµm viÖc cho c¸c c«ng ty n­íc ngoµi. Trong khi c¸c c«ng ty trong n­íc thiÕu mét lùc l­îng chuyªn nghiÖp thùc sù ®ñ n¨ng lùc ®Ó xö lý c¸c hÖ thèng vµ phÇn mÒm øng dông toµn quy m« lín. Nh×n chung, trong vßng mét thêi gian ng¾n, ng©n hµng ®iÖn tö ®· ®i lªn nh÷ng thµnh c«ng h«m nay tõ con sè kh«ng. Nã chøng tá sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña ngµnh ng©n hµng nãi riªng vµ kinh tÕ x· héi nãi chung. Tuy nhiªn, ®Ó duy tr× nh÷ng thµnh c«ng b­íc ®Çu vµ ph¸t triÓn nh­ mong ®îi, dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö cßn ®ßi hái rÊt nhiÒu nç lùc cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam, c¸c ngµnh cã liªn quan vµ ChÝnh phñ. Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam I. Xu h­íng ph¸t triÓn ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam 1. Xu h­íng tr­íc m¾t Theo b¸o c¸o cña ASEAN th¸ng 10 n¨m 2001, ViÖt Nam ®· ®­îc xÕp vµo mét trong sè nh÷ng quèc gia s½n sµng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö. B¶ng 13: T×nh h×nh ph¸t triÓn E - BANKING ë ASEAN XuÊt hiÖn Tham gia Ph¸t triÓn Ph¸t triÓn më réng Singapore Malaysia Thailand Philippines Brunei Indonesia ViÖt Nam Cambodia Myanmar Lµo §iÒu nµy cã nghÜa lµ ViÖt Nam míi b¾t ®Çu nhËn ra sù tån t¹i tÊt yÕu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ cã kÕ ho¹ch chuÈn bÞ cho viÖc tiÕn hµnh. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng cam kÕt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong lé tr×nh gia nhËp AFTA, APEC vµ tiÕn tíi lµ WTO. B»ng chøng lµ trong 5 n¨m qua th­¬ng m¹i ®iÖn tö ViÖt Nam hay cô thÓ lµ ng©n hµng ®iÖn tö ViÖt Nam ®· b­íc ®i nh÷ng b­íc ®¸ng kÓ. Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam cßn xa míi theo kÞp c¸c n­íc trong khu vùc. Singapore cã ATM tõ n¨m 1979, Malaisia cã ATM vµo n¨m 1981, cßn chóng ta, míi chØ b¾t ®Çu tõ 1996. KÓ tõ cuèi n¨m 2001, hÖ thèng ATM ph¸t triÓn bïng næ ë ViÖt Nam. C¸c ng©n hµng ®ang trong mét cuéc ch¹y ®ua vÒ ATM. Xu thÕ nµy sÏ vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn trong mét vµi n¨m tíi. Bëi v× c¸c ATM hiÖn nay míi chØ tËp trung nhiÒu á Hµ néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. TÊt c¶ c¸c ng©n hµng ®Òu cã mong muèn hÖ thèng ATM cña m×nh cã mÆt t¹i c¸c tØnh thµnh trong c¶ n­íc. §i ®«i víi ATM lµ dÞch vô thÎ, bao gåm c¶ ph¸t hµnh vµ chÊp nhËn thanh to¸n. ThÎ vµ ATM lµ môc tiªu tr­íc m¾t cña c¸c ng©n hµng. Chñ tr­¬ng ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng tiªu dïng, ng©n hµng b¸n lÎ buéc c¸c ng©n hµng ph¶i nhanh chãng më réng hÖ thèng kh¸ch hµng c¸ nh©n. Nh­ng nh÷ng rµng buéc nh­ h¹n chÕ vÒ sè l­îng chi nh¸nh, sè l­îng nh©n viªn, thêi gian phôc vô t¹i quÇy ®· khiÕn cho viÖc phôc vô mét sè l­îng lín kh¸ch hµng lµ v« cïng khã kh¨n. ChÝnh v× vËy, thÎ vµ ATM lµ dÞch vô lîi thÕ nhÊt mang l¹i hiÖu qu¶ cho c¶ kh¸ch hµng vµ ng©n hµng. Tuy nhiªn viÖc l¾p ®Æt chång chÐo ATM cña c¸c ng©n hµng lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Chi phÝ qu¸ lín cho viÖc ®Çu t­ l¾p ®Æt hÖ thèng nµy cã thÓ ph¶i xem l¹i ®èi víi mét sè ng©n hµng vèn nhá. Tr¸nh t×nh tr¹ng ®Çu t­ mua m¸y mµ ch­a ®­a vµo sử dông trong thêi gian dµi, g©y ®äng vèn qu¸ l©u. DÞch vô phone-banking vµ internet-banking trong thêi gian tíi míi chØ b­íc ®Çu ®­a vµo ho¹t ®éng hoÆc thö nghiÖm ho¹t ®éng. Nguyªn nh©n lµ c¸c dÞch vô nµy ®ßi hái mét c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ cao. CÇn cã thêi gian cho c¸c ng©n hµng thiÕt lËp vµ n©ng cÊp hÖ thèng kü thuËt còng nh­ cho ng­êi tiªu dïng n©ng cao nhËn thøc vµ cã mét hiÓu biÕt t­¬ng ®èi vÒ dÞch vô cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng trong lÜnh vùc tµi chÝnh nµy. 2 Xu h­íng l©u dµi NÒn t¶ng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ ng©n hµng ®iÖn tö lµ Internet. Internet ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh c¶ vÒ ph¹m vi bao phñ, ph¹m vi øng dông vµ chÊt l­îng vËn hµnh. HiÖn nay, cã kho¶ng 100 triÖu ng­êi ®ang sö dông Internet. Theo dù b¸o sè ng­êi sö dông Internet trªn toµn thÕ giíi n¨m 2005 sÏ lªn tíi 1 tû ng­êi. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000, sè thuª bao Internet ë ViÖt Nam lµ 113.000 vµ ch­a ®Çy 1000 doanh nghiÖp cã trang chñ riªng. Tuy nhiªn ph¶i tÝnh ®Õn viÖc chóng ta míi chØ ra nhËp Internet tõ cuèi n¨m 1997. Kh«ng n»m ngoµi xu h­íng ph¸t triÓn trong khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi, Internet còng sÏ bïng næ ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. §ã chÝnh lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam. HiÖn nay ChÝnh phñ ®ang xem xÐt ®Ó th«ng qua kÕ ho¹ch tæng thÓ n»m thùc hiÖn nghiªm tóc chØ thÞ 58/CT-TW chØ ®¹o vÒ c«ng nghÖ th«ng tin trong t×nh h×nh míi. §µo t¹o nguån nh©n lùc ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin. Trong mäi lÜnh vùc, nguån nh©n lùc lµ hÕt søc quan träng. Nguån nh©n lùc c«ng nghÖ th«ng tin n­íc ta míi ®ang ë d¹ng tiÒm n¨ng chø ch­a ph¶i ë d¹ng kh¶ n¨ng khai th¸c. Môc tiªu cña chóng ta lµ khuyÕn khÝch n©ng cao tr×nh ®é øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, cã nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m thu hót tµi n¨ng tin häc, cã nh÷ng s¶n phÈm phÇn mÒm thay thÕ ®­îc nhËp khÈu. øng dông c«ng nghÖ th«ng tin ë tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ míi mµ cßn n©ng cao nÒn kinh tÕ tri thøc, lµm nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh dÞch vô cao cÊp. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng viÔn th«ng vµ Internet ë ViÖt Nam. Víi quyÕt t©m cao cña ngµnh b­u chÝnh viÔn th«ng, cña ®«ng ®¶o céng ®ång khoa häc c«ng nghÖ, h¹ tÇng c¬ së viÔn th«ng giai ®o¹n tíi ph¶i ®­îc n©ng lªn ngang b»ng víi khu vùc. Môc tiªu lµ t¹o ra sù bïng næ ®ét biÕn Internet ë ViÖt Nam. Vµ chØ cã c¸ch ®ã chóng ta míi hoµ nhËp, sö dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ChÝnh Phñ ®iÖn tö nh­ ChÝnh phñ n­íc ta ®· cam kÕt víi chÝnh phñ c¸c n­íc §«ng nam ¸. KÕ ho¹ch ®ång bé hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng. Hoµn thiÖn n©ng cÊp kü thuËt hÖ thèng m¹ng th«ng tin ng©n hµng réng kh¾p tõ Trung ­¬ng ®Õn tÊt c¶ c¸c chi nh¸nh. X©y dùng c¬ së d÷ liÖu toµn ngµnh, phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý cña Ng©n Hµng Nhµ N­íc. ¦u tiªn ph¸t triÓn hÖ thèng thanh to¸n Quèc gia. Phæ cËp dÞch vô ng©n hµng tiªu dïng trong d©n. Hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý trong c¸c nghiÖp vô ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ c¸c lÜnh vùc liªn quan trùc tiÕp tíi c«ng nghÖ ng©n hµng hiÖn ®¹i. II. Mét sè kiÕn nghÞ gi¶i ph¸p cho viÖc ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam Trong qu¸ tr×nh ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc míi trªn thÞ tr­êng, ngµnh ng©n hµng thÕ giíi lu«n theo ®uæi hai môc tiªu chiÕn l­îc. §ã lµ c¹nh tranh toµn cÇu vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ. Ngµnh ng©n hµng ngµy nay ®ang dÇn thay thay thÕ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng truyÒn thèng b»ng ph­¬ng thøc míi. §ã chÝnh lµ ng©n hµng ®iÖn tö. Kh¸i niÖm ng©n hµng ®iÖn tö tuy cßn míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam. Song, ®Ó ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× viÖc tiÕn hµng ng©n hµng ®iÖn tö lµ ®iÒu thiÕt yÕu, gióp nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nhanh chãng hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu. VÊn ®Ò chØ cßn lµ thêi gian vµ nh÷ng biÖn ph¸p c¶ ë tÇm vÜ m« vµ vi m« ®Ó t¹o ra mét m«i tr­êng tèt cho ng©n hµng ®iÖn tö ph¸t triÓn. 1. KiÕn nghÞ gi¶i ph¸p vÜ m« ChÝnh phñ ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng ®Ó thùc hiÖn ng©n hµng ®iÖn tö th«ng qua viÖc ®­a ra c¸c ®Þnh h­íng, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ph¸p lý, triÓn khai c¬ së h¹ tÇng kü thuËt còng nh­ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn mét c¸ch hîp lý. ChÝnh phñ cÇn thÓ hiÖn râ lµ ng­êi dÉn ®Çu cuéc ch¬i trong viÖc ®em l¹i lîi Ých quèc gia. Cô thÓ cã nh÷ng viÖc cÇn lµm nh­ sau: 1.1. C¶i c¸ch n©ng cao hÖ thèng qu¶n lý ng©n hµng Mét hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng ho¹t ®éng hiÖu qu¶ lµ mét trong sè ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam míi chØ chuyÓn ®æi c¬ cÊu trong mét thêi gian ng¾n. Kho¶ng thêi gian nµy ch­a ®Ó ®ñ t¹o ra mét hÖ thèng ng©n hµng theo tiªu chuÈn quèc tÕ. Qu¸ tr×nh ®æi míi vÉn cßn ®ang tiÕp diÔn. Ngoµi nh÷ng b­íc ®i ban ®Çu, ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam cÇn ®­îc cñng cè thªm rÊt nhiÒu t¹o c¬ së ®Ó ph¸t triÓn ng©n hµng ®iÖn tö. * HiÖn ®¹i ho¸ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hµnh chÝnh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i - C¶i thiÖn vµ cñng cè l¹i c¸c quy t¾c qu¶n lý kÕ to¸n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i theo tiªu chuÈn quèc tÕ - N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý trong ngµnh ng©n hµng. Gi¶m bít hÖ thèng qu¶n lý, nh©n viªn cång kÒnh. Gi¶m bít sè l­îng ng©n hµng nhá, kh«ng hiÖu qña. - TiÕn hµnh kÕ ho¹ch tËp trung xóc tiÕn vµ trao ®æi c¸c s¶n phÈm dÞch vô cña ng©n hµng ®iÖn tö mét c¸ch nghiªn tóc. - T¹o ®iÒu kiÖn ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng. - Th«ng tin kÞp thêi vÒ nh÷ng tiÕn bé c«ng nghÖ tíi c¸c c¸n bé ng©n hµng. §Çu t­ tho¶ ®¸ng cho viÖc x©y dùng mét nguån nh©n lùc chuyªn nghiÖp. * T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam giao l­u víi ng©n hµng trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi Do chøc n¨ng vµ tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng, hÖ thèng ng©n hµng mét n­íc lu«n ®ßi hái mét mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi hÖ thèng ng©n hµng thÕ giíi. ChÝnh phñ cÇn: - DÇn dÇn dì bá chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ b¶o hé qu¸ chÆt chÏ ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng b»ng c¸ch ®Ó c¸c ng©n hµng ViÖt Nam tham gia vµo c¸c tæ chøc tµi chÝnh khu vùc vµ thÕ giíi, khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc tµi chÝnh. - §­a c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ®Çu t­ th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn hµng n¨m. - Hîp t¸c triÓn khai c¸c dù ¸n th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã quy m« quèc gia theo tiªu chuÈn quèc tÕ. 1.2 X©y dùng vµ c¶i thiÖn hµnh lang ph¸p lý vµ c¸c quy ®Þnh khung cho ng©n hµng ®iÖn tö * X©y dùng hÖ thèng luËt, c¸c quy ®Þnh khung cho ng©n hµng ®iÖn tö HÖ thèng luËt ph¸p liªn quan tíi ng©n hµng ®iÖn tö hiÖn nay ®­îc t¹o ra bëi rÊt nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau nh­ Quèc héi, Thñ t­íng chÝnh phñ, c¸c Bé, Ng©n Hµng Nhµ N­íc, Uû ban nh©n d©n thµnh phè. TÊt nhiªn c¸c v¨n b¶n ph¸t hµnh cÊp Quèc héi vÉn cã hiÖu lùc cao nhÊt. Nh­ng ®iÒu nµy t¹o ra sù chång chÐo vÒ quy ®Þnh mµ vÉn kh«ng ®Çy ®ñ, rÊt khã ¸p dông. H¬n thÕ n÷a, viÖc thi hµnh chËm trÔ c¸c v¨n b¶n luËt vµ d­íi luËt diÔn ra rÊt phæ biÕn. VÝ dô nh­ tr­êng hîp quyÕt ®Þnh 44/2002Q§-TTg vÒ vÊn ®Ò sö dông ho¸ ®¬n ®iÖn tö trong thanh to¸n c¸c dÞch vô do chÝnh phñ ban hµnh ngµy 21/3/2002. Nh­ng ®Õn ngµy 8/10/2002, Ng©n Hµng Nhµ N­íc míi ban hµnh th«ng t­ 1092/2002/Q§-NHNN h­íng dÉn thùc hiÖn quyÕt ®Þnh nµy cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. CÇn cã thªm c¸c th«ng t­ h­íng dÉn thi hµnh c¸c vÊn ®Ò nh­ thanh to¸n ®iÖn tö, tiÒn ®iÖn tö, vÊn ®Ò an toµn vµ b¶o mËt...Tham kh¶o luËt vµ c¸c tiÒn lÖ khu vùc vµ thÕ giíi ®Ó cã chung "mét tiÕng nãi" víi c¸c quèc gia kh¸c. ViÖc ban hµnh vµ söa ®æi c¸c quy chÕ ng©n hµng ph¶i c¨n cø vµ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. * Ban hµnh c¸c quy chÕ nh»m t¹o ra hÖ thèng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt H¹n chÕ thanh to¸n tiÒn mÆt, tr­íc tiªn lµ trong hÖ thèng ng©n hµng. TiÕn hµnh thanh to¸n qua tµi kho¶n cho viÖc tr¶ l­¬ng, thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng. KhuyÕn khÝch më tµi kho¶n c¸ nh©n. 1.3. §Çu t­ n©ng cÊp h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin NÒn t¶ng cña ng©n hµng ®iÖn tö lµ c«ng nghÖ th«ng tin, cÇn cã sù ®Çu t­ tho¶ ®¸ng kh«ng chØ tõ c¸c ng©n hµng mµ cßn tõ phÝa ChÝnh phñ. * ThiÕt lËp mét hÖ thèng thanh to¸n tiªu chuÈn HÖ thèng thanh to¸n ë ViÖt Nam cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp, ch­a hoµn thiÖn, ch­a nèi m¹ng quèc tÕ vµ bÞ lÊn ¸t bëi hÖ thèng thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. ViÖc c¶i tæ l¹i hÖ thèng thanh to¸n kh«ng chØ mang l¹i lîi Ých cho ng©n hµng mµ cßn mang l¹i lîi Ých quèc gia. HÖ thèng liªn ng©n hµng ®iÖn tö míi ®­a vµo ho¹t ®éng gÇn ®©y nh­ lµ mét b­íc tiÕn c¨n b¶n t¹o nÒn mãng v÷ng ch¾c cho hÖ thèng ng©n hµng trªn toµn quèc. HÖ thèng nµy cÇn ®­îc duy tr× vµ khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n. Ng©n Hµng Nhµ N­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch hç trî khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tù ®Çu t­ cho h¹ tÇng c¬ së thanh to¸n ®iÖn tö. Xo¸ bá mét sè quy ®Þnh c¶n trë c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong viÖc thiÕt lËp kÕ ho¹ch chiÕn l­îc l©u dµi ®Çu t­ hiªn ®¹i ho¸ c¬ së h¹ tÇng. * Xóc tiÕn ngµnh c«ng nghÖ tin häc ng©n hµng C«ng nghÖ tin häc ng©n hµng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu rµo c¶n nh­ tr×nh ®é qu¶n lý kü thuËt yÕu kÐm, ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu, thiÕu vèn... ChÝnh phñ cã thÓ cho phÐp c¸c c«ng ty tµi chÝnh n­íc ngoµi ®Çu t­ mét phÇn trong lÜnh vùc th«ng tin viÔn th«ng nh­ng kh«ng cho hä liªn quan tíi c¸c ho¹t ®éng ®iÒu hµnh nh»m thu hót vèn vµ kinh nghiÖm kü thuËt cña hä mµ vÉn kiÓm so¸t ®­îc lÜnh vùc nµy. * Phæ cËp c«ng nghÖ th«ng tin trong d©n, x©y dùng nguån nh©n lùc tin häc chuyªn nghiÖp Víi c¬ së vËt chÊt thiÕu thèn nh­ hiÖn nay, chóng ta kh«ng cã hi väng lµm cho c¶ gÇn 80 triÖu d©n ViÖt Nam hiÓu ®Çy ®ñ vÒ Internet, song Ýt nhÊt chóng ta cã thÓ ®­a tin häc tíi mäi n¬i cã thÓ ®Õn ®­îc. §ã lµ c¸c c«ng së ®· cã hÖ thèng m¸y tÝnh nèi m¹ng Internet, lµ viÖc gi¶ng d¹y ë c¸c cÊp tr­êng häc, lµ viÖc tuyªn truyÒn trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. CÇn ®­a b¸o chÝ, trung t©m th«ng tin lªn m¹ng. B»ng c¸ch tra cøu nµy, biÕn internet thµnh thø c«ng cô gÇn gòi phæ biÕn cho c¸c c«ng ty vµ c¸ nh©n. CÇn ®Èy m¹nh kinh doanh th«ng tin trªn internet nh»m l«i kÐo c¸c doanh nghiÖp nèi m¹ng. C¸c néi dung th«ng tin ph¶i cËp nhËt, chÝnh x¸c vµ bao trïm c¶ n­íc. Hoµn thiÖn c¸c kü n¨ng nghiÖp vô sö dông internet. Ph¸t triÓn internet lµ tr­íc hÕt ph¶i ph¸t triÓn c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô internet. B»ng c¸ch nµy míi mong t¨ng sè l­îng thuª bao internet. C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc tÝch cùc tham gia nèi m¹ng ®Ó cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch, luËt ph¸p, tõ ®ã t¹o thãi quen dïng internet trong ®êi th­êng. Lùa chän c¸c doanh nghiÖp ®Ó tham gia vµo m¹ng. KhuyÕn khÝch tæ chøc c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu s¸ng t¹o tin häc nh­ cuéc thi "Trang Web Ên t­îng n¨m 2000" do tæng c«ng ty b­u chÝnh viÔn th«ng ViÖt Nam, Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam tæ chøc. Chóng ta ®ang thiÕu mét nguån nh©n lùc c«ng nghÖ th«ng tin chuyªn nghiÖp. ViÖc sö dông m¸y tÝnh ngµy cµng phæ biÕn nh­ng Ýt nhiÒu vÉn mang tÝnh tù ph¸t. §Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc phÇn mÒm. Chóng ta ch­a cã mét lùc l­îng chuyªn gia lËp tr×nh cã kh¶ n¨ng xö lý øng dông hÖ thèng tÇm cì quèc gia. §©y lµ vÊn ®Ò ®Æt ra cho Bé Gi¸o dôc §µo t¹o, Bé Khoa häc C«ng nghÖ M«i tr­êng vµ Bé Lao ®éng Th­¬ng binh X· héi. §iÒu ®¸ng nãi tíi lµ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o gi¸o dôc. HiÖn nay, nhiÒu sinh viªn tin häc tµi n¨ng l¹i kh«ng ®­îc hoÆc kh«ng thÓ sö dông trong c¸c lÜnh vùc ng©n hµng. Nguyªn nh©n lµ hä kh«ng cã chót kiÕn thøc tèi thiÓu vÒ ngµnh tµi chÝnh ng©n hµng. ViÖc khuyÕn khÝch c¸c sinh viªn tin häc tham gia s¸ng t¹o øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong lÜnh vùc ng©n hµng cßn rÊt Ýt. II. KiÕn nghÞ gi¶i ph¸p vi m« Sau ®©y lµ mét sè giải ph¸p tõ phÝa c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, bé phËn ®ãng vai trß chÝnh trong viÖc tiÕn hµnh vµ ph¸t triÓn ng©n hµng ®iÖn tö. 1. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ qu¶n lý hÖ thèng kh¸ch hµng DÞch vô ng©n hµng tiªu dïng ë ViÖt Nam míi chØ b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. Nh×n ë tÇm d©n chóng réng r·i, nhËn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ ng©n hµng ch­a râ rµng vµ ®Çy ®ñ. VÒ phÝa c¸c ng©n hµng, phÇn lín c¸c ng©n hµng cho tíi nay vÉn cßn sao l·ng viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng kh¸ch hµng c¸ nh©n. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh dùa dÉm vµo nhµ n­íc mµ bá qua sù cÇn thiÕt trong viÖc t×m ®Õn víi kh¸ch hµng. Cßn c¸c ng©n hµng cæ phÇn th× cßn qu¸ nhá vµ thiÕu kinh nghiÖm. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, viÖc x©y dùng hÖ thèng kh¸ch hµng lµ v« cïng quan träng. Kh¸ch hµng chÝnh lµ sù tån t¹i cña doanh nghiÖp. Ph­¬ng thøc cung cÊp dÞch vô truyÒn thèng cña c¸c ng©n hµng ViÖt Nam kh«ng cßn cã ®ñ kh¶ n¨ng tån t¹i tr­íc th¸ch thøc cña c¬ cÊu kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin cho phÐp c¸c ®èi thñ c¹nh tranh më réng thÞ tr­êng kh«ng chØ trong ph¹m vÞ mét n­íc mµ lµ trªn toµn thÕ giíi. Nã t¹o ra cho c¸c ng©n hµng cã chiÕn l­îc marketing m¹nh nhiÒu c¬ héi vµ th¸ch thøc nh÷ng ng©n hµng cã quy m« kh¸ch hµng nhá. H¬n bao giê hÕt, ®Èy m¹nh marketing ph¸t triÓn hÖ thèng kh¸ch hµng lµ nhiÖm vô ®Çu tiªn cña c¸c ng©n hµng. Ngµy nay, sù kh¸c biÖt cña c¸c dÞch vô tµi chÝnh gi÷a c¸c ng©n hµng kh«ng cßn lµ bao. Ng©n hµng nµo còng cã c¸c dÞch vô nh­ nhau RÊt khã kh¨n ®Ó trë nªn næi tréi trªn thÞ tr­êng. Do vËy cÇn ph¶i duy tr× mét mèi quan hÖ tèt ®èi víi kh¸ch hµng. Duy tr× chÊt l­îng dÞch vô, x©y dùng kÕ ho¹nh gi÷ v÷ng thÞ phÇn vµ quy m« kh¸ch hµng. Nghiªn cøu t×m hiÓu kÓ c¶ nhu cÇu nhá cña kh¸ch hµng nh»m mang l¹i cho kh¸ch hµng dÞch vô cÇn thiÕt ®óng lóc. Ph­ong ch©m lµ "®óng ng­êi, ®óng s¶n phÈm, ®óng lóc" Mét sè yªu cÇu cô thÓ ®èi víi ng©n hµng: * HiÓu kh¸ch hµng X©y dùng c¬ së d÷ liÖu vÒ kh¸ch hµng, c¸c së thÝch, nhu cÇu thiÕt yÕu, thø yÕu. Nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng th«ng qua viÖc ph¸t triÓn dÞch vô, s¶n phÈm vµ x©y dùng gi¸ cho mçi lo¹i kh¸ch hµng * Luång ph©n phèi s¶n phÈm C¸c luång s¶n phÈm míi ph¶i th­êng xuyªn ®uîc tung ra xen kÏ luång s¶n phÈm cò. Gióp kh¸ch hµng lu«n cã nhiÒu sù lùa chän. §i ®«i víi viÖc nµy lµ c¸c chiÕn dÞch qu¶ng b¸ khuyÕn khÝch kh¸ch hµng sö dông s¶n phÈm míi. Tõ ®ã dÇn thay thÕ s¶n phÈm cò ®· hÕt tuæi thä trªn thÞ truêng. * T¹o ra kh¸ch hµng §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã mét ®éi ngò nh©n viªn marketing chuyªn nghiÖp, chñ ®éng biÕn nhu cÇu tiÒm n¨ng cña kh¸ch hµnh thµnh nhu cÇu thùc sù, xo¸ bá ®Þnh kiÕn cña kh¸ch hµng, t¨ng cuêng dÞch vô sau b¸n hµng ®Ó nhanh chãng lÊp ®Çy c¸c "khe hë" hiÓu biÕt ch­a ®Çy ®ñ vÒ dÞch vô cña kh¸ch. 2. X©y dùng chiÕn l­îc ®Çu t­ thùc hiÖn ng©n hµng ®iÖn tö Mçi ng©n hµng cÇn ph¶i x©y dùng mét chiÕn l­îc c«ng nghÖ th«ng tin cho ng©n hµng m×nh nh»m thùc hiÖn chiÕn l­îc tæng thÓ cña ng©n hµng, cã tÝnh ®Õn néi lùc. Tr¸nh t×nh tr¹ng ®Çu t­ trµn lan, mÊt c©n ®èi, thêi gian hoµn thiÖn kÐo dµi. Víi 15% trong sè c¸c ng©n hµng thÓ hiÖn quan t©m ®èi víi ng©n hµng ®iÖn tö hiÖn nay th× qña lµ ®¸ng ng¹i. Thùc tÕ, ®Çu t­ cho ng©n hµng ®iÖn tö yªu cÇu mét l­îng vèn qu¸ cao mµ kh«ng ph¶i ng©n hµng nµo còng ®¸p øng næi. L·nh ®¹o c¸c ng©n hµng ph¶i cã sù quan t©m chØ ®¹o s¸t sao. Víi tÇm nh×n cña m×nh, l·nh ®¹o ng©n hµng cã thÓ thÊy mét bøc tranh toµn c¶nh, tõ ®ã mµ c©n ®èi gi÷a ng©n hµng ®iÖn tö vµ c¸c phÇn dich vô kh¸c. C¸c ng©n hµng ®· tham gia thùc hiÖn ng©n hµng ®iÖn tö cÇn thùc hiÖn triÖt ®Ó hÖ thèng ng©n hµng ®iÖn tö ®· x©y dùng, tr¸nh t×nh tr¹ng l·ng phÝ vÒ ng­êi vµ cña. Cuèi cïng, c¸c ng©n hµng kh«ng quªn phèi kÕt víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, c¸c ngµnh cã liªn quan ®Ó cã thÓ tõng b­íc hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nhÊt lµ c¬ së h¹ tÇng truyÒn th«ng, chi phÝ giao dÞch ®iÖn tö. 3. VÊn ®Ò an toµn vµ b¶o mËt VÊn ®Ò an toµn vµ b¶o mËt lµ vÊn ®Ò quan träng ®èi víi ng©n hµng ®Æc biÖt lµ ng©n hµng ®iÖn tö. §Ó dÉn tíi thµnh c«ng trong ph­¬ng thøc cung cÊp dÞch vô ng©n hµng míi nµy, ®iÒu ®Çu tiªn lµ ng©n hµng ph¶i chiÕm ®­îc lßng tin cña kh¸ch hµng. * ¸p dông c¸c biÖn ph¸p an toµn cÇn thiÕt VÒ mÆt kü thuËt, hiÖn nay mét sè c¸c ng©n hµng c¸c hª thèng an toµn nh­ Secure Sockets Layer (SSL) hay Secure Electronic Transaction (SET). Ngoµi ra c¸c ng©n hµng cÇn thiÕt lËp mét chÝnh s¸ch qu¶n lý rñi ro néi bé. Cuèn "Nguyªn t¾c qu¶n lý rñi ro cho c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÖn tö" do BASEL ph¸t hµnh lµ mét tµi liÖu tham kh¶o rÊt tèt. * Gi¸o dôc kh¸ch hµng Thùc tÕ, nh÷ng s¬ xuÊt cña kh¸ch hµng do thiÕu hiÓu biÕt ®· dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro ®¸ng tiÕc. Kh¸ch hµng d­êng nh­ phã mÆc cho ng©n hµng vµ kh«ng nghÜ r»ng m×nh còng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tù b¶o vÖ. VÝ dô nh­ mét ng­êi ®Ó cho ng­êi th©n cña m×nh biÕt m· sè bÝ mËt vµ sö dông thÎ tÝn dông cña m×nh mét vµi lÇn. §iÒu nµy rÊt dÔ dÉn ®Õn tranh chÊp gi÷a «ng ta víi ng©n hµng. ¤ng ta cã thÓ tõ chèi c¸c giao dÞch x¶y ra t¹i c¸c ®Þa ®iÓm mµ «ng ta chøng minh lµ m×nh kh«ng thÓ cã mÆt ë ®ã. Ng©n hµng cã thÓ gi¸o dôc hoÆc c¶nh b¸o nguy c¬ cho kh¸ch hµng b»ng c¸c th«ng b¸o in trªn b¶n sao kª tµi kho¶n, th­, ®¬n ®¨ng ký dÞch vô. Vµ lu«n nh¾c nhë kh¸ch hµng tu©n theo c¸c quy dÞnh ®¶m b¶o an toµn. 4. ThiÕt kÕ trang chñ vµ tËn dông tiÕn bé cña trang chñ Trang chñ, tiÕng Anh lµ Web site cã thÓ ®­îc sử dông víi nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau. §èi víi ng©n hµng th× nã lµ mét thÞ tr­êng th«ng tin trªn m¹ng. Nã cho phÐp xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng quan hÖ gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. Trang chñ lµ cë së cña Internet-banking. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam cÇn l­u t©m h¬n dÕn vÊn ®Ò thiÕt kÕ trang chñ, sao cho dÑp m¾t, hÊp dÉn h¬n, th«ng tin cËp nhËt, phong phó h¬n nh»m thu hót chó ý cña kh¸ch hµng. C¸c ng©n hµng cÇn c©n nh¾c ®Õn viÖc tæ chøc nhiÒu c¸c giao dÞch thùc sù trªn c¸c trang chñ h¬n nh»m chiÕm lßng tin kh¸ch hµng, xo¸ bá mèi e ng¹i ban ®Çu cña kh¸ch hµng vÒ Internet-banking, lµm Internet-banking trë nªn phæ biÕn. KÕt luËn Ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét ph­¬ng thøc míi cña c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh ng©n hµng. Sù ¶nh h­ëng lín lao cña nã kh«ng chØ ë nh÷ng g× mµ ng­êi ta dÔ nhËn ra nh­ t¨ng sè l­îng kh¸ch hµng vµ dÞch vô ng©n hµng, gi¶m bít chi phÝ, gi¶m bít kh©u trung gian, tµo ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kh¸ch hµng...mµ cßn ë nh÷ng ®iÒu khã nhËn thÊy h¬n nh­ m« h×nh thanh to¸n, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tµi chÝnh, cÊu tróc thÞ tr­êng, luËt ph¸p, chÝnh s¸ch,.., tõ ®ã ¶nh h­ëng s©u réng tíi toµn bé nÒn kinh tÕ x· héi cña c¸c n­íc vµ trªn toµn thÕ giíi. Ng©n hµng ®iÖn tö lµ cuéc c¸ch m¹ng trong lÜnh vùc tµi chÝnh ng©n hµng. Nã kh«ng chØ më ra c¬ héi ph¸t triÓn cho ngµnh tµi chÝnh ng©n hµng mµ cßn cho c¸c ngµnh kh¸c nh­ c«ng nghÖ th«ng tin, du lÞch, s¶n phÈm vµ dÞch vô tiªu dïng... Ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét phÇn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ tiÕn tr×nh "toµn cÇu ho¸". Trong vßng 10 n¨m, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®· ®­a ng©n hµng ®iÖn tö ViÖt Nam ®i lªn tõ con sè kh«ng vµ ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tÝch ®¸ng kÓ. Ng©n hµng ®iÖn tö mang tÝnh chÊt xóc t¸c thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh c¶i tæ lµm thay ®æi hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam nãi riªng vµ kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung, gãp phÇn thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña n­íc ta trªn lé tr×nh gia nhËp ASEAN, AFTA, APEC vµ t­¬ng lai lµ WTO. Tuy cßn nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, kü thuËt, ph¸p luËt vµ x· héi ®Ó cã thÓ thóc ®Èy ng©n hµng ®iÖn tö ph¸t triÓn ë ViÖt Nam, nh­ng nh×n vµo xu h­íng ph¸t triÓn ng©n hµng ®iÖn tö trªn thÕ giíi vµ b­íc ®i ban ®Çu cña ViÖt Nam trong lÜnh vùc nµy, ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng ViÖt Nam tÊt yÕu sÏ triÓn khai thµnh c«ng ng©n hµng ®iÖn tö. V× thêi gian h¹n chÕ nªn bµi khãa luËn nµy kh«ng tr¸nh khái cã nh÷ng thiÕu sãt vÒ néi dung còng nh­ h×nh thøc. RÊt mong sù gãp ý cña c¸c thÇy c« ®Ó t«i cã thÓ hoµn thiÖn thªm. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n.