Đề tài Mối quan hệ giữa biến động dân số và thị trường lao động

cã thÓ lµm nªn sù ph¸t triÓn cña x· héi nh­ng råi con ng­êi còng l¹i lµ nguyªn nh©n chÝnh cña sù nghÌo ®ãi, thiÕu viÖc lµm, thÊt nghiÖp. N­íc ViÖt Nam lµ n­íc cã ®«ng d©n, phÇn lín d©n sè tËp trung ë c¸c khu vùc n«ng th«n, lùc l­îng lao ®éng n«ng nghiÖp chiÕm tíi 70% lùc l­îng lao ®éng toµn x· héi, chÝnh c¬ cÊu lùc l­îng lao ®éng ë n­íc ta cßn nhiÒu bÊt hîp lý mµ em chän nghiªn cøu vÕ ®Ò d©n sè t¸c ®éng tíi thÞ tr­êng lao ®éng, ®Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy bµi viÕt ®­îc cÊu tróc víi néi dung sau: BiÕn ®éng d©n sè ThÞ tr­êng lao ®éng Mèi quan hÖ gi÷a biÕn ®éng d©n sè vµ thÞ tr­êng lao ®éng Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Æc biÖt lµ c« gi¸o TrÇn ThÞ Thu ®· gióp em rÊt nhiÒu trong viÖc t×m kiÕm tµi liÖu, h­íng dÉn em hoµn thµnh tèt ®å ¸n nµy. Do kinh nghiÖm b¶n th©n cßn Ýt vµ h¹n chÕ nªn kh«ng tr¸nh khái sù thiÕu sãt. Em mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña thÇy c«. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. I.BiÕn ®éng d©n sè vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng C¸c kh¸i niÖm. D©n sè: lµ tËp hîp ng­êi sinh sèng trong nh÷ng vïng l·nh thæ nhÊt ®Þnh. L·nh thæ ë ®ay cã thÓ lµ x·, huyÖn, tØnh, c¶ n­íc, mét ch©u lôc hay toµn bé tr¸i ®Êt ...Vµ mçi c­ d©n nh­ vËy lµ kh¸ch thÓ nghiªn cøu chung cña nhiÒ nghµnh khoa häc, c¶ khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· héi, y häc, kinh tÕ khÝa c¹nh nµo ®ã cña kh¸ch thÓ nµy, tøc lµ t×m thÊy ®èi t­îng nghiªn cøu riªng cña m×nh. Nghiªn cøu d©n sè tøc lµ nghiªn cøu mét c­ d©n nµo ®ã lµ quy m« cña nã. Ë®©y mçi con ng­êi kh«ng ph©n biÖt g¸i trai giµ trÎ, nam n÷ ®Òu lµ mét ®¬n vÞ ®Î nghiªn cøu. Tuy nhiªn tÊt c¶ d©n c­ ®Òu sèng trong cïng mét l·nh thæ nh­ng th­êng kh¸c nhau vÒ giíi tÝnh hoÆc ®é tuæi. §Ó hiÓu biÕt ®­îc chi tiÕt h¬n chóng ta xem xÐt ®Õn c¸c nhãm nh­ nhãm nam, nhãm n÷ hoÆc lµ c¸c nhãm cã ®é tuæi kh¸c nhau tøc lµ chóng ta xem xÐt vÒ c¬ cÊu (cÊu tróc ) cña d©n c­ theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi. D©n c­ ®­îc xem xÐt, nghiªn cøu ë gãc ®é sè l­îng nh­ quy m« vµ c¬ cÊu nh­ vËy ®­îc gäi lµ d©n sè. Trªn mét l·nh thæ th× d©n c­ lu«n cã sù biÕn ®æi vµ di chuyÓn do sè ng­êi ®­îc sinh ra, cã sè ng­êi mÊt ®i, cã sè ng­êi chuyÓn ®Õn vµ cã ng­êi ®i nh­ vËy quy m« vµ c¬ cÊu sÏ kh«ng ngõng biÕn ®éng. VËy biÕn ®éng d©n sèlµ hiÖn t­îng d©n c­ thay ®æi vÒ quy m« vµ c¬ cÊu do sè ng­êi ®­îc sinh ra, cã sè ng­êi mÊt ®i, cã sè ng­êi chuyÓn ®Õn vµ cã ng­êi ®i. Khi nghiªn cøu d©n sè chóng ta nghiªn cøu ë c¶ tr¹ng th¸i tÜnh vµ tr¹ng th¸i ®éng. Nghiªn cøu c¶ nh÷ng thµnh phÇn g©y nªn sù biÕn ®éng ®ã. 2. Quy m« vµ c¬ cÊu d©n sè. 2.1.Quy m« d©n sè . Quy m« d©n sè ph¶n ¸nh tæng d©n sè cña mét vïng, mét quèc gia, mét khu vùc hay trªn toµn thÕ giíi. ë mçi ®Þa ph­¬ng, mçi l·nh thæ,khu vùc kh¸c nhau th× d©n sè còng kh¸c nhau, cã ng­êi ®­îc sinh ra cã ng­êi chÕt ®i, cã ng­êi di c­ tï vïng nµy sang vïng kh¸c tuú vµo tõng kho¶ng thêi gian t­¬ng øng.Do vËy quy m« d©n sè lu«n biÕn ®éng c¶ vÒ mÆt kh«ng gian vµ thêi gian. VËy ta xem xÐt quy m« d©n sè trªn c¶ hai mÆt. Quy m« d©n sè theo kh«ng gian: Tøc lµ xem xÐt tæng sè d©n cña mét khu vùc l·nh thæ, mét ®Þa ph­¬ng nhÊt ®Þnh nµo ®ã, vµo mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Quy m« d©n sè c¶ n­íc vµo ngµy 1.4.1999 lµ 76327919 ng­êi trong ®ã qui m« ë thµnh thÞ lµ 17918217 ng­êi chiÕm 23,475% qui m« c¶ n­íc, tæng d©n sè ë n«ng th«n lµ 58409702 ng­êi chiÕm 76,525% qui m« d©n sè c¶ n­íc. Quy m« d©n sè ë n­íc ta phÇn lín tËp trung ë c¸c vïng n«ng th«n, d©n sè n«ng th«n chiÕm gÇn tæng d©n sè c¶ n­íc. Quy m« d©n sè theo thêi gian lµ tæng sè d©n cña mét khu vùc l·nh thæ tÝnh theo thêi gian. Quy m« 1.4.1989 lµ 64,6 triÖu ng­êi sau 10 n¨m ®Õn ngµy 1.4.1999 d©n sè n­íc ta lµ 76327919 ng­êi t¨ng 11,9 triÖu d©n nh­ vËy qui m« d©n sè n­íc ta lµ lín chØ sau 10 n¨m d©n sè n­íc ta t¨ng thªm t­¬ng ®­¬ng víi d©n sè cña mét n­íc trung b×nh . 2.2. C¬ cÊu d©n sè. C¬ cÊu d©n sè lµ sù ph©n chia tæng sè d©n theo mét hay mét sè ph­¬ng thøc nµo ®ã nh­ tuæi, giíi tÝnh… Nghiªn cøu vµ ph©n chia d©n sè theo c¬ cÊu ®Ó ®i s©u nghiªn cøu lùc l­îng lao ®éng theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi. Víi môc ®Ých tiÕp cËn d©n sè ®Ó ®i s©u nghiªn cøu vÒ thÞ tr­êng lao ®éng ta thiÕt lËp b¶ng d©n sè theo c¬ cÊu tuæi vµ giíi tÝnh qua kÕt qu¶ ®iÒu tra cña tæng côc thèng kª vµo 1.4.1999. §¬n vÞ tÝnh: Ng­êi Nhãm tuæi Tæng sè N÷ PhÇn tr¨m C¶ n­íc 76327919 38809372 51% 0 1303867 627641 60,4% 1 – 4 5965505 2856639 47,9% 1 1347980 647726 48,1% 2 1391966 666933 47,9% 3 1560811 741492 47,5% 4 1664748 800488 48,1% 5 – 9 9161070 4416317 48,2% 10 – 14 9131786 4407685 48,3% 15 – 17 5278318 2582677 48,9% 18 – 19 2940222 1512092 51,4% 20 – 24 6764665 3481834 51,5% 25 – 29 6474106 3248251 50,2% 30 – 34 6001306 3016394 50,3% 35 – 39 5551660 2851185 51,4% 40 – 44 4509330 2364973 52,4% 45 – 49 3105353 1637191 52,7% 50 – 54 2136908 1171603 54,8% 55 – 59 1804244 1010524 56,0% 60 – 64 1766579 990820 56,1% 65 – 69 1681907 931102 55,4% 70 – 74 1208885 704688 58,3% 75 – 79 833725 520092 62,4% 80 – 84 418708 275210 65,7% 85 289775 202454 69,9% Nguån: T¹p chÝ con sè vµ sù kiÖn th¸ng 3-2000, trang 25 Theo b¶ng trªn nh×n chung d©n sè dùa theo giíi tÝnh n÷ chiÕm 51% nh­ vËy lùc l­îng lao ®éng n÷ chiÕm nhiÒu h¬n nam giíi, theo chiÒu t¨ng dÇn cña tuæi th× tØ lÖ d©n sè n÷ trong tæng sè d©n ngµy cµng t¨ng. ë løa tuæi tõ 1 ®Õn 14 tuæi nam giíi chiÕm tû lÖ nhiÒu h¬n n÷ giíi nh­ng khi b­íc vµo tuæi lao ®éng th× n÷ giíi chiÕm tû lÖ cao h¬n nam, lóc nµy n÷ chiÕm tû lÖ lµ h¬n 51%. XÐt vÒ tû sè giíi tÝnh th× theo sè liÖu cña c¸c cuéc T§TDS, tû sè giíi tÝnh cña n­íc ta vµo n¨m 1979 lµ 94 nam trªn 100 n÷ vµ sau 20 n¨m tû lÖ nµy ®· t¨ng lªn ®­îc 97 nam trªn 100 n÷ vµo n¨m 1999, tû sè giíi tÝnh n­íc ta vµo lo¹i thÊp so víi khu vùc ch©u ¸. MÆc dï vËy ë nhãm trÎ s¬ sinh tû sè giíi tÝnh ®¹t 107 nam trªn 100 n÷ nh­ng do møc tö vong cña nam cao h¬n n÷ nªn tû sè nµy gi¶m dÇn ®Õn nhãm tuæi 65 trë nªn chØ cßn 68 nam trªn 100 n÷. Ngµy nay do møc sinh gi¶m nhanh trong khi tuæi thä ngµy cµng t¨ng nªn d©n sè n­íc ta ®· b¾t ®Çu cã xu h­íng l·o ho¸ víi tû träng ng­êi giµ tõ 65 tuæi trë lªn ngµy cµng t¨ng. N¨m 1989 tû träng nµy lµ 4,7% th× ®Õn n¨m 1999 ®· lµ 5,8%.Trong khi ®ã tû träng trÎ em d­íi 15 tuæi ngµy cµng gi¶m, vµo n¨m 1989 lµ 39% ®Õn n¨m 1999 gi¶m xuèng cßn 33,5%. Nh­ vËy khi tû lÖ sèng phô thuéc chung(1) cña d©n sè n­íc ta liªn tôc gi¶m víi tèc ®é nhanh tõ 98 vµo n¨m 1979 xuèng 86 vµo n¨m 1989 vµ chØ cßn 71 vµo n¨m 1999. §iÒu nµy cµng chøng tá lµ lùc l­îng d©n sè tham gia vµo lùc l­îng lao ®éng ngµy cµng t¨ng, søc cung vÒ lao ®éng trªn thÞ tr­êng t¨ng lªn qua c¸c n¨m. 3. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn biÕn ®éng d©n sè. 3.1. BiÕn ®éng tù nhiªn vÒ d©n sè . 3.1.1 Møc sinh vµ c¸c nh©n tè t¸c ®éng. Møc sinh lµ biÓu thÞ sù sinh ®Î cña phô n÷ vµ nã liªn quan ®Õn sè trÎ ®Î ra sèng cña mét phô n÷ th­êng cã. Møc sinh lµ rÊt quan träng, chÝnh møc sinh tù nhiªn cña con ng­êi lµ nguån cung cÊp lµm t¨ng d©n sè vµ b¶o vÖ nßi gièng, cø líp nµy thay thÕ líp kh¸c vµ d©n sè ngµy mét t¨ng lªn trong khi ®ã th× ®Êt ®ai kh«ng thay ®æi, tµi nguyªn kh«ng t¨ng thªm mµ c¹n kiÖt dÇn. Tr­íc ®©y tõ chç con ng­êi chØ biÕt khai th¸c vµ lÊy thøc ¨n tõ thiªn nhiªn cho ®Õn ngµy nay con ng­êi dÇn ph¶i tù t¹o cho m×nh nguån thøc ¨n ®ã mµ thiªn nhiªn kh«ng cßn ®ñ kh¶ n¨ng cung cÊp. Cã mét thêi gian con ng­êi kh«ng ph¶i vÊt v¶ t×m cho m×nh mét viÖc lµm ®Ó sèng, tÊt c¶ mäi ng­êi ai thÝch lµm viÖc sÏ cã viÖc lµm nh­ng råi ngµy ngµy l­îng ng­êi t¨ng lªn vµ ®Õn h«m nay nÕu chóng ta kh«ng cã nh÷ng ph­¬ng ¸n k×m h·m sù sinh s¶n mét c¸ch tù nhiªn th× tr¸i ®Êt sÏ kh«ng cßn ®ñ chç chøa, sù bïng næ d©n sè lµ n¹n khñng khiÕp nhÊt mµ tr¸i ®Êt ®ang kªu cøu. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ trong thêi gian qua §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· l·nh ®¹o vµ triÓn khai chiÕn l­îc vÒ d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ®Ó gi¶m tèi ®a tû lÖ t¨ng d©n sè tõ 3% nh÷ng n¨m 60 xuèng cßn 2,5% vµo nh÷ng n¨m 70 vµ 2,2% vµo nh÷ng n¨m 80, ®Õn nh÷ng n¨m 90 tû lÖ nµy chØ cßn d­íi 2,0%, n¨m 1996 tû lÖ nµy lµ 1,88% vµ hiÖn nay d©n sè ViÖt Nam lµ 76327919 ng­êi (1.4.1999). Tû suÊt t¨ng d©n sè b×nh qu©n trong thêi kú 1989 – 1999 lµ 1,7% ®· gi¶m 0,5% so víi 10 n¨m tr­íc ®ã. Víi tû suÊt sinh khã lµ 1,99% vµ tû suÊt t¨ng tù nhiªn lµ 1,43% tÝnh cho 12 th¸ng tr­íc thêi ®iÓm tæng ®iÒu tra (1.4.1999) th× dù b¸o d©n sè n­íc ta vµo n¨m 2015 lµ 105,5 triÖu, n¨m 2050 lµ 143,6 triÖu. Nh­ vËy xÐt vÒ qui m« d©n sè n­íc ta ®· ®øng hµng thø 12 trong 30 n­íc ®«ng d©n nhÊt trªn thÕ giíi. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn møc sinh: Cho ®Õn nay ®· kh«ng Ýt c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ sù biÕn cña d©n sè trong ®ã ®­a ra nh÷ng lý gi¶i vµ quyÕt ®Þnh xem mçi cÆp vî chång sÏ cã sè con lµ bao nhiªu theo ý muèn nh­ng råi ph¶i nãi ®Õn r»ng møc sinh con cña mçi cÆp vî kh«ng chØ lµ theo ý muèn mµ cßn lµ kÕt qu¶ cña mét lo¹t c¸c t¸c ®éng phøc t¹p nhiÒu chiÒu víi c¬ cÊu kinh tÕ x· héi vµ m«i tr­êng xung quanh, ¶nh h­ëng ®Õn møc sinh kh«ng chØ cã c¸c yÕu tè trùc tiÕp mµ cßn cã c¸c yÕu tè gi¸n tiÕp kh¸c. ë ®©y chóng ta xÐt ®Õn c¸c nhãm yÕu tè sau. Nh÷ng yÕu tè tù nhiªn sinh vËt. Sinh ®Î lµ hiÖn t­îng sinh häc tù nhiªn nªn chÞu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè nµy. Theo quy luËt tù nhiªn th× mäi sinh vËt ®Òu ph¶i tr¶i qua giai ®o¹n sinh ra vµ lín lªn tr­ëng thµnh vµ chÕt ®i, con ng­êi còng vËy kh«ng n»m ngoµi quy luËt nµy. Kh«ng ph¶i ë bÊt cø tuæi nµo vµ còng kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ ®­îc v× vËy c¬ cÊu tuæi vµ giíi tÝnh sÏ ¶nh h­ëng ®Õn møc sinh, c¬ cÊu tuæi vµ giíi tÝnh thuËn lîi cho sù sinh s¶n th× ë ®ã møc sinh cã vµ ng­îc l¹i nÕu nh­ vËy th× phô n÷ ë vµo giai ®o¹n 15-49 tuæi sÏ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng sinh s¶n cao nhÊt nh­ng cao nhÊt cã møc sinh lµ 18-35 tuæi. ë ®©y mçi d©n téc còng cã nh÷ng møc kh¸c nhau; mçi d©n téc ®­îc coi lµ gièng ng­êi vµ cã kh¶ n¨ng sinh s¶n kh¸c nhau. ë mçi m«i tr­êng sèng kh¸c nhau th× còng ¶nh h­ëng ®Õn møc sinh mét c¸ch kh¸c nhau, cã m«i tr­êng sÏ lµ thuËn lîi nh­ng cã m«i tr­êng sÏ lµ kh¾c nghiÖt. Phong tôc tËp qu¸n vµ t©m lý x· héi. ë mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, mçi phong tôc tËp qu¸n kh¸c nhau, ë ®ã ®· xuÊt hiÖn nh÷ng tån t¹i thùc tÕ kh¸ch quan nhÊt ®Þnh, khi nh÷ng c¬ së nµy thay ®æi th× phong tôc tËp qu¸n vµ t©m lý x· héi còng thay ®æi theo. Nh­ng råi søc × cña nã qu¸ lín khi kinh tÕ x· héi ®· thay ®æi th× phong tôc tËp qu¸n l¹i ch­a thÓ chuyÓn h­íng ®­îc nã cã t¸c ®éng lín ®Õn møc sinh. Nh­ ë mét sè vïng n«ng th«n vµ miÒn nói, cã mét sè téc ng­êi vÉn cã tËp qu¸n con c¸i kÕt h«n rÊt sím khi míi 15 tuæi vµ nhÊt lµ t©m lý nèi dâi t«ng ®­êng cßn ®Ì nÆng, cÇn ph¶i cã mét ®øa con trai nªn cã nh÷ng gia ®×nh d· cã 3 ng­êi con g¸i vÉn cè g¾ng theo ®uæi råi th× t©m lý thÝch con trai h¬n con g¸i, råi th× ph¶i cã nÕp cã tÎ … §ã lµ nh÷ng quan niÖm l¹c hËu ®· ®Ì nÆng nªn t©m trÝ ng­êi d©n ViÖt Nam khã cã thÓ thay ®æi ®­îc. C¸c tÇng líp ®i tr­íc cßn cã kh¸i niÖm “trêi sinh voi trêi sinh cá” nªn cø khuyÕn khÝch ®Î nhiÒu, råi th× “l¾m con nhiÒu phóc “ng­êi giµ tù hµo khi cã nhiÒu con ch¸u. D­ luËn lu«n lu«n lªn ¸n nh÷ng ng­êi kh«ng h«n nh©n vµ coi ®ã lµ bÊt h¹nh hä lu«n quan niÖm r»ng con c¸i kh«ng chØ cã tr¸ch nhiÖm t×nh c¶m víi cha mÑ mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o kinh tÕ cho cha mÑ lóc tuæi giµ søc yÕu. Møc chÕt ë trÎ em cao nªn cßn cã t©m lý lµ sinh bï, sinh dù phßng. §ã lµ nguyªn nh©n lµm cho t¨ng møc sinh. §Æc biÖt ngµy nay khi mµ khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn, y tÕ ®¶m b¶o nh­ng thay ®æi quan niÖm cÇn ph¶i cã mét thêi gian dµi khi ®ã th× møc sinh gi¶m chËm, møc chÕt gi¶m nhanh lµ nguyªn nh©n lµm cho tèc ®é gia t¨ng d©n sè cµng nhanh, sù bïng næ d©n sè ®¸ng lo ng¹i. Nh÷ng yÕu tè kinh tÕ. Nhãm yªu tè kinh tÕ lµ rÊt ®a d¹ng nªn t¸c ®éng ®Õn møc sinh theo nhiÒu chiÒu, nhÊt lµ ngµy nay thêi buæi kinh tÕ thÞ tr­êng nÒn kinh tÕ ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn th× nã còng ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi biÕn ®éng d©n sè tù nhiªn nãi chung vµ møc sinh nãi riªng. Trªn thùc tÕ ®· cho chóng ta thÊy r»ng ®êi s«ng thÊp th× sinh ®Î cao vµ ng­îc l¹i. Tr­íc ®©y «ng bµ chóng ta ®êi sèng ch­a ph¸t triÓn vµo nh÷ng n¨m 50 møc sinh cao h¬n hiÖn nay nh×n chung ë nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn th× d©n sè t¨ng nhanh h¬n c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. ë trong cïng mét n­íc còng vËy chóng ta thÊy râ ë nh÷ng vïng quª cßn nghÌo vµ l¹c hËu møc sinh cao h¬n ë thµnh phè, c¸c tÇng líp trÝ thøc vµ viªn chøc cã møc sinh thÊp. Theo sù nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc vµ qua thùc tÕ ®· chøng minh cho chóng ta thÊy ®­îc r»ng møc sinh tû lÖ nghÞch víi møc sèng, møc sèng cµng thÊp tû lÖ sinh ®Î cµng cao vµ ng­îc l¹i. ChÝnh s¸ch d©n sè . NhËn thøc ®­îc vai trß vµ tÇm quan träng cña d©n sè, mèi quan hÖ cña d©n sè víi lao ®éng vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, nhµ n­íc víi chøc n¨ng qu¶n lý cña m×nh ®· ®Ò ra nh÷ng chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®Ó ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña d©n sè cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn t×nh h×nh cña ®Êt n­íc hiÖn nay. ChÝnh s¸ch d©n sè ®· cã tõ xa x­a nh­ng nã ch­a ph¸t huy hÕt vai trß, tuú tõng ®iÒu kiÖn vµ t×nh h×nh cô thÓ ®Ó ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ d©n sè nh­ khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ sù sinh ®Î mét c¸ch phï hîp. HiÖn nay n­íc ta ®ang cã chÝnh s¸ch d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh nh»m h¹n chÕ bít tû lÖ t¨ng d©n sè, chÝnh s¸ch nµy ®­a ra ®· cã t¸c dông t­¬ng ®èi nh­ng bªn c¹nh ®ã chóng ta vÉn khuyÕn khÝch mét sè d©n téc Ýt ng­êi sinh ®Î ®Ó nh»m b¶o tån vµ duy tr× nßi gièng nhÊt lµ nh÷ng d©n téc mµ hiÖn nay chØ cßn vµi chôc ng­êi. 3.1.2. Møc chÕt vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng. Sèng vµ chÕt lµ hai mÆt ®èi lËp mµ mçi sinh vËt ®Òu ph¶i tr¶i qua, ®èi víi con ng­êi còng vËy khi cã sù sèng míi cã sù chÕt. Theo tæ chøc y tÕ thÕ giíi “chÕt lµ sù mÊt ®i vÜnh viÔn, tÊt c¶ nh÷ng biÓu hiÖn cña sù sèng ë mét thêi ®iÓm nµo ®ã khi cã sù sèng x¶y ra.” ChÕt lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt d©n sè, nã lµ mét hiÖn t­îng tù nhiªn, viÖc t¨ng hay gi¶m møc chÕt ®Òu ¶nh h­ëng tíi quy m«, c¬ cÊu vÒ d©n sè, sinh vµ chÕt cã mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, møc chÕt thÊp hay cao sÏ t¸c ®éng tíi møc sinh t¨ng hay gi¶m v× vËy viÖcgi¶m møc chÕt xuèng lµ nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm th­êng xuyªn cña mäi quèc gia, kh«ng riªng cña mét n­íc nµo. N­íc ta còng ®· cè g¾ng ®Ó gi¶m møc chÕt xuèng møc thÊp nhÊt cã thÓ, víi sù cè g¾ng vÒ mäi mÆt th× tÝnh cho 12 th¸ng tr­íc ®ît tæng ®iÒu tra d©n sè 1.4.1999 tû suÊt chÕt th« ë n­íc ta lµ 3,67% so víi 10 n¨m tr­íc th× ®· gi¶m nhanh nh­ng tû suÊt chÕt s¬ sinh vÉn cßn cao. VËy muèn gi¶m ®­îc møc chÕt th× cÇn t¸c ®éng ®Ó gi¶m møc chÕt ë ®é tuæi nµo cã nhiÒu ng­êi chÕt ë ®©y víi løa tuæi tõ 0 ®Õn 1 tuæi cã tû lÖ chÕt cao nhÊt . Nh­ vËy chóng ta cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ nh­ t¨ng c­êng vÒ y tÕ cho løa tuæi nµy ®¶m b¶o lµm gi¶m ®­îc møc chÕt th× còng chÝnh lµ lµm gi¶m ®­îc møc sinh. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn n©ng cao tuæi thä cho ng­êi giµ b»ng c¸ch ch¨m sãc b¶o d­ìng ng­êi cao tuæi, ®Çu t­ y tÕ vµo c¸c ®èi t­îng nµy nhiÒu h¬n. Nh­ vËy tr×nh ®é ph¸t triÓn y tÕ cã t¸c ®éng m¹nh lµm gi¶m møc chÕt mét c¸ch râ. Bªn c¹nh ®ã møc sèng d©n c­, m«i tr­êng sèng vµ c¶ c¬ cÊu tuæi cña d©n c­ lµ yÕu tè t¸c ®éng ®Õn møc chÕt, møc sèng cµng cao th× møc chÕt cµng thÊp ®iÒu ®ã chøng tá nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn cµng cao th× møc chÕt cµng gi¶m xuèng thÊp. M«i tr­êng sèng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tuæi thä cña con ng­êi, m«i tr­êng sèng cµng s¹ch th× tuæi thä cµng cao thùc tÕ cho thÊy nhiÒu ng­êi d©n ë vïng n«ng th«n cao h¬n ë thµnh thÞ vµ c¸c khu ®« thÞ lín kh«ng nh÷ng thÕ chiÕn tranh x¶y ra lµm cho møc chÕt t¨ng lªn mét c¸ch nhanh chãng, c¸c tÖ n¹n x· héi vµ c¸c bÖnh nghÒ nghiÖp t¸c ®éng m¹nh ®Õn møc chÕt …. 3.2. BiÕn ®éng c¬ häc d©n sè. Di c­ lµm cho quy m« d©n sè gi÷a c¸c vïng thay ®æi. Sù biÕn ®éng vÒ d©n sè nµy ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh ph©n bè lao ®éng gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau, cã n¬i d­ thõa lao ®éng, cã n¬i l¹i thiÕu lao ®éng lµm thÞ tr­êng lao ®éng thay ®æi mµ di c­ ¶nh h­ëng ®Õn c¬ cÊu d©n sè vÒ giíi tÝnh vµ ®é tuæi, th­êng th× luång di c­ chñ yÕu lµ nam giíi, nh÷ng ng­êi di c­ lµ nh÷ng ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng, hä di c­ ®Õn nh÷ng n¬i cã møc sèng cao h¬n, luång di c­ cã tr×nh ®é cao h¬n nh÷ng ng­êi kh«ng di c­. Nh­ vËy ®©y lµ sù biÕn ®éng d©n sè cã quy m« vµ cã môc ®Ých. Con sè thùc tÕ cho thÊy vµo nh÷ng n¨m 1994 tû suÊt di c­ lµ 7,4%, n¨m 1989 lµ 5,2% vµ n¨m 1999 lµ 4,95%. Thùc tÕ ë n­íc ta cho thÊy vµo n¨m 1989 th× vïng T©y Nguyªn vµ §«ng Nam Bé lµ ®Þa ®iÓm chñ yÕu thu hót c¸c luång di c­ cßn nh­ c¸c vïng B¾c Trung Bé, §ång b»ng s«ng Hång, §ång B»ng S«ng Cöu Long … lµ nh÷ng vïng xuÊt c­ ë møc cao. Kh¸c víi bøc tranh di c­ ë thêi kú 1984-1989, c¸c thµnh phè lín hiÖn nay ®· cã s­c thu hót m¹nh mÏ nhiÒu ng­êi ®Õn lµm ¨n sinh sèng, thùc tÕ cho thÊy tû suÊt di c­ thuÇn tuý cña Hµ Néi thêi k× 1994-1999 lµ 4,8% so víi –1,2% thêi k× 1984-1989 vµ cña Thµnh phè Hå ChÝ Minh thêi k× 1994-1999 lµ 9,3% so víi thêi k× 1984-1989 lµ 1,8%, thµnh phè §µ N½ng t­¬ng øng còng cã lµ 4,7% vµ -1,1%… Trong vßng 5 n¨m 1994-1999 ®· cã 1,2 triÖu ng­êi tõ khu vùc n«ng th«n nhËp c­ vµo thµnh thÞ ®Ó lµm ¨n sinh sèng æn ®Þnh, trong khi ®ã chØ cã 122 ngh×n ng­êi di c­ theo chiÒu tõ thµnh thÞ vÒ n«ng th«n, nghÜa lµ luång di c­ tõ n«ng th«n sang thµnh thÞ nhiÒu gÊp 3 lÇn. D©n sè thµnh thÞ ë n­íc ta chØ chiÕm 23,5% tæng d©n sè. Trong vßng 10 n¨m qua tèc ®é t¨ng d©n sè thµnh thÞ hµng n¨m ®¹t møc trung b×nh cña c¸c n­íc ch©u ¸ lµ 3,2 %. Nh©n tè t¸c ®éng ®Õn biÕn ®éng c¬ häc d©n sè: T¸c ®éng cña sù ph©n bè lùc l­îng s¶n xuÊt : Tuú tõng vïng tõng khu vùc vµ môc ®Ých cña s¶n xuÊt mµ sù ph©n bè lùc l­îng s¶n xuÊt nhiÒu hay Ýt chÝnh ®iÒu ®ã ®· thu hót nh÷ng ng­êi di c­ , vïng cã môc ®Ých s¶n xuÊt, c¸c khu c«ng nghiÖp sÏ lµ n¬i di c­ vµ ë ®©y d©n sè trÎ chiÕm tû lÖ cao. Còng nh­ ë c¸c thµnh phè lín lùc l­îng s¶n xuÊt ph©n bè ®«ng vµ tiÒm lùc thu hót sù di c­ cña ®éi ngò lao ®éng . Kinh tÕ ¶nh h­ëng ®Õn sù ph©n bè d©n c­: ë ®©u cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ë ®Êy cã lùc l­îng d©n c­ ®«ng ®óc nh­ ë n­íc ta tËp chung d©n c­ chñ yÕu ë ®ång b»ng s«ng Hång vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long, tr×nh ®é cµng ph¸t triÓn møc sèng cµng cao lµ ®iÒu kiÖn thu hót sù di c­ tíi nhÊt lµ c¸c thµnh phè lín th× cµng cã søc thu hót ®èi víi luång di c­ dÕn vµ ë ®©y sù ph©n bè d©n sè sÏ tËp chung ®«ng, mËt ®é d©n sè t¨ng nhanh. TÝnh chÊt s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh nghÒ cã ¶nh h­ëng tíi ph©n bè d©n c­ : n­íc ta nghÒ chñ yÕu lµ trång lóa n­íc nªn sù ph©n bè d©n c­ còng tËp chung ®«ng ë c¸c vïng ®ång b»ng vµ d©n sè n«ng th«n chiÕm tíi 70% tæng d©n sè cña c¶ n­íc. Nh­ vËy di d©n ®ã lµ sù ph©n bè l¹i d©n c­ theo vïng, l·nh thæ xuÊt ph¸t tõ ®iÒu chØnh vÒ nhu cÇu cña ®êi sèng ng­êi d©n. Sù c©n ®èi gi÷a nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu trong ®êi sèng cña con ng­êi . II. ThÞ tr­êng lao ®éng ThÞ tr­êng lao ®éng lµ n¬i gÆp gì gi÷a cung vµ cÇu lao ®éng, t¹i ®ã sÏ h×nh thµnh gi¸ c¶ søc lao ®éng . Nh­ vËy tr­íc hÕt cã thÓ hiÓu r»ng thÞ tr­êng lao ®éng lµ mét thÞ tr­êng hµng ho¸ mµ ë ®ã diÔn ra sù trao ®æi hµng ho¸ søc lao ®éng gi÷a mét bªn lµ nh÷ng ng­êi së h÷u søc lao ®éng vµ mét bªn lµ nh÷ng ng­êi cÇn thuª søc lao ®éng ®ã.ThÞ tr­êng lao ®éng lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ chÞu sù t¸c déng cña hÖ thèng quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ quy luËt gi¸ c¶, gi¸ trÞ …vµ chÞu sù t¸c ®éng chi phèi quan hÖ cung vµ cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng . 1.Cung lao ®éng vµ c¸c nh©n tè lao ®éng . 1.1.Cung lao ®éng lµ l­îng lao ®éng mµ ng­êi lµm thuª cã thÓ chÊp nhËn ®­îc ë mçi møc gi¸ nhÊt ®Þnh . Cung lao ®éng ®­îc m« t¶ b»ng toµn bé hµnh vi cña ng­êi lµm thuª khi tho¶ thuËn ë c¸c møc gi¸ ®Æt ra. Cung lao ®éng trªn thÞ tr­êng sÏ tû lÖ thuËn víi gi¸ c¶ søc lao ®éng t¨ng tøc lµ tiÒn c«ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng t¨ng th× trªn thÞ tr­êng sÏ xuÊt hiÖn nhiÒu ng­êi muèn tham gia lao ®éng dÉn tíi møc cung vÒ lao ®éng trªn thÞ tr­êng t¨ng. ë n­íc ta hiªn nay do d©n sè ®«ng sù d­ thõa nguån nh©n lùcnªn cung lao ®éng trªn thÞ tr­êng lín, gi¸ c¶ søc lao ®éng l¹i rÎ nhÊt lµ tiÒn c«ng mµ c¸c nhµ sö dông tr¶ cho ng­êi lao ®éng hiÖn nay lµ thÊp nh­ng do nhiÒu nguyªn nh©n mµ lao ®éng ë ViÖt nam vÉn ph¶i b¸n søc lao ®éng víi gi¸ rÎ . Thùc tÕ cho thÊy hµng n¨m d©n sè b­íc vµo tuæi lao ®éng lµ 1,5 triÖu ng­êi søc cung lao ®éng ngµy cµng t¨ng trªn thÞ tr­êng bªn c¹nh ®ã còng cßn mét lùc l­îng lín nh÷ng ng­êi ch­a cã viÖc lµm vµ l­îng lao ®éng dù bÞ. 1.2.C¸c nh©n tè t¸c ®éng tíi cung lao ®éng . Cung trªn thÞ tr­êng phô thuéc vµo tæng sè lao ®éng cã thÓ cung cÊp . Tæng sè lao ®éng nµy phô thuéc vµo quy m« d©n sè vµ tû lÖ d©n sè tham gia vµo lùc l­îng lao ®éng, ®é dµi thêi gian cã thÓ cung cÊp vµ chÊt l­îng cña lùc l­îng lao ®éng. Nh­ v©y ta xÐt tíi mét sè c¸c nh©n tè sau. D©n sè t¸c ®éng tíi cung lao ®éng . D©n sè lµ c¬ së vµ nguån h×nh thµnh cung cÊp lao ®éng, quy m« lao ®éng phô thuéc vµo quy m« d©n sè. Quy m« d©n sè lín tèc ®é d©n sè t¨ng nhanh sÏ b¸o hiÖu quy m« lín vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh nguån nh©n lùc trong t­¬ng lai. Sù ¶nh h­ëng cña d©n sè ®Õn nguån nh©n lùc kh«ng ph¶i lµ trong ngµy mét ngµy hai mµ nã lµ c¶ mét thêi kú, mét thêi gian x¸c ®Þnh nã phô thuéc vµo viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n cña ®é tuæi lao ®éng nh­ n­íc ta lµ 15 tuæi.VËy khi d©n sè t¨ng tøc lµ ®øa trÎ sinh ra ph¶i sau 15 n¨m th× nã míi t¸c ®éng ®Õn thÞ tr­êng lao ®éng . ViÖc cung søc lao ®éng ra thÞ tr­êng kh«ng chØ phô thuéc vµo quy m« tèc ®é t¨ng nguån nh©n lùc mµ cßn phô thuéc vµo sè ng­êi (tû lÖ) tham gia cña lùc l­îng lao ®éng . §èi víi n­íc ta lµ mét n­íc ®«ng d©n, ®øng thø 13 trªn thÕ giíi vµ ®øng thø 2 trong khèi ASEAN, tèc ®é t¨ng d©n sè rÊt nhanh trong thêi kú 1960-1970, tèc ®é t¨ng d©n sè hµng n¨m lµ 3,05% víi sù can thiÖp cña nhµ n­íc b»ng chÝnh s¸ch kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ®Õn giai ®o¹n 1995-2000 tèc ®é t¨ng d©n sè ®· gi¶m xuèng cßn 1,8% nh­ng vÉn cßn cao vµ tèc ®é t¨ng nguån lao ®éng t­¬ng øng cña c¸c giai ®o¹n trªn lµ 3,2% vµ 2,66%, chØ tiªu dù kiÕn ®Æt ra cho giai ®o¹n 2000-2005 lµ tèc ®é t¨ng d©n sè 1,6 %, tèc ®é t¨ng nguån lao ®éng 2,05%. §iÒu ®ã cho thÊy r»ng tuy nguån lao ®éng gi¶m mét c¸ch kh«ng ®¸ng kÓ lùc l­îng b­íc vµo tuæi lao ®éng vÉn kh«ng ngõng t¨ng trong ®ã víi sè d©n 76 triÖu ng­êi mµ ®· cã trªn 40 triªu lao ®éng, søc cung lao ®éng trªn thÞ tr­êng lµ kh¸ lín. Mét ®¨c tr­ng cña d©n sè n­íc ta lµ lo¹i d©n sè trÎ lùc l­îng lao ®éng tõ 15 ®Õn 44 tuæi chiÕm tíi 79,38% trong ®ã løa tuæi tõ 25 ®Õn 34 chiÕm 29,08%. Nh×n chung lao ®éng trªn thÞ tr­êng n­íc ta lµ kh¸ lín nh­ng chÊt l­îng lao ®éng l¹i thÊp chØ cã 12,7% lµ lao ®éng cã kü thuËt cßn 87,3% lµ lao ®éng kh«ng cã kü thuËt. Trong lao ®éng cã kü thuËt l¹i mÊt c©n ®èi nghiªm träng gi÷a ®¹i häc, cao ®¨ng vµ trung häc chuyªn nghiÖp tû lÖ 12:1,68:2,26 trong khi tû lÖ chuÈn lµ 1:4:10. C¸n bé ®· t¹o ra phÇn lín chØ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thùc tÕ ®èi víi ®Êt n­íc. Bªn c¹nh ®ã c¬ cÊu d©n sè biÓu hiÖn vÒ c¬ cÊu tuæi, giíi tÝnh, tr×nh ®é, ¶nh h­ëng tíi viÖc cung lao ®éng, chÊt l­îng hµng ho¸ søc lao ®éng ®Æc biÖt hiÖn nay chóng ta ®ang quan t©m tíi nhiÒu vÊn ®Ò lao ®éng n÷ ®Êy chÝnh lµ c¬ cÊu d©n sè theo giíi tÝnh t¸c ®éng ®Õn thÞ tr­êng lao ®éng mét vÊn ®Ò ®ang ®­îc bµn luËn… Cung vÒ thêi gian lao ®éng : quü thêi gian lµ h¹n chÕ 24 tiÕng/ngµy nh­ vËy quü thêi gian cña mét con ng­êi lµ cã h¹n v× vËy mçi ng­êi sÏ cã mét sù lùa chän vµ quyÕt ®Þnh mét c¸ch hîp lý nhÊt trong viÖc sö dông qòy thêi gian.Trªn thùc tÕ do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau mµ mçi ng­êi cã mét c¸ch lùa chän kh¸c nhau cã ng­êi sÏ t¨ng thêi gian lµm viÖc vµ gi¶m thêi gian nghØ ng¬i ng­îc l¹i cã ng­êi sÏ t¨ng thêi gian nghØ ng¬i vµ gi¶m thêi gian lµm viÖc …ViÖc lùa chän nh­ thÕ nµo lµ tuú thuéc vµo së thÝch c¸ nh©n cña mçi ng­êi .Nh­ng ý thÝch c¸ nh©n cña mçi ng­êi l¹i bÞ chi phèi bëi yÕu tè kh¸ch quan lµ thu nhËp.Thu nhËp tû lÖ thuËn víi thêi giam lµm viÖc vµ tû lÖ nghÞch víi thêi gian gi¶i trÝ. Hiªn nay ë n­íc ta sè lao ®éng cã thu nhËp cao lµ rÊt Ýt nªn søc cung lao ®éng cho thêi gian lµm viÖc cao h¬n lµ thêi gian nghØ ng¬i. Tû lÖ lao ®éng chÊp nhËn lµm thªm giê cßn cao ®Ó t¨ng thªm thu nhËp c¶i thiÖn ®êi sèng. Ngoµi ra chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cña n­íc ta còng lµ mét nh©n tè t¸c ®éng m¹nh ®Õn søc cung lao ®éng trªn thÞ tr­êng. 2 CÇu lao ®éng vµ nh©n tè t¸c ®éng ®Õn cÇu. 2.1. CÇu lao ®éng lµ l­îng hµng ho¸ søc lao ®éng mµ ng­êi mua cã thÓ mua ®­îc ë mçi møc gi¸ cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. CÇu lao ®éng ®­îc coi lµ cÇu dÉn xuÊt, khi cã nhu cÇu vÒ hµng ho¸ míi nµo ®ã th× lóc ®ã míi xuÊt hiÖn cÇu vÒ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ã. Nh­ vËy cÇu lao ®éng xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña x· héi . Sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®ßi hái x· héi cÇn cã nhiÒu mÆt hµng ho¸ míi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña ng­êi d©n trong n­íc vµ xuÊt khÈu ®i c¸c n­íc lóc nµy nhu cÇu vÒ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸ ®ã cµng cao vµ cÇu vÒ lao ®éng cµng t¨ng lªn. 2.2.C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi cÇu lao ®éng Nh­ng x· héi ph¸t triÓn ®ßi hái vÒ tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ cao ®iÒu ®ã sÏ lµm gi¶m nhu cÇu vÒ lao ®éng nh­ng cã nh÷ng mÆt hµng ®ßi hái ph¶i cã lao ®éng sèng, c«ng nghÖ kh«ng thÓ thay thÕ ®­îc vµ sù lùa chän c«ng nghÖ nh­ thÕ nµo sÏ t¸c ®éng ®Õn nhu cÇu vÒ lao ®éng nÕu lùa chon c«ng nghÖ thÊp 0,5:1 th× cÇu vÒ lao ®éng t¨ng lªn vµ ng­îc l¹i theo tû lÖ 5:1 th× cÇu vÒ lao ®éng gi¶m. ChÝnh s¸h cña nhµ n­íc nh­ nhu cÇu vÒ vèn, chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng vµ h¹ thÊp giê lµm viÖc( tuÇn 40 giê lµm viÖc sÏ cã t¸c dông t¨ng nhu cÇu vÒ lao ®éng …) 3. Mèi quan hÖ gi÷a cung cÇu lao ®éng . Quan hÖ cung cÇu lµ quan hÖ tÊt yÕu cña nªn kinh tÕ thÞ tr­êng khi cã cÇu th× xuÊt hiÖn cung vµ ng­îc l¹i. Cung vµ cÇu lao ®éngt¹o nªn thÞ tr­êng lao ®éng.§ã lµ hai nh©n tè chñ yÕu ®Ó t¹o nªn thÞ tr­êng lao ®éng,ë bÊt cø n­íc nµo cung vµ cÇu lao ®éng ®Òu cã sù biÕn ®æi cã thÓ cã cung lín h¬n cÇu lóc nµy trªn thÞ tr­êng d­ thõa lao ®éngng­îc l¹i khi cÇu lín h¬n cung th× thÞ tr­êng lao ®éng thiÕu hôt lao ®éng .§èi víi n­íc ta thÞ tr­êng lao ®éng cã nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng c¬ b¶n sau ¸p lùc lín vÒ viÖc lµm:do lùc l­îng lao ®éngtrong nh÷ng n¨m gÇn ®©y liªn tôc t¨ng víi tèc ®é cao t¹o nguån lùc lín chä ph¸t triÓn cu¶ ®Êt n­íc nh­ng còng ®ång thêi còng t¹o ra ¸p lùc lín vÒ ®µo t¹o nghÒ vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm .Trong vßng 10 n¨m 1990- 2000 khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô lùc l­îng lao ®éng t¨ng 14,2% trong khi ®ã lùc l­îng lao ®éng n«ng nghiÖp chØ gi¶m 4%(72% n¨m 1990 cßn 68% n¨m 1999) t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm vµ d­ thõa lao ®éng trë nªn bøc xóc .Tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng trong®é tuæi ë khu vùc thµnh thÞ nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã xu h­íng gia t¨ng cho thÊy n¨m 1996 , 1997, n¨m1998, n¨m 1999lÇn l­ît lµ 5,8% ; 6,01%; 6,85%; 7,4% trong ®ã n÷ chiÕm 8,26% vµ chñ yÕu tËp trung ë lùc l­îng lao ®éng trÎ cã ®é tuæi tõ 15-24, lùc l­îng ë løa tuæi cµng cao tû lÖ thÊt nghiÖp cµng thÊp. MÆt kh¸c tû lÖ sö dông lao ®éng ë n«ng th«n chØ ®¹t kho¶ng 65-75%, thiÕu viÖc lµm kho¶ng 30-35%, d­ thõa lao ®éng cµng râ nÐt, ®ã lµ th¸ch thøc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nãi riªng ë n­íc ta. C¬ cÊu lao ®éng bÊt hîp lý, lùc l­îng lao ®éng ViÖt Nam t¨ng nhanh, møc cung, sè l­îng lao ®éng lín song tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, tay nghÒ l¹i rÊt thÊp. HiÖn t¹i chóng ta ®ang vÊp ph¶i t×nh tr¹ng võa thõa l¹i võa thiÕu ®ã lµ thõa lao ®éng phæ th«ng cßn thiÕu lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt. Bªn c¹nh ®ã chÊt l­îng lao ®éng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu kü thuËt ph¸t triÓn. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy sè l­îng c«ng nh©n ®­îc ®µo t¹o nghÒ gi¶m sót nghiªm träng, cã 12% ®éi ngò c«ng nh©n ®­îc qua ®µo t¹o, c«ng nh©n kh«ng cã tay nghÒ hoÆc tay nghÒ thî bËc thÊp chiÕm tíi 56%, kho¶ng 20% lao ®éng c«ng nghiÖp kh«ng cã chuyªn m«n. Sè c«ng nh©n thay ®æi nghÒ nghiÖp chiÕm 22,75%, trong ®ã chØ cã 6,31% ®­îc ®µo t¹o l¹i. C¬ cÊu ph©n c«ng lao ®éng bÊt hîp lý, n¨ng suÊt lao ®éng thu nhËp thÊp, lùc l­îng lao ®éng n«ng nghiÖp qua c¸c n¨m 1991, 1995, 1999 chiÕm lÇn l­ît lµ 72,6%, 69,73%, 76,7% vµ dù b¸o n¨m 2000 chiÕm 67,27% trong tæng sè lùc l­îng lao ®éng ®­îc thu hót vµo ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ . Tû lÖ lao ®éng tham gia quan hÖ thÞ tr­êng thÊp, cã 21,45% lao ®éng so víi tæng lao ®éng cña khu vùc n«ng th«n tham gia lµm c«ng ¨n l­¬ng (quan hÖ thuª m­ín lao ®éng), trong ®ã lùc l­îng lao ®éng chuyªn nghiÖp chiÕm 4,29%, trong khi ë thµnh thÞ lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng lµ 42,81% vµ lao ®éng chuyªn nghiÖp chiÕm 32,75%. Qua thùc tÕ trªn cho chóng ta thÊy r»ng cÇu trªn thÞ tr­êng cßn yÕu, søc hót cña cÇu cßn n»m d­íi cung nhiÒu. XuÊt hiÖn rÊt râ tr¹ng th¸i mÊt c©n b»ng, trong ®ã cung lín h¬n cÇu. C¬ cÊu cña cÇu cßn l¹c hËu. §¹i bé phËn cÇu n»m trong n«ng nghiÖp; nh­ng n«ng nghiÖp l¹i ®øng tr­íc t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm. CÇu yÕu, g©y l·ng phÝ c¸c nguån lùc (kÓ c¶ nguån nh©n lùc cã häc vÊn ë ®« thÞ). Sù mÊt c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu ®ang lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò khã kh¨n kinh tÕ, x· héi vµ cuéc sèng cña nhiÒu ng­êi. §Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng ë ViÖt Nam hiÖn nay ph¶i cã sù t¸c ®éng m¹nh mÏ c¶ cung vµ cÇu. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ t¨ng cÇu nhiÒu vµ nhanh h¬n møc cung; gi¶m bít søc Ðp cña cung lµm cho cung cÇu ®¹t tr¹ng th¸i c©n b»ng th«ng qua chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cã hiÖu qu¶. 3.2.Gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyªt cung cÇu trªn thÞ tr­êng lao ®éng ViÖt Nam NÐt ®Æc tr­ng cña t×nh h×nh hiÖn nay ë ViÖt Nam trong khi nÒn kinh tÕ cßn nghÌo, l¹c hËu th× d©n sè nguån lùc l¹i t¨ng nhanh t¹o ra mét søc Ðp ®èi víi nÒn kinh tÕ. §ång thêi nÒn kinh tÕ ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó sö dông hÕt vµ cã hiÖu qu¶ mäi nguån nh©n lùc. Khi nghiªn cøu lùa chän th× c¸c gi¶i ph¸p kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cè ®Þnh mµ cã thÓ thay ®æi cho phï hîp víi t×nh h×nh cña kinh tÕ x· héi trong tõng thêi kú. Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu: T×m kiÕm m« h×nh t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cã kh¶ n¨ng sö dông nhiÒu nguån nh©n lùc phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam. T×m kiÕm c¸c chÝnh s¸ch t¹o viÖc lµm cã hiÖu qu¶ trong n­íc vµ ngoµi n­íc. Cã môc tiªu trong kÕ ho¹ch ho¸ sù t¨ng tr­ëng cña d©n sè theo h­íng lµm gi¶m tèc ®é t¨ng d©n sè hiÖn ®ang cßn cao. III.Mèi quan hÖ gi÷a d©n sè vµ thÞ tr­êng lao ®éng . 1.C¬ së lý luËn D©n sè, lao ®éng lµ yÕu tè c¬ b¶n vµ quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ta lu«n ®Æt vÊn ®Ò d©n sè, lao ®éng vµ b¶o trî x· héi vµo vÞ trÝ hµng ®Çu trong c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña tõng thêi kú x©y dùng ®Êt n­íc. D©n sè lµ nguån duy nhÊt cung cÊp nguån nh©n lùc cho ®Êt n­íc trong mäi thêi kú, d©n sè lµ nguån lùc duy nhÊt to¶ nªn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi, kh«ng cã con ng­êi th× kh«ng cã lao ®éng vµ kh«ng cã x· héi , kh«ng cã bøc tranh cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi. Do vËy d©n sè cµng ®«ng th× quy m« nguån nh©n lùc cµng lín, quy m« d©n sè quyÕt ®Þnh ®Õn quy m« nguån nh©n lùc. Lùc l­îng lao ®éng l¹i phô thuéc vµ quy m« nguån nh©n lùc, lùc l­îng lao ®éng cung cÊp trªn thÞ tr­êng nhiÒu hay Ýt l¹i phô thuéc quy m« nguån nh©n lùc lín hay bÐ. D©n sè cµng ph¸t triÓn víi mét tèc ®é nhanh th× sau mét kh¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh søc cung lao ®éng trªn thÞ tr­êng còng t¨ng víi mét tèc ®é nhanh nh­ ë n­íc ta kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®­îc tÝnh lµ 15 n¨m.Tuy nhiªn tèc ®é ph¸t triÓn cña d©n sè t¸c ®éng ®Õn thÞ tr­êng lao ®éng kh«ng cho chóng ta thÊy ngay kÕt qu¶ mµ d©n sè ph¸t triÓn chØ cho thÊy nguån nh©n lùc tiÒm n¨ng cßn lao ®éng cung trªn thÞ tr­êng th× ph¶i tr¶i qua mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Søc cung lao ®éng trªn thÞ tr­êng phô thuéc lín vµo quy m« nguén nh©n lùc tiÒm n¨ng, trong ®ã xÐt vÒ c¬ cÊu d©n sè vÒ tuæi vµ giíi tÝnh ®Ó n¾m b¾t ®­îc søc cung lao ®éng cho thÞ tr­êng lao ®éng trong ng¾n h¹n vµ trong dµi h¹n, khi ph©n tÝch c¬ cÊu d©n sè theo c¸c chØ tiªu cô thÓ vÒ tuæi vµ giíi tÝnh ta sÏ cã nh÷ng kÕ ho¹ch dù b¸o vÒ thÞ tr­êng lao ®éng, lù¬ng cung lao ®éng tiÒm n¨ng liÖu cã ®¸p øng ®ñ, phï hîp víi lo¹i lao ®éng mµ thÞ tr­êng lao ®éng ®ang cã nhu cÇu hay thÞ tr­êng lao ®éng cã ®¸p øng ®­îc l­îng lao ®éng hiÖn cã hay kh«ng ,trong t­¬ng lai tíi vãi nguån nh©n lùc tiÒm n¨ng cã quy m« lín, víi nhu cÇu lín vÒ viÖc lµm th× thÞ tr­êng lao ®éng sÏ ®Þnh h­íng theo ph­¬ng h­íng nµo ®Ó më réng thªm còng nh­ ph¸t triÓn trªn thÞ tr­êng ®¸p øng ví nhu cÇu d©n sè ngµy cµng t¨ng víi quy m« lín. Thùc tÕ cho thÊy viÖc dù b¸o kÕ ho¹ch cho sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn chØ trong trèc l¸t mµ cÇn ph¶i cã c¶ mét chiÕn l­îc cho sù ph¸t triÓn l©u dµi trong ng¾n h¹n ®ã lµ gi¶i quyÕt lao ®éng cho tr­íc m¾t vµ trong dµi h¹n tøc lµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng sau 15 n¨m tøc lµ l­îng d©n sè míi cung cÊp thªm n»m trong løa tuæi tõ 0 ®Õn 4 tuæi vµ cho nh÷ng n¨m sau ®ã khi d©n sè ®· ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ ®¹t ®Õn møc sinh thay thÕ. C¬ cÊu d©n sè theo giíi tÝnh hiÖn nay t¸c ®éng ®Õn thÞ tr­êng lao ®éng lµ rÊt lín, c¬ cÊu d©n sè ®ßi hái thÞ tr­êng lao ®éng ph¶i ®¸p øng ®­îc nhu cÇu lao ®éng cho tõng lo¹i ®èi t­îng lao ®éng, d©n sè lµ n÷ cung cÊp lao ®éng n÷ trªn thÞ tr­êng vµ lo¹i lao ®éng nµy kh¸c víi lao ®éng lµ nam. VÊn ®Ò lao ®éng n÷ vÉn ®ang ®­îc bµn luËn nhiÒu vµ ®ang ®­îc quan t©m nghiªn cøu. §èi víi n­íc ta hiÖn nay phô n÷ ®ang chiÕm tíi 51% vµ cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc hiÖn nay th× vai trß vÞ trÝ cña ng­êi phô n÷ ®ang ®­îc n©ng cao ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc phô n÷ tham gia qu¶n lý c¸c nguån lùc, tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ vµ x· héi ngoµi ph¹m vi gia ®×nh vµ ®iÒu ®¸ng chó ý ë ®©y lµ tû lÖ n÷ tham gia vµo lùc l­îng lao ®éng lµ 73% ®©y lµ mét con sè ®¸ng chó ý vµ ®¸ng quan t©m. Trong ngµy nay d©n sè t¨ng nhanh víi qui m« lín kh«ng chØ lµm t¨ng nguån nh©n lùc mµ nã t¸c ®éng m¹nh tíi thÞ tr­êng lao ®éng, søc cung lao ®éng trªn thÞ tr­êng lín lµm mÊt c©n ®èi trªn thÞ tr­êng, cung t¨ng nhanh ®ång thêi cÇu vÒ lao ®éng chËm vÒ ph¸t triÓn cµng lµm cho thÞ tr­êng d­ thõa mét lùc l­îng lao ®éng lín, cung cÇu lao ®éng mÊt c©n ®èi nghiªm träng. Kh«ng chØ cã quy m« d©n sè t¸c ®éng ®Õn thÞ tr­êng lao ®éng mµ khi chóng ta xem xÐt ®Õn c¬ cÊu d©n sè, mét ®Êt n­íc cã c¬ cÊu d©n sè trÎ th× cung lao ®éng cµng cao vµ ng­îc l¹i. C¬ cÊu d©n sè theo tr×nh ®é v¨n ho¸ cung cÊp cho thÞ tr­êng nh÷ng lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kh¸c nhau, cã kh¶ n¨ng, n¨ng lùc kh¸c nhau vÒ nhiÒu mÆt ®ßi hái sù ph©n bè lùc l­îng lao ®éng trªn thÞ tr­êng lµ kh¸c nhau vµ phøc t¹p, lao ®éng gi¶n ®¬n, lao ®éng phøc t¹p ®­îc ph©n bè nh­ thÕ nµo trong tõng khu vùc d©n c­ kh¸c nhau, tuú tõng ®Þa bµn l·nh thæ nhÊt ®Þnh. 2. Mèi quan hÖ gi÷a d©n sè vµ thÞ tr­êng lao ®éng VN: Víi qui m« d©n sè ngµy nay cña ®Êt n­íc ViÖt Nam cho thÊy thÞ tr­êng lao ®éng mÊt c©n ®èi nghiªm träng cung lao ®éng lín h¬n cÇu lao ®éng nhiÒu vµ hiÖn t­îng thÊt nghiÖp lµ phæ biÕn. VÒ qui m« nguån nh©n lùc chóng ta cã trªn 40 triÖu lao ®éng. Hµng n¨m bæ sung thªm 1,4 triÖu thanh niªn míi b­íc vµo tuæi lao ®éng. TÝnh ®Õn cuéc tæng ®iÒu tra gÇn ®©y nhÊt 1.4.1999 ta cã b¶ng vÒ d©n sè nh­ sau: §¬n vÞ tÝnh: Ng­êi Chung Thµnh thÞ N«ng th«n Tæng sè T§: N÷ Tæng sè T§:N÷ Tæng sè T§: N÷ C¶ n­íc 76327919 38809372 17918217 9136713 58409702 29672659 0 –4 7269372 3484280 1452767 692725 4866605 2791555 5 – 9 9161070 4416317 1742070 827251 7419000 3589066 10 – 14 9131786 4407685 1764998 839524 7366788 3568161 15 – 24 14983205 7576603 3621294 1846451 11361911 5730152 25 – 34 12475412 6264645 3278110 1679538 9197302 4585107 35 – 44 10060990 5216158 2793304 1435848 7267686 3780310 45 – 54 5242261 2808794 1446359 782641 3795902 2026173 55 – 59 1804244 1010524 474944 254654 1329300 755870 60 6199579 3624366 1344371 778101 4855208 2846265 Nguån: Con sè vµ sù kiÖn th¸ng 3-2000, trang 25 Dùa vµo b¶ng trªn ta cã trong dµi h¹n sau 15 n¨m n÷a th× cã 7269372 ng­êi b­íc vµo tuæi lao ®éng mµ sè lao ®éng mµ sè lao ®éng ra khái ®é tuæi lao ®éng trong thêi gian ®ã lµ 7046505 ng­êi.VËy sau m­êi l¨m n¨m sÏ t¨ng thªm h¬n 200000 lao ®éng trong lùc l­îng loa ®éng. Trong khi ®ã c¬ cÊu nguån lao ®éng n­íc ta kh«ng ®­îc hîp lý th«ng qua th¸p lao ®éng sau so víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp. Th¸p lao ®éng ViÖt nam Th¸p lao ®éng cña n­íc c«ng nghiÖp 0,5% 3,5% 2,8% 0,3 C¸c nhµ khoa häc 88% 35% 5,5% 35% 24,5% 5% Kü s­ Chuyªn viªn kü thuËt Lao ®éng lµnh nghÒ Lao ®éng kh«ng lµnh nghÒ Nguån: T¹p chÝ lao ®éng vµ x· héi th¸ng 9-2000, trang 35 Nh­ vËy qua th¸p lao ®éng chóng ta thÊy ®­îc c¬ cÊu lao ®éng cña n­íc ta chñ yÕu lµ lao ®éng kh«ng lµnh nghÒ, tû lÖ lao ®éng gi¶n ®¬n cßn qu¸ cao chiÕm 88%, c¬ cÊu lao ®éng cßn qu¸ l¹c hËu, lao ®éng lµnh nghÒ cña n­íc ta chØ cã 5,5% trong khi ®ã c¸c n­íc c«ng nghiÖp hä chiÕm tíi 35%. §éi ngò chuyªn viªn kü thuËt, kü s­, c¸c nhµ khoa häc cña n­íc ta chØ vÎn vÑn 6,5% cßn c¸c n­íc c«ng nghiÖp lªn tíi 30%. Trong n¨m 1999 th× lùc l­îng lao ®éng kü thuËt n­íc ta míi cã 1590 c«ng nh©n kü thuËt chiÕm 40,8%, 1380 ng­êi kü thuËt viªn chiÕm 35,4% vµ 928 lao ®éng tr×nh ®é cao ®¼ng vµ ®¹i häc chuyªn nghiÖp chiÕm 23,8%. Nh­ vËy ë n­íc ta thiÕu lao ®éng thõa lao ®éng phæ th«ng, c¬ cÊu lao ®éng ®· kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng trong n­íc. 3. Tån t¹i vµ gi¶i ph¸p. MÆc dï d©n sè n­íc ta hiÖn nay cã tèc ®é t¨ng ®· gi¶m nh­ng sè l­îng lao ®éng t¨ng thªm hµng n¨m vÉn kh«ng ngõng t¨ng cho tíi n¨m 2010. Nªn n­íc ta ®ang ®øng tr­íc mét t×nh tr¹ng trong thÞ tr­êng lao ®éng hiÖn nay cung lín h¬n cÇu rÊt nhiÒu. C¬ cÊu nguån lao ®éng n­íc ta cßn l¹c hËu vµ bÊt hîp lý, kh«ng ®ång bé ®ã lµ lao ®éng gi¶n ®¬n cßn chiÕm tû lÖ cao (88%) trong khi ®ã tû lÖ lao ®éng kü thuËt cao cßn qu¸ thÊp (5,5%) chØ b»ng 1/6 lÇn sè lao ®éng gi¶n ®¬n. Chóng ta cßn thiÕu rÊt nhiÒu ®éi ngò lao ®éng kü thuËt, cho ®Õn gi÷a n¨m 1999 ®éi ngò lao ®éng kü thuËt míi ®¹t tíi 14% vµ lùc l­îng lao ®éng n­íc ta tËp trung tíi tæng lao ®éng x· héi vµo ngµnh n«ng – ng­ - nghiÖp. Thùc tÕ ë thÞ tr­êng lao ®éng ViÖt Nam c¸i thiÕu lµ lao ®éng kü thuËt trong khi l¹i d­ thõa cung vÒ lao ®éng gi¶n ®¬n. Chóng ta vÉn ch­a tho¸t khái t×nh tr¹ng “ thõa thÇy thiÕu thî”. Ngay trong lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n c¬ cÊu cßn rÊt bÊt hîp lý, cã thÓ thÊy r»ng c¬ cÊu hîp lý mµ thÕ giíi ®­a ra trong c¬ cÊu lao ®éng theo tû lÖ 1:4:10 tøc lµ cø 1 lao ®éng kü thuËt ë bËc ®¹i häc cao ®¼ng th× cã 4 trung häc chuyªn nghiÖp vµ 10 c«ng nh©n kü thuËt. Nh­ng ë n­íc ta t×nh tr¹ng bÊt hîp lû trong c¬ cÊu ngµy cµng t¨ng cho thÊy n¨m 1979 tû lÖ nµy lµ 1:2,2:7,1 nh­ng ngµy nay tû lÖ nµy lµ 1:1,68:2,26. Theo b¸o c¸o cña Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o trong 10 n¨m 1986 – 1996, sè häc sinh häc nghÒ gi¶m 35%, sè gi¸o viªn d¹y nghÒ gi¶m 31%, sè tr­êng d¹y nghÒ gi¶m trªn 40% trong khi ®ã cã tíi 70 – 80% sè sinh viªn tèt nghiÖp ®¹i häc cao ®¼ng ra tr­êng kh«ng cã viÖc lµm, riªng nghµnh y hiÖn cã trªn 3000 b¸c sÜ kh«ng cã viÖc lµm. Nh­ng thùc tÕ hiÖn nay víi t©m lý chung cña häc sinh sau khi tèt nghiÖp phæ th«ng vÉn lµ mong muèn vµo c¸c tr­êng ®¹i häc, ®ã còng lµ mong muèn cña c¸c bËc cha mÑ häc sinh. Hµng n¨m sè l­îng thÝ sinh vµo c¸c tr­êng ®¹i häc ngµy mét ®«ng, cã nhiÒu thÝ sinh tham gia nhiÒu k× thi tuyÓn ®Ó mong ®­îc vµo ®¹i häc xu thÕ thanh niªn vµo c¸c tr­êng ®¹i häc ®Òu cã phÇn lín lµ nh÷ng em cã hoµn c¶nh khã kh¨n, häc lùc thÊp nh­ng khi thi vµo tr­êng th× t©m lý vÉn kh«ng høng khëi, sù tham gia häc víi tinh thÇn “ bÊt ®¾c dÜ”. Mét thùc tÕ cho thÊy hÇu hÕt c¸c thiÕt bÞ d¹y häc ë c¸c tr­êng d¹y nghÒ lµ cò kü vµ l¹c hËu trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp l¹i nhËp c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ míi v× vËy mµ s¶n phÈm cña c¸c tr­êng d¹y nghÒ kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng. BÊt cËp lín nhÊt ®ang diÔn ra hiÖn nay ë n­íc ta lµ ®µo t¹o nghÒ ch­a g¾n víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tõng vïng kinh tÕ ch­a g¾n víi s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng lao ®éng. NhiÒu tØnh thµnh phè chØ tÝnh ®Õn nguån nh©n lùc lµ ®¹i häc vµ cao ®¼ng trung häc, c¸c c¬ së d¹y nghÒ th× ®µo t¹o cho ng­êi häc “ c¸i mµ m×nh cã” chø kh«ng ®µo t¹o “ c¸i mµ thÞ tr­êng cÇn”. §µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt ch­a cã chÝnh s¸ch phï hîp. Nhµ n­íc th× lai l­ng ra ®µo t¹o nh­ng l¹i kh«ng x¸c ®Þnh sau khi tèt nghiÖp hä sÏ lµm viÖc ë ®©u. Nh÷ng chÝnh s¸ch g¾n ®µo t¹o víi viÖc lµm ë n­íc ta lµ v« cïng láng lÎo cã thÓ nãi lµ ch­a ®­îc chó ý tíi, nh÷ng c«ng cô ®Ó qu¶n lý d¹y nghÒ nh­ nghÞ ®Þnh cña chÝnh phñ qui ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn luËt Gi¸o dôc vµ Bé luËt lao ®éng vÒ d¹y nghÒ lµ ch­a cã. Danh môc nghÒ ®µo t¹o, danh môc nghÒ x· héi tiªu chuÈn cÊp bËc nghÒ… cßn ®ang ®Ó trèng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®¹i häc ®· v­ît 50%, cßn ®µo t¹o c«ng nh©n l¹i ®¹t tû lÖ qu¸ thÊp. Ng©n s¸ch nhµ n­íc dµnh cho gi¸o dôc t¨ng dÇn nh­ng cho d¹y nghÒ l¹i bÞ gi¶m dÇn ( n¨m 1991 lµ 8,7%, n¨m 1998 chØ chiÕm 4% ) trong khi d¹y nghÒ tèn kÐm gÊp 10 lÇn gi¸o dôc phæ th«ng. NhiÒu tr­êng ®µo t¹o cïng mét nghÒ trªn cïng mét ®Þa bµn nh­ng cã nghÒ l¹i kh«ng cã tr­êng ®µo t¹o. Lùc l­îng lao ®éng n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu trong c¬ cÊu lao ®éng theo nghµnh. MÆc dï n­íc ta tiÕn hµnh CNH ®· ®­îc tiÕn hµnh vµi thËp kû song ®Õn nay nÒn kinh tÕ n­íc ta vÉn cßn mang ®Ëm dÊu Ên mét nÒn kinh tÕ thuÇn n«ng thÓ hiÖn râ trong c¬ cÊu nguån lao ®éng theo nghµnh. N¨m1993, lao ®éng n«ng nghiÖp chiÕm tíi 71%, trong khi lao ®éng c«ng nghiÖp chØ chiÕm cã 12% vµ dÞch vô 17% trong tæng lao ®éng x· héi. N¨m 1998, c¬ cÊu lao ®éng theo nghµnh ®· cã chuyÓn biÕn tÝch cùc, nh­ng so víi yªu cÇu cßn rÊt chËm: lao ®éng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô t¨ng lªn 13% vµ 21%, lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m xuèng cßn 66% nh­ vËy tØ träng lao ®éng n­íc ta cßn qu¸ l¹c hËu. ThiÕu c©n ®èi trong c¬ cÊu lao ®éng theo vïng l·nh thæ. HiÖn nay tû träng lao ®éng ë hai vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng Cöu Long cao nhÊt n­íc chiÕm 20,5% vµ 21,7% tæng lùc l­îng lao ®éng x· héi. Trong khi ®ã vïng T©y Nguyªn réng lín, lùc l­îng lao ®éng chØ cã 4%, vïng duyªn h¶i miÒn trung 10,4% vµ §«ng Nam Bé 12,7%. Sù mÊt c©n ®èi nµy kh«ng chØ g©y nªn khã kh¨n cho vÊn ®Ò c«ng ¨n viÖc lµm mµ cßn ¶nh h­ëng xÊu ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. §Ó th¸o gì nh÷ng bÊt cËp trªn cÇn tËp trung vµo mét sè gi¶i ph¸p: KhÈn tr­¬ng ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Thùc tÕ liªn tôc trong nhiÒu n¨m quy m« ®µo t¹o ®¹i häc, cao ®¼ng cña n­íc ta më réng qu¸ møc t¨ng gÊp 2 ®Õn 3 lÇn so víi ®µo t¹o trung häc chuyªn nghiÖp vµ t¨ng 6 ®Õn 7 lÇn so víi ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt, quy m« ®µo t¹o nghÒ gi¶m m¹nh, mÆc dï 3 n¨m gÇn ®©y ®· cã sù më réng quy m« ®µo t¹o nghÒ nh­ng cïng víi sù t¨ng cña ®µo t¹o ®¹i häc cao ®¼ng cßn t¨ng nhanh h¬n. V× vËy vÉn kh«ng tr¸nh khái t×nh tr¹ng thõa thÇy thiÕu thî, ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu hiÖn nay cña ®Êt n­íc cÇn ph¶i cã quy m« ®µo t¹o hîp lý h¬n cÇn ph¶i n©ng cao më réng quy m« ®µo t¹o nghÒ vµ thu hÑp tèc ®é t¨ng quy m« vÒ ®µo t¹o ®aÞ häc cao ®¼ng mét c¸ch hîp lý. ViÖc gi¶m quy m« ®µo t¹o ®¹i häc cao ®¼ng mét c¸ch linh ho¹t tøc lµ ë mét sè tr­êng hiÖn quy m« ®ang qu¸ t¶i so víi ®iÒu kiÖn cho phÐp hoÆc víi nh÷ng nghµnh quy m« ®ang v­ît qu¸ nhu cÇu nh­ b¸o chÝ, luËt, kinh tÕ th× cÇn gi¶m ngay chØ tiªu tuyÓn sinh, cßn so víi c¸c tr­êng ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, trung du miÒn nói phÝa B¾c, c¸c tr­êng s­ ph¹m, n«ng nghiÖp th× l¹i cÇn t¨ng chØ tiªu. §Ó lµm tèt ®iÒu nµy cÇn ph¶i kiÓm tra l¹i nguån nh©n lùc vµ cã chiÕn l­îc ®µo t¹o ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh chØ tiªu tuyÓn sinh hµng n¨m cho c¸c tr­êng ®¹i häc, c¸c nghµnh. C¸c c¬ së ®µo t¹o mét mÆt thùc hiÖn ®óng chØ tiªu tuyÓn sinh mét mÆt tiÕn hµnh kh©u tuyÓn sinh chÆt chÏ, nghiªm tóc ®¶m b¶o chÊt l­îng, ngoµi phÇn kiÕn thøc cÇn cã phÇn n©ng cao ®ßi hái sù s¸ng t¹o chÝnh lµ mÊu chèt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng ®Çu vµo. Nhanh chãng më réng quy m« ®µo t¹o trung häc chuyªn nghiÖp vµ c«ng nh©n kü thuËt. Trong vµi n¨m qua, tuy ®· t¨ng vÒ quy m« ®µo t¹o nghÒ nh­ng vÉn ch­a ®¸p øng ®ñ nhu cÇu. CÇn n©ng cao nhËn thøc cña toµn x· héi, ph¶i quy ho¹ch l¹i c«ng t¸c d¹y nghÒ theo h­íng ®ång bé c¶ vÒ c¬ cÊu tr­êng, ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng, vïng kinh tÕ. §éi ngò gi¸o viªn cÇn ®­îc t¨ng c­êng vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. §æi míi néi dung, ch­¬ng tr×nh vµ hiÖn ®¹i ho¸ trang thiÕt bÞ cho d¹y nghÒ. X· héi ho¸ c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ, t¨ng nguån tµi chÝnh cho ®µo t¹o, më réng h×nh thøc ph­¬ng thøc ®µo t¹o, x©y dùng mét sè tr­êng d¹y nghÒ ®¹t tiªu chuÈn khu vùc vµ thÕ giíi. Thùc hiÖn ph©n luång häc sinh sau trung häc c¬ së vµ trung häc phæ th«ng ®Ó sau khi tèt nghiÖp cã nguån vµo c¸c tr­êng ®¹i häc cao ®¼ng vµ cã nguån vµo c¸c tr­êng d¹y nghÒ. Chóng ta cÇn ph¶i gi¶m bít lao ®éng n«ng th«n chuyÓn lao ®éng n«ng nghiÖp sang mét sè nghµnh kinh tÕ kh¸c nh­ ph¸t triÓn m¹nh c¸c nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n, l©m s¶n vµ thuû s¶n. §©y lµ gi¶i ph¸p cã ý nghÜa chiÕn l­îc kh«ng chØ thùc hiÖn môc tiªugi¶i quyÕt viÖc lµm mµ cßn n©ng cao n«ng l©m thuû s¶n gi¶i quyÕt ®Çu ra cho s¶n xuÊt. Ph¶i coi ®©y lµ h­íng ®i c¬ b¶n trong ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 cã kho¶ng 90% c¬ së s¶n xuÊt chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n ®­îc ®Æt ë khu vùc n«ng th«n, kh¬i dËy ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng, coi ®ã lµ nh÷ng “bµn ®¹p” ®Ó ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng mü nghÖ còng nh­ tiÕn hµnh c¬ cÊu l¹i lùc l­îng lao ®éng. §Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n sÏ ®­a ®Õn t¸c dông nhiÒu mÆt lµ mét gi¶i ph¸p ®Ó ng¨n chÆn dßng di d©n ®ang cã xu h­íng t¨ng lªn vÒ c¸c thµnh phè lín. TiÕp tôc lµm tèt c«ng t¸c ph©n bè l¹i lùc l­îng lao ®éng vµ d©n c­ trong ph¹m vi c¶ n­íc còng nh­ tõng khu vùc. MÆc dï trong nh÷ng n¨m qua chóng ta ®· cã chÝnh s¸ch di d©n ®i x©y dùng nh÷ng vïng kinh tÕ míi, song vÊn ®Ò thùc hiÖn vÉn ch­a ®­îc nh­ mong muèn, hiÖu qu¶ thùc hiÖn c«ng t¸c nµy ch­a cao. Nh÷ng thµnh phè lín vÉn lµ n¬i ®Ó ph©n bè lao ®éng vµ d©n c­ hiÖn nay. Nhµ n­íc ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng ®Ó nh÷ng ng­êi d©n di c­ ®i x©y dùng vïng kinh tÕ míi v÷ng lßng ë l¹i vµ ph¸t triÓn trªn vïng ®Êt míi. T¨ng c­êng sù chØ ®¹o, qu¶n lý cña nhµ n­íc trong toµn bé qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch vµ n©ng cao chÊt l­îng c¬ cÊu lao ®éng x· héi. Nhµ n­íc cÇn kiªn quyÕt h¬n trong ®iÒu tiÕt qu¶n lý vµ gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c chØ tiªu tuyÓn sinh ë c¸c nghµnh häc, khèi häc, bËc häc, cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch häc sinh theo häc c¸c nghµnh mµ x· héi ®ang cã nhu cÇu vµ sÏ cÇn tíi trong ph¸t triÓn ë t­¬ng lai. Ph¶i cã chÝnh s¸ch t¨ng kinh phÝ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nhÊt lµ cho ®µo t¹o nghÒ, ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ theo h­íng ­u tiªn ph¸t triÓn CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n t¹o lËp vµ qu¶n lý tèt thÞ tr­êng lao ®éng. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d­ thõa lao ®éng trªn thÞ tr­êng lao ®éng hiÖn nay vÉn cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ d©n sè nh»m gi¶m tû lÖ sinh xuèng b»ng chÝnh s¸ch vËn ®éng tuyªn truyÒn kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ®Õn tõng ng­êi d©n t¸c ®éng m¹nh tíi løa tuæi trong ®é tuæi sinh ®Î ®Ó gi¶m møc sinh xuèng cßn møc sinh thay thÕ. N©ng cao ®iÒu kiÖn sèng cho ng­êi d©n vµ n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc xo¸ bá nh÷ng thµnh kiÕn phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu. Chó träng ph¸t triÓn nghµnh nghÒ ë n«ng th«n ®Ó h¹n chÕ luång di c­ tù do tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ võa gi¶i quyÕt ®­îc viÖc lµm, võa gi¶m bít ®­îc søc Ðp vÒ lao ®éng trong c¸c thµnh phè. §iÒu chØnh mËt ®é d©n c­ ë c¸c thµnh phè lín sang c¸c vïng cßn Ýt ng­êi, thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ víi c¸c vïng l©n cËn ngo¹i thµnh ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh di d©n tõ néi thµnh sang ngo¹i thµnh. Nghiªn cøu triÓn khai thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh viÖc lµm cho lao ®éng thanh niªn, lao ®éng n÷, lao ®éng lµ ng­êi tµn tËt, lao ®éng vÞ thµnh niªn, lao ®éng trÝ thøc… Thùc hiÖn lµm viÖc 40 giê mét tuÇn, gi¶m thêi gian lao ®éng cÇn t¨ng sè l­îng lao ®éng cho phï hîp gi¶i quyÕt d­ thõa lao ®éng tr­íc m¾t trong dµi h¹n ph¶i cÇn cã nh÷ng chiÕn l­îc vÒ t¹o thªm viÖc lµm. KÕt luËn. B­íc sang thÕ kû 21, kû nguyªn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ nh­ng vÉn cÇn cã nguån lùc con ng­êi ®Ó thùc hiÖn nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc. VÊn ®Ò d©n sè vµ thÞ tr­êng lao ®éng vÉn lµ ®iÓm nãng cÇn quan t©m gi¶i quyÕt. Chóng ta cã gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò vÒ d©n sè th× míi ph¸t triÓn n©ng cao ®­îc chÊt l­îng vÒ con ng­êi. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc tån t¹i song song víi sù ph¸t triÓn cña con ng­êi, vµ mét ®Êt n­íc ph¸t triÓn toµn diÖn th× ë ®ã thÞ tr­êng lao ®éng kh«ng ph¶i chÞu søc Ðp cña d­ cung hay thiÕu cÇu lao ®éng. D©n sè ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng lµm cho biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng lao ®éng dÇn trë l¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng, ë ®ã sÏ kh«ng cã søc Ðp cña thÊt nghiÖp. Gi¶i quyÕt tèt nh÷ng m©u thuÉn cña thÞ tr­êng lao ®éng lµm cho ®Êt n­íc ph¸t triÓn vµ ®i lªn. Tãm l¹i d©n sè lµ nguån lùc chÝnh ®Ó t¹o nªn cung lao ®éng khi d©n sè ®¹t ®­îc ë møc ®é ph¸t triÓn ë tû lÖ thay thÕ th× sÏ gi¶i quyÕt ®­îc mäi tån ®äng vµ bÊt cËp cña x· héi chø kh«ng riªng g× gi¶i quyÕt sù mÊt c©n b»ng trªn thÞ tr­êng lao ®éng, nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn thÞ tr­êng lao ®éng lµ d©n sè vµ qua bµi viÕt nµy phÇn nµo ®· lµm râ ®­îc ¶nh h­ëng lín lao cña d©n sè nªn thÞ tr­êng lao ®éng. Tuy nhiªn cßn cã nhiÒu nh©n tè kh¸c vµ nh÷ng m©u thuÉn mµ ch­a ®­îc ®Ò cËp tíi trong bµi viÕt em mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña c« gi¸o. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o D©n sè vµ ph¸t triÓn- NXB N«ng nghiÖp Hµ néi 1997 (187 trang) PGS.PTS. NguyÔn §×nh Cö. D©n sè häc - NXB Gi¸o dôc 1997 (123 trang) GS.PTS. Tèng V¨n §­êng Kinh tÕ lao ®éng- NXB Gi¸o dôc 1998 (295 trang) PGS.PTS nhµ gi¸o ­u tó Ph¹m §øc Thµnh PTS. Mai Quèc Ch¸nh Sö dông nguån lao ®éng vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm ë VN - NXB UBKH Nhµ n­íc 1991 (127 trang ). TrÇn §×nh Hoan - Lª M¹nh Kha Bµn vÒ ph©n c«ng l¹i lao ®éng ë ViÖt Nam - Hµ néi sù thËt 1991 (150 trang) - ChÕ ViÕt TÊn 6. D©n sè – Lao ®éng – ViÖc lµm vÊn ®Ò vµ gi¶i ph¸p - NXB Th«ng tin lÝ luËn 1993 (112trang) Thùc tr¹ng lao ®éng vµ viÖc lµm ë ViÖt Nam 1998 - NXB Thèng kª 1999 (657 trang) Thùc tr¹ng lao ®éng vµ viÖc lµm ë ViÖt Nam 1999 - NXB Thèng kª 2000 (607 trang) ThÞ tr­êng lao ®éng vµ viÖc lµm tËp I - Hµ néi UBKH Nhµ n­íc 1990 (102 trang) T¹p chÝ: Con sè vµ sù kiÖn. Nghiªn cøu kinh tÕ. Lao ®éng x· héi. ThÞ tr­êng lao ®éng. Môc lôc Sè trang Lêi më ®Çu 1 I BiÕn ®éng d©n sè vµ c¸c nh©n tè nh h­ëng 2 1.C¸c kh¸i niÖm. 2 2. Quy m« d©n sè vµ c¬ cÊu d©n sè. 2 2.1 Quy m« d©n sè 2 2.2 C¬ cÊu d©n sè 3 3. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn biÕn ®éng d©n sè 5 3.1BiÕn ®éng tù nhiªn d©n sè 5 3.1.1Møc sinh vµ c¸c nh©n tè t¸c ®éng 5 1.1.2 Møc chÕt vµ c¸c nh©n tè t¸c ®éng 8 1.2 BiÕn ®éng c¬ häc d©n sè 9 II.ThÞ tr­êng lao ®éng 11 1.Cung lao ®éng vµ c¸c nh©n tè t¸c ®éng 11 1.1 Cung lao ®éng 11 1.2 C¸c nh©n tè t¸c ®éng tíi cung lao ®éng 12 2.CÇu lao ®éng vµ c¸c nh©n tè t¸c ®éng 13 2.1 CÇu lao ®éng 13 2.3 C¸c nh©n tè t¸c ®éng tíi cÇu lao ®éng 14 3. Mèi quan hÖ cung cÇu lao ®éng 14 III Mèi quan hÖ gi÷u d©n sè vµ thÞ tr­êng lao ®éng 18 1.Lý luËn chung 18 2 Mèi quan hÖ gi÷u d©n sè vµ thÞ tr­êng lao ®éng ViÖt nam 19 3 Tån t¹i vµ gi¶i ph¸p 23 KÕt luËn 28