Đề tài Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm để tăng sức cạnh tranh của hàng Việt Nam trong thị trường trong nước cũng như thị trường Thế giới

¶n xuÊt. §©y lµ nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp, liªn tôc ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi dï cã ®Çy ®ñ c¸c nh©n tè trªn nh­ng nhµ qu¶n lý, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý s¶n xuÊt kh«ng tèt sÏ dÉn ®Õn lµm gi¶m hiÖu lùc cña c¶ ba nh©n tè ®· nªu trªn, lµm gi¸n ®o¹n s¶n xuÊt, gi¶m chÊt l­îng nguyªn vËt liÖu vµ lµm gi¶m thÊp tiªu chuÈn chÊt l­îng s¶n phÈm. Còng v× cã vai trß nh­ vËy nªn tæ chøc tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ ®· tËp hîp, tæng kÕt vµ tiªu chuÈn ho¸, ®Þnh h­íng nh÷ng thµnh tùu vµ kinh nghiÖm qu¶n lý chÊt l­îng ë c¸c doanh nghiÖp thµnh bé ISO 9000. ISO 9000 lµ bé c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng cña thÕ giíi trong thËp niªn cuèi thÕ kû 20 víi t­ t­ëng nhÊt qu¸n lµ chÊt l­îng s¶n phÈm do chÊt l­îng qu¶n lý quy ®Þnh. Trong thùc tiÔn qu¶n trÞ kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp nhiÒu chuyªn gia vÒ qu¶n lý chÊt l­îng cho r»ng 80% c¸c vÊn ®Ò vÒ chÊt l­îng do kh©u qu¶n lý g©y ra. 4.2. Nhãm nh©n tè bªn ngoµi a. Nhu cÇu vµ cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm Nhu cÇu vµ cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm lµ xuÊt ph¸t ®iÓm cña qu¶n lý chÊt l­îng v× nã lµ mét trong c¸c c¨n cø quan träng ®Ó x¸c ®Þnh c¸c tiªu thøc chÊt l­îng cô thÓ. CÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm cô thÓ phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè trong ®ã cã nh©n tè thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng: ng­êi tiªu dïng cã thu nhËp cao th­êng cã yªu cÇu cao vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ ng­îc l¹i, khi thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng thÊp th× hä kh«ng mÊy nhËy c¶m víi chÊt l­îng s¶n phÈm. H¬n n÷a, do tËp qu¸n, ®Æc tÝnh tiªu dïng kh¸c nhau mµ ng­êi tiªu dïng ë tõng ®Þa ph­¬ng, tõng vïng, tõng n­íc cã nhu cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm kh¸c nhau. MÆt kh¸c, cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm lµ ph¹m trï ph¸t triÓn theo thêi gian. b. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña kü thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt Nã ph¶n ¸nh ®ßi hái kh¸ch quan vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo h­íng héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ, c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t vµ mang tÝnh "quèc tÕ ho¸". ChÊt l­îng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quy ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh, tr×nh ®é chÊt l­îng s¶n phÈm còng ®­îc "quèc tÕ ho¸" vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. NÕu doanh nghiÖp kh«ng nghiªn cøu kü vµ tÝnh to¸n nh©n tè nµy, s¶n phÈm cña doanh nghiÖp sÏ bÞ bÊt lîi vÒ chÊt l­îng vµ do ®ã gi¶m søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. ChÊt l­îng s¶n phÈm cña nhiÒu doanh nghiÖp sö dông kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu hiÖn nay ë n­íc ta lµ vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ vÊn ®Ò nµy. c. C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ §©y lµ mét nh©n tè bªn ngoµi t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ph¹m trï chÊt l­îng s¶n phÈm. C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung quy ®Þmh tÝnh thèng nhÊt cña chÊt l­îng s¶n phÈm. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, chÊt l­îng s¶n phÈm hÇu nh­ chØ ph¶n ¸nh ®Æc tr­ng kinh tÕ - kü thuËt cña s¶n xuÊt mµ kh«ng chó ý ®Õn cÇu vµ nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¹nh tranh lµ nÒn t¶ng, chÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng cßn lµ ph¹m trï cña riªng nhµ s¶n xuÊt mµ lµ ph¹m trï ph¶n ¸nh cÇu cña ng­êi tiªu dïng. ChÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng ph¶i lµ ph¹m trï bÊt biÕn mµ thay ®æi theo nh÷ng nhãm ng­êi tiªu dïng vµ thêi gian. Víi c¬ chÕ ®ãng, chÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï chØ g¾n liÒn víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ kü thuËt cña mét n­íc, Ýt vµ hÇu nh­ kh«ng chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè kinh tÕ - kü thuËt thuéc ph¹m vi quèc tÕ. Do ®ã, yÕu tè søc ú cña ph¹m trï chÊt l­îng th­êng lín, chÊt l­îng chËm ®­îc thay ®æi. C¬ chÕ kinh tÕ më, héi nhËp chÊt l­îng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quy ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh quèc tÕ. V× vËy ®ßi hái chÊt l­îng s¶n phÈm mang tÝnh "quèc tÕ ho¸" . d. Vai trß qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« Trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ho¹t ®éng qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc tr­íc hÕt lµ ho¹t ®éng x¸c lËp c¸c c¬ chÕ phÊp lý cÇn thiÕt vÕ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm. Ph¸p lÖnh chÊt l­îng hµng ho¸ quy ®Þnh c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan ®Õn c¬ quan qu¶n lý chÊt l­îng ban hµnh vµ ¸p dông tiªu chuÈn, tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kinh doanh vµ quyÒn cña ng­êi tiªu dïng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm. Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng qu¶n lý vÜ m« còng kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ kiÓm tra, kiÓm so¸t tÝnh trung thùc cña ng­êi s¶n xu©t trong viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm theo tiªu chuÈn chÊt l­îng ®· ®¨ng ký, b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng.Víi nhiÖm vô ®ã qu¶n lý vÜ m« ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®¶m b¶o æn ®Þnh chÊt l­îng s¶n phÈm phï hîp hîp víi lîi Ých ng­êi tiªu dïng, cña x· héi. II. §Æc ®iÓm cña chÊt l­îng s¶n phÈm 1a. cChÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï kinh tÕ x· héi cChÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï kinh tÕ x· héi, c«ng nghÖ tæng hîp lu«n thay ®æi theo thêi gian vµ kh«n gian phô thuéc chÆt chÏ vµo m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh cô thÓ trong tõng thêi kú. 2. ChÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu cã thÓ ®o l­êng Mçi s¶n phÈm ®­îc ®Æc tr­ng b»ng c¸c tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm riªng biÖt bªn trong cña b¶n th©n s¶n phÈm ®ã. Nh÷ng ®Æc tÝnh ®ã ph¶n ¸nh tÝnh kh¸ch quan cña s¶n phÈm thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ sö dông s¶n phÈm ®ã. Nh÷ng ®Æc tÝnh kh¸ch quan nµy phô thuéc rÊt lín vµ tr×nh ®é thiÕt kÕ quy ®Þnh cho s¶n phÈm ®ã. Mçi tÝnh chÊt ®­îc biÓu thÞ c¸c chØ tiªu c¬ lý ho¸ nhÊt ®Þnh cã thÓ ®o l­êng ®¸nh gi¸ ®­îc. V× vËy nãi ®Õn chÊt l­îng ph¶i ®¸nh gi¸ th«ng qua hÖ thèng chØ tiªu, tiªu chuÈn cô thÓ. §Æc ®iÓm nµy kh¼ng ®Þnh nh÷ng sai lÇm cho r»ng chÊt l­îng s¶n phÈm lµ c¸c chØ tiªu kh«ng thÓ ®o l­êng, ®¸nh gi¸ ®­îc. Nãi ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm ph¶i xem xÐt s¶n phÈm ®ã tho¶ m·n tíi møc ®é nµo nhu cÇu cña kh¸ch hµng. møc ®é tho¶ m·n phô thuéc rÊt lín vµo chÊt l­îng thiÕt kÕ vµ nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt ®Æt ra cho mçi s¶n phÈm. ë c¸c n­íc t­ b¶n, qua ph©n tÝch thùc tÕ chÊt l­îng s¶n phÈm trong nhiÒu n¨m ®i ®Õn kÕt luËn r»ng chÊt l­îng s¶n phÈm tèt hay xÊu th× 75% phô thuéc vµo gi¶i ph¸p thiÕt kÕ, 20% phô thuéc vµo c«ng t¸c kiÓm tra kiÓm so¸t vµ chØ cã 5% phô thuéc vµo kÕt qu¶ nghiÖm thu cuèi cïng. 3. ChÊt l­îng s¶n phÈm mang tÝnh d©n téc C chÊt l­îng s¶n phÈm cßn mang tÝnh d©n téc thÓ hiÖn ë truyÒn thèng tiªu dïng. Mçi d©n téc, mçi quèc gia vµ mçi vïng ®Òu cã thÞ hiÕu tiªu dïng kh¸c nhau. Mçi s¶n phÈm cã thÓ ®­îc xem lµ tèt ë n¬i nµy nh­ng l¹i ®­îc coi lµ kh«ng tèt ë n¬i kh¸c. Trong kinh doanh kh«ng thÓ cã mét chÊt l­îng nh­ nhau ë tÊt c¶ c¸c vïng mµ ph¶i cÇn c©­¨n cø vµo hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó ®Ò ra c¸c ph­¬ng ¸n vÒ chÊt l­îng cho phï hîp. ChÊt l­îng chÝnh lµ sù phï hîp vÒ mäi mÆt víi yªu cÇu cña kh¸ch hµng. ChÊt l­îng biÓu thÞ ë hai cÊp ®é vµ ph¶n ¸nh hai mÆt kh¸ch quan vµ chñ quan hay nãi c¸ch kh¸c cßn gäi lµ hai lo¹i chÊt l­îng: + ChÊt l­îng trong tu©n thñ thiÕt kÕ: thÓ hiÖn ë møc ®é s¶n phÈm ®¹t ®­îc so víi tiªu chuÈn thiÕt kÕ ®Ò ra. Khi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cã nh÷ng ®Æc tÝnh kinh tÕ kü thuËt cµng gÇn víi tiªu chuÈn thiÕt kÕ th× chÊt l­în cµng cao, ®­îc ph¶n ¸nh th«n qua c¸c chØ tiªu nh­: * . Tû lÖ phÕ phÈm * . S¶n phÈm kh«ng ®¹t yªu cÇu thiÕt kÕ Lo¹i chÊt l­îng nµy ph¶n ¸nh nh÷ng ®Æc tÝnh b¶n chÊt kh¸ch quan cuÈ s¶n phÈm do ®ã liªn quan chÆt chÏ ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tanh vµ chi phÝ. + ChÊt l­îng trong sù phï hîp: nã ph¶n ¸nh møc phï hîp cña s¶n phÈm víi nhu cÇu kh¸ch hµng.ChÊt l­îng phô thuéc vµo møc ®é phï hîp cña s¶n phÈm thiÕt kÕ so víi nhu cÇu vµ mong muèn cña kh¸ch hµng. Møc ®é phï hîp cµng cao th× chÊt l­îng cµng cao. Lo¹i chÊt l­îng nµy phô thuéc vµo mong muèn vµ sù ®¸nh gi¸ chñ quan cña ng­êi tiªu dïng v× vËy nã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm. III. C¸c lo¹i chÊt l­îng s¶n phÈm §Ó hiÓu ®Çy ®ñ vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m ch¾c c¸c lo¹i chÊt l­îng s¶n phÈm. Theo hÖ thèng chÊt l­îng ISO_9000 ng­êi ta ph©n c¸c lo¹i chÊt l­îng sau - ChÊt l­îng thiÕt kÕ: lµ gi¸ trÞ riªng cña c¸c thuéc tÝnh ®­îc ph¸c th¶o ra trªn c¬ së nghiªn cøu tr¾c nghiÖm cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §ång thêi cã so s¸nh víi c¸c hµng t­¬ng tù cña nhiÒu n­íc. ChÊt l­îng thiÕt kÕ ®­îc h×nh thµnh ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh chÊt l­îng s¶n phÈm. - ChÊt l­îng tiªu chuÈn: lµ gi¸ trÞ riªng cña nh÷ng thuéc tÝnh cña s¶n phÈm ®­îc thõa nhËn, phª chuÈn trong qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm. ChÊt l­în s¶n phÈm lµ néi dung tiªu chuÈn mét lo¹i hµng ho¸. ChÊt l­îng tiªu chuÈn cã ý nghÜa ph¸p lÖnh buéc ph¶i thùc hiªn nghiªm chØnh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý chÊt l­îng. ChÊt l­îng tiªu chuÈn cã nhiÒu lo¹i: + Tiªu chuÈn quèc tÕ lµ nh÷ng tiªu chuÈn do tæ chøc chÊt l­îng quèc tÕ ®Ò ra ®­îc c¸c n­íc chÊp nhËn vµ xem xÐt ¸p dông cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn tõng n­íc. + Tiªu chuÈn ViÖt Nam (TCVN) lµ tiªu chuÈn nhµ n­íc, ®­îc x©y dùng trªn c¬ së nghiªn cøu øng dông thµnh tùu khoa häc kü thuËt, kinh nghiÖm tiªu biÓu vµ tiªu chuÈn quèc tÕ phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam. + Tiªu chuÈn nghµnh (TCN) lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l­îng do c¸c bé, c¸c tæng côc xÐt duyÖt vµ ban hµnh, cã hiÖu lùc ®èi víi tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ trong nghµnh ®Þa ph­¬ng ®ã. + Tiªu chuÈn doanh nghiÖp (TCDN) lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l­îng do doanh nghiÖp tù nghiªn cøu vµ ¸p dông trong doanh nghiÖp m×nh cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn riªng cña doanh nghiÖp ®ã. - ChÊt l­îng thùc tÕ: chØ møc ®é thùc tÕ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña s¶n phÈm, bao gåm chÊt l­îng thùc tÕ trong s¶n xuÊt vµ chÊt l­îng thùc tÕ trong tiªu dïng. - ChÊt l­îng cho phÐp: lµ dung sai cho phÐp gi÷a chÊt l­îng thùc tÕ víi chÊt l­îng tiªu chuÈn. ChÊt l­îng cho phÐp phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kü thuËt cña tõng n­íc, phô thuéc vµo tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n. Khi chÊt l­îng thùc tÕ cña s¶n phÈm v­ît qu¸ dung sai cho phÐp th× hµng ho¸ sÏ trë thµnh hµng ho¸ phÕ phÈm. - ChÊt l­îng tèi ­u: biÓu thÞ kh¶ n¨ng tho¶ m·n toµn diÖn nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh víi chi phÝ x· héi thÊp nhÊt. Th­êng ng­êi ta ph¶i gi¶i quyÕt mèi quan hÖ chi phÝ vµ chÊt l­îng sao cho chi phÝ thÊp mµ chÊt l­îng vÉn ®¶m b¶o cã nh­ vËy doanh nghiÖp míi cã lîi thÕ c¹nh tranh vµ t¨ng ®­îc søc c¹nh tranh. 4. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm (chuyÓn lªn phÇn 4 cña I) Cã hai nhãm nh©n tè chÝnh ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm ®ã lµ: + Nhãm nh©n tè bªn trong + Nhãm nh©n tè bªn ngoµi Nh­ chóng ta ®· biÕt cã rÊt nhiÒu nh©n tè cÊu thµnh chÊt l­îng s¶n phÈm vµ còng chÝnh nh÷ng nh©n tè nµy lµ nh©n tè ¶nh h­¬ng ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm vµ ®­îc xÕp vµo nhãm nh©n tè bªn trong, ngoµi ra còng cßn cã nhãm nh©n tè bªn ngoµi ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng s¶n phÈm. 4.1. Nhãm nh©n tè bªn trong a. Lùc l­îng lao ®éng Lùc l­îng lao ®éng cña mét doanh nghiÖp lµ nh©n tè ¶nh h­ëng cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm. §­îc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt: + Tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ý thøc kû luËt, tinh thÇn lao ®éng hiÖp t¸c cña ®éi ngò lao ®éng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng cã thÎ tù m×nh s¸ng t¹o ra s¶n phÈm, kü thuËt c«ng nghÖ víi chÊt l­îng ngµy cµng tèt h¬n kh«ng? + Cã thÓ lµm chñ ®­îc c«ng nghÖ ngo¹i nhËp ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm víi chÊt l­îng mµ kü thuËt c«ng nghÖ quy ®Þnh hay kh«ng? + Cã kh¶ n¨ng æn ®Þnh vµ n©ng cao dÇn chÊt l­îng s¶n phÈm víi chi phÝ kinh doanh chÊp nhËn ®­îc hay kh«ng? b. Kh¶ n¨ng vÒ kü thuËt c«ng nghÖ Kü thuËt c«ng nghÖ quy ®Þnh giíi h¹n tèi ®a cña chÊt l­îng s¶n phÈm: kü thuËt c«ng nghÖ nµo th× sÏ cho chÊt l­îng s¶n phÈm t­¬ng øng. ChÊt l­îng vµ tÝnh ®ång bé cña m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh æn ®Þnh cña chÊt l­îng s¶n phÈm do m¸y mãc thiÕt bÞ ®ã s¶n xuÊt ra. c. Nguyªn vËt liÖu vµ hÖ thèng tæ chøc nguyªn vËt liÖu. nguyªn vËt liÖu lµ nh©n tè trùc tiÕp cÊu thµnh s¶n phÈm, tÝnh chÊt cña nguyªn vËt liÖu quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn tÝnh chÊt cña s¶n phÈm. Nªn chó ý r»ng kh«ng ph¶i lµ tõng lo¹i mµ lµ tÝnh ®ång bé vÒ chÊt l­îng cña c¸c nguyªn vËt liÖu tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Òu t¸c ®éng ®Õn tiªu thøc chÊt l­îng s¶n phÈm. Ngµy nay, viÖc nghiªn cøu, ph¸t hiÖn vµ chÕ t¹o c¸c nguyªn vËt liÖu míi ë tõng doanh nghiÖp dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi quan träng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm. d. Tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý vµ tæ chøc s¶n xuÊt. §©y lµ nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp, liªn tôc ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi dï cã ®Çy ®ñ c¸c nh©n tè trªn nh­ng nhµ qu¶n lý, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý s¶n xuÊt kh«ng tèt sÏ dÉn ®Õn lµm gi¶m hiÖu lùc cña c¶ ba nh©n tè ®· nªu trªn, lµm gi¸n ®o¹n s¶n xuÊt, gi¶m chÊt l­îng nguyªn vËt liÖu vµ lµm gi¶m thÊp tiªu chuÈn chÊt l­îng s¶n phÈm. Còng v× cã vai trß nh­ vËy nªn tæ chøc tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ ®· tËp hîp, tæng kÕt vµ tiªu chuÈn ho¸, ®Þnh h­íng nh÷ng thµnh tùu vµ kinh nghiÖm qu¶n lý chÊt l­îng ë c¸c doanh nghiÖp thµnh bé ISO 9000. ISO 9000 lµ bé c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng cña thÕ giíi trong thËp niªn cuèi thÕ kû 20 víi t­ t­ëng nhÊt qu¸n lµ chÊt l­îng s¶n phÈm do chÊt l­îng qu¶n lý quy ®Þnh. Trong thùc tiÔn qu¶n trÞ kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp nhiÒu chuyªn gia vÒ qu¶n lý chÊt l­îng cho r»ng 80% c¸c vÊn ®Ò vÒ chÊt l­îng do kh©u qu¶n lý g©y ra. 4.2. Nhãm nh©n tè bªn ngoµi a. Nhu cÇu vµ cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm Nhu cÇu vµ cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm lµ xuÊt ph¸t ®iÓm cña qu¶n lý chÊt l­îng v× nã lµ mét trong c¸c c¨n cø quan träng ®Ó x¸c ®Þnh c¸c tiªu thøc chÊt l­îng cô thÓ. CÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm cô thÓ phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè trong ®ã cã nh©n tè thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng: ng­êi tiªu dïng cã thu nhËp cao th­êng cã yªu cÇu cao vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ ng­îc l¹i, khi thu nhËp cña ntd thÊp th× hä kh«ng mÊy nhËy c¶m víi chÊt l­îng s¶n phÈm. H¬n n÷a, do tËp qu¸n, ®Æc tÝnh tiªu dïng kh¸c nhau mµ ng­êi tiªu dïng ë tõng ®Þa ph­¬ng, tõng vïng, tõng n­íc cã nhu cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm kh¸c nhau. MÆt kh¸c, cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm lµ ph¹m trï ph¸t triÓn theo thêi gian. b. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña kü thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt Nã ph¶n ¸nh ®ßi hái kh¸ch quan vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo h­íng héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ, c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t vµ mang tÝnh "quèc tÕ ho¸". ChÊt l­îng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quy ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh, tr×nh ®é chÊt l­îng s¶n phÈm còng ®­îc "quèc tÕ ho¸" vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. NÕu doanh nghiÖp kh«ng nghiªn cøu kü vµ tÝnh to¸n nh©n tè nµy, s¶n phÈm cña doanh nghiÖp sÏ bÞ bÊt lîi vÒ chÊt l­îng vµ do ®ã gi¶m søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. ChÊt l­îng s¶n phÈm cña nhiÒu doanh nghiÖp sö dông kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu hiÖn nay ë n­íc ta lµ vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ vÊn ®Ò nµy. c. C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ §©y lµ mét nh©n tè bªn ngoµi t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ph¹m trï chÊt l­îng s¶n phÈm. C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung quy ®Þmh tÝnh thèng nhÊt cña chÊt l­îng s¶n phÈm. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, chÊt l­îng s¶n phÈm hÇu nh­ chØ ph¶n ¸nh ®Æc tr­ng kinh tÕ_ kü thuËt cña s¶n xuÊt mµ kh«ng chó ý ®Õn cÇu vµ nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¹nh tramh lµ nÒn t¶ng, chÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng cßn lµ ph¹m trï cña riªng nhµ s¶n xuÊt mµ lµ ph¹m trï ph¶n ¸nh cÇu cña ng­êi tiªu dïng. ChÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng ph¶i lµ ph¹m trï bÊt biÕn mµ thay ®æi theo nh÷ng nhãm ng­êi tiªu dïng vµ thêi gian. Víi c¬ chÕ ®ãng, chÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï chØ g¾n liÒn víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ kü thuËt cña mét n­íc, Ýt vµ hÇu nh­ kh«ng chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè kinh tÕ kü thuËt thuéc ph¹m vi quèc tÕ. Do ®ã, yÕu tè søc ú cña p[h¹m trï chÊt l­îng th­êng lín, chÊt l­îng chËm ®­îc thay ®æi. C¬ chÕ kimh tÕ më, héi nhËp chÊt l­îng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quy ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh quèc tÕ. V× vËy ®ßi hái chÊt l­îng s¶n phÈm mang tÝnh "quèc tÕ ho¸" . d. Vai trß qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« Trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ho¹t ®éng qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc tr­íc hÕt lµ ho¹t ®éng x¸c lËp c¸c c¬ chÕ phÊp lý cÇn thiÕt vÕ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm. Ph¸p lÖnh chÊt l­îng hµng ho¸ quy ®Þnh c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan ®Õn c¬ quan qu¶n lý chÊt l­îng ban hµnh vµ ¸p dông tiªu chuÈn, tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc , c¸ nh©n kinh doanh vµ quyÒn cña ng­êi tiªu dïng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm.Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng qu¶n lý vÜ m« còng kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ kiÓm tra, kiÓm so¸t tÝnh trung thùc cña ng­êi s¶n xu©t trong viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm theo tiªu chuÈn chÊt l­îng ®· ®¨ng ký, b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng.Víi nhiÖm vô ®ã qu¶n lý vÜ m« ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®¶m b¶o æn ®Þnh chÊt l­îng s¶n phÈm phï hîp hîp víi lîi Ých ng­êi tiªu dïng, cña x· héi. VI. TÇm quan träng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm 1. TÇm quan träng cña chÊt l­îng s¶n phÈm C¬ chÕ thÞ tr­êng t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ. §ång thêi còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp chÞu sù chi phèi cña quy luËt kinh tÕ, trong ®ã quy luËt c¹nh tranh chi phèi mét c¸ch m¹nh nhÊt, ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m v÷ng nhu cÇu thÞ tr­êng c¶ vÒ mÆt kh«ng gian, thêi gian, sè l­îng, chÊt l­îng . ThÕ m¹nh cña kinh tÕ thÞ tr­êng lµ hµng ho¸ phong phó ®a d¹ng, c¹nh tranh gay g¾t, ng­êi tiªu dïng ®­îc c¸c s¶n phÈm theo nhu cÇu, së thÝch, kh¶ n¨ng mua cña hä. Trong doanh nghiÖp, chÊt l­îng s¶n phÈm lu«n lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng trªn thÞ tr­êng ChÊt l­îng s¶n phÈm lµ c¬ së ®Ó doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc Marketing, më réng thÞ tr­êng, t¹o uy tÝn, danh tiÕng cho s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña s¶n phÈm ®ã trªn thÞ tr­êng.Tõ ®ã lµm c¬ së cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn l©u bÒn cña doanh nghiÖp. HiÖu qu¶ kinh tÕ, sù thµnh c«ng cña mét doanh nghiÖp kh«ng chØ phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng mµ cßn ®­îc t¹o thµnh bëi sù tiÕt kiÖm, ®Æc biÖt lµ tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ, lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kh«ng s¶n xuÊt ra c¸c phÕ phÈm. N©ng cao chÊt l­îng chÝnh lµ ®iÒu kiÑn ®Ó ®¹t ®­îc sù tiÕt kiÖm ®ã. Nhê t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm dÉn ®Õ t¨ng gi¸ trÞ sö dông vµ lîi Ých kinh tÕ x· héi trªn mét ®¬n vÞ chi phÝ ®Çu vµo, gi¶m l­îng nguyªn vËt liÖu sö dông, tiÕt kiÖm tµi nguyªn, gi¶m « nhiÔm m«i tr­êng. Nh­ vËy, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm chÝnh lµ con ®­êng ng¾n nhÊt vµ tèt nhÊt ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ . ChÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc n©ng cao gióp doanh nghiÖp ®¹t ®­îc môc tiªu kinh doanh cña m×nh lµ lîi nhuËn. §©y ®ång thêi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn. ChÊt l­îng s¶n phÈm gãp phÇn ®Èy m¹nh tiÕn bé s¶n xuÊt, tæ chøc lao ®éng trong mét doanh nghiÖp nãiopÝ riªng còng nh­ trªn ph¹m vi quèc gia nãi chung. Khi doanh nghiÖp ®· ®¹t ®­îc lîi nhuËn th× cã ®iÒu kiÖn ®Ó b¶o ®¶m viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, t¨ng thu nhËp cho hä vµ lµm cho tin t­ëng g¾n bã víi doanh nghiÖp, gãp hÕt c«ng søc ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng tèt gióp doangh nghiÖp kinh doanh hiÖu qu¶ h¬n. ChÊt l­îng s¶n phÈm tèt ®¶m b¶o h­íng dÉn vµ kÝch thÝch tiªu dïng. Riªng ®èi víi s¶n phÈm lµ t­ liÖu s¶n xuÊt th× chÊt l­îng s¶n phÈm tèt sÏ ®¶m b¶o cho viÖc trang bÞ kü thuËt hiªn ®¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, t¨ng n¨g suÊt lao ®éng. ChÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng nh÷ng lµm n©ng cao uy tÝn hµng ho¸ cña n­íc ta trªn thÞ tr­êng quèc tÕ mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng c­êng thu nhËp ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc. 2. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm 2.1. Do yÕu tè c¹nh tranh Héi nhËp vµo kinh tÕ thÞ tr­êng thÕ giíi, nghÜa lµ chÊp nhËn sù c¹nh tranh, chÞu sù t¸c ®éng cña quy luËt c¹nh tranh. Víi chÝnh s¸ch më cöa, tù do ho¸ th­¬ng m¹i c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× s¶n phÈm cña hä ph¶i mang tÝnh c¹nh tranh cao nghÜa lµ doanh nghiÖp ph¶i cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ nhiÒu mÆt. Mét doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× viªc liªn tôc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn chÊt l­îng lµ mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh. 2.2. Do yªu cÇu cña ng­êi tiªu dïng Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ng­êi tiªu dïng cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc lùa chän s¶n phÈm tiªu dïng. C¸c s¶n phÈm muèn tho¶ m·n yªun cÇu ng­êi tiªu dïng, ®­îc ng­êi tiªu dïng tÝn nhiÖm ph¶i phï hîp vÒ kiÓu d¸ng, hiÖu suÊt cao khi sö dông, gi¸ c¶, sù an toµn, dÞch vô sau khi b¸n hµng... h¬n n÷a trong bu«n b¸n quèc tÕ ngµy cµng ®­îc më réng, s¶n phÈm hµng ho¸ ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh, luËt lÖ quèc tÕ, thèng nhÊt vÒ yªu cÇu chÊt l­îng. Víi sù ra ®êi cña hiÖp héi quèc tÕ ng­êi tiªu dïng IOCU (International Organization Consumer Union) vµo n¨m 1962, vai trß cña ng­êi tiªu dïng trë nªn quan träng trong viÖc toµn cÇu ho¸ thÞ tr­êng. Tõ ®ã cho ®Õn nay nhiÒu n­íc ®· cã luËt b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng, nh»m ®Êu tranh cho chÊt l­îng vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm. §Æc biÖt lµ b¶o sù th«ng tin kÞp thêi, sù kiÓm tra nghiªm ngÆt vÒ an toµn vÖ sinh m«i tr­êng.2 2.3. Do yªu cÇu tiÕt kiÖm HiÖu qu¶ kinh tÕ, sù phån thÞnh cña mét c«ng ty kh«ng chØ phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt cã n¨ng suÊt cao, sù hïng hËu cña lao ®éng mµ cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo sù tiÕt kiÖm (c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«). Kinh nghiÖm cña NhËt B¶n vµ c¸c con rång Ch©u ¸ ®· cho thÊy mét trong nh÷ng nguyªn nh©nthµnh c«ng cña hä lµ nhê vµo sù tiÕt kiÖm. TiÕt kiÖm trong kinh tÕ lµ t×m c¸c gi¶i ph¸p s¶n xuÊt kinh doanh hîp lý cho phÐp h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm mµ vÉn ®¶m b¶o chÊt l­îng, ®ñ søc c¹nh tranh víi gi¸ c¶ s¶n phÈm trong n­íc còng nh­ ngoµi n­íc. 2.4. Do ®ßi hái cña mét hÖ thèng qu¶n lý kinh tÕ thèng nhÊt Thùc tÕ chøng minh r»ng ë bÊt kú nÒn s¶n xuÊt nµo, dï ph¸t triÓn ®Õn ®©u ®i n÷a ng­êi ta v·n cßn thÊy cã nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õ chÊt l­îng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt nh»m n©ng cao h¬n n÷a tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ chung cña nÒn s¶n xuÊt x· héi (vÊn ®Ò thÞ tr­êng, nguyªn liÖu, trao ®æi quèc tÕ, tranh giµnh ¶nh h­ëng, vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng...) v× vËy vÊn ®Ò chÊt l­îng lu«n ®­îc xem xÐt, c©n nh¾c trong c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn chung cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c quèc gia. V. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña khoa häc qu¶n lý chÊt l­îng 1. Kh¸i niÖm qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm hiÖn ®¹i Còng nh­ c¸c kh¸i niÖm vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, hiÖn nay cã rÊt nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ qu¶n lý (qu¶n trÞ) chÊt l­îng, nh­ng tuy vËy nh÷ng ®Þnh nghÜa nµy cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång vµ ph¶n ¸nh ®­îc b¶n chÊt cña qu¶n lý chÊt l­îng hiÖn ®¹i Theo quan ®iÓm cña ng­êi NhËt: Qu¶n lý chÊt l­îng lµ hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cã chÊt l­îng tho¶ m·n yªu cÇu cña ng­êi tiªu dïng víi chi phÝ thÊp nhÊt Quan ®iÓm ph­¬ng t©y cho r»ng: Qu¶n lý chÊt l­îng lµ mét hÖ thèng ho¹t ®éng thèng nhÊt, cã hiÖu qu¶ cña nh÷ng bé phËn kh¸c nhau trong nh÷ng tæ chøc trªn mét ®¬n vÞ kinh tÕ chÞu tr¸ch nhiÖm triÓn khai c¸c th«ng sè chÊt l­îng, duy tr× chÊt l­îng ®· ®¹t ®­îc vµ n©ng cao møc chÊt l­îng tho¶ m·n hoµn toµn nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. Mét quan niÖm kh¸c do tæ chøc tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ ISO ®­a ra kh¸ toµn diÖn vµ ®­îc chÊp nhËn réng r·i hiÖn nay: " Qu¶n lý chÊt l­îng lµ mét tËp hîp nh÷ng ho¹t ®éng cña chøc n¨ng qu¶n lý chung nh»m x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch chÊt l­îng , môc ®Ých tr¸ch nhiÖm vµ thùc hiÖn chóng b»ng nh÷ng ph­¬ng tiÖn nh­: lËp kÕ ho¹ch ®iÒu khiÓn chÊt l­îng, ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ c¶i tiÕn chÊt l­îng trong khu«n khæ hÖ thèng chÊt l­îng". 2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña qu¶n lý chÊt l­îng Qu¶n lý chÊt l­îng ®­îc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn liªn tôc thÓ hiÖn ngµy cµnh ®Çy ®ñ h¬n b¶n chÊt tæng hîp, phøc t¹p cña vÊn ®Ò chÊt l­îng vµ ph¶n ¸nh sù thÝch øng víi ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng kinh doanh míi Chóng ta cã thÓ tãm t¾t c¸c giai ®o¹n cña qu¶n trÞ chÊt l­îng chÊt l­îng nh­ sau: KiÓm tra s¶n xuÊt KiÓm so¸t chÊt l­îng §¶m b¶o chÊt l­îng Qu¶n lý chÊt l­îng Qu¶n trÞ chÊt l­îng ®ång bé (TQM) Vµo nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 20, ch­a cã kh¸i niÖm qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé mµ chØ cã kh¸i niÖm kiÓm tra chÊt l­îng. Toµn bé ho¹t ®éng qu¶n lý chÊt l­îng ®­îc bã hÑp trong lÜnh vùc kiÓm tra, kiÓm so¸t s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña cña c¸c ph©n x­ëng. Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng cïng víi viÖc s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒu s¶n phÈm, hµng ho¸, tÝnh c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng t¨ng lªn ChuyÓn sang nh÷ng n¨m 1950 cung hµng ho¸ b¾t ®Çu v­ît cÇu hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm nhiÒu h¬n, kh¸i niÖm qu¶n lý chÊt l­îng b¾t ®Çu h×nh thµnh vµ xuÊt hiÖn. Ph¹m vi, néi dung vµ chøc n¨ng cña qu¶n lý chÊt l­îng ®­îc më réng h¬n, nh­ng vÉn chØ tËp chung vµo giai ®o¹n s¶n xuÊt s¶n phÈm lµ chñ yÕu. Vµo nh÷ng n¨m cña th©p kû 70, sù c¹nh tranh ®· t¨ng lªn ®ét ngét lµm c¸c doanh nghiÖp ph¶i nh×n nhËn l¹i vµ thay ®æi vÒ qu¶n lý chÊt l­îng. §Ó tho¶ m·n kh¸ch hµng c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ dõng l¹i ë kh©u s¶n xuÊt mµ ®· quan t©m ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm ngay c¶ sau khi s¶n phÈm ®· b¸n ra thÞ tr­êng. Qu¶n lý chÊt l­îng ®· më réng ra tíi tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng trong toµn bé ®êi sèng cña s¶n phÈm . Nh÷ng thay ®æi trong c¸ch nh×n vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng trong hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp lín trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt ë NhËt, Mü vµ c¸c n­íc T©y ¢u ph¸t triÓn ®· t¹o ra mét cuéc c¸ch m¹ng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm trªn thÕ giíi. Ng­êi ta ®É biÕt ®Õn qu¶n lý chÊt l­îng theo ph­¬ng ph¸p hiÖn ®¹i ®ã lµ qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé TQM (Total Quality Management). Theo nh­ quan ®iÓm cña ph­¬ng t©y: Qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé lµ mét hÖ thèng cã hiÖu qu¶ thèng nhÊt cña c¸c bé phËn kh¸c nhau chÞu tr¸ch nhiÖm triÓn khai, duy tr× møc chÊt l­îng ®¹t ®­îc, n©ng cao møc chÊt l­îng ®Ó sö dông vµ s¶n xuÊt s¶n phÈm ë møc kinh tÕ nhÊt tho¶ m·n hoµn toµn nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng víi vai trß kiÓm tra quan träng cña c¸c chuyªn gia. Theo nh­ quan ®iÓm cña NhËt B¶n : qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé lµ mét ho¹t ®éng tËp thÓ ®ßi hái sù nç lùc cña c¸c nhãm c«ng nh©n, c¸c c¸ nh©n víi sù tham gia cña c¸c h·ng, c¸c c«ng ty vµ viÖc qu¶n lý mang tÝnh chÊt toµn diÖn. XuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖp thùc tiÔn, ng­êi ta ®óc kÕt thµnh mét kü thuËt h­íng dÉn c¸ch thøc lµm sao ®Ó c¶i tiÕn trong c«ng viÖc hµng ngµy vµ c¶ trong viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch trung vµ dµi h¹n. Khi ¸p dông TQM ch¼ng nh÷ng l·nh ®¹o doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng ®Ò xuÊt, theo dâi, ®éng viªn vµ duy tr× phong trµo liªn tôc c¶i tiÕn vµ cã sù tham gia cña mäi ng­êi, mäi cÊp, mäi bé phËn, phßng ban trong doanh nghiÖp. Néi dung cña TQM bao gåm: (1) ¸p dông vßng trßn Deming PDCA (Plan, Do, Check, Action) ®Ó c¶i tiÕn cã hÖ thèng vµ liªn tôc. (2) Thùc thi quy t¾c 5sS: .Seiri = sµng läc .Seiton = s¾p xÕp .Seiso = s¹ch sÏ .Suketsu = s¨n sãc .Shitsuke = s½n sµng (3) Doanh nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn vµ khuyÕn khÝch nh©n viªn tham gia "nhãm chÊt l­îng" (4) X©y dùng ch­¬ng tr×nh c¶i tiÕn chÊt l­îng (5) ¸p dông "kü thuËt c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt" (6) Thùc hiÖn nguyªn t¾c ®óng thêi ®iÓm (JIT : Just In Time) (7) ¸p dông b¶o d­ìng s¶n xuÊt toµn diÖn (8) TÝnh to¸n n¨ng xuÊt trong ho¹t ®éng (9) PhÊn ®Êu kh«ng ngõng ®Ó chÊt l­îng ®¹t møc chuÈn quèc gia, khu vùc vµ quèc tÕ Qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp tr­íc ®©y th­êng ®­îc coi lµ chøc n¨ng riªng chØ cña c¸n bé phßng kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm. Ngµy nay qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc coi nh­ lµ nhiÖm vô tr¸chachd nhiÖm cña toµn bé c¸c c¸ nh©n trong c«ng ty. Ngoµi rviÖc kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm cßn ph¶i ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm tr­íc, trong vµ sau khi s¶n xuÊt, thùc hiÖn khÈu hiÖu "ChÊt l­îng ngay tõ gi©y phót ®Çu". Chóng ta thÊy r»ng mçi c«ng ty muèn ®¶m b¶o n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm th× ph¶i thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé, ®ã lµ viÖc ph¸t huy tr¸ch nhiÖm vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm cña mçi c¸ nh©n bé phËn phßng ban trong c«ng ty th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu s¶n phÈm tho¶ m·n nhu cÇu ng­êi tiªu dïng víi chi phÝ thÊp nhÊt. VI. N©ng cao søc c¹nh tranh vµ vai trß cña chÊt l­îng s¶n phÈm víi viÖc t¨ng søc c¹nh tranh 1. Quan niÖm vÒ søc c¹nh tranh Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, vÊn ®Ò n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Yªu cÇu nµy ®Æt ra kh«ng chØ ®èi víi khu vùc tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi, mµ ngay c¶ ®èi víi khu vùc chØ s¶n xuÊt hµng ho¸ cho thÞ tr­êng néi ®Þa, v× tÝnh chÊt giao l­u quèc tÕ hiÖn nay kh«ng cßn thuÇn tuý ë ph¹m vi ngoµi biªn giíi. Cã rÊt nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c«ng nghiÖp : Cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ ®­a c¸c c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp, cña mét nÒn c«ng nghiÖp còng nh­ cña mét quèc gia : - Fafchamps cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp ®ã cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm víi chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh thÊp h¬n gi¸ cña nã trªn thÞ tr­êng. Theo c¸ch hiÓu nµy, doanh nghiÖp nµo cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng t­¬ng tù s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp kh¸c nh­ng víi chi phÝ thÊp h¬n th× ®­îc coi lµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao h¬n (Peter .. G.H kKh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, Dartmouch, 1995, trang 343). - Randall l¹i cho r»ng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng dµnh ®­îc vµ duy tr× thÞ phÇn trªn thÞ tr­êng víi lîi nhuËn nhÊt ®Þnh. - Dunning lËp luËn r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng cung s¶n phÈm cña chÝnh doanh nghiÖp trªn c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau mµ kh«ng n¬i bè trÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®ã. - Mét quan niÖm kh¸c cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ tr×nh ®é cña c«ng nghiÖp cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm theo ®óng yªu cÇu cña thÞ tr­êng, ®ång thêi duy tr× ®­îc møc thu nhËp thùc tÕ cña m×nh. Cã thÓ thÊy r»ng c¸c quan niÖm nªu trªn xuÊt ph¸t tõ c¸c gãc ®é kh¸c nhau, nh­ng ®Òu cã liªn quan ®Õn hai khÝa c¹nh: ChiÕm lÜnh thÞ tr­êng vµ cã lîi nhuËn. Theo t«i, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cã thÓ hiÓu lµ n¨ng lùc n¾m gi÷ thÞ phÇn nhÊt ®Þnh víi møc ®é hiÖu qu¶ chÊp nhËn ®­îc v× vËy khi thÞ phÇn t¨ng lªn cho thÊy kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®­îc n©ng cao. Quan niÖm nµy cã thÓ ¸p dông ®èi víi tõng doanh nghiÖp mét nÇn c«ng nghiÖp còng nh­ ®èi víi mét quèc gia trong cuéc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi hay khu vùc. 2. C¸c biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh 2.1. N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm §©y lµ mét biÖn ph¸p quan träng hµng ®Çu mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®Õn tr­íc tiªn víi c¸c néi dung nh­: + §æi míi th­êng xuyªn cÊu tróc s¶n phÈm + T¨ng c­êng chøc n¨ng, c«ng dông cña s¶n phÈm + Th­êng xuyªn t¹o mÉu m· ®Ñp, hÊp dÉn 2.2. §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm + S¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña ng­êi tiªu dïng (hé cã thu nhËp cao, thu nhËp kh¸, thu nhËp trung b×nh, thu nhËp thÊp) VÝ dô: Qu¹t ®iÖn cã c¸c gi¸ 1,5 triÖu ®ång/chiÕc, 1 triÖu ®ång/chiÕc, 500.000 ®ång/chiÕc, 250.000 ®ång/chiÕc, thËm chÝ 20.000 ®ång/chiÕc. + §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm. 2.3. §Èy m¹nh tiÕp thÞ, më réng thÞ tr­êng + T¨ng c­êng ®µo t¹o ®éi ngò tiÕp thÞ + Ph¸t triÓn m¹ng l­íi chi nh¸nh tiªu thô + Ph¸t triÓn m¹ng l­íi tiÕp thÞ nhanh nh¹y, réng kh¾p + T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p khuyÕn m¹i (gi¶m gi¸, b¸n tr¶ gãp, c¸c tÆng phÈm, ...). 2.4. C¶i tiÕn ph­¬ng thøc phôc vô kh¸ch hµng + Lu«n coi kh¸ch hµng lµ ®óng + Phôc vô qua ®iÖn tho¹i mang hµng ®Õn n¬i + Phôc vô ®Õn tËn nhµ, gióp kh¸ch hµng tËn t×nh + Cã b¶o hµnh tèt + Cã tÆng phÈm vµo c¸c ngµy lÔ, tÕt... 2.5. §æi míi hÖ thèng qu¶n lý trong c¸c doanh nghiÖp + §Èy m¹nh cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp + S¾p xÕp l¹i c¸c phßng ban, gi¶m c¸c kh©u trung gian, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt + §Çu t­ con ng­êi, vèn, ph­¬ng tiÖn nhiÒu h¬n cho bé phËn tiªu thô vµ tiÕp thÞ + Ban gi¸m ®èc c¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý 2.6. Kiªn quyÕt tiÕt kiÖm + TiÕt kiÖm trong chi phÝ v¨n phßng, tiÖc, quµ tÆng + TiÕt kiÖm c¸c chuyÕn ®i xa kh«ng cÇn thiÕt + Dån vèn l­u ®éng cho s¶n xuÊt kinh doanh 2.7. §Èy m¹nh tÝch tô vµ tËp chung vèn trong c¸c doanh nghiÖp + TÝch tô vèn qua tÝnh lîi nhuËn + TÝch tô vèn qua khÊu hao + TÝch tô vèn qua vay vèn cæ phÇn tõ c«ng nh©n + TËp chung vèn qua liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c 3. Vai trß cña chÊt l­îng s¶n phÈm trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh Cã thÓ nãi chÊt l­îng s¶n phÈm ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp. Nã lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña mét doanh nghiÖp Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay víi sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t th× chÊt l­îng chÝnh lµ mét nh©n tè chÝnh, c¬ b¶n gióp cho c¸c doanh nghiÖp t¨ng ®­îc søc c¹nh tranh cña m×nh, t¹o ®­îc lîi thÕ c¹nh tranh vµ kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm nhê chÊt l­îng s¶n phÈm cao, gi¸ thµnh h¹. Cïng víi sù ph¸t triÓn cao trong ngµnh kü thuËt hiÖn ®¹i, nh÷ng yªu cÇu chÊt l­îng ®· trë nªn ®ång bé h¬n vµ cao h¬n. V× thÕ ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh c¸c doanh nghiÖp ph¶i tËp chung vµo c¸c biÖn ph¸p n©ng cao søc c¹nh tranh nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn vµ ®Æc biÖt tËp chung vµo n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm v× ®©y lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu PhÇn II Thùc tr¹ng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay I. Doanh nghiÖp ViÖt Nam trong m«i tr­êng kinh doanh hiÖn nay 1. T×nh h×nh chung c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ViÖt Nam 1.1. Gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng c«ng nghiÖp Gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng c«ng nghiÖp toµn ngµnh ­íc ®¹t 166.965 tû ®ång, t¨ng 10,41% so víi n¨m 1998. Khu vùc nhµ n­íc chiÕm tû träng 43,48% toµn ngµnh, t¨ng 4.52%. Khu vùc ngoµi quèc doanh chiÕm tû träng 21,77% t¨ng 8.8%. Khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chiÕm tû träng 34.75% t¨ng kho¶ng 20%. Khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc, c«ng nghiÖp trung ­¬ng cã møc t¨ng 5,06% nhê nhiÒu ngµnh cã tû träng lín vµ s¶n phÈm quan träng vÉn t¨ng C«ng nghiÖp quèc doanh ®Þa ph­¬ng cã møc t¨ng 3,5% trong ®ã c¸c ®Þa ph­¬ng cã gi¸ tÞ c«ng nghiÖp t¨ng kh¸ lµ : §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) 1. §µ N½ng 56,3 5. Qu¶ng Ninh 11,9 2. Phó Thä 20,1 6. H¶i D­¬ng 7,6 3. §ång Nai 14,59 7. Hµ Néi 7,1 4. CÇn Th¬ 14,2 8. Tp Hå ChÝ Minh 5,0 (vÏ biÓu 1) Khu vùc ngoµi quèc doanh chiÕm tû träng 21,77% víi ®Æc ®iÓm lµ phÇn lín c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« nhá nh­ng hÇu hÕt c¸c c¬ së míi ®­îc x©y dùng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Òu ®­îc ®Çu t­ trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nªn s¶n phÈm kh«ng nh÷ng dÔ dµng thay ®æi mÉu m· mµ cßn cã chÊt l­îng cao, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña ng­êi tiªu dïng. N¨m 1999, khu vùc nµy ®· cã møc t¨ng kh¸ ®¹t 8,8%, chØ ®øng sau khèi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi Mét sè ®Þa ph­¬ng cã c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh t¨ng kh¸ lµ: §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) 1. H¶i Phßng 41,3 4. Hµ Néi 14,3 2. B×nh D­¬ng 32,4 5. Tp Hå ChÝ Minh 10,8 3. §ång Nai 7,2 6. CÇn Th¬ 6,4 (vÏ biÓu 2) Khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ nhÊt trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ (19,98%). Tuy nhiªn, do ¶nh h­ëng chung cña nÒn kinh tÕ cho nªn còng cã mét sè doanh nghiÖp thu hÑp s¶n xuÊt hoÆc tiÕn hµnh c¸c gi¶i ph¸p kh¸c (gi·n tiÕn ®é, thay ®æi chñ ®Çu t­, chuyÓn ®æi s¶n phÈm...). V× vËy n¨m 1999, tèc ®é t¨ng tr­ëng tèc ®é t¨ng tr­ëng cña khèi nµy ®¹t thÊp nhÊt trong c¸c n¨m gÇn ®©y C«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn mét sè tØnh, thµnh phè cã gi¸ tÞ trªn 1.000 tû ®ång, t¨ng kh¸ nh­: §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) 1. Tp Hå ChÝ Minh 7,9 6. B×nh D­¬ng 28,8 2. Bµ RÞa – Vòng Tµu 20,3 7. CÇn Th¬ 11,9 3. Hµ Néi 7,6 8. Phó Thä 14,7 4. §ång Nai 14,9 9. §µ N½ng 28,8 5. H¶i Phßng 16,9 10. VÜnh Phóc 16,4 (vÏ biÓu 3) MÆc dï lµ lÜnh vùc ®Çu tµÇu trong nÒn kinh tÕ, nh­ng gi¸ trÞ t¨ng thªm cña c«ng nghiÖp trong n¨m 1999 còng chØ ®¹t 7-8%, khèi doanh nghiÖp nhµ n­íc t¨ng tr­ëng thÊp, mét sè ngµnh cã xu h­íng gi¶m dÇn, sè doanh nghiÖp lµm ¨n kh¸ cßn Ýt. §Æc biÖt ë khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc, sè lµm ¨n cã l·i chØ h¬n 10%, h¬n 60% sè doanh nghiÖp kh«ng cã l·i vµ trªn 20% lµ thua lç. Qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc tiÕn hµnh cßn chËm. Trõ mét sè doanh nghiÖp mµ ®a phÇn lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã c«n nghÖ kh¸ chÊt l­îng s¶n phÈm t­¬ng ®èi cao, cßn phÇn lín doanh nghiÖp vÉn cã trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ l¹c hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc, tû lÖ ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ cßn ch­a ®¸ng kÓ, ch­a t­¬ng sxøng víi yªu cÇu trong thêi kú c¹nh tranh. C¬ cÊu, ®Çu t­ ch­a hîp lý, ch­a theo mét quy ho¹ch ph¸t triÓn tËp chung thèng nhÊt, cßn nÆng vÒ thay thÕ nhËp khÈu, dù b¸o kh«ng s¸t nhu cÇu trong n­íc vµ kh«ng g¾n víi quan hÖ cung cÇu ë trong khu vùc, dÉn tíi mét sè ngµnh vµ s¶n phÈm ®Çu t­ qu¸ nhiÒu, v­ît qu¸ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n nh­: « t«, xe m¸y l¾p r¸p, s¾t thÐp, ®­êng, xi m¨ng... C¬ cÊu s¶n phÈm ch­a cã sù chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ, lîi thÕ so s¸nh cña n­íc ta ch­a ®­îc ph¸t huy, kh¶ n¨ng héi nhËp yÕu. Nh©n tè con ng­êi vÉn ch­a ®­îc ®Æc biÖt coi träng, tr×nh ®é cña mét sè c¸n bé qu¶n lý cßn rÊt yÕu, kh«ng ®¶m ®­¬ng næi tr¸ch nhiÖm ®­îc giao ®· ch¼ng nh÷ng kh«ng gãp phÇn lµm gi¶m bít khã kh¨n cµo lµm t¨ng thªm sù tr× trÖ trong hÖ thèng qu¶n lý nãi chung. 2. C¸c søc Ðp c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay 2.1. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ C¸c c«ng ty siªu quèc gia mµ nßng cèt lµ c¸c c«ng ty mÑ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn t×m c¸ch chi phèi thÞ tr­êng thÕ giíi. C¸c n­íc nhá vµ ®ang ph¸t triÓn, víi mét nÒn c«ng nghiÖp nhá bÐ ®i sau l¹i kh«ng thÓ ®ãng cöa thÞ tr­êng trong n­íc, sÏ gÆp rÊt mnhiÌÒu khã kh¨n trong viÖc c¹nh tranh ®Ó cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ duy tr× mét thÞ phÇn nhá bÐ cña m×nh. 2.2. Xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i Hai khèi mËu dÞch tù do lín nhÊt trªn thÕ giíi ®ã lµ NAFTA (B¾c Mü: 8000 tû USD) vµ EU (T©y ¢u: 7500 tû USD) ®· chiÕm 50% tæng s¶n phÈm cña thÕ giíi. TiÕp ®ã lµ c¸c khèi MERCOSUR (Nam Mü: 750 tû USD) AFTA (§«ng Nam ¸: 500 tû USD)... Mét ssãè n­íc cã nÒn kinh tÕ chiÕm tû träng lín trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh­ NhËt B¶n (3500 tû USD) vµ Trubng Quèc (gÇn 3000 tû USD)... C«ng nghiÖp ho¸ kh«ng thÓ tÝnh kh«ng ®Õn xu thÕ ®ã v× kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mµ kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh trªn thiÞ tr­êng thÕ giíi hoÆc khu vùc. 2.3. T×nh tr¹ng c¸c n­íc lín chÌn Ðp c¸c n­íc nhá B»ng quy chÕ Tèi huÖ quèc (MFN), hiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ... c¸c n­íc lín Ðp c¸c n­íc lín Ðp c¸c n­íc nhá ph¶i tu©n theo mét sè quy ®Þnh kh¾t khe vÒ th­¬ng m¹i, b¶o hiÓm, b¶o hé hµng ho¸... th× míi më cña thiÞ tr­êng vµ cho h­ëng quyÒn ­u ®·i mµ thùc chÊt lµ quyÒn bu«n b¸n b×nh th­êng. NÕu kh«ng tu©n thñ ®iÒu ®ã th× c¸c n­íc nhá vµ ®ang ph¸t triÓn ph¶i chÞu nh÷ng hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan rÊt lín vµ thùc tÕ lµ kh«ng thÓ v­ît qua ®­îc. Qua ®¸nh gi¸ nh÷ng nÐt chung vµ c¬ b¶n nhÊt cña thiÞ tr­êng thÕ giíi vµ chóng ta thÊy r»ng ViÖt nam lµ mét n­íc nhá, ®ang ph¸t triÓn, ph¶i chÞu nh÷ng søc Ðp rÊt lín tõ thÞ tr­êng bªn ngoµi. 3. Thùc tr¹ng chÊt l­îng vµ qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam 3.1. VÒ chÊt l­îng s¶n phÈm Tõ sau ®æi míi nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· cã nh÷ng sù ph¸t triÓn rÊt lín ®Æc biÖt lµ víi chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®· t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh th«ng tho¸ng cho c¸c doanh nghiÖp. §· cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶, mét sè doanh nghiÖp ®· cã s¶n phÈm xuÊt sang n­íc ngoµi. ViÖc ¸p dông bé tiªu chuÈn chÊt l­îng ISO 9000 ®· ®­îc triÓn khai vµ mét sè doanh nghiÖp ®· ®¹t ®­îc chøng nhËn tiªu chuÈn nµy. RÊt nhiÒu doanh nghiÖp ®· s¶n xuÊt ®­îc s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao kh«ng kÐm hµng ngo¹i nhËp cã dah tiÕng trong n­íc vµ ngoµi n­íc, kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng ngo¹i nhËp cao. RÊt nhiÒu ®¬n ®Æt hµng ®· ®­îc ký kÕt víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ta ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Tuy vËy, ®ã chØ lµ nh÷ng thµnh tùu cßn khiªm tèn vµ bªn c¹nh ®ã cßn nhiÒu h¹n chÕ lµm cho c¸c s¶n phÈm do c¸c doanh nghiÖp ta s¶n xuÊt ch­a cã søc c¹nh cao, chÊt l­îng s¶n phÈm cßn kÐm, gi¸ thµnh cao mµ cã thÓ nãi lµ do c¸c nguyªn nh©n nh­: m¸y mãc, c«ng nghÖ thiÕt bÞ, tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n, tr×nh ®é qu¶n lý, chÊt l­îng nguyªn vËt liÖu... M¸y mãc, c«ng nghÖ thiÕt bÞ cßn l¹c hËu (b×nh qu©n l¹c hËu kho¶ng 15-20 n¨m), viÖc ®Çu t­ cho nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi rÊt tèn kÐm vµ ®ang lµ mét lÜnh vùc mµ sù "kh«ng b×nh ®¼ng" ngµy mét gia t¨ng. Nh÷ng ­u thÕ v­ît tréi cña lao ®éng ViÖt Nam lµ tÝnh cÇn cï, kû luËt vµ ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng n¾m b¾t nhanh nh¹y kü thuËt, c«ng nghÖ míi. Tuy nhiªn tû lÖ lao ®éng ®­îc ®µo t¹o nghÒ chuyªn m«n cña ViÖt Nam cßn thÊp. N¨m 1996 tû lÖ nµy lµ 12,3% n¨m 1998 lµ 13,3%. Tr×nh ®é qu¶n lý cßn ch­a cao, cßn ®Ó t×nh tr¹ng l·ng phÝ, thÊt tho¸t nhiÒu, s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶, chi phÝ s¶n xuÊt cao, chÊt l­îng s¶n phÈm kÐm. Chóng ta h·y cïng xem xÐt cô thÓ h¬n vÒ t×nh h×nh chÊt l­îng s¶n phÈm ë c«ng ty May 20 Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng khèi l­îng hµng ho¸ lµm theo chØ tiªu ngµy cµng gi¶m b¾t buéc c«ng ty ph¶i tù t×m kiÕm thÞ tr­êng cho m×nh. §Ó b¾t kÞp nh÷ng ®ßi hái vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm cña ng­êi tiªu dïng trªn thÞ tr­êng, c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng s¶n phÈm cña c«ng ty ®· thay ®æi cho phï hîp. M¸y mãc, thiÕt bÞ ®­îc n©ng cÊp nhiÒu d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn ®· thay thÕ nh÷ng d©y chuyÒn l¹c hËu, më réng dÇn danh môc nh÷ng mÆt hµng míi, cñng cè thÞ tr­êng nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt b»ng c¸ch ký c¸c hîp ®ång víi mhiÒu b¹n hµng ®Ó ®¶m b¶o cung ®óng, ®ñ lo¹i nguyªn liÖu theo yªu cÇu cña s¶n xuÊt. Nhê lµm tèt c«ng t¸c gi¸m s¸t nªn c¸c s¶n phÈm lo¹i B æn ®Þnh ë møc d­íi 3% cßn l¹i thuéc lo¹i A. C¸c m¹Æt hµng may mÆc do c«ng ty s¶n xuÊt nh×n chung ®Òu cã chÊt l­îng cao vµ æn ®Þnh. Tuy nhiªn trong mét sè s¶n phÈm vÉn cßn cã nh÷ng lçi nh­ ®­êng m¸y kh«ng c©n, ®Òu. C¸c s¶n phÈm ®Ó x©m nhËp thÞ tr­êng trong n­íc cßn Ýt phong phó kho«ng cã Ên t­îng cho ng­êi tiªu dïng. Së dÜ cã t×nh trang trªn lµ do thiÕt bÞ, phô tïng thay thÕ ch­a s½n cã, nguyªn liÖu cung øng cßn chËm, kh«ng ®óng yªu cÇu kü thuËt cña s¶n xuÊt, c«ng nh©n mét sè ch­a ®¹t tr×nh ®é theo yªu cÇu, mét sè ch­a cã ý thøc kû luËt vµ t¸c phong c«ng nghiÖp trong s¶n xuÊt... 3.2. VÒ qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm Qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nh×n chung thùc hiÖn tèt v× tr­íc sù ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ cña kinh tÕ thÞ tr­êng vµ søc Ðp c¹nh tranh tõ nhiÒu phÝa nªn c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ bu«ng láng kh©u then chèt nµy ®Æc biÖt lµ viÖc ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ ISO. * ¦u ®iÓm: X¸c ®Þnh ®­îc tÇm quan träng cña bé tiªu chuÈn ISO 9000 lµ ph­¬ng tiÖn gióp c¸c nhµ s¶n xuÊt tù x©y dùng vµ ¸p dông hÖ thèng ®¶m b¶o chÊt l­îng ë c¬ së m×nh, gióp bªn mua cã thÓ kiÓm tra qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm tr­íc khi ký hîp ®ång, kh¾c phôc cung c¸ch lµm ¨n tuú tiÖn kÐm hiÖu qu¶ tr­íc kia, do vËy mÆc dï bé tiªu chuÈn chÊt l­îng ISO míi ®­îc ¸p dông ë ViÖt Nam ch­a ®­îc 2 n¨m, ®· cã 75 doanh nghiÖp thùc hiÖn thµnh c«ng bé tiªu chuÈn nµy. Trªn thùc tÕ rÊt nhiÒu doanh nghiÖp sau khi ®­îc cÊp chøng nhËn ISO ®ÌÒu c«ng nhËn ISO gióp doanh nghiÖp t¨ng søc c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Cô thÓ c«ng ty Alpha Nam, sau khi ®­îc nhËn chøng chØ ISO 9000 s¶n ph¶m cña c«ng ty ®­îc theo dâi tèt ®Õn tËn kh¸ch hµng, th«ng tin trao ®æi gi÷a c¸c phßng ban kh«ng bÞ sai lÖch, ®em l¹i uy tÝn cho doanh nghiÖp. Sau khi ®­îc chøng nhËn chøng chØ ISO doanh thu cña c«ng ty 10 th¸ng ®Çu n¨m 1999 ®¹t 30 tû, nhiÒu h¬n c¶ n¨m tr­íc 11 tû, khiÕu n¹i cña kh¸ch hµng gi¶m 50-70%. §Æc biÖt nhiÖm vô x©y l¾p cña c«ng ty ®­îc kh¼ng ®Þnh. Tr­íc khi nhËn chøng chØ ISO doanh thu cña lÜnh vùc nµy gÇn nh­ kh«ng ®¸ng kÓ nh­ng ®Õn nay doanh sè ®· ®¹t 4-5 tû/1999. * Nh­îc ®iÓm vµ h¹n chÕ: MÆc dï ISO ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch nh­ vËy, nh­ng ®èi víi hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, nã nh­ chiÕc ch×a kho¸ vµng khã lÊy ®­îc. V× ®ÎÓ lÊy ®­îc nã ph¶i cã tiÒn, cã tr×nh ®é vµ hiÓu biÕt. Mét doanh nghiÖp cã 500-1000 c«ng nh©n muèn ®¹t ®­îc chøng chØ ISO ph¶i mÊt 150-200 triÖu ®ång phÝ t­ vÊn, ®Êy lµ cßn ch­a kÓ phÝ ®µo t¹o, phÝ cho c«ng viÖc phôc vô cho ISO... Trong khi ®ã 90% doanh nghiÖp ViÖt Nam ®­îc xÕp lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ®ñ vèn ho¹t ®éng cßn khã kh¨n lÊy ®©u ra tiÒn ®Ó thùc hiÖn ISO. Mét nguyªn nh©n kh¸ch quan n÷a khiÕn kh«ng t¹o ®­îc t©m lý ®éng viªn khuyÕn: ChiÕn l­îc kinh doanh kh«ng râ rµng, vÊn ®Ì ph¸p lý cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cßn ch­a nhÊt qu¸n, ®Æc biÖt lµ chÕ ®é mËu dÞch quèc tÕ, chÕ ®é ­u ®·i ®Çu t­... Trong khi ®ã b¶n th©n doanh nghiÖp ph¶i tõng ngµy tõng giê ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro, bÊt ch¾c vÒ n¹n hµng gi¶, hµng kÐm chÊt l­îng, hµng trèn thuÕ, nªn kh«ng cßn t©m chÝ ®©u ®ÎÓ ®Çu t­ thêi gian vµ tiÒn cña cho viÖc x©y dùng chiÕn l­îc l©u dµi. VËy lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam PhÇn III Mét sè ph­¬ng h­íng nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh ë ViÖt Nam Qua ph©n tÝch thùc tr¹ng chóng ta thÊy ®Ó cã søc c¹nh tranh tèt trªn thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ trªn thÕ giíi chóng ta thÊy c¸c doanh nghiÖp cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ cÇn ph¶i kh¾c phôc. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i: I. HiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ Nh­ chóng ta ®· thÊy chÊt l­îng s¶n phÈm phô thuéc rÊt lín vµo c«ng nghÖ sö dông v× thÕ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i sÏ gi¶i quyÕt tèt ®iÒu nµy, ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã cã thÓ: + NhËp c¸c thiÕt bÞ n­íc ngoµi häc tËp nguyªn t¾c thiÕt kÕ, tù thiÕt kÕ l¹i, c¶i tiÕn cho phï hîp víi diÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o t¹i ViÖt Nam. Mét sè bé phËn ch­a ®ñ søc chÕ t¹o th× nhËp cña n­íc ngoµi. + KhuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi cã sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn. + Mua thiÕt bÞ cã c«ng nghÖ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i, song møc ®é tù ®éng ho¸ cßn thÊp (do ®ã tiÕt kiÖm h¬n). Ta tù n©ng cÊp tr×nh ®é tù ®éng ho¸ b»ng thiÕt kÕ cña ng­êi ViÖt Nam. + TËn dông kh¨¶ n¨ng ®ãng gãp cña c¸c chuyªn gia khoa häc c«ng nghÖ ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi muèn gãp søc x©y dùng quª h­¬ng. II. N©ng cao tr×nh ®é lao ®éng HiÖn nay, nguån lao ®éng cña n­íc ta rÊt dåi dµo nh­ng tr×nh ®é tay nghÒ cßn thÊp ®a sè lµ lao ®éng phæ th«ng ch­a ®­îc qua ®µo t¹o do ®ã ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Do ®ã, ®Ó cã ®­îc nguån lao ®éng ®ñ tr×nh ®é ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i c¶i c¸ch m¹nh mÏ hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ vµ c¸c tæ chøc xóc tiÕn viÖc lµm. §Þnh h­íng c¶i c¸ch hÖ thèng d¹y nhghÒ ë ViÖt Nam míi ®­îc c¸c c¬ quan qu¶n lý lao ®éng ®­a ra gåm c¸c c«ng viÖc: + Ng­êi sö dông lao ®éng tham gia ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ sao cho c¸c ch­¬ng tr×nh nµy ®Êp øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng + C¸c ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y trong hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ sÏ ®­îc x©y dùng thèng nhÊt vµ hîp lý trong toµn quèc nh»m ®¸p øng mäi nhu cÇu ®µo t¹o, tr¸nh chång chÐo, trïng lÆp. + Néi dung gi¶ng d¹y ®­îc thiÕt kÕ dùa trªn sù ph©n tÝch c«ng viÖc, nhiÖm vô vµ kü n¨ng. + C¸c lao ®éng lµnh nghÒ sÏ tham gia vµo viÖc ®­a ra c¸c néi dung gi¶ng d¹y sau khi ®· tham kh¶o ý kiÕn cña chuyªn gia n­íc ngoµi + Gi¸o ¸n d¹y nghÒ sÏ ®­äîc tæ chøc thµnh nhiÒu häc phÇn, tronhg ®ã mét sè häc phÇn sÏ quy ®Þnh n¨ng lùc ph¶i ®¹t cña mçi häc viªn + ¦u tiªn ph¸t triÓn phÇn thùc hµnh, tr×nh ®é häc viªn ®­îc ®¸nh gi¸ c¨n cø vµo tr×nh ®é øng dông vµ kiÓm tra viÕt, x©y dùng quy tr×nh gi¸m s¸t nh»m th«ng b¸o cho häc viªn vµ c¬ quan chñ qu¶n biÕt tiªu chuÈn ®¸p øng cho mçi ch­¬ng tr×nh vµ mçi c¬ quan. SÏ cã quy tr×nh cÊp bÇ­ng ®¸ng tin cËy vµ cã gi¸ trÞ nh»m ®¸nh gi¸ ®óng tr×nh ®é cña mçi häc viªn khi ®· thµnh nghÒ. Sím c¶i c¸ch hÖ thèng d¹y nghÒ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó nguån nh©n lùc ViÖt Nam cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ngµy cµng cao cña s¶n xuÊt vµ nÒn kinh tÕ héi nhËp. III. Lùa chän hÖ thèng chÊt l­îng ®Ó ¸p dông Ngoµi nh÷ng yÕu tè nh­: m¸y mãc c«ng nghÖ, lao ®éng, th× viÖc ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng còng rÊt quan träng v× thÕ chon ®­îc mét hÖ th«ng qu¶n lý chÊt l­îng phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ rÊt quan träng. VÊn ®Ò nµy ë ViÖt Nam cßn thùc hiÖn ch­a ®­îc tèt do ®ã cÇn ph¶i lùa chän mét trong sè c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng sau ®Ó qu¶n lý cho phï hîp: + HÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo tiªu chuÈn quèc tÕ ISO 9000, ISO 9001, ISO 9002. Trong ®ã hÖ thèng ISO 9000 ®­îc h¬n 90 quèc gia chÊp nhËn vµ trë thµnh tiªu chuÈn quèc gia trong ®ã cã ViÖt Nam. + HÖ thèng TQM (Total Quality Management) lµ mét hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng toµn diÖn . + HÖ thèng gi¶i th­ëng chÊt l­îng ViÖt Nam: ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ë mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc, n¨m 1995 bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng ®· ®Æt ra "Gi¶i th­ëng chÊt l­îng ViÖt Nam" Ngoµi c¸c hÖ thèng trªn cßn cã thÓ ¸p dông c¸c hÖ thèng kh¸c nh­: HACCP, GMP, QS 9000... IV. N©ng cao tr×nh ®é cña ®éi ngò lµm c«ng t¸c qu¶n lý HiÖn nay, tr­íc søc Ðp cña nhu cÇu ®æi míi nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý ®· thùc hiÖn kh¸ tèt chøc n¨ng cña m×nh song vÉn cßn mét sè ch­a thùc hiÖn tèt ®iÒu nµy do ®ã cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p nh­ sau: + Tæ chøc ®¸nh gi¸ b×nh chän, thanh läc nh÷ng ng­êi kh«ng thùc hiÖn tèt c«ng viÖc hoÆc kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng, n¨ng lùc c«ng t¸c. + Lùa chän nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc ®­a ®i ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é. + TuyÓn chän ngay tõ ®Çu nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc tr×nh ®é cao. KÕt luËn ChÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu quan träng hµng ®Çu quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng. ChÝnh v× vËy n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cã ý nghÜa to lín ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. ChØ cã n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm míi cã ®ñ søc c¹nh tranh, tõ ®ã míi cã thÓ ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trªn thÞ tr­êng. N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®· gióp cho s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc kh¸ch hµng trong n­íc thõa nhËn vµ c¶ kh¸ch hµng quèc tÕ còng chÊp nhËn. Tuy nhiªn vÉn cßn mét sè mÆt h¹n chÕ vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i nç lùc phÊn ®¸u gi¶i quyÕt. Do thêi gian vµ tr×nh ®é cã h¹n, tuy ®· cè g¾ng hÕt søc xong ®Ò ¸n nµy còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu xãt em rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý gióp ®ì cña c¸c thÇy c« gi¸o. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h­íng dÉn tËn t×nh cña Th¹c sü NguyÔn thu Thuû ®· gióp ®ì em hoµn thµnh cuèn ®Ò ¸n nµy. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ kinh doanh tæng hîp trong c¸c doanh nghiÖp Trung t©m qu¶n trÞ kinh doanh tæng hîp 2. T¹p chÝ C«ng nghiÖp sè 1+2/2000. 3. T¹p chÝ c«ng nghiÖp sè 9,19,15,18/2000,19/1999. 4. Qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé John.S.Oakard NXB Thèng kª 1994. 5. Qu¶n lý chÊt l­îng theo ph­¬ng ph¸p NhËt Kaoru Ixikaoa. 6. Qu¶n trÞ chÊt l­îng GS NguyÔn Quang To¶n NXB Thèng Kª 1995. 7. Qu¶n trÞ chÊt l­îng trong doanh nghiÖp theo TCVN ISO 9000 PTS NguyÔn ThÞ §Þnh NXB Thèng kª 1994. 8. T¹p chÝ Th­¬ng M¹i sè 12/2000. 9. B¸o DiÔn ®µn doanh nghiÖp sè 1+2/2000. 10. T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ. 11. Peter .G.H Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, Dartmouch, 1995.