Lời nói đầu
Trước tháng 7- 97, tức là trước thời điểm xẩy ra cơn bão tài chính tiền tệ ở Châu Á mà tâm điểm là khu vực Đông Nam Á, nhiều nước thành viên ASEAN đã kỳ vọng đến việc rút ngắn thời hạn hoàn thành AFTA vào năm 2000. Đối với Việt Nam, nhiều người cũng hy vọng sẽ rút ngắn tiến trình thực hiện AFTA vào năm 2003 thay cho mốc thời gian dự kiến ban đầu là 2006. Lý do căn bản là Việt nam và các nước ASEAN đều muốn đẩy nhanh tiến trình AFTA nhằm nhanh chóng biến khu vực ASEAN thành một khu vực kinh tế mở có năng lực thích ứng cao nhất với các xu thế do hoá và toàn cầu hoá đang diễn ra hết sức nhanh chóng của nền kinh tế thế giới.
Tuy vậy, sau khi cơ bão tài chính tiền tệ xảy ra vào tháng 7 năm 1997 và lan truyền ra toàn khu vực theo hiệu ứng “ Đôminô “ với những tác động hết sức nghiêm trọng đến nền kinh tế các nước ASEAN và nền kinh tế toàn cầu đã khiến không ít người nghi ngờ về tính khả thi của AFTA theo lịch trình đã cam kết của các nước.
Vì vậy đối với Việt nam tác động của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ đến tiến trình hội nhập kinh tế khu vực và thế giới là điều không tránh khỏi.
Trong một nỗ lực tổng hợp và phân tích, nghiên cứu và đánh giá, bài viết xin trình bày một số những vấn đề về cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ ở Đông Nam Á.Cụ thể là :
Phần I : Khủng hoảng tài chính tiền tệ ở châu á và tác động đến Nội dung của đề tài sẽ đi sâu phân tích những nguyên nhân, tác động của cuộc khủng hoảng, từ đó so sánh với hiện trạng của nền kinh tế Việt nam trên các lĩnh vực: đầu tư, xuất nhập khẩu, tỷ giá hối đoái, thị trường chứng khoán . trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp chống đỡ và thoát khỏi cuộc khủng hoảng nhằm thực hiện tiến trình cải cách nền kinh tế, đạt được những mục tiêu đã đề ra: phát triển nhanh và bền vững, thúc đẩy tiến trình hội nhập nền kinh tế Việt nam với các nước trong khu vực và trên. thế giới, đưa nước ta thành một nước công nghiệp vào năm 2020
37 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2349 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Một số vấn đề về cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ ở Đông Nam Á, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
i÷a ®ång Baht vµ USD ( kho¶ng 25 Baht/1USD) lµ hÕt søc phi kinh tÕ, bëi trong kho¶ng thêi gian nµy, c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc diÔn ra rÊt m¹nh mÏ, ®ång ®«la Mü ngµy cµng m¹nh lªn, ®ång Baht yÕu dÇn, cho ®Õn tríc thêi ®iÓm x¶y ra khñng ho¶ng, ®ång Baht ®· gi¶m xuèng cßn 30,27 Baht/1USD. Lîi dông ®iÒu nµy, c¸c nhµ ®Çu t ®· t¹o ra møc b¸n khæng lå hµng chôc tû Baht ®Ó mua vµi tû USD. Søc m¹nh theo kiÓu b¸n khèng ®· n©ng cÇu USD lªn 100 lÇn so víi b×nh thêng vµ ®Èy tû gi¸ vît xa tû gi¸ thùc. KÕt qu¶ ®ång Baht bÞ bÎ g·y.
Thø t : HÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh yÕu kÐm, c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi láng lÎo : HÖ thèng kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé ë c¶ §«ng Nam ¸, Hµn quèc vµ NhËt ®· dÉn ®Õn mét sè lîng nî lßng vßng khæng lå mµ kh«ng kÞp ph¸t hiÖn kÞp thêi. C¸c níc cã thÞ trêng tiÒn tÖ khñng ho¶ng ®Òu cã møc nhËp siªu qu¸ lín, trong khi tû lÖ d÷ tr÷ ngo¹i tÖ trªn nî níc ngoµi lµ qu¸ thÊp. Trong n¨m 1996, tû lÖ nµy cña Hµn quèc lµ 31%, In®onesia chØ kho¶ng 12% vµ Th¸i lan lµ 43,1%...
B¶ng 8 : Dù tr÷ ngo¹i tÖ cña c¸c níc ASEAN .
dù tr÷ ngo¹i tÖ c¸c níc ASEAN
N¨m
Indonexia
Malaysia
Philippines
Xingapore
Thailan
Th¸ng 1
Th¸ng 2
Th¸ng 3
Th¸ng 4
Th¸ng 5
Th¸ng 6
Th¸ng 7
Th¸ng 8
19,83
19,86
19,87
20,38
20,99
21,08
21,67
20,38
28,40
28,70
29,10
28,30
27,70
28,00
23,30
21,10
11,00
11,79
11,83
11,56
11,42
-
9,60
-
77,45
77,36
78,82
78,99
80,54
81,85
79,51
78,05
38,20
37,20
37,10
36,30
32,20
31,40
30,40
25,90
Nguån : ViÖn Phatra. Th¸i lan , th¸ng 9/1997
Cuèi cïng chÝnh s¸ch tû gi¸ cè ®Þnh cøng nh¾c t¹i c¸c níc nµy ®Æc biÖt m©u thuÉn víi c¬ chÕ tù do di chuyÓn vèn trong nÒn kinh tÕ c¸c níc tõ ®ã lµm h¹n chÕ vµ sai lÖch kh¶ n¨ng kiÓm so¸t c¸c dßng vèn cña ChÝnh phñ .
***Thø t : HÖ thèng ng©n hµng - tµi chÝnh yÕu kÐm, c«ng t¸c qu¶n lÝ ngo¹i hèi láng lÎo .
Nh×n chung hÖ thèng ng©n hµng - tµi chÝnh t¹i c¸c níc bÞ khñng ho¶ng cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn víi nhÞp ®é cao . Trong mét thêi gian dµi sù yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh t¹i c¸c níc nµy ®îc che dËy bëi nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ cña c¸c níc dÉn ®Õn c¸c th«ng tin ph¶n ¸nh bÞ lÖch l¹c , mÐo mã. Sù yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng do nhiÒu nguyªn nh©n ®em l¹i song theo chóng t«i cã thÓ do mét sè nguyªn nh©n chÝnh nh :
Thø nhÊt : ChÝnh phñ c¸c níc cã sù can thiÖp ( møc ®é kh¸c nhau ) vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh nh»m híng c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng vµo hç trî cho chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ . §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc qu¶n lÝ tÝn dông láng lÎo vµ më réng ®Çu t qu¸ møc khiÕn cho hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp.
Hai lµ : B¶n th©n c¸c ng©n hµng chËm trÔ trong viÖc ®æi míi ho¹t ®éng vµ b¶o thñ trong viÖc hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô cña m×nh vµ phô thuéc rÊt lín vµo sù trî gióp cña chÝnh phñ .
Sù yÕu kÐm trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng - tµi chÝnh thÓ hiÖn tríc hÕt trong viÖc qu¶n lÝ vµ cÊp tÝn dông trong níc ®îc coi lµ kÐm hiÖu qu¶ vµ kh«ng chÆt chÏ . Trªn c¬ së cña ®µ ph¸t triÓn kinh tÕ ®· t¹o dùng tèc ®é më réng tÝn dông ®· t¨ng nhanh , vît ra khái tÇm kiÓm so¸t. T¹i c¸c níc nµy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tèc ®é cho vay ®· vît qu¸ tèc ®é t¨ng tiÒn göi ë c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i. C¸c ng©n hµng t¹i c¸c níc nµy ®· chi vµ ®Çu t mµ kh«ng tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi níc ngoµi, ng©n hµng th¬ng m¹i trong níc cho vay mét c¸ch å ¹t kh«ng cÇn giíi h¹n b»ng h×nh thøc quan hÖ tÝn chÊp thay cho quan hÖ thÕ chÊp tµi s¶n .
Bªn c¹nh ®ã viÖc ph©n bæ vèn cßn bÞ chi phèi nhiÒu bëi yÕu tè chÝnh trÞ . Trong khi ®ã lîng vèn tÝn dông khæng lå nµy l¹i ®îc chñ yÕu ®Çu t vµo c¸c lÜnh vùc ®ßi hái vèn lín song chu k× vèn l¹i chËm mµ ®iÓn h×nh lµ lÜnh vùc bÊt ®éng s¶n vµ ®Çu t chøng kho¸n . T¹i Malaysia tÝnh tõ cuèi n¨m 1992 ®Õn th¸ng 12 n¨m 1996 tæng c¸c kho¶n tÝn dông dµnh cho khu vùc bÊt ®éng s¶n vµ cæ phiÕu t¨ng 2 lÇn , tõ 34,24 tû Ringgit lªn 68,32 tû Ringgit trong khi tÝn dông dµnh cho khu vùc chÕ t¹o chØ t¨ng 88%. T¹i Indonexia t×nh tr¹ng cho vay ®Çu c¬ bÊt ®éng s¶n còng diÔn ra m¹nh mÏ , chiÕm tíi 25% tæng tÝn dông. ë Th¸i lan thùc tr¹ng ®Çu t còng kh«ng lÊy g× lµm s¸ng sña. Vèn vay qua hÖ thèng ng©n hµng th¸i lan ®îc tËp trung phÇn lín vµo lÜnh vùc bÊt ®éng s¶n vµ ®Çu t tµi chÝnh(B¶ng díi )***
B¶ng 9 : ViÖc sö dông c¸c kho¶n vay mîn qua c¸c ng©n hµng Th¸i lan ( gi¸ trÞ rßng )
§¬n vÞ : 100 tû Bath.
C¸c ngµnh
1993
1994
1995
Gi¸ trÞ
Tû lÖ
Gi¸ trÞ
Tû lÖ
Gi¸ trÞ
Tû lÖ
Thùc phÈm
LuyÖn kim
Ho¸ chÊt
Sx ®å dïng gia ®×nh
DÖt
SXVL x©y dùng
Sx m¸y mãc
DÇu khÝ
X©y dùng
Th¬ng m¹i
§Çu t chøng kho¸n
Khai th¸c má
DÞch vô
BÊt ®éng s¶n
Nh÷ng ngµnh kh¸c
60,0
53,9
47,2
52,1
32,5
24,5
24,0
2,0
22,9
147,9
66,4
0,7
55,3
116,4
140,4
7,2
6,4
5,6
6,1
3,8
2,9
2,8
0,2
2,7
17,5
7,8
0,1
6,5
13,7
16,6
51,8
62,6
81,3
92,6
44,4
62,2
81,5
47,8
38,4
268,9
263,5
-3,5
83,3
160,3
254,3
3,3
3,9
5,1
5,8
2,8
3,9
5,1
3,0
2,4
16,9
16,6
-0,2
5,2
10,1
16,0
55,0
123,3
125,3
56,3
54,8
78,8
18,6
36,5
45,9
153,6
226,1
3,4
-16,4
115,6
142,3
4,5
10,1
10,3
4,6
4,5
6,5
1,5
3,0
3,8
17,6
18,5
0,3
-1,3
9,5
11,7
Tæng céng
847,0
100,0
1589,5
1218,9
100,0
Nguån : NÒn kinh tÕ Th¸I lan ®èi mÆt víi ®iÒu chØnh c¬ cÊu - Nhãm nghiªn cøu kinh tÕ Ch©u ¸ FUMYUKI-TESTUJI SANO , ViÖn Nomura.
§iÒu nguy hiÓm h¬n lµ c¸c kho¶n tÝn dông trªn do nhiÒu lÝ do ®· kh«ng ®îc b¶o ®¶m. ChÝnh v× vËy khi nÒn kinh tÕ bÞ ®×nh ®èn, xuÊt khÈu gi¶m sót lµm cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ®· ®a c¸c tæ chøc ng©n hµng ®Õn bê vùc cña sù ph¸ s¶n, g©y lªn c¸c có sèc trong hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng vµ vµ khëi ®Çu cho sù khñng ho¶ng.
Thªm vµo ®ã, chÝnh s¸ch qu¶n lÝ nî cña hÖ thèng ng©n hµng c¸c níc bÞ khñng ho¶ng cha ®îc coi träng ®óng møc. Trong khi thÞ trêng tµi chÝnh t¹i c¸c níc nµy cã møc ®é tù do ho¸ m¹nh, c¸c luång vèn ®îc di chuyÓn dÔ dµng th× c¬ chÕ qu¶n lÝ, gi¸m s¸t cña NHNN ®èi víi c¸c NHTM vµ cña NHTM ®èi víi c¸c doanh nghiÖp l¹i láng lÎo vµ kh«ng kiÓm so¸t dÉn ®Õn t×nh tr¹ng v¹y nî níc ngoµi trµn lan. T¹i hÇu hÕt c¸c níc bÞ khñng ho¶ng ®Òu duy tr× chÝnh s¸ch l·i suÊt trong níc cao h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt bªn ngoµi nªn cµng khuyÕn khÝch hµng lo¹t c¸c c«ng ty vay nî tõ níc ngoµi ®Ó hëng chi phÝ vèn thÊp. Ch¼ng h¹n, t¹i Th¸i lan 9/10 c«ng ty do ViÖn Pharta Thankit thèng kª ®· vay nî t¹i níc ngoµi víi l·i suÊt lµ 8,5% n¨m thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi l·i suÊt trong níc lµ 13,5% / n¨m.
§ång thêi hÖ thèng ng©n hµng t¹i c¸c níc nµy ®· kh«ng ®iÒu chØnh hîp lÝ tû lÖ vay nî ng¾n h¹n vµ dµi h¹n. Kho¶n vay ng¾n h¹n ngµy cµng gia t¨ng. ChØ tÝnh riªng ë Th¸i lan ®· t¨ng gÇn 42% trong vßng 2 n¨m tõ 29,3 tû USD n¨m 1994 lªn ®Õn 41,5 tû USD n¨m 1996. Cßn ®èi víi Indonesia theo íc tÝnh sè nî níc ngoµi ng¾n h¹n chiÕm 34,3 tû USD trong tæng sè 120,5 tû vay nî níc ngoµi. Trong khi ®ã c¸c níc ®Òu duy tr× tû gi¸ cè ®Þnh theo USD v× vËy khi nÒn kinh tÕ c¸c níc bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng sa sót vÒ xuÊt khÈu , t¨ng trëng chËm kÐo theo t×nh tr¹ng thiÕu ngo¹i tÖ ®Ó thanh to¸n nî níc ngoµi ®· ®Õn h¹n. T×nh h×nh ®ã dÉn ®Õn søc Ðp vÒ ph¸ gi¸ ®ång b¶n tÖ ngµy cµng m¹nh. §iÒu nµy cµng xÊu thªm khi nh÷ng lêi ®ån ®¹i vÒ kh¶ n¨ng ph¸ gi¸ ®ång b¶n tÖ ®· thóc dôc c¸c c«ng ty vµ c¸ nh©n ®æ x« ®i mua ngo¹i tÖ nh»m trang tr¶i c¸c kho¶n nî. Hµnh ®éng nµy céng hëng víi sù gia t¨ng ®Çu c¬ cµng lµm t¨ng søc Ðp ®èi víi ®ång b¶n tÖ vèn ®îc coi lµ bÞ ®¸nh gi¸ qu¸ cao trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ®×nh ®èn cña c¸c níc.
Sù yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng c¸c níc nµy cßn thÓ hiÖn trong viÖc chËm trÔ cã c¸c gi¶i ph¸p ®èi phã víi t×nh tr¹ng di chuyÓn vèn ngo¹i tÖ mét c¸ch kh¸ tù do. ChÝnh s¸ch qu¶n lÝ ngo¹i hèi qu¸ láng lÎo ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho sù chuyÓn ®æi dÔ dµng gi÷a ®ång b¶n tÖ vµ ngo¹i tÖ dÉn ®Õn kh«ng kiÓm so¸t ®îc sù rêi ®i cña c¸c dßng vèn do sù b¸n th¸o ®ång néi tÖ ®Ó lÊy USD khi xuÊt hiÖn c¸c dÊu hiÖu bÊt æn ®Þnh trªn thÞ trêng tiÒn tÖ .
Tãm l¹i, theo chóng t«i khñng ho¶ng tiÒn tÖ t¹i c¸c níc Ch©u ¸ n¨m 1997 lµ kÕt qu¶ cña mét nÒn kinh tÕ híng ngo¹i bÞ lÖ thuéc nÆng nÒ vµo mét sè ngµnh c«ng nghiÖp xuÊt khÈu vµ vµo c¸c kho¶n vay nî, ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n bªn ngoµi kh«ng ®îc kiÓm so¸t. Trong khi ®ã c¸c níc l¹i duy tr× mét chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh mét c¸ch cøng nh¾c víi sù vËn hµnh cña hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh yÕu kÐm.
III/ TÝnh chÊt cña cuéc khñng ho¶ng
TÝnh chÊt cña cuéc khñng ho¶ng ë Ch©u ¸ hiÖn nay còng lµ mét vÊn ®Ò quan träng ®îc bµn c·i. Ban ®Çu khi cuéc khñng ho¶ng b¾t ®Çu næ ra ngêi ta cho r»ng ®ã lµ sù biÕn ®éng tiÒn tÖ hay khñng ho¶ng tiÒn tÖ th«ng thêng, dÇn dÇn víi møc ®é t¸c ®éng m¹nh vµ ngµy cµng s©u réng nhiÒu quan ®iÓm nhËn ®Þnh ®©y lµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ råi khñng ho¶ng tµi chÝnh. Theo chóng t«i cÇn thiÕt ph¶i cã quan ®iÓm ®óng vÒ tÝnh chÊt cña cuéc khñng ho¶ng, cïng víi x¸c ®Þnh ®óng nguyªn nh©n viÖc x¸c ®Þnh chuÈn x¸c tÝnh chÊt cña cuéc khñng hiÖn nay sÏ lµ c¬ së ®Ó c¸c níc ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p phôc håi l¹i nÒn kinh tÕ vµ ®èi víi c¸c níc chÞu ¶nh hëng Ýt sÏ lµ c¬ së ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn. C¨n cø vµo diÔn biÕn vµ nguyªn nh©n c¬ b¶n cña cuéc khñng ho¶ng ®· ph©n tÝch ë trªn chóng t«i ®ång ý víi quan ®iÓm cho r»ng cuéc khñng ho¶ng hiÖn nay ®· thùc sù trë thµnh cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ -tµi chÝnh vµ mang tÝnh quèc tÕ ho¸ s©u s¾c. Cuéc khñng ho¶ng diÔn ra theo c¬ chÕ h×nh sãng, lan to¶ tõng ®ît vµ t¸c ®éng, x©m nhËp vµo c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c theo c¬ chÕ “§«min« “theo nguyªn t¾c cµng xa, cµng c¸ch biÖt trong quan hÖ kinh tÕ th× møc ®é cµng nhÑ.
Nh÷ng t¸c ®éng
I/ §èi víi c¸c níc trong khu vùc.
Sù ph¸ gi¸ cña ®ång Baht vµ c¸c ®ång tiÒn kh¸c cña c¸c níc §«ng Nam ¸ g©y ra hËu qu¶ nghiªm träng l©u dµi vµ t¸c ®éng xÊu ®Õn mäi ho¹t ®éng cña ®êi sèng kinh tÕ x· h«Þ cña ®Êt níc.
Trong thêi gian tríc vµ trong khñng ho¶ng, c¸c níc ®Òu ph¶i tiªu tèn sè lîng ngo¹i tÖ lín ®Ó chèng ®ì gi÷ cho ®ång tiÒn kh«ng bÞ mÊt gi¸ qu¸ møc. Th¸i lan sö dông 15 tû USD trong tæng sè 33 tû USD dù tr÷ ngo¹i tÖ cña Nhµ níc ®Ó cøu nguy cho ®ång Baht, Philippines còng sö dông 20% tæng sè dù tr÷ ®Ó hç trî cho ®ång peso. C¸c níc kh¸c nh Malaysia, Indonesia còng sö dông nhiÒu tû ®«la Mü vµo môc ®Ých nãi trªn.
Nî níc ngoµi tÝnh b»ng ngo¹i tÖ t¨ng lªn kho¶ng 25-40 % tuútheo møc ®é ph¸ gi¸ cña ®ång tiÒn. Nh vËy, nî níc ngoµi cña Th¸i lantõ 85 tû USD lªn 119 tû USD ; Malaysia tõ 29 tû lªn 36,5 tû USD ; Philippines tõ 43, 5 tû lªn 54,4 tû USD ; Indonesia tõ 109,3 tû lªn150,5 tû USD.
Ho¹t ®éng ®Çu t, kinh doanh bÞ ®×nh ®èn. Hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n hoÆc bÞ ph¸ s¶n.
Do ®ång tiÒn bÞ mÊt gi¸, nÒn kinh tÕ vÜ m« kh«ng æn ®Þnh, nguån ®Çu t níc ngoµi sÏ bÞ gi¶m sót vµ cã thÓ sÏ chuyÓn sang khu vùc kh¸c æn ®Þnh vµ cã nhiÒu lîi thÕ h¬n nh Trung quèc, khu vùc Mü Latinh...
HÖ thèng tµi chÝnh ®æ vì g©y søc Ðp lín tíi l¹m ph¸t, gi¶m thu nhËp cña ngêi lao ®éng, t¸c ®éng xÊu ®Õn c¸c mÆt cña ®êi sèng chÝnh trÞ, x· héi.
Cuèi cïng ®Ó kh¾c phôc ®îc hËu qu¶ khñng ho¶ng, æn ®Þnh trë l¹i nÒn kinh tÕ trªn thÕ c©n b»ng míi, c¸c quèc gia nµy ph¶i tiªu tèn mét lîng tµi chÝnh rÊt lín, theo íc tÝnh vµo kho¶ng trªn díi 10% GDP. §©y lµ khã kh¨n lín nhÊt kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ngay ®îc trong mét thêi gian ng¾n.
Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc, cuéc khñng ho¶ng còng cã nh÷ng yÕu tè tÝch cùc sau :
Gi¶m gi¸ ®ång tiÒn l¹i gãp phÇn khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, hµng xuÊt khÈu cña c¸c níc nµy cã thªm c¹nh tranh lín trªn thÞ trêng quèc tÕ nhÊt lµ trong t¬ng quan so s¸nh víi c¸c mÆt hµng cïng lo¹i cña c¸c níc trong khu vùc cã ®ång tiÒn æn ®Þnh h¬n.
C¸c yÕu tè ®Çu vµo tÝnh b»ng ngo¹i tÖ, bao gåm tiÒn l¬ng, ®Êt ®ai, dÞch vô... gi¶m mét c¸ch t¬ng ®èi cao so víi c¸c níc kh¸c, nªn khi khñng ho¶ng kÕt thóc th× chÝnh c¸c níc nµy l¹i cã lîi thÕ thu hót vèn ®Çu t, c¶ ®Çu t trùc tiÕp vµ ®Çu t gi¸n tiÕp.
NÕu xÐt vÒ l©u dµi, th× ®©y lµ dÞp c¸c níc nµy rót ra ®îc c¸c bµi häc ®iÒu chØnh l¹i c¸c chÝnh s¸ch vÜ m«, ®iÒu chØnh l¹i c¬ quan ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh÷ng kÕt qu¶ cña c¸c c¶i c¸ch nµy sÏ t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng h¬n.
Kh«ng chØ ¶nh hëng tíi c¸c níc trong khu vùc ch©u ¸, cuéc khñng ho¶ng cßn cã t¸c ®éng tíi nÒn kinh tÕ khoÎ m¹nh cña Mü. N¨m 1997 lµ n¨m søc khoÎ nÒn kinh tÕ Mü tèt h¬n bao giê hÕt. Giíi kinh doanh Mü tù nhñ nÕu kh«ng cã khñng ho¶ng ch©u ¸, n¨m 1998 nµy hä ®· cã thÓ dÔ dµng tiªn ®o¸n thªm mét n¨m ¨n nªn lµm ra n÷a. Cuéc khñng ho¶ng ®ang lµm c¸c nhµ xuÊt khÈu Mü ®au ®Çu : th©m hôt mËu dÞch chõng 115 tû USD trong n¨m 1997 sÏ t¨ng vät qu¸ con sè kû lôc lµ 153 tû USD nh n¨m 1987, nÕu c¸c c«ng ty Mü kh«ng t×m ®îc thÞ trêng míi ë ch©u ¸ vµ ch©u Mü ®Ó bï ®¾p vµo xuÊt khÈu sang ch©u ¸ ®ang gi¶m sót.
V× vËy, t¨ng trëng tæng s¶n phÈm néi ®Þa (GDP) chØ kho¶ng 2,4 % so víi 3,7 % cña n¨m 1997, n¨m cã møc t¨ng trëng cao nhÊt cña Mü kÓ tõ 1988. L¹m ph¸t trong n¨m 1997 chØ cßn 2,1%, thÊp nhÊt kÓ tõ n¨m 1965, nhng nhiÒu ngêi tin r»ng con sè nµy sÏ t¨ng lªn 2,5% n¨m nay. Tû lÖ thÊt nghiÖp ®· xuèng cßn 4,6 % vµo th¸ng 11 n¨m ngo¸i, còng lµ møc thÊp nhÊt trong vßng 24 n¨m qua, sÏ nhÝch lªn 5% vµo ®Çu n¨m 1998
II/ §èi víi ViÖt Nam
Lµ mét quèc gia n»m trong khu vùc khñng ho¶ng, trong bèi c¶nh quèc tÕ ho¸ cao nh hiÖn nay, râ rµng ViÖt Nam kh«ng tr¸nh khái nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, tèt vµ xÊu cña nã ®Õn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc.
Ban ®Çu khi cuéc khñng ho¶ng võa bïng næ nhiÒu ý kiÕn ph©n tÝch nhËn ®Þnh r»ng nÒn kinh tÕ ViÖt nam sÏ kh«ng bÞ ¶nh hëng hoÆc ¶nh hëng kh«ng ®¸ng kÓ , c¨n cø cña luËn ®iÓm trªn míi chØ dõng ë sù ph©n tÝch bÒ ngoµi nh :
+ §ång tiÒn ViÖt nam cha ph¶i lµ ®ång tiÒn ®îc chuyÓn ®æi dÔ dµng , cha tham gia vµo thÞ trêng tiÒn tÖ khu vùc.
+ ViÖt nam cha cã thÞ trêng chøng kho¸n
Tuy nhiªn theo chóng t«i viÖc ph©n tÝch c¸c t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ë Ch©u ¸ ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt nam ph¶i xuÊt ph¸t tõ gãc ®é ViÖt nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN , bíc ®Çu gia nhËp AFTA vµ tíi ®©y trong xu thÕ héi nhËp sÏ gia nhËp APEC , WTO . ChØ cã nh vËy míi cã thÓ ®a ra ®îc nh÷ng ®¸nh gi¸ mang tÝnh khoa häc.
§èi víi ViÖt nam cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc ®· cã nh÷ng t¸c ®éng ë møc ®é kh¸c nhau trªn nhiÒu lÜnh vùc chñ yÕu nh : th¬ng m¹i, ®Çu t , t©m lÝ x· héi vµ vÊn ®Ò nî níc ngoµi. Sau ®©y ta sÏ di xem xÐt nh÷ng ¶nh hëng trªn tõng lÜnh vùc cô thÓ :
1/ Th¬ng m¹i
So víi c¸c níc, tû träng th¬ng m¹i cña ViÖt nam víi c¸c níc trong khu vùc Ch©u ¸ ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng. Trong ®ã vÒ nhËp khÈu c¸c ní ASEAN chiÕm tû träng trªn 25%, c¸c níc Ch©u ¸ kh¸c chiÕm trªn 45% tæng kim ng¹ch nhËp nhÈu cña ViÖt nam. TÝnh chung l¹i th× hµng n¨m ViÖt nam nhËp khÈu tõ c¸c níc Ch©u ¸ víi tû träng lín trªn 70%. C¸c mÆt hµng chñ yÕu nhËp khÈu tõ c¸c níc nµy vµo ViÖt nam gåm : x¨ng dÇu, s¾t thÐp, ph©n bãn, xi m¨ng, linh kiÖn ®iÖn tö, «t«, xe m¸y. VÒ xuÊt khÈu, ®èi víi thÞ trêng c¸c níc ASEAN kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam chiÕm tû träng kh«ng díi 20%, thÞ trêng Ch©u ¸ chiÕm 40% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam. TÝnh chung, ViÖt nam xuÊt khÈu hµng ho¸ sang c¸c níc Ch©u ¸ chiÕm kho¶ng trªn 60% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu gåm : dÇu th«, than ®¸, cao su, cµ phª h¹t, g¹o, dÖt may, da giÇy vµ h¶i s¶n .
B¶ng 10: Tû träng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt nam vµ ASEAN .
Nguån : Bé th¬ng m¹i
C¸c níc
N¨m 1996
N¨m 1997
NhËp khÈu
XuÊt khÈu
NhËp khÈu
XuÊt khÈu
TrÞ gi¸
Tû träng
TrÞ gi¸
Tû träng
TrÞ gi¸
Tû träng
TrÞ gi¸
Tû träng
Tæng sè
11.668
100
7.350
100
11.150
100
8.760
100
C¸c níc Asean
2.948
25,2
2.252
30,6
3.098
27,8
1.787
20,4
C¸c níc Ch©u ¸ kh¸c
5.537
47,4
2.177
37,0
5.391
48,3
3.740
42,7
PhÇn cßn l¹i
3.195
27,4
2.379
32,4
2.661
23,9
3.323
36,9
Díi t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam còng cã mét sè biÕn ®éng.
Thø nhÊt : VÒ xuÊt khÈu. Do ®ång néi tÖ cña c¸c níc bÞ khñng ho¶ng mÊt gi¸ h¬n so víi ViÖt nam §ång nªn theo nguyªn lÝ xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt nam sang c¸c níc nµy sÏ bÞ h¹n chÕ do gi¸ cña c¸c hµng ho¸ nµy trë lªn ®¾t t¬ng ®èi vµ nhu cÇu néi ®Þa t¹i c¸c níc bÞ khñng ho¶ng gi¶m sót. Bªn c¹nh ®ã nh phÇn trªn ®· chØ ra c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam còng gièng nh c¬ cÊu hµng xuÊt cña c¸c níc ASEAN do ®ã ch¾c ch¾n vÔ xuÊt khÈu cña ViÖt nam hiÖn t¹i vµ trong t¬ng lai sÏ cã sù sôt gi¶m ®¸ng kÓ. §iÒu nµy ®îc ph¶n ¸nh qua sè liÖu t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu n¨m 1997 khi cuéc khñng ho¶ng b¾t ®Çu næ ra vµ lan réng, xuÊt khÈu cña ViÖt nam thêi gian nµy gi¶m tõ 2.252 triÖu USD n¨m 1996 xuèng cßn 1.787 triÖu USD ( b¶ng trªn ) , møc gi¶m lµ 465 triÖu USD. §Æc biÖt ph©n tÝch t×nh h×nh xuÊt khÈu cho thÊy thÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt nam ®ang cã xu híng bÞ thu hÑp. N¨m 1997 kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang c¸c níc ASEAN, NhËt vµ Hµn Quèc ®¹t kho¶ng 42,2 % tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu trong ®ã trªn 24% lµ sang c¸c níc ASEAN nhng trong ®ã 65-79% lµ hµng xuÊt sang Singapore mét quèc gia bÞ ¶nh hëng Ýt cña cuéc khñng ho¶ng. Dù ®o¸n cña c¸c chuyªn gia sang n¨m 1998 vµ kÐo dµi Ýt nhÊt 1-2 n¨m n÷a møc ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng ®Õn xuÊt khÈu cña ViÖt nam cßn lín h¬n . Sè liÖu ®Çu n¨m 1998 ( th¸ng 1/98) cho thÊy xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang c¸c níc ASEAN ®· gi¶m 57% so víi th¸ng 12 n¨m 1997 , xuÊt khÈu sang Hµn Quèc gi¶m 24% vµ sang §µi loan gi¶m 50%, theo b¸o c¸o cña NHNN xuÊt khÈu trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1998 chØ t¨ng 10,2% ( trong khi ®ã cïng k× n¨m 1997 t¨ng 32%). V× vËy trong thêi gian tíi ChÝnh phñ cÇn cã c¸c biÖn ph¸p kÞp thêi nh»m h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu .
Thø hai : VÒ nhËp khÈu. Theo lÝ thuyÕt th× nhËp khÈu cña ViÖt nam tõ c¸c níc bÞ khñng ho¶ng Ch©u ¸ sÏ t¨ng m¹nh song thùc tÕ ngay tõ ®Çu n¨m 1997 ChÝnh phñ ViÖt nam ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ nhËp siªu, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c mÆt hµng trong níc cã kh¶ n¨ng ®¸p øng vµ nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng. V× vËy qua t×nh h×nh nhËp khÈu n¨m 1997 cho thÊy c¸c mÆt hµng nhËp khÈu vµo ViÖt nam bao gåm c¸c lo¹i vËt t, nhiªn liÖu, m¸y mãc phôc vô cho s¶n xuÊt ®Òu ®îc nhËp khÈu kh¸ dÔ dµng nhê thuÕ suÊt thÊp, râ rµng ®©y lµ mÆt lîi mµ cuéc khñng ho¶ng trong khu vùc ®em l¹i cho ViÖt nam. Theo b¸o c¸o cña Bé th¬ng m¹i gi¸ m¸y mãc thiÕt bÞ gi¶m tõ 20-40% so víi tríc khi x¶y ra khñng ho¶ng, gi¸ nguyªn liÖu nhùa gi¶m 10-30%, linh kiÖn ®iÖn tö gi¶m 10-30%, b«ng x¬ c¸c lo¹i gi¶m 10-15%. §©y thùc sù lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam tËn dông ®Ó gi¶m chi phÝ ®Çu vµo .
Bªn c¹nh ®ã do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tÖ n¹n bu«n lËu ngµy cµng gia t¨ng do gi¸ c¶ hµng ho¸ t¹i c¸c níc nµy rÎ so víi hµng ho¸ t¹i ViÖt nam vµ c¸c níc kh«ng bÞ ¶nh hëng m¹nh. §iÒu nµy nÕu kh«ng cã sím c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn sÏ t¹o ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp trong níc.
Theo chóng t«i, hiÖn nay cã thÓ ¸p lùc cña cuéc khñng ho¶ng ®èi víi nhËp khÈu kh«ng lµ ®¸ng kÓ song trong thêi gian tíi møc ®é t¸c ®éng sÏ lín h¬n khi ViÖt nam ph¶i thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan nhËp khÈu theo quy ®Þnh cña AFTA .
2/ §èi víi ®Çu t níc ngoµi.
§Çu t díi d¹ng ODA : Thùc tÕ vÒ huy ®éng vèn ®Çu t ODA cña ViÖt nam cho thÊy hiÖn nay ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh c¹nh tranh vµ giµnh giËt hÕt søc quyÕt liÖt gi÷a c¸c níc nghÌo, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nguån vèn ODA tõ c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ. Sè liÖu cho thÊy trong c¸c hiÖp ®Þnh cho vay ®a ph¬ng th× WB ( World Bank ) chiÕm 22% tæng sè vèn cam kÕt, tiÕp sau lµ ADB 16%. Nh vËy sau khi x¶y ra khñng ho¶ng ch¾c ch¾n møc cam kÕt cña ADB sÏ gi¶m xuèng. C¸c níc tríc ®©y thêng cho ViÖt nam vay vèn ODA nh NhËt B¶n, Hµn Quèc còng ®ang bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ cña cuéc khñng ho¶ng nªn viÖc gia t¨ng c¸c nguån vèn ODA tõ c¸c níc nµy còng sÏ rÊt khã kh¨n .
Nh vËy viÖc huy ®éng nguån vèn ODA sÏ ngµy cµng trë nªn khã kh¨n h¬n díi t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng.
VÒ thu hót ®Çu t díi d¹ng FDI ( Foreign Direct Invesment ) : §Çu t ë ViÖt nam tõ sau khi ban hµnh LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ( n¨m 1987 ) ®· ngµy cµng t¨ng m¹nh c¶ vÒ chÊt vµ lîng.
B¶ng 11 : T×nh h×nh ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë ViÖt nam
ChØ tiªu
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
Sè dù ¸n cÊp phÐp
155
193
272
362
404
501
479
Vèn ®¨ng kÝ ( Tr.USD)
1388
2271
2987
4071
6616
9212
5548
Sè dù ¸n gi¶i thÓ
38
48
34
58
56
52
55
Sè vèn gi¶i thÓ
293
401
79
217
477
1024
243
Sè dù ¸n t¨ng vèn
6
10
51
73
122
134
143
Sè vèn t¨ng
7,7
49
222
504
1247
684
1095
Vèn thùc hiÖn
221
398
1106
1952
2652
2371
2950
Tû lÖ VTH/V§K(%)
24
22,7
28
34,1
34,8
33
53,1
Nguån : Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t
Sè liÖu n¨m 1997 cho thÊy ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë ViÖt nam ®· cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i.
3/ T©m lÝ x· héi
C¬n b·o tµi chÝnh tiÒn tÖ t¹i c¸c níc Ch©u ¸ mµ t©m ®iÓm lµ khu vùc §«ng Nam ¸ næ ra ®· t¸c ®éng m¹nh ®Õn t©m lÝ cña ngêi d©n ViÖt nam. Nh÷ng ¶nh hëng nµy thÓ hiÖn râ nhÊt qua viÖc rót tiÒn tiÕt kiÖm hµng lo¹t cña d©n c vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quy ®æi sang ngo¹i tÖ hoÆc c¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c nh vµng, ®¸ quý v× lo sî sù mÊt gi¸ nghiªm träng cña VN§. Trong c¬ cÊu tiÒn göi t¹i ng©n hµng tiÒn göi b»ng ViÖt nam ®ång cã xu híng t¨ng chËm trong khi tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ t¨ng kh¸ nhanh kÓ c¶ tiÒn göi ngo¹i tÖ cña d©n chóng vµ cña c¸c doanh nghiÖp.
Tuy nhiªn theo chóng t«i t¸c ®éng t©m lÝ m¹nh nhÊt cña cuéc khñng ho¶ng lµ ®· cã kh«ng Ýt nh÷ng quan ®iÓm cho r»ng : c¬n b·o tµi chÝnh tiÒn tÖ chØ x¶y ra vµ lan truyÒn theo hiÖu øng ®Õn nh÷ng quèc gia cã nÒn kinh tÕ ®ang trong thêi kú tù do ho¸ vµ héi nhËp vµo khu vùc vµ trªn thÕ giíi vµ nh vËy, ®Ó tr¸nh mét cuéc khñng ho¶ng t¬ng tù ViÖt nam kh«ng véi vµng g× ph¶i ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ, vµ cuèi cïng cÇn ph¶i xem l¹i m« h×nh vµ ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt nam. Thªm n÷a, sau khi nhËn thÊy mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra cuéc khñng ho¶ng lµ do viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ kh«ng hîp lÝ t¹i c¸c níc bÞ khñng ho¶ng kh«ng Ýt nh÷ng nhµ kinh tÕ ®· lªn tiÕng cho r»ng viÖc gi÷ æn ®Þnh tû gi¸ hiÖn nay cña ViÖt nam lµ sai lÇm vµ cÇn ph¶i ph¸ gi¸ VN§ ®Ó tr¶ l¹i gi¸ trÞ ®Ých thùc cho ®ång b¶n tÖ , chØ cã nh vËy míi cã thÓ thóc ®Èy xuÊt khÈu. VÒ gi¸n tiÕp, nh÷ng quan ®iÓm nµy ®· t¸c ®éng m¹nh ®Õn xu híng ®Çu c¬ vµ tÝch tr÷ ngo¹i tÖ ë ViÖt nam trong thêi gian nµy .
4/ S¶n xuÊt trong níc
Do biÕn ®éng cña tû gi¸ VN§/USD vµ hiÖu øng t©m lÝ cña cuéc khñng ho¶ng lµm cho qu¸ tr×nh ®Çu t trong níc cã xu híng gi¶m. Khi cã biÕn ®éng vÒ tiÒn tÖ c¸c kho¶n tiÕt kiÖm sÏ chuyÓn thµnh c¸c ngo¹i tÖ m¹nh vµ c¸c lo¹i ta× s¶n quý ®Ó tÝch tr÷ ®iÒu nµy g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng huy ®éng vèn trong níc cña ngµnh ng©n hµng. MÆc dï qua sè liÖu n¨m 1997 lîng vèn huy ®éng trong níc qua hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i tiÕp tôc t¨ng trëng 21 ngh×n tû ®ång so víi cuèi n¨m 1996 ( t¨ng 25% ), trong ®ã tèc ®é tiÒn göi ngo¹i tÖ t¨ng 27,9%, tiÒn göi b»ng VN§ t¨ng 24,8% ®a tû lÖ tiÒn göi so víi GDP t¨ng tõ 25% n¨m 1996 lªn 28%. Song hiÖn t¹i ng©n hµng míi chØ ®¸p øng ®îc ®îc kho¶ng 45-46% nhu cÇu vÒ vèn cho c¸c doanh nghiÖp quèc doanh. Trong khi ®ã viÖc c¸c níc trong khu vùc ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ ®· lµm cho hµng s¶n xuÊt tõ c¸c níc nµy trë lªn rÎ t¬ng ®èi vµ c¹nh tranh gay g¾t víi hµng s¶n xuÊt cña ViÖt nam. Nh vËy cuéc khñng ho¶ng ®· lµm cho viÖc ®Çu t më réng s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n do thiÕu vèn vµ bÞ c¹nh tranh gay g¾t bíi hµng ho¸ rÎ tõ c¸c níc trong khu vùc.
5/2 Ng©n s¸ch Nhµ níc
VÒ thu ng©n s¸ch : Nh ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn, do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng lîng hµng nhËp sÏ cã xu híng gia t¨ng v× vËy thu thuÕ tõ nhËp khÈu sÏ t¨ng lªn. Song theo chóng t«i, xÐt vÒ dµi h¹n th× møc t¨ng thªm sÏ kh«ng nhiÒu v× ®Ó ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh héi nhËp vÒ kinh tÕ ViÖt nam ph¶i c¾t gi¶m hµng lo¹t thuÕ c¸c mÆt hµng nhËp khÈu. Do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng sÏ dÉn ®Õn thu ng©n s¸ch Nhµ níc cã hai hiÖu øng tr¸i ngîc nhau :
Mét lµ : cã kh¶ n¨ng t¨ng thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu.
Hai lµ : g¸nh nÆng nî nÇn vµ chi phÝ nguyªn vËt liÖu t¨ng lªn cã thÓ lµm cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ViÖt nam bÞ ®×nh ®èn thËm chÝ lµ ph¸ s¶n vµ nh vËy t¸c ®éng cña khñng ho¶ng sÏ lµm gi¶m thu ng©n s¸ch.
VÒ chi ng©n s¸ch : Trong thêi gian tíi do VN§ mÊt gi¸ 10-15% do ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng lªn viÖc chi ng©n s¸ch Nhµ níc sÏ t¨ng lªn ®Ó ®èi phã víi l¹m ph¸t cã thÓ lªn cao vµ chi tr¶ nî níc ngoµi. C¸c kho¶n nî tÝnh b»ng VN§ cña Nhµ níc vµ c¸c doanh nghiÖp sÏ t¨ng lªn do VN§ mÊt gi¸ sÏ lµ g¸nh nÆng cho c¸c doanh nghiÖp vµ Nhµ níc, lµm gi¶m ®¸ng kÓ dù tr÷ quèc tÕ cña ViÖt nam.
6/ T¸c ®éng ®Õn lÜnh vùc ng©n hµng - tµi chÝnh :
Cuéc khñng ho¶ng ®· g©y ra søc Ðp gi¶m gi¸ ®ång ViÖt nam trªn thÞ trêng hèi ®o¸i. Do ®ång tiÒn cña c¸c níc trong khu vùc mÊt gi¸ tõ 30-70% nªn trªn thùc tÕ VN§ ®· lªn gi¸ so víi ®ång tiÒn c¸c níc nµy vµ g©y søc Ðp ph¸ gi¸. Thùc tÕ, t©m lÝ lo sî VN§ ph¸ gi¸ ®· dÉn ®Õn viÖc véi vµng chuyÓn tõ VN§ sang USD ®Ó tÝch tr÷, ®Èy tû gi¸ USD trªn thÞ trêng tù do t¨ng m¹nh trong mét thêi gian, cã thêi ®iÓm lªn tíi 1USD=14.600 VN§. §Ó ®èi phã l¹i NHNN ®· ph¶i dïng nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó ®èi phã nh tung ngo¹i tÖ ra b¸n, n©ng møc biªn ®é dao ®éng, t¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t ngo¹i hèi.
C¬ cÊu tiÒn göi t¹i hÖ thèng ng©n hµng còng chÞu ¶nh hëng m¹nh cña cuéc khñng ho¶ng. Vµo thêi ®iÓm ®Çu n¨m 1998, lîng tiÒn göi b»ng VN§ t¨ng chËm trong khi ®ã tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ t¨ng kh¸ nhanh ( kÓ c¶ tiÒn göi cña d©n c vµ cña c¸c doanh nghiÖp ). NhiÒu doanh nghiÖp gi÷ l¹i ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n mµ kh«ng b¸n l¹i cho NHNN ®Ó tr¸nh rñi ro do sù mÊt gi¸ cña VN§. T×nh h×nh trªn ®· g©y mÊt c©n ®èi ngo¹i tÖ ë tõng thêi ®iÓm, g©y søc Ðp ®Õn tû gi¸ VN§ vµ sù æn ®Þnh cña thÞ trêng hèi ®o¸i.
Ngoµi ra ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng cßn ®îc thÓ hiÖn râ qua ho¹t ®éng giao dÞch ngo¹i tÖ. Trªn thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng tÝnh tõ ®Çu n¨m ®Õn th¸ng 3/1998, c¸c ho¹t ®éng giao dÞch cã chiÒu híng gi¶m sót , c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i chØ tiÕn hµnh mua vµo mµ kh«ng b¸n ra ngo¹i tÖ dÉn ®Õn cÇu vît xa cung g©y mÊt c©n ®èi cung cÇu ngo¹i tÖ tõ ®ã g©y søc Ðp t¨ng l·i suÊt vµ dÔ lµm mÊt æn ®Þnh hÖ thèng ng©n hµng. Ngo¹i tÖ t¨ng gi¸ lµm t¨ng nhu cÇu vay vèn b»ng ViÖt nam ®ång do l·i suÊt thÊp vµ tr¸nh rñi ro vÒ tû gi¸ song khi nhu cÇu vay vèn b»ng VN§ t¨ng lªn t¹o søc Ðp t¨ng l·i suÊt VN§, l·i suÊt t¨ng sÏ ¶nh hëng ®Õn viÖc khuyÕn khÝch ®Çu t trong khi ®ã hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam hiÖn nay ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vÒ huy ®éng vèn, cho vay vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n trong níc vµ quèc tÕ.
B/ T¸c ®éng ®èi víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ ViÖt nam vµo AFTA , APEC vµ WTO.
Theo c¸c môc tiªu cña AFTA : t¨ng chu chuyÓn th¬ng m¹i néi bé gi÷a c¸c níc ASEAN vµ thÕ th¬ng lîng c¹nh tranh th¬ng m¹i cña toµn ASEAN víi thÕ giíi, t¹o lËp khu vùc hÊp dÉn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo khu vùc vµ lµm cho nÒn kinh tÕ ASEAN thÝch øng víi mäi biÕn ®æi cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi.. th× cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc ®· hoµn toµn ¶nh hëng ®Õn môc tiªu vµ c¸c ®Þnh híng ®Æt ra. Do ®ã tiÕn tr×nh rót ng¾n thêi h¹n thùc hiÖn AFTA cña mét sè níc thµnh viªn trong bèi ¶nh hiÖn nay lµ hÕt søc khã kh¨n. V× vËy ®èi víi ViÖt nam tiÕn tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi b»ng viÖc gia nhËp ASEAN, APEC, WTO ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng trë ng¹i.
Nh phÇn trªn ®· ph©n tÝch xÐt vÒ l©u dµi nh÷ng t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng trong khu vùc ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt nam kh«ng ph¶i lµ nhá, thªm vµo ®ã ë trong níc, ViÖt nam còng ®ang vÊp ph¶i nh÷ng hiÖn tîng kinh tÕ cã nh÷ng nÐt t¬ng tù gièng nh t×nh h×nh cña c¸c nÒn kinh tÕ ASEAN tríc khi bÞ khñng ho¶ng nh : hÖ thèng ng©n hµng yÕu kÐm, xuÊt hiÖn c¸c kho¶n nî khã ®ßi trong hÖ thèng c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, th©m hôt ngo¹i th¬ng vµ th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi gi¶m sót.. Nh÷ng dÊu hiÖu nµy sÏ ¶nh hëng vµ lµm gi¶m sót kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ cña viÖt nam vµo nh÷ng n¨m tíi. Theo ®ã, lé tr×nh thùc thi AFTA mµ ViÖt nam cam kÕt hoµn thµnh vµo n¨m 2006 sÏ kh«ng dÔ dµng thùc hiÖn chø cha nãi g× ®Õn mong muèn rót ng¾n thêi h¹n hoµn thµnh vµo n¨m 2003 nh mét sè ngêi ®· kú väng tríc khi cuéc khñng ho¶ng trong khu vùc x¶y ra. §iÒu nµy l¹i cµng trë lªn khã kh¨n h¬n khi cuéc khñng ho¶ng ®· diÔn ra hÕt søc s©u s¾c vµ nghiªm träng, quy m« t¸c ®éng cña nã kh«ng chØ giíi h¹n ë Ch©u ¸ mµ ®· lan to¶ ¶nh hëng kh¾p toµn cÇu. Do hËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng t¨ng trëng kinh tÕ cña c¸c níc ASEAN sÏ chËm l¹i trong mét vµi n¨m tíi do ®ã sÏ lµm chËm tèc ®é chu chuyÓn th¬ng m¹i cña c¸c níc ASEAN víi néi bé khu vùc còng nh thÕ giíi. Møc ®é bæ sung lÉn nhau gi÷a c¸c níc ASEAN theo ®ã sÏ kh«ng ®îc t¨ng cêng. V× vËy môc tiªu cña AFTA ®Æt ra lµ t¨ng chu chuyÓn th¬ng m¹i néi bé vµ thÕ th¬ng lîng c¹nh tranh th¬ng m¹i cña toµn ASEAN víi thÕ giíi ngµy cµng trë lªn khã kh¨n h¬n .
Bªn c¹nh ®ã, khã kh¨n ®èi víi tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt nam hiÖn nay lµ qu¸ tr×nh thóc ®Èy tù do ho¸ tµi chÝnh diÔn ra chËm ch¹p trong khi qu¸ tr×nh xóc tiÕn tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t míi ®ang ë bíc ®Çu triÓn khai. Thªm n÷a, trong khu vùc, ¶nh hëng cña khñng ho¶ng ®· lµm ®Çu t níc ngoµi gi¶m sót, nhu cÇu trong níc do ®ång tiÒn c¸c níc bÞ mÊt gi¸ còng trë lªn yÕu kÐm céng hëng víi nguy c¬ sôt gi¶m vµ th©m hôt c¸n c©n v·ng lai t¹i thÞ trêng Mü vµ Ch©u ©u do t¸c ®éng mang tÝnh toµn cÇu cña cuéc khñng ho¶ng lµm cho tiÕn tr×nh AFTA cña c¸c níc ASEAN nãi chung vµ ViÖt nam nãi riªng trë lªn khã kh¨n khi c¸c thÞ trêng lµm ®iÒu kiÖn cho sù t¨ng trëng n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ ASEAN còng r¬i vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i.
Tuy vËy, xÐt vÒ l©u dµi, theo chóng t«i cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë Ch©u ¸ ®· t¹o ra sù cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn nÒn kinh tÕ c¸c níc ASEAN theo xu híng toµn cÇu ho¸ vµ theo ®ã víi nh÷ng lîi thÕ cña m×nh tiÕn tr×nh thùc hiÖn gia nhËp APEC, WTO trong mét sè n¨m sau cuéc khñng ho¶ng sÏ ®îc thóc ®Èy nhanh h¬n .
PhÇn II : BiÖn ph¸p h¹n chÕ t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ
I §èi víi c¸c níc trong khu vùc.
1/Huy ®éng vèn hç trî trong vµ ngoµi níc
Sù hç trî tµi chÝnh khÈn cÊp cña céng ®ång quèc tÕ lµ nh©n tè cã hiÖu lùc tøc th× vµ m¹nh mÏ nhÊt ®Ó chÕ ngù cuéc khñng ho¶ng, tr¸nh sù lan réng vµ hËu qu¶ l©u dµi ë trong vµ ngoµi níc. Dùa vµo ch¬ng tr×nh hç trî IMF, WB vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ kh¸c.
LÞch sö cho thÊy r»ng, c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF) ®ãng vai trß quan träng trong viÖc kh¾c phôc c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ tµi chÝnh. MÆc dï hiÖn ®ang cã nh÷ng ®¸nh gi¸ kh¸c nhau vÒ vai trß cña tæ chøc tµi chÝnh nµy trong viÖc h¹n chÕ khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc ch©u ¸, song thùc tÕ cho thÊy r»ng, tríc nh÷ng khã kh¨n nÆng nÒ do cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh g©y ra nh hiÖn nay, sö dông vèn hç trî cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ vµ cña níc ngoµi lf biÖn ph¸p thiÕt thùc ®Ó cã thÓ tho¸t nhanh khái cuéc khñng ho¶ng. Trong chõng mùc nhÊt ®Þnh, IMF vÉn lµ tæ chøc cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ®Ó c¶i thiÖn nÒn tµi chÝnh còng nh kinh tÕ c¸c níc ®ang ch×m trong khñng ho¶ng.
§èi víi Th¸i lan, níc chÞu t¸c ®éng m¹nh mÏ nhÊt, vµo giai ®o¹n ®Çu cña cuéc khñng ho¶ng, sau nh÷ng cè g¾ng vËn ®éng khu vùc vµ quèc tÕ t¹i phiªn häp do IMF chñ tr× ë Tokyo th¸ng 8/1997, c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ ®· cam kÕt hç trî cho níc nµy 17,2 tû USD, trong ®ã IMF vµ NhËt B¶n mçi bªn gãp 4 tû USD. Ng©n hµng thÕ giíi (WB) vµ ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) gãp 2,7 tû USD ; Australia, Malaysia, Singapore, Hång K«ng, Trung Quèc, mçi bªn gãp 1tû USD, Hµn Quèc vµ Brunei mçi bªn gãp 500 triÖu USD. §¸ng lu ý lµ, ®Ó nhËn ®îc kho¶n tÝn dông nµy, ChÝnh phñ Th¸i lan ph¶i chÊp nhËn “gi¶i ph¸p c¶ gãi “ do IMF ®a ra : víi ng©n s¸ch, Th¸i lan võa ph¶i t¨ng thuÕ VAT tõ 7- 10%, võa gi¶m chi tiªu 10%; ph¶i ®ãng cöa c¸c c«ng ty tµi chÝnh yÕu kÐm vµ duy tr× d÷ tr÷ ngo¹i tÖ Ýt nhÊt lµ 25 tû USD; gi÷ tû lÖ l¹m ph¸t ë møc 8- 9% ; gi¶m th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai xuèng cßn 5% GDP trong n¨m 1997 vµ 3% GDP trong n¨m 1998 ; c¶i tæ c¬ cÊu vµ s¸t nhËp mét sè ®Þnh chÕ tµi chÝnh, thiÕt lËp hÖ thèng b¶o hiÓm tiÕt kiÖm...
§èi víi Hµn Quèc th× sao ? §Ó nhanh chãng kh¾c phôc khñng ho¶ng, ChÝnh phñ ®· kªu gäi c¸c tæ chøc ng©n hµng níc ngoµi hç trî tµi chÝnh, cñng cè nguån vèn ®Çu t trong níc. Theo c«ng bè cña IMF, vµo ®Çu th¸ng 12- 1997 tæ chøc ng©n hµng quèc tÕ vµ c¸c níc kh¸c ®ång ý cho Hµn Quèc vay 57 tû USD. Ho¹t ®éng cña IMF trë nªn tÝch cùc h¬n tõ khi Hµn Quèc bÞ cuèn vµovßng xo¸y khñng ho¶ng vµ khi ®ång Rupiah mÊt gi¸ m¹nh. KÓ tõ th¸ng 8/1997 ®Õn nay, IMF ®· cam kÕt tµi trî cho Th¸i lan, Hµn Quèc vµ Indonesia kho¶ng 100 tû USD. §Ó ®æi lÊy nh÷ng kho¶n tiÒn ®ã, ngoµi nh÷ng cam kÕt nh Th¸i lan, ba níc nµy cßn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch më cöa trong lÜnh vùc ng©n hµng.
2/ C¸c biÖn ph¸p trôc vít vµ c¶i thiÖn hÖ thèng tµi chÝnh quèc gia.
Ngoµi biÖn ph¸p kªu gäi hç trî tµi chÝnh quèc tÕ, ë trong níc, sau khi th¶ næi ®ång néi tÖ vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p t×nh thÕ, tËp trung tÊn c«ng vµo giíi ®Çu c¬, ChÝnh phñ c¸c níc ®· ®a ra nh÷ng chÝnh s¸ch kh¾c phôc khñng ho¶ng cña m×nh. Mét mÆt duy tr× mét c¸ch nhÊt qu¸n c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ tµi chÝnh tiÒn tÖ cøng nh¾c vµ thËn träng ; t¨ng cêng ¸p dông tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t ; t¹o ra nh÷ng khuyÕn khÝch mang tÝnh thÞ trêng nh»m n©ng cao sù minh b¹ch trªn thÞ trêng vèn còng nh hiÖu qu¶ ph©n phèi nguån vèn, t¨ng cung tiÒn tÖ vµ qu¶n lý tèt khu vùc t nh©n. MÆt kh¸c, t¨ng cêng n¨ng lùc cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh ng©n hµng trong níc vµ ®Þnh hêng u tiªn cho c¸c nç lùc vît qua khñng ho¶ng.
C¨n cø vµo c¸ch tiÕp cËn ®èi víi chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cã thÓ thÊy râ hai ®èi s¸ch kh¸c nhau. Mét nhãm th¶ næi tiÒn tÖ, mµ ®¹i diÖn cña nã lµ Th¸i lan, Philippines, Malaysia, Indonesia. Mét nhãm duy tr× gi¸ trÞ ®ång néi tÖ gåm Hång K«ng, Trung Quèc vµ Hµn Quèc.
* Môc ®Ých cña th¶ næi tû gi¸ hèi ®o¸i lµ cè g¾ng lËp l¹i thÕ c©n b»ng vÒ c¸n c©n xuÊt nhËp khÈu do ph¸ gi¸ tiÒn tÖ ë c¸c níc g©y ra. Trõ Singapore chñ ®éng ph¸ gi¸ tiÒn tÖ, tr×nh tù c¸c ®èi s¸ch cña c¸c níc nµy lµ : T×m mäi c¸ch can thiÖp vµo thÞ trêng ngo¹i hèi b»ng c¸ch b¸n ngo¹i tÖ d÷ tr÷ ®Ó mua ®ång b¶n tÖ ; T×m mäi c¸ch chèng l¹i ®Çu c¬ : nghiªm cÊm cho vay víi môc ®Ých ®Çu c¬ ®ång thêi c¾t phÇn vèn USD mµ ng©n hµng cã thÓ n¾m gi÷ ; Sau khi hÕt c¬ chèng ®ì, c¸c níc th¶ næi tiÒn tÖ vµ chñ ®éng n©ng l·i suÊt trong níc ®Ó b¶o vÖ ®ång b¶n tÖ ; Xèc l¹i hÖ thèng t¹i chÝnh ng©n hµng b»ng c¸ch lo¹i bá c¸c tæ chøc yÕu kÐm ®Ó tr¸nh l©y lan sang c¸c tæ chøc lµnh m¹nh ; T¨ng sinh lùc cho nh÷ng chÝnh s¸ch Nhµ níc trªn c¬ së c¾t gi¶m chi tiªu, c¾t gi¶m ®Çu t vµo c¸c dù ¸n lín trong lÜnh vùc bÊt ®éng s¶n ; Gi¶m th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai ; Kh«i phôc l¹i ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trªn c¬ së hç trî cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, lËp ra c¸c quü hç trî cÊp tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp, gia h¹n nî.
Th¸i lan lµ níc ®Çu tiªn thùc hiÖn ch¬ng tr×nh kinh tÕ tæng thÓ gåm 9 ®iÓm, tËp trung vµo viÖc kh¾c phôc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong níc trªn c¬ së ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh vµ biÖp ph¸p nh»m c¶i t¹o vèn, ®¶m b¶o d÷ tr÷ quèc gia, c©n b»ng chÝnh s¸ch, c¾t gi¶m th©m hôt v.v... Theo yªu cÇu cña IMF, Th¸i lan ®· ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh buéc ph¶i dõng ho¹t ®éng hoÆc cìng bøc s¸p nhËp c¸c c«ng ty tµi chÝnh yÕu kÐm. ChÝnh phñ còng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, n¨m 1997, riªng ng©n hµng Trung ¬ng ®· ph¸t hµnh tr¸i phiÕu gi¸ trÞ kho¶ng 30 tû Baht (t¨ng 10 tû Baht so víi n¨m 1996) ®Ó gióp c¸c tæ chøc gÆp khã kh¨n trong thanh to¸n, thËm chÝ chÝnh phñ cßn mua l¹i víi gi¸ chiÕt khÊu 25% nh÷ng kho¶n cho vay ®Ó hç trî. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i Th¸i lan cßn lËp ra mét quü 50 tû Baht ®Ó cøu v·n thÞ trêng chøng khãan.
§Ó c©n b»ng chÝnh s¸ch vµ lµnh m¹nh hãa nÒn tµi chÝnh quèc gia, c¸c níc trong khu vùc còng nh Th¸i lan ®· tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p ngÆt nghÌo vÒ tµi chÝnh nh c¾t gi¶m chi tiªu chÝnh phñ, t¨ng thuÕ, ngõng t¨ng l¬ng, ®Þnh híng l¹i c¸c kho¶n chi ng©n s¸ch vµ qu¶n lý vay nî nghiªm ngÆt h¬n.
* §èi víi c¸c níc duy tr× gi¸ trÞ ®ång b¶n tÖ, tríc hÕt hä cè g¾ng duy tr× sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn, thu hót ®Çu t níc ngoµi, t¹o ¶nh hëng trªn thÞ trêng thÕ giíi vµ trong khu vùc. C¸c níc nµy ®· thùc hiÖn tuÇn tù c¸c bíc sau :
C«ng bè dù tr÷ ngo¹i tÖ, vµ quan t©m b¶o vÖ ®ång tiÒn b¶n tÖ ®Ó yªn lßng c¸c nhµ ®Çu t.
Trõng ph¹t nÆng c¸c hµnh ®éng ®Çu c¬ còng nh cã liªn quan ®Õn ®Çu c¬.
Th¾t chÆt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, kiÓm so¸t l¹m ph¸t, chÊn chØnh toµn bé hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng.
Cñng cè l¹i hÖ thèng doanh nghiÖp, lËp uû ban chèng ph¸ s¶n doanh nghiÖp vµ quü ®Æc biÖt thanh to¸n c¸c kho¶n nî tån ®äng cña c¸c doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n.
§Ó ®èi phã víi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, ChÝnh phñ Hµn Quèc còng t¨ng cêng xóc tiÕn ch¬ng tr×nh c¶i tæ nÒn kinh tÕ, tËp trung c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh. Víi yªu cÇu cña IMF vÒ viÖc tù do ho¸ h¬n nÒn kinh tÕ vµ thùc hiÖn c¶i tæ s©u réng hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ còng nh hÖ thèng Chaebol, chÝnh phñ Hµn Quèc ®· ®a ra mét sè biÖn ph¸p ®Ó trôc vít nh : Më réng thÞ trêng tr¸i kho¸n trong níc cho ®Çu t níc ngoµi, bao gåm c¶ tr¸i kho¸n chuÈn víi thêi h¹n lµ 3 n¨m, ®¸p øng yªu cÇu mua cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ; LËp mét quü mua Ýt nhÊt lµ 10.000 tû Won (10 tû USD) c¸c kho¶n nî khã ®ßi ; Ban hµnh c¸c thñ tôc b¾t buéc s¸p nhËp c¸c ng©n hµng yÕu kÐm vµo thµnh mét ng©n hµng cã n¨ng lùc tµi chÝnh vµ kinh doanh ; Më réng møc giao ®éng hµng ngµy cña ®ång Won so víi ®ång USD kho¶ng 10% ; ChÝnh phñ söa ®æi vµ bæ sung luËt Lao ®éng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty vµ gi¶m bít sè lao ®éng d thõa ë c¸c c«ng ty ; N©ng møc trÇn ®Çu t níc ngoµi vµo khu vùc ng©n hµng néi ®Þa. Cho phÐp gi¶i thÓ c¸c ng©n hµng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n ; KhuyÕn khÝch t nh©n ho¸ c¸c ng©n hµng do chÝnh phñ qu¶n lý ; C¾t gi¶m c¸c nguån chi phÝ cña tæ hîp c«ng nghiÖp ; C¾t gi¶m vµ xem xÐt cô thÓ viÖc cung cÊp tµi chÝnh cho c¸c Chaebol ; Thµnh lËp ban t vÊn cho Tæng thèng vÒ c¶i c¸ch tµi chÝnh ®Ó t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p xo¸ l¹c hËu vµ kÐm hiÖu qu¶ cña ngµnh ta× chÝnh ng©n hµng ; Quy ®Þnh c©pn vèn cho c¸c dù ¸n lín ; ChuyÓn hÖ thèng ng©n hµng cÊp vèn th¬ng m¹i vµ c«ng ty ®Çu t uû th¸c thµnh ng©n hµng kinh doanh vµ c¸c c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n ; Ph©n lo¹i hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh.
Bªn c¹nh ®ã, Hµn Quèc tiÕn hµnh ®ång thêi c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ kh¸c nh gi¶m bít quy m« ho¹t ®éng vµ quyÒn h¹n cña c¸c c«ng ty. §Èy m¹nh t nh©n ho¸, chuyÓn dÞch c¬ cÊu c«ng nghiÖp trªn c¬ së khai th¸c lîi thÕ c¹nh tranh th«ng qua chÝnh s¸ch ®Çu t kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn.
Tãm l¹i, ®Ó tho¸t khái c¬n lèc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, ngoµi viÖc kªu gäi vèn hç trî cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, c¸c níc trong khu vùc ®Òu ®a ra mét ch¬ng tr×nh tæng thÓ c¶i c¸ch hÖ thèng tµi chÝnh trong níc. Cô thÓ lµ: thùc hiÖn chÝnh s¸ch th¾t chÆt tµi chÝnh ; xèc l¹i hÖ thèng ng©n hµng ; n©ng cao hiÖu qu¶ vµ t¹o sinh lùc cho c¸c ng©n hµng vµ c«ng ty tµi chÝnh ; ®Èy m¹nh t nh©n ho¸ nh÷ng c¬ së tµi chÝnh do nhµ níc qu¶n lý ; më réng hÖ thèng tµi chÝnh ®èi víi níc ngoµi ; t¨ng cêng ¸p dông vµ ®Èy m¹nh ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, n©ng cao n¨ng lùc xuÊt khÈu.
Víi ®ång lo¹t nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc cã xu híng dÞu h¬n. Tõ th¸ng 2/1998 ®Õn nay, c¸c chØ sè kinh tÕ ®· b¸o hiÖu kh¶ quan cho viÖc phôc håi gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña c¶ ba níc chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ nhÊt lµ Th¸i lan, Hµn Quèc vµ Indonesia. Tû gi¸ ®ång tiÒn cña ba níc so víi USD vµo thêi ®iÓm nµy lÇn lît lµ 45,5 Baht, 1.557 Won, 7.400 Rupiah, cao h¬n nhiÒu so víi th¸ng 1/1998. §ång tiÒn c¸c níc trong khu vùc còng phôc håi phÇn nµo. Ngêi ta hy väng r»ng, cø tiÕp tôc xu híng nµy ba ®ång tiÒn trªn sÏ t¨ng gÝa trÞ vµ ®¹t møc 40 Baht/USD, 5.000 Rupiah/USD vµ 1.000 Won/USD. ChØ sè thÞ trêng chøng kho¸n t¨ng ®· bíc ®Çu “ c¶i thiÖn “ ®îc “ t×nh c¶m “ cña c¸c nhµ ®Çu t. §Æc biÖt ë Hµn Quèc, In®onesi vµ Th¸i lan.
II/ §èi víi ViÖt Nam
Thùc tÕ ph©n tÝch trªn ®©y ®Æt ra cho chóng ta mét lo¹t vÊn ®Ò ph¶i gi¶i quyÕt, nÕu kh«ng ®Õn mét lóc nµo ®ã qu¶ bãng ngµy nay ®ang c¨ng lªn rÊt cã thÓ sÏ xÑp dÇn hoÆc næ tung. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho chóng ta võa cã tÝnh cÊp b¸ch (h¹n chÕ sù t¸c ®éng tiªu cùc cña khñng ho¶ng tiÒn tÖ), võa cã tÝnh l©u dµi : ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña mét ®Êt níc trong suèt qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ®Õn n¨m 2020 (giai ®o¹n ®Çu) vµ tiÕp ®ã vµo kho¶ng 20- 30 n¨m cho ®Õn khi ViÖt Nam trë thµnh níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (giai ®o¹n hai). Cô thÓ nh sau :
1/Tríc tiªn ,cÇn chñ ®éng xóc tiÕn ®Õn c¸c ®èi s¸ch cÇn thiÕt mµ cô thÓ lµ : híng tíi ®æi míi toµn diÖn, ®ång bé vµ nhanh h¬n, tríc hÕt lµ vÒ mÆt chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p.
Nh÷ng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt mµ chóng ta cÇn lµm ngay, lµm nhanh lµ trong lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng, th¬ng m¹i, thu hót vèn ®Çu t vµ vèn níc ngoµi, khu vùc doanh nghiÖp nhÊt lµ DNNN. Ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c c«ng khai, minh b¹ch, cã hÖ thèng vµ cã thÓ dù b¸o tríc ®îc, ngµy cµng tiÕp cËn c¸c chuÈn mùc vµ th«ng lÖ khu vùc vµ thÕ giíi trong qu¸ tr×nh thay ®æi chÝnh s¸ch. Xóc tiÕn m¹nh chiÕn lîc vµ n©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o nguån nh©n lùc : lùc lîng lao ®éng trùc tiÕp, c¸c doanh nh©n, c¸c nhµ qu¶n lý vµ c«ng chøc nhµ níc, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch.
2/ Thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p c¶i c¸ch c¬ cÊu, nh»m thµnh lËp vµ lµnh m¹nh ho¸ c¸c c©n ®èi c¬ cÊu lín : c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu, tÝch luü- tiªu dïng, c¬ cÊu c«ng nghÖ- lao ®éng, c¬ cÊu doanh nghiÖp, c¬ cÊu nî...
* ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i : Thêi gian ®Çu cña cuéc khñng ho¶ng mÆc dï ®ång ViÖt Nam ®· mÊt gi¸, song tû gi¸ hèi ®o¸i vÉn cè ®Þnh ë møc 11.060VND/USD [E], nÕu chÝnh phñ vÉn cè ®Þnh tû gi¸ nh vËy tÊt yÕu sÏ t¸c ®éng hÕt søc xÊu ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ ViÖt Nam bëi thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®· vµ ®ang mÊt æn ®Þnh. Do vËy, nhµ níc chñ tr¬ng ®IÒu chØnh l¹i tû gi¸ hèi ®o¸I cho linh ho¹t b»ng c¸ch níi láng biªn ®é dao ®éng cña nã.
Tríc chÝnh s¸ch níi láng biªn ®é dao ®éng cña tû gi¸, tèc ®é mÊt gi¸ ®ång ViÖt Nam t¨ng lªn rÊt cao vµ cã nguy c¬ bÞ ph¸ gi¸. Theo c¸c nhµ ph©n tÝch ®ång ViÖt Nam cã thÓ mÊt gi¸ tèi thiÓu lµ 20 % ; cao nhÊt lµ 80%, tuy nhiªn ®Õn cuèi th¸ng 12/ 1998 tû gi¸ E cña VND so víi USD míi ®¹t møc 14.600. Víi thùc tr¹ng nh vËy, mét mÆt vÉn ph¶i duy tr× biªn ®é dao ®éng cña tû gi¸, mét mÆt cÇn tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ngo¹i tÖ tr¸nh t×nh tr¹ng ®« la ho¸ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.
VÒ mÆt lý thuyÕt, ®Ó ®IÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i cã thÓ sö dông bèn ph¬ng ph¸p kh¸c nhau :
Ph¬ng ph¸p l·i suÊt chiÕt khÊu
Sö dông quü b×nh æn tû gi¸
NghiÖp vô trªn thÞ trêng ngo¹i hèi
Ph¸ gi¸ ®ång b¶n tÖ.
Song víi ®Æc ®iÓm nÒn kinh tÕ ViÖt Nam- nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn- trong trêng hîp nµy chÝnh phñ ®· sö dông hiÖu qu¶ quü b×nh æn tû gi¸ b»ng c¸ch tung ra thÞ trêng mét lîng lín USD ®ång thêi kiÓm so¸t chÆt chÏ lîng USD tr«i næi trªn thÞ trêng. Cô thÓ lµ :
§èi víi c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu : Nhµ níc quy ®Þnh lîng ngo¹i tÖ tèi ®a cÇn thiÕt (chñ yÕu lµ USD) cho viÖc thanh to¸n ; Lîng ngo¹I tÖ cßn l¹I- do d thõa, tÝch tr÷ tõ tríc khñng ho¶ng ph¶i b¸n hªt cho ng©n hµng.
Víi doanh nghiÖp xuÊt khÈu : Lîng ngo¹i tÖ thu vÒ ph¶I chuyÓn thµnh VND th«ng qua ng©n hµng ®ång thêi quy ®Þnh tû lÖ gi÷ l¹i lîng ngo¹i tÖ thu vÒ. Nghiªm cÊm më tµi kho¶n b»ng ngo¹I tÖ ; mäi giao dÞch trong níc ®Òu sö dông ®ång néi tÖ.
Víi d©n c ; nhµ níc chñ tr¬ng ®IÒu chØnh møc l·i suÊt hÊp dÉn ®Ó thu hót ngo¹i tÖ th«ng qua h×nh thøc gi÷ tiÒn. Bªn c¹nh ®ã nghiªm cÊm bu«n b¸n ngo¹i tÖ ; ph¹t nÆng ®èi víi bÊt kú h×nh thøc bu«n b¸n ngo¹i tÖ nµo nhÊt lµ ®Çu c¬.
*§i ®«i víi ®iÒu chØnh tû gi¸, cÇn nç lùc tèi ®a ®Ó gi¶m bít sù mÊt c©n ®èi tiÕn tíi c©n b»ng, råi cã sè d trong c¸n c©n thanh to¸n vµ c¸n c©n ngo¹i th¬ng. §Ó ®¹t ®îc môc ®Ých nµy, cÇn thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch t¹o nguån thu vµ h¹n chÕ nguån chi, tr¸nh t×nh tr¹ng tËn thu cã h¹i, cÇn muèn nhÊn m¹nh tíi khÝa c¹nh thóc ®Èy kinh doanh ph¸t triÓn, nhÊt lµ kinh doanh t nh©n. Kh¾c phôc t duy cò c¸i g× còng muèn kiÓm so¸t, nh “kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh doanh “, “kiÓm so¸t ®Çu t níc ngoµi “.. chóng ta cÇn chuyÓn sang mét t duy míi lµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho d©n.
VÒ chi tiªu, mét chÝnh s¸ch th¾t lng buéc bông lµ cÇn thiÕt, tríc hÕt cÇn c¾t bít nh÷ng kho¶n bao cÊp phi lý vµ c¸c kho¶n chi tiªu xa xØ, nhÊt lµ chi tiªu cao cÊp cho nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n kinh tÕ mµ liªn tôc thua lç vµ nh÷ng trang thiÕt bÞ ®¾t tiÒn cho nh÷ng ®¬n vÞ kinh doanh lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶.
*CÇn gi¶i quyÕt nhanh chãng c¸c vÊn ®Ò nî, tríc m¾t lµ nî trong níc vµ trong c¸c n¨m tíi lµ nî níc ngoµi. §©y lµ mét yÕu tè nghiªm träng ®· dÉn tíi khñng ho¶ng ë c¸c níc trong khu vùc vµ còng lµ yÕu tè nghiªm träng ë níc ta. NÕu v× sî ®au kh«ng c¾t bá nh÷ng xÝ nghiÖp quèc doanh nÆng nî hiÖn nay, th× trong t¬ng lai nh÷ng ung nhät ®ã sÏ cßn trÇm träng h¬n n÷a, kh«ng nh÷ng ®au, mµ cßn cã thÓ ®e däa c¶ sinh mÖnh cña nÒn kinh tÕ vµ chÝnh trÞ, thËm chÝ ®Õn vèn kinh doanh cña c¸c xÝ nghiÖp vµ dù tr÷ quèc gia ®îc coi lµ “ tiÒn cña ngêi kh¸c” chø kh«ng ph¶I tiÒn cña chÝnh m×nh trong t×nh tr¹ng hiÖn nay ë nh÷ng níc ®ang bÞ khñng ho¶ng ë ch©u ¸.
*N©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ ngo¹i th¬ng. XuÊt khÈu cña ta trong thêi kú 1990- 1996 cã xu híng ph¸t triÓn tèt, ®· t¹o ®îc h¬n mét chôc mÆt hµng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu mçi mÆt hµng trªn 100 triÖu USD. Tõ 1997, xuÊt khÈu cã xu híng gi¶m, cã nguyªn nh©n tõ nh÷ng chÝnh s¸ch tríc ®©y thÝch hîp, nay ®· bÊt cËp, cÇn söa ®æi ; cã nguyªn nh©n do cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, ®ång tiÒn c¸c níc cã hµng ho¸ c¹nh tranh víi ta h¹, lµm cho gi¸ c¶ mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu cña ta còng h¹ theo tíi 20- 30%, riªng gi¸ dÇu löa thÕ giíi gi¶m tíi trªn 7 USD/1 thïng…
Trong bèi c¶nh nh vËy, mét mÆt cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch kÝch thÝch xuÊt khÈu th«ng qua thuÕ, l·i tøc, tÝn dông, sö dông ngo¹i tÖ ( quyÕt ®Þnh kiÓm so¸t ngo¹i tÖ nh võa råi chØ ®¹t môc ®Ých t×nh thÕ tríc m¾t, l©u dµi sÏ cã h¹i cho xuÊt nhËp khÈu), mÆt kh¸c cÇn t¨ng cêng ®Çu t cho c¸c mÆt hµng chñ lùc vµ nh÷ng mÆt hµng kh¸c ®· tá râ hiÖu qu¶ trªn thÞ trêng xuÊt khÈu.
ViÖc xuÊt khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ hµng tiªu dïng trong níc thay thÕ nhËp khÈu còng ®îc xÕp vµo diÖn u tiªn. H¹n chÕ nhËp hµng nguyªn chiÕc vµ hµng cã thÓ c¹nh tranh lµm h¹i cho hµng s¶n xuÊt t¹i trong níc.
CÇn nhanh chãng ký hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i víi Mü vµ thùc hiÖn dÇn chÝnh s¸ch tù do ho¸ th¬ng m¹i ®Ó t¨ng cêng liªn kÕt khu vùc vµ quèc tÕ (tham gia AFTA, APEC, WTO).
*Hoµ nhËp nhiÒu h¬n vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi : Qu¸ tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh cÇn ®îc ®Þnh h×nh cô thÓ vµ thóc ®Èy nhanh h¬n, chñ ®éng h¬n, ®ång bé h¬n. ChuÈn bÞ tÝch cùc h¬n, sím h¬n vÒ thÓ chÕ vµ c¸c nghiÖp vô kü thuËt phôc vô sö dông b¶n tÖ chi thanh to¸n c¸c giao dÞch néi bé ASEAN, cho viÖc h×nh thµnh AIA (khu vùc ®Çu t ASEAN) còng nh cho viÖc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh AFTA vµ sù tham gia vµo APEC trong t¬ng lai. CÇn t¹o ra m«i trêng kinh doanh thuËn lîi víi c¸c u ®·i giµnh cho ®Çu t níc ngoµi kh«ng thua kÐm tr×nh ®é khu vùc. Cïng víi nã tiÕp tôc ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng chèng bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i vµ h¹n chÕ nhËp hµng tiªu dïng xa xØ hoÆc trong níc cã thÓ s¶n xuÊt ®îc. Tham dù tÝch cùc vµo c¬ chÕ gi¸m s¸t khu vùc ASEAN.
* C¶i tæ c¬ cÊu ®Çu t theo híng ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, kh¾c phôc nh÷ng t duy cßn rít l¹i tõ thêi c«ng nghiÖp ho¸ lÊy c«ng nghiÖp nÆng lµm then chèt vµ lÊy xÝ nghiÖp “quy m« lín “ theo kiÓu s¸p nhËp hµnh chÝnh lµm nßng cèt. T¹o ®IÒu kiÖn thuËn lîi h¬n n÷a cho FDI ®Ó t¨ng cêng thu hót FDI míi vµ ng¨n chÆn FDI cò bá ®i. Cã ý kiÕn cho r»ng n¨m 1997 FDI míi ®¨ng ký vµo ViÖt Nam gi¶m 40%, n¨m 1998 cã thÓ sÏ gi¶m tíi 70%.
CÇn tiÕp tôc vµ t¨ng cêng qóa tr×nh ®æi míi h¬n n÷a theo híng kinh tÕ thÞ trêng cã sù ®IÒu tiÕt cña Nhµ níc, chó ý h¬n tíi chÝnh s¸ch tù do ho¸ vµ më cöa nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng cêng liªn kÕt quèc tÕ vµ khu vùc, x©y dùng mét hÖ thèng thÓ chÕ vµ c¬ cÊu b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn võa æn ®Þnh tríc m¾t võa n¨ng ®éng vµ bÒn v÷ng l©u dµi. Trong sè nh÷ng biÖn ph¸p thùc tiÔn, cÇn t¨ng cêng hÖ thèng luËt ph¸p vµ ®iÒu hµnh, c¶i c¸ch m¹nh h¬n hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng, u tiªn cho x©y dùng hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc, khuyÕn khÝch kinh tÕ t nh©n ph¸t triÓn c¸c ngµnh ®· tá râ hiÖu qu¶ vµ c¸c ngµnh mµ ta cã lîi thÕ, nhÊt lµ c¸c ngµnh xuÊt khÈu, dïng nhiÒu lao ®éng, c¸c ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n, h¶i s¶n vµ kho¸ng s¶n, mét sè ngµnh mòi nhän nh viÔn th«ng vµ tin häc, c¾t gi¶m bít c¸c ngµnh nÆng, quy m« lín, kÐm hiÖu qu¶ vµ chËm thu håi vèn.
* Lµnh m¹nh hãa khu vùc tµi chÝnh ng©n hµng : TËp trung chØ ®¹o ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn vay vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c ngµnh, c¸c khu vùc. Sím hoµn thiÖn luËt ph¸p vµ xö lý kiªn quyÕt h¬n t×nh tr¹ng nî khã ®ßi c¶ trong khu vùc kinh doanh lÉn trong ®êi sèng ®Ó lµnh m¹nh ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ vµ quan hÖ d©n sù, x· héi ; TriÖt ®Ó tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ, ®Ò cao kû luËt tµi chÝnh, thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c chÕ ®é kÕ to¸n thèng kª, kiÓm to¸n, c«ng khai ho¸ tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ. T¨ng cêng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, gi¸m s¸t ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, kiªn quyÕt vµ ®Èy lªn mét bíc c¸c ho¹t ®éng chèng tham nhòng, hoµn thiÖn c¬ chÕ gi¸m s¸t an toµn kinh tÕ, tµi chÝnh trong níc ; T¨ng cêng c«ng t¸c dù tr÷, chèng l¹i hiÖn tîng ®Çu c¬, gian lËn th¬ng m¹i, gian lËn hµnh chÝnh ; Qu¶n lý cã hiÖu qu¶ vµ thèng nhÊt c¸c nguån ngo¹i tÖ trªn thÞ trêng ViÖt Nam ; CÇn sím ph¸t hiÖn vµ cho ®ãng cöa c¸c tæ chøc tÝn dông,c¸c ng©n hµng “ cã vÊn ®Ò “ tµi chÝnh, nhÊt lµ khèi ng©n hµng cæ phÇn. Xóc tiÕn l¹I c¸c ng©n hµng yÕu kÐm ; Gi¶m bít c¸c b¶o l·nh dÔ d·i cña c¸c ng©n hµng nhµ níc dµnh cho c¸c ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông yÕu kÐm nh»m ng¨n chÆn nh÷ng tæn thÊt tµi chÝnh to lín cã thÓ x¶y ra ; §Ò cao vµ c¶i thiÖn c«ng t¸c th«ng tin, t vÊn phôc vô c¸c ho¹t ®éng kinh doanh lÉn c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 1 số vấn đề về cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ ở Đông Nam Á.DOC