Đề tài Nghiên cứu tình hình chăn nuôi lợn tại trang trại của ông Đỗ Văn Thiết xã Thạch Thán, huyện Quốc Oai, tỉnh Hà Tây

p kÞp thêi gia sóc non sÏ bÞ cßi cäc vµ nhiÔm bÖnh. §Æc ®iÓm bÒ ngoµi cña lîn con nh­: L«ng cßn rÊt th­a vµ máng diÖn tÝch bÒ mÆt cßn rÊt lín so víi khèi l­îng cña nã nªn kh¶ n¨ng chèng chÞu l¹nh bÞ h¹n chÕ. Theo nghiªn cøu cña M.L Cagan vµ Thosmon(1950){31} cho biÕt khi lîn con míi sinh tû lÖ mì d­íi da lµ 1% so víi träng l­îng c¬ thÓ. V× vËy, thêi tiÕt thay ®æi ®ét ngét nãng, l¹nh dÉn ®Õn ch­ng rèi lo¹i tiªu ho¸. Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng trong c¸c nguyªn nh©n g©y bÖnh ®­êng tiªu ho¸ lµ do thiÕu Fe. S¾t tham gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh t¹o m¸u cña c¬ thÓ. NÕu thiÕu s¾t thÝ sinh ra qu¸ tr×nh thiÕu m¸u, lµm gi¶m søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh. Nhu cÊu s¾t cña lîn con trong thêi kú ®Çu míi sinh cÇn rÊt lín nh­ng s¾t trong s÷a mÑ l¹i cung cÊp kh«ng ®ñ. Theo c¸c nhµ nghiªn cøu cho thÊy: Trong c¬ thÓ lîn con s¬ sinh cã kho¶ng 50mg s¾t, lîn con cÇn mçi ngµy kho¶ng 7mg s¾t ®Ó duy tr× sinh tr­ëng. S÷a mÑ mçi ngµy chØ cung cÊp s¾t cho lîn con kho¶ng 1mg/con/ngµy. Kh«ng nh÷ng søa mÑ thiÕu s¾t mµ cßn thiÕu Co, B12 cung cÊp cho lîn con. Do ®ã nÕu kh«ng bæ sung s¾t kÞp thêi th× chØ sau 8- 10 ngµy tuæi lîn sÏ cã hiÖn t­îng thiÕu m¸u do thiÕu s¾t, dÔ sinh bÇn huyÕt c¬ thÓ suy yÕu, søc ®Ò kh¸ng gi¶m kh«ng hÊp thu ®­îc ®Çy ®ñ chÊt dinh d­ìng. HËu qu¶ dÉn ®Õn lµ lîn con dÔ m¾c bÖnh Øa ph©n tr¾ng v× vËy bæ sung s¾t cho ®µn lîn con lµ rÊt cÇn thiÕt. 3. Kh¸i qu¸t vÒ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con 3.1. §Æc ®iÓm BÖnh ph©n tr¾ng lîn con cã ë nhiÒu n¬i d©n ta cßn gäi lµ bÖnh lîn con ®Î cøt cß, bÖnh ph¸t triÓn ë giai ®o¹n lîn con theo mÑ ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n tõ 3-21 ngµy th­êng bÞ m¾c nhiÒu nhÊt. So víi nh÷ng con lîn trªn 22 ngµy tuæi th× løa tuæi tr­íc ®ã bÞ m¾c nÆng h¬n, khi con vËt bÞ bÖnh c¬ thÓ cßi cäc vµ tû lÖ chÕt cao. Nh­ vËy, lîn con m¾c bÖnh mµ cã ngµy tuæi cao th× bÖnh cµng nhÑ h¬n vµ còng Ýt bÞ thiÖt h¹i h¬n. ë nh÷ng c¬ së ch¨n nu«i lîn mµ chÕ ®é dinh d­ìng kÐm hoÆc kh«ng hîp lý còng nh­ ®iÒu kiÖn vÖ sinh phßng bÖnh cßn thiÕu sãt, bÖnh hÇu nh­ x¶y ra quanh n¨m kh«ng ph©n biÖt mïa vô râ rÖt. Tuy nhiªn, bÖnh th­êng hay x¶y ra khi thêi tiÕt l¹nh, nãng Èm, thêi tiÕt thay ®æi ®ét ngét, ®é Èm cao. Khi lîn m¾c bÖnh ph©n cã mµu tr¾ng láng cã khi cã mµu vµng x¸m, vµng hoa cóc hay x¸m tro, cã lÉn c¶ bät khÝ. BiÓu hiÖn cña bÖnh lµ gÇy sót nhanh, l«ng xï, ®Ýt bÕt ph©n, n»m tóm tôm mét gãc chuång, lîn bá ¨n hoÆc ¨n Ýt, bá bó, n«n. Lîn th­êng m¾c bÖnh khi løa tuæi cßn non, søc ®Ò kh¸ng yÕu do ®ã bÖnh th­êng g©y tö vong cao. 3.2. Nguyªn nh©n g©y bÖnh Ph©n tÝch vÒ nguyªn nh©n g©y bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng, c¬ chÕ ph¸t sinh bÖnh, t×m hiÓu ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu phßng trõ h÷u hiÖu th× t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu tr­íc ®ã thèng nhÊt bÖnh g©y ra bëi mét nh©n tè vµ hai nguyªn nh©n sau ®©y: 3.2.1. Nh©n tè bÈm sinh Tr­íc tiªn ta cÇn hiÓu r»ng nãi tíi nh©n tè g©y bÖnh tøc lµ chØ nh÷ng ®iÒu kiÖn vèn cã, hoÆc ngÉu nhiªn t¸c ®éng vµo c¬ thÓ ®éng vËt ë tr¹ng th¸i bÊt lîi cho chóng khi gÆp sù t¸c ®éng cña nguyªn nh©n g©y bÖnh nµo ®ã th× rÊt dÔ dµng sinh bÖnh. Nh­ vËy nh©n tè bÈm sinh ë ®©y chÝnh lµ søc chèng ®ì kÐm víi ®iÒu kiÖn bªn ngoµi cã h¹i trùc tiÕp ¶nh h­ëng tíi c¬ thÓ cña lîn con s¬ sinh, søc sèng thÊp. Nh©n tè bÈm sinh nµy lµ kÕt qu¶ cña sù nu«i d­ìng, ch¨m sãc lîn n¸i khi cã chöa kh«ng thÝch hîp víi ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn theo giai ®o¹n cña bµo thai khiÕn cho thai ph¸t triÓn kh«ng b×nh th­êng, lîn míi sinh ra nhá, yÕu. §ã chÝnh lµ c¬ së bÈm sinh khiÕn lîn con rÊt dÔ m¾c bÖnh vÒ ®­êng h« hÊp vµ ®­êng ruét, ®©y lµ nh÷ng bÖnh hay cã ë nh÷ng gia sóc non. 3.2.2. Nguyªn nh©n tiÒn ph¸t BÖnh chñ yÕu do chÕ ®é nu«i d­ìng lîn con kh«ng thÝch hîp cïng víi c¸c yÕu tè thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi ®Ó kÕt hîps g©y bÖnh. Nh­ vËy nguyªn nh©n g©y bÖnh nµy do mét hoÆc nhiÒu trong c¸c yÕu tè sau ®©y t¸c ®éng riªng rÏ hay cïng mét lóc vµo c¬ thÓ lîn con. 3.2.2.1. Do s÷a mÑ kh«ng thÝch hîp S÷a mÑ lµ nguån cung cÊp chÊt dinh d­ìng cho lîn con chñ yÕu, t×nh tr¹ng søc khoÎ cña lîn mÑ vµ chÕ ®é nu«i d­ìng lîn mÑ lµ nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi chÊt l­îng cña s÷a mÑ. S÷a mÑ xÊu hoÆc kh«ng thÝch hîp dÔ lµm cho lîn con dÔ bÞ rèi lo¹n tiªu ho¸ tõ ®ã ph¸t sinh ra bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con. Lîn n¸i sau khi ®Î bÞ s¸t nhau hay ®ang nu«i con bÞ viªm vó hoÆc m¾c mét bÖnh nµo kh¸c ®Òu lµm chÊt vµ l­îng s÷a mÑ gi¶m, ®Õn khi lîn con bó s÷a ®ã dÔ bÞ m¾c bÖnh. Cã rÊt nhiÒu n«ng tr­êng vµ trang tr¹i ch¨n nu«i lîn ®· nhËn ®Þnh r»ng thøc ¨n cña lîn mÑ qu¸ chua hoÆc thøc ¨n thay ®æi ®ét ngét còng lµ nguyªn nh©n lµm cho lîn con sinh bÖnh ph©n tr¾ng, mét sè n¬i l¹i nhËn thÊy cho lîn mÑ ¨n qu¸ nhiÒu thøc ¨n chua ¨n khoai cñ b»ng n­íc g¹o chua, b· r­îu, lîn con còng dÔ bÞ m¾c bÖnh Øa ph©n tr¾ng. MÆt kh¸c trong khÈu phÇn thøc ¨n cña lîn mÑ thiÕu ®¹m, thiÕu c¸c chÊt kho¸ng nh­ v«i, l©n,thiÕu c¸c chÊt kho¸ng vi l­îng: s¾t, ®ång vµ sinh tè… khiÕn cho lîn mÑ v× thiÕu dinh d­ìng mµ l­îng s÷a Ýt vµ s÷a xÊu ®i lµm søc khoÎ cña lîn con còng bÞ ¶nh h­ëng tõ ®ã lîn con dÔ m¾c bÖnh ph©n tr¾ng. 3.2.2.2. Do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu kh«ng thuËn lîi Lîn con sau khi míi ®­îc ®Î ra kh«ng cßn cã ®­îc mét hoµn c¶nh sèng æn ®Þnh n÷a mµ ®· chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña ®iÒu kiÖn sèng lu«n lu«n biÕn ®æi tõ bªn ngoµi nh­: nãng, l¹nh, m­a, n¾ng, hanh, Èm… Kinh nghiÖm thùc tÕ chøng minh r»ng thêi tiÕt thay ®æi ®ét ngét cô thÓ lµ yÕu tè nãng l¹nh, kh« Èm kh«ng æn ®Þnh hoÆc kh«ng thÝch hîp víi yªu cÇu sinh lý cña lîn con ®Òu lµ nguyªn nh©n quan trong g©y ra bÖnh lîn con ph©n tr¾ng mçi khi thêi tiÕt thay ®æi ®ét ngét trêi ®ang n¾ng ®ét nhiªn chuyÓn sang m­a, l¹nh th× lîn con do c¸c ph¶n øng thÝch nghi cã tÝnh b¶o vÖ cßn kÐm nªn lîn dÔ bÞ c¶m l¹nh tõ ®ã sinh rèi lo¹n tiªu ho¸ mµ thµnh bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Trong yÕu tè vÒ thêi tiÕt th× nhiÖt ®é vµ Èm ®é chiÕm mét vÞ trÝ quan träng h¬n hÕt, Èm ®é thÝch hîp cho lîn con vµo kho¶ng 75-85% khi Èm ®é lín h¬n 85% th× tû lÖ m¾c bÖnh ph©n tr¾ng lîn con bao giê còng nhiÒu h¬n c¸c th¸ng hanh kh« Ýt m­a. 3.2.2.3. Do chÕ ®é nu«i d­ìng lîn con kh«ng thÝch hîp Nh÷ng ng­êi ch¨n nu«i lîn n¸i sinh s¶n ë c¸c c¬ së ch¨n nu«i tËp trung ®Òu nhËn thÊy: NÕu lîn con theo mÑ mµ kh«ng ®­îc nu«i d­ìng tèt cã chÕ ®é ¨n uèng kh«ng thÝch hîp th× chóng r¸t hay m¾c bÖnh ph©n tr¾ng. Muèn biÕt chÕ ®é nu«i d­ìng cña lîn con cã thÝch hîp hay kh«ng th× cÇn ph¶i xÐt hai mÆt chñ yÕu: lîn con cã ®­îc tËp cho ¨n sím hay kh«ng vµ thøc ¨n bæ sung cña lîn con cã ®ñ thµnh phÇn dinh d­ìng (®¹m, kho¸ng, sinh tè) theo yªu cÇu ph¸t triÓn cña lîn con hay kh«ng. 3.2.2.4. Do lîn con kh«ng ®­îc uèng n­íc ®Çy ®ñ S÷a lîn cã hµm l­îng mì kh¸ cao cø trong 100 ph©n khèi s÷a lîn th× cã tíi 6-7g chÊt mì, trong khi ®ã s÷a bß chØ cã 3g chÊt mì. Ngoµi ra th× c¸c thµnh phÇn dinh d­ìng kh¸c nh­ ®¹m, chÊt ®­êng, chÊt kho¸ng… ë s÷a lîn còng ®Òu cao so víi s÷a bß do ®ã s÷a lîn ®Æc h¬n s÷a bß. Do s÷a lîn ®Æc nhÊt lµ chÊt mì cã nhiÒu nªn lîn con bó hay bÞ kh¸t n­íc, nh­ vËy nÕu trong chuång cña lîn con kh«ng th­êng xuyªn cã ®ñ n­íc s¹ch cho chóng uèng tù do th× chóng sÏ ph¶i uèng n­íc ®äng trong chuång nu«i tõ ®ã lîn con dÔ bÞ m¾c bÖnh v× bÞ nhiÔm trïng ®­êng ruét. 3.2.2.5. Do lîn con thiÕu vËn ®éng C¬ chÕ vËn ®éng ch¨n th¶ ®Òu ®Æn vµ hîp lý sÏ lµm t¨ng c­êng qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt cña c¬ thÓ ®éng vËt nãi chung. §èi víi lîn con nã lµm t¨ng søc sèng vµ søc chèng ®ì bÖnh tËt vµ bé m¸y tiªu ho¸ còng ho¹t ®éng tèt h¬n. MÆt kh¸c ho¹t ®éng ngoµi trêi nhê cã t¸c dông cña c¸c tia s¸ng tù nhiªn cña mÆt trêi, sù tæng hîp sinh tè D tiÕn hµnh thuËn lîi, x­¬ng cèt cña lîn con ph¸t triÓn tèt tõ ®ã lµm cho sù ph¸t triÓn chung cña cã thÓ còng tèt. Trong thùc tiÔn nhiÒu n¬i ®· chøng minh lµ sù vËn ®éng vµ ch¨n th¶ cã t¸c dông rÊt lîn trong viÖc ng¨n ch¨n bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ph¸t sinh. ë nhiÒu n¬i ®· thÊy cã nh÷ng ®µn lîn con ®ang bÞ ®i Øa ph©n tr¾ng chØ cÇn ®em th¶ ra ngoµi cho vËn ®éng th× bÖnh còng ®· gi¶m ®i râ rÖt cßn nÕu võa cho ch¨n th¶, võa dïng thuèc ch÷a bÖnh th× thu ®­îc kÕt qu¶ rÊt tèt vµ nhanh h¬n h¼n so víi chØ nhèt lîn trong chuång råi ®¬n thuÇn ch¹y ch÷a. 3.2.2.6. Nguyªn nh©n kÕ ph¸t do vi trïng g©y nªn ë n­íc ta phßng vi trïng bäc thuéc ban nghiªn cøu thó y viÖn khoa häc n«ng nghiÖp. Vµo ®Çu n¨m 1963 ®· nghiªn cøu t×m nguyªn nh©n g©y bÖnh ph©n tr¾ng lîn con vÒ mÆt vi trïng häc, kÕt qu¶ ®· ph¸t hiÖn thÊy cã lo¹i trùc trïng ruét giµ (Tªn khoa häc gäi lµ E.coli) thuéc c¸c chñng g©y bÖnh ë trong ph©n cña lîn con d­íi 2 th¸ng tuæi. ThÝ nghiÖm còng ®· cho thÊy r»ng sè lÇn b¾t ®­îc lo¹i vi trïng nµy ë ph©n lîn bÖnh nhiÒu h¬n so víi ph©n lîn khoÎ. Sau khi t×m ®­îc chñng vi trïng g©y bÖnh trªn. Phßng vi trïng häc ®· ®em cho lîn con khoÎ ®ang bó mÑ uèng ®Òu thö ngay bÖnh nh©n t¹o nh»m x¸c ®Þnh vai trß g©y bÖnh ph©n tr¾ng cña chóng ®èi víi lîn con. Song kÕt qu¶ ®· kh«ng g©y ®­îc bÖnh ®ã víi lîn con v× tÊt c¶ lîn con thÝ nghiÖm vµ ®èi chøng ®Òu khoÎ b×nh th­êng. Tãm l¹i nh÷ng ®iÓm ph©n tÝch trªn vÒ nguyªn nh©n g©y bÖnh ph©n tr¾ng lîn con cho thÊy: §©y lµ mét bÖnh ph¸t sinh ra nhiÒu yÕu tè cña hoµn c¶nh sèng kh«ng thuËn lîi cho sù sèng b×nh th­êng cña mét c¬ thÓ non vèn s½n cã nh÷ng thiÕu sãt vÒ mÆt gi¶ phÉu sinh lý. Cã nhËn râ ®­îc vai trß vµ tÝnh chÊt cña mét nh©n tè vµ hai nguyªn nh©n g©y bÖnh nh­ vËy th× chóng ta míi cã c¬ së khoa häc ch¾c ch¾n ®Ó thùc hiÖn cã kÕt qu¶ nh÷ng biÖn ph¸p phßng ch÷a bÖnh nh»m ph¸t triÓn tèt ®µn lîn gièng cña chóng ta. 3.3. MÇm g©y bÖnh BÖnh ph©n tr¾ng lîn con do vi trïng Escherichia coli thuéc hä Enterapacteriaceae nhãm Eschericheae lo¹i Escherichia. Trong c¸c vi khuÈn ®­êng ruét lo¹i Escherichia lµ lo¹i phæ biÕn nhÊt lo¹i nµy xuÊt hiÖn vµ sinh sèng trong bé m¸y tiªu ho¸ cña lîn con chØ vµi giê sau khi ®­îc sinh ra vµ tån t¹i cho ®Õn khi lîn chÕt. Ecoli tån t¹i b×nh th­êng trong c¬ thÓ lîn con vµ khi c¸c ®iÒu kiÖn nu«i d­ìng, vÖ sinh thó y kÐm, søc chèng ®ì cña lîn con kÐm th× Ecoli trë lªn cùc ®éc vµ cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh cao. Vi trïng Escherichia coli nhuém mµu Gram (-) kh«ng h×nh thµnh nha bµo, phÇn lín di ®éng th­êng t¹o thµnh Indol, cho kÕt qu¶ d­¬ng tÝnh víi ph¶n øng Methyinron kh«ng mäc trªn m«i tr­êng Sytrat, kh«ng huû Ure, kh«ng lµm gi÷a Galetin. 3.4. §Æc ®iÓm sinh vËt häc cña vi khuÈn E.coli 3.4.1. §Æc tÝnh Trùc khuÈn Ecoli biÓu hiÖn c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt häc râ rÖt, mét quy luËt th­êng thÊy ®ã lµ trùc khuÈn ®­êng ruét lªn men Lactoza t¹o axit vµ sinh h¬i. §ã lµ ®Æc tÝnh chñ yÕu cña vi khuÈn ®­êng ruét víi c¸c lo¹i vi trïng kh¸c nhau hä Elterobacteriaceae . Trùc khuÈn ®­êng ruét Ecoli cã kh¶ n¨ng lªn men c¸c lo¹i ®­êng cã nhiÒu ph©n tö r­îu nh­: Glucoza Mannit Duxit, Saccaroza, Arabinosa. PhÇn lín chóng t¹o thµnh Indol lµm s÷a cã mµu quú tÝm. Kh¸ng nguyªn O: lµ lo¹i kh¸ng nguyªn th©n chÞu nhiÖt ë 1000c trong vßng 2 giê 30 phót vÉn gi÷ ®­îc ®Æc tÝnh kh¸ng nguyªn, gi÷ ®­îc kh¶ n¨ng ng­ng kÕt vµ kÕt hîp. Kh¸ng nguyªn K: lµ lo¹i kh¸ng nguyªn bÒ mÆt chóng bao gåm 3 lo¹i: L,A&B kh¸ng nguyªn L kh«ng chÞu ®­îc nhiÖt d­íi t¸c dông 1000c trong vßng 1 giê th× kh¸ng nguyªn sÏ mÊt kh¶ n¨ng ng­ng kÕt. Kh¸ng nguyªn B: lµ kh¸ng nguyªn kh«ng chÞu ®­îc nhiÖt d­íi t¸c dông 1000c trong vßng 1 giê th× kh¸ng nguyªn sÏ bÞ ph¸ huû. Kh¸ng nguyªn A: lµ lo¹i kh¸ng nguyªn vá chÞu nhiÖt kh«ng bÞ ph¸ huû khi bÞ ®un s«i 100 0c trong vßng 2 giê 30 phót. Kh¸ng nguyªn H: lo¹i nµy kh«ng cã tÝnh chÞu nhiÖt tuy nhiªn ®un s«i 2 h 30 phót th× tÝnh kh¸ng nguyªn, kh¶ n¨ng ng­ng kÕt, kÕt hîp cña kh¸ng nguyªn ®Òu bÞ ph¸ huû. 3.4.2. §éc tè Vi trïng Ecoli t¹o ra 2 lo¹i ®éc tè lµ néi ®éc tè vµ ngo¹i ®éc tè. Ngo¹i ®éc tè: lµ mét chÊt kh«ng chÞu ®­îc nhiÖt ®é, dÔ bÞ ph¸ huû ë nhiÖt ®é 560c trong vßng 10-30 phót, d­íi t¸c dông cña Formol vµ nhiÖt. Ngo¹i ®éc tè cã ¶nh h­ëng ®Õn thÇn kinh vµ g©y ho¹i tö. Néi ®éc tè: lµ yÕu tè g©y bÖnh chñ yÕu cña trùc khuÈn ®­êng ruét Ecoli. Chóng cã trong tÕ bµo vi trïng vµ g¾n vµo trong tÕ bµo rÊt chÆt , néi ®éc tè cã thÓ chiÕt xuÊt b»ng nhiÒu ph­¬ng ph¸p. Nã ph¸ vì tÕ bµo b»ng c¬ häc, chiÕt xuÊt b»ng Axit trÞ Choaxetic fonei d­íi t¸c dông cña Ezyme. 3.4.3. Søc kh¸ng cña mÇm bÖnh Trùc khuÈn ®­êng ruét kh«ng chÞu ®­îc nhiÖt ®é cao, ë nhiÖt ®é 600C vi trïng E.coli chÕt trong vßng 15 phót vµ chÕt ngay ë nhiÖt ®é 1000C. Trong ®Êt vµ n­íc E.coli cã thÓ sèng ®­îc vµi th¸ng, c¸c chÊt tiªu ®éc b×nh th­êng nh­ Phenol, Formol, sót, v«i ë nång ®é b×nh th­êng lµ E.coli chÕt nhanh, chóng cã nh¹y c¶m nhanh víi nhiÒu lo¹i kh¸ng sinh. 3.4.5. §iÒu kiÖn g©y bÖnh ph©n tr¾ng lîn con BÖnh ph©n tr¾ng lîn con ph¸t triÓn nhiÒu ë Èm ®é cao, m­a nhiÒu. BÖnh x¶y ra ë §ång B»ng nhiÒu h¬n so víi ë MiÒn Nói. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ nguyªn nh©n g©y bÖnh ph©n tr¾ng lîn con cho thÊy bÖnh ph©n tr¾ng lîn con kh«ng ph¶i lµ bÖnh truyÒn nhiÔm, l©y lan mÆc dï bÖnh ph¸t triÓn å ¹t réng r·i ë c¸c c¬ së ch¨n nu«i. Do thµnh phÇn s÷a mÑ cã nhiÒu chÊt kh«, mì khã tiªu. Tõ ®ã E.coli t¸c ®éng ph©n huû s÷a thµnh axit g©y viªm d¹ d©y, ruét. L­îng s÷a mÑ t¨ng dÇn tõ khi 15 ngµy tuæi cµ cao nhÊt lµ ngµy thø 21. Sau ®ã gi¶m ®i mét c¸ch ®ét ngét tõ ngµy 22 trë ®i. Trong khi ®ã nhu cÇu vÒ l­îng s÷a cña lîn con ngµy cµng t¨ng, khi lîn con thiÕu s÷a th× chóng th­êng t×m ¨n nªn tû lÖ m¾c bÖnh vÒ tiªu ho¸ cao. Do l­îng s¾t cña lîn tõ bµo thai ch­a ®ñ nhu cÇu, thiÕu vitaminB12 nªn sinh bÇm huyÕt lµm c¬ thÓ suy yÕu, kh«ng hÊp thu ®­îc ®Çy ®ñ chÊt dinh d­ìng nªn g©y ra Øa ch¶y. Trong qu¸ tr×nh sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña lîn tõ sau khi míi ®­îc dinh ra th× thêi tiÕt khÝ hËu chuång nu«i, chÕ ®é nu«i d­ìng, vÖ sinh chuång tr¹i ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn tû lÖ nhiÔm bÖnh. 3.5. §­êng nhiÔm bÖnh §­êng nhiÔm bÖnh chñ yÕu lµ do thøc ¨n, n­íc uèng. Khi vi trïng E.coli x©m nhËp vµo trong c¬ thÓ lîn con th× nã ph¸t triÓn nhanh trong ®­êng ruét. Chóng tù huû ho¹i vµ gi¶i phãng ra c¸c ®éc tè, c¸c ®éc tè nµy x©m nhËp vµo dßng Lympho do ®ã m¸y bÞ nhiÔm ®éc vµ con vËt cã thÓ chÕt. Tõ nh÷ng ngµy ®Çu tiªn sau khi ®Î th× lîn con cã hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét rÊt ®a d¹ng tû lÖ sè l­îng vi trïng kh¸c nhau ë c¸c ®o¹n ruét kh¸c nhau vÝ dô nh­ vi trïng E.coli chñ yÕu ë ruét giµ. 3.6. C¬ chÕ sinh bÖnh §èi víi lîn con khoÎ m¹nh th× ci trïng E.coli vµ c¸c vi trïng kh¸c chØ c­ tró ë ruét giµ vµ phÇn cuèi cña ruét non, phÇn ®©u vµ phÇn cuèi hÇu nh­ kh«ng cã vi trïng. Qu¸ tr×nh sinh bÖnh liªn quan ®Õn nhiÒu ®Æc ®iÓm sinh lý cña c¬ thÓ lîn con. HÖ thèng thÇn kinh cña lîn con ho¹t ®éng víi chøc n¨ng ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn ngoµi ra th× ®é c­êng toan cña dÞch vÞ thÊp, thÈm thÊu cña biÓu b× thµnh ruét cao, chøc n¨ng ®iÒu tiÕt cña gan kÐm. §©y lµ c¸c yÕu tè t¹o ®iÒu kiÖn cho sù x©m nhËp cña ®éc tè vµ vi trïng g©y bÖnh. Do vËy khi gÆp c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh nh­ vi khuÈn, thêi tiÕt xÊu, chÕ ®é ch¨m sãc kh«ng hîp lý…T¸c ®éng vµo hÖ thèng tiªu ho¸ g©y béi nhiÔm vµ lµm cho lîn con r¬i vµo 3 tr¹ng th¸i rèi lo¹n. * Rèi lo¹n chøc n¨ng tiªu ho¸ hÊp thu. * Rèi lo¹n c©n b»ng cña hÖ ci sinh vËt ®­êng ruét. * Rèi lo¹n c©n b»ng n­íc vµ c¸c chÊt ®iÖn gi¶i. Lîn con r¬i vµo t×nh tr¹ng nhiÔm ®éc trôy tim m¹ch vµ chÕt. ViÖc lîn con bó s÷a ®Çu kh«ng kÞp thêi, chÊt l­îng s÷a kÐm thiÕu Glubulin miÔn dÞch còng lµ ®iÒu kiÖn ph¸t sinh g©y mÇm bÖnh vµ cã thÓ g©y ra bÖnh. 3.7. TriÖu chøng l©m sµng vµ tiÕn triÓn cña bÖnh BÖnh ph©n tr¾ng lîn con ®­îc biÓu hiÖn ë c¸c thÓ l©m sµng chñ yÕu lµ bÖnh t¶, Øa ch¶y, phï vµ thÓ nhiÔm trïng huyÕt. Lîn con cã thÓ bÞ ngay sau khi ®Î 12 giê vµ cã thÓ chÕt toµn ®µn do nhiÔm trïng huyÕt cÊp tÝnh trong vßng 48 giê. Lîn con m¾c bÖnh cã triÖu chøng chung nhÊt lµ t¶, Øa ph©n nh­ v«i nªn ng­êi ta gäi lµ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Lîn m¾c bÖnh g©y sót c©n nhanh, bó kÐm hoÆc bá bó. Da kh« nh¨n nheo l«ng dùng, niªm m¹cnhît nh¹t, m¾t lim dim, ®øng run rÈy chèng mâm xuèng ®Êt. Khi bÞ bÖnh ®Çu to l«ng xï, bông thãp ñ rò, kÐm ho¹t ®éng, hËu m«n dÝnh bÕt ph©n mµu tr¾ng. Sù tiÕn triÓn cña bÖnh: Lóc ®Çu lîn ñ rò, bó kÐm hoÆc bá ¨n, l«ng xï da kh« x¸m xÞt. Giai ®o¹n nµy lîn ch­a cã ph©n tr¾ng mµ chØ cã ph©n t¸o mµu ®en chuyÓn sang sÒn sÖt mµu tr¾ng. Hai ®Õn ba ngµy sau ph©n nhanh chãng chuyÓn sang sÒn sÖt mµu tr¾ng nh­ v«i hoÆc tr¾ng x¸m. Ph©n ngµy mét láng h¬n, trong ph©n cã nh÷ng h¹t s÷a ch­a tiªu læn nhæn cµ cã nhiÒu bät khÝ. Cã tr­êng hîp m¾c bÖnh ®Õn ngµy thø 3 ph©n ®· lo·ng n­íc, th¸o tung toÐ, vät cÇn c©u. Lóc nµy lîn con mÊt n­íc nÆng. Sau giai ®o¹n bÖnh d÷ déi nÕu ®­îc ®iÒu trÞ kÞp thêi bÖnh sÏ chuyÓn sang giai ®o¹n lµnh bÖnh. Lóc nµy ph©n chuyÓn tõ mµu tr¾ng hoÆc tr¾ng x¸m ®en, ph©n ®Æc dÇn thµnh khu«n nh­ ph©n cña lîn khoÎ. Lîn sau khi khái phôc håi rÊt chËm vµ lîn bó b×nh th­êng nh­ng cßi cäc chËm lín. 3.8. BÖnh tÝch Khi mæ kh¸m bÖnh xóc ta thÊy: x¸c g©y niªm m¹c nhît nh¹t, m¸u lo·ng h¬i ®en, d¹ dµy chøa ®Çy h¬i, cßn s÷a hoÆc thøc ¨n ch­a tiªu, mµng treo ruét s­ng mÒm, ®á tÊy s­ng huyÕt, niªm m¹c ruét, d¹ dµy s­ng vµ phñ mét líp bùa nhÇy. D¹ dµy vµ ruét ®Òu cã hiÖn t­îng r·n në, tói mËt c¨ng vµ dµi do chøa nhiÒu mËt. C¬ tim nh·o chÊt chøa trong ruét láng vµ cã mµu vµng. 4. Thuèc ®iÒu trÞ Rokovac: Lµ vaccin v« ho¹t nhò dÇu, bµo chÕ d­íi d¹ng dung dÞch mµu tr¾ng h¬i ®ôc, lµ vaccine cã 3 lo¹i kh¸ng nguyªn: E.coli, Rotavirus vµ gi¶i ®éc tè L.T vaccine ®­îc chØ ®Þnh tiªm phßng cho lîn, phßng héi chøng tiªu ch¶y, bÖnh lîn con ph©n tr¾ng giai ®o¹n s¬ sinh vµ theo mÑ, vaccine b¶o qu¶n trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 2- 80C, tr¸nh ¸nh s¸ng mÆt trêi trùc tiÕp chiÕu vµo. Amocyllin 15% LA: Cã chøa Amocyllin Trihydrate ®­îc bµo chÕ d¹ng nhò ho¸ dÇu, thuèc cã ho¹t phæ réng khuyÕch t¸n nhanh, thêi gian t¸c dông kÐo dµi (72 giê). V× vËy, tiªm cho n¸i tr­íc sinh 8 giê, thuèc cã t¸c dông phßng viªm tö cung, viªm vó ë lîn mÑ. §èi víi lîn con thuèc cã t¸c dông øc chÕ tiªu diÖt mÇm bÖnh trong ®­êng ruét kh«ng cho chóng ph¸t triÓn ®Ó g©y bÖnh cho lîn con. ChÕ phÈm Orgacids: lµ hçn hîp chÊt h÷u c¬ organic vµ mét axit v« c¬ (axit photphoric) cô thÓ lµ c¸c axit: Formic, Lactic, Phophoric, Tastaric, Citric, Malic, Sorbic, Fumaric, c¸c axit nµy cã kh¶ n¨ng thay thÕ mét phÇn axit HCl tù do cña dÞch vÞ trong ®­êng tiªu ho¸, nhê kh¶ n¨ng kÕt hîp víi c¸c ®iÓm tiÕt nhËn trªn viªn thøc ¨n, ®ång thêi chÕ phÈm cßn lµm g¶m thÊp PH trong d¹ dµy gióp cho c¸c Ezym tiªu ho¸ ho¹t ®éng vµ khi vµo ruét chóng lµm gi¶m PH cña ruét, øc chÕ vi khuÈn cã h¹t ph¸t triÓn, chÕ phÈm nµy cã mµu vµng xanh, mÞn mïi chanh, dÔ trén kh«ng hót Èm, gi÷ ®­îc ho¹t tÝnh trong thêi gian dµi. Coli 200: Lµ thuèc ®Æc trÞ tiªu ch¶y cho gia sóc gia cÇm, trong thµnh phÇn chøa Trimethoprim vµ Colistin liÒu dïng 1g/5kg thÓ träng/1 lÇn uèng. Bét phÊn heo Sat guasd: víi thµnh phÇn th¶o d­îc, tinh dÇu th¶o d­îc (quÕ, x¶, h­¬ng nhu…) khuÈn l¹c lactobacillus, kho¸ng ®Æc biÖt. Bét cã t¸c dông: hót Èm, gi÷ Èm, khñ mïi h«i… nh­ng t¸c dông chÝnh ®èi víi lîn s¬ sinh, lîn míi sinh ®­îc l¨n bét sÏ gióp chóng mau kh« m×nh, t¹o cho lîn c¶m gi¸c tho¶i m¸i, thu nhËn ®­îc l­îng s÷a ®Çu nhiÒu h¬n vµ sím h¬n, thµnh phÇn ®­îc l­îng s÷a ®Çu nhiÒu h¬n vµ sím h¬n, thµnh phÇn tinh dÇu cña th¶o d­îc cã t¸c dông gi÷ Êm cho lîn. Tõ ®ã gãp phÇn phßng tiªu ch¶y cho lîn ë giai ®o¹n ®Çu. Allzym: Lµ d¹ng men vi sinh vËt d¹ng bét kh«, mµu tr¾ng, cã mïi th¬m, chøa hçn hîp c¸c vi khuÈn cã lîi: lactobacillus Acidophilus, L.Sporogenes, L.Kertir, Amylase, Protease. C¸c vi khuÈn nµy cã kh¶ n¨ng tån t¹i l©u trong ®­êng ruét, kh«ng bÞ ph¸ huû bëi c¸c yÕu tè nh­ kh¸ng sinh, muèi, mËt,c¸c dÞch tiªu ho¸ kh¸c trong hÖ tiªu ho¸, khi phèi trén lo¹i men nµy chóng lµ nhãm vi khuÈn cã lîi cho ®­êng tiªu ho¸ ®Ó ng¨n ngõa tiªu ch¶y, t¨ng c­êng hÖ miÔn dÞch th«ng qua c¸c c¬ chÕ sau: - C©n b»ng hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét do chóng b¸m dÝnh vµo niªm m¹c ruét, ph¸t triÓn vµ tån t¹i l©u dµi ë ®­êng ruét, ph¸t triÓn vµ c¹nh tranh víi nhãm vi khuÈn g©y bÖnh (cã h¹i) vÒ sè l­îng, kh¶ n¨ng tiÕt axit, c¸c chÊt H2O2, lµm gi¶m PH, øc chÕ vµ ph¸ huû ®éc tè ruét, tiÕt ra c¸c peptit cã tÝnh kh¸ng sinh (bactriocin) vµ lµm øc chÕ c¸c vi khuÈn cã h¹i kh¸c kh«ng ph¸t triÓn ®­îc. - T¨ng kh¶ n¨ng hÊp thô Lactoza vµ s÷a do Enzim lactoza. - V× tån t¹i l©u trong ®­êng ruét nªn cã t¸c dông nh­ kh¸ng nguyªn kÝch thÝch c¬ thÓ th­êng xuyªn. - øc chÕ ho¹t tÝnh lªn men thèi cña c¸c vi khuÈn sèng trong ph©n, lµm gi¶m viÖc t¹o thµnh c¸c s¶n phÈm lªn men cña c¸c men Gluco aldza, Nitroreductaza, Azoreductaza. - §iÒu hoµ nh­ ®­êng ruét vµ hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét. III.T×nh h×nh nghiªn cøu trong n­íc vµ ngoµi n­íc BÖnh lîn con ph©n tr¾ng ®· g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ vµ ®· ®­îc rÊt nhiÒu nhµ khoa häc trong n­íc vµ trªn thÕ giíi quan t©m, nghiªn cøu. 1. T×nh h×nh nghiªn cøu ë n­íc ngoµi BÖnh lîn con ph©n tr¾ng ®· x¶y ra tõ l©u vµ xuÊt hiÖn kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. Mét sè t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu vµ c«ng bè kÕt qu¶ bÖnh xuÊt hiÖn ë mäi ph­¬ng thøc ch¨n nu«i truyÒn thèng hay ch¨n nu«i c«ng nghiÖp thËm chÝ c¶ trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i s¹ch còng kh«ng lo¹i trõ ®­îc bÖnh. - Theo A.G.Bactin cho r»ng nguyªn nh©n chñ yÕu do vÖ sinh chuång tr¹i kÐm, ch¨m sãc qu¶n lý kÐm, thøc ¨n chñ yÕu thiÕu chÊt dinh d­ìng. - R.Asion cho lµ do ph­¬ng ph¸p ch¨n nu«i l¹c hËu. - A.Vkovashitki cho r»ng trong giai ®o¹n cha tr­ëng thµnh, ë lîn con ch­a cã HCL nªn d¹ dµy cña lîn ch­a cã t¸c dông tiªu ho¸ vµ ng¨n ngõa vi khuÈn g©y bÖnh. Tuy ®©y ch­a ph¶i lµ nguyªn nh©n duy nhÊt lµm cho hÖ tiªu ho¸ cña lîn con tiªu ho¸ kÐm nh­ng còng lµ mét nguyªn nh©n hÕt søc quan träng. - Jsenve cho lµ phÇn cèt lâi cña nguyªn nh©n g©y bÖnh lµ do stres l¹nh, Èm. Nh÷ng t¸c nh©n g©y stress rÊt quan trong, chóng t¸c ®éng vµo c¬ thÓ ®éng vËt g©y ra c¸c c¬ chÕ bÖnh lý, lµm mÊt th¨ng b»ng c¬ thÓ, lµm gi¶m kh¶ n¨ng thÝch øng cña c¬ thÓ víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh t¹o ®iÒu kiÖn cho bÖnh ph¸t sinh. - Theo nghiªn cøu cña V.V.Nicoxki (1986) [30] cã 10% lîn chÕt do vi khuÈn E.coli. - Theo Faibrother (1992) cho r»ng E.coli g©y bÖnh Øa ch¶y ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau thuéc c¸c serotype kh¸c nhau vµ cã nh÷ng yÕu tè g©y bÖnh riªng. - Schoield vµ Davis (1995) chøng minh ®­îc vai trß g©y bÖnh cña E.coli trong ®­êng ruét lîn. Vµ cµng ngµy ng­êi ta cµng thÊy râ vai trß g©y bÖnh quan träng cña E.coli ë ®éng vËt. - T¹i trung t©m nghiªn cøu thó y ë Anh, Wales (1961) vµ Sojk-Sueeney (1963) nghiªn cøu ®­îc 532 chñng E.coli ph©n lËp ®­îc vµ c¸c serotype th­êng gÆp lµ:O8K87(B); O147K89(B); K88(L). T¹i Ên §é, serotype th­êng xuyªn ph©n lËp ®­îc trong lîn m¾c bÖnh tiªu ch¶y lµ O88. T¹i TiÖp Kh¾c, serotype cña vi khuÈn E.coli th­êng xuyªn ph©n lËp ®­îc tõ lîn m¾c bÖnh tiªu ch¶y lµ O8, O116, O147, O157. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ë ViÖt Nam ë n­íc ta, nghiªn cøu bÖnh lîn con ph©n tr¾ng cã tõ n¨m 1959, c¸c t¸c gi¶ ®Òu cho r»ng cã rÊt nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng g©y bÖnh lîn con ph©n tr¾ng. Theo Vò V¨n Ng÷, §Æng Ph­¬ng ViÖt (1970) bÖnh tiªu ch¶y lµ do hiÖn t­îng lo¹n khuÈn, mµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn lo¹n khuÈn lµ c¸c yªu tè ngo¹i c¶nh, thêi tiÕt khÝ hËu. Hïng- Cao (1962) cho r»ng bÖnh lîn con ph©n tr¾ng kh«ng ph¶i lµ bÖnh l©y lan mÆc dï bÖnh ph¸t triÓn ë c¸c c¬ së tËp trung.Theo t¸c gi¶ v× bé m¸y tiªu ho¸ kÐm mµ tÝch thùc, viªm d¹ dµy, ruét dÉn tíi ®i Øa ph©n tr¾ng. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn B¸ Hiªn (2001) nguyªn nh©n chÝnh g©y tiªu ch¶y ë gia sóc lµ do vi khuÈn E.coli, Salmonella,Clostridium. Theo Sö An Ninh vµ céng sù (1981) [15], nguån ph¸t sinh bÖnh ph©n tr¾ng lîn con cã liªn quan chÆt chÏ tíi ph¶n øng thÝch nghi cña c¬ thÓ ®èi víi c¸c yÕu tè stress, biÓu hiÖn qua sù biÕn ®éng vÒ hµm l­îng mét sè thµnh phÇn trong m¸u: ®­êng huyÕt, cholesterol, s¾t, kali, natri… NguyÔn VÜnh Ph­íc (1978) [20] ®· ph©n lËp ®­îc E.coli vµ nhËn ®Þnh vi khuÈn cã vai trß nhÊt ®Þnh trong bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. N¨m 1963, NguyÔn L­îng vµ céng sù ph¸t triÓn 5 serotype E.coli trong bÖnh lîn con ph©n tr¾ng:O55, O11, O26, O86, O119. NguyÔn ThÞ Néi (1985) [17] ®· ph©n lËp ®­îc nhiÒu serotype E.coli g©y bÖnh nh­ng tËp trung chñ yÕu vµo c¸c serotype E.coli g©y bÖnh nh­ng tËp trung chñ yÕu vµo c¸c serotype sau: O114K85ac(B)L; O141K85ac(B)LK 88abL+; O141K95ac(B)L+; O8K77ac(B)K88acL+; O8K89ac(B)L; O146K91ac(B)K88L+; O138K81ac(B)L; O 26K460. Bïi ThÞ Tho, Ph¹m Kh¾c HiÕu nghiªn cøu t×nh h×nh kh¸ng thuèc cña E.coli tõ lîn con Øa ph©n tr¾ng. KiÓm tra mét sè yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh m· c¶m vµ kh¸ng thuèc cña E.coli ph©n lËp tõ lîn con Øa ph©n tr¾ng (1979). Lª V¨n T¹o, Hoµng V¨n TuÊn, TrÇn ThÞ H¹nh (1998) [22] lîn m¾c bÖnh tiªu ch¶y x¶y ra ë mäi løa tuæi nh­ng trÇm träng nhÊt lµ ®èi víi lîn s¬ sinh ®Õn giai ®o¹n cai s÷a. §Ó x¸c ®Þnh vai trß cña vi khuÈn E.coli vµ Salmonella trong ph©n lîn m¾c tiªu ch¶y, T¹ ThÞ VÞnh vµ §Æng Kh¸nh V©n (1966) [26] ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu ë c¸c tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam vµ kÕt luËn sau: - Vi khuÈn E.coli vµ Salmonella ®Òu thÊy trong ph©n lîn bÖnh cã h¬n bÖnh b×nh th­êng. - Tiªu ch¶y ë lîn 1-21 ngµy tuæi, cã thÊy vi khuÈn E.coli mang kh¸ng nguyªn K88 cao h¬n nhiÒu lÇn so víi løa tuæi kh¸c. T¹ ThÞ VÞnh (1996) nghiªn cøu nh÷ng biÕn ®æi bÖnh sinh lý ë ®­êng rué trong bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. NguyÔn ThÞ Khanh (1994) nghiªn cøu chÕ phÈm Biolactyl trong khèng chÕ héi chøng tiªu ch¶y lîn con. IV. Néi dung, nguyªn liÖu, ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu, ®Þa ®iÓm thêi gian 1. §èi t­îng nghiªn cøu Lîn thÝ nghiÖm lµ lîn mÑ mang thai, lîn con theo mÑ giai ®o¹n tõ 1-21 ngµy tuæi. C¸c lîn nghiªn cøu ®ång ®Òu vÒ tuæi, ®Òu ®­îc tiªm phßng ®Çy ®ñ vµ cã cïng chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d­ìng. 2. §Þa ®iÓm T¹i tr¹i ch¨n nu«i lîn «ng §ç V¨n ThiÕt thuéc x· Th¹ch Th¸n- HuyÖn Quèc Oai- TØnh Hµ T©y. 3. Thêi gian thùc tËp §Ò tµi ®­îc tiÕn hµnh nghiªn cøu tõ ngµy 08/03-02/06/2007 4. VËt liÖu C¸c dông cô ch¨n nu«i: M¸ng tËp ¨n, lång óm, bãng ®Ìn chiÕu s¸ng hång ngo¹i. C¸c dông cô thó y: Kim tiªm, xi lanh, Panh, Keo, K×m bÊm nanh, Dông cô s¸t trïng… Thuèc thó y - chÕ phÈm sinh häc: Rokovac, Amocyllin, Orgacid, safe guard, Allzym, Coli200 do c«ng ty TNHH thuèc thó y xanh cung cÊp. Sæ ghi chÐp ®¸nh dÊu… 5. Néi dung nghiªn cøu Trong ph¹m vi cña ®Ò tµi chóng t«i nghiªn cøu nh÷ng néi dung nh­ sau: - Kh¶o s¸t vµ øng dông chÕ phÈm sinh häc trong quy tr×nh phßng vµ trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng trªn ®µn lîn con theo mÑ tõ (1-21 ngµy tuæi). - Theo dâi kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña quy tr×nh phßng trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng cô thÓ nh­ sau: + Quy tr×nh phßng bÖnh. + Khèi l­îng s¬ sinh. + Thêi gian b¶o hé (phßng bÖnh) cña quy tr×nh. + Tû lÖ m¾c bÖnh, kh«ng m¾c bÖnh. + Tû lÖ èm, tû lÖ chÕt. + Tû lÖ m¾c bÖnh l¹i. + Kh¶ n¨ng t¨ng träng cña lîn tõ 1-21 ngµy tuæi. Theo dâi kÕt qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh: + Tû lÖ khái bÖnh. + Tû lÖ chÕt. + Thêi gian khái bÖnh. 6. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 6.1. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra - §iÒu tra, thu thËp, xö lý sè liÖu, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh bÖnh lîn con ph©n tr¾ng b»ng ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra, thèng kª sinh häc. 6.2. Ph­¬ng ph¸p thÝ nghiÖm - LÊy mÉu ph©n ®­a vÒ phßng thÝ nghiÖm, tiÕn hµnh xÐt nghiÖm, kiÓm tra tû lÖ vi khuÈn cã lîi vµ vi khuÈn cã h¹i. - §èi víi nh÷ng con bÞ chÕt tiÕn hµnh mæ kh¸m, quan s¸t bÖnh t×nh bªn trong. - Thö nghiÖm c¸c quy tr×nh ®iÒu tra , dïng c¸c lo¹i thuèc víi liÒu l­îng ®­îc ghi trong quy tr×nh ®iÒu trÞ. - C¸c sè liÖu ghi chÐp, tÝnh to¸n, xö lý trªn m¸y tÝnh b»ng to¸n thèng kª. 6.2.1.Giíi thiÖu quy tr×nh phßng bÖnh vµ ®iÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng cña c«ng ty TNHH thó y xanh Quy tr×nh phßng bÖnh ®­îc tãm t¾t nh­ sau Lîn mÑ -§¶m b¶o cung cÊp ®Èy ®ñ dinh d­ìng vµ n­íc cho lîn nai tr­íc vµ sau khi ®Î. -Tiªm vacine Rokovac cho nai theo lÞch sau: +Víi n¸i lÇn ®Çu tiªn tiªm lo¹i vacine phßng E.coli. Tiªm 2 mòi vµo 6 tuÇn vµ 2 tuÇn tr­íc khi sinh, tiªm b¾p, lÇn 2ml/con. +Víi n¸i ®· tõng tiªm phßng lo¹i vacine nµy tiªm 1 mòi duy nhÊt, vµo 2 tuÇn tr­íc khi sinh. LiÒu 2ml/n¸i, tiªm b¾p. -Trén(ADE.Pro) cho n¸i. -Víi liÒu l­îng nh­ sau: N¸i mang thai 1kg/1tÊn thøc ¨n. N¸i nu«i con: 2kg/1tÊn thøc ¨n. -Tiªm Amocyllin 15%LA: cho n¸i 8 giê tr­íc sinh víi liÒu 1ml/10kg P. Lîn con Giai ®o¹n s¬ sinh -§¶m b¶o nhiÖt ®é óm 36-300C. -L¨n bét Saf quard lªn m×nh lîn ngay sau khi sinh . -Cho uèng men Allzym vµo 1 ngµy tuæi liÒu 1g/con. -Tiªm s¾t lóc 3 ngµy tuæi (1ml/con). -2 ngµy tuæi bÊm ®u«i, bÊm nanh. Giai ®o¹n tËp ¨n -Cho lîn tËp ¨n vµo lóc 5-7 ngµy tuæi (thiÕn). -§óng ph­¬ng ph¸p. -Thøc ¨n cã trén thªm Allzym. -Tiªm s¾t bæ sung lóc 12-14 ngµy tuæi. Giai ®o¹n cai s÷a -Cho ¨n h¹n chÕ: §óng h«m cai s÷a chØ cho ¨n 70% khÈu phÇn thøc ¨n b×nh th­êng, sau ®ã cho ¨n t¨ng dÇn trong 2-3 ngµy, råi míi cho ¨n tù do. -Trén Allzym trong thøc ¨n víi liÒu: -Tiªm Amocyllin 15%LA liÒu 1ml/con. Quy tr×nh ®iÒu trÞ Giai ®o¹n s¬ sinh tõ 1-7 ngµy tuæi B­íc 1:VÖ sinh -§¶m b¶o nhiÖt ®é óm 36-300C. -§¶m b¶o cho lîn mÑ kh«ng bÞ viªm vó, viªm tö cung , mÊt s÷a. -Trén ADE.Pro liÒu 2kg/1tÊn thøc ¨n cho n¸i. -§¶m b¶o chuång s¹ch sÏ, kh« r¸o. B­íc 2: Dïng thuèc -Cho uèng coli 200 víi liÒu 2g/10kg P/1 lÇn. -Ngµy ®Çu uèng 2 lÇn (s¸ng, chiÒu) c¸c ngµy sau uèng 1 lÇn. B­íc 3: Bæ trî -Dïng Allzym cho uèng sau hoÆc lµ cho uèng cïng thuèc ®iÒu trÞ víi liÒu 2g/10kg P/1lÇn uèng Giai ®o¹n tËp ¨n ®Õn cai s÷a (8-21 ngµy tuæi) B­íc 1: VÖ sinh -§¶m b¶o nhiÖt ®é lång óm 32-300C. -§¶m b¶o thøc ¨n, n­íc uèng cña n¸i vµ lîn con ph¶i s¹ch sÏ, ®óng tiªu chuÈn vÖ sinh cho n­íc uèng. -TËp ¨n ®óng ph­¬ng ph¸p. -Trén Allzym vµo thøc ¨n víi liÒu 3g/1kg thøc ¨n. -§¶m b¶o chuång sµn lu«n kh« r¸o, s¹ch sÏ. B­íc 2: Dïng thuèc -Cho uèng coli 200 víi liÒu 2g/10kg P/1lÇn. -Ngµy ®Çu uèng 2 lÇn(s¸ng, chiÒu), sau uèng 1 lÇn B­íc 3: Bæ trî -Dïng Allzym cho uèng sau hoÆc cïng víi coli 200 víi liÒu 2g/10kh P/1lÇn uèng. 6.2.2. Bè trÝ thÝ nghiÖm Quy tr×nh phßng bÖnh: l« thÝ nghiÖm vµ ®èi chøng ®­îc bè trÝ trªn 10 ®µn, nu«i ë 10 chuång kh¸c nhau. Mçi « lµ 1 ®µn vµ mçi ®µn gåm, ®­îc chia lµm 2 d·y, mçi d·y 5 «, 2 d·y cïng 1 chuång nu«i theo s¬ ®å sau: L« ®èi chøng L« thÝ nghiÖm D·y 1 chuång D·y 2 - §èi víi l« thÝ nghiÖm: ¸p dông quy tr×nh phßng bÖnh míi cña c«ng ty. S¶n phÈm ®­îc dïng trong quy tr×nh lµ (Rokovac, Allzym, Amocyllin 15% LA, Safeguard, Coli200, ADE.Pro). - §èi víi l« ®èi chøng: Thùc hiÖn theo quy tr×nh phßng bÖnh cò cña tr¹i tøc lµ kh«ng dung s¶n phÈm (Rokovac, Amocyllin 15% LA, Allsym, Saf guard, Coli200, ADE). Quy tr×nh ®iÒu trÞ. - Sö dông 2 ph¸c ®å ®iÒu trÞ, mçi ph¸c ®å ®iÒu trÞ trªn 4 ®µn, mçi ®µn gåm, mçi ®µn lµ 1 «, ®­îc nu«i chung trong 1 chuång. Chuång Ph¸c ®å 1 Ph¸c ®å 2 D·y 1 D·y 2 Ph¸c ®å 1: sö dông Coli200+Allzym Ph¸c ®å 1: sö dông thuèc cña tr¹i (®iÒu trÞ k/s) Genorf.coli. 6.3. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chØ tiªu theo dâi Tỷ lÖ m¾c bÖnh = x 100% Tû lÖ chÕt = x 100% Tû lÖ khái = x 100% Tû lÖ t¸i ph¸t = x 100% Tæng sè ngµy ®iÒu trÞ khái Tæng sè con ®iÒu trÞ khái Thêi gian ®iÒu trÞ trung b×nh = Thêi gian b¶o hé = x 100% T¨ng träng b×nh qu©n = x 100% Ph­¬ng ph¸p ®Õm sè l­îng vi khuÈn Ph­¬ng ph¸p xö lý sè liÖu dùa vµo Excel C¸c c«ng thøc tÝnh: 1 ) ( 2 - - = å n x x Sx i n : Sè mÉu xi : Gi¸ trÞ ë tõng ®èi t­îng : Gi¸ trÞ trung b×nh Sx : Ph­¬ng sai V. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn KÕt qu¶ thö nghiÖm quy tr×nh phßng bÖnh lîn con ph©n tr¾ng t¹i tr¹i víi môc ®Ých t×m ra quy tr×nh ®iÒu trÞ vµ phßng bÖnh ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ trong ch¨n nu«i, chóng t«i ®· ¸p dông quy tr×nh phßng bÖnh cña c«ng ty TNHH thuèc thó y xanh. Vµ ®ång thêi ¸p dông c¶ quy tr×nh cò hiÖn t¹i ®ang sö dông ë tr¹i ®Ó so s¸nh hiÖu qu¶ cña 2 quy tr×nh nµy. ThÝ nghiÖm ®­îc chóng t«i bè trÝ nh­ ®· nªu ë phÇn ph­¬ng ph¸p thÝ nghiÖm, c¶ 2 l« thÝ nghiÖm vµ l« ®èi chøng ®Òu ®­îc chóng t«i tiÕn hµnh vµ theo dâi trªn 5 ®µn, kÕt qu¶ thö nghiÖm quy tr×nh phßng bÖnh lîn con ph©n tr¾ng bao gåm: 1. Tû lÖ m¾c bÖnh ph©n tr¾ng lîn con trong 3 n¨m 2005, 2006, 2007. T×nh h×nh lîn con ph©n tr¾ng tõ n¨m 2005 – 2007: Qua sè liÖu thu thËp ®­îc t¹i tr¹i, chóng t«i thÊy bÖnh lîn con ph©n tr¾ng x¶y ra rÊt phøc t¹p tû lÖ m¾c cao nh­ng tû lÖ chÕt l¹i thÊp. KÕt qu¶ cô thÓ ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: B¶ng 7: KÕt qu¶ ®iÒu tra tû lÖ m¾c bÖnh vµ tû lÖ chÕt do bÖnh lîn con ph©n tr¾ng tõ n¨m 2005 – 2007 N¨m ChØ tiªu theo dâi 2005 2006 2007 Tæng ®µn 185 213 235 M¾c bÖnh Sè ®µn 104 89 105 Tû lÖ (%) 56,2 41,7 44,7 Tæng sè con ®Î ra 1665 1917 2115 M¾c bÖnh Sè con 468 400 472 Tû lÖ (%) 28,1 20,9 22,3 ChÕt Sè con 194 120 70 Tû lÖ (%) 39,9 30,0 14,8 Qua b¶ng trªn ta nhËn thÊy r¨ng t×nh h×nh ch¨n nu«i t¹i tr¹i ngµy cµng t¨ng vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng ®ã lµ tæng ®µn tõ n¨m 2005 – 2007 lµ 50 ®µn (N¨m 2005 lµ 185 ®µn, n¨m 2007 lµ 235 ®µn), kÐo theo tæng sè con ®Î ra còng t¨ng lªn lµ 450 con (n¨m 2005 lµ 1665 con, n¨m 2007 lµ 2115 con). Nh­ng ng­îc l¹i víi sù t¨ng vÒ sè l­îng cña ®µn th× tû lÖ m¾c bÖnh l¹i gi¶m tõ n¨m 2005 – 2007 lµ 5,8%(n¨m 2005 lµ 28,1%, cßn n¨m 2007 lµ 22,3%) ®ång nghÜa víi tû lÖ chÕt còng gi¶m xuèng theo lµ 25,1% (n¨m 2005 lµ 39,9%, n¨m 2007 lµ 14,8%). KÕt qu¶ cã ®­îc nh­ vËy lµ do tr¹i ®· ®óc rót ®­îc kinh nghiÖm trong ch¨n nu«i qua c¸c n¨m. T×nh h×nh lîn con ph©n tr¾ng tõ n¨m 2005 – 2007: Qua sè liÖu thu thËp ®­îc t¹i tr¹i, chóng t«i thÊy bÖnh lîn con ph©n tr¾ng x¶y ra rÊt phøc t¹p tû lÖ m¾c cao nh­ng tû lÖ chÕt l¹i thÊp. KÕt qu¶ cô thÓ ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: 2. Tû lÖ m¾c bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ë c¸c l« thÝ nghiÖm vµ ®èi chøng Qua thêi gian tiÕn hµnh thÝ nghiÖm t¹i tr¹i chóng t«i ®· tiÕn hµnh theo dâi tû lÖ m¾c bÖnh lîn con m¾c ph©n tr¾ng cña l« thÝ nghiÖm vµ l« ®èi chøng. KÕt qu¶ chóng t«i thu ®­îc tãm t¾t qua b¶ng sau. B¶ng 8: Tû lÖ m¾c bÖnh lîn con ph©n tr¨ng cña l« thÝ nghiÖm vµ l« ®èi chøng ChØ tiªu L« Sè ®µn theo dâi Tæng sè lîn ®Î ra(con) Sè ®µn m¾c bÖnh Tû lÖ(%) Sè lîn m¾c bÖnh (con) Tû lÖ(%) ThÝ nghiÖm 5 54 2 40 15 27.78 §èi chøng 5 50 4 80 30 60 §èi chøng ThÝ nghiÖm BiÓu ®å 1: Sè lîn vµ tû lÖ m¾c bÖnh lîn con ph©n tr¾ng sau khi ¸p dông quy tr×nh phßng bÖnh. Qua b¶ng 8 vµ biÓu ®å 1 chóng ta dÔ dµng nhËn thÊy trong cïng mét ®iÒu kiÖn nu«i d­ìng nh­ nhau, nh­ng ë l« thÝ nghiÖm tû lÖ m¾c bÖnh thÊp h¬n l« ®èi chøng. Cô thÓ sè ®µn m¾c bÖnh cña l« thÝ nghiÖm lµ 2 ®µn, thÊp h¬n l« ®èi chøng lµ 2 ®µn (l« ®èi chøng cã 4 ®µn m¾c bÖnh). §ång thêi tû lÖ m¾c bÖnh cña l« thÝ nghiÖm lµ 40% trong khi ®ã tû lÖ m¾c bÖnh cña l« ®èi chøng lµ 80%, cao h¬n l« thÝ nghiÖm lµ 40%. KÐo theo sè con m¾c bÖnh cña l« ®èi chøng cao h¬n l« thÝ nghiÖm lµ 15 con (l« ®èi chøng 30 con, l« thÝ nghiÖm 15 con m¾c bÖnh). Do vËy mµ tû lÖ m¾c bÖnh Ýt h¬n l« ®èi chøng 32,22% (l« ®èi chøng 60%, l« thÝ nghiÖm la 27,78%). §iÒu nµy chøng tá hiÖu qu¶ cña viÖc ¸p dông quy tr×nh phßng bÖnh míi tèt h¬n so víi quy tr×nh phßng bÖnh ®ang ®­îc ¸p dông t¹i tr¹i. 3. Tû lÖ chÕt, tû lÖ t¸i ph¸t ë l« thÝ nghiÖm vµ l« ®èi chøng Bªn c¹nh viÖc x¸c ®Þnh tû lÖ m¾c bÖnh cña 2 l« ®èi chøng vµ l« thÝ nghiÖm, chóng t«i cßn tiÕn hµnh x¸c ®Þnh tû lÖ chÕt, tû lÖ t¸i ph¸t cña 2 l« nµy. Víi môc ®Ých ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña quy tr×nh phßng bÖnh lîn con ph©n tr¾ng míi nµy, kÕt qu¶ ®­îc chóng t«i tr×nh bµy ë b¶ng 9 vµ biÓu ®å 2 nh­ sau: B¶ng 9: Tû lÖ chÕt, tû lÖ t¸i ph¸t cña 2 l« thÝ nghiÖm vµ l« ®èi chøng L« Sè lîn theo dâi(con) Sè lîn m¾c bÖnh(con) ChÕt T¸i ph¸t Sè con Tû lÖ % Sè con Tû lÖ % ThÝ nghiÖm 54 15 0 0 2 13,33 §èi chøng 50 30 3 10 9 30 Qua b¶ng chóng ta thÊy sè con chÕt ë l« thÝ nghiÖm lµ kh«ng cã con nµo, cßn l« ®èi chøng chÕt 3 con chiÕm tû lÖ 10%. §ång thêi ë l« thÝ nghiÖm chØ cã 2 con m¾c lÆp l¹i chiÕm tû lÖ 13,33% trong khi ®ã th× l« ®èi chøng t¸i ph¸t l¹i 9 con chiÕm tû lÖ 30% nh­ vËy l« thÝ nghiÖm t¸i ph¸t l¹i Ýt h¬n l« ®èi chøng lµ 16,67%. KÕt qu¶ nµy cho thÊy hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông quy tr×nh míi ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n quy tr×nh phßng bÖnh lîn con ph©n tr¾ng cò t¹i tr¹i. Còng tõ kÕt qu¶ nµy cho thÊy ®­îc tÝnh ­u viÖt cña l« thÝ nghiÖm so víi l« ®èi chøng, v× nã lµm gi¶m ®­îc tû lÖ chÕt, tû lÖ t¸i ph¸t cã nghÜa lµ lµm gi¶m ®­îc thiÖt h¹i kinh tÕ do bÖnh lîn con ph©n tr¾ng g©y ra. Tõ kÕt qu¶ cña b¶ng 9 vµ biÓu ®å 2, cµng chøng tá cho chóng ta thÊy hiÖu qu¶ cña quy tr×nh míi, kh«ng nh÷ng vËy quy tr×nh phßng bÖnh ph©n tr¾ng nµy ®· h¹n chÕ ®­îc mÇm bÖnh nhiÒu h¬n so víi l« ®èi chøng. Do ®ã ®Ó x¸c ®Þnh ®iÒu nµy chóng t«i ®· lÊy mÉu ph©n cña 2 lo thÝ nghiÖm vµ ®èi chøng vµo lóc 3 ngµy tuæi ®­a ®i xÐt nghiÖm, ph©n tÝch ®Ó x¸c ®Þnh sè l­îng vi khuÈn cã lîi vµ cã h¹i ë 2 l« nh­ sau. 4. KÕt qu¶ kiÓm tra vi khuÈn hiÕu khÝ trong ph©n. T×nh tr¹ng søc khoÎ cña con lîn cã quan hÖ chÆt chÏ víi hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét, ®Æc biÖt lµ c¸c vi khuÈn g©y bÖnh nh­: E.coli, Salmonella…, chóng chØ chê c¬ héi con vËt èm ,yÕu (gi¶m søc khoÎ ®Ò kh¸ng) lµ chóng ph¸t triÓn ®Ó g©y bÖnh cho lîn, v× vËy khi ta biÕt ®­îc sè l­îng cña chóng trong ph©n, th× ta ®¸nh gi¸ ®­îc t×nh tr¹ng søc khoÎ con vËt vµ hiÖu qu¶ cña quy tr×nh phßng. B¶ng 10: kÕt qu¶ kiÓm tra vi khuÈn hiÕu khÝ ChØ tiªu theo dâi mÉu ph©n lîn Tæng sè vi khuÈn hiÕu khÝ (triÖu vk/g) E.coli (triÖu vk/g) Salmonella E.coli + Salmonella ThÝ nghiÖm 161,35 62,02 26,12 88,14 §èi chøng 182,19 66,94 29,55 96,49 Qua b¶ng 10 ta ®· thÊy ®­îc hiÖu qu¶ cña quy tr×nh phßng bÖnh ph©n tr¾ng míi, so víi l« ®èi chøng th× l« thÝ nghiÖm gi¶m ®i ®¸ng kÓ, ®· lµm gi¶m ®­îc mÇm bÖnh ®i rÊt nhiÒu. 5. Thêi gian b¶o hé cña quy tr×nh Thêi gian b¶o hé cña quy tr×nh lµ thêi gian ®­îc tÝnh tõ lóc s¬ sinh ®Õn khi lîn m¾c bÖnh, thêi gian nµy cµng kÐo dµi cµng tèt vµ cµng chøng tá ®­îc hiÖu qu¶ cña quy tr×nh phßng bÖnh. KÕt qu¶ theo dâi ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 11. B¶ng 11: KÕt qu¶ theo dâi thêi gian b¶o hé cña quy tr×nh phßng bÖnh lîn con ph©n tr¾ng. ChØ tiªu so s¸nh ThÝ nghiÖm §èi chøng Tæng thêi gian b¶o hé(ngµy) 75 90 Thêi gian b¶o hé b×nh qu©n 5 3 Sè con bÞ bÖnh 15 30 Chªnh lÖch gi÷a Phßng TN & §C 15 Qua b¶ng ta thÊy tæng thêi gian b¶o hé cña l« ®èi chøng cao h¬n l« thÝ nghiÖm lµ 15 ngµy (l« ®èi chøng lµ 90 ngµy, l« thÝ nghiÖm lµ 75 ngµy). Nh­ng thêi gian b¶o hé b×nh qu©n cña l« thÝ nghiÖm l¹i cao h¬n l« ®èi chøng lµ 2 ngµy (l« thÝ nghiÖm 5 ngµy, l« ®èi chøng lµ 2 ngµy). Sè con bÞ bÖnh cña l« ®èi chøng lµ 30 con trong khi ®ã sè con bÞ bÖnh cña l« thÝ nghiÖ lµ 15 con, qua ®ã ta thÊy ®­îc t¸c dông vµ hiÖu qu¶ cña quy tr×nh phßng bÖnh míi tèt h¬n vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n, nh©n qua ®©y chóng t«i khuyÕn c¸o nªn sö dông theo quy tr×nh míi lµ tèt nhÊt, nh­ng vÉn cã thÓ sö dông quy tr×nh cò cña tr¹i. Nh­ng nªn kÕt hîp víi chÕ phÈm sinh häc Allzym sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n. 6. KÕt qu¶ theo dâi t¨ng träng b×nh qu©n (g/con/ngµy) cña lîn con tõ 1-21 ngµy tuæi. -Theo kinh nghiÖm ch¨n nu«i vµ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña nhiÒu nhµ khoa häc cho r»ng, bÖnh lîn con ph©n tr¾ng x¶y ra tuy tû lÖ chÕt thÊp nh­ng thiÖt h¹i kinh tÕ lµ rÊt lín. Bëi con vËt sau khi khái bÖnh sÏ cßi cäc, chËm lín, tiªu tèn thøc ¨n, thêi gian nu«i kÐo dµi. V× vËy ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña quy tr×nh phßng bÖnh míi nµy, chóng t«i tiÕn hµnh x¸c ®×nh t¨ng träng b×nh qu©n cña 2 l« thÝ nghiÖm vµ l« ®èi chøng. V× ®©y lµ chØ tiªu kinh tÕ quan träng, nã ph¶n ¸nh tèc ®é sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña lîn ë giai ®o¹n 1-21 ngµy. Giai ®o¹n nµy lµ nÒn t¶ng cho giai ®o¹n sau ph¸t triÓn nãi nh­ vËy cã nghÜa lµ nÕu giai ®o¹n phßng tèt th× giai ®o¹n sau cai s÷a sÏ ph¸t triÓn tèt. KÕt qu¶ theo dâi ®­îc chóng t«i tãm t¾t qua b¶ng 12. B¶ng 12: T¨ng träng b×nh qu©n cña lîn tõ 1-21 ngµy tuæi. ChØ tiªu theo dâi Khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh (gam) Khèi l­îng 21 ngµy tuæi trung b×nh (gam) T¨ng träng trong 21 ngµy tuæi (gam) T¨ng träng b×nh qu©n (g/con/ngµy) L« thÝ nghiÖm 1350 6345 4995 237,86 §èi chøng 1385 5720 4335 206,43 Chªnh lÖch gi÷a TN-§C 0,35 625 660 31,43 KÕt qu¶ b¶ng 12 ®· cho chóng ta thÊy ®­îc mÆc dï khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh cña l« thÝ nghiÖm thÊp h¬n l« ®èi chøng lµ 0,35 gam (l« thÝ nghiÖm lµ 1350 gam, l« ®èi chøng lµ 1385 gam ) nh­ng khèi l­îng trung b×nh cña 21 ngµy tuæi cña l« thÝ nghiÖm l¹i cao h¬n l« ®èi chøng lµ 625 gam ( l« thÝ nghiÖm lµ 6345 gam, l« ®èi chøng lµ 5720 gam). Nh­ vËy t¨ng träng träng trong 21 ngµy tuæi cña l« thÝ nghiÖm cao hong l« ®èi chøng lµ 660 gam (l« thÝ nghiÖm lµ 4995 gam, l« ®èi chøng lµ 4335 gam) vµ quan träng h¬n t¨ng träng lµ t¨ng träng b×nh qu©n cña l« thÝ nghiÖm cao h¬n l« ®èi chøng lµ 31,43 gam ( l« thÝ nghiÖm 237,86, l« ®èi chøng 206,43 gam). Do ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh thÝ nghiÖm trªn dung l­îng mÉu kh«ng ®ñ lín ®Ó thÊy ®­îc s­ chªnh lÖch gi÷a 2 l« tuy nhiªn qua thùc tÕ theo dâi chóng t«i thÊy c¸c ®µn lîn ë l« thÝ nghiÖm cña c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cã sù ®ång ®Òu h¬n l« ®èi chøng. §Æc biÖt lµ giai ®o¹n tuÇn tuæi thø 3 t¨ng träng nhanh, kh«ng thÊy lîn m¾c bÖnh. §iÒu nµy cho thÊy lîn ë l« thÝ nghiÖm ph¸t triÓn tèt h¬n, søc ®Ò kh¸ng cao h¬n, chèng chÞu víi bÖnh tËt vµ c¸c t¸c ®éng bÊt lîi tõ m«i tr­êng ngoµi tèt h¬n. V× vËy cã thÓ nãi ®©y lµ b­íc ®Öm v÷ng ch¾c cho sù t¨ng tr­ëng cña ®µn lîn ë c¸c giai ®o¹n tiÕp theo. 7. KÕt qu¶ thö nghiÖm quy tr×nh ®iÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng. - Trong quy tr×nh nµy chóng t«i ®· tiÕn hµnh thö nghiÖm trªn 2 ph¸c ®å ®iÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng. Ph¸c ®å 1: Coli200+Allzym víi liÒu l­îng (2g Coli200 + 2g Allzym) cho 10Kgp/1lÇn uèng. Ph¸c ®å 2: Nhá Spectyl + GenorFcoli ( liÒu 0,5ml Spectyl vµ 1ml/10Kg GenoeFcoli) cho 1 lÇn ®iÒu trÞ. §èi víi ph¸c ®å ®iÒu trÞ 1: Coli200 cho uèng 2 lÇn s¸ng, chiÒu vµ c¸c ngµy sau cho uèng 1 lÇn, Allzym cã thÓ cho uèng kÕt hîp lu«n hoÆc lµ cho uèng sau. §èi víi ph¸c ®å ®iÒu trÞ 2: §èi víi lîn d­íi 1 tuÇn tuæi th× cho uèng Spectyl 0,5ml/con, ngoµi 1 tuÇn ®Õn 3 tuÇn tuæi ®iÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng 1ml /10Kgp, thuèc GenorFcoli ngµy uèng 2 lÇn s¸ng, chiÒu. C¶ hai ph¸c ®å ®iÒu trÞ ®Òu ®­îc tiÕn hµnh sau khi vÖ sinh chuång tr¹i, ®¶m b¶o vÖ sinh s¹ch sÏ vµ nÒn chu«ng kh« tho¸ng. Mçi ph¸c ®å ®iÒu trÞ chóng t«i tiÕn hµnh trªn 5 ®µn lîn, kÕt qu¶ ®iÒu trÞ cña 2 ph¸c ®å nh­ sau: 8. KÕt qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng. Sau khi ¸p dông 2 ph¸c ®å ®iÒu trÞ chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau: B¶ng 13. KÕt qu¶ ®iÒu trÞ ChØ tiªu Ph¸c ®å 1 Ph¸c ®å 2 Sè con theo dâi 54 50 Sè con ®iÒu trÞ 15 30 Khái Sè con 15 27 Tû lÖ % 100 90 Kh«ng khái Sè con 0 4 Tû lÖ % 0 13,3 ChÕt Sè con 0 3 Tû lÖ % 0 10 M¾c lÆp l¹i Sè con 2 9 Tû lÖ % 13,3 33.34 BiÓu ®å 3: kÕt qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng. Qua b¶ng 13 vµ biÓu ®å 3 ta nhËn thÊy tû lÖ ch÷a khái cña 2 ph¸c ®å lµ rÊt cao ®Òu (>90%). Trong ®ã ®èi víi ph¸c ®å thÝ nghiÖm lµ 100%. §iÒu trÞ cho 15 con khái 15 con, cßn ph¸c ®å 2. §iÒu trÞ cho 30 con khái 27 con ®¹t tû lÖ 90%. Nh­ng ë ph¸c ®å 2 tû lÖ con chÕt, kh«ng khái, m¾c lÆp l¹i ®Òu cao h¬n ph¸c ®å 1, chiÕm tû lÖ lÇn l­ît lµ 10%, 15,3%, 33,4%; Trong khi ®ã ph¸c ®å 1 tû lÖ lÇn l­ît lµ 0%; 0%; 13,3%. Qua nhËn xÐt trªn ta thÊy quy tr×nh ®iÒu trÞ cò t¹i tr¹i vµ quy tr×nh míi ®Òu ®em l¹i hiÖu qu¶ cao, v× vËy chóng t«i khuyÕn c¸o nªn sö dông 2 quy tr×nh ®iÒu trÞ, ®Æc biÖt nªn sö dông quy tr×nh dùa vµo ph¸c ®å 1, vµ nªn trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ nªn bæ sung men vi sinh Allgym cho lîn con, ®Ó lÆp l¹i c©n b»ng hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét, kÝch thÝch vi khuÈn cã lîi ph¸t triÓn, ®ång thêi øc chÕ vi khuÈn bÊt lîi ph¸t triÓn, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ch¨n nu«i. 9. KÕt qu¶ theo dâi thêi gian ®iÒu trÞ - Theo dâi kÕt qu¶ nµy bëi v× thêi gian ®iÒu trÞ cña mét lo¹i thuèc lµ ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng tiªu diÖt mÇm bÖnh cña thuèc ®ã lµ cao hay lµ thÊp. NÕu thêi gian ®iÒu trÞ cµng ng¾n th× chøng tá thuèc cµng tèt, nhanh chãng tiªu diÖt ®­îc mÇm bÖnh vµ lËp l¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng cho hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét, tiÕt kiÖm ®­îc thuèc, h¹n chÕ t¸c ®éng phô ®Õn lîn, kÕt qu¶ ®­îc chóng t«i tãm t¾t qua b¶ng 7 vµ biÓu ®å 4. B¶ng 14: Thêi gian ®iÒu trÞ cña 2 ph¸c ®å Ph¸c ®å ®iÒu trÞ Sè ngµy ®iÒu trÞ Coli 200 + Allzym Genorfcoli Sè l­ît con ®iÒu trÞ Sè ngµy ®iÒu trÞ Sè ngµy con ®iÒu trÞ Sè ngµy ®iÒu trÞ 1 5 5 6 6 2 10 20 12 24 3 7 21 14 42 4 3 12 4 16 Tæng 25 58 36 88 Thêi gian ®iÒu trÞ tb(ngµy/l­ît) 2,32 2,44 BiÓu ®å 4: KÕt qu¶ theo dâi thêi gian ®iÒu trÞ. Qua b¶ng 14 vµ biÓu ®å 4 ta thÊy ë ph¸c ®å 2 cã 36 l­ît con ®iÒu trÞ, mÊt 88 ngµy, thêi gian trung b×nh ®iÒu trÞ lµ 2,44 ngµy. Nh­ng ë ph¸c ®å thÝ nghiÖm cã 25 l­ît ®iÒu trÞ, mÊt 58 ngµy, thêi gian ®iÒu trÞ cho mçi l­ît lµ 2,32 ngµy. Nh­ vËy thêi gian ®iÒu trÞ trung b×nh cña ph¸c ®å 1 gi¶m 0,12 ngµy so víi ph¸c ®å ®iÒu trÞ 2. §iÒu nµy chøng tá hiÖu qu¶ dïng ph¸c ®å 1(Coli200+Allzym) cao h¬n so víi ph¸c ®å 2 (Genorfcoli). Nh­ng qua thùc tÕ chóng t«i thÊy hiÖu qu¶ cña viÖc dïng Genorfcoli trong giai ®o¹n tuÇn tuæi ®Çu cña lîn khái nhanh h¬n, nh­ng tû lÖ m¾c l¹i nhiÒu h¬n vµ thêi gian ®iÒu trÞ kÐo dµi h¬n. 10. KÕt qu¶ theo dâi thêi gian khái theo ngµy. Theo dâi thêi gian khái theo ngµy, ®Ó biÕt ®­îc ngµy tuæi ®iÒu trÞ ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt, hiÖu qu¶ cña thuèc ®èi víi lîn vµo c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau. KÕt qu¶ ®­îc chóng t«i tr×nh bµy ë b¶ng 15. B¶ng 15: Thêi gian ®iÒu trÞ khái theo ngµy: Ph¸c ®å Sè con ®iÒu trÞ Khái triÖu chøng Sau mét ngµy tuæi Sau hai ngµy tuæi Sau ba ngµy tuæi Sau 4 ngµy tuæi Sè con Tû lÖ % Sè con Tû lÖ % Sè con Tû lÖ % Sè con Tû lÖ % 1 15 1 6 4 26,7 6 40 1 6 2 30 10 33,3 12 40 7 23,3 1 3,3 BiÓu ®å 5: Thêi gian ®iÒu trÞ khái theo ngµy Qua b¶ng 15 ta nhËn thÊy tû lÖ khái tËp trung cña mçi ph¸c ®å lµ kh¸c nhau. §èi víi ph¸c ®å 1 th× khái tËp trung vµo 2 vµ 3 ngµy tuæi sau ®iÒu trÞ, chiÕm tû lÖ lÇn l­ît lµ: 26,7% vµ 40% vµ thÊp vµo sau ngµy 1 tuæi vµ sau ngay 4 tuæi víi tû lÖ t­¬ng øng lµ : 6%. Nh­ng ph¸c ®å 2 l¹i khái vµo giai ®o¹n sau 1 ngµy tuæi vµ sau 2 ngµy tuæi chiÕm tû lÖ cao, víi tû lÖ t­¬ng øng lµ: 33,3% vµ 40%, hiÖu qu¶ sö dông thuèc thÊp vµo sau 3 ngµy vµ sau 4 ngµy tuæi víi tû lÖ t­¬ng øng lµ: 23.3% vµ 3,3%. Trong thùc tÕ chóng t«i thÊy ph¸c ®å dïng Genorfcoli ë tuÇn tuæi ®Çu ®iÒu trÞ ®¹t kÕt qu¶ rÊt cao, nhanh khái nh­ng lîn th­êng hay m¾c l¹i víi tû lÖ rÊt cao vµ hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ rÊt thÊp, cã thÓ dÉn ®Õn tö vong. §èi víi ph¸c ®å 1, ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®iÒu trÞ triÖt ®Ó ®Æc biÖt sau lÇn ®iÒu trÞ kh«ng thÊy lîn chÕt hay m¾c l¹i hoÆc m¾c l¹i th× víi tû lÖ rÊt thÊp. §Ó cã ®­îc kÕt qu¶ nh­ vËy chóng t«i thÊy trong ph¸c ®å ®iÒu trÞ cã vai trß cña men vi sinh Allzym, bæ sung vµo ®ã, chóng ®· lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña kh¸ng sinh. §Æc biÖt lµ c¸c vi khuÈn cã lîn trong men ®ã lµ (C.Sporogenes, L.Keir, L.Acidophilus) ®· cã vai trß thiÕt lËp l¹i c©n b»ng cña hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét øc chÕ sù ph¸t triÓn cña E.Coli, Salmonella, lµm t¨ng sè l­îng vi khuÈn cã lîi, nhanh chãng phôc håi tiªu ho¸. V - KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 1. KÕt luËn Qua thêi gian thùc tËp ë tr¹i cïng víi kÕt qu¶ ®iÒu tra nghiªn cøu ®­îc chóng t«i rót ra mét sè kÕt luËn sau. 1.T×nh h×nh ch¨n nu«i lîn, c«ng t¸c vÖ sinh, ch¨m sãc, phßng vµ trÞ bÖnh tr¹i tr¹i §ç V¨n ThiÕt – Quèc Oai – Hµ T©y lµ rÊt tèt, nªn ®· h¹n chÕ ®­îc dÞch bÖnh l©y lan. Vµ ngµy cµng t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. 2. Do c«ng t¸c phßng bÖnh ®Çy ®ñ, ®Æc biÖt viÖc sö dông vacine phßng bÖnh cho ®µn lîn ®· h¹n chÕ ®­îc rÊt nhiÒu thiÖt h¹i do c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm g©y ra nh­ bÖnh: dÞch t¶, phã th­¬ng hµn, lë måm long mãng... ®· tõng b­íc kiÓm so¸t ®­îc t×nh h×nh cña dÞch bÖnh. Tuy nhiªn bÖnh vÉn cßn x¶y ra, nh­ng ë møc ®é thÊp vµ chØ mang tÝnh chÊt lÎ tÎ, nªn ph¸t hiÖn sím vµ ®iÒu trÞ kÞp thêi,v× vËy hËu qu¶ kh«ng nghiªm träng. Mét sè bÖnh x¶y ra nh­ tô huyÕt trïng, x­ng mÆt phï ®Çu, tiªu ch¶y, ho thë... 3. T×nh h×nh m¾c bÖnh lîn con ph©n tr¾ng trªn ®µn lîn con theo mÑ tõ 1-21 ngµy tuæi. Trong 3 n¨m gÇn ®©y vÉn cßn tû lÖ kh¸ cao(n¨m 2005 lµ: 56,2 %; n¨m 2006: 41,7%; n¨m 2007: 44,7%). 4. Theo ®iÒu tra, thu thËp sè liÖu qua sæ s¸ch t¹i tr¹i t×nh h×nh bÖnh lîn con ph©n tr¾ng vÉn th­êng x¶y ra vµo c¸c th¸ng trong n¨m, vµo th¸ng 3 bÖnh x¶y ra cao nhÊt, vµ thÊp nhÊt vµo th¸ng 6 (th¸ng 3 lµ: 5,49%; th¸ng 6 lµ: 2,18%). 5. Víi 3 th¸ng thùc hiÖn quy tr×nh phßng bÖnh lîn con ph©n tr¾ng cña c«ng ty TNHH Thó Y Xanh ®­a ra ®· lµm gi¶m ®­îc tû lÖ lîn con ph©n tr¾ng , ®ång thêi tû lÖ chÕt, tû lÖ m¾c lÆp l¹i còng gi¶m ®i râ rÖt.T¨ng träng trong giai ®o¹n lîn con theo mÑ còng cao h¬n vµ ®©y lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho sù sinh tr­ëng cña giai ®o¹n tiÕp theo(L« thÝ nghiÖm: 237,86g; l« ®èi chøng lµ: 206,43g; chªnh lÖch gi÷a thÝ nghiÖm vµ ®èi chøng lµ: 31,43g. 6. KÕt qu¶ cña 2 quy tr×nh ®iÒu trÞ: §ã lµ quy tr×nh ®­îc c«ng ty ®­a ra (thÝ nghiÖm) vµ quy tr×nh ®iÒu trÞ cò cña tr¹i, ®Òu ®em l¹i hiÖu qu¶ cao, tû lÖ khái bÖnh cña 2 ph¸c ®å ®Òu lín h¬n 90%, nh­ng ph¸c ®å 1(Allzym + Coli200). §iÒu trÞ bÖnh hiÖu qu¶ cao vµ triÖt ®Ó h¬n ph¸c ®å ®iÒu trÞ t¹i tr¹i ®ang dung, cã kÕt qu¶ nh­ vËy lµ nhê vµo vai trß xóc t¸c cña men vi sinh Allzym. KÌm theo thêi gian ®iÒu trÞ ng¾n h¬n, nªn tiÕt kiÖm ®­îc thuèc vµ Ýt g©y ¶nh h­ëng phô ®Õn lîn, nªn gi¶m ®­îc chi phÝ ch¨n nu«i, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ. 2. §Ò nghÞ Thêi gian thùc tËp vµ kinh phÝ thùc tËp cong h¹n chÕ nhiÒu v× vËy chóng t«i xin ®Ò nghÞ. 1. Më réng ph¹m vi øng dông cña quy tr×nh phßng, trÞ bÖnh ë c¸c trang tr¹i vµ ®Þa ph­¬ng kh¸c ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña quy tr×nh trªn ph¹m vi réng, ®ång thêi cÇn thö nghiÖm trªn sè l­îng ®µn, sè l­îng con thÝ nghiÖm con lín h¬n nh»m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n. 2. CÇn cã c¸c nghiªn cøu s©u h¬n ®Ó x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n chÝnh g©y bÖnh ë tõng n¬i thÝ nghiÖm, lµm kh¸ng dinh ®ã ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh kh¸ng thuèc cña mÇm bÖnh ®Ó t×m ra thuèc ®iÒu trÞ bÖnh, ®Ó ®­a ra mét quy tr×nh phßng vµ trÞ bÖnh ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt cho lîn con tõ 1-21 ngµy tuæi nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt trong ch¨n nu«i trang tr¹i. Tµi liÖu tham kh¶o Ngäc Anh vµ Ph¹m H÷u HiÕu 1977 trong bµi hiÖu qu¶ sö dông Chloramphenicol, Nteofusaxtein, Neomycin, cã t¸c dông m¹nh víi Ecoli vµ cã t¸c dông ®iÒu trÞ tèt. NguyÔn Xu©n B×nh ®iÒu trÞ bÖnh heo n¸i, heo con, heo thÞt n¨m, 1973 nªu r»ng Detran – Fe cã t¸c dông phßng chèng bÖnh t¶ ph©n tr¾ng lîn con. Hïng Cao 1962 bÖnh ph©n tr¾ng lîn con g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho c¸c c¬ së ch¨n nu«i t¹i khu vùc tù trÞ ViÖt B¾c. §µo Träng §¹t 1986 bÖnh th­êng gÆp ë lîn míi sinh vµo giai ®o¹n tõ 1 ®Õn 21 ngµy tuæi. TrÇn C«ng Khanh trong bµi ¶nh h­ëng cña thuèc nam Bexxulin ®èi víi bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. NguyÔn ThÞ Néi: Vi trïng Ecoli trong bÖnh ph©n tr¾ng lîn con vµ hiÖu lùc cña vacine Ecoli trong viÖc phßng vµ tri bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Lª V¨n Ph­íc 1997 “ ¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é vµ Èm ®é kh«ng khÝ ®Õn tû lÖ lîn con m¾c bÖnh lîn con ph©n tr¾ng”. NguyÔn V¨n V­¬ng 1963 lîn con th­êng bÞ ph©n tr¾ng vµo 4 ®Õn 5 ngµy tuæi cã con bÞ vµo 8 ®Õn 10 ngµy tuæi c¸ biÖt cã con qu¸ 20 ngµy tuæi hay trªn 1 th¸ng vÉn bÞ m¾c bÖnh ph©n tr¾ng. T¸c gi¶ Akovach vµ L. Biro (ng­êi Nga n¨m 1983) ®· ch÷a bÖnh ph©n tr¾ng cho lîn cã hiÖu qu¶ b»ng c¸ch cho uèng Histamin víi liÒu 5mg/ con/ lÇn/ ngµy trong 3 ngµy liÒn 10. Bborkavxa, Opchka Natrakinxki (1972). Phô Lôc