Đề tài Phân tích ngành hàng rau tỉnh Thái Bình

o nhµ hµng cßn thõa míi mang ra chî ®Çu mèi b¸n. Khèi l­îng th­êng ®­îc nhµ hµng ®Æt tr­íc. §èi víi t¸c nh©n thu gom ®i Hµ Nam, kh¸ch hµng chñ yÕu lµ quen nªn mét chuyÕn hµng th­êng còng ®­îc ®Æt tr­íc. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña t¸c nh©n thu gom Tiªu chÝ §¬n vÞ Thu gom ®i thµnhphè Thu gom ®i ngoµi tØnh Khèi l­îng vËn chuyÓn Kg/lÇn 60-80 200-250 Sè n¨m ho¹t ®éng trung b×nh N¨m 10 8 Thêi gian ho¹t ®éng trong n¨m Th¸ng 11, kh«ng th­êng xuyªn 12, th­êng xuyªn Chñng lo¹i s¶n phÈm thu gom Lo¹i 5-6 3-4 Nguån hµng ®Çu vµo N«ng d©n, cña nhµ N«ng d©n, cña nhµ Nguån b¸n ra Nhµ hµng, ng­êi b¸n lÎ, tiªu dïng Nhµ hµng ng­êi b¸n lÎ Tû lÖ h×nh thøc b¸n + B¸n lÎ + B¸n bu«n % % 10 90 0 100 Ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn Xe ®¹p, xe m¸y Xe m¸y, «t« Nguån: ®iÒu tra VASI, 2005 Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi t¸c nh©n thu gom: Víi t×nh h×nh thùc t¹i, m¹ng l­íi thu gom rau cña huyÖn cßn rÊt yÕu. GÇn nh­ t¹i tÊt c¶ c¸c x·, ng­êi thu gom chØ ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt thêi vô, quy m« nhá vµ chñ yÕu tham gia vµo kªnh hµng néi tØnh (trong huyÖn vµ trong tØnh). Trong khi ®ã kªnh nµy l¹i cã rÊt nhiÒu t¸c nh©n trong vµ ngoµi huyÖn tham gia. Nh÷ng ng­êi thu gom chuyªn nghiÖp l¹i chØ tËp trung t¹i mét sè x· cã s¶n xuÊt rau ph¸t triÓn, diÖn tÝch lín vµ h×nh thµnh kªnh hµng ®i c¸c tØnh kh¸c. V× thÕ ®Ó t¹o ra mét hÖ thèng thu mua réng lµ mét viÖc rÊt khã kh¨n. ThÞ tr­êng ®Çu ra lu«n lµ mét vÊn ®Ò lín khã cã thÓ gi¶i quyÕt nÕu chØ dùa vµo riªng t¸c nh©n nµy. Chi phÝ ho¹t ®éng cña t¸c nh©n thu gom ®i Nam §Þnh, Hµ Nam Tiªu chÝ §¬n vÞ Thu gom ®i thµnhphè Thu gom ®i ngoµi tØnh X¨ng xe ®/ngµy 5,000 25,000 Tói nilon ®/ngµy 7,000 15,000 VÐ chî, vÐ xe ®/ngµy 2,000 3,000 CÇu phµ ®/ngµy 0 4,000 Tæng chi phÝ ®/ngµy 14,000 47,000 Nguån: §iÒu tra VASI, 2005 Nh÷ng kiÕn nghÞ hç trî cña t¸c nh©n thu gom §èi víi nh÷ng t¸c nh©n thu gom nhá lÎ, yÕu tè quan träng thóc ®Èy hä gia t¨ng ho¹t ®éng ®ã lµ mét thÞ tr­êng cã cÇu ®ñ lín. Kh¶ n¨ng thu mua cã hä ®· cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu trong vïng. NÕu kh«ng cã nh÷ng s¶n phÈm míi nhê vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång mµ chØ víi nh÷ng c©y trång hiÖn t¹i, ng­êi thu gom sÏ kh«ng thÓ cã thay ®æi. III.1.2.2.3. Chñ bu«n ®Þa ph­¬ng Chñ bu«n ®Þa ph­¬ng lµ t¸c nh©n cã ho¹t ®éng thu mua s¶n phÈm tõ n«ng d©n hoÆc thu gom, sau ®ã b¸n cho t¸c nh©n b¸n lÎ ngo¹i tØnh. Sè l­îng t¸c nh©n nµy kh«ng nhiÒu vµ chØ tËp trung vµo mét vµi x·, trong ®ã x· Trung An cã sè l­îng lín nhÊt (kho¶ng 10 ng­êi) Anh Phïng V¨n Së, chñ bu«n rau ®i §µ N½ng Th«n An Léc, Trung An, Vò Th­, Th¸i B×nh Lµ ng­êi ®Çu tiªn më thÞ tr­êng tiªu thô rau vµo §µ N½ng, “con ®­êng” ®i t×m ®Çu ra cho c©y rau quª h­¬ng anh còng l¾m gian lao. Chøng kiÕn c¶nh rau s¶n xuÊt ra kh«ng cã ng­êi mua, b¸n víi gi¸ rÎ m¹t, anh tù ®Æt quyÕt t©m t×m ra n¬i tiªu thô rau cho ng­êi d©n quª anh bít nghÌo bít khæ. LÇn ®Çu tiªn lµ vµo n¨m 1999, mét m×nh anh lÆn léi vµo tËn §µ N½ng sau khi ®­îc sù giíi thiÖu cña ng­êi quen. ChuyÕn hµng ®Çu tiªn Êy anh ®· lç mÊt 2 triÖu do ch­a cã kh¸ch quen vµ rau bÞ háng ph¶i ®æ ®i. Tuy vËy, kh¸t khao Êy vÉn ch¸y báng vµ anh quyÕt t©m vµo §µ N½ng lÇn thø 2. LÇn nµy, anh trùc tiÕp n»m trong ®ã, kh¶o s¸t thÞ tr­êng vµ míi biÕt r»ng trong ®ã cã nhu cÇu lín vÒ rau sµ l¸ch, c©y mµ ë quª anh cã kh¶ n¨ng trång ®­îc. Vµ tõ ®©y, thÞ tr­êng míi ®­îc më ra cho ®Õn b©y giê. HiÖn nay cã 10 ng­êi chuyªn ®­a rau vµo thÞ tr­êng nµy. Vµo thêi ®iÓm vô rau, mét ngµy l­îng rau xuÊt ®i cã thÓ lªn tíi h¬n 10 tÊn, c¸ biÖt thêi ®iÓm gi¸p tÕt cã thÓ lªn tíi 50-60 tÊn. Ng­êi n«ng d©n lu«n thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr­êng. Hä s¶n xuÊt khi cã rÊt Ýt th«ng tin trong tay. ChÆng ®­êng ®i t×m thÞ tr­êng cña ng­êi n«ng d©n nµy cho thÊy ®Ó t×m ra mét thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÔ dµng. §êi sèng cña ng­êi d©n cã thÓ ®­îc thay ®æi nÕu s¶n phÈm cña hä ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng. Chñ bu«n ®Þa ph­¬ng míi chØ xuÊt hiÖn trong 6 n¨m trë l¹i ®©y, tõ khi kªnh hµng dµi v­¬n tíi thÞ tr­êng §µ N½ng. HiÖn nay, kªnh hµng nµy ®· thu hót ®­îc 10 ng­êi tham gia víi quy m« kho¶ng 10 tÊn/chuyÕn, trung b×nh mçi ng­êi b¸n tõ 800-1000 kg/chuyÕn. C¸c lo¹i rau xuÊt b¸n bao gåm 4 lo¹i rau chÝnh lµ sµ l¸ch, khoai t©y, ít, b¾p c¶i vµ ®i kÌm mét sè lo¹i rau kh¸c, trong ®ã tû lÖ rau sµ l¸ch chiÕm tõ 80-85% khèi l­îng chuyÕn hµng. §©y lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña kªnh hµng v× thÞ tr­êng §µ N½ng chØ cã nhu cÇu vÒ lo¹i rau nµy lµ chÝnh. Ho¹t ®éng cña t¸c nh©n trong kªnh hµng nµy chñ yÕu diÔn ra vµo thêi ®iÓm tõ th¸ng 10 cho ®Õn th¸ng 3 n¨m sau, khi mµ s¶n xuÊt rau ë ®©y b­íc vµo chÝnh vô. Ngoµi thêi gian nµy, t¸c nh©n l¹i tham gia vµo kªnh hµng ®­a rau ®i c¸c tØnh l©n cËn nh­ Nam §Þnh, Hµ Nam. ChÝnh v× lý do nµy mµ sù ph©n ®Þnh vÒ chøc n¨ng th­¬ng m¹i cña t¸c nh©n nµy lµ kh«ng râ rµng. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸ riªng cña kªnh hµng nµy lµ b­íc ®Çu ®· cã hîp ®ång tiªu thô gi÷a n«ng d©n vµ c¸c chñ bu«n, tuy kh«ng ph¶i trªn giÊy tê. Do ®Çu ra cña c©y sµ l¸ch æn ®Þnh nªn hÇu hÕt c¸c diÖn tÝch trång c©y rau nµy ®· ®­îc chñ bu«n ®Þa ph­¬ng mua tõ khi b¾t ®Çu vµo vô míi vµ chØ cã c©y sµ l¸ch míi ®­îc mua tr­íc. Mét chñ bu«n th­êng hîp ®ång víi tõ 7-10 n«ng d©n vµ lµm cho tõng vô. Gi¸ mua sÏ phô thuéc vµo gi¸ thÞ tr­êng thêi ®iÓm thu ho¹ch. ViÖc trång, ch¨m sãc sÏ vÉn ®­îc n«ng d©n ®¶m nhiÖm. §Ó gi÷ mèi quan hÖ lµm ¨n l©u dµi cho c¸c vô tiÕp theo, c¸c hé n«ng d©n ph¶i ®¶m b¶o kh©u ch¨m sãc ®Ó cho c©y rau cã chÊt l­îng tèt nhÊt. ViÖc thu ho¹ch sÏ do chñ bu«n thuª lao ®éng còng víi lao ®éng gia ®×nh, n«ng d©n chØ trî gióp mét phÇn. TiÒn sÏ ®­îc thanh to¸n ngay sau khi thu ho¹ch xong. §©y lµ mét h×nh thøc hîp t¸c trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tuy kh«ng cã tÝnh ph¸p lý nh­ng l¹i cã hiÖu qu¶ do mèi quan hÖ trong cïng céng ®ång cña c¸c bªn tham gia vµ diÔn ra trªn quy m« hÑp. Nguån rau ®Çu vµo cña chñ bu«n ®Þa ph­¬ng chñ yÕu lµ n«ng d©n (chiÕm kho¶ng 90% tæng khèi l­îng rau thu mua), phÇn cßn l¹i ®­îc mua tõ thu gom trong huyÖn khi chñ bu«n cã nhu cÇu lín vÒ khèi l­îng mét lo¹i rau nµo ®ã mµ ph¶i cung øng ®ñ trong thêi gian ng¾n. Nh÷ng ng­êi thu gom nµy cã thÓ lµ t¸c nh©n chuyªn nghiÖp hoÆc chØ ho¹t ®éng thêi vô. Ngoµi s¶n phÈm rau sµ l¸ch, chñ bu«n ®Þa ph­¬ng cßn mua thªm lo¹i rau kh¸c nh­ su hµo, b¾p c¶i, c¶i cóc, mïi, bÝ... ®Ó kÌm vµo cho ®ñ chuyÕn hµng, gi¶m bít chi phÝ vËn chuyÓn. CÇn cô thÓ h¬n: mçi lo¹i thu gom thu bao nhiªu lo¹i mçi chuyÕn v× ®©y la yÕu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn viÖc ®a d¹ng s¶n phÈm cña hé hay cña HTX nÕu thµnh lËp sau nµy. Mçi chñ bu«n ®Þa ph­¬ng th­êng chØ cã tõ 2-3 kh¸ch hµng quen t¹i ®Çu tiªu thô. Khèi l­îng, chÊt l­îng, chñng lo¹i sÏ do kh¸ch hµng ®Æt tr­íc theo chuyÕn qua ®iÖn tho¹i. NhiÒu khi, ng­êi b¸n vµ ng­êi mua kh«ng biÕt mÆt nhau, mèi quan hÖ bu«n b¸n th«ng qua sù quen biÕt cña 2 bªn víi mét chñ bu«n ®Þa ph­¬ng kh¸c. Do dùa trªn uy tÝn nªn tr­êng hîp ph¸ bá gÇn nh­ lµ kh«ng cã. TiÒn sÏ ®­îc thanh to¸n th«ng qua ng©n hµng, th­êng lµ sau kho¶ng 10 ngµy mét lÇn. ChÝnh v× thÕ, sè vèn cña chñ bu«n ®Þa ph­¬ng cÇn ph¶i cã vµo kho¶ng tõ 20-30 triÖu. §èi víi kªnh hµng xa th× vÊn ®Ò b¶o qu¶n s¶n phÈm lµ quan träng. Rau th­êng ®­îc röa s¹ch khi võa thu ho¹ch xong, sau ®ã ®ãng vµo tói nilon víi khèi l­îng tõ 2 kg, 3 kg ®Õn 5 kg. C¸c gãi nµy sÏ ®­îc xÕp gän vµo trong c¸c sät tre, mçi sät tõ 50- 65 kg. Do tÝnh dÔ dËp n¸t cña rau nªn tû lÖ hao hôt vµo kho¶ng 5-10% tæng khèi l­îng tuú vµo tõng lo¹i rau. Rau th­êng ®­îc vËn chuyÓn vµo buæi chiÒu ®Ó b¸n vµo s¸ng sím h«m sau. ChÝnh v× thÕ viÖc thu gom ph¶i ®­îc thùc hiÖn tõ buæi s¸ng. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña chñ bu«n ®Þa ph­¬ng Tiªu chÝ §¬n vÞ Chñ bu«n ®Þa ph­¬ng Khèi l­îng vËn chuyÓn kg/lÇn 800-1000 Sè n¨m ho¹t ®éng trung b×nh N¨m 6 Thêi gian ho¹t ®éng trong n¨m Th¸ng T10 -> T3 Gi¸ trÞ b×nh qu©n chuyÕn hµng 1000 ®/chuyÕn 1,500 - 2,500 Sè vèn b×nh qu©n 1000 ®/ng­êi 20,000-30,000 Chñng lo¹i s¶n phÈm chÝnh Sµ l¸ch, khoai t©y Íít, b¾p c¶i Tû lÖ s¶n phÈm ®Çu vµo mua tõ + N«ng d©n + Thu gom % % 90 10 Ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn ¤t« T¸c nh©n ®Çu ra B¸n lÎ ngo¹i tØnh Nguån: §iÒu tra VASI- 2005 C­íc xe sÏ ®­îc chia cho c¸c chñ bu«n dùa trªn khèi l­îng hµng mµ hä cã. Ngoµi chi phÝ vÒ c­íc xe, chñ bu«n cßn ph¶i tr¶ tiÒn thuª lao ®éng thu ho¹ch vµ chi phÝ sät còng nh­ x¨ng xe ®i thu mua c¸c s¶n phÈm kh¸c. Chi phÝ ho¹t ®éng cña chñ bu«n ®Þa ph­¬ng (§¬n vÞ: 1000 ®/chuyÕn) Tiªu chÝ Sè l­îng C­íc xe 650 Bao b×, sät 20 Thuª lao ®éng thu ho¹ch 50 X¨ng xe m¸y 15 Chi phÝ hao hôt 150 Tæng chi phÝ 885 Nguån: ®iÒu tra VASI- 2005 Nh÷ng vÊn ®Ò trong ho¹t ®éng cña chñ bu«n ®Þa ph­¬ng Thêi gian ho¹t ®éng kh«ng diÔn ra quanh n©m. S¶n phÈm chÝnh lµ rau sµ l¸ch mÆc dï ®­îc s¶n xuÊt quanh n¨m song ngoµi thêi ®iÓm chÝnh vô tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 3, thêi gian cßn l¹i chÊt l­îng rau kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng (rau kh«ng ®­îc xanh non vµ kh«ng cuèn chÆt). T¸c nh©n nµy ph¶i chuyÓn sang ho¹t ®éng ë thÞ tr­êng gÇn h¬n ViÖc liªn kÕt víi n«ng d©n th«ng qua h×nh thøc hîp ®ång miÖng thu mua ®Çu vµo còng gÆp ph¶i khã kh¨n. §«i khi ®ã lµ sù c¹nh tranh ®Ó cã khèi l­îng thu mua lín. Nguån ®Çu vµo kh«ng ®­îc ®¶m b¶o nÕu kh«ng thùc hiÖn theo h×nh thøc nµy. Do vËn chuyÓn xa víi thêi gian dµi, rau l¹i dÔ dËp n¸t nªn tû lÖ hao hôt lín. Khi vµo ®Õn ®iÓm tiªu thô dÔ bÞ Ðp gi¸ hoÆc lo¹i bá qu¸ nhiÒu. Ngoµi ra nÕu gÆp cµn trë trªn ®­êng th× hä cã thÓ bÞ mÊt hoµn toµn chuyÕn hµng. Nh÷ng kiÕn nghÞ hç trî ho¹t ®éng cña chñ bu«n ®Þa ph­¬ng Më réng t×m kiÕm thÞ tr­êng tiªu thô th«ng qua x©y dùng kªnh th«ng tin cung cÊp tíi tõng chñ bu«n, nhÊt lµ c¸c thÞ tr­êng gÇn. HTX n«ng nghiÖp cã thÓ ®ãng vai trß lµ cÇu nèi th«ng tin. ViÖc nµy kh«ng chØ gióp chñ bu«n ho¹t ®éng quanh n¨m mµ cßn gióp n«ng d©n tiªu thô s¶n phÈm. Hç trî kü thuËt b¶o qu¶n ®Ó gi¶m møc hao hôt xuèng. Hç trî vÒ vèn vay trong tr­êng hîp rñi ro. III.1.2.2.4. T¸c nh©n b¸n lÎ Ng­êi b¸n lÎ lµ t¸c nh©n trùc tiÕp b¸n s¶n phÈm ®Õn víi ng­êi tiªu dïng. Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ hÖ thèng th­¬ng m¹i rau vµ c¸c kªnh hµng ®· ®Ò cËp trong phÇn trªn cña huyÖn Vò Th­, chóng t«i chØ lùa chän t¸c nh©n thø 3 lµ ng­êi b¸n lÎ thµnh phè ®Ó nghiªn cøu. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña b¸n lÎ lµ chñng lo¹i s¶n phÈm rÊt ®a d¹ng. Mét ng­êi b¸n lÎ trung b×nh cã tõ 20-30 lo¹i rau, cñ, qu¶. Mçi lo¹i chØ b¸n ®­îc mét khèi l­îng nhá trong ngµy nh­ng tæng khèi l­îng b¸n/ngµy trung b×nh vµo kho¶ng 100-135 kg. L­îng vèn trung b×nh tõ 1,5- 2 triÖu. §a sè ng­êi b¸n lÎ cã sè n¨m ho¹t ®éng kh¸ l©u vµ 100% lµ phô n÷. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña t¸c nh©n b¸n lÎ Tiªu chÝ §¬n vÞ B¸n lÎ thµnh phè Khèi l­îng hµng b¸n/ngµy Kg 100-135 Sè n¨m ho¹t ®éng trung b×nh N¨m 13 Thêi gian ho¹t ®éng trong n¨m Th¸ng 12 Chñng lo¹i s¶n phÈm b¸n Lo¹i 20- 30 T¸c nh©n ®Çu vµo Chñ bu«n, thu gom, n«ng d©n Tû lÖ s¶n phÈm mua vµo + Chñ bu«n + Thu gom + N«ng d©n % % % 20 65 15 T¸c nh©n ®Çu ra Ng­êi tiªu dïng ®¬n lÎ, bÕp ¨n tËp thÓ, qu¸n c¬m, nhµ hµng, kh¸ch s¹n L­îng vèn b×nh qu©n 1000 ® 1,500- 2,000 L·i 1000®/ngµy 60- 100 Nguån: ®iÒu tra VASI, 2005 Nguån hµng ®Çu vµo cña ng­êi b¸n lÎ gåm cã chñ bu«n ngo¹i tØnh, thu gom vµ n«ng d©n, trong ®ã phÇn lín lµ do ng­êi thu gom (chiÕm kho¶ng 65% tæng khèi l­îng hµng). C¸c chñng lo¹i rau mua vµo cña chñ bu«n ngoµi ®Þa ph­¬ng chñ yÕu lµ b¾p c¶i, cµ chua, cµ rèt, hµnh... tuú theo tõng mïa vô ®Õn tõ c¸c tØnh nh­ H¶i D­¬ng, Nam §Þnh, B¾c Ninh. Nguån hµng tõ c¸c tØnh nµy ®­îc ®­a vÒ chî ®Çu mèi Bå Xuyªn, sau ®ã ®Õn ng­êi b¸n lÎ. Nguån hµng tõ ng­êi thu gom vµ n«ng d©n còng ®­îc thu mua theo h×nh thøc nµy. T¸c nh©n ®Çu ra cña b¸n lÎ còng rÊt ®a d¹ng. T¸c nh©n b¸n lÎ l©u n¨m th­êng cã nhiÒu kh¸ch hµng quen, trong ®ã chñ yÕu lµ ng­êi tiªu dïng ®¬n lÎ. §èi víi nhµ hµng, kh¸ch s¹n hay c¸c qu¸n c¬m chØ chiÕm mét tû lÖ nhá v× hÇu hÕt c¸c ®èi t­îng nµy cã nguån cung cÊp cho riªng m×nh. Chi phÝ ho¹t ®éng theo ngµy cña t¸c nh©n b¸n lÎ (§¬n vÞ: ®ång) Chi phÝ Sè l­îng Chç ngåi 2,000 VÐ xe 1,000 VÐ chî 2,000 B¶o vÖ,vÖ sinh 1000 Tói nilon 5,000 X¨ng xe 2,000 Tæng chi phÝ/th¸ng 390,000 Chi phÝ/ngµy 13,000 Nguån: ®iÒu tra VASI, 2005 VÊn ®Ò gÆp ph¶i trong ho¹t ®éng vµ kiÕn nghÞ hç trî Ng­êi b¸n lÎ kh«ng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong ho¹t ®éng cña m×nh. §øng vÒ khÝa c¹nh lîi Ých kinh tÕ, hä lu«n cã c¸ch ®Ó ®¶m b¶o møc lîi nhuËn ®­îc æn ®Þnh h¬n c¸c t¸c nh©n kh¸c. Theo hä, nh÷ng c¶n trë chÝnh lµ vÒ c¸c kho¶n chi phÝ cã xu h­íng t¨ng lªn nh­ lµ thuÕ chç ngåi, vÐ chî. Sè l­îng t¸c nh©n b¸n lÎ c¶ trong vµ ngoµi chî cã xu h­íng t¨ng lªn ®Òu t¹o ra sù c¹nh tranh. Víi nh÷ng t×nh h×nh hiÖn t¹i, ng­êi b¸n lÎ kh«ng cã ®Ò xuÊt hç trî. Trong t­¬ng lai, xu h­íng tiªu thô rau s¹ch, rau cã chÊt l­îng cao cã thÓ sÏ t¨ng m¹nh. Víi nh÷ng s¶n phÈm rau gÇn nh­ kh«ng cã nguån gèc râ rµng nh­ cña ng­êi b¸n lÎ, ng­êi tiªu dïng cÊp cao cã thÓ sÏ kh«ng chÊp nhËn. Khi ®ã, mét cöa hµng rau tiªu chuÈn sÏ lµ n¬i b¸n s¶n phÈm cã nguån gèc râ rµng vµ cã kh¶ n¨ng ®øng ra chÞu tr¸ch nhiÖm khi cã biÕn cè. Lóc nµy, ng­êi b¸n lÎ cã thÓ cÇn tíi mét hÖ thèng cung øng quy cñ h¬n dùa vµo sù hç trî cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc. III.1.2.3. H×nh thµnh gi¸ s¶n phÈm qua c¸c t¸c nh©n Kªnh tiªu thô néi tØnh ViÖc tÝnh to¸n h×nh thµnh gi¸ sÏ ®­îc lÊy tr­êng hîp cô thÓ lµ rau sµ l¸ch, mét lo¹i rau ®­îc trång phæ biÕn trong huyÖn. C¸c kªnh hµng ®i ra ngoµi tØnh còng chñ yÕu lµ rau nµy. Møc gi¸ mua vµ b¸n dïng trong tÝnh to¸n lµ gi¸ thêi ®iÓm, do ®ã nã kh«ng gièng nhau ë tÊt c¶ c¸c ngµy. Kªnh hµng néi tØnh ®­îc chän nghiªn cøu lµ: Kªnh 1: N«ng d©n ----> thu gom trong huyÖn ----> b¸n lÎ thµnh phè ----> Ng­êi tiªu dïng §©y lµ kªnh ®¬n gi¶n chØ bao gåm cã 2 t¸c nh©n trung gian lµ thu gom trong huyÖn vµ b¸n lÎ thµnh phè. KÕt qu¶ cho thÊy, møc lîi nhuËn ®¬n vÞ cña n«ng d©n lµ lín nhÊt (1,269 ®/kg). Tuy møc lîi nhuËn ®¬n vÞ cña thu gom vµ b¸n lÎ cã nhá h¬n song ®ã lµ tÝnh trªn ngµy, trong khi ®ã cña ng­êi n«ng d©n lµ 40- 50 ngµy. Lîi nhuËn cña ng­êi n«ng d©n phô thuéc rÊt nhiÒu vµo gi¸ b¸n. §èi víi rau sµ l¸ch, ®Çu vô cã gi¸ trung b×nh lµ 2000 ®/kg, sau ®ã gi÷a vô gi¶m xuèng chØ cßn 1,500 ® ®Õn 1,000 ®. Lîi nhuËn cña thu gom th­êng ®­îc gi÷ æn ®Þnh h¬n v× hä cã kh¶ n¨ng gi¶m gi¸ thu mua cña ng­êi n«ng d©n xuèng nÕu phiªn chî h«m nay gi¸ c¶ kh«ng cã lîi cho hä. Cuèi còng ng­êi n«ng d©n vÉn chÞu thiÖt. H¬n n÷a, hä cßn ph¶i chÞu c¶ nh÷ng rñi ro vÒ thêi tiÕt (n¾ng qu¸ hoÆc m­a nhiÒu còng ®Òu lµm rau bÞ háng). Nh÷ng thùc tÕ nµy ®Òu cã ë c¸c kªnh hµng cßn l¹i. H×nh thµnh gi¸ vµ ph©n chia lîi nhuËn gi÷a c¸c t¸c nh©n trong 3 kªnh hµng (§VT: ®/kg) Kªnh ChØ tiªu N«ng d©n Thu gom trong huyÖn Chñ bu«n B¸n lÎ ngo¹i tØnh B¸n lÎ thµnh phè Ng­êi tiªu dïng 1 Gi¸ mua vµo 1,500 - - 1,955 2,543 Chi phÝ 175 - - 108 Gi¸ thµnh 231 1,675 - - 2,063 Gi¸ b¸n 1,500 1,955 - - 2,543 Lîi nhuËn 1,269 280 - - 480 2 Gi¸ mua vµo 1,500 - 2,085 - - Chi phÝ 235 - - - Gi¸ thµnh 231 1,735 - - - Gi¸ b¸n 1,500 2,085 - - - Lîi nhuËn 1,269 350 - - 3 Gi¸ mua vµo - 1,450 2,835 - - Chi phÝ - 885 - - Gi¸ thµnh 231 - 2,335 - - Gi¸ b¸n 1,450 - 2,835 - - Lîi nhuËn 1,219 - 500 - - Nguån: §iÒu tra VASI, 2005 Kªnh tiªu thô ngo¹i tØnh Kªnh tiªu thô ngo¹i tØnh sÏ ®­îc chia ra lµm 2 tr­êng hîp chÝnh Kªnh 2: N«ng d©n ----> thu gom trong huyÖn ----> b¸n lÎ Nam §Þnh ----> ng­êi tiªu dïng Kªnh 3: N«ng d©n ----> chñ bu«n ®Þa ph­¬ng ----> b¸n lÎ §µ N½ng ----> ng­êi tiªu dïng Do chñ bu«n ®Þa ph­¬ng ®· mua ruéng cña ng­êi n«ng d©n víi khèi l­îng lín nªn gi¸ thu mua th­êng thÊp h¬n so víi ng­êi thu gom. Theo ®ã, møc lîi nhuËn cña n«ng d©n còng thÊp h¬n nh­ng ®Çu ra ®­îc ®¶m b¶o. Chi phÝ cña t¸c nh©n tham gia vµo kªnh hµng ngo¹i tØnh còng lín h¬n nhiÒu so víi kªnh hµng néi tØnh (møc chi phÝ ®¬n vÞ cña kªnh hµng vµo §µ N½ng lµ 885 ®/kg, cña kªnh ®i Nam §Þnh lµ 235 ®/kg vµ cña kªnh néi tØnh lµ 175 ®/kg). V× vËy, l­îng vèn cña c¸c chñ bu«n còng ph¶i ®ñ lín ®Ó cã thÓ tham gia vµo kªnh hµng nµy v× tiÒn hµng còng kh«ng ®­îc thanh to¸n ngay. Møc lîi nhuËn ®¬n vÞ cña t¸c nh©n chñ bu«n ®Þa ph­¬ng còng lín h¬n t¸c nh©n thu gom trong huyÖn. III.1.3. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng th­¬ng m¹i rau cña huyÖn Th¸i Thuþ III.1.3.1. C¸c t¸c nh©n tham gia vµo ngµnh hµng S¬ ®å kªnh hµng rau t¹i huyÖnTh¸i Thuþ N«ng d©n Thu gom Ng­êi b¸n lÎ Chñ bu«n ngoµi ®Þa ph­¬ng Ng­êi tiªu dïng Hîp t¸c x· C«ng ty s¬ chÕ XuÊt khÈu T¹i Th¸i Thuþ chóng t«i tËp chung nghiªn cøu chÝnh vµo 2 kªnh hµng chÝnh sau: Kªnh 1: N«ng d©n -> Hîp t¸c x· -> C«ng ty s¬ chÕ n«ng s¶n xuÊt khÈu Kªnh 2: N«ng d©n -> Thu gom -> B¸n lÎ -> Ng­êi tiªu dïng III.1.3.2. §Æc ®iÓm cña c¸c t¸c nh©n tham gia III.1.3.2.1. N«ng d©n Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ngµnh hµng, v× ®iÒu kiÖn h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian chóng t«i chØ nghiªn cøu sù tham gia cña n«ng d©n vµo hai kªnh hµng chÝnh lµ: Kªnh 1: Kªnh hµng l­u chuyÓn s¶n phÈm xuÊt ph¸t tõ ng­êi s¶n xuÊt rau tõ huyÖn Th¸i Thuþ ®Õn c¸c thÞ tr­êng tù do H¶i Phßng, H­ng Yªn, H¶i D­¬ng... Kªnh 2: Kªnh l­u chuyÓn s¶n phÈm theo kªnh hµng xuÊt khÈu th«ng qua HTX ®Õn c¸c nhµ m¸y s¬ chÕ, chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu. Còng nh­ Vò Th­, diÖn tÝch lóa cña c¸c hé n«ng d©n Th¸i Thuþ vÉn cßn kh¸ lín. DiÖn tÝch chuyªn rau chØ chiÕm tõ 11-17% tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp. S¶n xuÊt rau trong n¨m cßn ®­îc tiÕn hµnh trªn ®Êt lóa vµo vô ®«ng, tuy nhiªn diÖn tÝch nµy còng chØ chiÕm 50-52% diÖn tÝch ®Êt lóa. §èi víi c¸c hé tham gia vµo kªnh c«ng ty s¬ chÕ, diÖn tÝch rau vô ®«ng th­êng lín h¬n c¸c hé tham gia vµo kªnh thÞ tr­êng tù do. Yªu cÇu vÒ lao ®éng còng ph¶i nhiÒu h¬n míi ®ñ søc ®¸p øng khi tham gia vµo kªnh nµy. §Æc ®iÓm c¸c hé ®iÒu tra theo kªnh hµng xuÊt ph¸t tõ huyÖn Th¸i Thôy ChØ tiªu §¬n vÞ Kªnh 1 Kªnh 2 DiÖn tÝch ®Êt NN m2 2,015 2,050 DiÖn tÝch lóa m2 1,678 1,825 DiÖn tÝch chuyªn rau m2 337 225 DiÖn tÝch rau vô ®«ng m2 875 925 Sè khÈu/hé KhÈu 4.71 4.78 Sè lao ®éng/hé L§ 2.43 2.47 Lao ®éng NN/hé L§ 1.73 1.86 Nguån: §iÒu tra VASI, 2005 C¬ cÊu thu nhËp/n¨m cña hé ®iÒu tra huyÖn Th¸i Thôy. ChØ tiªu Kªnh 1 Kªnh 2 Tæng thu nhËp 27 28 Thu nhËp n«ng nghiÖp 18 17 Thu nhËp tõ rau 10 9 Nguån: §iÒu tra VASI, 2005 HiÖn nay, hÖ thèng canh t¸c cña huyÖn cã thÓ ®­îc ph©n chia dùa vµo 2 kªnh hµng nµy, theo ®ã nh÷ng hé n»m trong diÖn ký kÕt hîp ®ång víi c«ng ty s¬ chÕ th­êng chän c«ng thøc canh t¸c 4, 5, 6 víi c¸c lo¹i c©y trång nh­ cñ c¶i, sal¸t, d­a gang, d­a chuét bao tö...cßn c¸c hé n»m ngoµi diÖn nµy l¹i lùa chän c¸c c«ng thøc 1, 2, 3 víi c¸c lo¹i rau th«ng th­êng nh­ bÝ xanh, cñ c¶i, su hµo, b¾p c¶i, khoai t©y... C«ng thøc 1: Lóa – lóa – d­a hÊu C«ng thøc 2: Hµnh – thuèc lµo - lóa C«ng thøc 3: Khoai lang – khoai t©y – b¾p c¶i – cñ c¶i C«ng thøc 4: Lóa – d­a gang – lóa – sal¸t C«ng thøc 5: Lóa – d­a gang – lóa – bÝ xanh C«ng thøc 6: Khoai lang – d­a gang – d­a gang – cñ c¶i LÞch mïa vô c¸c lo¹i rau cña c¸c hé ®iÒu tra ë huyÖn Th¸i Thuþ 1 3 5 7 9 11 12 Ghi chó: LÞch mïa vô c¸c lo¹i rau ë ®©y ®­îc chia lµm 3 nhãm chÝnh: Nhãm 1: Tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 12 gåm: Muèng, c¶i d­a, c¶i ngä, c¶i chÝp, c¶i th×a, c¶i canh Nhãm 2: Tõ th¸ng 8 ®Õn th¸ng 2 gåm: B¾p c¶i, su hµo, mïi, hµnh cñ, d­a chuét bao tö, c¶i canh, c¶i cóc, khoai t©y, mïng t¬i Nhãm 3: Tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng 12 gåm: Sal¸t, cñ c¶i, hµnh hoa, bÝ xanh HiÖu qu¶ kinh tÕ mét sè m« h×nh s¶n xuÊt cña c¸c hé ®iÒu tra theo kªnh hµng Th¸iThôy Kªnh ChØ tiªu Doanh thu Chi phÝ Lîi nhuËn Kªnh 1 C«ng thøc 1 2,564,667 822,667 1,742,000 C«ng thøc 2 3,232,333 739,333 2,493,000 C«ng thøc 3 3,120,000 902,500 2,217,500 Kªnh 2 C«ng thøc 4 2,191,000 746,412 1,444,588 C«ng thøc 5 2,642,667 723,867 1,918,800 C«ng thøc 6 2,341,000 593,400 1,747,600 Nguån: §iÒu tra VASI, 2005 (Ghi chó: C¸c kho¶n chi phÝ kh«ng bao gåm c«ng lao ®éng gia ®×nh) Nh÷ng s¶n phÈm nh­ d­a chuét bao tö, sal¸t kh«ng cã nhu cÇu trªn thÞ tr­êng tù do, kh«ng dïng cho tiªu dïng hµng ngµy nªn tû lÖ thùc hiÖn hîp ®ång s¶n phÈm nµy kh¸ cao, c¸c s¶n phÈm cßn l¹i th­êng bÞ t­ th­¬ng c¹nh tranh mua do hä ®­a ra møc gi¸ lu«n cao h¬n so víi c«ng ty. Nh×n chung, lîi nhuËn thu ®­îc tõ c«ng thøc cã hîp ®ång th­êng thÊp h¬n c¸c c«ng thøc kh¸c do møc gi¸ ký kÕt víi c¸c c«ng ty bao giê còng rÊt thÊp nÕu so s¸nh víi s¶n phÈm cïng lo¹i trªn thÞ tr­êng. Bï l¹i, ®Çu ra cña c¸c c«ng thøc nµy l¹i ®­îc ®¶m b¶o tiªu thô hoµn toµn vµ Ýt chÞu rñi ro vÒ thÞ tr­êng h¬n. VÝ dô d­íi ®©y cho thÊy (b¶ng 17) sù chªnh lÖch vÒ doanh thu cña cñ c¶i b¸n theo 2 kªnh kh¸c nhau. Trong hîp ®ång ký kÕt víi c«ng ty, n«ng d©n ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng tiªu chuÈn vÒ quy c¸ch s¶n phÈm cña c«ng ty ®Æt ra: cñ c¶i thu ho¹ch trong thêi gian tõ 35-45 ngµy sau khi trång vµ cñ võa ph¶i (10-12 cñ/1kg, ®¹t n¨ng suÊt 740kg/sµo, gi¸ mµ c«ng ty thu mua lµ 520®/kg), trong khi nÕu kh«ng thùc hiÖn theo hîp ®ång th× n«ng d©n thu ho¹ch sau thêi gian 50-60 ngµy, cñ thu ®­îc lóc nµy to h¬n (6-7cñ/kg, n¨ng suÊt ®¹t 900 kg/sµo, gi¸ b¸n ra thÞ tr­êng lµ 800®/kg). VÝ dô nµy cho thÊy sù bÊt cËp vÒ c¬ chÕ gi¸ cÇn ph¶i ®­îc kh¾c phôc. Tuy nhiªn, ®©y chØ lµ so s¸nh mang tÝnh chÊt thêi ®iÓm (cuèi vô), kh«ng ®­îc nhiÒu ng­êi s¶n xuÊt ¸p dông, bëi lÏ tÝnh æn ®Þnh kh«ng cao vµ rñi ro gÆp ph¶i lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái, v× ®©y kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm phôc vô cho tiªu dïng th­êng xuyªn, rÊt khã b¸n. So s¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c hé n«ng d©n theo kªnh hµng 1 vµ kªnh hµng 2 (so s¸nh trªn 1 sµo trång cñ c¶i) ChØ tiªu Kªnh hµng 1 (1) Kªnh hµng 2 (2) So s¸nh (1-2) Doanh thu 720,000 385,000 335,000 Chi phÝ 200,000 148,000 52,000 Lîi nhuËn 520,000 237,000 283,000 Nguån: §iÒu tra VASI, 2005 ThuËn lîi, khã kh¨n vµ ®Ò xuÊt hç trî: ThuËn lîi: §Çu vµo: gièng ®­îc c«ng ty cung cÊp 100% cho ng­êi s¶n xuÊt. Ngoµi ra c«ng ty cßn hç trî vÒ vËt t­ ph©n bãn d­íi h×nh thøc tr¶ chËm, ®èi trõ khi thu mua s¶n phÈm. Kü thuËt: cïng víi ®Çu ra th× hai c«ng ty trªn lµm rÊt tèt kh©u kü thuËt, mçi khi ký kÕt mét lo¹i s¶n phÈm nµo víi ng­êi s¶n xuÊt th× c«ng ty ®Òu cö c¸n bé xuèng tËn n¬i h­íng dÉn còng nh­ theo dâi quy tr×nh s¶n xuÊt cho ng­êi n«ng d©n. §Çu ra: víi 2 c«ng ty chÕ biÕn ®Æt trªn ®Þa bµn huyÖn, nçi lo ®Çu ra cña n«ng d©n ®­îc gi¶m bít phÇn nµo. Khã kh¨n C¬ chÕ gi¸ trong viÖc ký kÕt hîp ®ång tiªu thô cßn nhiÒu bÊt cËp (gi¸ s¶n phÈm ký hîp ®ång kh«ng t¨ng trong khi gi¸ vËt t­ n«ng nghiÖp t¨ng) Xa thÞ tr­êng tiªu thô lín (TP Th¸i B×nh, H¶i Phßng), khã kh¨n trong kh©u vËn chuyÓn ®i tiªu thô. §Çu ra cña c¸c s¶n phÈm rau th«ng th­êng chØ bã hÑp trong ph¹m vi huyÖn, rÊt Ýt ®­îc ®­a ®i tiªu thô t¹i c¸c n¬i kh¸c. ThiÕu c¸c kü thuËt trång c¸c lo¹i rau tr¸i vô, chÊt l­îng cao §Ò xuÊt hç trî Khoanh vïng s¶n xuÊt rau chÊt l­îng cao, c¸c vïng s¶n xuÊt nhµ l­íi, nhµ kÝnh víi sù gióp ®â cña c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi huyÖn, ®Æc biÖt lµ cña dù ¸n trong viÖc t¸c ®éng vµ hç trî. §­a c¸c gièng rau chÊt l­îng cao, tr¸i vô vµo trong s¶n xuÊt còng nh­ phæ biÕn c¸c kü thuËt, quy tr×nh kü thuËt trång c¸c lo¹i c©y ®ã th«ng qua c¸c líp tËp huÊn, ph¸t tê r¬i…(víi sù trî gióp cña dù ¸n) Cã c¸c chÝnh s¸ch hç trî cho c¸c hé trång rau: vay vèn ­u ®·i dµi h¹n, hç trî phÇn nµo c¸c vËt t­ phôcvô cho s¶n xuÊt Hç trî trong viÖc tham quan c¸c m« h×nh tõ c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c. Hç trî tiªu thô b»ng viÖc qu¶ng b¸ s¶n phÈm cña ®Þa ph­¬ng víi c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c. III.1.3.2.2.Hîp t¸c x· dÞch vô n«ng nghiÖp Lµ t¸c nh©n trung gian nèi kÕt n«ng d©n víi c¸c c«ng ty xuÊt khÈu n«ng s¶n, ngoµi c¸c chøc n¨ng cung cÊp c¸c dÞch vô s¶n xuÊt cho n«ng d©n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¸c nh©n nµy cßn ®¶m nhËn nhiÖm vô bao tiªu sản phẩm. HiÖn nay, ®a phÇn c¸c hîp t¸c x· dÞch vô n«ng nghiÖp t¹i Th¸i Thuþ ho¹t ®éng víi nhiÒu vai trß vµ chøc n¨ng kh¸c nhau nh­: cung øng ®Çu vµo, thuû lîi vµ mét sè dÞch vô bao tiªu s¶n phÈm…Trong phÇn nµy chóng t«i nghiªn cøu HTX víi vai trß lµ mét t¸c nh©n cÇu nèi trung gian gi÷a c¸c hé n«ng d©n vµ c¸c doanh nghiÖp ký kÕt hîp ®ång thu mua c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n. Nghiªn cøu sÏ cho phÐp ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña viÖc ký kÕt hîp ®ång, tõ ®ã cã thÓ x©y dùng ®­îc c¸c gi¶i ph¸p trong viÖc tæ chøc s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. C¸c chØ tiªu vÒ quy m«, ®Æc ®iÓm cña c¸c HTX ®iÓn h×nh d­íi ®©y sÏ cho thÊy ®­îc toµn bé qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña tõng HTX trong viÖc bao tiªu s¶n phÈm. Quy m« c¸c HTX trong viÖc ký kÕt hîp ®ång tiªu thô t¹i ®iÓm nghiªn cøu ChØ tiªu §VT HTX Thuþ T©n HTX Thuþ S¬n HTX Thuþ ChØ N¨m ký H§TT n¨m 2001 1998 1996 DiÖn tÝch ký kÕt H§TT ha 6,5 21,08 10 SL c«ng ty KKH§TT c.ty 2 3 2 Chñng lo¹i s¶n phÈm ký D­a chuét bao tö Sal¸t, d­a bao tö Cñ c¶i tr¾ng S¶n l­îng s¶n phÈm ký TÊn/n¨m 93 126 136 % thùc hiÖn hîp ®ång % 90 85 70 L·i TB/kg s¶n phÈm ký ®/kg 70 50 30 Nguån: Tæng hîp sè liÖu ®iÒu tra VASI, 2005 DiÖn tÝch, chñng lo¹i vµ s¶n l­îng ký kÕt phô thuéc nhiÒu vµo ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai, khÝ hËu (cã phï hîp víi lo¹i c©y trång ®­îc ký kÕt hay kh«ng?) kh¶ n¨ng ®¶m nhËn, tæ chøc cña tõng hîp t¸c x·, còng nh­ tû lÖ phÇn tr¨m thùc hiÖn hîp ®ång ®· ký kÕt cña c¸c vô tr­íc. Th«ng th­êng mçi HTX sÏ ký kÕt víi mét c«ng ty nhÊt ®Þnh, hîp ®ång kh«ng ®­îc ký kÕt khi c¬ chÕ cña c«ng ty ®ang ký kÕt kh«ng phï hîp vµ kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty kh¸c. §©y lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n ®ang gÆp ph¶i cña c¸c c«ng ty trong viÖc ký kÕt, v× nÕu kh«ng n©ng gi¸ mua th× viÖc thùc hiÖn ký kÕt rÊt khã. ViÖc ký kÕt hîp ®ång nµy kh«ng nh÷ng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau mµu cña c¸c hé s¶n xuÊt mµ cßn mang l¹i lîi nhuËn cho c¸c HTX khi tham gia, lîi nhuËn nµy dao ®éng tõ 50 - 200®/kg tuú thuéc vµo tõng lo¹i c©y trång vµ tõng hîp ®ång cô thÓ. Lîi Ých cña n«ng d©n khi tham gia ký kÕt hîp ®ång tiªu thô Néi dung Hé ký kÕt hîp ®ång Cung øng ®Çu vµo §­îc cung øng gièng ®Çu vµo tõ c¸c c«ng ty th«ng qua hîp t¸c x·, còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i tõ c¸c c«ng ty: Trî cÊp tiÒn, cung øng vËt t­ ®Çu vµo... TiÕn bé khoa häc kü thuËt §­îc ®µo t¹o vÒ kü thuËt ®èi víi tõng lo¹i c©y trång th«ng qua c¸c líp tËp huÊn vµ c¸n bé h­íng dÉn trùc tiÕp cña c«ng ty ký kÕt hîp ®ång Tiªu thô s¶n phÈm Yªn t©m vÒ ®Çu ra khi ®­îc ký hîp ®ång bao tiªu víi møc gÝa sµn. Gi¶m ®­îc c¸c t¸c nh©n trung gian vµ sù Ðp cÊp, Ðp gi¸ trong thu mua s¶n phÈm. C¸c vÊn ®Ò kh¸c TÝnh céng ®ång ®­îc ph¸t huy, tinh thÇn tËp thÓ ®­îc n©ng cao. Nguån : Tæng hîp ®iÒu tra VASI, 2005 §©y míi chØ lµ c¸c ®¸nh gi¸ chñ quan cña c¸c c«ng ty vµ HTX, trong thùc tÕ ho¹t ®éng ký kÕt nµy cßn nhiÒu ®iÓm h¹n chÕ, bÊt cËp. Tuy nhiªn, ®©y còng lµ h­íng gi¶i quyÕt ®óng h­íng trong qu¸ tr×nh tiªu thô c¸c s¶n phÈm rau, cñ, qu¶ cho c¸c hé n«ng d©n t¹i ®©y. ViÖc nghiªn cøu s©u th«ng qua c¸c t¸c nh©n tham gia sÏ cho c¸c gi¶i ph¸p trong viÖc kh¾c phôc c¸c h¹n chÕ trªn. Quy tr×nh thùc hiÖn vµ c¸c c¬ chÕ trong qu¸ tr×nh ký kÕt hîp ®ång tiªu thô víi c¸c c«ng ty th«ng qua Hîp t¸c x· Qu¸ tr×nh t×m hiÓu c¸c c«ng ty vµ c¸c HTX trùc tiÕp tham gia ký kÕt cho thÊy quy tr×nh vµ c¬ chÕ ký kÕt cña c¸c c«ng ty víi c¸c HTX vµ HTX víi c¸c hé n«ng d©n ®­îc thùc hiÖn qua c¸c b­íc sau: Më héi nghÞ triÓn khai víi sù tham gia cña c¸c phßng N«ng nghiÖp, tr¹m khuyÕn n«ng, x·, HTX vµ c¸c thµnh viªn cã liªn quan víi c¸c néi dung chÝnh sau: C©y trång ký kÕt, vïng triÓn khai, néi dung ký kÕt, c¸c c¬ chÕ trong viÖc ký kÕt hîp ®ång tiªu thô: c¬ chÕ gi¸, c¬ chÕ ®Çu t­, c¬ chÕ thu mua, quy tr×nh s¶n xu©t, quy c¸ch s¶n phÈm… TiÕn hµnh ký kÕt hîp ®ång víi c¸c c«ng ty HTX triÓn khai häp vµ ký hîp ®ång víi d©n Më c¸c líp tËp huÊn vÒ kü thuËt víi sù h­íng dÉn trùc tiÕp cña c¸n bé c«ng ty vÒ quy tr×nh s¶n xuÊt: kü thuËt lµm ®Êt, kü thuËt ch¨m sãc, ngµy thu ho¹ch…vµ cung cÊp gièng (vËt t­ ®Çu vµo ®èi víi mét sè c«ng ty) th«ng qua hîp t¸c x· sau buæi tËp huÊn. Thu mua s¶n phÈm: TiÕn hµnh thu mua t¹i ®iÓm tËp kÕt (th­êng lµ trô së cña HTX) d­íi sù gi¸m s¸t cña c¸n bé cña c«ng ty vµ HTX Thanh to¸n tiÒn sau khi thu ho¹ch tõ 10 -30 ngµy ®èi víi tõng c«ng ty th«ng qua hîp t¸c x·. M« h×nh liªn kÕt 3 nhµ: Nhµ n«ng - Hîp t¸c x· - C«ng ty C«ng ty s¬ chÕ n«ng s¶n XK Hîp t¸c x· dÞch vô n«ng nghiÖp N«ng d©n Quy tr×nh kiÓm so¸t: Quy tr×nh kü thuËt (s¶n xuÊt, thu ho¹ch …) ChØ tiªu: kÝch cì, t­¬i, ®é dËp n¸t, mµu s¾c.. Ng­êi kiÓm so¸t: C¸n bé kiÓm so¸t cña c«ng ty, c¸n bé hîp t¸c x·. C¬ chÕ: Gi¸m s¸t tõ kh©u ®Çu vµo (th«ng qua cung cÊp gièng) Nh÷ng tån t¹i cña viÖc ký kÕt hîp ®ång tiªu thô s¶n phÈm víi c¸c hé n«ng d©n th«ng qua hîp t¸c x· PhÇn lín c¸c hîp ®ång ®­îc ký theo møc gi¸ sµn, hay nh­ viÖc quy ®Þnh gi¸ chÕt (quy ®Þnh mét gi¸ cè ®Þnh ngay tõ ®Çu vô, mäi chi phÝ vËn chuyÓn n«ng d©n chÞu), hay gi¸ sµn vµ dao ®éng trong biªn ®é nhá tõ 5 -10% -> tá ra kh«ng phï hîp, kh«ng khuyÕn khÝch ng­êi d©n thùc hiÖn hîp ®ång khi gi¸ thÞ tr­êng cao h¬n gi¸ ®· ký. ThiÕu nh÷ng rµng buéc vÒ mÆt ph¸p lý trong vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc tù ý ph¸ bá hîp ®ång cña c¸c bªn tham gia ký kÕt. Quy tr×nh thùc hiÖn, quy tr×nh kü thuËt chØ ®­îc thùc hiÖn trong nh÷ng n¨m ®Çu ký kÕt, nh÷ng n¨m sau ®ã c¸c c¸c buæi tËp huÊn vÒ quy tr×nh kü thuËt kh«ng ®­îc thùc hiÖn víi c¸c hé n«ng tham gia ký kÕt. III.1.3.2.3.C«ng ty s¬ chÕ n«ng s¶n xuÊt khÈu Lµ c¸c chi nh¸nh cña c«ng ty n­íc ngoµi cã trô së ®ãng trªn ®Þa bµn huyÖn, ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt còng nh­ tiªu thô s¶n phÈm rau mµu t¹i ®Þa ph­¬ng. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng, khã kh¨n ®ang gÆp ph¶i cña c¸c c«ng ty, x©y dùng h­íng t¸c ®éng vµ ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p trong viÖc ký kÕt hîp ®ång tiªu thô lµ h­íng ®i chÝnh trong phÇn nµy. HiÖn nay, trªn ®Þa bµn huyÖn cã 2 c«ng ty s¬ chÕ n«ng s¶n trùc tiÕp ký kÕt hîp ®ång tiªu thô víi n«ng d©n th«ng qua hîp t¸c x·, c¸c ®Æc ®iÓm vµ quy m« cña 2 c«ng ty ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: §Æc ®iÓm vµ quy m« ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty s¬ chÕ xuÊt khÈu n«ng s¶n ChØ tiªu §VT Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng C«ng ty V¹n §¹t N¨m ho¹t ®éng n¨m 1995 2000 Chøc n¨ng Ký kÕt hîp ®ång tiªu thô, thu mua, s¬ chÕ n«ng s¶n, xuÊt khÈu Ký kÕt hîp ®ång tiªu thô, thu mua, s¬ chÕ n«ng s¶n, xuÊt khÈu Sè l­îng x· ký kÕt x· 25 30 S¶n l­îng thu mua theo hîp ®ång tÊn/n¨m 12 - 15000 7-10000 Tû lÖ thùc hiÖn hîp ®ång % 80 75 Chñng lo¹i s¶n phÈm ký kÕt Cñ c¶i tr¾ng, salat, d­a bao tö, d­a chuét lo¹i 1, lo¹i 2, ít, d­a gang tr¾ng.. D­a bao tö, d­a lo¹i 1, lo¹i 2, cñ c¶i tr¾ng, salat, ít DiÖn tÝch nhµ x­ëng m2 650 500 Lao ®éng Lao ®éng th­êng xuyªn Lao ®éng thêi vô ng­êi ng­êi 5 20 6 15 Nguån: §iÒu tra Vasi, 2005 Gi¸ s¶n phÈm Gi¸ ®Çu ra cña c¸c c«ng ty phô thuéc rÊt nhiÒu vµo gi¸ nhËp khÈu cña c¸c b¹n hµng, th«ng th­êng gi¸ ®­îc ký kÕt víi c¸c c«ng ty phÝa ViÖt Nam tr­íc mét thêi gian nhÊt ®Þnh, tõ gi¸ ký kÕt nµy mµ c¸c c«ng ty phÝa ViÖt nam tiÕn hµnh thu mua theo nh÷ng quy ®Þnh trong hîp ®ång ®· ký kÕt. Gi¸ xuÊt khÈu mét sè lo¹i c©y trång n¨m 2004 Lo¹i s¶n phÈm Gi¸ xuÊt khÈu (USD/tÊn) D­a bao tö 650 D­a chuét lo¹i 1 325 D­a chuét lo¹i 2 300 Cñ c¶i tr¾ng 300 Sal¸t 550 Nguån: §iÒu tra Vasi, 2005 C¸c c«ng ty s¬ chÕ xuÊt khÈu n«ng s¶n cho biÕt gi¸ mét sè s¶n phÈm n«ng s¶n xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y gi¶m mét c¸ch ®¸ng kÓ (gi¶m tõ 10 - 50 USD/tÊn s¶n phÈm), bëi sù c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm Trung Quèc, trong khi ®ã gi¸ mua c¸c s¶n phÈm nµy trong n­íc l¹i t¨ng, do vËy viÖc kinh doanh cña c¸c c«ng ty gÆp nhÊt nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ viÖc ®Þnh gi¸ s¶n phÈm thu mua, còng nh­ lîi nhuËn thu vÒ tõ ho¹t ®éng nµy. DiÔn biÕn gi¸ d­a chuét xuÊt khÈu cña c«ng ty Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng Nguån: §iÒu tra Vasi, 2005 ChÕ biÕn vµ b¶o qu¶n s¶n phÈm HiÖn nay, c¸c c«ng ty trªn ch­a cã chøc n¨ng chÕ biÕn mµ chØ s¬ chÕ s¶n phÈm d­íi d¹ng ­íp muèi vµ ng©m ñ s¶n phÈm trong bÓ xim¨ng (th­êng lµ 3 - 4 th¸ng tuú vµo tõng s¶n phÈm), qu¸ tr×nh nµy ®­îc thùc hiÖn theo quy tr×nh t­¬ng ®èi gièng nhau gi÷a c¸c c«ng ty, chØ cã sù kh¸c nhau trong tû lÖ muèi ­íp vµ thêi gian ng©m ñ còng nh­ tû lÖ hao hôt cña tõng lo¹i s¶n phÈm.Thêi gian ng©m, tû lÖ muèi ­íp nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo thÞ tr­êng tiªu thô vµ s¶n phÈm s¬ chÕ. Quy c¸ch vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm Quy c¸ch vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm cña c¸c c«ng ty s¬ chÕ xuÊt khÈu ®­îc thùc hiÖn rÊt nghiªm ngÆt, viÖc thùc hiÖn nµy lµ do c¸c yªu cÇu cña c¸c ®èi t¸c ngoµi ra ®©y cßn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè gi÷ mèi hµng vµ gi¸ cña s¶n phÈm. Th«ng th­êng c¸c yªu cÇu vÒ quy c¸ch vµ chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc thèng nhÊt trong hîp ®ång mµ c¸c c«ng ty ký kÕt víi c¸c HTX, tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn nµy cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n cho c¸c hé n«ng d©n khi thùc hiÖn (thiÕu kü thuËt), ®©y còng lµ nguyªn nh©n cña viÖc gi¶m tû lÖ thùc hiÖn hîp ®ång. Yªu cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm Lo¹i s¶n phÈm Quy c¸ch, phÈm chÊt s¶n phÈm thu mua Cñ c¶i tr¾ng Ph¶i ®óng víi thêi gian sinh tr­ëng ®èi víi tõng lo¹i gièng cô thÓ. Ph¶i nguyªn cñ cã ®­êng kÝnh tõ 4.5 cm - 9cm Da cñ ph¶i s¸ng bang Ph¶i c¾t s¹ch l¸ vµ rÔ Kh«ng ®­îc thèi, c«n trïng c¾n ph¸, nøt nÎ, kh«ng bÞ hµ vµ bÞ ch¹c hai. Kh«ng ®­îc qu¸ giµ, xèp tr¾ng vµ thåi ®en bbªn trong. Kh«ng ®­îc dïng thuèc kÝch thÝch phun cho c©y vµ cñ. D­a bao tö T­¬i nguyªn, kh«ng h­ thèi, kh«ng dÞ tËt Xoa s¹ch phÇn cuèng vµ hoa tr­íc khi giao nép. §­êng kÝnh 1,2cm -1,5cm ChiÒu dµi qña 3,5cm- 4,5cm D­ chuét §µi Loan §­êng kÝnh qu¶ tõ 2.5-2.8 cm Qu¶ th¼ng ®Òu, kh«ng cong queo, teo th¾t, dÞ tËt, trÇy x­íc, bÇm dËp, ®øt khóc, h­ thèi, s©u bÖnh… Ph¶i cïng chñng lo¹i víi h¹t gièng c«ng ty cung cÊp. C¾t bá 2 ®Çu nóm cña cuèng vµ nóm cña hoa tr­íc khi giao nép. Salat Ph¶i bµo s¹ch vá bªn ngoµi vµ phÇn s¬ cøng bªn trong cña th©n c©y Salat Ph¶i dµi tõ 2.5cm trë lªn, phÇn ngän sau khi bµo s¹ch vá ph¶i cã ®­êng kÝnh thÊp nhÊt tõ 2.5cm trë lªn, phÇn gèc thÊp nhÊt tõ 2cm trë lªn. Kh«ng ®­îc bäng ruét, h­ thèi, s©u c¾n ph¸, kh«ng ®­îc thèi th©m ®en phÇn lâi. Kh«ng ®­îc gÉy khóc, n¸t vôn, dËp n¸t, kh«ng dÝnh ®Êt c¸t d¬ bÈn. Giao nép ngay sau khi gät vá Nguån: §iÒu tra Vasi, 2005 HiÖu qu¶ cña viÖc s¬ chÕ xuÊt khÈu n«ng s¶n Theo c¸c c«ng ty s¬ chÕ xuÊt khÈu n«ng s¶n trªn ®Þa bµn huyÖn Th¸i Thuþ th× møc l·i tÝnh trªn mét kg lµ kh«ng cao (chØ dao ®éng tõ 50 - 200 ®ång/kg, tuú thuéc vµo tõng lo¹i s¶n phÈm xuÊt khÈu). C¸c chi phÝ mµ c«ng ty ph¶i chi tr¶ trong qu¸ tr×nh s¬ chÕ lµ: chi phÝ muèi (cø 1 tÊn d­a th× cÇn kho¶ng 300 kg muèi), chi phÝ bao døa, chi phÝ vËn chuyÓn, chi phÝ lao ®éng, qu¶n lý... H¹ch to¸n chi phÝ s¬ chÕ mét sè s¶n phÈm n«ng s¶n xuÊt khÈu cña c¸c c«ng ty s¬ chÕ (§VT: ®/kg) Kho¶n môc Lo¹i s¶n phÈm s¬ chÕ D­a bao tö D­a chuét §µi Loan Gi¸ thu mua t­¬i 3200 750 Tæng chi phÝ 9985 4570 - Chi phÝ nguyªn liÖu 6400 1875 - Chi phÝ muèi ­íp 400 500 - Chi phÝ kh¸c (tæ chøc sx, vËn chuyÓn, qu¶n lý, thuÕ…) 3185 2195 Tû lÖ thµnh phÈm (%) 50 40 GÝa xuÊt khÈu 10335 4770 Lîi nhuËn 350 200 Nguån: §iÒu tra Vasi, 2005 Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n vµ yªu cÇu hç trî cña c¸c c«ng ty s¬ chÕ n«ng s¶n xuÊt khÈu ThuËn lîi Cã sù hËu thuÉn cao cña ®Þa ph­¬ng th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ. Cã sù hé trî tÝch cùc cña c¸c phßng ban chuyªn m«n nh­: phßng n«ng nghiÖp, tr¹m khuyÕn n«ng trong viÖc më réng diÖn tÝch, tuyªn truyÒn, vËn ®éng c¸c HTX vµ c¸c hé n«ng d©n tham gia. §iÒu kiÖn tù nhiªn phï hîp víi nhiÒu lo¹i c©y trång theo h­íng ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty. Sù h­ëng øng tÝch cùc cña c¸c hé n«ng d©n tham gia. Khã kh¨n C«ng t¸c quy ho¹ch vïng thùc hiÖn ch­a ®ång bé, viÖc s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n mét sè khu vùc trªn ®Þa bµn cßn ph©n t¸n, khã kh¨n trong viÖc ®¶m b¶o sù ®ång nhÊt vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, viÖc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t trong viÖc thu mua s¶n phÈm. Khã kh¨n trong viÖc tæ chøc n«ng d©n, thu mua s¶n phÈm. ThiÕu c¸n bé thùc hiÖn viÖc chuyÓn giao vµ kiÓm tra gi¸m s¸t quy tr×nh. ThiÕu nh÷ng rµng buéc vÒ mÆt ph¸p lý trong vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc tù ý ph¸ bá hîp ®ång. §Æc biÖt lµ nh÷ng rµng buéc vÒ gi¸ c¶, ph­¬ng thøc thu mua vµ c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng. Vai trß cña c¸c thÓ chÕ ë ®Þa ph­¬ng ch­a ®­îc ph¸t huy (®Æc biÖt lµ vai trß cña Hîp t¸c x·). Ch­a cã mét c¬ chÕ g¾n kÕt gi÷a c¸c bªn, do vËy lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña m« h×nh liªn kÕt gi÷a c¸c t¸c nh©n nµy. Phô thuéc nhiÒu vµo gi¸ c¶ cña c¸c ®èi t¸c xuÊt khÈu, kh«ng tù quyÕt ®Þnh ®­îc gi¸ mua. §­êng x¸ xÊu -> vËn chuyÓn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Yªu cÇu hç trî cña c¸c c«ng ty Quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt cho tõng x·, còng nh­ ph©n vïng thu mua s¶n phÈm cô thÓ cho tõng c«ng ty. X©y dùng c¸c m« h×nh chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc kü thuËt, gióp c¸c hé s¶n xuÊt cã nhiÒu kinh nghiÖm h¬n trong viÖc trång c¸c lo¹i c©y trång xuÊt khÈu. N©ng cao tr×nh ®é cho c¸n bé c¸c hîp t¸c x· th«ng qua c¸c líp ®µo t¹o vÒ nghiÖp vô qu¶n lý. Hç trî c¸c ph­¬ng ph¸p tæ chøc n«ng d©n cho c¸n bé c«ng ty. Hç trî trong viÖc l­u th«ng hµng ho¸, b»ng viÖc cñng cè hÖ thèng giao th«ng. Gi¶m thuÕ trong qu¸ tr×nh kinh doanh. III.1.3.2.4.T¸c nh©n thu gom Do kªnh hµng rau t¹i Th¸i Thuþ cã nh÷ng nÐt ®Æc thï riªng biÖt (c¸c c«ng ty s¬ chÕ xuÊt khÈu n«ng s¶n ®ãng vai trß chñ ®¹o trong viÖc ph©n phèi s¶n phÈm) v× vËy mµ t¸c nh©n thu gom t¹i ®©y rÊt Ýt chØ kho¶ng 25- 30 ng­êi trªn toµn ph¹m vi huyÖn. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng t¸c nh©n nµy kh«ng tham gia vµo ho¹t ®éng thu gom c¸c s¶n phÈm theo kªnh hµng xuÊt khÈu mµ tËp trung vµo kªnh hµng néi ®Þa, ph©n phèi ®Õn c¸c tØnh l©n cËn nh­: H¶i Phßng, H­ng Yªn, thµnh phè Th¸i B×nh vµ chñ yÕu lµ c¸c s¶n phÈm rau, mµu tiªu dïng trùc tiÕp (kh«ng qua s¬ chÕ). T¹i ®©y, chóng t«i ph©n t¸c nh©n nµy thµnh hai lo¹i: Thu gom ®Þa ph­¬ng: Ho¹t ®éng trong ph¹m vi hÑp, kh«ng th­êng xuyªn, chØ tham gia thu gom s¶n phÈm khi cã c¸c yªu cÇu cña c¸c chñ bu«n tõ n¬i kh¸c ®Õn. Thu gom th­êng xuyªn: Ho¹t ®éng trªn ph¹m vi toµn huyÖn vµ diÔn ra quanh n¨m, nh­ng tËp trung m¹nh vµo c¸c th¸ng rau ré (rau vô ®«ng). C¸c s¶n phÈm rau, cñ, qu¶ thu gom lµ ho¹t ®éng chÝnh mang l¹i thu nhËp cho hä. §Çu ra s¶n phÈm cña kiÓu t¸c nh©n nµy kh«ng chØ dõng l¹i trong ph¹m vi huyªn mµ cßn ®­îc më réng ra c¸c tØnh l©n cËn. V× vËy mµ kiÓu t¸c nh©n nµy rÊt ®a d¹ng h×nh thøc tiªu thô vµ ®­îc tËp trung bëi hai h×nh thøc tiªu thô chÝnh sau: Tiªu thô ngay t¹i nhµ: H×nh thøc tiªu thô nµy ®ang rÊt phæ biÕn ®èi víi c¸c t¸c nh©n thu gom t¹i ®©y, ®Ó tiªu thô theo h×nh thøc nµy mçi t¸c nh©n thu gom x©y dùng cho m×nh tõ 3 - 5 t¸c nh©n chñ bu«n, thu gom tõ c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c. H×nh thøc giao dÞch, trao ®æi th«ng tin vÒ gi¸ c¶, chñng lo¹i vµ chÊt l­îng s¶n phÈm chñ yÕu th«ng qua h×nh thøc ®iÖn tho¹i hoÆc trao ®æi trùc tiÕp tõ lÇn giao nhËn hµng tr­íc ®ã. Hä ®Òu cho r»ng h×nh thøc tiªu thô nµy gi¶m ®­îc søc lao ®éng, nh­ng lîi nhuËn thu ®­îc nhá, hao hôt lín trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n do kiÕn thøc b¶o qu¶n cßn h¹n hÑp. §©y lµ nh÷ng yªu cÇu cho h­íng t¸c ®éng ®èi víi t¸c nh©n nµy trong thêi gian tíi. Trùc tiÕp vËn chuyÓn ®i tiªu thô: Ngoµi h×nh thøc tiªu thô trªn, kiÓu t¸c nh©n nµy cßn trùc tiÕp vËn chuyÓn hµng ®i c¸c chî, ®iÓm tËp kÕt (H¶i Phßng, H¶i D­¬ng, TP Th¸i B×nh…) ®Ó tiªu thô cho m¹ng l­íi c¸c t¸c nh©n b¸n bu«n, b¸n lÎ t¹i c¸c chî, ®Þa ®iÓm trªn ®Þa bµn mµ hä ph©n phèi, do vËy mµ h×nh thøc b¸n bu«n lµ h×nh thøc chñ yÕu cña t¸c nh©n nµy vµ ®­îc chia lµm 2 pha chÝnh sau: Pha 1: Tõ 7h - 11h30 lµ thêi gian t¸c nh©n nµy ®i gom hµng cña c¸c hé n«ng d©n trong huyÖn (cã thÓ kÐo dµi h¬n nÕu khèi l­îng yªu cÇu lín hoÆc thêi ®iÓm khan hiÕm s¶n phÈm) Pha 2: Tõ 15h- 20h lµ thêi ®iÓm ®i giao hµng cho c¸c chñ bu«n, thu gom t¹i c¸c ®iÓm tËp kÕt. Do ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña kiÓu t¸c nh©n thu gom ®Þa ph­¬ng kh«ng mang tÝnh th­êng xuyªn, c¸c chØ tiªu ®Þnh l­îng ph¶n ¸nh quy m« cña t¸c nh©n nµy kh«ng cã nhiÒu ý nghÜa, v× vËy trong phÇn ph©n tÝch quy m« ho¹t ®éng cña t¸c nh©n nµy chóng t«i chØ tËp trung vµo kiÓu t¸c nh©n thu gom th­êng xuyªn, c¸c chØ tiªu ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: Mét sè chØ tiªu cña c¸c t¸c nh©n thu gom rau th­êng xuyªn t¹i Th¸i Thuþ ChØ tiªu §¬n vÞ Sè l­îng Khèi l­îng vËn chuyÓn Kg/lÇn 350 Sè n¨m ho¹t ®éng TB N¨m 6.5 Sè l­îng t¸c nh©n ®Çu vµo Ng­êi/ngµy 5-6 Sè l­îng t¸c nh©n ®Çu ra Ng­êi/ngµy 2.5 Sè lao ®éng tham gia Lao ®éng 1.2 Chñng lo¹i s¶n phÈm b¸n/ngµy Lo¹i 3-4 L­îng vèn b×nh qu©n 1000®/ngµy 12.5 Nguån: §iÒu tra Vasi, 2005 Chi phÝ ho¹t ®éng cña t¸c nh©n thu gom th­êng xuyªn t¹i Th¸i Thuþ (§VT: ®/ngµy) ChØ tiªu Thu gom th­êng xuyªn Chi phÝ x¨ng xe mua s¶n phÈm 5000 Chi phÝ x¨ng xe b¸n s¶n phÈm 12500 §iÖn tho¹i 4500 Chi phÝ bao b× 5000 VÐ xe + vÐ chî 5000 Chi phÝ kh¸c (cÇu phµ, luËt giao th«ng) 10000 Nguån: §iÒu tra Vasi, 2005 ThuËn lîi, khã kh¨n vµ ®Ò xuÊt hç trî cña t¸c nh©n thu gom ChØ tiªu Thu gom chuyªn nghiÖp Thu gom ®Þa ph­¬ng ThuËn lîi Th«ng th¹o ®Þa h×nh thu mua. T©m huyÕt víi nghÒ. Th«ng th¹o ®Þa h×nh thu mua. Khã kh¨n Khã kh¨n vÒ ®Çu ra cña s¶n phÈm. Khan hiÕm vÒ chñng lo¹i s¶n phÈm. C¸c s¶n phÈm rau mµu kh«ng ph©n bæ ®Òu quanh n¨m, mµ chØ tËp trung theo vô -> khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thu mua, còng nh­ æn ®Þnh c¸c mèi lµm ¨n. Kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cßn h¹n chÕ, ch­a tiÕp cËn vµ n¾m b¾t ®­îc thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng. Kh«ng cã vèn ®Ó më réng kinh doanh còng nh­ ®Çu t­ c¬ së, ph­¬ng tiÖn phôc vô cho ho¹t ®éng. ThiÕu kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n s¶n phÈm. Ng­êi s¶n xuÊt n¬i m×nh thu mua ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ n¾m b¾t c¸c th«ng tin yªu cÇu cña thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm -> khã kh¨n trong viÖc c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm tõ níi kh¸c trong thÞ tr­êng tiªu thô. Kh«ng quyÕt ®Þnh ®­îc ®Çu ra cña s¶n phÈm. Kh«ng cã vèn vµ kinh nghiÖm ®Ó më réng ho¹t ®éng bu«n b¸n. Khan hiÕm vÒ chñng lo¹i s¶n phÈm. Khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thu mua s¶n phÈm (kh«ng c¹nh tranh ®­îc víi c¸c t¸c nh©n kh¸c do ho¹t ®éng thu mua kh«ng th­êng xuyªn) Lîi nhuËn thu ®­îc tõ ho¹t ®éng Ýt. §Ò xuÊt Vay vèn víi l·i suÊt thÊp trong thêi gian dµi. Quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt chuyªn canh rau mµu, ®­a c¸c gièng c©y trång míi vµo trong s¶n xuÊt Hç trî trong viÖc ký kÕt hîp ®ång tiªu thô víi c¸c c«ng ty, siªu thÞ. Më c¸c líp tËp huÊn cho c¸c t¸c nh©n tham gia trong viÖc b¶o qu¶n s¶n phÈm, tiÕp cËn th«ng tin thÞ tr­êng. Vay vèn víi l·i suÊt thÊp trong thêi gian dµi. Nguån: §iÒu tra Vasi, 2005 III.1.3.2.5 T¸c nh©n b¸n lÎ T¸c nh©n b¸n lÎ lµ t¸c nh©n quan träng trong hÖ thèng th­¬ng m¹i, ®ãng vai trß cÇu nèi gi÷a thÞ tr­êng vµ ng­êi tiªu dïng. Do mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nªn trong phÇn nghiªn cøu t¸c nh©n nµy chóng t«i kh«ng nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n b¸n lÎ theo kªnh hµng dµi mµ chØ tËp trung nghiªn cøu t¸c nh©n b¸n lÎ theo kªnh hµng ng¾n nèi tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng t¹i ®Þa ph­¬ng. C¸c ®Æc ®iÓm vµ quy m« ho¹t ®éng cña t¸c nh©n nµy ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: §Æc ®iÓm vµ quy m« ho¹t ®éng cña t¸c nh©n b¸n lÎ ChØ tiªu §VT T¸c nh©n b¸n lÎ ®Þa ph­¬ng Sè n¨m ho¹t ®éng N¨m 8.5 Thêi gian ho¹t ®éng trong n¨m Th¸ng 12 H×nh thøc mua hµng Mua t¹i ruéng, ng­êi s¶n xuÊt tõ gh¸nh ®Õn chî b¸n Khèi l­îng hµng mua/ngµy kg 52 Chñng lo¹i s¶n phÈm/ ngµy Lo¹i 8 - 10 Sè t¸c nh©n ®Çu vµo ng­êi 7- 8 Vèn kinh doanh 1000/ngµy 200 - 300 Lîi nhuËn/ngµy 1000/ngµy 20-25 Nguån: §iÒu tra Vasi, 2005 Mét sè chØ tiªu trong ho¹t ®éng cña t¸c nh©n b¸n lÎ t¹i Th¸i Thuþ vµ H¶i Phßng Tiªu chÝ B¸n lÎ Th¸i Thuþ B¸n lÎ H¶i Phßng VÐ chî 2000 4000 Bao gãi 3500 10000 VÖ sinh 2000 2000 VÐ xe 1000 2000 Thuª quÇy 3500 8000 §iÖn tho¹i - 3000 Tæng chi phÝ/ngµy 12000 29000 Khèi lîng b¸n/ngµy 52 105 Chi phÝ/kg 231 276 Nguån: §iÒu tra Vasi, 2005 III.1.3.3.Ph©n tÝch gi¸ trÞ cña kªnh hµng C¸c kªnh hµng mµ chóng t«i lùa chän ®Ó tÝnh to¸n qu¸ tr×nh h×nh thµnh gÝa bao gåm: Kªnh 1: D­a chuét b¸n t­¬i (nguyªn qu¶) trªn mét kg s¶n phÈm tõ ng­êi s¶n xuÊt qua t¸c nh©n thu gom, t¸c nh©n b¸n lÎ t¹i H¶i Phßng ®Õn tay ng­êi tiªu dïng. Kªnh 2: D­a chuét b¸n t­¬i (nguyªn qu¶) trªn mét kg s¶n phÈm phÈm tõ ng­êi s¶n xuÊt qua t¸c nh©n b¸n t¹i Th¸i Thuþ ®Õn tay ng­êi tiªu dïng Kªnh 3: D­a chuét ®­îc tÝnh trªn mét kg s¶n phÈm ®· qua s¬ chÕ tõ ng­êi s¶n xuÊt th«ng qua HTX ®Õn c¸c c«ng ty s¬ chÕ xuÊt khÈu n«ng s¶n. Gi¶ thiÕt trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n lµ: møc gi¸ b¸n ra lµ gi¸ thêi ®iÓm vµ lµ gi¸ trung b×nh cña c¸c t¸c nh©n ®iÒu tra; chi phÝ cña c¸c t¸c nh©n lµ kh¸ æn ®Þnh theo ngµy; khèi l­îng bu«n b¸n/ngµy ®­îc tÝnh trung b×nh cho c¸c t¸c nh©n. Qu¸ tr×nh ph©n bæ lîi nhuËn qua c¸c t¸c nh©n ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: H×nh thµnh gi¸ d­a chuét qua c¸c t¸c nh©n (§VT: ®/kg) ChØ tiªu Kªnh 1 Kªnh 2 Kªnh 3 N«ng d©n Gi¸ b¸n ra 780 950 1750 Thu gom Gi¸ mua vµo 780 - - Chi phÝ 120 - - Gi¸ thµnh 900 - - Gi¸ b¸n ra 1000 - - Lîi nhuËn 60 - - Hîp t¸c xa Lîi nhuËn - - 50 C«ng ty XK n«ng s¶n Gi¸ mua - - 1875 Gi¸ thµnh - - 4570 Gi¸ b¸n ra - - 4770 Lîi nhuËn - - 200 B¸n lÎ Gi¸ mua vµo 1000 950 - Chi phÝ 231 276 - Gi¸ thµnh 1231 1226 - Gi¸ b¸n ra 1500 1500 - Lîi nhuËn 269 274 - Nguån: §iÒu tra Vasi, 2005 III.1.3.4. C¸c chÝnh s¸ch cña Th¸i Thuþ trong viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm rau mµu t¹i huyÖn Gi¶m thuÕ ®Êt, tiÒn thuª ®Êt…t¹o ®iÒu kiÖn th«ng tho¸ng cho c¸c c«ng ty cã trô së ®ãng trªn ®Þa bµn huyÖn. Hç trî tiÒn gièng ®èi víi c¸c gièng míi khi ®­a vµo s¶n xuÊt. ­u tiªn ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng cho c¸c vïng s¶n xuÊt rau mµu. TËp huÊn, x©y dùng c¸c ®Ò ¸n s¶n xuÊt cho mçi vô, th­êng xuyªn cö c¸c c¸n bé kü thuËt xuèng kiÓm tra gióp ®ì thùc hiÖn. Khen th­ëng ®èi víi c¸c x·, HTX më réng diÖn tÝch ®Êt rau mµu. Cö c¸n bé ®i häc tËp c¸c m« h×nh chÕ biÕn (c©y hµnh hoa), sau ®ã chuyÓn giao vµ hç trî ®Çu t­ lß sÊy. T¸c ®éng c¸c c«ng ty trong viÖc ®Çu t­ 1 phÇn cho n«ng d©n s¶n xuÊt còng nh­ ®iÒu chØnh gi¸ khi thu mua. III.1.4. T¸c nh©n tiªu dïng Trong hÖ thèng kªnh hµng nghiªn cøu, chóng t«i tiÕn hµnh lùa chän ng­êi tiªu dïng thµnh phè ®Ó kh¶o s¸t. §èi víi c¸c kªnh hµng ngo¹i tØnh, viÖc kh¶o s¸t tiªu dïng lµ rÊt khã kh¨n §èi t­îng tiªu dïng mua tõ ng­êi b¸n lÎ cã thÓ ®­îc chia lµm 2 nhãm chÝnh: nhãm cã thu nhËp cao (nhãm 1) vµ nhãm cã thu nhËp thÊp (nhãm 2). MÆc dï rau cã gi¸ trÞ kh«ng lín vµ chØ chiÕm mét tû lÖ nhá trong gi¸ trÞ cña b÷a ¨n song mét sè ®Æc ®iÓm sau ®©y cã sù kh¸c biÖt gi÷a ng­êi tiªu dïng thu nhËp cao vµ ng­êi tiªu dïng thu nhËp thÊp Nhãm 1 th­êng xuyªn mua cña ng­êi quen, cã chç ngåi cè ®Þnh v× sù tin t­ëng vµo chÊt l­îng vµ gi¸ c¶. Nhãm 2 l¹i th­êng mua cña nh÷ng ng­êi b¸n rong hoÆc ngåi bªn ngoµi chî v× cho r»ng hä sÏ b¸n rÎ h¬n do kh«ng ph¶i chÞu thuÕ vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c. Nhãm 1 cã nhu cÇu cao, kh¸ th­êng xuyªn vÒ c¸c lo¹i rau cao cÊp, tr¸i vô, cã tÝnh chÊt kh¸c lo¹i rau th«ng th­êng ®Ó thay ®æi b÷a ¨n trong gia ®×nh. Nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i rau nµy cña nhãm 2 lµ kh¸ thÊp do møc thu nhËp cña hä. Nhãm 1 quan t©m ®Çu tiÒn ®Õn yÕu tè chÊt l­îng nh­ mÉu m·, ®é t­¬i, c¸ch bã cña rau, sau ®ã míi ®Õn gi¸ c¶. Ng­êi tiªu dïng nhãm 2 d­êng nh­ quan t©m ®Õn gi¸ c¶ nhiÒu h¬n. Mét trong nh÷ng mèi quan t©m hiÖn nay cña ng­êi tiªu dïng lµ chÊt l­îng cña rau liÖu cã ®¶m b¶o, trong ®ã vÊn ®Ò tån d­ thuèc b¶o vÖ thùc vËt lµ ®¸ng lo ng¹i nhÊt. Víi nh÷ng lo¹i rau cã mÉu m· bªn ngoµi ®Ñp th­êng ®­îc cho lµ sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt nhiÒu vµ kh«ng ®¶m b¶o thêi gian c¸ch ly hay lµ sö dông c¸c chÊt kÝch thÝch, chÊt b¶o qu¶n. Do ®ã mét bé phËn ng­êi tiªu dïng h¹n chÕ mua c¸c lo¹i rau ¨n l¸ mµ chuyÓn sang c¸c s¶n phÈm cñ. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, ngoµi viÖc tuyªn truyÒn cho ng­êi s¶n xuÊt vÒ ý thøc s¶n xuÊt rau an toµn th× viÖc x©y dùng mét th­¬ng hiÖu rau an toµn lµ ®iÒu cÇn thiÕt. Tuy nhiªn yªu cÇu nµy chØ lµ cña mét bé ph©n d©n c­. §¹i ®a sè ng­êi tiªu dïng ®ang chÊp nhËn víi thÞ tr­êng vµ c¸ch tiªu dïng nh­ hiÖn t¹i. IV. KÕt luËn vµ KiÕn nghÞ Tõ nh÷ng nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i rau cña tØnh Th¸i B×nh cã thÓ rót ra mét sè kÕt luËn sau: S¶n xuÊt rau cña tØnh ®ang cã xu h­íng t¨ng lªn c¶ vÒ diÖn tÝch vµ s¶n l­îng, trong khi ®ã diÖn tÝch lóa ®ang gi¶m ®i S¶n xuÊt rau vÉn mang tÝnh tù ph¸t vµ chñ yÕu ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô néi vïng. C¸c kªnh hµng t¹i c¸c ®iÓm nghiªn cøu ch­a ph¸t triÓn vµ cßn ®¬n gi¶n. HÖ thèng t­ th­¬ng yÕu kÐm, Ýt vÒ sè l­îng, chØ tËp trung ë mét sè x· cã hÖ thèng thu mua ph¸t triÓn vµ cã kªnh hµng dµi ®i c¸c tØnh. PhÇn lín s¶n phÈm s¶n xuÊt ra gÆp khã kh¨n vÒ n¬i tiªu thô. C¸c nhµ m¸y chÕ biÕn cßn máng. Trªn ®Þa bµn tØnh chØ cã 2 c«ng ty s¬ chÕ n«ng s¶n ®Æt t¹i huyÖn Th¸i Thuþ vµ s¶n phÈm còng chØ s¬ chÕ ë d¹ng muèi nh­ d­a chuét bao tö, sal¸t, ít, cñ c¶i...C¸c s¶n phÈm s¬ chÕ ®­îc xuÊt khÈu chñ yÕu sang §µi Loan. H×nh thøc ký kÕt hîp ®ång tiªu thô gi÷a n«ng d©n vµ c«ng ty s¬ chÕ n«ng s¶n th«ng qua t¸c nh©n trung gian lµ HTX n«ng nghiÖp ®ang ®­îc ®Èy m¹nh ë Th¸i Thuþ. M« h×nh nµy thùc hiÖn t­¬ng ®èi tèt, ®Çu ra cña ng­êi n«ng d©n ®­îc gi¶i quyÕt mét phÇn. TØnh ch­a cã ch­¬ng tr×nh ®¸ng kÓ nµo ®Ó khuyÕn khÝch vµ hç trî s¶n xuÊt rau trªn diÖn réng ngo¹i trõ chÝnh s¸ch cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng (cÊp huyÖn) §Ó s¶n xuÊt rau ®­îc ®Èy m¹nh trong t­¬ng lai th× cÇn ph¶i lµm mét sè viÖc sau ®©y TØnh nªn cã chÝnh s¸ch hç trî c¸c vïng s¶n xuÊt rau nh»m ®a d¹ng ho¸ c©y trång, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, nhÊt lµ t¹i c¸c vïng mµ cã tiÒm n¨ng s¶n xuÊt vô ®«ng nh­ng ch­a ®­îc thóc ®Èy. X©y dùng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn n«ng s¶n cña c¶ Nhµ n­íc vµ t­ nh©n nh»m gi¶i quyÕt ®Çu ra æn ®Þnh cho n«ng d©n. Muèn vËy, ngoµi c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i th× viÖc x¸c ®Þnh lùa chän c©y trång tiÒm n¨ng vµ x©y dùng vïng nguyªn liÖu hîp lý cÇn ph¶i ®­îc quan t©m. Phô lôc Danh s¸ch t¸c nh©n ®iÒu tra T¸c nh©n §Þa chØ CÊp tØnh Phßng trång trät- së NN&PTNT HuyÖn Vò Th­ Phßng NN&PTNT Vò Th­ ThÞ trÊn Vò Th­ Phßng thèng kª huyÖn Vò Th­ ThÞ trÊn Vò Th­ HTX NN T©n Phong X· T©n Phong HTX NN Trung An X· Trung An Anh Phïng V¨n Së Thu gom ®i §µ N½ng, x· Trung An Anh Phïng V¨n TÝn Thu gom ®i Nam §Þnh, x· Trung An Anh Phïng V¨n Th¶o Thu gom ®i Nam §Þnh, x· Trung An Anh TÝn Thu gom ®i Nam §Þnh, x· Trung An Vò Ngäc Nªn N«ng d©n, An Léc, x· Trung An Chó Thõ N«ng d©n, An Léc, x· Trung An Chó Trung N«ng d©n, An Léc, x· Trung An C« Th­ N«ng d©n, An Léc, x· Trung An HuyÖn Th¸i Thuþ Phßng NN&PTNT huyÖn Th¸i Thôy ThÞ trÊn Diªm §iÒn HTX n«ng nghiÖp Thuþ L­¬ng X· Thuþ L­¬ng HTX Thuþ An X· Thuþ An HXT Thuþ T©n X· Thuþ T©n HTX n«ng nghiÖp Thuþ ChØ X· Thuþ ChØ HTX n«ng nghiÖp Thuþ S¬n X· Thuþ S¬n C«ng ty Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng ThÞ trÊn Diªm §iÒn C«ng ty V¹n §¹t ThÞ trÊn Diªm §iÒn Anh H¹nh ChÕ biÕn hµnh- x· Thuþ T©n §µo Ngäc DiÖu Thu gom, x· Thuþ B×nh Ph¹m V¨n NghÞ N«ng d©n, x· Thuþ B×nh B¸c H¶i N«ng d©n, xãm 3, x· Thuþ S¬n NguyÔn §×nh ThiÖn N«ng d©n, xãm 3, x· Thuþ S¬n NguyÔn V¨n C«ng N«ng d©n, xãm 3, x· Thuþ S¬n Ph¹m Trung KÝnh N«ng d©n, xãm 3, x· Thuþ S¬n