Đề tài Phát triển khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam

Lêi më ®Çu Trong suèt gÇn 30 n¨m ë miÒn B¾c (tÝnh tõ 1954 ®Õn 1986) vµ 10 n¨m ë miÒn Nam (1975-1986) Kinh tÕ t­ nh©n n­íc ta ®· kh«ng ®­îc chÊp nhËn vµ bÞ coi lµ ®èi t­îng cÇn c¶i t¹o vµ cÇn ph¶i xo¸ bá. Nh­ng ®Õn §¹i héi §¶ng VI (1986), §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· thùc sù mang l¹i cho kinh tÕ t­ nh©n mét søc sèng míi, kinh tÕ t­ nh©n ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn trong khu«n khæ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng X· héi chñ nghÜa, trong ®ã thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Tuy nhiªn, khu vùc kinh tÕ t­ nh©n vÉn ch­a ®­îc chó ý ®óng møc, ch­a ®­îc nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng. NhiÒu vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn vÉn ch­a ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch thÊu ®¸o nh­: kh¸i niÖm kinh tÕ t­ nh©n, vai trß cña kinh tÕ t­ nh©n trong nÒn kinh tÕ, ý nghÜa cña viÖc ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ nh©n, sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®èi víi khu vùc kinh tÕ nµy,... Tr­íc nhu cÇu cÊp b¸ch mµ lý luËn vµ thùc tiÔn ®Æt ra chóng ta cÇn nghiªn cøu mét c¸ch nghiªm tóc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, viÖc tr×nh bµy cÆn kÏ vÒ kinh tÕ t­ nh©n th× qu¶ lµ khã. Ng­êi viÕt chØ xin tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò c¨n b¶n nhÊt ®Ó ®éc gi¶ cã thÓ cã c¸i nh×n ®óng ®¾n h¬n vÒ kinh tÕ t­ nh©n. Ch­¬ng I Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n cña kinh tÕ t­ nh©n (KTTN) 1-/ Quan ®iÓm cña Nhµ n­íc vÒ KTTN: Tõ §¹i héi §¶ng VI ®Õn nay, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta kiªn tr× nhÊt qu¸n thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng X· héi chñ nghÜa. Theo ®Þnh h­íng nµy, khu vùc KTTN ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i nh­ mäi thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. KTTN ®­îc thõa nhËn lµ mét thùc thÓ kinh tÕ ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. §èi víi ta - mét n­íc ®ang trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH - m«i tr­êng ph¸p lý dµnh cho khu vùc KTTN kh¸c víi ë c¸c n­íc kh¸c. Nã ®· ®­îc thÓ chÕ ho¸ thµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña Nhµ n­íc ®èi víi khu vùc nµy. 2-/ Vai trß cña KTTN: KTTN bÞ phñ nhËn trong mét thêi gian qu¸ dµi ë n­íc ta nh­ng kh«ng v× thÕ mµ vai trß to lín cña KTTN còng bÞ ®¸nh gi¸ thÊp. ChÝnh v× lÏ ®ã KTTN ®· ®­îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn sau §¹i héi §¶ng VI. KTTN chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trong GDP, thu hót vèn vµ t¹o viÖc lµm, t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Theo thèng kª 1994 tû lÖ ®ãng gãp cña khu vùc KTTN trong nÒn kinh tÕ nh­ sau: §ãng gãp trong GDP §ãng gãp cho Ng©n s¸ch Thu hót lao ®éng x· héi Gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh Toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n 100% 100% 100% 100% Khu vùc KTTN 65% 40% 82,1% 25% TØ träng kinh tÕ t­ nh©n trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô: N¨m 1990 1991 1992 1993 Gi¸ trÞ s¶n l­îng toµn ngµnh c«ng nghiÖp 100% 100% 100% 100% TØ träng gi¸ trÞ s¶n l­îng cña khu vùc KTTN 23,2% 26,7% 26,6% 26,2% Khu vùc KTTN cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc t¹o ra mét nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng cã hiÖu qu¶. Nãi ®Õn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn c¹nh tranh. Nã lµ yÕu tè kÝch thÝch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng sù ®éc quyÒn Nhµ n­íc vÒ kinh tÕ ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ, lµm cho nÒn kinh tÕ trë nªn quÌ quÆt, thiÕu søc sèng vµ dÉn ®Õn kh«ng hoµ nhËp ®­îc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Sau mét thêi gian dµi thùc hiÖn ®æi míi, KTTN kh«ng nh÷ng kh«ng lµm suy yÕu khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc mµ ng­îc l¹i lµm cho nã ph¸t triÓn h¬n do bÞ søc Ðp c¹nh tranh tõ phÝa KTTN. Ph¸t triÓn KTTN cßn gãp phÇn t¹o ra sù æn ®Þnh x· héi nhê gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¨ng thªm thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, thu hót mäi thµnh viªn x· héi tham gia vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc. 3-/ Ph¹m vi ho¹t ®éng cña khu vùc KTTN: Ph¹m vi ho¹t ®éng cña khu vùc KTTN trong hÇu hÕt c¸c ngµnh: n«ng, l©m nghiÖp, thuû s¶n, c«ng nghiÖp (c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp ®iÖn,...), x©y dùng, th­¬ng nghiÖp, kh¸ch s¹n nhµ hµng vµ c¸c ngµnh dÞch vô kh¸c. Møc ®é ®Çu t­ tËp trung nhÊt vÉn lµ c¸c ngµnh th­¬ng m¹i dÞch vô, c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ thuû s¶n. §©y lµ nh÷ng ngµnh cã møc doanh lîi hÊp dÉn, cã thÞ tr­êng vµ kinh nghiÖm kinh doanh. KTTN vÉn tËp trung ë mét sè thµnh phè lín lµ chñ yÕu nh­ Hµ Néi, H¶i Phßng, §µ N½ng, Thµnh phè Hå ChÝ Minh,... Lý do lµ ë nh÷ng n¬i nµy cã c¬ së h¹ tÇng c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi ®Òu thuËn lîi cho ho¹t ®éng ®Çu t­. 4-/ C¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong khu vùc KTTN: Tr­íc ®©y, khu vùc KTTN bao gåm c¸c Doanh nghiÖp t­ nh©n (DNTN) vµ c¸c hé c¸ thÓ. HiÖn nay cã thªm c¸c lo¹i h×nh kh¸c nh­: C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n (CTTNHH), c«ng ty cæ phÇn (CTCP). ch­¬ng II thùc tr¹ng KTTN 1-/ VÒ lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt: C¸c lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt trong khu vùc KTTN, DNTN, hé c¸ thÓ, CTTNHH, CTCP. C¸c c¬ së s¶n xuÊt c¸ thÓ vµ hé gia ®×nh: lµ h×nh thøc tæ chøc tuy ®¬n gi¶n nh­ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong c¶ thêi kú cÊm ®o¸n, ®ång thêi chiÕm tû träng lín vÒ sè c¬ së s¶n xuÊt thu hót lao ®éng vµ vèn ®Çu t­. Doanh nghiÖp t­ nh©n: lµ lo¹i h×nh míi ®­îc phôc håi vµ ph¸t triÓn rÊt nhanh sau khi cã LuËt DNTN. Tuy nhiªn qui m« cßn nhá, suÊt ®Çu t­ thÊp, kü thuËt vµ c«ng nghÖ cßn yÕu kÐm. Doanh nghiÖp d­íi 10 lao ®éng chiÕm 48,76% tæng sè doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã tõ 10 ®Õn 50 lao ®éng chiÕm 37,97% tæng sè doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã tõ 50-200 lao ®éng chiÕm 10,11% vµ doanh nghiÖp cã trªn 200 lao ®éng chØ chiÕm 3,16%. SuÊt ®Çu t­ b×nh qu©n trªn 1 lao ®éng ®èi víi c¸c DNTN lµ 34,1 triÖu ®ång. C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c«ng ty cæ phÇn: Hai h×nh thøc nµy míi ®­îc ra ®êi, chñ yÕu sau khi ban hµnh LuËt c«ng ty ngµy 21-12-1990. Theo thèng kª n¨m 1994 cho thÊy: 77,7% sè c«ng ty lµ do chuyÓn ®æi h×nh thøc tæ chøc. Cã 64% sè c«ng ty chØ cã tõ 2-4 thµnh viªn, 4% sè c«ng ty cã trªn 10 thµnh viªn. N¨m 1993 cã 1196 CTTNHH víi tæng sè vèn ®Çu t­ lµ 235 tû ®ång vµ tæng trÞ gi¸ tµi s¶n lµ 1453 tû ®ång; 35 c«ng ty cæ phÇn víi tæng sè vèn ®Çu t­ lµ 10,6 tû ®ång vµ 150 tû ®ång tæng gi¸ trÞ tµi s¶n. Sau 1 n¨m c¶ n­íc cã 5034 CTTNHH vµ 131 CTCP. HiÖn nay CTCP ®ang rÊt ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. 2-/ VÒ c¬ cÊu ngµnh nghÒ kinh doanh: §Æc tr­ng bao qu¸t lµ ®Çu t­ tËp trung vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, dÞch vô, ®¸nh b¾t vµ nu«i trång thuû h¶i s¶n, x©y dùng, kh¸ch s¹n nhµ hµng, kinh doanh bÊt ®éng s¶n, dÞch vô tµi chÝnh tÝn dông. N¨m 1994, trong sè 7619 doanh nghiÖp cã ®Õn 3582 doanh nghiÖp kinh doanh th­¬ng nghiÖp, 2466 doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Thø ®Õn lµ c¸c ngµnh kinh doanh kh¸c. 3-/ VÒ huy ®éng vèn: 3.1. Møc huy ®éng vèn ®Çu t­: Tæng l­îng vèn ®Çu t­ cña khu vùc KTTN cã sù gia t¨ng sau LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n vµ LuËt c«ng ty cã hiÖu lùc. Tõ 1991 ®Õn 1993, riªng c¸c lo¹i h×nh DNTN, CTTNHH, CTCP ®· ®Çu t­ 4835 tû ®ång vèn ®¨ng ký kinh doanh. N¨m 1994, tæng sè vèn ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp nãi trªn lµ 6621 tû ®ång. N¨m 1995, tæng sè vèn ®Çu t­ ®¹t 15103,7 tû ®ång. §ã lµ vèn ®¨ng ký kinh doanh cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Trªn thùc tÕ, vèn kinh doanh thùc tÕ th­êng gÊp 2-4 lÇn vèn ®¨ng ký kinh doanh. Nh­ vËy tæng l­îng vèn ®Çu t­ thùc tÕ ®¹t 18000-20000 tû ®ång (1995). §ã lµ ch­a kÓ ®Õn l­îng vèn cña khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ (­íc ®¹t 30000-35000 tû ®ång). Víi sù ho¹t ®éng cña khu vùc KTTN, c¸c nguån vèn trong d©n ®· dÇn ®­îc huy ®éng, kh¬i th«ng gãp phÇn thóc ®Èy qui m« cña nÒn kinh tÕ. TÝnh riªng trong 5 n¨m (1991-1995), ­íc tÝnh qui m« ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi ®¹t kho¶ng 18 tû USD trong ®ã ®Çu t­ nh©n d©n chiÕm trªn 30% vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi chiÕm 27%. 3.2. Qui m« ®Çu t­ cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp t­ nh©n: Sè vèn ®Çu t­ cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc khu vùc KTTN ë n­íc ta nh×n chung cßn rÊt khiªm tèn. Sè liÖu chøng minh cho bëi b¶ng sau: §¬n vÞ: % Doanh nghiÖp Vèn CTCP CTTNHH DNTN < 1 tû VN§ 14,4 69,0 95,1 ³ 1 tû VN§ 27,9 25,7 4,4 ³ 5 tû vµ £ 10 tû VN§ 11,8 3,3 0,31 > 10 tû VN§ 45,7 1,9 0,12 XÐt vÒ qui m« ®Çu t­ b×nh qu©n cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp c¶ n­íc ta cã sè liÖu sau: - Vèn ®Çu t­ cña 1 DNNN : 12,3 tû ®ång. - Vèn ®Çu t­ cña 1 DNTN : 168,8 triÖu ®ång. - Vèn ®Çu t­ cña 1 CTTNHH : 775,1 triÖu ®ång. - Vèn ®Çu t­ cña 1 CTCP : 10,33 tû ®ång. Nh­ vËy, sè l­îng DNTN nhiÒu h¬n sè l­îng CTTNHH vµ CTCP, nh­ng qui m« ®Çu t­ nhá h¬n 4,6 lÇn CTTNHH, <62 lÇn vèn ®Çu t­ cña CTCP. §iÒu nµy ph¶n ¸nh thùc lùc cña c¸c nhµ ®Çu t­ vµ t©m lý lùa chän c¸c h×nh thøc ®Çu t­ t­ nh©n ë n­íc ta. 3.3. SuÊt ®Çu t­ cña khu vùc KTTN: SuÊt ®Çu t­ trªn 1 lao ®éng trong 1 doanh nghiÖp ph¶n ¸nh møc ®Çu t­ nãi chung vµ tr×nh ®é tæ chøc, tr×nh ®é c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp nãi riªng. ë n­íc ta, suÊt ®Çu t­ trong c¸c DNNN b×nh qu©n lµ 101 triÖu ®ång/1 lao ®éng. NÕu ngo¹i trõ nguån vèn b×nh qu©n kh«ng sinh lîi th× chØ kho¶ng 70-80 triÖu ®ång/1 lao ®éng. Trong khu vùc KTTN, suÊt ®Çu t­ cña lo¹i h×nh DNTN trong kho¶ng 30-35 triÖu ®ång/1 lao ®éng. SuÊt ®Çu t­ trong c¸c CTTNHH kho¶ng 60-65 triÖu ®ång/1 lao ®éng. Vµ suÊt ®Çu t­ trong khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ kho¶ng 7-10 triÖu/1 lao ®éng. Tuy nhiªn, khi ph©n tÝch kÕt cÊu nguån vèn cho thÊy, nguån vèn ®Çu t­ vµo m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ x­ëng vµ nguån vèn ®Çu t­ l­u ®éng th× cã t×nh tr¹ng chung lµ gi¸ trÞ nhµ x­ëng (chñ yÕu lµ gi¸ trÞ ®Êt ®ai) chiÕm tû träng kh«ng nhá. Trong nhiÒu doanh nghiÖp, viÖc gãp vèn b»ng quyÒn sö dông ®Êt theo gi¸ thÞ tr­êng ë thêi ®iÓm “®Êt sèt” lµm cho suÊt ®Çu t­ danh nghÜa kh¸c biÖt víi ®Çu t­ thùc tÕ. 4-/ VÒ tèc ®é ph¸t triÓn cña khu vùc KTTN: Tõ §¹i héi §¶ng lÇn thø VI (1986) ®Õn nay, hai kÕ ho¹ch 5 n¨m (1986-1990) vµ (1991-1995) ®· ®i qua vµ hiÖn nay chóng ta s¾p hoµn thµnh kÕ ho¹ch 1996-2000. Trong c¸c kÕ ho¹ch nµy, tèc ®é t¨ng tr­ëng chung cña nÒn kinh tÕ ®· cã sù tiÕn bé râ nÐt. Tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) trong thêi kú (1991-1995) t¨ng b×nh qu©n 8,2%/n¨m t¨ng 2,2% so víi kÕ ho¹ch ®Ò ra. Riªng 3 n¨m 1995, 1996, 1997 møc ®é t¨ng kh¸ h¬n: N¨m 1995 t¨ng 9,54%, n¨m 1996 t¨ng 9,34%, n¨m 1997 t¨ng 9%. T¨ng tr­ëng GDP cã sù ®ãng gãp cña khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ vµ KTTN. Tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n cña khu vùc KTTN t¨ng trªn 10%/1 n¨m vµ kinh tÕ c¸ thÓ t¨ng 7%/1 n¨m. Víi tèc ®é t¨ng tr­ëng trªn, KTTN vµ kinh tÕ c¸ thÓ t¹o ra 40,66% GDP n¨m 1995; 40,16% GDP n¨m 1996; 39,82% n¨m 1997. §ã lµ 1 sù ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo nÒn kinh tÕ. 5-/ VÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc KTTN: ë n­íc ta, bÒ dµy kinh nghiÖm cña giíi chñ cßn qu¸ máng vµ ®é rñi ro trong m«i tr­êng kinh doanh lµ nh©n tè khã l­êng céng víi “tÇm nh×n” h¹n chÕ vµ c¸c nç lùc ®Çu t­ cßn nhiÒu bÊt cËp nªn hiÖu qu¶ kinh doanh cña khu vùc KTTN cßn nhiÒu th¨ng trÇm. Nh­ng ®Æc tr­ng bao qu¸t lµ: møc doanh lîi cña c¸c DNTN vµ c¸c CTCP cao h¬n cña c¸c CTTNHH. XÐt vÒ c¸c chØ tiªu: doanh thu/vèn, tû suÊt lîi nhuËn/doanh thu cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ta cã sè liÖu sau: Mét sè chØ tiªu Doanh nghiÖp Tæng vèn ®Çu t­ (tû ®ång) Tæng doanh thu (tû ®ång) Tæng lîi nhuËn(triÖu ®ång) Lîi nhuËn trªn doanh thu (%) DNNN 127.967,4 182.419,4 6.913,267 3,78 DNTN 3.542,3 11.419,6 202.611 1,77 CTCP 11.561,4 22.445,3 215.246 0,95 Nguån: Tæng ®iÒu tra kinh tÕ 1995. Nh­ vËy, møc sinh lîi trªn 1 ®ång 1 ®Çu t­ cña c¸c DNNN lµ 0,054 ®ång, cña DNTN lµ 0,057 ®ång vµ cña CTCP vµ CTTNHH lµ 0,018 ®ång. Vµ trong 1 ®ång doanh thu cña c¸c DNNN t¹o ra 0,0378 ®ång lîi nhuËn, cña DNTN lµ 0,0177 ®ång vµ cña c¸c CTCP vµ CTTNHH lµ 0,0095 ®ång. §iÒu ®ã cho thÊy hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp n­íc ta cßn thÊp chÝnh v× vËy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ®Ó ph¸t triÓn theo chiÒu réng vµ chiÒu s©u cßn h¹n chÕ. 6-/ VÒ t×nh h×nh thu nép ng©n s¸ch: Møc thu nép ng©n s¸ch theo c¸c s¾c thuÕ vµ møc thuÕ cña Nhµ n­íc trong 10 n¨m qua cña khu vùc ngoµi quèc doanh nãi chung vµ khu vùc KTTN nãi riªng cã sù gia t¨ng vÒ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi. Trong c¸c n¨m 1990-1994, b×nh qu©n khu vùc ngoµi quèc doanh nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ 3000-4500 tû ®ång. N¨m 1997, khu vùc nµy nép trªn 5000 tû ®ång vµo ng©n s¸ch, trong ®ã c¸c lo¹i h×nh DNTN, CTCP, CTTNHH chiÕm 50-60%. Tuy nhiªn xÐt trªn tû träng ®ãng gãp vµo nguån thu ng©n s¸ch, khu vùc KTTN vÉn cßn khiªm tèn. C¸c kho¶n thuÕ c«ng th­¬ng nghiÖp míi chØ chiÕm kho¶ng 10-15% tæng thu ng©n s¸ch. RÊt nhiÒu c¸c DNTN trèn thuÕ. §iÒu ®ã g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn c¸i nh×n cña Nhµ n­íc ®èi víi khu vùc KTTN. Theo sè liÖu ®iÒu tra 1994, mét lao ®éng trong DNTN t¹o ra 1,56 triÖu ®ång nép ng©n s¸ch/n¨m; 1 lao ®éng trong CTTNHH t¹o ra 4,22 triÖu ®ång nép ng©n s¸ch/n¨m vµ 1 lao ®éng trong CTCP t¹o ra 11,03 triÖu ®ång nép ng©n s¸ch/n¨m. XÐt vÒ c¬ cÊu nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc cña c¸c lo¹i h×nh DNTN cã thÓ nhËn thÊy 47,2% tiÒn nép ng©n s¸ch lµ thuÕ doanh thu, 27% lµ thuÕ lîi tøc, 24,3% lµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ 1,5% lµ c¸c lo¹i thuÕ kh¸c. 7-/ VÒ qu¶n lý: Tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸c chñ DNTN cßn thÊp, ch­a cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm trong kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt, ®Æc biÖt lµ luËt ph¸p quèc tÕ cßn nhiÒu bÊt cËp. ThËm chÝ, 1 vÞ l·nh ®¹o cao nhÊt cña c«ng ty kh«ng biÕt ®Õn 1 bé luËt cã liªn quan ®Õn lÜnh vùc ho¹t ®éng cña m×nh. Ch­¬ng III ChÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ®èi víi KTTN 1-/ §¸nh gi¸ chung: ViÖc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i thay ®æi c¬ b¶n ph­¬ng thøc qu¶n lý. Tr­íc ®©y, ngoµi bé luËt c¬ b¶n lµ HiÕn ph¸p, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®­îc ®iÒu hµnh chñ yÕu b»ng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý do c¸c c¬ quan hµnh ph¸p c¸c cÊp ®­a ra. Trong ®iÒu kiÖn míi khi chÊp nhËn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn th× viÖc qu¶n lý nh­ vËy kh«ng cßn phï hîp n÷a. Thùc tiÔn ®ßi hái Nhµ n­íc ph¶i qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp b»ng luËt ph¸p. Hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p qui ®· ra ®êi trong ®ã cã LuËt thuÕ, LuËt DNTN vµ LuËt c«ng ty. Nh÷ng v¨n b¶n nµy ®· thÓ hiÖn trung thµnh ®­êng lèi ®æi míi quan ®iÓm khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. C¸c chÝnh s¸ch míi ®­îc luËt ph¸p ho¸ ®· thùc sù thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c DNTN, t¹o t©m lý chung cña x· héi ñng hé c¸c doanh nghiÖp nµy. ViÖc cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ®­îc tù do lùa chän ngµnh nghÒ, qui m« kinh doanh theo luËt ®Þnh còng ®· ®­îc thùc tÕ chøng tá lµ ®óng ®¾n. ChÝnh s¸ch míi ®· gãp phÇn lµm thay ®æi c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ theo h­íng thùc tÕ h¬n. NhiÒu hîp t¸c x· tr¸ h×nh nhiÒu hé s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp, tæ hîp t¸c ®· chuyÓn thµnh DNTN, CTTNHH,... VÒ c¬ b¶n, c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ban hµnh ®· t¹o ra nh÷ng khu«n khæ ph¸p lý cÇn thiÕt ®Ó c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ho¹t ®éng, t¹o ra niÒm tin ban ®Çu cho c¸c chñ doanh nghiÖp. Tuy vËy, c¸c chÝnh s¸ch hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc vÉn ch­a ®ång bé. 2-/ ChÝnh s¸ch ®Çu t­ - tÝn dông: ChÝnh s¸ch tÝn dông tr­íc kia cã sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp quèc doanh vµ t­ nh©n vÒ l·i suÊt ng©n hµng. HiÖn nay sù bÊt hîp lý ®ã ®· ®­îc xãa bá. Tuy nhiªn, trong c¸ch ®èi xö víi KTTN vÉn cßn th¸i ®é thiÕu tin t­ëng vµ phiÒn hµ trong thñ tôc cho vay vèn vµ møc vèn cho vay. Nh×n chung, Nhµ n­íc ch­a cã 1 chÝnh s¸ch ®Çu t­ tÝn dông hîp lý, râ rµng mang tÝnh chÊt chiÕn l­îc trong ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc nãi chung vµ KTTN nãi riªng. 3-/ ChÝnh s¸ch thuÕ: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, chÝnh s¸ch thuÕ cã vai trß cùc kú quan träng, lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« cã hiÖu qu¶ nhÊt. C¸c luËt thuÕ ban hµnh b­íc ®Çu t¹o c¬ së ®Ó c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh ®èi víi Nhµ n­íc. Tuy ®· cã mét khu«n khæ ph¸p lý nhÊt ®Þnh nh­ng c¸c qui ®Þnh vÒ thuÕ vµ viÖc tæ chøc thùc hiÖn cßn nhiÒu bÊt cËp nh­: - Ch­a b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp: ThÓ hiÖn râ nhÊt trong viÖc nép thuÕ sö dông ®Êt. C¸c DNTN ph¶i mua ®Êt hoÆc ph¶i thuª l¹i diÖn tÝch cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, DNNN víi gi¸ cao, trong khi ®ã c¸c DNNN cã nh÷ng ­u ®·i cùc kú hËu hÜnh. - ViÖc thùc hiÖn c¸c lo¹i thuÕ ch­a thèng nhÊt: C¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc khu vùc kinh tÕ gia ®×nh kh«ng ph¶i nép bÊt cø lo¹i thuÕ kinh doanh nµo. §iÒu nµy g©y ¶nh h­ëng lín dÉn ®Õn trèn thuÕ lËu thuÕ nhiÒu do cã nhiÒu ng­êi kinh doanh nóp d­íi bãng “kinh tÕ gia ®×nh” ®Ó trèn thuÕ. - HiÖn t­îng trèn, lËu thuÕ cßn phæ biÕn. - SuÊt thuÕ qu¸ cao. - HÖ thèng thuÕ cßn nhiÒu kÏ hë. - C¬ chÕ ®Þnh thuÕ thiÕu khoa häc. 4-/ ChÝnh s¸ch c«ng nghÖ - ®µo t¹o: Nhµ n­íc ch­a cã chÝnh s¸ch c«ng nghÖ ®óng ®¾n ®èi víi khu vùc KTTN. So víi c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, hÇu hÕt c¸c c¬ së t­ nh©n ®Òu sö dông c«ng nghÖ l¹c hËu h¬n. Th«ng tin vÒ c«ng nghÖ míi, kü thuËt míi cßn thiÕu, l¹i kh«ng ®­îc phæ biÕn ®Õn tËn c¸c c¬ së. V× vËy, nhiÒu khi c¸c DNTN ph¶i sö dông nh÷ng c«ng nghÖ qu¸ l¹c hËu so víi thÕ giíi. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o ®èi víi KTTN còng kh«ng ®­îc chó ý ®óng møc. HÇu hÕt c¸n bé qu¶n lý, khoa häc kü thuËt ®­îc ®µo t¹o ®Òu nh»m cung cÊp cho c¸c DNNN. 5-/ ChÝnh s¸ch lao ®éng - x· héi: Ch­a tÝnh toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n, chØ tÝnh riªng trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, lùc l­îng lao ®éng trong khu vùc KTTN ®· chiÕm h¬n 70% so víi toµn ngµnh c«ng nghiÖp. V× vËy chÝnh s¸ch lao ®éng - x· héi ®èi víi KTTN cã ý nghÜa rÊt quan träng. Nhµ n­íc ®· cã mét sè chÝnh s¸ch lao ®éng - x· héi ®èi víi khu vùc nµy nh­ qui ®Þnh vÒ b¶o hiÓm x· héi, hîp ®ång lao ®éng,... Nhµ n­íc vÉn ch­a gi¶i quyÕt ®­îc sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a lîi Ých cña ng­êi lao ®éng trong khu vùc Nhµ n­íc vµ khu vùc t­ nh©n. Nhµ n­íc còng ch­a qui ®Þnh thèng nhÊt hÖ thèng b¶o hiÓm cho c¶ 2 khu vùc. Ch­¬ng IV C¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn khu vùc KTTN trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ 1-/ Xu thÕ söa ®æi vµ hoµn chØnh khu«n khæ luËt ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ t­ nh©n, nh»m tõng b­íc t¹o lËp m«i tr­êng kinh doanh th«ng tho¸ng vµ æn ®Þnh: Quan ®iÓm chung mang tÝnh chÊt ®Þnh h­íng tæng qu¸t cña §¶ng vµ Nhµ n­íc lµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Song thùc tiÔn cßn nhiÒu bÊt cËp. Trªn b×nh diÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, c¸c thñ tôc thµnh lËp vµ vËn hµnh doanh nghiÖp thuéc khu vùc KTTN ch­a ®¹t møc th«ng tho¸ng cÇn thiÕt. C«ng t¸c qu¶n lý cña Nhµ n­íc vÒ kinh tÕ ®èi víi KTTN cßn nÆng vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, cßn chång chÐo nhiÒu ®Çu mèi. C¸c qui ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn vay vèn qu¸ cøng nh¾c vµ ph©n biÖt ®èi xö. Møc l·i suÊt mµ c¸c DNTN ph¶i chÊp nhËn th­êng cao, mang tÝnh chÊt ¸p ®Æt. VÒ c¸c qui ®Þnh thñ tôc trong viÖc thµnh lËp vµ vËn hµnh doanh nghiÖp cßn qu¸ nhiÒu r­êm rµ. §Ó cã thÓ cã ®­îc thñ tôc giÊy tê hoµn chØnh th× cÇn ph¶i qua “hµng chôc cöa”. Trong ®iÒu kiÖn thóc ®Èy c¸c yÕu tè néi lùc cña nÒn kinh tÕ ®Ó t¹o ra søc bËt míi, cÇn tÝnh ®Õn viÖc ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp theo h×nh thøc “mét cöa” qua UBND c¸c cÊp theo luËt ®Þnh vµ viÖc cho phÐp thµnh lËp víi cÊp giÊy phÐp kinh doanh cÇn gép l¹i nh­ 1 thñ tôc trong 1 bé hå s¬. §ång thêi cÇn h¹n chÕ møc can thiÖp cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp theo h­íng chØ kiÓm tra theo ®Þnh kú, hoÆc cã dÊu hiÖu vi ph¹m ph¸p luËt. Lµm ®­îc nh­ vËy sÏ n©ng cao ®­îc tÝnh tÝch cùc cña doanh nghiÖp trong viÖc t×m kiÕm c¸c c¬ héi kinh doanh, gi¶m thiÓu c¸c tiªu cùc mang tÝnh chÊt nhòng nhiÔu vµ l¹m dông chøc quyÒn cña ®éi ngò c¸n bé Nhµ n­íc ®èi víi khu vùc nµy. 2-/ Coi träng më réng thÞ tr­êng trong n­íc vµ cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn thÞ tr­êng khu vùc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ: §èi víi DNNN còng nh­ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, thÞ tr­êng lµ m«i tr­êng sèng cßn cña c¸c doanh nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn kü thuËt c«ng nghÖ cßn l¹c hËu, chÊt l­îng s¶n phÈm kÐm søc c¹nh tranh th× “b¶o hé ®Ó ph¸t triÓn” lµ mét vÊn ®Ò quan träng. §èi víi khu vùc KTTN vÊn ®Ò thÞ tr­êng cßn bøc xóc h¬n v× kh¶ n¨ng ®Çu t­ h¹n chÕ, giíi h¹n ®æi míi c«ng nghÖ qu¸ chËt vËt. V× vËy, t×nh tr¹ng “më cöa nÒn kinh tÕ” cÇn tÝnh ®Õn chÝnh s¸ch thuÕ quan nh»m gãp phÇn “b¶o hé ®Ó ph¸t triÓn”. Trong bèi c¶nh c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng gay g¾t, còng nh­ trong bèi c¶nh ph¶i c¹nh tranh víi c¸c liªn doanh n­íc ngoµi ®Çu t­ trùc tiÕp ë n­íc ta, chÝnh s¸ch thÞ tr­êng cÇn ph¶i ®­îc Nhµ n­íc, c¸c cÊp bé, ngµnh, phßng c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i, c¸c hiÖp héi cïng quan t©m ®Ó ®ì ®Çu c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc KTTN nãi riªng. 3-/ Hç trî qu¸ tr×nh ®æi míi vµ chuyÓn giao kü thuËt c«ng nghÖ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp: Sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña c«ng t¸c h¹ch ®Þnh kinh doanh, tæ chøc qu¶n lý, t×m kiÕm thÞ tr­êng, lùa chän kü thuËt c«ng nghÖ vµ viÖc nghiªn cøu s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm míi cã søc c¹nh tranh. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta, kü thuËt c«ng nghÖ cßn nhiÒu bÊt cËp lµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm cho søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm thiÕu hôt. Tuy nhiªn, viÖc ®æi míi kü thuËt c«ng nghÖ ®ßi hái 1 l­îng vèn ®Çu t­ kh«ng nhá. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i “l­îng søc” ®Ó ®Çu t­. §ång thêi ph¶i coi träng c«ng t¸c “c¶i tiÕn dÇn dÇn” c«ng nghÖ theo ph­¬ng thøc cña ng­êi NhËt. Tuy nhiªn vÒ phÝa Nhµ n­íc cÇn hç trî c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn viÖc ®æi míi vµ chuyÓn giao kü thuËt c«ng nghÖ theo c¸c h­íng: - Thu thËp vµ truyÒn th«ng c¸c kü thuËt c«ng nghÖ vµ h­íng c¶i tæ kü thuËt c«ng nghÖ truyÒn thèng. - Hç trî th«ng qua c¸c c¬ quan thÈm ®Þnh, c¸c c¬ quan nghiªn cøu øng dông. - Hç trî vèn vay ®Ó ®Çu t­ ®æi míi kü thuËt c«ng nghÖ. - Hç trî ®µo t¹o nguån nh©n lùc ®Ó thùc hiÖn viÖc tiÕp nhËn vµ chuyÓn giao kü thuËt c«ng nghÖ. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i, viÖc sö dông c¸c c«ng nghÖ kü thuËt sö dông nhiÒu søc lao ®éng, kÕt hîp víi c¶i tiÕn ®Ó n©ng cao hiÖu n¨ng cña c¸c kü thuËt c«ng nghÖ nµy ë n­íc ta vÉn lµ chñ yÕu. §ång thêi cÇn khuyÕn khÝch ®æi míi kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i theo quy luËt võa søc ®Çu t­, tr¸nh hiÖn t­îng ®Çu t­ bõa b·i kh«ng sinh lîi. 4-/ Hç trî c¸c doanh nghiÖp n¾m b¾t kÞp thêi th«ng tin: HiÖn nay, t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp kh«ng theo kÞp th«ng tin rÊt phæ biÕn. NhiÒu khi doanh nghiÖp ®Ó lì mÊt c¬ héi kinh doanh, c¬ héi vay vèn, c¬ héi tiÕp thu nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ míi còng chØ do kh«ng biÕt ®­îc t×nh h×nh bªn ngoµi doanh nghiÖp nh­ thÕ nµo. Cßn cã hiÖn t­îng th«ng tin chØ ®Õn víi c¸c DNNN. Do vËy, viÖc ®­a nguån th«ng tin míi nhÊt vÒ thÞ tr­êng, m«i tr­êng bªn ngoµi doanh nghiÖp lµ hÕt søc cÇn thiÕt. 5-/ CÇn cã chÝnh s¸ch hç trî c¸c nhµ ®Çu t­ vÒ viÖc sö dông mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh (chÝnh s¸ch ®Êt ®ai) vµ chÝnh s¸ch thuÕ n©ng ®ì ban ®Çu: §èi víi vÊn ®Ò mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, cho ®Õn nay vÉn lµ mét khã kh¨n lín trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng. Theo sè liÖu ®iÒu tra CTTNHH t¹i Hµ Néi, H¶i Phßng vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh (n¨m 1995): mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh tõ 50m2 chiÕm 14,7%; mÆt b»ng tõ 200m2 ®Õn 500m2 chiÕm 18,9%; mÆt b»ng tõ 500m2 ®Õn 1000m2 chiÕm 10,9% vµ trªn 1000m2 chiÕm 18%. V× vËy, diÖn tÝch mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i ®i thuª c¸c c¬ quan, c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c c¸ nh©n kh¸c lµ chñ yÕu. H¬n n÷a, trong qu¸ tr×nh thµnh lËp doanh nghiÖp, viÖc ®ãng gãp nhµ cöa thµnh nguån vèn quy ®æi diÔn ra phæ biÕn, nh­ng phÇn nhiÒu chØ ®­îc sö dông lµm v¨n phßng doanh nghiÖp. Do vËy, khã kh¨n vÒ mÆt b»ng vÉn lµ mét bµi to¸n nan gi¶i. Trong khi ®ã, viÖc thuª c¸c mÆt b»ng ®· ®­îc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng trong c¸c khu c«ng nghiÖp vÉn n»m ngoµi tÇm tay cña c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc, do søc chÞu ®ùng bÊt cËp vÒ gi¸ thuÕ. Thêi gian võa qua, diÖn tÝch mÆt b»ng ®· chuyÓn quyÒn së h÷u khi x©y dùng nhµ ë th× ®­îc phÐp, nh­ng khi chuyÓn thµnh nhµ x­ëng ®Ó kinh doanh th× l¹i ph¶i “chuyÓn sang chÕ ®é thuÕ ®Êt”. §ã lµ ®iÓm phi lý cÇn ph¶i ®­îc gi¶i to¶. VÒ chÝnh s¸ch thuÕ, cÇn tÝnh ®Õn viÖc nu«i d­ìng nguån thu, t¹o cho c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn tÝch tô vµ tËp trung vèn ®Çu t­ ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng. Tr¸nh t×nh tr¹ng tËn thu, l¹m thu hoÆc c¸c tiªu cùc cña c¸n bé thu thuÕ. §ång thêi kiªn quyÕt xö lý t×nh tr¹ng trèn thuÕ, nî thuÕ trong khu vùc kinh tÕ nµy. 6-/ Hç trî c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò c¸c nhµ doanh nghiÖp vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc ®Ó ph¸t triÓn doanh nghiÖp. Thµnh phÇn xuÊt th©n cña c¸c chñ doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n cã nhiÒu gèc kh¸c nhau. Tri thøc kinh nghiÖm vÉn lµ phæ biÕn. V× vËy, ®Ó dÇn dÇn kh¾c phôc nh÷ng thiÕu hôt néi t¹i, ngoµi cè g¾ng tù v­¬n lªn cña c¸c chñ doanh nghiÖp. Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî c«ng t¸c ®µo t¹o, bæ tóc tri thøc kinh doanh cho c¸c chñ doanh nghiÖp. Thùc tiÔn cho thÊy, nhiÒu chñ doanh nghiÖp ®· nhËn thøc ®­îc sù bÊt cËp cña b¶n th©n, ®· cã nh÷ng ®Ò nghÞ cÇn luËt ph¸p ho¸ quyÒn thuª gi¸m ®èc ®iÒu hµnh vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c gi¸m ®èc ®iÒu hµnh. NhiÒu chñ doanh nghiÖp còng ®· ®Çu t­ cho con em hä theo häc c¸c tr­êng vÒ qu¶n trÞ kinh doanh trong vµ ngoµi n­íc. §ång thêi, Nhµ n­íc còng cÇn tÝnh ®Õn tr¸ch nhiÖm céng ®ång cña c¸c doanh nghiÖp trong viÖc tuyÓn dông nguån nh©n lùc, th«ng qua viÖc thµnh lËp “Quü ®µo t¹o nguån nh©n lùc quèc gia”./. KÕt luËn KTTN ngµy cµng thÓ hiÖn vÞ trÝ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Trªn lý thuyÕt, §¶ng vµ Nhµ n­íc kh«ng hÒ phñ nhËn vai trß quan träng cña KTTN song trªn thùc tÕ ®«i khi c¸c chñ tr­¬ng ®­êng lèi ®­a ra l¹i kh«ng dµnh mét sù ­u ®·i ®¸ng cã cho khu vùc KTTN nh­ trong bµi viÕt ®· ®Ò cËp. ThiÕt nghÜ chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt l¹i ngay c¸ch nh×n ®èi víi KTTN ®Ó kh«ng “bá ®i” mét lùc l­îng quan träng ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ n­íc nhµ. KTTN ph¶i cã mét vÞ trÝ xøng ®¸ng trong nÒn kinh tÕ. Chóng ta ph¶i t«n träng sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña KTTN. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ thiÕt thùc ®iÒu khiÓn, h­íng dÉn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c DNTN ®Ó c¸c DNTN cã thÓ ph¸t huy mäi kh¶ n¨ng cña m×nh vµ ®ãng gãp ngµy mét nhiÒu cho nÒn kinh tÕ. Tµi liÖu tham kh¶o 1-/ Nghiªn cøu kinh tÕ - Th¸ng 11/1998. 2-/ §æi míi vµ ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ (T¸c gi¶ §ç Hoµi Nam). 3-/ Ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c tæ chøc kinh doanh ë n­íc ta hiÖn nay (T¸c gi¶ Vò §×nh B¸ch). 4-/ B¸o “Doanh nghiÖp” - Sè 25 ngµy 24-6-1999. 5-/ B¸o “DiÔn ®µn doanh nghiÖp” - Sè 17 ngµy 13-09-1999. 6-/ C¸c lo¹i s¸ch, b¸o, t¹p chÝ kh¸c. môc lôc