Đề tài Quyền chọn thị trường chứng khoán và một số giải pháp làm tăng khả năng áp dụng công cụ này vào thị trường chứng khoán Việt Nam

ieän coù treân thò tröôøng, vieäc thu huùt ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø raát khoù khaên. Ñaõ töø laâu, nhieàu thò tröôøng chöùng khoaùn taïi caùc nöôùc ñaõ cho ra raát nhieàu saûn phaåm phaùi sinh, caùc coâng cuï naøy khoâng chæ laøm phong phuù theâm saûn phaåm treân thò tröôøng maø coøn giuùp nhaø ñaàu tö phoøng ngöøa ruûi ro moät caùch höõu ích. ÔÛ Vieät Nam, quyeàn choïn tieàn teä ñaõ ñöôïc chính phuû cho pheùp thöïc hieän, vaäy taïi sao ta khoâng aùp duïng quyeàn choïn chöùng khoaùn vaøo giao dòch treân thò tröôøng chöùng khoaùn saün coù hieän nay? 45 Chöông 1 2.3.3. Ñaùnh giaù khaû naêng ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu cô baûn cho vieäc phaùt trieån thò tröôøng giao dòch quyeàn choïn taïi Vieät Nam: Nhö ñaõ trình baøy ôû cuoái chöông tröôùc, coù 3 yeâu caàu cô baûn cho vieäc phaùt trieån thò tröôøng giao dòch quyeàn choïn. Thoâng qua vieäc phaân tích nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên maø thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam ñang gaëp phaûi ôû treân, ta thaáy vieäc aùp duïng quyeàn choïn chöùng khoaùn vaøo giao dòch ñoøi hoûi moät quaù trình vôùi nhöõng caân nhaéc veà giaûi phaùp nhöng cuõng khoâng theå quaù laâu. 2.3.3.1. Ñieàu kieän ñeå aùp duïng quyeàn choïn chöùng khoaùn vaøo Vieät Nam: Quyeàn choïn chöùng khoaùn chöa theå ñöôïc aùp duïng ngay vì tính thanh khoaûn laãn tính caïnh tranh cuûa thò tröôøng chöa ñuû cao. Thôøi ñieåm chín muoài laø luùc thò tröôøng thoûa maõn ít nhaát caùc ñieàu kieän sau: − Haàu heát daân chuùng ñeàu laø nhaø ñaàu tö treân thò tröôøng chöùng khoaùn: ôû caû thò tröôøng sôù caáp laãn thöù caáp. Luùc naøy, thò tröôøng chöùng khoaùn gaén lieàn vôùi hôi theå cuûa hoï. Trong soá caùc nhaø ñaàu tö, phaûi coù söï xuaát hieän cuûa nhieàu nhaø ñaàu tö coù toå chöùc lôùn trong vaø ngoaøi nöôùc. − Haøng hoùa taêng maïnh veà soá löôïng vaø chaát löôïng: xuaát hieän nhieàu hôn nöõa caùc coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng, ñaëc bieät laø nhöõng coâng ty coå phaàn hoùa lôùn (Haøng khoâng, söõa,…). − Cô sôû vaät chaát cho hoaït ñoäng thò tröôøng giao dòch quyeàn choïn theo kòp theá giôùi. − Coù haønh lang phaùp lyù ñaûm baûo cho hoaït ñoäng naøy. 2.3.3.2. Thôøi haïn : Toát hôn heát laø tröôùc naêm 2010 – naêm hoaøn taát chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn giai ñoaïn 2003-2010. Neáu ñeå muoän hôn thì seõ vuoät maát nhöõng 46 Chöông 1 cô hoäi nhö ñaõ neâu, ñoàng thôøi khoaûng caùch tuït haäu cuûa Vieät Nam vôùi theá giôùi caøng xa hôn vaø dó nhieân möùc ñoä khoù khaên cuûa quaù trình thöïc hieän seõ caøng taêng. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 Vôùi xuaát phaùt ñieåm cuûa neàn kinh teá khaù thaáp, thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam coù nhöõng ñaëc thuø haïn cheá, tuy nhieân cuõng coù trieån voïng khoâng nhoû trong vieäc phaùt trieån theo höôùng hieän ñaïi, phuø hôïp xu höôùng theá giôùi. Moät trong nhöõng xu theá ñoù laø ña daïng hoùa saûn phaåm treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Vôùi ñaø phaùt trieån phaùt trieån cuûa neàn kinh teá Vieät Nam hieän nay, quyeàn choïn chöùng khoaùn chaéc chaén seõ xuaát hieän taïi Vieät Nam trong töông lai gaàn (ñeán 2010). Ñieàu quan troïng nhaát laø laøm sao cho noù toàn taïi laâu daøi vaø phaùt huy ñöôïc nhöõng hieäu quaû tích cöïc voán coù cho neàn kinh teá. 47 Chöông 1 CHÖÔNG 3. Moät soá giaûi phaùp laøm taêng khaû naêng aùp duïng quyeàn choïn chöùng khoaùn vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam Caùc giaûi phaùp ñöôïc trình baøy treân cô sôû khaùi quaùt 2 caëp quan heä chính yeáu: cung – caàu vaø kieán truùc thöôïng taàng – cô sôû haï taàng. Ngoaøi ra, ñeà taøi giôùi thieäu theâm caùc giaûi phaùp boå trôï khaùc. 3.1. Taêng cung treân thò tröôøng chöùng khoaùn: Muoán coù moät thò tröôøng chöùng khoaùn soâi ñoäng thì quan troïng nhaát laø laøm sao ñöa vaøo thaät nhieàu haøng hoùa vôùi chaát löôïng cao. Moät soá giaûi phaùp lieân quan ñöôïc ñeà xuaát bao goàm: 3.1.1. Tieáp tuïc ñaåy maïnh coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc: Ñaây laø coâng vieäc ñoøi hoûi noã löïc khoâng chæ töø phía chính phuû maø coøn töø phía baûn thaân doanh nghieäp. Nhaø nöôùc caàn taïo cô sôû phaùp lyù theo höôùng nôùi roäng caùc chính saùch öu ñaõi, ñôn giaûn caùc thuû tuïc ñeå caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc gôõ daàn nhöõng khoù khaên trong quaù trình coå phaàn hoùa. Veà phaàn mình, caùc doanh nghieäp cuõng caàn phaûi thöïc hieän moät soá bieän phaùp coù tính chaát kyõ thuaät nghieäp vuï, taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy quaù trình coå phaàn hoùa dieãn ra nhanh hôn nöõa. Nhöõng gôïi yù cho doanh nghieäp coù theå ñöôïc keå nhö sau: (i) Neân söû duïng hình thöùc coå phieáu voâ danh hoaëc kyù danh ñöôïc chuyeån nhöôïng nhaèm taïo tính thanh khoaûn cho saûn phaåm, kích thích söï quan taâm cuûa ngöôøi ñaàu tö, daãn ñeán hieäu quaû cao cuûa quaù trình coå phaàn hoùa; 48 Chöông 1 (ii) Phaùt haønh coå phieáu öu ñaõi cho ñoái töôïng coâng nhaân vieân chöùc trong doanh nghieäp, giuùp hoï gaén keát vôùi doanh nghieäp hôn, ñaûm baûo khoâng coù nhieàu xaùo troän veà maët toå chöùc sau coå phaàn hoùa; (iii) Coù chính saùch hoã trôï veà maët taøi chính cho nhaân vieân ñeå hoï coù theå mua ñöôïc coå phaàn, ñaûm baûo muïc (ii) ñöôïc thöïc hieän toát. 3.1.2. Khuyeán khích phaùt trieån caùc coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng: Veà nguyeân lyù, caùc coâng ty coå phaàn noùi chung laø moät trong nhöõng thaønh phaàn chuû löïc tham gia vaøo quaù trình cung öùng haøng hoùa cho thò tröôøng chöùng khoaùn. Tuy nhieân, xeùt veà möùc ñoä cung cho thò tröôøng, coù theå phaân bieät thaønh 2 loaïi: coâng ty coå phaàn noäi boä vaø coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng. Ñoái vôùi coâng ty coå phaàn noäi boä, coå phieáu chæ ñöôïc phaùt haønh ôû möùc ñoä giôùi haïn, chuû yeáu trong phaïm vi nhöõng thaønh vieân saùng laäp. Thoâng thöôøng soá löôïng coå phieáu ít nhöng meänh giaù laïi raát cao. Traùi laïi, ñoái vôùi coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng, coå phieáu ñöôïc phaùt haønh roäng raõi trong coâng chuùng vôùi soá löôïng lôùn vaø meänh giaù thaáp. Do ñoù, neáu soá löôïng coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng caøng nhieàu thì soá löôïng vaø chuûng loaïi chöùng khoaùn treân thò tröôøng chöùng khoaùn seõ caøng taêng vaø ña daïng hôn. Trong ñieàu kieän ñoù, ngöôøi ñaàu tö chöùng khoaùn seõ coù theâm nhieàu cô hoäi löïa choïn vaø phaân taùn ruûi ro trong ñaàu tö. Vieäc gia taêng soá löôïng coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng coù theå ñöôïc tieán haønh theo hai höôùng: thaønh laäp môùi coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng vaø coâng chuùng hoùa caùc coâng ty coå phaàn noäi boä. 3.3.3. Khuyeán khích caùc doanh nghieäp ñuû ñieàu kieän nieâm yeát leân nieâm yeát taïi thò tröôøng taäp trung: Thò tröôøng chöùng khoaùn khi aáy seõ daàn trôû thaønh haøn thöû bieåu cuûa neàn kinh teá. 49 Chöông 1 Coù moät soá kieán nghò ñaõ ñöôïc nhieàu toå chöùc nieâm yeát vaø caùc ban ngaønh ñeà xuaát lieân quan ñeán thueá nhö keùo daøi thôøi haïn öu ñaõi thueá vaø giaûm thueá suaát cho caùc toå chöùc nieâm yeát. Ñieàu naøy chöùng toû nhöõng öu ñaõi hieän nay chöa ñuû söùc haáp daãn caùc doanh nghieäp. Chính phuû caàn xem xeùt nghieâm tuùc ñeà nghò naøy töø phía caùc doanh nghieäp vaø caân ñoái caùc nguoàn thu chi töø thueá ñeå giaûi quyeát trieät ñeå. Theo chuùng toâi, vôùi soá löôïng coâng ty nieâm yeát ít oûi nhö hieän nay vôùi quy moâ hoaït ñoäng khoâng quaù lôùn thì nhöõng öu ñaõi treân seõ khoâng giaûm ñaùng keå nguoàn thu töø thueá cuûa Nhaø nöôùc, traùi laïi veà laâu daøi, khi neàn kinh teá ñöôïc kích thích phaùt trieån thì nguoàn thu naøy seõ taêng nhanh. Caån troïng hôn thì vieäc nôùi loûng caùc öu ñaõi veà thueá naøy neân xem xeùt song song vôùi keá hoaïch taêng soá löôïng coâng ty nieâm yeát ñeå ñaûm baûo chuû ñoäng trong chi tieâu ngaân saùch. Ngoaøi ra, ñeå taêng tính haáp daãn cuûa vieäc nieâm yeát, neân chaêng chuùng ta caàn coù öu ñaõi veà vay ngaân haøng cho caùc toå chöùc nieâm yeát. Ñaønh raèng caùc coâng ty nieâm yeát coù keânh huy ñoäng voán daøi haïn deã daøng hôn caùc coâng ty chöa nieâm yeát thoâng qua phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn, nhöng treân thò tröôøng tieàn teä, caùc coâng ty naøy laïi chöa coù thuaän lôïi gì hôn caùc doanh nghieäp chöa nieâm yeát, trong khi ñieàu kieän taøi chính cuûa hoï minh baïch hôn haún. Caùc ngaân haøng thöông maïi quoác doanh neân ñöôïc chæ ñaïo töø Nhaø nöôùc trong vieäc cung öùng dòch vuï cho vay ngaén haïn ñoái vôùi caùc toå chöùc nieâm yeát vôùi thuû tuïc deã daøng vaø nhanh choùng nhaát. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng lyù do khieán caùc doanh nghieäp nghó ñeán quyeát ñònh nieâm yeát chöùng khoaùn cuûa coâng ty mình. 50 Chöông 1 3.2. Kích caàu treân thò tröôøng chöùng khoaùn: 3.2.1. Taïo nhaän thöùc veà saûn phaåm môùi – quyeàn choïn chöùng khoaùn: Ñaây laø vieäc laøm töông töï ta ñem vieân ngoïc chöa ñöôïc maøi duõa vaø ôû trong boùng toái laâu ngaøy ra lau chuøi döôùi aùnh saùng vaø giôùi thieäu noù cho moïi ngöôøi bieát. Ñaây laø vieäc laøm nhaèm taïo nhu caàu vaø khaùt voïng veà saûn phaåm môùi. Saûn phaåm môùi khoâng chæ lieân quan ñeán ngöôøi tieâu duøng, nhaø saûn xuaát, maø coøn lieân quan ñeán ngöôøi quaûn lyù thò tröôøng giao dòch saûn phaåm ñoù. Do ñoù, vieäc taïo nhaän thöùc phaûi ñoàng boä ôû caû 3 ñoái töôïng naøy baèng caùc bieän phaùp thieát thöïc nhö: hoäi thaûo, giaùo duïc hoïc ñöôøng, quaûng baù treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng. Moät khi coù nhaän thöùc ñaày ñuû veà saûn phaåm thì hoï seõ töï nguyeän tham gia thò tröôøng maø khoâng caàn thuùc eùp. 3.2.2. Naâng cao trình ñoä quaûn lyù vaø hieåu bieát chuyeân moân veà chöùng khoaùn vaø thò tröôøng chöùng khoaùn cuûa caùc thaønh phaàn tham gia thò tröôøng: − Nhaân löïc quaûn lyù thò tröôøng: Ñeå coù theå ñaûm ñöông ñöôïc vai troø quaûn lyù cuûa mình, nhaân löïc naøy caàn ñöôïc Nhaø nöôùc ñaàu tö thích ñaùng, cuï theå: (i) Moät laø duyeät chæ tieâu bieân cheá cho caùc cô quan quaûn lyù (Sôû Giao dòch, Trung taâm Giao dòch) treân cô sôû xem xeùt tính hôïp lyù cuûa caùc yeâu caàu cuûa caùc ñôn vò. (ii) Hai laø quan taâm hôn nöõa ñeán tuyeån duïng nhaân söï. Nhaân söï taïi caùc phoøng ban chuyeân moân nhaát ñònh phaûi qua thi tuyeån, nhöng quan troïng laø ôû chaát löôïng caùc cuoäc saùt haïch. Thoâng baùo tuyeån duïng phaûi ñöôïc coâng boá roäng raõi treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, qua nhieàu voøng thi khoù ñeå thöïc söï tìm ñöôïc ngöôøi taøi. (iii) Ba laø coù chính saùch tieàn löông thoûa ñaùng ñeå chieâu moä vaø níu giöõ nhaân taøi. Vieäc tuyeån duïng chæ thöïc söï thaønh coâng khi haäu tuyeån duïng thaät haáp daãn, tröôùc 51 Chöông 1 nhaát laø ôû vaán ñeà löông boång. Tieàn löông phaûi dö soáng thì môùi khoâng coù tieâu cöïc xaûy ra. Neân chaêng Nhaø nöôùc caàn khoaùn thu chi hoaøn toaøn cho Sôû/ Trung taâm. (iv) Boán laø coù chöông trình, keá hoaïch ñaøo taïo laâu daøi cho nhaân vieân Sôû/ Trung taâm, coù theå luaân phieân cöû nhaân vieân ñi hoïc trung vaø daøi haïn (töø 2 naêm trôû leân) ôû caùc nöôùc coù thò tröôøng chöùng khoaùn phaùt trieån (Anh, Myõ, Ñaøi Loan, Haøn Quoác,…). (v) Naêm laø môû roäng quan heä hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc quoác teá, Sôû Giao dòch caùc nöôùc ñeå tranh thuû vaø hoïc taäp kinh nghieäm cuûa hoï ñeå vaän duïng cho thöïc teá trong nöôùc. − Nhaân löïc quaûn trò coâng ty: Caùc toå chöùc phaùt haønh phaûi chuaån bò chu ñaùo vaø tích cöïc caùc ñieàu kieän ñeå naâng cao hieäu quaû vaø söùc maïnh caïnh tranh thoâng qua chieán löôïc ñoåi môùi coâng ngheä, chieán löôïc ñaàu tö vaø hôn caû laø caùch thöùc quaûn trò coâng ty. Thöïc ra, neàn kinh teá thò tröôøng seõ daàn daø ñaøo thaûi nhöõng caù nhaân keùm naêng löïc, tuy nhieân trong giai ñoaïn hieän nay khi ña soá caùc coâng ty coå phaàn lôùn ñeàu do nhaø nöôùc naém coå phaàn chi phoái, vieäc naâng cao trình ñoä quaûn lyù cho ñoái töôïng naøy laø ñieàu raát caàn thieát, bôûi vì ña soá ngöôøi ñieàu haønh coâng ty coå phaàn (voán laø ngöôøi ñieàu haønh doanh nghieäp nhaø nöôùc tröôùc ñaây) laø nhöõng ngöôøi coù naêng löïc quaûn lyù keùm. − Nhaân löïc moâi giôùi: Vieäc naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa boä phaän naøy khoâng chæ ñoøi hoûi söï noã löïc cuûa baûn thaân caùc coâng ty, maø coøn coù söï quan taâm cuûa caùc caáp quaûn lyù ôû caùc maët sau: (i) Naâng cao chaát löôïng caùc cuoäc thi saùt haïch caáp giaáy pheùp haønh ngheà; 52 Chöông 1 (ii) Nghieâm khaéc hôn trong xöû lyù vi phaïm cuûa caùc coâng ty quaûn lyù quyõ, coâng ty chöùng khoaùn ñeå ñaûm baûo phaùp luaät ñöôïc tuaân thuû; (iii) Cuûng coá hoaït ñoäng cuûa Hieäp hoäi caùc nhaø kinh doanh chöùng khoaùn, taêng cöôøng quan heä hôïp taùc giöõa caùc toå chöùc trung gian ñeå trao ñoåi kinh nghieäm vaø kyõ naêng taùc nghieäp. − Nhaø ñaàu tö: Veà vaán ñeà naâng cao hieåu bieát cuûa daân chuùng veà thò tröôøng chöùng khoaùn, ngoaøi khía caïnh tuyeân truyeàn, giaùo duïc cuõng laø khía caïnh quan troïng. Caùc tröôøng ñaïi hoïc neân nghieân cöùu thaønh laäp theâm khoa thò tröôøng chöùng khoaùn. Söï ra ñôøi cuûa khoa naøy seõ giuùp ñaøo taïo lôùp ngöôøi ñaàu tö môùi coù kieán thöùc caên baûn hôn veà lónh vöïc môùi meû naøy. Ñaõ coù kieán thöùc caên baûn veà thò tröôøng, hôn ai heát, ngöôøi ñaàu tö raát caàn moät moâi tröôøng ñeå thöïc haønh. Moâi tröôøng naøy phaûi thöïc söï an toaøn vì hoï thöïc haønh baèng ñoàng tieàn thöïc cuûa mình. Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn hoaëc Sôû Giao dòch chöùng khoaùn laø nôi an toaøn nhaát cho hoï. Neáu chuùng ta muoán thu huùt nhieàu nhaø ñaàu tö ñeán vôùi thò tröôøng taäp trung thì chaát löôïng haøng hoùa phaûi thaät cao vôùi moät soá löôïng ñuû lôùn, ñuû söùc haáp daãn soá ñoâng. Chuùng ta khoâng theå troâng chôø moät khoái löôïng giao dòch thaät lôùn khi maø coù ít ngöôøi coù haøng ñeå baùn vaø cuõng ít ngöôøi muoán mua. Vaäy giaûi phaùp tieáp theo chaéc chaén seõ lieân quan ñeán haøng hoùa. 3.2.3. Môû roäng hoaït ñoäng cuûa caùc quyõ ñaàu tö treân thò tröôøng taøi chính: Vieäc môû roäng naøy neân theo hai höôùng: môû roäng hoaït ñoäng quyõ ñaàu tö baûo hieåm vaø thaønh laäp caùc quyõ ñaàu tö. Quyõ baûo hieåm thöïc söï trôû thaønh moät ñònh cheá taøi chính trung gian quan troïng trong thò tröôøng chöùng khoaùn. ÔÛ caùc quoác gia treân theá giôùi caùc quyõ baûo hieåm hoaït 53 Chöông 1 ñoäng maïnh ñeán möùc khoâng theå khoáng cheá giôùi haïn ñaàu tö vaøo moät loaïi chöùng khoaùn. Ñoái vôùi thò tröôøng baûo hieåm Vieät Nam tuy coøn heát söùc non treû song nhöõng lyù thuyeát vaø thöïc tieãn ñaõ khaúng ñònh raèng coâng ty baûo hieåm nhaân thoï laø taùc nhaân quan troïng treân thò tröôøng traùi phieáu. Chuùng khoâng chæ tham gia treân thò tröôøng phaùt haønh ñeå mua vaø naém giöõ traùi phieáu maø coøn taùc ñoäng treân thò tröôøng thöù caáp ñeå taïo söï soâi ñoäng treân thò tröôøng . Ñeán löôït noù, thò tröôøng traùi phieáu seõ taïo ra maûnh ñaát khoâng caün coãi ñeå caùc doanh nghieäp naøy toái ña hoùa lôïi ích baèng danh muïc ñaàu tö traùi phieáu. Moái quan heä giöõa thò tröôøng traùi phieáu vôùi caùc coâng ty baûo hieåm nhaân thoï laø moái quan heä töông hoã veà löïc. Vaäy chuùng ta phaûi laøm gì ñeå laøm toát vai troø quan troïng cuûa caùc nhaø ñaàu tö baûo hieåm nhaân thoï ñöôïc khaúng ñònh ñoái vôùi söï phaùt trieån thò tröôøng traùi phieáu, caàn coù nhöõng bieän phaùp ñoàng boä töø nhaø nöôùc vaø caùc cô quan chöùc naêng trong vieäc hoaøn thieän caùc yeáu toá cô sôû cuûa thò tröôøng naøy. Moät trong nhöõng bieän phaùp laø phaûi ña daïng hoùa veà loaïi traùi phieáu veà thôøi haïn, laõi suaát, caùc traû thöôûng, söï chuyeån ñoåi vaø loaïi tieàn. Nhö vaäy seõ giuùp caùc doanh nghieäp baûo hieåm nhaân thoï ñaàu tö töông thích ñöôïc vôùi nguoàn voán. Ñeå naâng cao hôn nöõa tính caïnh tranh cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, taïo ñieàu kieän ñeå quyeàn choïn ñöôïc nhanh choùng ñöa vaøo thò tröôøng thì hieän nay Chính phuû Vieät Nam neân caûi thieän moâi tröôøng phaùp lyù, cho pheùp thaønh laäp caùc quyõ ñaàu tö nhö: • Quyõ ñaàu tö coå phieáu: laø daïng quyõ ñaàu tö chuyeân ñaàu tö vaøo moät loaïi coå phieáu thöôøng laø nhöõng coâng ty coù uy tín treân thò tröôøng. Hoaëc chuyeân ñaàu tö vaøo moät ngaønh kyõ ngheä nhaát ñònh nhö: Coå phieáu ngaønh ñieän töû tin hoïc, coå phieáu ngaønh ñòa oác, coå phieáu cuûa ngaønh xaêng daàu...Muoán nhö vaäy ngay töø baây giôø phaûi coù caùc ñònh höôùng cuï theå cuûa chính phuû ñeå phaùt haønh caùc coå phieáu cuûa 54 Chöông 1 töøng ngaønh, thuùc ñaåy caùc ngaønh naøy trôû thaønh nhöõng ngaønh kinh teá muõi nhoïn troïng ñieåm. • Quyõ ñaàu tö traùi phieáu: laø loaïi quyõ chuyeân ñaàu tö vaøo moät loaïi traùi phieáu naøo ñoù traùi phieáu chính phuû, traùi phieáu ñoâ thò... • Quyõ ñaàu tö hoãn hôïp: Ñaàu tö vaøo baát kyø traùi phieáu naøo neáu xeùt thaáy coù hieäu quaû. Ñaây laø loaïi quyõ dung hoøa trong ñaàu tö: moät phaàn voán ñaàu tö vaøo nhöõng loaïi chöùng khoaùn an toaøn , moät phaàn voán ñaàu tö vaøo nböõng loaïi saün saøng chaáp nhaän ruûi ro ñeå hy voïng coù laõi cao (ví duï nhö ñaàu tö vaøo caùc coâng ty nhoû nhöng coù trieån voïng trong töông lai). • Quyõ ñaàu tö laõnh thoå: Loaïi quyõ chuyeân ñaàu tö vaøo moät vuøng, hay moät ñòa phöông naøo ñoù. • Quyõ chuyeân mua baùn caùc hôïp ñoàng veà quyeàn choïn: Ñaây laø loaïi quyõ ñaàu tö heát söùc caàn thieát ñeå höôùng daãn caùc nhaø ñaàu tö khi quyeàn choïn ñöôïc thöïc hieän taïi Vieät Nam. 3.2.4. Chính phuû caàn coù moät caùi nhìn khaùc veà caùc nhaø ñaàu cô treân thò tröôøng chöùng khoaùn: Caùc nhaø ñaàu cô tìm kieám lôïi nhuaän cao (vaø ñöông nhieân laø phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng khoaûn loã lôùn) bò haáp daãn bôûi löïc ñoøn baåy do caùc chöùng khoaùn phaùi sinh taïo ra. Baèng caùch naøy, hoï khoâng phaûi tröôùc tieàn voán vaø ñöông nhieân lôïi nhuaän hoaëc thieät haïi seõ gaáp nhieàu laàn hôn ñaàu tö ban ñaàu. Haønh vi ñaàu cô duø khoâng coù nhieàu maët tích cöïc nhöng muoán moät thò tröôøng coù caùc loaïi chöùng khoaùn phaùi sinh ñöôïc hoaït ñoäng thaønh coâng, caàn thieát phaûi coù caùc nhaø ñaàu cô saün saøng chaáp nhaän ruûi ro vaø taïo ra caùc khoaûn ñeäm phoøng ngöøa ruûi ro. 55 Chöông 1 Thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam laø moät thò tröôøng coøn non treû, chaéc chaén caùc nhaø quaûn lyù caàn thaän troïng hôn trong vieäc ra quyeát ñònh. Tuy nhieân, moät khi thò tröôøng taøi chính ñaõ cuoán trong voøng xoaùy hoäi nhaäp kinh teá quoác teá thì vieäc caùc nhaø ñaàu cô xuaát hieän laø ñieàu khoâng traùnh khoûi. Luùc ñoù, vieäc caàn laøm laø bieát chaáp nhaän söï toàn taïi cuûa hoï vaø tìm caùch phaùt huy ñöôïc öu ñieåm cuûa thaønh phaàn naøy ñeå laøm thò tröôøng soâi ñoäng hôn. 3.3. Hoaøn thieän khung phaùp lyù: Ñaây laø giaûi phaùp ñöôïc nhaéc ñeán tröôùc tieân nhaèm taïo tieàn ñeà veà maët phaùp lyù vöõng chaéc cho caùc böôùc ñi tieáp theo cuûa thò tröôøng. Chính phuû caàn khaån tröông hoaøn chænh khung phaùp lyù, cuï theå ôû nhöõng ñieåm sau: (i) Sôùm cho ra ñôøi Luaät Chöùng khoaùn, Luaät Caïnh tranh, chuaån möïc keá toaùn môùi phuø hôïp thoâng leä quoác teá: taïo cô sôû cho thò tröôøng phaùt trieån beàn vöõng vaø thu heïp daàn nhöõng khoaûng caùch bieät vôùi theá giôùi. Cuï theå cho tröôøng hôïp ñöa coâng cuï taøi chính môùi vaøo giao dòch, Nhaø nöôùc caàn sôùm ban haønh moät heä thoáng vaên baûn phaùp quy ñieàu chænh quan heä môùi naøy. (ii) Ñôn giaûn hoùa thuû tuïc chænh söûa caùc vaên baûn phaùp quy ñeå ruùt ngaén thôøi gian chôø söûa ñoåi, ñaëc bieät löu yù ñeán thôøi haïn cuûa caùc chính saùch (phaûi oån ñònh ôû möùc toái thieåu laø 5 naêm). (iii) Xoùa daàn nhöõng chính saùch öu ñaõi giöõa caùc ñoái töôïng, caùc thaønh phaàn, taïo saân chôi bình ñaúng phuø hôïp vôùi quaù trình hoäi nhaäp. 3.4. Hoaøn thieän cô sôû vaät chaát vaø kyõ thuaät: 56 Chöông 1 Ñaây laø giaûi phaùp khoâng theå thieáu trong baát kyø nhoùm giaûi phaùp naøo. Noù khoâng chæ taïo tieàn ñeà vöõng chaéc cho söï phaùt trieån caùc giao dòch trong nöôùc, ñaëc bieät giao dòch loaïi saûn phaåm cao caáp nhö quyeàn choïn chöùng khoaùn, maø coøn ñaûm baûo ñöôïc vieäc nieâm yeát vaø giao dòch cheùo vôùi caùc Sôû giao dòch trong khu vöïc vaø treân theá giôùi, phuø hôïp quaù trình hoäi nhaäp quoác teá. Vieäc laøm naøy dó nhieân khoâng theå moät sôùm moät chieàu, maø phaûi töøng böôùc chaäm maø chaéc, traùnh gaây laõnh phí – ñieàu raát deã xaûy ra cho nhöõng quoác gia ngheøo nhö Vieät Nam. 3.5. Caùc giaûi phaùp khaùc: 3.5.1. Taêng cöôøng coâng taùc nghieân cöùu phaùt trieån thò tröôøng: Thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam môùi baét ñaàu khôûi ñoäng neân haøng hoùa hieän nay coøn khaù ñôn ñieäu veà chuûng loaïi (chöa coù caùc chöùng khoaùn phaùi sinh), nhöng moät trong nhöõng nguyeân nhaân khoâng theå khoâng nhaéc ñeán – nhö ñaõ ñeà caäp ôû phaàn treân – laø söï chöa töï tin töø caáp quaûn lyù do haïn cheá veà trình ñoä. Vieäc nghieân cöùu phaùt trieån cuûa ngöôøi quaûn lyù phaûi ñi tröôùc moät böôùc so vôùi söï phaùt trieån töï phaùt cuûa thò tröôøng, tuy nhieân, coâng taùc naøy laâu nay chöa ñöôïc coi troïng taïi Vieät Nam. Chính phuû caàn daønh moät phaàn ngaân saùch cho coâng taùc chieán löôïc naøy. Vieäc nghieân cöùu phaùt trieån thò tröôøng khoâng thieân veà moät beân naøo caû, maø phaûi ôû caû hai thò tröôøng: taäp trung vaø OTC. Laâu nay, ña soá caùc vaên baûn phaùp quy cuûa Chính phuû ban haønh ñeàu nhaán troïng taâm vaøo thò tröôøng taäp trung neân thò tröôøng OTC caàn ñöôïc quan taâm hôn nöõa. Hieän nay, internet ñoùng vai troø raát quan troïng trong ñôøi soáng xaõ hoäi. ÔÛ nhieàu nöôùc treân theá giôùi, internet laø moät coâng cuï giuùp con ngöôøi kinh doanh kieám lôïi raát höõu hieäu nhö baùn haøng qua maïng, kinh doanh chöùng khoaùn, ngoaïi teä, quaûng caùo saûn phaåm,…Chuùng ta caàn phaùt huy lôïi ích cuûa maïng toaøn caàu naøy. Xaây döïng thò tröôøng OTC seõ giuùp caùc nhaø ñaàu tö khoâng chæ trong nöôùc maø 57 Chöông 1 caû nöôùc ngoaøi coù theå tieáp caän vôùi thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam nhanh hôn, thu huùt ñöôïc nhieàu hôn nöõa voán trung vaø daøi haïn cho neàn kinh teá. 3.5.2. Taêng cöôøng hôïp taùc quoác teá: Giaûi phaùp naøy nhaèm taän duïng thuaän lôïi saün coù cuûa neàn kinh teá nöôùc ta: ñang hoøa trong xu theá hoäi nhaäp cuûa neàn kinh teá theá giôùi. Caùc hình thöùc thöïc hieän phaûi bao quaùt ôû taàm vó moâ (coù chính saùch hôïp taùc phaùt trieån kinh teá vôùi nhieàu nöôùc, nhieàu toå chöùc quoác teá,…) laãn vi moâ (toå chöùc caùc buoåi hoäi thaûo hoïc taäp kinh nghieäm cuûa caùc toå chöùc nöôùc ngoaøi, toå chöùc khaûo saùt thò tröôøng nöôùc ngoaøi, tìm kieám nguoàn taøi trôï cho töøng döï aùn khaû thi,…). Tuy nhieân, chuùng ta cuõng caàn chuù yù laøm sao ñeå hoøa nhaäp khoâng laãn loän vôùi hoøa tan, laøm maát daàn ñi ñaëc tröng voán coù cuûa neàn kinh teá, thaäm chí maát ñi baûn saéc vaên hoùa daân toäc. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 Moïi vaán ñeà luoân coù giaûi phaùp cuûa noù; giaûi phaùp thì luùc naøo cuõng coù, chæ coù ñieàu ta ñaõ tìm ra noù hay chöa. Vôùi mong muoán vieäc giao dòch quyeàn choïn chöùng khoaùn mau choùng xuaát hieän taïi Vieät Nam vaø chöùng minh caâu noùi treân, trong chöông naøy, ngöôøi vieát ñöa ra moät soá giaûi phaùp cho laø khaùi quaùt nhaát, ñaùp öùng ñöôïc ba yeâu caàu cô baûn cho vieäc phaùt trieån thò tröôøng giao dòch quyeàn choïn chöùng khoaùn ñöôïc trình baøy ôû cuoái chöông tröôùc. Hy voïng caùc giaûi phaùp treân gôïi yù phaàn naøo cho caùc caáp quaûn lyù tìm ra giaûi phaùp hôïp lyù nhaát cho vaán ñeà maø ñeà taøi ñaõ ñaët ra. 58 Chöông 1 KEÁT LUAÄN ÑEÀ TAØI Duø laø moät ñeà taøi môùi, ít ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm nghieân cöùu tröôùc ñaây, nhöng döïa vaøo lôïi theá cuûa ngöôøi hoaït ñoäng trong ngaønh chöùng khoaùn vaø nhaän thaáy giaù trò thöïc tieãn cuûa noù mang laïi cho neàn kinh teá, taùc giaû ñaõ quyeát ñònh choïn Ñeà taøi “Quyeàn choïn chöùng khoaùn vaø moät soá giaûi phaùp laøm taêng khaû naêng aùp duïng coâng cuï naøy vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam” laøm luaän vaên thaïc syõ kinh teá. Ñeà taøi giuùp ngöôøi ñoïc nhaän thöùc ñöôïc tính haáp daãn, öu vieät cuûa quyeàn choïn chöùng khoaùn treân cô sôû ñöa ra nhöõng khaùi nieäm lieân quan vaø neâu baät vai troø cuûa quyeàn choïn chöùng khoaùn ñoái vôùi thò tröôøng chöùng khoaùn, ñoàng thôøi phaân tích söï caàn thieát vaø ñaùnh giaù tính khaû thi cuûa vieäc aùp duïng coâng cuï taøi chính môùi naøy vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. Nhöng hôn caû, muïc ñích cuûa Ñeà taøi laø ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp ñeå sôùm bieán tính khaû thi treân thaønh hieän thöïc. Caùc giaûi phaùp ñöôïc ñöa ra coù theå chöa thaät ñaày ñuû vaø chuyeân saâu, nhöng noù bao quaùt ôû nhöõng maët quan troïng nhö cung – caàu, kieán truùc thöôïng taàng – cô sôû haï taàng vaø höôùng tôùi thoûa maõn 3 yeâu caàu cô baûn trong vieäc phaùt trieån quyeàn choïn chöùng khoaùn. Taùc giaû hy voïng khoâng chæ coù caùc nhaø quaûn lyù vaø nhöõng ngöôøi ñang hoaït ñoäng trong ngaønh chöùng khoaùn quan taâm ñeán ñeà taøi, maø caû nhöõng ñoái töôïng coøn laïi cuõng tìm thaáy ôû ñoù söï gôïi môû cho vieäc tham gia vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn, goùp phaàn soâi ñoäng hoùa thò tröôøng, giuùp thò tröôøng chöùng khoaùn phaùt huy toái ña vai troø cung öùng voán cho neàn kinh teá cuûa mình. 59 Chöông 1 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. TS.Buøi Leä Haø vaø taäp theå caùc taùc giaû (2000), Giôùi thieäu veà thò tröôøng Future vaø option, Nhaø xuaát thoáng keâ, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 2. TS. Traàn Ñaéc Sinh (2002), Sôû Giao dòch Chöùng khoaùn Vieät Nam – Moâ hình vaø böôùc ñi, Nhaø xuaát baûn Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Thaønh phoá Hoà Chí Minh 3. TS. Traàn Ñaéc Sinh (2004), Huy ñoäng voán ñaàu tö haï taàng qua thò tröôøng chöùng khoaùn, Nhaø xuaát baûn Toång hôïp Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 4. PGS.TS. Leâ Vaên Tö (1997), Thò tröôøng chöùng khoaùn, Nhaø xuaát thoáng keâ, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 5. Trung taâm Giao dòch Chöùng khoaùn Thaønh phoá Hoà Chí Minh (2001, 2002, 2003), Baùo caùo thöôøng nieân, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 6. Trung taâm Giao dòch Chöùng khoaùn Thaønh phoá Hoà Chí Minh (2004), Baùo caùo toång keát hoaït ñoäng, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 7. New York Stock Exchange, Inc (1996), Pass Trak Series 7, general securities representative principles & practices – 9th edition, Dearborn Financial Publishing, New York. 60 Chöông 1 PHUÏ LUÏC 1. Lòch söû hình thaønh caùc thò tröôøng chöùng khoaùn lôùn treân theá giôùi Vaøo khoaûng giöõa theá kyû XV ôû taïi nhöõng thaønh phoá trung taâm buoân baùn cuûa phöông Taây, caùc thöông gia thöôøng tuï taäp taïi caùc quaùn caø pheâ ñeå thöông löôïng vieäc mua baùn, trao ñoåi caùc loaïi haøng hoùa (noâng saûn, khoaùng saûn, ngoaïi teä vaø giaù ñoäng saûn...). Ñieåm ñaëc bieät laø trong nhöõng cuoäc thöông löôïng naøy, caùc thöông gia chæ duøng lôøi noùi ñeå trao ñoåi vôùi nhau, khoâng coù haøng hoùa, ngoaïi teä, khoaùng ñoäng saûn hay baát cöù moät loaïi giaáy tôø naøo. Nhöõng cuoäc thöông löôïng naøy nhaèm thoáng nhaát vôùi nhau caùc “hôïp ñoàng” mua baùn, trao ñoåi thöïc hieän ngay, keå caû nhöõng hôïp ñoàng thöïc hieän vaøo thôøi ñieåm 3 thaùng, 6 thaùng hoaëc moät naêm sau. Nhöõng cuoäc trao ñoåi naøy, luùc ñaàu chæ coù moät nhoùm nhoû, daàn daàn soá ngöôøi taêng leân. Ñeán cuoái thôøi Trung coå, phieân chôï rieâng naøy trôû thaønh moät “ thò tröôøng” vaø thôøi gian hoïp chôï ruùt xuoáng haøng tuaàn vaø sau ñoù laø haøng ngaøy. Trong caùc phieân hoïp chôï naøy, hoï thoáng nhaát vôùi nhau nhöõng quy öôùc cho caùc cuoäc thöông löôïng. Daàn daàn nhöõng quy öôùc ñoù ñöôïc tu boå hoaøn chænh thaønh nhöõng quy taéc coù giaù trò baét buoäc ñoái vôùi nhöõng ngöôøi tham gia. Töø ñoù thò tröôøng chöùng khoaùn baét ñaàu hình thaønh. Buoåi hoïp ñaàu tieân cuûa giai ñoaïn naøy xaûy ra naêm 1453 trong moät löõ quaùn cuûa gia ñình Vanber taïi Bruges ( Bæ) . Tröôùc löõ quaùn naøy, coù moät baûng hieäu veõ hình 3 tuùi da vôùi moät töø tieáng Phaùp “Bourse”, töùc laø “maäu dòch tröôøng” hay coøn goïi laø “Sôû giao dòch”. 61 Chöông 1 “Maäu dòch tröôøng” laø moät baûng hieäu chung, ba tuùi da töôïng tröng cho 3 noäi dung cuûa maäu dòch tröôøng: maäu dòch tröôøng haøng hoùa, maäu dòch tröôøng ngoaïi teä vaø maäu dòch tröôøng giaù khoaùng ñoäng saûn. Ñeán naêm 1547, maäu dòch tröôøng taïi thaønh phoá Bruges bò suy suïp khi Bruges maát haún söï phoàn vinh vì eo bieån daãn taøu vaøo thò traán bò laáp maát. Thò tröôøng ñöôïc dôøi ñeán haûi caûng Auvers ( Bæ). Maäu dòch tröôøng Auvers phaùt trieån nhanh vaø töø kinh nghieäm cuûa noù, caùc maäu dòch tröôøng ôû caùc nöôùc baét ñaàu phaùt trieån. Taïi London, vaøo giöõa theá kyû 18, moät maäu dòch tröôøng ñaõ ñöôïc thieát laäp theo maãu maäu dòch tröôøng Auvers goïi laø Stock Exchange, nôi maø sau naøy goïi laø Sôû Giao dòch chöùng khoaùn London. Caùc maäu dòch tröôøng khaùc cuõng laàn löôït ñöôïc thaønh laäp taïi Phaùp, YÙ, Ñöùc, vaø Baéc AÂu, vôùi ít nhieàu caûi tieán, thay ñoåi tuøy theo nhöõng ñieàu kieän taïi moãi quoác gia. Sau moät thôøi gian hoaït ñoäng maäu dòch tröôøng khoâng coøn phuø hôïp vaø khoâng ñuû söùc cho caùc giao dòch vôùi 3 noäi dung hoaøn toaøn khaùc nhau. Vì vaäy, giao dòch haøng hoùa ñöôïc taùch ra thaønh khu thöông maïi, giao dòch ngoaïi teä taùch ra thaønh thò tröôøng hoái ñoaùi, giao dòch giaù khoaùng ñoäng saûn taùch ra thaønh thò tröôøng chöùng khoaùn, vaø caùc giao dòch hôïp ñoàng cho töông lai ñöôïc taùch ra thaønh caùc “ Thò tröôøng töông lai”. Nhö vaäy, thò tröôøng chöùng khoaùn ñöôïc xuaát hieän töø theá kyû 15. Söï hình thaønh thò tröôøng chöùng khoaùn cuõng ñoàng thôøi vôùi thò tröôøng hoái ñoaùi vaø caùc thò tröôøng khaùc. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc thò tröôøng chöùng khoaùn theá giôùi ñaõ traûi qua nhöõng böôùc thaêng traàm. Thôøi kyø huy hoaøng nhaát laø nhöõng naêm 1875-1913, thò tröôøng chöùng khoaùn phaùt trieån maïnh cuøng vôùi söï taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá. 62 Chöông 1 Nhöng ñeán ngaøy 29-10-1929 ngaøy ñöôïc goïi laø “ ngaøy thöù naêm ñen toái”, “ töùc laø ngaøy môû ñaàu cuoäc khuûng hoaûng thò tröôøng chöùng khoaùn New York vaø caùc thò tröôøng chöùng khoaùn Taây AÂu, Baéc AÂu, vaø Nhaät Baûn khuûng hoaûng. Sau theá chieán thöù hai, caùc thò tröôøng chöùng khoaùn phuïc hoài, phaùt trieån maïnh. Nhöng roài ”cuoäc khuûng hoaûng taøi chính“ naêm 1987 moät laàn nöõa ñaõ laøm cho caùc thò tröôøng chöùng khoaùn theá giôùi suy suïp, kieät queä. Laàn naøy, haäu quaû cuûa noù raát lôùn vaø naëng neà hôn cuoäc khuûng hoaûng naêm 1929, nhöng chæ sau 2 naêm thò tröôøng chöùng khoaùn theá giôùi laïi ñi vaøo oån ñònh, phaùt trieån vaø trôû thaønh moät ñònh cheá taøi chính khoâng theå thieáu ñöôïc trong ñôøi soáng kinh teá cuûa nhöõng quoác gia coù neàn kinh teá phaùt trieån theo cô cheá thò tröôøng. PHUÏ LUÏC 3. Quyeàn choïn chöùng khoaùn daønh cho nhaân vieân (ESOs) Khaùi nieäm veà ESOs: Nhö ta ñaõ bieát, moät quyeàn choïn chöùng khoaùn cung caáp cho ngöôøi naém giöõ noù moät quyeàn, nhöng khoâng phaûi laø nghóa vuï, mua hoaëc baùn chöùng khoaùn. Cuõng gioáng nhö quyeàn choïn chöùng khoaùn, employee stock option (thöôøng ñöôïc vieát taét laø ESOs) do caùc coâng ty phaùt haønh thöôûng cho caùc nhaân vieân cuûa mình. ESOs cho pheùp nhaân vieân cuûa coâng ty ñöôïc mua chöùng khoaùn cuûa coâng ty taïi moät möùc giaù xaùc ñònh ñöôïc xaùc laäp tröôùc (goïi laø giaù thöïc hieän) trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh (thöôøng laø vaøi naêm). Möùc giaù thöïc hieän thöôøng ñöôïc, nhöng khoâng phaûi laø luoân luoân, thieát laäp gaàn vôùi giaù treân thò tröôøng cuûa chöùng khoaùn vaøo ngaøy quyeàn choïn ñöôïc phaùt haønh. Khi ngöôøi nhaân vieân muoán thöïc hieän quyeàn choïn ñuùng theo nhöõng ñieàu khoaûn trong hôïp ñoàng, coâng ty phaûi ñaûm baûo chaéc chaén coù saün soá löôïng coå phieáu ñaõ höùa ñeå baùn 63 Chöông 1 cho anh ta hoaëc coâ ta. Ngöôøi nhaân vieân sau ñoù seõ töï quyeát ñònh neân baùn coå phieáu ra thò tröôøng hay laø giöõ laïi soá coå phieáu ñoù. Coù theå noùi ESOs laø moät trong soá nhöõng caùch maø coâng ty cho pheùp nhaân vieân coù ñöôïc coå phieáu cuûa mình. Ví duï: Coâng ty Microsoft coù theå thöôûng cho nhaân vieân cuûa mình quyeàn choïn mua moät soá löôïng coå phieáu cuûa coâng ty taïi möùc giaù $50/coå phieáu (giaû ñònh raèng $50 laø giaù cuûa coå phieáu Microsoft treân thò tröôøng vaøo ngaøy quyeàn choïn ñöôïc phaùt haønh) trong thôøi haïn hieäu löïc laø 3 naêm. Quyeàn choïn naøy coù theå thöïc hieän vaøo baát cöù luùc naøo. Ôû caùc nöôùc coù thò tröôøng chöùng khoaùn phaùt trieån, ESOs laø coâng cuï hay nhaát maø caùc coâng ty coå phaàn coù theå söû duïng ñeå thu huùt vaø giöõ laïi nhöõng nhaân vieân gioûi cho rieâng mình. Khoâng chæ rieâng coâng ty maø caùc nhaân vieân cuõng thích coù ñöôïc loaïi quyeàn choïn naøy vì chuùng theå hieän moät söï phaùt trieån, moät söï ñaûm baûo toát trong töông lai cuõng nhö caùc ñieàu khoaûn thueá ñaëc bieät ñoái vôùi loaïi quyeàn choïn naøy. Ñaëc ñieåm cuûa ESOs: Tuy gioáng vôùi caùc quyeàn choïn thoân gthöôøng nhöng ESOs coù moät soá ñaëc dieåm rieâng khaùc bieät, bao goàm: CAÙC ÑAËC ÑIEÅM KHAÙC BIEÄT QUYEÀN CHOÏN THOÂNG THÖÔØNG ESOs Muïc ñích phaùt haønh quyeàn choïn Cung caáp cho nhöõng ngöôøi coù nhu caàu: - Phoøng ngöøa ruûi ro tyû giaù, giaù caû haøng hoùa, chöùng khoaùn, chæ soá chöùng khoaùn... - Kinh doanh cheânh leäch treân caùc vò theá. Phuïc vuï moät muïc tieâu, keá hoaïch kinh doanh naøo ñoù cuûa coâng ty. Ngöôøi phaùt haønh Caùc ngaân haøng, Coâng ty chöùng khoaùn,... Coâng ty coå phaàn coù nhu caàu söû duïng ESOs Ngöôøi mua quyeàn Taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù theå Chæ nhöõng nhaân vieân trong coâng ty 64 Chöông 1 choïn mua. ñöôïc hoäi ñoàng quaûn trò ñoàng yù cho mua môùi ñöôïc mua. Caùc ñieàu khoaûn trong hôïp ñoàng quyeàn choïn Laø söï thoûa thuaän giöõa hai beân mua vaø baùn. Do hoäi ñoàng quaûn trò coâng ty hoaëc moät hoäi ñoàng khaùc ñöôïc hoäi ñoàng quaûn trò chæ ñònh soaïn thaûo, laäp ra. Thôøi gian hieäu löïc Thöôøng laø ngaén haïn: 3 thaùng, 6 thaùng, 9 thaùng,... Daøi haïn, thöôøng keùo daøi khoaûng > 3 naêm Thôøi gian quyeàn choïn ñöôïc thöïc hieän Ñoái vôùi quyeàn choïn kieåu Myõ thì coù theå thöïc hieän vaøo baát cöù luùc naøo keå töø khi kyù keát xong hôïp ñoàng ñeán luùc hôïp ñoàng ñaùo haïn; quyeàn choïn Chaâu Aâu chæ ñöôïc thöïc hieän khi ñeán thôøi ñieåm ñaùo haïn. Ngöôøi nhaân vieân ñöôïc thöôûng quyeàn choïn phaûi giöõ quyeàn choïn trong moät khoaûng thôøi gian vaø chôø cho ñeán khi quyeàn choïn ñöôïc xem xeùt thöïc hieän. Neáu nhö ngöôøi nhaân vieân rôøi khoûi coâng ty tröôùc khi ESOs ñöôïc xem xeùt thöïc hieän thì seõ bò maát ñi nhöõng lôïi ích gia taêng maø quyeàn choïn ñem laïi. Tính thanh khoaûn Coù theå ñöôïc mua ñi baùn laïi treân thò tröôøng moät caùch töï do. Khoâng ñöôïc giao dòch treân thò tröôøng. Nhöõng moác thôøi gian caàn löu yù trong hôïp ñoàng ESOs: - Ngaøy phaùt haønh (Grant date): Laø ngaøy quyeàn choïn ñöôïc thöôûng cho nhaân vieân, ngaøy naøy do hoäi ñoàng quaûn trò hoaëc hoäi ñoàng khen thöôûng, boài thöôøng ñöôïc uûy nhieäm cuûa hoäi ñoàng quaûn trò quyeát ñònh. - Ngaøy quyeàn choïn ñöôïc baét ñaàu thöïc hieän (Vesting date): Laø ngaøy quyeàn choïn baét ñaàu coù hieäu löïc. Ngöôøi naém giöõ quyeàn choïn coù theå thöïc hieän ñöôïc moät phaàn hay toaøn boä quyeàn choïn tuøy thuoäc vaøo nhöõng ñieàu khoaûn trong quyeàn choïn maø nhaân vieân ñöôïc nhaän töø coâng ty. Ngaøy quyeàn choïn baét ñaàu ñöôïc thöïc hieän laø moät moác thôøi gian raát quan troïng, neáu ngöôøi nhaân vieân nghæ vieäc tröôùc ngaøy naøy thì quyeàn choïn coi nhö khoâng coù hieäu löïc; - Ngaøy thöïc hieän quyeàn choïn (Exercise date): Laø ngaøy maø ngöôøi naém giöõ quyeàn choïn quyeát ñònh thöïc hieän quyeàn mua coå phieáu coâng ty cuûa mình; - Ngaøy ñaùo haïn (Expiration date): Laø ngaøy cuoái cuøng quyeàn choïn coù theå ñöôïc thöïc hieän, neáu qua ngaøy naøy maø quyeàn choïn khoâng ñöôïc thöïc hieän thì coi nhö quyeàn choïn khoâng coøn hieäu löïc. Ta coù theå toùm taét caùc moác thôøi gian treân qua truïc thôøi gian sau: 65 Chöông 1 Grant date Vesting date Exercise date Expiration date Ñeå hieåu roõ hôn, ta haõy xem xeùt ví duï sau: Coâng ty eBay thöôûng cho nhaân vieân cuûa mình laø Becky quyeàn choïn mua 100 coå phieáu vaøo ngaøy 1/1/2004, quyeàn choïn naøy coù giaù thöïc hieän laø $50/coå phieáu vaø coù thôøi haïn hieäu löïc laø 10 naêm (nghóa laø ngaøy ñaùo haïn cuûa hôïp ñoàng laø 1/1/1014). Giaù thò tröôøng coå phieáu cuûa coâng ty vaøo ngaøy 1/1/2004 laø $60/coå phieáu. Theo quy ñònh cuûa eBay, Becky chæ ñöôïc thöïc hieän vieäc mua coå phieáu baét ñaàu töø ngaøy 1/1/2005. Vaøo ngaøy 15/2/2005, giaù coå phieáu cuûa coâng ty eBay treân thò tröôøng laø $100, Becky quyeát ñònh thöïc hieän toaøn boä quyeàn choïn cuûa mình. Coâ mua 100 coå phieáu coâng ty vôùi giaù $50 vaø baùn ra ngoaøi thò tröôøng vôùi giaù $100. Keát quaû cuûa vieäc kinh doanh naøy, Becky thu ñöôïc moät khoaûng lôïi nhuaän laø: 100 coå phieáu x ($100-$50) = $5000 Grant date 1/1/2004 Vesting date 1/1/2005 Exercise date 15/2/2005 Expiration date 1/1/2014 Phaân loaïi ESOs: Neáu döïa theo soá löôïng quyeàn choïn ñöôïc thöïc hieän vaøo ngaøy Vesting date, ta coù 2 loaïi: - Toaøn boä quyeàn choïn ñöôïc thöïc hieän vaøo cuøng moät luùc keå töø ngaøy Vesting date (Cliff vesting): Ngöôøi nhaân vieân naém giöõ quyeàn choïn coù theå cuøng moät luùc thöïc hieän toaøn boä soá quyeàn choïn (cuøng loaïi) mình coù vaøo moät ngaøy. Trong ví duï treân, 100 quyeàn choïn cuûa Becky seõ ñöôïc thöïc hieän heát toaøn boä vaøo moät ngaøy keå töø 15/2/2005. Grant date 1/1/2004 Vesting date 1/1/2005 Exercise date 15/2/2005 Expiration date 1/1/2014 Toaøn boä 100 option coù theå ñöôïc thöïc hieän vaøo baát cöù luùc naøo 66 Chöông 1 - Soá löôïng quyeàn choïn ñöôïc thöïc hieän töøng laàn bò giôùi haïn (Graded vesting): Soá löôïng quyeàn choïn maø ngöôøi nhaân vieân naém giöõ seõ khoâng ñöôïc thöïc hieän heát toaøn boä vaøo moät luùc maø seõ ñöôïc thöïc hieän töøng ít moät keùo daøi trong suoát thôøi gian hieäu löïc cuûa quyeàn choïn. Soá löôïng quyeàn choïn ñöôïc thöïc hieän moãi laàn seõ do nhöõng ñieàu khoaûn trong hôïp ñoàng naøy quy ñònh luùc ban ñaàu. Vì duï: Giaû söû coâng ty eBay thöôûng cho Becky quyeàn choïn 100 coå phieáu vôùi nhöõng ñieàu kieän gioáng nhö treân. Tuy nhieân, coù moät ñieàu khoaûn ñöôïc boå sung trong hôïp ñoàng laø Becky chæ ñöôïc thöïc hieän quyeàn choïn mua 64 coå phieáu vaøo ngaøy 1/1/2005. Becky coù theå thöïc hieän quyeàn choïn mua 64 coå phieáu vaøo ngaøy naøy hoaëc ngaøy khaùc, vaø sau ñoù moãi thaùng seõ coù theâm 2 quyeàn choïn nöõa ñöôïc thöïc hieän. Grant date 1/1/2004 Vesting date 1/1/2005 Exercise date 15/2/2005 Expiration date 1/1/2014 2 option seõ ñöôïc thöïc hieän vaøo moãi thaùng tieáp theo 64 option coù theå ñöôïc thöïc hieän Neáu döïa treân nhöõng öu ñaõi veà thueá, ta coù: - Incentive option: + Ngöôøi nhaân vieân khoâng phaûi traû baát cöù khoaûn thueá thu nhaäp naøo khi nhaän ñöôïc quyeàn choïn; + Ngöôøi nhaân vieân chæ phaûi traû moät khoaûn thueá ñaàu tö (thueá suaát raát thaáp) khi anh ta thöïc hieän quyeàn choïn mua coå phieáu sau ñoù baùn ra thò tröôøng. - Nonqualified stock option: + Ngöôøi nhaân vieân phaûi traû moät khoaûn thueá thu nhaäp döïa treân khoaûn cheânh leäch = (giaù chöùng khoaùn treân thò tröôøng vaøo ngaøy thöïc hieän – giaù thöïc hieän) x soá löôïng chöùng khoaùn thöïc hieän vaøo ngaøy thöïc hieän quyeàn choïn; ñoàng thôøi ngöôøi nhaân vieân coøn phaûi ñoùng caû khoaûn tieàn thueá ñaàu tö; + Coâng ty nhaän ñöôïc moät khoaûn giaûm tröø thueá veà chi phí löông, khoaûn khaáu tröø naøy cuõng baèng khoaûn thueá thu nhaäp maø ngöôøi nhaân vieân phaûi noäp. Nhöõng nhaän ñònh veà ESOs: 67 Chöông 1 Tuy laø moät coâng cuï ñaõ ñöôïc söû duïng phoå bieán vaø ñöôïc nhieàu ngöôøi öa thích nhöng ESOs vaãn laø moät coâng cuï chöùa nhieàu ñieàu hay dôû. Ngöôøi ta ñaõ ñaùnh giaù ESOs nhö sau: * ESOs laø moät coâng cuï “toát”: Söû duïng ESOs thay vì tieàn maët ñeå traû cho nhaân vieân laø moät noã löïc nhaèm bieán moät phaàn quyeàn lôïi cuûa caùc nhaân vieân (thoâng thöôøng laø nhöõng nhaø quaûn lyù cuûa coâng ty nhö caùc giaùm ñoác, nhöõng nhaân vieân chuû choát, nhöõng nhaø coá vaán...) veà cuøng moät phía vôùi quyeàn lôïi coå ñoâng phoå thoâng cuûa coâng ty. Söû duïng ESOs ñöôïc cho laø seõ giuùp ngaên ngöøa vieäc caùc nhaø quaûn lyù toái ña hoùa caùc lôïi ích ngaén haïn töø vieäc caét giaûm nhöõng khoaûn chi phí “soáng coøn” cuûa doanh nghieäp trong daøi haïn. Lyù thuyeát cho raèng neáu moät phaàn chính cuûa löông CEO ñöôïc traû döôùi hình thöùc quyeàn choïn, anh ta seõ coá gaéng laøm vieäc thaät toát, quaûn lyù coâng ty thaät toát, ñeå töø ñoù laøm cho giaù chöùng khoaùn coâng ty cao hôn trong töông lai. Giaù chöùng khoaùn cao hôn seõ coù lôïi cho caû hai beân – nhaø quaûn lyù laãn coå ñoâng cuûa coâng ty. Thöôûng baèng quyeàn choïn laø moät vieäc laøm hoaøn toaøn traùi ngöôïc vôùi chöông trình, chính saùch khen thöôûng truyeàn thoáng voán ñöôïc xaây döïng döïa treân caùc cuoäc hoïp haøng quyù; chính saùch khen thöôûng truyeàn thoáng thöôøng quy ñònh raèng moät CEO coù theå seõ ñöôïc thöôûng moät khoaûn tieàn maët döïa treân keát quaû lôïi nhuaän taêng theâm cuûa coâng ty trong caùc baûng baùo caùo taøi chính haøng quyù. Chính saùch khen thöôûng naøy seõ khieán cho coâng ty deã gaëp ruûi ro veà “ñaïo ñöùc” cuûa caùc CEO; vôùi chính saùch treân, caùc CEO seõ tìm moïi caùch taêng lôïi nhuaän cuûa coâng ty leân khoâng phaûi baèng caùch taêng doanh soá maø baèng con ñöôøng caét giaûm caùc khoaûn chi phí daønh cho quaûng caùo, tieáp thò, nghieân cöùu vaø phaùt trieån saûn phaåm... voán laø nhöõng khoaûn chi phí aûnh höôûng ñeán quaù trình hoaït ñoäng soáng coøn cuûa doanh nghieäp sau naøy. Vieäc caét giaûm caùc khoaûn chi phí naøy coù theå seõ ñaït ñöôïc muïc tieâu ngaén haïn tröôùc maét laø taêng lôïi nhuaän nhöng seõ khieán coâng ty maát ñi nhöõng lôïi theá caïnh tranh vaø trôø thaønh “keû thua cuoäc” treân thöông tröôøng veà laâu daøi. Vieäc söû duïng chính saùch thöôûng baèng tieàn maët cho pheùp caùc nhaø quaûn lyù vaãn nhaän ñöôïc nhöõng khoaûn tieàn thöôûng trong khi giaù trò coå phieáu cuûa coâng ty laïi ñang giaûm treân thò tröôøng. Noùi moät caùch roõ raøng hôn, vieäc söû duïng hình thöùc khen thöôûng theo kieåu truyeàn thoáng seõ khieán cho caùc coå ñoâng phoå thoâng laø nhöõng ngöôøi ñaàu tö vaøo söï phaùt trieån laâu daøi cuûa coâng ty bò thieät thoøi. 68 Chöông 1 Vieäc söû duïng quyeàn choïn thay theá cho tieàn maët seõ khaéc phuïc ñöôïc phaàn naøo nhöõng khuyeát ñieåm cuûa khen thöôûng baèng tieàn maët, khieán caùc nhaø quaûn lyù laøm vieäc vì muïc ñích taêng tröôûng daøi haïn cho coâng ty hôn laø nhöõng muïc tieâu lôïi nhuaän tröôùc maét. Noùi toùm laïi, vieäc söû duïng quyeàn choïn ñeå thay theá cho hình thöùc thöôûng baèng tieàn maët theo caùch coå ñieån ñöôïc cho laø seõ giöõ ñöôïc nhöõng nhaø quaûn lyù coù taøi laâu hôn vì nhöõng höùa heïn veà moät nguoàn lôïi tieàm aån trong töông lai (do giaù chöùng khoaùn taêng). Cuõng chính vì theá maø chöông trình quyeàn choïn ñoøi hoûi moät thôøi gian vesting (thoâng thöôøng laø vaøi naêm) tröôùc khi nhaân vieân coù theå thöïc söï ñöôïc thöïc hieän quyeàn choïn. * ESOs coøn nhöõng ñieåm “khoâng toát”: Coù hai lyù do ñeå cho raèng ESOs vaãn coøn chöùa nhieàu ñieåm yeáu caàn khaéc phuïc: - Thöù nhaát, nhöõng nhaø quaûn lyù seõ vaãn tieáp tuïc taäp trung vaøo caùc keát quaû ngaén haïn hôn laø caùc muïc tieâu daøi haïn cuûa coâng ty vì hoï ñöôïc pheùp baùn coå phieáu ngay sau khi ñaõ thöïc hieän quyeàn choïn. Nhöõng nhaø quaûn lyù seõ taäp trung vaøo caùc muïc tieâu haøng quyù ñeå ñaùp öùng nhöõng mong ñôïi cuûa caùc nhaø ñaàu tö treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Ñieàu naøy seõ laøm taêng giaù coå phieáu vaø sinh ra moät khoaûn lôïi nhuaän lôùn cho nhöõng nhaø quaûn lyù döïa treân vieäc baùn coå phieáu sau khi hoï thöïc hieän quyeàn choïn. Moät giaûi phaùp cho caùc coâng ty ñeå coù theå boå sung cho chính saùch khen thöôûng baèng quyeàn choïn cuûa hoï laø yeâu caàu nhöõng nhaân vieân cuûa mình phaûi giöõ coå phieáu coâng ty trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh naøo ñoù sau khi quyeàn choïn ñaõ ñöôïc thöïc hieän (khoaûng thôøi gian naøy thoâng thöôøng laø 1-2 naêm). Ñieàu quy ñònh naøy seõ giuùp cuûng coá tình hình phaùt trieån vaø hoaït ñoäng coù hieäu quaû veà laâu veà daøi cuûa coâng ty, vì vôùi caùc quy ñònh naøy, nhaø quaûn trò khoâng theå baùn coå phieáu trong moät khoaûng thôøi gian ngaén sau khi quyeàn choïn cuûa mình ñöôïc thöïc hieän maø phaûi chôø moät khoaûng thôøi gian laâu hôn. - Thöù hai laø vaán ñeà thueá maù. Luaät thueá cho pheùp nhöõng nhaø quaûn trò quaûn lyù khoaûn tieàn lôøi baèng caùch söû duïng quyeàn choïn thay vì traû löông baèng tieàn maët. Ví duï: neáu moät coâng ty nghó raèng noù khoâng theå duy trì ñöôïc tyû leä taêng tröôûng EPS cho ñeán moät chu kyø thoaùi traøo cuûa voøng ñôøi saûn phaåm, nhaø quaûn trò coù theå thöïc hieän moät chöông trình thöôûng quyeàn choïn môùi cho nhaân vieân. Ñieàu naøy seõ laøm giaûm vieäc chi tieàn maët ñeå traû löông. EPS do ñoù maø ñöôïc duy trì vaø nhôø ñoù giaù coå phieáu ñöôïc oån ñònh. * ESOs “raát xaáu” khi bò laïm duïng quaù möùc: 69 Chöông 1 Vieäc laïm duïng quyeàn choïn seõ daãn ñeán ba taùc ñoäng khoâng toát cho caû caùc coâng ty söû duïng noù laãn thò tröôøng chöùng khoaùn: - Taùc ñoäng thöù nhaát laø vaán ñeà veà ñaïo ñöùc cuûa caùc nhaø quaûn lyù coâng ty. Trong thôøi ñaïi “buøng noå” ngaøy nay, vieäc laïm duïng quyeàn choïn quaù möùc cuûa caùc coâng ty ñaõ khieán cho caùc nhaø ñaàu tö, caùc coå ñoâng (khoâng phaûi laø nhaân vieân trong coâng ty) gaëp nhieàu ruûi ro. Ñeå khuyeán khích nhaân vieân mình laøm vieäc toát hôn, hoäi ñoàng quaûn trò moät soá coâng ty ñaõ thöôûng moät khoái löôïng quyeàn choïn khoång loà cho nhaân vieân cuûa mình maø khoâng heà coù nhöõng bieän phaùp ngaên ngöøa söï giaûm giaù (hay coøn goïi laø loaõng giaù) cuûa chöùng khoaùn treân thò tröôøng. Trong nhieàu tröôøng hôïp, caùc coâng ty coøn cho pheùp nhaân vieân cuûa mình thöïc hieän quyeàn choïn vôùi nhöõng giôùi haïn raát loûng leûo, vieäc naøy ñaõ taïo ñieàu kieän cho nhöõng nhaø quaûn lyù naém giöõ quyeàn choïn lôïi duïng vò trí cuûa mình trong coâng ty ñeå kieám lôïi cho baûn thaân hôn laø cho coâng ty. Neáu ngöôøi ta noùi quyeàn choïn ñaõ xeáp quyeàn lôïi cuûa caùc nhaø quaûn lyù coâng ty cuøng moät phía vôùi quyeàn lôïi cuûa coå ñoâng thì taïi sao laïi coù nhöõng coå ñoâng maát haøng trieäu USD trong khi nhöõng nhaø quaûn lyù laïi ñuùt tuùi mình cuõng khoâng ít trieäu Myõ kim. - Taùc ñoäng thöù hai phaûi keå ñeán laø söï quaûn lyù yeáu keùm. Cuøng vôùi söï gia taêng thöôûng quyeàn choïn, vieäc ñònh giaù laïi quyeàn choïn cuõng thöôøng xuyeân ñöôïc thöïc hieän. Vieäc ñònh giaù laïi quyeàn choïn thöôøng xaûy ra khi giaù chöùng khoaùn treân thò tröôøng bò giaûm xuoáng thaáp hôn giaù thöïc hieän treân hôïp ñoàng quyeàn choïn khieán cho quyeàn choïn neáu thöïc hieän seõ bò loã. Caùc coâng ty tieán haønh ñònh giaù laïi quyeàn choïn vôùi muïc ñích giöõ laïi caùc nhaø quaûn lyù cho coâng ty mình. Tuy nhieân, coù neân vì giaù chöùng khoaùn treân thò tröôøng thaáp maø ñònh giaù laïi hay khoâng? Vieäc giaù chöùng khoaùn xuoáng thaáp cho thaáy caùc nhaø quaûn lyù coâng ty ñaõ hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû. Neáu tieán haønh ñònh giaù laïi chöùng khoaùn chaúng khaùc naøo laø moät haønh ñoäng bao che vaø dung tuùng cho vieäc quaûn lyù yeáu keùm, seõ khieán coâng ty ñaõ trong tình traïng nguy hieåm laïi caøng nguy hieåm hôn. Hôn theá nöõa, vieäc ñònh giaù laïi laø khoâng coâng baèng ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö khoâng phaûi laø nhaân vieân coâng ty naém giöõ quyeàn choïn treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Neáu coâng ty tieán haønh ñònh giaù laïi quyeàn choïn cho caùc nhaân vieân mình thì ai seõ ñònh giaù laïi nhöõng quyeàn choïn treân thò tröôøng cuûa caùc nhaø ñaàu tö? - Taùc ñoäng thöù ba cuûa vieäc laïm duïng ESOs laø söï loaõng giaù coå phieáu treân thò tröôøng. Söï loaõng giaù coå phieáu theå hieän döôùi moät trong nhöõng daïng sau: 70 Chöông 1 + Giaûm EPS: EPS giaûm xaûy ra do soá löôïng coå phieáu treân thò tröôøng taêng quaù nhieàu. Vieäc naøy xuaát phaùt töø haønh ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi nhaân vieân naém giöõ Employee option thöïc hieän quyeàn mua coå phieáu cuûa mình vôùi giaù thaáp vaø baùn ra thò tröôøng vôùi giaù cao. Moät soá coâng ty ñaõ coá gaéng ngaên ngöøa tình traïng naøy baèng caùch laäp ra moät keá hoaïch mua laïi (buyback program) coå phieáu cuûa chính coâng ty treân thò tröôøng nhaèm duy trì söï oån ñònh löôïng coå phieáu, töø ñoù haïn cheá taùc ñoäng cuûa ESOs ñeán vieäc giaûm EPS. + Giaûm lôïi nhuaän roøng do gia taêng chi phí trong laõi vay: Neáu moät coâng ty caàn möôïn moät khoaûn tieàn ñeå taøi trôï cho keá hoaïch mua laïi coå phieáu coâng ty, chi phí laõi vay seõ taêng, töø ñoù laøm giaûm lôïi nhuaän roøng vaø caû EPS. + Xao laõng vieäc quaûn lyù: Nhöõng nhaø quaûn lyù khi ñöôïc thöôûng cho quaù nhieàu ESOs seõ chæ chuù troïng vaøo vieäc laøm caùch naøo ñeå toái ña hoùa caùc khoaûn chi traû quyeàn choïn vaø vieäc taøi trôï cho caùc khoaûn mua laïi maø khoâng quan taâm nhieàu ñeán vieäc ñieàu haønh hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty, töø ñoù daãn ñeán tình traïng hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû cuûa coâng ty.