Đề tài Rủi ro tín dụng và các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại Việt Nam

Lêi nãi ®Çu & Chøc n¨ng c¬ b¶n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ trung gian tµi chÝnh lµm cÇu nèi gi÷a ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay. Th«ng qua chøc n¨ng ®ã, ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc hiÖn môc tiªu kinh doanh cña m×nh. §Ó c¹nh tranh ®­îc trong thÞ tr­êng ngµy cµng ph¸t triÓn, ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn thiÕt ph¶i më réng qui m« ho¹t ®éng, ®a d¹ng ho¸ c¸c dÞch vô s¶n phÈm cung cÊp cho kh¸ch hµng, nh»m huy ®éng vèn cho vay vµ thu lîi nhuËn ngµy cµng nhiÒu. MÆt kh¸c ph¶i t×m mäi c¸ch, mäi gi¶i ph¸p ®Ó phßng ngõa rñi ro, lËp qòi dù phßng bï ®¾p rñi ro, tr¸nh m¹o hiÓm trong kinh doanh, cã thÓ dÉn tíi thua lç, ph¸ s¶n... ë ViÖt nam ng©n hµng th­¬ng m¹i míi ®­îc h×nh thµnh, chuyÓn tõ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. Trong kinh doanh ng©n hµng rñi ro tÊt yÕu sÏ xÈy ra do nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan, kh¸ch quan. MÆc dï, rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái, song lóc nµo, bao giê, c¸c nhµ ho¹t ®éng ng©n hµng còng cÇn ph¶i quan t©m vµ cã nhiÒu gi¶i ph¸p nh»m phßng ngõa vµ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt rñi ro trong ho¹t ®éng cña m×nh. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®ã qua thêi gian häc tËp t¹i tr­êng em xin ®­îc chän ®Ò tµi :” Rñi ro tÝn dông vµ c¸c gi¶i ph¸p h¹n chÕ rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam” ®Ó nghiªn cøu trong tiÓu luËn cña m×nh. §Ò tµi gåm : *** Ch­¬ng I: Rñi ro trong kinh doanh tÝn dông vµ ¶nh h­ëng cña rñi ro tÝn dông tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ch­¬ng II: T×nh h×nh rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th­ong m¹i ViÖt nam. Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong kinh doanh tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam. Ch­¬ng I Rñi ro trong kinh doanh tÝn dông vµ ¶nh h­ëng cña rñi ro tÝn dông tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i * Kh¸i niÖm : Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ mét tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ, ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th­êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi víi tr¸ch nhiÖm ph¶i hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn huy ®éng ®­îc ®Ó cho vay, thanh kho¶n, chiÕt khÊu… * Kh¸i qu¸t c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. 1, Gãp vèn, mua cæ phÇn, 2, Tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ, 3, Kinh doanh ngo¹i hèi vµ vµng b¹c, 4, NghiÖp vô uû th¸c vµ ®¹i lý, 5, Kinh doanh vµ dÞch vô b¶o hiÓm, 6, DÞch vô t­ vÊn 7, C¸c dÞch vô kh¸c liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng, nh­ dÞch vô b¶o qu¶n hiÖn vËt quý, giÊy tê cã gi¸, cho thuª kÐt s¾t, cÇm ®å vµ c¸c dÞch vô kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. * Néi dung kinh doanh tÝn dông Huy ®éng vèn :Mét ng©n hµng ra ®êi ho¹t ®éng kh«ng thÓ kh«ng cã vèn. Vèn cµng lín, ho¹t ®éng cµng ph¸t triÓn. Muèn cã nhiÒu vèn ph¶i t¨ng c­êng huy ®éng, t¨ng c­êng ®i vay. Nh­ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ: Ng©n hµng lµ tæ chøc kinh tÕ ®i vay ®Ó cho vay, cã cho vay ®­îc th× míi cÇn vèn ®Ó cho vay tøc lµ ®i huy ®éng vèn. Cho vay vèn :Ho¹t ®éng chñ yÕu cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ tµi trî cho kh¸ch hµng trªn c¬ së tÝn nhiÖm. H×nh thøc tÝn dông truyÒn thèng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ cho vay ng¾n h¹n cã ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n, gióp kh¸ch hµng mua hµng ho¸, nguyªn, nhiªn vËt liÖu; sau ®ã më réng thµnh nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­ cho vay thÕ chÊp b»ng bÊt ®éng s¶n, b»ng c¸c chøng kho¸n, b»ng giÊy tê l­u kho b¹c hoÆc kh«ng cÇn thÕ chÊp. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lín hiÖn nay thùc hiÖn ®a d¹ng c¸c h×nh thøc tÝn dông tõ cho vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n, b¶o ®éng vèn, mua hµng mµ ch­a cÇn tra tiÒn ngay… 1. 2 Rñi ro trong kinh doanh tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹I viÖt nam. 1.2.1 Kh¸i niÖm vÒ rñi ro tÝn dông ng©n hµng: Rñi ro tÝn dông lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt mµ ng©n hµng ph¶i chÞu do kh¸ch hµng vay kh«ng tr¶ ®óng h¹n, kh«ng tr¶, hoÆc kh«ng tr¶ dÇy ®ñ vèn vµ l·i. Khi thùc hiÖn mét ho¹t ®éng cho vay cô thÓ, ng©n hµng kh«ng dù kiÕn lµ kho¶n cho vay ®ã sÏ bÞ tæn thÊt. Tuy nhiªn nh÷ng kho¶n cho vay ®ã lu«n hµm chøa rñi ro. Mét sè ý kiÕn cho r»ng trªn quan ®iÓm qu¶n lÝ toµn bé ng©n hµng, tû lÖ tæn thÊt dù kiÕn ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông lu«n ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc trong chiÕn l­îc ho¹t ®éng chung. Do vËy, khi tæn thÊt d­íi møc tû lÖ tæn thÊt dù kiÕn, ng©n hµng coi ®ã lµ mét thµnh c«ng trong qu¶n lÝ. B¶n chÊt rñi ro tÝn dông Rñi ro tÝn dông lµ kh¶ n¨ng kh¸ch hµng kh«ng tr¶, hoÆc kh«ng tr¶ ®óng h¹n, hoÆc kh«ng ®Çy ®ñ gèc vµ l·i cho ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông g¾n liÒn víi ho¹t ®éng quan träng nhÊt, cã qui m« lín nhÊt cña ng©n hµng th­¬ng m¹i – ho¹t ®éng tÝn dông. Khi thùc hiÖn mét ho¹t ®éng tµi trî cô thÓ, ng©n hµng cè g¾ng ph©n tÝch c¸c yÕu tè cña ng­êi vay sao cho ®é an toµn la cao nhÊt. Vµ nh×n chung ng©n hµng chØ quyÕt ®Þnh cho vay khi thÊy r»ng rñi ro tÝn dông sÏ kh«ng xÈy ra. Tuy nhiªn, kh«ng mét nhµ kinh doanh ng©n hµng tµi ba nµo cã thÓ dù ®o¸n chÝnh x¸c c¸c vÊn ®Ò sÏ xÈy ra. Kh¶ n¨ng hoµn tr¶ tiÒn vay cña kh¸ch hµng co thÓ bÞ thay ®æi do nhiÒu nguyªn nh©n. H¬n n÷a, nhiÒu c¸n bé ng©n hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ph©n tÝch tÝn dông thÝch ®¸ng. Do vËy, trªn quan ®iÓm qu¶n lÝ toµn bé ng©n hµng, rñi ro tÝn dông lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, lµ kh¸ch quan. NhiÒu quan ®iÓm nhÊt trÝ r»ng, rñi ro tÝn dông lµ b¹n ®­êng trong kinh doanh, cã thÓ ®Ó phßng, h¹n chÕ, chø kh«ng thÓ lo¹i trõ. Do vËy, rñi ro dù kiÕn lu«n ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc trong chiÕn l­îc ho¹t ®éng chung cña ng©n hµng. 1.2.2 ChØ tiªu ®o l­êng rñi ro tÝn dông. Tuy rñi ro tÝn dông lµ kh¸ch quan, song ng©n hµng ph¶i qu¶n lÝ rñi ro tÝn dông nh»m h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt c¸c tæn thÊt cã thÓ xÈy ra. Tõ nh÷ng nguyªn nh©n n¶y sinh rñi ro tÝn dông, ng©n hµng cô thÓ ho¸ thµnh nh­ng dÊu hiÖu chÝnh ph¸t sinh trong ho¹t ®éng tÝn dông, ph¶n ¸nh rñi ro tÝn dông : (1) Nî qu¸ h¹n vµ tû lÖ nî qu¸ h¹n trªn tæng d­ nî ; (2) Nî khã ®ßi vµ tû lÖ nî khã ®ßi trªn tæng d­ nî ; (3) TÝnh ®a d¹ng ho¸ cña tµi s¶n ; (4) T×nh h×nh tµi chÝnh vµ ph­¬ng ¸n cña ng­êi vay; (5) §¶m b¶o tiÒn vay; (6) Quan hÖ tÝn dông gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng ; (7) M«i tr­êng ho¹t ®éng cña ng­êi vay ; Nî qóa h¹n vµ tû lÖ nî qu¸ hanh trªn tæn d­ nî. Nî qu¸ h¹n lµ kho¶n nî mµ kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®­îc tr­íc khi ®· ®Õn h¹n tho¶ thuËn ghi trªn hîp ®ång tÝn dông. Nî khã ®ßi vµ tû lÖ nî khã ®ßi trªn tæng d­ nî. Nî khã ®ßi lµ kho¶n nî qu¸ h¹n ®· qu¸ mét k× gia h¹n nî. C¸c chØ tiªu kh¸c: bªn c¹nh nî qu¸ h¹n vµ nî khã ®ßi, nhµ qu¶n lÝ ng©n hµng cßn sö dông c¸c h×nh thøc ®o rñi ro tÝn dông kh¸c, g¾n liÒn víi chiÕn l­îc ®a d¹ng ho¸ tµi s¶n, lËp hå s¬ kh¸ch hµng, trÝch lËp quü dù phßng, ®Æt gi¸ ®èi víi c¸c kho¶n cho vay … - §iÓm cña kh¸ch hµng: th«ng qua ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh, n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh, hiÖu qña dù ¸n, mèi quan hÖ vµ tÝnh sßng ph¼ng… ng©n hµng lËp hå s¬ vÒ kh¸ch hµng, xÕp lo¹i vµ cho ®iÓm. §iÓm cña kh¸ch hµng cho thÊy rñi ro “tiÒm Èn “. - C¸c kho¶n cho vay co vÊn ®Ò: MÆc dï ch­a ®Õn h¹n vµ ch­a ®­îc coi lµ nî qu¸ h¹n, song trong qu¸ tr×nh theo dâi, nh©n viªn ng©n hµng nhËn thÊy nhiÒu kho¶n nî tµi trî ®ang cã dÊu hiÖu kÐm lµnh m¹nh, cã nguy c¬ trë thµnh nî qu¸ h¹n. - TÝnh kÐm ®a d¹ng cña tÝn dông: ®a d¹ng ho¸ lµ biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro. Nh÷ng thay ®æi trong chu k× cña ng­êi vay lµ khã tr¸nh khái. NÕu ng©n hµng tËp trung tµi trî cho mét nhãm kh¸ch hµng, cña mét ngµnh, hoÆc mét vïng hÑp th× rñi ro sÏ cao h¬n so víi ®a d¹ng ho¸. - MÊt æn ®Þnh vÜ m«: chÝnh s¸ch th­êng xuyªn thay ®æi, l¹m ph¸t cao, t×nh h×nh chÝnh trÞ mÊt æn ®Þnh, vïng hay bÞ thiªn tai…®Òu t¹o nªn mÊt æn ®Þnh vÜ m«, t¸c ®éng xÊu ®Õn ng­êi vay. Do vËy, mÊt æn ®Þnh vÜ m« ®­îc ng©n hµng xem l© mét néi dung ph¶n ¸nh rñi ro tÝn dông. 1.2.3 Mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra rñi ro tÝn dông ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông còng nh­ c¸c rñi ro kh¸c cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, trong ®ã cã hai nhãm nguyªn nh©n chÝnh: Nguyªn nh©n do kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n do chñ quan. 1.2.3.1 Nguyªn nh©n kh¸ch quan: §ã lµ nh÷ng rñi ro do thiªn tai, ®Þch ho¹ g©y ra nh­ b·o lôt, h¹n h¸n, ®éng ®Êt… Sù biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng kinh tÕ, biÕn ®éng vÒ chÝnh trÞ, chiÕn tranh. 1.2.3.2 Nguyªn nh©n chñ quan: Do con ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc do cã quyÕt ®Þnh sai lÇm, do tr×nh ®é hiÓu biÕt nghiÖp vô chuyªn m«n hoÆc do con ng­êi cè t×nh vi ph¹m nguyªn t¾c chÕ ®é g©y lªn rñi ro. 1.2.3.3 §¸nh gi¸ rñi ro TÝn dông §Ó dù ®o¸n ®­îc chÝnh x¸c rñi ro tÝn dông, viÖc nghiªn cøu th­êng xuÊt ph¸t tõ c¸c nguyªn nh©n kh¸c nhau cã thÓ ®­a ®Õn rñi ro. ë ®©y chØ xÐt theo c¸c yÕu tè cña mét kho¶n cho vay. Thø nhÊt: Dù ®o¸n m«i tr­êng ho¹t ®éng cña kho¶n cho vay. Rñi ro m«i tr­êng lu«n tån t¹i c¶ bªn trong vµ bªn ngoµi mét tæ chøc, v× vËy mét kho¶n vay khi ®­a vµo sö dông sÏ nh­ mét cuéc th¸m hiÓm víi bao ®iÒu bÊt ngê phÝa tr­íc. ViÖc dù ®o¸n c¸c yÕu tè m«i tr­êng sÏ cho phÐp ng©n hµng nhËn ®Þnh ®­îc kh¶ n¨ng rñi ro cña mét kho¶n vay ë møc ®é chÊp nhËn hay kh«ng tr­íc khi quyÕt ®Þnh cho vay. MÆt kh¸c, ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro cho tõng kho¶n nî tõ ®ã cã biÖn ph¸p thu håi, qu¶n lý nî ®¹t hiÖu qu¶ cao. Nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng ph¶i n¾m ®­îc cã bao nhiªu kho¶n nî mÊt 100% ph¶i dïng vèn cña m×nh bï ®¾p. Bao nhiªu kho¶n nî qu¸ h¹n nh­ng cßn cã thÓ thu ®­îc mét phÇn hoÆc cã kh¶ n¨ng thu håi toµn bé, tõ ®ã cã biÖn ph¸p t¸c ®éng. Thø hai: Dù ®o¸n rñi ro tõ h­íng kh¸ch hµng. Kh¶ n¨ng rñi ro tÝn dông cã thÓ xÈy ra do ý muèn tr¶ nî cña kh¸ch hµng gi¶m ®i. Rñi ro trong qu¶n lý, ®iÒu hµnh kinh doanh cña ng­êi vay. Kh¶ n¨ng thay ®æi nh©n th©n cña ng­êi vay hay ng­êi ®iÒu hµnh. §Ó cã thÓ dù ®o¸n chÝnh x¸c vÒ kh¸ch hµng, ng©n hµng ph¶i cã ®­îc ®Çy ®ñ th«ng tin kÞp thêi ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng còng nh­ ý muèn tr¶ nî cña hä. Trong ®iÒu kiÖn kinh doanh do rÊt nhiÒu lý do mµ ý muèn tr¶ nî thËt sù ®­îc dÊu kÝn vµ chuyªn m«n gäi ®©y lµ "rñi ro ®¹o ®øc". Rñi ro ®¹o ®øc x¶y ra khi mét bªn tham gia vµo cuéc giao dÞch cã ý muèn thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng bÊt lîi cho bªn kia. Rñi ro ®¹o ®øc tõ phÝa kh¸ch hµng trong rñi ro tÝn dông th­êng do m«i tr­êng ph¸p lý cßn láng lÎo, kh«ng rµng buéc kh¸ch hµng vµo tr¶ nî, còng nh­ c¸c quy ®Þnh vÒ cho vay cña ng©n hµng ch­a ®­îc hoµn thiÖn. Thø ba: Rñi ro tÝn dông cã thÓ x¶y ra tõ phÝa ng©n hµng. Ng©n hµng sÏ ®­a ra c¸c quy tr×nh qu¶n lý rñi ro chÆt chÏ khi cÊp mét kho¶n tÝn dông. Trong quy tr×nh nµy ®­îc coi lµ rñi ro kü thuËt nh­: c¸c kü thuËt tÝnh to¸n c¸c kho¶n tiÒn, thêi h¹n ph­¬ng ph¸p thu nî.v.v... Tuy nhiªn rñi ro kü thuËt còng cã c¸c yÕu tè tõ nh©n viªn ng©n hµng (chñ quan) nh­ giíi h¹n vÒ tr×nh ®é, vÒ phÈm chÊt con ng­êi. Tõ phÝa ng©n hµng còng cã thÓ x¶y ra rñi ro ®¹o ®øc. Do sù láng lÎo trong qu¶n lý, nh÷ng lîi thÕ cña ng©n hµng lµ mét tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ ®· lµm kh«ng Ýt nh©n viªn tham «, cöa quyÒn, t­ lîi sa ng·. C¸c ng©n hµng lu«n cè g¾ng lo¹i trõ ®é rñi ro tõ h­íng nµy nh­ng trªn thùc tÕ mµ nãi vÉn tiÒm Èn mét ®é nhÊt ®Þnh. Thùc tÕ còng nh­ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhµ chuyªn m«n ®Òu cho thÊy c¸c kho¶n cho vay cã rñi ro ®Òu cã nh÷ng biÓu hiÖn tõ tr­íc ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau nh­: - Sö dông vèn sai môc ®Ých. - C¸c tµi liÖu b¸o c¸o t×nh h×nh sö dông vèn vay kh«ng ®­îc göi ®Õn ®óng kú h¹n. - Tµi kho¶n v·ng lai lu«n cã sè dù nî, hay c¸c kho¶n vay øng tr­íc cã 1 - 2 lÇn tr¶ kh«ng ®óng kÕ ho¹ch. - NhiÒu lÇn sÐc bÞ tõ chèi thanh to¸n. - C¸c ®¶m b¶o tÝn dông bÞ xuèng, gi¶m gi¸ nghiªm träng.v.v... 1.2.3.4 HËu qu¶ cña rñi ro tÝn dông * Rñi ro TÝn dông lµm gi¶m uy tÝn cña ng©n hµng. Mét ng©n hµng cã rñi ro lín d©n chóng sÏ thiÕu lßng tin, nh­ vËy viÖc huy ®éng nguån vèn gÆp khã kh¨n, c¸c ®¬n vÞ ng©n hµng kh¸c sÏ ®¾n ®o trong viÖc më quan hÖ, mÊt uy tÝn trªn thÞ tr­êng Quèc tÕ. §iÒu nµy ®­îc lý gi¶i lµ khi g¶i quyÕt mét mãn nî bÞ rñi ro c¸c ng©n hµng th­êng mong muèn sö dông c¸ch thøc tr¸nh g©y ån µo. * Rñi ro tÝn dông lµm lîi nhuËn suy gi¶m. §iÒu nµy thÊy rÊt râ khi mét kho¶n nî khã ®ßi ph¸t sinh, viÖc thu l·i còng kh«ng thùc hiÖn ®­îc. Tæn thÊt tÝn dông ph¶i trõ vµo thu nhËp lµm cho lîi nhuËn gi¶m. §©y lµ nguy c¬ g©y lç vèn chñ yÕu cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ngoµi ra chi phÝ cho viÖc thu nî t¨ng, thªm vµo ®ã lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng còng khã kh¨n tõ ®ã lîi nhuËn ng©n hµng cµng suy gi¶m. ViÖc chËm tr¶ kho¶n l·i vay sÏ lµm gi¶m thu nhËp cña ng©n hµng so víi dù kiÕn vµ nãi chung chËm tr¶ c¶ vèn vµ l·i ®· lµm chi phÝ qu¶n lý mét kho¶n vay cña ng©n hµng n©ng lªn. C¸c kho¶n nî gÆp rñi ro tÝn dông sÏ g©y khã kh¨n trong chõng mùc nhÊt ®Þnh cho ng©n hµng khi ph¶i tháa m·n c¸c nhu cÇu rót tiÒn cña kh¸ch hµng ®Õn göi, dÉn tíi lßng tin cña kh¸ch hµng gi¶m thÊp, cã thÓ ®ång lo¹t rót vèn lµm ng©n hµng gi¶m kh¶ n¨ng thanh kho¶n nhanh chãng mµ c¸c kho¶n cho vay kÐm chÊt l­îng kh«ng gióp ng©n hµng c¶i thiÖn ®­îc t×nh h×nh. * Rñi ro tÝn dông lµm cho kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng gi¶m sót. Nî chËm tr¶ theo thêi h¹n cam kÕt, dÉn ®Õn vèn kh«ng ®­îc gi¶i phãng nh­ dù kiÕn, nÕu x¶y ra víi l­îng lín hoÆc nhiÒu kh¸ch hµng cïng lóc cã thÓ dÉn tíi rñi ro thanh to¸n hoÆc mÊt c¬ héi ký hîp ®ång tÝn dông míi. Nî d©y d­a khã ®ßi lµ nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n trªn 90 ngµy, kh¶ n¨ng tr¶ vèn vµ l·i rÊt thÊp. Nî khã ®ßi lµm ®äng vèn cña ng©n hµng, cã thÓ g©y khã kh¨n cho ng©n hµng trong qu¶n lý nguån vèn vµ sö dông nguån vèn, kh¶ n¨ng thanh kho¶n bÞ gi¶m thÊp, dÉn ®Õn, thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n cña ng©n hµng. NÕu c¸c kho¶n nî khã ®ßi chiÕm tû träng ®¸ng kÓ cã thÓ ®­a ng©n hµng ®Õn bªn bê ph¸ s¶n. Chi phÝ ®Ó xãa bá c¸c kho¶n nî khã ®ßi rÊt cao mµ th­êng c¸c kho¶n nî nµy kh«ng cßn tr¶ l·i n÷a, dÉn ®Õn thua lç vµ thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n cña ng©n hµng. * Rñi ro tÝn dông cã thÓ dÉn ®Õn ph¸ s¶n ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông ng©n hµng sÏ lµm gi¶m lîi nhuËn cña ng©n hµng, g©y thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n, lµm gi¶m lßng tin cña d©n chóng, ®­a ng©n hµng ®Õn ph¸ s¶n. NÕu xÐt trªn ph¹m vi toµn bé x· héi, rñi ro tÝn dông lµm cho c¸c doanh nghiÖp ng©n hµng nµy ph¸ s¶n sÏ kÐo theo sù ph¸ s¶n cña hµng lo¹t ng©n hµng kh¸c. * Tãm l¹i Ho¹t ®éng kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lu«n g¾n liÒn víi rñi ro. Rñi ro lµ biÕn cè g©y thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt cho doanh nghiÖp. MÆc dï kh«ng mong muèn nh­ng rñi ro vÉn xuÊt hiÖn, tuy nhiªn rñi ro cã thÓ biÕt ®­îc, cã thÓ do l­êng ®­îc vµ v× thÕ cã thÓ ng¨n ngõa, phßng chèng vµ h¹n chÕ rñi ro. Ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®a d¹ng vµ phong phó nªn rñi ro ng©n hµng còng cã nhiÒu lo¹i. Ho¹t ®éng tÝn dông mang l¹i lîi nhuËn lín nhÊt cho ng©n hµng nh­ng còng cã hÖ sè rñi ro cao nhÊt, phøc t¹p nhÊt, khã qu¶n lý nhÊt. HËu qu¶ cña rñi ro tÝn dông còng rÊt to lín nã cã thÓ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp dÉn ®Õn ph¸ s¶n mét ng©n hµng. Ch­¬ng II T×nh h×nh rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i viÖt nam 2.1 Kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh kinh doanh tÝn dông cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam : 2.1.1T×nh h×nh huy ®éng vèn TiÒn göi cña kh¸ch hµng lµ nguån tµi nguyªn quan träng nhÊt cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Khi mét ng©n hµng b¾t ®Çu ho¹t ®éng, nghiÖp vô ®Çu tiªn lµ më c¸c kho¶n tiÒn göi dÓ gi÷ hé vµ thanh to¸n hé cho kh¸ch hµng, b»ng c¸ch ®ã ng©n hµng huy ®éng tiÒn cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc d©n c­ . TiÒn göi lµ nguån tiÒn quan träng, chiÕm tû träng lín trong tæng nguæn tiÒn cña ng©n hµng. §Ó gia t¨ng tiÒn göi trong m«i tr­êng c¹nh tranh vµ ®Ó cã ®­îc nguæn tiÒn cã chÊt l­îng ngµy cµng cao, c¸c ng©n hµng ®· ®­a ra vµ thùc hiÖn nhiÒu h×nh thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc huy ®éng kh¸c nhau gåm cã: tiÒn göi thanh to¸n (tiÒn göi giao dÞch hoÆc tiÒn göi thanh to¸n ), tiÓn göi cã k× h¹n cña doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc x· héi, tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c­ (tiÓn göi cã k× h¹n vµ kh«ng k× h¹n ) vµ tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng kh¸c. Bªn c¹nh ®ã c¸c ng©n hang th­¬ng m¹i cßn ph¸t hµnh c¸c giay tê cã gi¸ gåm tr¸i phiÕu ng©n hµng, kú phiÕu ng©n hµng, chøng chØ tiÒn göi. Mét vÊn ®Ò mµ hiÖn nay ®ang lµ mèi quan t©m cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ë n­íc ta ®ã lµ kh¶ n¨ng c¸c ng©n hµng cã thÓ ®i vay d­îc c¸c nguån vèn trung vµ dµi h¹n ®Ó cho vay. C¸c nguån vèn huy ®éng ®Ó cho vay ng¾n h¹n th× hiÖn ®ang d­ thõa tr¸i l¹i c¸c nguån vèn trung vµ dµi h¹n th× l¹i ®ang rÊt thiÕu ®Ó cho vay mµ nhu cÇu ®i vay nµy l¹i rÊt lín. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó tháa m·n nhu cÇu nµy? Ho¹t ®éng ng©n hµng cã ch÷ tÝn th× kh¸ch hµng míi göi tiÒn, míi cho ng©n hµng vay tiÒn vµ míi tæ chøc thanh to¸n qua ng©n hµng. C¸c h×nh thøc thanh to¸n qua Ng©n hµng còng lµ mét biÖn ph¸p t¹o nguån vèn qua thanh to¸n cho ng©n hµng. Qua biÓu thèng kª cña ng©n hµng th­¬ng m¹i Eximbank sau ®©y ®Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng huy ®éng vèn cña ng©n hµng. B¶ng 1: diÔn biÕn nguån vèn huy ®éng vµ vèn ®i vay (1997-2001) §¬n vÞ: Tû ®ång Néi dung 1997 1998 1999 2000 2001 Nguån vèn huy ®éng TGTK Trong ®ã: - TiÒn göi kh«ng kú h¹n - TiÒn göi cã kú h¹n 2. TiÒn göi thanh to¸n 3. Vay c¸c tæ chøc tÝn dông  Trong ®ã: - TCTD trong n­íc - TCTD ngoµi n­íc 180 115 65 60 210 78 132 450 330 120 80 20 12 8 504 350 154 110 25 15 10 552 338 214 145 43 25 18 603 358 245 216 49 28 21 Céng 450 550 639 740 868 (Nguån : Phßng kinh doanh tÝn dông ng©n hµng Eximbank Hµ néi) Qua b¶ng tæng hîp trªn thÊy r»ng n¨m 1997 nguån vèn huy ®éng tõ tµi kho¶n TG cßn h¹n chÕ nh­ng tõ n¨m 1998 trë ®i ®· t¨ng 1 l­îng ®¸ng kÓ. §iÒu muèn nãi ë ®©y lµ vèn huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1999 lµ 350 tØ ®ång chiÕm 69%, cßn l¹i lµ tiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n. §©y lµ mét ®iÒu khã kÕ ho¹ch ho¸ tÝn dông cho vay cña Ng©n hµng. Cã thÓ nãi mét vÊn ®Ò nÕu x¶y ra hiÖn t­îng c¸c kh¸ch hµng å ¹t rót tiÒn göi huy ®éng th× ng©n hµng sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n. Cßn vèn ®i vay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c ®Õn 1997 lµ 210 tû ®ång vµ gi¶m dÇn ®Õn n¨m 2001 vèn ®i vay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c chØ cßn 49 tØ ®ång cßn tæng nguån vèn huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm ®Õn lµ 552 tØ ®ång th× tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n lµ 338 tØ ®ång, chiÕm 61%. 2.1.2. VÒ sö dông vèn NhËn thøc ®­îc vai trß, chøc n¨ng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i, nhËn thøc ®­îc viÖc cho vay - kinh doanh tÝn dông sÏ v« cïng khã kh¨n vµ nÕu chØ l¬ lµ mét chót th«i th× hËu qu¶ rñi ro tÝn dông sÏ kh«n l­êng. C¸c ng©n hµng ë n­íc ta hiÖn nay rÊt chó träng kh©u tÝn dông, coi ®ã lµ mét trong c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng. V× vËy, thêi gian qua, d­ nî cho vay bao gåm c¸c lo¹i thêi h¹n còng nh­ c¸c lo¹i thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã xu h­íng t¨ng lªn. Cã thÓ minh ho¹ kÕt qu¶ d­ nî cho vay cña ng©n hµng Eximbank (xem b¶ng 2). B¶ng 2 Ph©n tÝch d­ nî (1997-2001) §¬n vÞ: Tû ®ång 1 1997 1998 1999 2000 2001 I. Cho vay ng¾n h¹n Trong ®ã: 235 390 405 489 560 - Doanh nghiÖp nhµ n­íc 92.8 35 55 64 58 - NgoµI quèc doanh 128 250 205 265 307 - Thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n 3.2 15 35 52 73 - Thµnh phÇn kh¸c 11 90 110 108 122 II. Cho vay trung vµ dµi h¹n 19.1 20.7 28 32.2 34.4 - Doanh nghiÖp nhµ n­íc 19.1 20.7 28 32.2 34.4 Céng 254.1 410.7 433 521.2 594.4 (Nguån : Phßng kinh doanh tÝn dông ng©n hµng Eximbank Hµ néi) Trong ho¹t ®éng tÝn dông cña m×nh chi nh¸nh còng rÊt quan t©m ®Õn viÖc cho vay trung vµ dµi h¹n. Song, sè d­ nî ®Õn cuèi n¨m còng ph¶n ¸nh sù ch¾c ch¾n vµ chÊp hµnh chÕ ®é trong ®Çu t­ trung, dµi h¹n: N¨m 1997 d­ nî 19,1 tû ®ång, tû träng7,5% tæng d­ nî vµ n¨m 1998 d­ nî lµ 20,7,tû träng 5% ®Õn 2001 d­ nî lµ 34,4 tØ ®ång. §ång thêi sè d­ nî nµy chñ yÕu n»m trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Chøng tá viÖc ®Çu t­ tÝn dông trung, dµi h¹n cña ng©n hµng lµ cã tÝnh to¸n tr¸nh rñi ro cã thÓ x¶y ra tõ viÖc tÝn dông dµi h¹n l·i Ýt, vèn ®äng l©u nµy. 2.2 Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông trong kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i 2.2.1 T×nh h×nh rñi ro tÝn dông Rñi ro tÝn dông ®­îc ph¶n ¸nh chñ yÕu ë c¸c chØ tiªu vÒ nî qu¸ h¹n vµ nî khã ®ßi .Nî qu¸ h¹n lµ yÕu tè tÊt nhiªn trong tÝn dông ng©n hµng. NÕu cã thÓ nãi: Ng©n hµng nµo trong tÝn dông mµ kh«ng cã nî qu¸ h¹n th× ch¾c ch¾n ng©n hµng ®ã b¸o c¸o sai, hoÆc v« lý trong ho¹t ®éng tÝn dông. NhÊt lµ trong t×nh h×nh hiÖn nay vÒ kh¸ch quan: C¶ n­íc ®ang ®i theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, s¶n xuÊt hµng ho¸. C¸c yÕu tè vÒ mua b¸n hµng ho¸, s¶n xuÊt - tiªu thô lu«n lµ b¹n ®ång hµnh cña: ¨n nªn lµm ra, ph¸t triÓn lªn hay lôi b¹i, sôp ®æ cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, c¸c nhµ lµm kinh tÕ, c¸c yÕu tè nµy liªn quan chÆt chÏ ®Õn viÖc cho vay vèn cña ng©n hµng vµ viÖc sö dông vèn vay cña ®¬n vÞ. NÕu mét tæ chøc kinh tÕ vay vèn cña ng©n hµng mµ sôp ®æ th× ®iÒu tÊt yÕu lµ ng©n hµng ®ã còng suy sôp nÕu kh«ng nãi lµ khèn ®èn trong ho¹t ®éng. Trong t×nh h×nh kinh tÕ nh­ vËy, tr¸nh sao khái cã ®¬n vÞ lµm ¨n ®­îc, ®¬n vÞ kh«ng lµm ¨n ®­îc do nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn sôp ®æ vµ thÕ lµ ng©n hµng cho vay vèn còng bÞ kÐo theo vµo chiÕn trËn ph¶i xö lý! VÒ chñ quan cña ngµnh ng©n hµng, tr¸nh sao ®­îc rñi ro do: C¬ chÕ qui ®Þnh ®Ò ra vÒ c¬ chÕ l·i suÊt tõng thêi kú, thêi ®iÓm, qui ®Þnh vÒ thêi h¹n nî cho vay, nguyªn t¾c cho vay. . . . mµ c¸c ®¬n vÞ tÝn dông, tæ chøc ng©n hµng ph¶i thùc thi thÕ th× tr¸nh sao ®­îc cã qui ®Þnh phï hîp, cã ®iÒu kho¶n nµo ®ã cßn ch­a phï hîp. Thùc tÕ viÖc qui ®Þnh thêi h¹n nî cho vay víi ®èi t­îng, mãn vay nµo ®ã ch­a cô thÓ mµ ng­êi, ®¬n vÞ tÝn dông ph¶i tù m×nh ¸p dông, tù m×nh ®Þnh kú h¹n nî cho mãn vay ®ã lµm sao tr¸nh ®­îc trong hµng ngµn mãn cho vay kh«ng cã mãn nµo ®Þnh kú h¹n kh«ng ®óng. TÊt yÕu cã mãn sai vµ tÊt yÕu x¶y ra nî qu¸ h¹n. §©y lµ ch­a tÝnh ®Õn tr­êng hîp ®Þnh kú h¹n nî cã phï hîp víi chu kú s¶n xuÊt, vßng quay cña hµng ho¸ - tiÒn hµng. . . hay kh«ng?. Nãi r»ng nî qu¸ h¹n lµ rñi ro: ch­a ch¾c vµ nãi rñi ro lµ cã nî qu¸ h¹n còng kh«ng chÝnh x¸c. V× vËy ph¶i ph©n tÝch, kiÓm tra xem nî qu¸ h¹n vµ thùc tr¹ng nî qu¸ h¹n do ®©u: Do ®¬n vÞ vay kinh doanh thua lç, do ng©n hµng ®Þnh kú h¹n nî sai, do yÕu tè bÊt kh¶ kh¸ng cña ®¬n vÞ vay vèn dÉn ®Õn ch­a tr¶ ®­îc nî… Qua b¶ng 3,4 cho thÊy kÕt cÊu d­ nî qu¸ h¹n cña Eximbank vµ NH C«ng Th­¬ng Hoµn KiÕm B¶ng 3:theo dâi nî qu¸ h¹n cña ng©n hµng Eximbank (1997-2001) Néi dung 1997 1998 1999 2000 2001 Tæng d­ nî Qu¸ h¹n Tæng d­ nî Qu¸ h¹n Tæng d­ nî Qu¸ h¹n Tæng d­ nî Qu¸ h¹n Tæng d­ nî Qu¸ h¹n I. Ng¾n h¹n Trong ®ã: - DNNN - DN ngoµi QD - T­ nh©n - Thµnh phÇn kh¸c 235 92,8 128 3,2 11 15,4 6,2 8,6 0,2 0,4 390 35 250 15 90 28,5 5 12 3,5 8 405 55 205 35 110 27 3 14 4 6 489 64 265 52 108 33,4 5,3 16,4 6,7 5 560 58 307 73 122 42,4 4,6 21 9,5 7,3 II. Trung + dµi h¹n 19,1 0 20,7 0 28 0 32,2 0 34,4 0 §¬n vÞ: Tû ®ång (Nguån : Phßng kinh doanh tÝn dông ng©n hµng Eximbank Hµ néi) Qua b¶ng theo dâi nî qu¸ h¹n trªn ta thÊy : - Chi nh¸nh rÊt cÈn thËn trong cho vay trung, dµi h¹n. - Trong cho vay ng¾n h¹n rÊt chó ý tíi chÊt l­îng, hiÖu qu¶ vèn vay nªn h¹n chÕ ®­îc tû lÖ nî qu¸ h¹n vµ sè d­ nî qu¸ h¹n tËp trung ë hai lo¹i h×nh chÝnh lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. Cßn cho vay t­ nh©n, nî qu¸ h¹n so víi tæng d­ nî th× thÊp. N¨m 1998 tû lÖ nî qu¸ h¹n lªn 6,9% ®Õn n¨m 1999 tû lÖ nî qu¸ h¹n lµ 6,2% gi¶m 0,7% so víi n¨m 1998 vµ ®Õn 2001 nî qu¸ h¹n lµ 7,13% tæng d­ nî. Sù gia t¨ng nî qu¸ h¹n b¸o hiÖu c«ng t¸c tÝn dông sÏ, ®· vµ ®ang rÊt khã kh¨n. Nî qu¸ h¹n còng tËp trung phÇn lín ë kinh tÕ nhµ n­íc vµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. MÆc dï ban l·nh ®¹o chi nh¸nh hÕt søc quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy, song t×m hiÓu nguyªn nh©n ®Ó cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt h÷u hiÖu th× lµ mét viÖc kh«ng ®¬n gi¶n. B¶ng 4: KÕt cÊu d­ nî theo nî qu¸ h¹n t¹i NHCTHK (1999-2001) §¬n vÞ : triÖu ®ång. ChØ tiªu N¨m 1999 N¨m 2000 N¨m 2001 1.Doanh sè cho vay 1.385.000 1.690.106 1.916.500 2. Doanh sè thu nî 1.409.310 1.695.019 1.823.740 3. Nî qu¸ h¹n 37.364 31.395 17.430 (Nguån : Phßng kinh doanh tÝn dông ng©n hµng C«ng th­¬ng Hoµn KiÕm) Qua b¶ng sè liÖu trªn ta nhËn thÊy, d­ nî qu¸ h¹n trong c¸c n¨m 1999, n¨m 2000 vµ n¨m 2001 ®· gi¶m dÇn vÒ sè tuyÖt ®èi. §Æc biÖt lµ gi¶m m¹nh trong n¨m 2001, chØ cßn 17430 triÖu ®ång, gi¶m 44,5% so víi n¨m 2000. §Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nµy ng©n hµng ®· chó träng trong viÖc thùc hiÖn sµng läc nh»m n©ng cao thªm mét b­íc chÊt l­îng d­ nî ®èi víi c¸c kh¸ch hµng truyÒn thèng. Ng©n hµng ®· tiÕp tôc tiÕp thÞ t×m ®Õn víi nh÷ng kh¸ch hµng míi, c¸c dù ¸n kh¶ thi, ®Ó thay ®æi c¬ cÊu d­ nî theo h­íng gi¶m thiÓu rñi ro. 2.2.2.Nguyªn nh©n nî qu¸ h¹n vµ rñi ro tÝn dông cña hÖ thèng NHTM C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu cã ®Æc ®iÓm: §­îc thµnh lËp chñ yÕu ®Ó kinh doanh tiÒn tÖ vµ cung øng dÞch vô cho thÞ tr­êng nh»m t×m kiÕm lîi nhuËn. Ng©n hµng ®­îc thµnh lËp cã nh÷ng b­íc th¨ng trÇm, ph¸t triÓn hoÆc diÖt vong. C¸c b­íc ®ã phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau. Ng©n hµng lµ mét doanh nghiÖp kinh doanh tiÒn tÖ vµ cung øng c¸c s¶n phÈm, c¸c lo¹i dÞch vô vµ tµi chÝnh cho thÞ tr­êng, chÝnh v× vËy kinh doanh ng©n hµng cã nh÷ng kh¸c biÖt so víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c. TiÒn tÖ lµ nguyªn liÖu cña ®Çu vµo nh­ng còng lµ s¶n phÈm cña ®Çu ra. TiÒn tÖ l¹i lu«n biÕn ®éng vµ chÞu sù chi phèi cña nhiÒu yÕu tè. YÕu tè kh¸ch quan lµ sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, t©m lý, chÝnh trÞ, x· héi. . . . yÕu tè chñ quan lµ con ng­êi. V× vËy ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi thÞ tr­êng. Víi ®Æc ®iÓm nµy mµ trong kinh doanh cña ng©n hµng cã nhiÒu rñi ro. Do vËy cÇn ph¶i ph©n tÝch nguyªn nh©n cã nî qu¸ h¹n vµ rñi ro trong tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nãi chung va c¸c ng©n hµng cæ phÇn nãi riªng nh­ sau: *Nguyªn nh©n kh¸ch quan: NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, do vËy c¬ chÕ, chÕ tµi tÝn dông, chÝnh s¸ch chÕ ®é cña nhµ n­íc lu«n lu«n thay ®æi vµ ®i tíi hoµn thiÖn. Qu¸ tr×nh thay ®æi ®ã lµm cho mét sè doanh nghiÖp, chuyÓn h­íng kh«ng kÞp, kh«ng gi¶i phãng ®­îc vèn vµ khã kh¨n trong viÖc tr¶ nî ng©n hµng. VÝ dô nh­ mét sè c«ng ty xuÊt nhËp khÈu tæng hîp khi vay vèn ®Ó mua nguyªn liÖu t¹i chç xuÊt khÈu, song c¬ chÕ xuÊt khÈu trùc tiÕp cña nhµ n­íc thay ®æi qu¸ nhanh, thay ®æi theo thêi ®iÓm mµ trong thêi ®iÓm khi ®¬n vÞ ®i vay th× ch­a cã. Trong khi ®ang chÕ biÕn nguyªn liÖu th× ph¸t sinh, nªn ®¬n vÞ kh«ng chuyÓn biÕn kÞp, s¶n phÈm kh«ng xuÊt khÈu ®­îc, do ®ã ®¬n vÞ vay kh«ng cã vèn tr¶ nî khi ®Õn h¹n vµ ph¸t sinh nî qu¸ h¹n. ViÖc nhµ n­íc kh«ng cho xuÊt khÈu trùc tiÕp nªn ®¬n vÞ ph¶i th«ng qua mét ®¬n vÞ trung gian kh¸c, ph¶i chÞu lÖ phÝ, chi phÝ, gi¸ c¶ xuÊt. . . còng lµm cho thu nhËp cña ®¬n vÞ vay vèn (kh«ng ®­îc xuÊt khÈu trùc tiÕp) ¶nh h­ëng vµ ®ã còng lµ nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn nî qu¸ h¹n hiÖn ®ang tån t¹i cña ®¬n vÞ vay víi chi nh¸nh ng©n hµng. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp cã tØ lÖ vèn tù cã thÊp so víi tæng sè vèn l­u ®éng tham gia vµo kinh doanh nªn bÊt kú mét sù biÕn ®éng nhá cña thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶, ®iÒu kiÖn kinh doanh th× ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî cña doanh nghiÖp víi ng©n hµng. Ngoµi ra cßn phô thuéc vµo ý muèn chñ quan cña kh¸ch hµng, trong thùc tÕ ®· ph¸t sinh t¹i chi nh¸nh ng©n hµng lµ: cã mét vµi tr­êng hîp c¸ nh©n vay ng©n hµng, khi ch­a ®Õn h¹n tr¶ nh­ng ng­êi vay cã tiÒn do b¸n hµng hoÆc hoµn chØnh mét chu kú vay vèn, ng­êi vay kh«ng tr¶, ch­a tr¶ mµ tiÕp tôc ®­a vµo chu kú kh¸c do: sî thñ tôc vay cña ng©n hµng r­êm rµ, chê ®îi duyÖt l©u,... nªn tiÕp tôc kinh doanh b»ng vèn ®ã. §Õn khi ®Õn h¹n th× hä ch­a gi¶i quyÕt xong quy tr×nh sau- nªn kh«ng cã vèn vµ ph¸t sinh nî qu¸ h¹n. Cã tr­êng hîp ®· mÊt vèn v× kinh doanh sai môc ®Ých vay vèn ë chu kú sau. Nh­ vËy ý muèn chñ quan cña ng­êi vay ®· lµm cho nî qu¸ h¹n cña ng©n hµng ph¸t sinh t¨ng lªn. *Nguyªn nh©n chñ quan: MÆc dï chi nh¸nh rÊt quan t©m tíi ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé tÝn dông. Ngay trong viÖc tuyÓn lùa c¸n bé tÝn dông còng ®Æt ra yªu cÇu tr×nh ®é ®¹i häc, ®· qua c«ng t¸c tÝn dông ë c¸c ng©n hµng kh¸c hiÓu biÕt vÒ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c... Song ®iÒu bÊt cËp vÉn s¶y ra lµ tr×nh ®é b»ng cÊp th× nhiÒu song viÖc ¸p dông vµo thùc tÕ c«ng viÖc l¹i ®ßi hái ph¶i n¨ng ®éng, nhanh nh¹y, ®ßi hái ®· lµ c¸n bé tÝn dông th× ph¶i cã n¨ng lùc qu¶n lý, tr×nh ®é, kiÕn thøc khoa häc vµ thùc tÕ, thùc tiÔn cuéc sèng... ®Ó quyÕt ®¸p, t­ vÊn vÒ mét mãn cho vay phï hîp, ®óng c¬ chÕ tÝnh to¸n ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ ®«i bªn vµ l­êng ®­îc bÊt tr¾c x¶y ra... Thùc tÕ lµ cßn nhiÒu c¸n bé tÝn dông cßn trÎ ch­a cã bÒ dµy kinh nghiÖm trong vÊn ®Ò kiÓm tra theo dâi chÆt chÏ mãn vay, dÉn ®Õn ®¬n vÞ vay sö dông vèn sai môc ®Ých, sö dông vèn ng¾n h¹n sang x©y c¬ b¶n, mua s¾m thiÕt bÞ... do vËy khi ®Õn h¹n kh«ng tr¶ ®­îc nî ph¶i chuyÓn nî qu¸ h¹n. MÆt kh¸c viÖc ®¸nh gi¸, nhËn ®Þnh vÒ kh¸ch hµng, c¸c th«ng tin, t­ liÖu vÒ thùc lùc kh¸ch hµng kh«ng n¾m râ, nªn viÖc thùc hiÖn kh©u ®iÒu tra cho vay chØ lµm trªn hå s¬ cßn thùc tÕ kh«ng ®iÒu tra kü, dÉn ®Õn cho vay kh«ng cã thÕ chÊp tµi s¶n, thiÕu vµ sai nguyªn t¾c vµ viÖc chuyÓn nî qu¸ h¹n khi ®Õn h¹n lµ dÜ nhiªn. Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong kinh doanh tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam. HiÖn nay trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vÊn ®Ò an toµn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt, v× rñi ro lu«n lµ ng­êi b¹n ®­êng cña lÜnh vùc kinh doanh, vËy qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh ph¶i lu«n t×m mäi c¸ch ®Ò phßng, nÐ tr¸nh vµ h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a khái sù xuÊt hiÖn rñi ro. C¸c biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i cïng víi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ ng©n hµng ®· kh«ng ngõng ®­îc nhËn thøc vµ c¶i thiÖn cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña mçi n­íc. Trong bµi tiÓu luËn nµy em xin tr×nh bÇy mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong kinh doanh tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam. Thø nhÊt lµ: C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lu«n quan t©m ch¨m lo ®Õn viÖc ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé ng©n hµng giái vÒ nghiÖp vô, cã phÈm chÊt ®¹o ®øc t«t, cã t­ duy kinh tÕ vµ hiÓu biÕt ph¸p luËt. §Æc biÖt lµ c¸n bé tÝn dông th× ph¶i lu«n cã sù nhËn thøc nhanh, nh¹y vÒ thÞ tr­êng, vÒ x· héi, vÒ ®êi sèng kinh tÕ thùc tÕ ®Ó cã sù ph¸n ®o¸n, sù ®¸nh gi¸, ph©n tÝch ®óng vÒ tõng tr­êng hîp kh¸ch hµng cã quan hÖ tÝn dông víi ng©n hµng. Thø hai lµ: C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i tu©n thñ tuyÖt ®èi c¸c chÕ tµi tÝn dông nh­ c¬ chÕ l·i suÊt, nguyªn t¾c cho vay, thÕ chÊp tµi s¶n, kiÓm tra tr­íc, trong vµ sau khi cho vay. §Æc biÖt lµ ph©n lo¹i nî tõng thêi kú, ph©n lo¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng ®Ó cã quyÕt s¸ch qu¶n lý nî cña m×nh ®óng, hîp lý. TuyÖt ®èi kh«ng ®­îc ®¶o nî. Thø ba lµ: X©y dùng mét chÝnh s¸ch tÝn dông an toµn ®Ó ®Þnh h­íng cho qu¶n lý rñi ro trong cho vay. Nh×n chung chÝnh s¸ch tÝn dông chñ yÕu cã 3 môc tiªu chÝnh: ®¹t lîi nhuËn tèi ­u, an toµn vèn vµ lµnh m¹nh c¸c kho¶n tÝn dông. Mét chÝnh s¸ch tÝn dông ®óng ®¾n sÏ lµm nÒn t¶ng cho qu¶n trÞ rñi ro tÝn dông ®óng ®¾n vµ ®¹t hiªô qu¶. Tuú theo tõng thêi kú mµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®Æt môc tiªu nµo lªn hµng ®Çu. Nh­ ViÖt nam hiÖn nay trong m«i tr­êng kinh doanh cña ng©n hµng cßn rÊt nhiÒu yÕu tè kh«ng æn ®Þnh, b¶n th©n c¸c ng©n hµng còng ch­a cã bÒ dµy kinh nghiÖm ho¹t ®éng kinh doanh v× vËy môc tiªu an toµn trong cho vay ph¶i ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Thø t­ lµ: T¹o mèi quan hÖ ®ång bé gi÷a c¸c chi nh¸nh ng©n hµng víi kh¸ch hµng, víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, ®Ó tõ ®ã cã mèi liªn kÕt, hiÖp héi trong xö lý c¸c t×nh huèng, tÝn dông ph¸t sinh. Tøc lµ gi÷ ch÷ tÝn ®èi víi kh¸ch hµng vµ c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc tÝn dông kh¸c. §· thùc hiÖn kinh doanh ng©n hµng th× ch÷ tÝn ph¶i ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Cã vËy, míi b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng ®­îc th«ng suèt, hiÖu qu¶. Thø n¨m lµ: X¸c ®Þnh møc cho vay tèi ®a cho tõng lo¹i kh¸ch hµng. Møc cho vay tèi ®a cña mét kh¸ch hµng nh×n chung chÞu nh÷ng t¸c ®éng sau: * Quy ®Þnh vÒ tËp trung rñi ro tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. * Kh¶ n¨ng vèn tù cã ®­a vµo kinh doanh cña kh¸ch hµng. * Kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n nî. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i th­êng x¸c ®Þnh hÖ sè cho vay tèi ®a so víi vèn tù cã cña doanh nghiÖp. Thø s¸u lµ: ChiÕn l­îc kh¸ch hµng nh»m sµng läc t¹o kh¸ch hµng tin cËy. Trong qu¸ tr×nh quan hÖ víi kh¸ch hµng, ng©n hµng sÏ ph©n tÝch kh¸ch hµng nh»m ph©n lo¹i kh¸ch hµng cã uy tÝn vµ kh¸ch hµng Ýt cã uy tÝn. Trªn c¬ së kÕt qu¶ ph©n lo¹i ng©n hµng sÏ ph¶i bæ sung thªm nhiÒu th«ng tin vÒ kh¸ch hµng Ýt cã uy tÝn, kiÓm so¸t chÆt chÏ nh»m gi¶m thiÓu rñi ro. Ph©n lo¹i sµng läc kh¸ch hµng gióp cho ng©n hµng n©ng cao ®é an toµn vèn tÝn dông cña m×nh; bªn c¹nh ®ã thiÕt lËp quan hÖ l©u dµi víi kh¸ch hµng tèt sÏ gióp cho ng©n hµng ®èi phã víi nh÷ng bÊt ngê vÒ rñi ro ®¹o ®øc mµ lóc ®Çu ng©n hµng kh«ng l­êng tr­íc ®­îc. Thø b¶y lµ: Gi¶m thiÓu rñi ro ,kh«ng tËp trung qu¸ nhiÒu cho mét kh¸ch hµng. Gi¶m thiÓu rñi ro lµ biÖn ph¸p ®­îc ¸p dông ®Ó gi¶m xuèng møc thÊp nhÊt rñi ro tÝn dông. Cã thÓ gi¶m thiÓu rñi ro b»ng c¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng tÝn dông, t¹o ra mèi quan hÖ láng lÎo ®Ó lo¹i trõ c¸c rñi ro. Trong c¸c lo¹i cho vay th× cho vay cã thêi h¹n ng¾n Ýt rñi ro h¬n cho vay cã thêi h¹n dµi. Bªn c¹nh ®ã theo tÝnh chÊt kü thuËt cho vay sÏ cã c¸c lo¹i cho vay øng tr­íc, chiÕt khÊu hay cho thuª tµi chÝnh v.v... Ng©n hµng cã thÓ thùc hiÖn ph©n t¸n rñi ro b»ng c¸ch mua b¶o hiÓm kho¶n vay hoÆc b¸n hîp ®ång tÝn dông. §Ó gi¶m thiÓu rñi ro ng©n hµng cã thÓ thùc hiÖn ®ång tµi trî víi mét hoÆc mét vµi ng©n hµng kh¸c ®Ó cho vay mét kh¸ch hµng. Nh­ vËy rñi ro tÝn dông cña kho¶n vay nµy xÐt tõ phÝa kh¸ch hµng sÏ ®­îc ph©n t¸n cho nhiÒu ng©n hµng. Thø t¸m lµ: Tæ chøc quy tr×nh cho vay chÆt chÏ nh»m qu¶n lý rñi ro tÝn dông cã hiÖu qu¶. * Quy ®Þnh thñ tôc cho vay. Thñ tôc cho vay th­êng liªn quan ®Õn c¸c giÊy tê chøng th­ chøng thùc møc ®é héi ®ñ c¸c tiªu chuÈn cho vay cña kh¸ch hµng. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i quy ®Þnh cô thÓ c¸c giÊy tê cho tõng lo¹i cho vay, tõng lo¹i kh¸ch hµng. ViÖc quy ®Þnh thñ tôc ph¶i h­íng tíi t¹o tiÖn lîi cho kh¸ch hµng cßn ng©n hµng th× kiÓm so¸t dÔ dµng. * Thùc hiÖn ph©n tÝch sö dông cã hiÖu qu¶. Ng©n hµng ph¶i thùc hiÖn mét sè néi dung ph©n tÝch tÝn dông tr­íc mét kho¶n vay b»ng c¸ch ph©n lo¹i kh¸ch hµng theo nÆng lùc vay vèn vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, kh¶ n¨ng tr¶ nî. Trong tr­êng hîp kh¸ch hµng míi ®Õn vay th× ng©n hµng ph¶i thùc hiÖn ®ång thêi ph©n lo¹i kh¸ch hµng trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch tÝn dông ®Ó ®¶m b¶o kho¶n vay s¾p ph¶i ph¸t ra ®­îc an toµn. * H×nh thµnh hÖ thèng tÝn hiÖu rñi ro trong qu¶n lý cho vay. BÊt cø mét biÓu hiÖn nµo kh«ng b×nh th­êng kh«ng ®óng víi ®iÒu kiÖn khi ph©n tÝch tÝn dông ®Òu cã thÓ ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ®óng h¹n cña kho¶n vay. V× vËy c¸c ng©n hµng ph¶i ®­a ra hÖ thèng tÝn hiÖu b¸o tr­íc vÒ rñi ro ®Ó cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh thÝch hîp. * Tæ chøc kiÓm so¸t ho¹t ®éng cho vay vµ ®iÒu chØnh xö lý kÞp thêi Trong qu¸ tr×nh kiÓm so¸t l¹i ng©n hµng sÏ ®¸nh gi¸ ®é rñi ro tÝn dông cña mét kho¶n vay t¨ng lªn trong khi ch­a tíi h¹n tr¶ Ng©n hµng cÇn ph¶i ¸p dông ngay mét hoÆc ®ång thêi c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa sau: - Yªu cÇu t¨ng thªm ®¶m b¶o tÝn dông. - Ng©n hµng sÏ ®Þnh l¹i gi¸ c¶ cho vay tøc ®iÒu chØnh l¹i l·i suÊt cho vay. - Ng©n hµng sÏ ®iÒu chØnh l¹i quü dù phßng phßng ngõa rñi ro. Thø chÝn lµ: ThÕ chÊp bÊt ®éng s¶n Tõ thùc tr¹ng cho vay thÕ chÊp nhµ cöa ®Êt ®ai, chóng t«i thÊy ®Êt ®ai nhµ cöa lµ tµi s¶n lín. V× vËy trong t­¬ng lai vÉn lµ mét lo¹i tµi s¶n thÕ chÊp cho nî vay ng©n hµng. Tuy nhiªn ng©n hµng cÇn quy ®Þnh râ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ lo¹i, vÞ trÞ gi¸ trÞ cu¶ nhµ ®Êt ®Ó nhËn ®¶m b¶o. §Æc biÖt ng©n hµng ph¶i quy ®Þnh quy tr×nh qu¶n lý rñi ro tµi s¶n thÕ chÊp cã hiÖu qu¶. Qu¶n trÞ rñi ro tµi s¶n ®¶m b¶o ph¶i h­íng tíi ®èi víi c¸c lo¹i cho vay rñi ro th× ¸p dông lo¹i ®¶m b¶o Ýt rñi ro. Thø m­êi lµ: Hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin rñi ro tÝn dông Ho¹t ®éng cung cÊp th«ng tin cho trung t©m võa lµ ho¹t ®éng b¾t buéc võa lµ ho¹t ®éng cã sinh lêi, tøc c¸c ng©n hµng cung cÊp th«ng tin còng cã mét kho¶n thu nho nhá (d­íi d¹ng chi phÝ thu nhËp th«ng tin), vµ c¸c ng©n hµng sö dông th«ng tin sÏ ph¶i tr¶ phÝ mua th«ng tin. Do yÕu tè b¾t buéc cung cÊp th«ng tin cho trung t©m nªn khi ph¸t hiÖn ra ng©n hµng dÊu th«ng tin hoÆc quªn cung cÊp th× g©n hµng Nhµ n­íc ph¶i quy ®Þnh h×nh thøc ph¹t. KÕt luËn Trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ë bÊt kú c¬ chÕ nµo còng ®Òu ph¸t sinh nî qu¸ h¹n, ®ã lµ vÊn ®Ò b×nh th­êng. Trong nî qu¸ h¹n, cã mét bé phËn khã thu håi, hoÆc kh«ng thu håi ®­îc lµ rñi ro trong kinh doanh tÝn dông ng©n hµng. §ã còng lµ lÏ tÊt nhiªn nh­ sù rñi ro cña mçi nghÒ kinh doanh kh¸c. Kinh doanh tÝn dông ng©n hµng lµ nghÒ kinh doanh ®Æc thï lu«n tiÒm chøa nhiÒu yÕu tè rñi ro nhÊt. Do ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng g¾n liÒn vµ cã quan hÖ chÆt chÏ víi mäi lo¹i h×nh kh¸ch hµng. NÕu ng©n hµng xem xÐt thËn träng trong qu¸ tr×nh cho vay vµ kh¸ch hµng lµm ¨n cã hiÖu qu¶, sö dông vèn vay ®óng môc ®Ých, tr¶ nî tiÒn vay ®óng thêi h¹n th× th­êng kh«ng cã nî qu¸ h¹n. §ã lµ nh÷ng kh¸ch hµng lý t­ëng. Cßn nÕu ng­îc l¹i th× rñi ro tÊt yÕu x¶y ra. Do thêi gian häc tËp vµ nghiªn cøu viÕt tiÓu luËn cßn h¹n hÑp nªn kh«ng tr¸nh khái cã nhiÒu sai sãt em mong ®­îc sù gióp ®ì cña thÇy c« ®Ó bµi tiÓu luËn ®­îc tèt h¬n Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. ý kiÕn cña gi¸o viªn h­íng dÉn Tµi liÖu tham kh¶o 1/ T¹p chÝ Ng©n hµng th¸ng 12-2001, th¸ng 5-2002 (Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam) 2/ NghiÖp vô Ng©n hµng hiÖn ®¹i -DAVID COX - Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ Quèc gia. 3/ B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c EXIMBANK Hµ néi n¨m 1997, 1998, 1999 vµ 6-2000. 4/ Nguån b¸o c¸o tµi chÝnh ng©n hµng C«ng th­¬ng Hoµn kiÕm (1999-2002) 5/ Ng©n hµng th­¬ng m¹i - §HKT Quèc d©n 2002