Đề tài Tác động của chính sách tài chính đến sự tăng trưởng kinh tế

Lêi më ®Çu Cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng, vai trß cña Ng©n hµng Nhµ N­íc(NHNN)ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh. Víi nh÷ng c«ng cô qu¶n lý vÜ m« trong tay, NHNN ®· lµm cho ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng ngµy cµng lµnh m¹nh vµ cã hiÖu qu¶,t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ . Mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý h÷u hiÖu cña NHNN lµ c«ng cô l·i suÊt. Th«ng qua c«ng cô l·i suÊt, NHNN t¸c ®éng lªn ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, c¸c tæ chøc tÝn dông vµ tõ ®ã t¸c ®éng lªn l­îng cung tiÒn tÖ - mét chØ tiªu ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ®Õn søc khoÎ cña nÒn kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN, ngµnh Ng©n hµng ®· tr¶i qua 10 n¨m ®æi míi, ®ã còng lµ 10 n¨m kh«ng ngõng ®æi míi chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHNN theo h­íng tõng b­íc tiÕn ®Õn mét chÝnh s¸ch l·i suÊt thÞ tr­êng khi ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ tiÒn tÖ cho phÐp. Trªn c¬ së ®Þnh h­íng ®ã, ngµy 1/10/1998 LuËt NHNN ViÖt Nam ra ®êi qui ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông mét c¬ chÕ l·i suÊt míi lµ l·i suÊt c¬ b¶n. Víi c¬ chÕ nµy, viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt ngµy cµng trë nªn linh ho¹t, b¸m s¸t nhu cÇu thÞ tr­êng h¬n, nh­ng thùc tÕ cßn rÊt nhiÒu v­íng m¾c vÒ c¸ch vËn dông còng nh­ t¸c dông cña qui ®Þnh míi nµy. NÕu ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan, chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nh÷ng n¨m qua ®· thu ®­îc mét sè thµnh tùu nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã vÉn cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp vµ h¹n chÕ. Thùc tiÔn kh¸ch quan ®ã ®ßi hái ph¶i cã mét sù ®æi míi s©u réng trong viÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt trong hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt nam sao cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong n­íc. ChÝnh v× vËy mµ em chän ®Ò tµi “T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®Õn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ " . Tuy nhiªn, do cßn h¹n hÑp vÒ tr×nh ®é còng nh­ kiÕn thøc thùc tiÔn nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt,em rÊt mong sÏ nhËn ®­îc sù chØ b¶o, gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ b¹n ®äc. I. Kh¸i niÖm vµ c¨n cø x¸c ®Þnh l·i xuÊt c¬ b¶n. 1.1.Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña l·i suÊt c¬ b¶n. Trong h¬n 10 n¨m ®æi míi, chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN ®· ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng tÝch cùc , "níi láng" tõng b­íc theo h­íng tù do ho¸ phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi trong n­íc, møc ®é héi nhËp quèc tÕ cña nÒn kinh tÕ n­íc ta. C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ngµy cµng trë nªn linh ho¹t h¬n b¸m s¸t cung-cÇu vèn thÞ tr­êng, quyÒn chñ ®éng Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh cña c¸c TCTD ®­îc më réng, nªn lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh­ng vÉn kiÓm so¸t ®­îc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, gãp phÇn thóc ®Èy thÞ tr­êng tµi chÝnh trong n­íc, thóc ®Èy t©ng tr­ëng kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®ång ViÖt Nam. §Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn vµ héi nhËp quèc tÕ, NHNN ph¶i tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt tõng b­íc triÓn khai thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng ®æi míi ho¹t ®éng ng©n hµng cña §¶ng Nhµ n­íc, Quèc héi ®Ò ra. Trªn c¬ së ®ã, LuËt Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc Quèc héi th«ng qua ngµy 12/12/1997 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/10/1998 lµ mét b­íc ngoÆt ®¸nh dÊu sù tr­ëng thµnh trong ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung, viÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt nãi riªng. §iÒu 18 LuËt NHNN ghi" NHNN x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n , l·i suÊt t¸i c¸p vèn". Kho¶n 12 ®iÒu 9 gi¶i thÝch: "L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do NHNN c«ng b« lµm c¬ së cho c¸c TCTD Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh". Nh­ vËy, theo quy ®Þnh cña LuËt NHNN vÒ l·i suÊt c¬ b¶n th× ®©y lµ mét kh¸i niÖm rÊt réng vµ rÊt dÔ vËn dông cho sù ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHNN trong mçi giai ®o¹n thÝch hîp. Bëi v× theo LuËt th× l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do NHNN c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c TCTD Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh th× cã ý nghÜa trªn c¶ hai mÆt: -X¸c ®Þnh rÊt râ vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh b»ng l·i suÊt, kh«ng lóc nµo bu«ng láng sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc mµ c¬ quan cã thÈm quyÒn tr¸ch nhiÖm lµ NHNNVN. Vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc vÒ l·i suÊt ph¶i ®­îc thÓ hiÖn nh»m ®¹t d­îc môc tiªu b¶o ®¶m an toµn hÖ thèng c¸c TCTD, b¶o vÖ quyÒn lîi mét c¸ch hµi hoµ gi÷a c¸c bªn: ng­êi göi, ng­êi vay vµ TCTD; sö dông c«ng cô l·i suÊt lµm ®ßn bÈy ®Ó kÝch thÝch ho¹t ®éng vèn vµ ®iÒu hoµ vèn tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu, gãp phÇn thóc ®Èy sù æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ võa lµm c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. - Cã rÊt nhiÒu lo¹i l·i suÊt c¬ b¶n mµ NHNN c«ng bè võa phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ, tiÒn tÖ cña n­íc ta trong tõng thêi kú võa ®¶m b¶o linh ho¹t theo cung cÇu vèn trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ t¨ng tÝnh lµnh m¹nh gi÷a c¸c tè chøc tÝn dông. Còng chÝnh v× cã nhiÒu lo¹i l·i suÊt c¬ b¶n vµ viÖc ®iÒu hµnh b»ng l·i suÊt c¬ b¶n cßn lµ ®iÒu míi mÎ víi NHNNVN nªn thiÕt nghÜ, chóng ta nªn lµm râ thªm b¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña l·i suÊt c¬ b¶n. Tõ ®iÒu gi¶i thÝch cña LuËt NHNN " L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do NHNN c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c TCTD Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh " cã thÓ thÊy l·i suÊt c¬ b¶n cã hai chøc n¨ng: - Lµ c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: Qua l·i suÊt c¬ b¶n NHNN t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ thóc ®Èy më réng hay thu hÑp tÝn dông vµ tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, gi÷ møc t­¬ng quan cÇn thiÕt gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu tiÒn tÖ. ®¶m b¶o æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ tiÒn tÖ. - Lµ gi¸ c¶ sö dông vèn trong ho¹t ®éng tÝn dông, lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh l·i suÊt thÞ tr­êng, tøc lµ l·i suÊt kinh doanh tiÒn tÖ. Nã lµ ®iÓm dung hoµ mét c¸ch tù nhiªn lîi Ých ng­êi göi tiÒn, ng­êi vay vèn vµ c¸c TCTD. *§Æc thï cña l·i suÊt c¬ b¶n: -L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt ®­îc ®iÒu hµnh vµ t¸c ®éng trùc tiÕp lªn l·i suÊt thÞ tr­êng. -L·i suÊt c¬ b¶n do NHNN x¸c ®Þnh vµ c«ng bè, kh«ng ph¶i tù h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ -Nã cã ý nghÜa b¾t buéc c¸c TCTD ph¶i chÊp hµnh v« ®iÒu kiÖn. Do vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh ngay r»ng, c¸c l·i suÊt Libor vµ Sibor kh«ng ph¶i lµ l·i suÊt c¬ b¶n v× nã tù h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng.Thùc tÕ, nã chØ lµ nh÷ng th«ng tin tham kh¶o. L·i suÊt h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ë n­íc ta còng kh«ng lµ l·i suÊt c¬ b¶n v× nã t­¬ng tù nh­ l·i suÊt Libor vµ Sibor. Nghiªn cøu LuËt NHT¦ cña mét sè n­íc còng ®Ò cËp ®Õn l·i suÊt cña NHT¦ , tuy vÒ tõ ng÷ cã kh¸c nhau. LuËt NHT¦ cña Céng hoµ Liªn bang §øc cã quy ®Þnh"Ng©n hµng Liªn bang §øc Ên ®Þnh l·i suÊt chiÕt khÊu vµ tû lÖ chiÕt khÊu ®­îc ¸p dông cho c¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Liªn bang". LuËt Ng©n hµng Nh©n d©n Trung Quèc quy ®Þnh" x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n cña NHT¦ ", LuËt NHT¦ Ba Lan quy ®Þnh Chñ tÞch NBP quyÕt ®Þnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu ®èi víi hèi phiÕu, l·i suÊt tÝn dông t¸i cÊp vèn ". LuËt NHT¦ Hung-ga-ri quy ®Þnh" NBH ho¹t ®éng trªn c¬ së nh÷ng l·i suÊt linh ho¹t ®· ®­îc c«ng bè, trong ®ã bao gåm tû lÖ l·i suÊt c¬ b¶n cña NHT¦, l·i suÊt hµng ngµy, l·i suÊt ­u tiªn vµ l·i suÊt ph¹t...". LuËt NHT¦ Hµn Quèc quy ®Þnh "Héi ®ång trÒn tÖ quy ®Þnh møc l·i suÊt tèi ®a mµ c¸c tå chøc ng©n hµng tÝnh ®èi víi c¸c lo¹i cho vay".T¹i Ph¸p, l·i suÊt c¬ b¶n do Ng©n hµng Ên ®Þnh, trªn c¬ së ®ã tÝnh l·i cho c¸c kho¶n cho vay kh¸c nhau. Vµ vÒ nguyªn t¾c, mçi ng©n hµng ®­îc ®Þnh ra l·i suÊt c¬ b¶n cña m×nh trªn c¬ së cã sù nhÊt trÝ nµo ®ã gi÷a c¸c ng©n hµng. L·i suÊt chiÕt khÊu cña NHT¦ Ph¸p hoµn toµn kh«ng phô thuéc vµ¬ l·i suÊt c¬ b¶n mµ phô thuéc vµo l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ l·i suÊt ®­îc thùc hiÖn gÜ÷a c¸c ng©n hµng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ .Nh­ vËy trªn thÕ giíi cã kh¸ nhiÒu n­íc ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n vµ nã ®ãng vai trß cùc kú quan träng trong viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ë mçi n­íc nh»m thùc hiÖn cho ®­îc nh÷ng môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.. ViÖt Nam lµ n­íc míi vËn dông c«ng cô nµy nªn cÇn thiÕt ph¶i cã c¸ch x¸c ®Þnh râ rµng. 1.2 Nh÷ng c¨n cø x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n. MÆc dï l·i suÊt c¬ b¶n lµ lo¹i l·i suÊt cã tÝnh chÊt chØ ®¹o vµ ngay tõ kh¸i niÖm ®· cho thÊy r»ng cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ l·i suÊt c¬ b¶n nh­ng dï ®­îc hiÒu theo c¸ch nµo, dùa trªn c¬ së nµo th× khi x¸c ®Þnh vµ c«ng bè, thay ®æi l·i suÊt th× NHNN còng ph¶i c¨n cø vµo nh÷ng yÕu tè sau: - ChØ tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ h»ng n¨m. - ChØ sè l¹m ph¸t dù kiÕn h»ng n¨m. - L·i thùc cña ng­êi göi tiÒn ®­îc h­ëng nh»m ®¶m b¶o l·i suÊt tiÒn göi lµ sè d­¬ng dÓ khuyÕn khÝch ng­êi göi tiÒn vµo ng©n hµng. - Chi phÝ ng©n hµng thÊp nhÊt ®¶m b¶o tiÒn l­¬ng, chi phÝ nghiÖp vô, trÝch quü dù phßng rñi ro vµ lîi nhuËn tèi thiÓu trong ho¹t ®éng ng©n hµng- - T×nh h×nh cung cÇu vèn tÝn dông trªn thÞ tr­êng. - Mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt víi tû gi¸ ngo¹i tÖ, gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹i tÖ. - L·i suÊt thÞ tr­êng ®Êu thÇu tr¸i phiÕu Kho b¹c Nhµ n­íc trong c¸c phiªn ®Êu thÇu gÇn nhÊt. - L·i suÊt b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng thêi gian gÇn nhÊt. §Ó x¸c ®Þnh biªn ®é ®­îc céng vµo l·i suÊt c¬ b¶n cÇn dùa vµo: - Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõng thêi kú ( th¾t chÆt hay níi láng) . - HÖ sè sö dông vèn b×nh qu©n sau khi ®· thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc vµ ®¶m b¶o an toµn trong thanh to¸n cña TCTD. - Møc ®é rñi ro cña lo¹i h×nh kh¸ch hµng. - §Æc ®iÓm khã kh¨n, thuËn lîi trªn nh÷ng vïng kinh tÕ kh¸c nhau Trªn c¬ së l·i suÊt c¬ b¶n ®­îc tÝnh theo nh÷ng c¨n cø nh­ vËy, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ niªm yÕt ®Ó c«ng bè møc l·i suÊt cña m×nh. Møc l·i suÊt cho vay thùc tÕ cña c¸c ng©n hµng sÏ lµ l·i suÊt c¬ b¶n céng víi tû lÖ % theo biªn ®é giao ®éng do NHT¦ quy ®Þnh ®­îc ¸p dông linh ho¹t cho tõng mãn vay. Lµm nh­ vËy NHNN ViÖt Nam sÏ qu¶n lý ®­îc l·i suÊt cho vay cao nhÊt, l·i suÊt cho vay thÊp nhÊt, ®¶m b¶o ®­îc quyÒn lîi cña ng­êi vay trong khung l·i suÊt Ên ®Þnh, gióp cho c¸c TCTD ®­îc tù quyÕt ®Þnh l·i suÊt huy ®éng vµ tù do c¹nh tranh trong khu«n khæ qu¶n lý cña NHNN ViÖt Nam Nh­ vËy, l·i suÊt ®· ®­îc ®iÒu hµnh theo h­íng cã chØ ®¹o cña NHNN, nh­ng ®ång thêi c¸c NHTM vÉn duy tr× ®­îc quyÒn tù chñ trong quy ®Þnh l·i suÊt. L·i suÊt ®· ®­îc qu¶n lý linh ho¹t theo diÔn biÕn thay ®æi cña thÞ tr­êng vµ dùa trªn c¬ së ®¶m b¶o an toµn hÖ thèng. C«ng thøc chung ®Ó tÝnh l·i suÊt c¬ b¶n nh­ sau: L·i xuÊt c¬ b¶n do NHNN c«ng bè LSTG cã ®¶m b¶o quyÒn lîi cña kh¸ch hµng Chi phÝ NH ®¶m b¶o cã l·i tèi thiÓu Biªn ®é dao ®éng + = + Theo c¸ch tÝnh l·i suÊt c¬ b¶n nh­ trªn, c¸c NHTM ®· ®­îc phÐp tÝnh ®Õn mét tû lÖ lîi nhuËn trong kinh doanh, mµ vÉn tÝnh ®Õn c¶ møc ®é rñi ro cã thÓ x¶y ra. Bªn c¹nh ®ã, chi phÝ huy ®éng ®­îc tÝnh phï hîp trªn c¬ së ®¶m b¶o l·i suÊt thùc d­¬ng cho ng­êi göi tiÒn. II.Mét sè c¸ch hiÓu vÒ l·i suÊt c¬ b¶n. NghÞ quyÕt Trung ­¬ng lÇn thø 4, kho¸ VIII Th«ng b¸o sè 144/TB-T¦ ngµy 3/6/1998 cña Bé ChÝnh trÞ nªu râ: " X©y dùng vµ thùc hiÖn c¬ chÕ míi phï hîp vÒ tû gi¸ vµ l·i suÊt, víi b­íc ®i thÝch hîp, kh«ng ®Ó x¶y ra biÕn ®éng xÊuvÒ kinh tÕ, x· héi ...Cô thÓ lµ thùc hiÖn l·i suÊt thùc d­¬ng linh ho¹t, ph¶n ¸nh ®óng cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng, tõng b­íc ¸p dông l·i suÊt c¬ b¶n thay dÇn cho viÖc Ên ®Þnh trÇn l·i su©t." Tuy nhiªn víi c¸ch gi¶i thÝch mµ NHNN ®­a ra trong luËt ®· n¶y sinh kh¸ nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ l·i suÊt c¬ b¶n. VÊn ®Ò ®Æt ra trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay lµ lùa chän lo¹i l·i suÊt c¬ b¶n nµo phï hîp víi yªu cÇu thùc tiÔn dÆt ra. ë ®©y, em xin ®­îc nªu ra mét vµi c¸ch hiÓu phæ biÕn nhÊt. 2.1 L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn §©y lµ biÖn ph¸p phæ biÕn ®­îc NHT¦ c¸c n­íc ¸p dông. L·i suÊt nµy do NHT¦ chñ ®éng c«ng bè vµ ®­îc xem xÐt tÝnh to¸n t­¬ng ®èi th­êng xuyªn( hµng th¸ng hoÆc 2 tuÇn mét lÇn ) nªn thùc sù ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c møc l·i suÊt kinh doanh còng nh­ cung, cÇu vèn cña c¸c TCTD. H¬n n÷a ë ViÖt nam, do nghiÖp vô chiÕt khÊu cña NHNN ch­a ph¸t triÓn, viÖc t¸i cÊp vèn thùc hiÖn t­¬ng ®èi trùc tiÕp v× vËy lÊy l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN ®Ó ®iÒu hµnh l·i suÊt sÏ thÝch hîp h¬n lµ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu. NHNN chØ cÇn x¸c ®Þnh vµ c«ng bè mét møc l·i suÊt chØ ®¹o ®èi víi c¸c TCTD, do vËy thuËn tiÖn cho viÖc ®iÒu hµnh qu¶n lý chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN vµ t¹o ®iÒu kiÖn chñ ®éng trong kinh doanh cña c¸c TCTD. Nh­ng trong ®iÒu 18 LuËt NHNN ViÖt nam quy ®Þnh:" NHNN x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn". V× vËy kh«ng thÓ lÊy l·i suÊt t¸i cÊp vèn lµm l·i suÊt c¬ b¶n mµ ph¶i c«ng bè mét møc l·i suÊt kh¸c víi tªn gäi lµ l·i suÊt c¬ b¶n. L·i suÊt t¸i cÊp vèn lµ c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, trùc tiÕp ®Ó ®iÒu hµnh l­îng tiÒn cung øng cña NHT¦ vµ khèi l­îng vèn kh¶ dông cña hÖ thèng ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ gi¸n tiÕp t¸c ®éng vµo l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn ( th«ng qua t¸c ®éng ®Õn cung cÇu vÒ vèn). Tuy nhiªn, do c¬ chÕ t¸i cÊp vèn vËn hµnh ch­a th«ng suèt theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c TCTD ch­a ®­îc tù do tiÕp cËn nguån vèn cña NHNN ( theo c¶ hai chiÒu nhËn vèn khi thiÕu vµ ®Çu t­ trë l¹i khi thõa), nªn møc ®é t¸c ®éng cña l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®Õn mÆt b»ng l·i suÊt chung cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ. Do vËy, nÕu lÊy l·i suÊt t¸i cÊp vèn lµm l·i suÊt c¬ b¶n th× cã thÓ NHNN sÏ kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu t¸c ®éng vµo l·i suÊt cña NHTM , kÓ c¶ khi quy dÞnh mét biªn ®é so víi l·i suÊt cho vay. 2.2. L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt cho vay tèi ®a. Theo ph­¬ng ¸n nµy, NHNN c«ng bè trÇn l·i suÊt cho vay nh­ hiÖn nay lµm l·i suÊt c¬ b¶n, c¸c TCTD c¨n cø vµo trÇn l·i suÊt cña NHNN®Ó Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi cô thÓ theo tõng thêi kú vµ tõng vïng kh¸c nhau. Quy ®Þnh nh­ ph­¬ng ¸n nµy vÒ nguyªn t¾c lµ phï hîp víi LuËt NHNN, v× ë ®©y lùa chän trÇn l·i suÊt cho vay lµ l·i suÊt c¬ b¶n ®Ó lµm c¬ së cho c¸c TCTD Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn. NHNN c«ng bè mét møc l·i suÊt trÇn nh­ng cã thÓ quy ®Þnh mét sè møc biªn ®é so víi trÇn l·i suÊt phï hîp víi ®Æc thï c¸c lo¹i h×nh TCTD , c¸c vïng kh¸c nhau vµ c¸c lo¹i cho vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n nh­ hiÖn nay. ¦u ®iÓm: - T¹o ra mét b­íc tiÕn míi trong chÝnh s¸ch l·i suÊt, t¹o chñ ®éng, linh ho¹t cho c¸c TCTD trong kinh doanh vµ ®iÒu tiÕt quan hÖ cung cÇu vÒ vèn, ®ång thêi t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c TCTD trong khu«n khæ l·i suÊt. C¸c TCTD ®­îc tù do ho¸ l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay trong ph¹m vi trÇn tèi ®a. Tuú theo ®Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn cña c¸c lo¹i h×nh TCTD vÒ quy m«, chi phÝ kh¸c nhau mµ NHNN cã thÓ quy ®Þnh nhiÒu møc trÇn l·i suÊt cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn riªng cã cña lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông vµ cña c¸c vïng kh¸c nhau.C¸c TCTD c¨n cø vµo trÇn l·i suÊt cña NHNN ®Ó Ên dÞnh c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi cô thÓ phï hîp cung cÇu vÒ vèn, c¸c vïng kh¸c nhau, møc chi phÝ vèn vµ lîi nhuËn. - ViÖc quy ®Þnh cho vay theo trÇn l·i suÊt t¹o ra mÆt b»ng chung vÒ l·i suÊt cho vay trong ph¹m vi c¶ n­íc, nªn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra , gi¸m s¸t vÒ l·i suÊt cña NHNN. - Lµ c¬ chÕ l·i suÊt linh ho¹t theoquan hÖ cung cÇu vèn, phï hîp h¬n víi c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ th«ng lÖ quèc tÕ, t¹o ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh lín h¬n gi÷a c¸c TCTD, gi¶m thiÓu sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh - ViÖc x¸c ®Þnh, c«ng bè, ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN theo trÇn l·i suÊt dÔ dµng, linh ho¹t, thuËn tiÖn. Nh­îc ®iÓm: - ViÖc quy ®Þnh trÇn l·i su©t cho vay lµm l·i suÊt c¬ b¶n cßn mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Do tÝnh chÊt ®iÒu hµnh trùc tiÕp nhiÒu h¬n gi¸n tiÕp cã thÓ sÏ c¶n trë qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt còng nh­ ®Þnh h­íng chuyÒn dÇn tõ c«ng cô ®iÒu hµnh tõ trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp cña NHT¦. - TiÕp tôc cßn t×nh tr¹ng nhiÒu trÇn l·i suÊt nh­ ®· tõng cã trong nh÷ng n¨m tr­íc do tÝnh chÊt kinh doanh, ®Þa bµn ho¹t ®éng cña c¸c TCTD kh¸c nhau. - Trong ®iÒu kiÖn c¸c TCTD ®ang ø ®äng vèn, kh«ng cho vay ®­îc do nÒn kinh tÕ ®ang trong tr¹ng th¸i thiÓu ph¸t nh­ hiÖn nay, viÖc quy ®Þnh l·i su©t cho vay tèi ®a lµ l·i su©t c¬ b¶n kh«ng thÝch hîp v× cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c TCTD c¹nh tranh nhau gi¶m l·i suÊt cho vay ®Ó thu hót kh¸ch hµng g©y nguy h¹i cho sù an toµn cña hÖ thèng ng©n hµng, tøc lµ trÇn l·i suÊt kh«ng cßn ph¸t huy t¸c dông. 2.3. L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a. C¸c TCTD Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi trong ph¹m vi møc khèng chÕ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a vµ Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn vay cô thÓ phï hîp víi cung cÇu vèn. Thùc chÊt cña l·i suÊt c¬ b¶n lo¹i nµy lµ NHNN chØ c«ng bè vµ kiÓm so¸t l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a vµ tù do ho¸ l·i suÊt cho vay, viÖc ®iÒu hµnh vµ kiÓm so¸t l·i suÊt cho vay th«ng qua ®iÒu hµnh l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a vµ c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §iÒu nµy sÏ kh«ng cho phÐp c¸c TCTD huy ®éng vèn víi bÊt kú l·i suÊt nµo, b¶o ®¶m an toµn hÖ thèng vµ lîi Ých ng­êi göi tiÒn; ®ång thêi gióp cho c¸c TCTD chñ ®éng vµ linh ho¹t trong viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay phï hîp víi biÕn ®éng cña thÞ tr­¬ng tiªn tÖ vµ ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña tõng lo¹i h×nh TCTD vµ gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau.Quy ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a lµm viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN mang tÝnh chÊt quy ®Þnh, vÒ nguyªn t½c chung kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo l·i suÊt kinh doanh cña TCTD. Tuy nhiªn, muèn ®iÒu hµnh l·i su¸t cho vay cã hiÖu qu¶ th«ng qua viÖc khèng chÕ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a th× ph¶i sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh­ nghiÖp vô thÞ tr­êng më, cöa sæ chiÕt khÊu vµ thÞ tr­êng liªn ng©n hµngho¹t ®éng co hiÖu qu¶ nh»m thùc hiÖn NHT¦ lµ ng­êi cho vay cuèi cïng. Nh­ng c¸c ®iÒu kiÖn trªn ë n­íc ta ch­a héi tô ®ñ, V× vËy, kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý l·i suÊt sÏ rÊt h¹n chÕ v× chØ cßn mçi mét c«ng cô trùc tiÕp mµ NHNN cã thÓ thùc hiÖn lµ n©ng hoÆc h¹ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a ®Ó theo ®ã mµ n©ng hoÆc h¹ l·i suÊt cho vay. NÕu thùc hiÖn l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a th× cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng: + C¸c TCTD sÏ n©ng l·i suÊt cho vay lªn cao ®Ó ®¹t ®­îc lîi nhuËn cao v× b¶n chÊt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ lîi nhuËn tèi ®a. Khi ®ã, nÕu NHNN dïng biÖn ph¸p h¹ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a th× sÏ kÐm hiÖu qu¶ vµ cã thÓ l·i suÊt cho vay co thÓ kh«ng h¹ xuèng ®­îc.Bµi häc vÒ l·i suÊt cho vay tho¶ thuËn tr­íc ®©y (1993-1995) ®· minh chøng ®iÒu ®ã, l·i suÊt cho vay tho¶ thuËn lªn ®Õn 0,35%/ th¸ng trong khi l·i suÊt cô thÓ quy ®Þnh lµ 1,8%-2,1%/ th¸ng, c¸c TCTD cã l·i lín trong khi c¸c doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n nªn Quèc héi ®· yªu cÇu ChÝnh phñ vµ ngµnh Ng©n hµng vµ chÝnh s¸ch trÇn l·i suÊt ra ®êi tõ ®ã ®Ó khèng chÕ l·i suÊt cho vay qu¸ cao. + L·i suÊt cho vay cao nh­ng c¸c doanh nghiÖp vµ hé s¶n xuÊt vÊn ph¶i vay v× thiÕu vèn s¶n xuÊt vµ vay ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n nî cò ®Õn h¹n do cung vÒ vèn ë n­íc ta lu«n nhá h¬n cÇu, lîi nhuËn thÊp h¬n chi phÝ tr¶ l·i ng©n hµng dÉn ®Õn nguy c¬ c¶ doanh nghiÖp vµ Ng©n hµng ®Òu khã kh¨n vµ dÉn c¶ 2 ®Õn chç mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. + NÕu thùc hiÖn l·i suÊt nµy ch¾c ch¾n sÏ h×nh thµnh nhiÒu khu vùc l·i suÊt theo cung cÇu vèn vµ chi phÝ ng©n hµng kh¸c nhau nh­: l·i suÊt khu vùc n«ng th«n sÏ cao h¬n khu vùc thµnh thÞ, l·i suÊt cho vay c¸c TCTD cæ phÇn sÏ cao h¬n c¸c TCTD cã quy m« vµ søc c¹nh tranh lín h¬n nh­ NHTM quèc doanh, Ng©n hµng liªn doanh vµ chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, Vµ nh­ vËy sÐ gi¶m tÝnh lµnh m¹nh cña c¹nh tranh vµ trong sù c¹nh tranh nµy c¸c TCTD lín sÏ cã ­u thÕ h¬n.. V× vËy, khi NHNN x©y dùng vµ cñng cè thÞ tr­êng tiÒn tÖ chuyÓn tõ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c¸c c«ng cô trùc tiÕp sang kÕt hîp ®iÒu hµnh b»ng c«ng cô trùc tiÕp víi c«ng cô gi¸n tiÕp cÇn thùc hiÖn mét c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n linh ho¹t hon lµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a. Tãm l¹i, vÒ nguyªn t¾c, sö dông theo mét trong c¸c ph­¬ng thøc nªu trªn ®Òu ®óng c¶. Nh­ng do ®iÒu kiÖn kinh tª, tiÒn tÖ ë ViÖt nam hiÖn nay viÖc lùa chän mét ph­¬ng thøc thÝch hîp nhÊt cßn ph¶i c©n nh¾c nhiÒu. III. Yªu cÇu ®èi víi l·i suÊt c¬ b¶n. Kinh tÕ ViÖt nam võa qua giai ®o¹n tõ mét nÒn kinh tª kÕ ho¹ch ho¸ ®Ëm nÐt tÝnh quan liªu bao cÊp ®Ó h­íng tíi ph¸t triÓn theo h­íng kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc. NÒn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ch­a æn ®Þnh v÷ng vµng, hÖ thèng c¸c NHTM cßn nhá bÐ, ch­a ®ñ søc c¹nh tranh trong lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ, trong ®ã thÞ phÇn chñ yÕu lµ c¸c NHTM quèc doanh. Víi t×nh h×nh nh­ vËy, viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n ph¶i chó ý ®Õn c¸c yªu cÇu sau: * L·i suÊt c¬ b¶n tr­íc hÕt ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh ®óng chuÈn mùc ®Ó ®óng víi vai trß l·i suÊt chØ ®¹o, c¸c c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n ph¶i dùa trªn c¸c chØ tiªu kinh tÕ còng ph¶i ®­îc tÝnh to¸n chÝnh x¸c nh­: c¸c chØ tiªu dù kiÕn vÒ chØ sè l¹m ph¸t, chØ tiªu vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, mèi quan hÖ cung cÇu vÒ vèn vµ yªu cÇu cña viÖc ®iÒu hµnh chÝnh tiÒn tÖ quèc gia, mèi quan hÖ gi÷a tû gi¸ ngo¹i tÖ víi ®ång ViÖt nam. * Vai trß qu¶n lý Nhµ n­íc cña NHNN thÓ hiÖn trong viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n ph¶i ®­îc ®Ò cao. NHNN cã thÓ gi¸m s¸t kiÓm s¸t c¸c TCTD trong viÖc quy ®Þnh vµ thùc hiÖn l·i suÊt huy ®éng vèn, l·i suÊt cho vay cña m×nh phï hîp víi l·i suÊt chØ ®¹o, phï hîp víi l·i suÊt trªn cïng ®Þa bµn, b¶o ®¶m ®­îc kinh doanh, ng¨n ngõa ®­îc t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c TCTD. * Ph¶i thÓ hiÖn ®­îc chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc dïng l·i suÊt ®Ó t¸c ®éng tíi kinh tÕ nãi chung vµ t×nh h×nh tiÒn tÖ nãi riªng, nh­ng kh«ng ph¶i lµ chÝnh s¸ch nÆng vÒ th¾t chÆt tiÒn tÖ nh­ thêi gian võa qua. *Ph¸t huy cao ®é tÝnh tù chñ trong kinh doanh cña c¸c TCTD, t¹o thuËn lîi cho c¸c tæ chøc tÝn dông linh ho¹t cho viÖc tù do ®Þnh l·i suÊt, lµm quen dÇn víi tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh trong thÞ tr­êng gi÷a c¸c TCTD nh­ng vÉn trong khu«n khæ cña l·i suÊt c¬ b¶n mµ NHNN chØ ®¹o qu¶n lý. * Ph¶n ¸nh ®­îc cung cÇu tÝn dông trong toµn bé nÒn kinh tÕ mµ c¸c Ng©n hµng (th­êng lµ c¸c Ng©n hµng lín), trong ®ã ph¶i ph©n biÖt ®­îc ®©u lµ nhu cÇu thùc, ®©u lµ nhu cÇu ®Çu c¬ ®Ó cã kh¶ n¨ng chèng ®Çu c¬ ë thÞ tr­êng tµi chÝnh ®ang lµ nguy c¬ g©y ra khñng ho¶ng tiÒn tÖ kÐo theo khñng ho¶ng kinh tÕ. * Ph¶i t­¬ng thÝch víi l·i suÊt cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ réng ra trªn thÕ giíi ®Ó võa thu hót ®­îc vèn tÝn dông tõ bªn ngoµi, võa kh«ng r¬i vµo nh÷ng sai lÇm chÝnh s¸ch nh­ c¸c n­íc bÞ khñng ho¶ng tiÒn tÖ, vµo nanh vuèt cña ®Çu c¬. IV. ¦u-nh­îc ®iÓm cña viÖc qu¶n lý b»ng l·i xuÊt c¬ b¶n. Theo b¸o c¸o cña chÝnh phñ do Thñ t­íng ChÝnh phñ Phan V¨n Kh¶i tr×nh bµy t¹i kú häp thø 6 quèc héi kho¸ X th¸ng 11/1999 th×" Ng©n hµng cÇn sím thay thÕ viÖc ®Þnh l·i suÊt trÇn b»ngviÖc ¸p dông l·i suÊt c¬ b¶n theo LuËt Ng©n hµng ®i ®«i víi viÖc sö dông c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt l­u th«ng tiÒn tÖ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng...Gi¶i ph¸p c¬ b¶n vµ l©u dµi lµ ®æi míi c¬ chÕ l·i suÊt, ®ång thêi ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i lµm ¨n cã l·i, tr¶ ®­îc nî". Cô thÓ ho¸ quy ®Þnh nµy, QuyÕt ®Þnh 241/2000/Q§-NHNN1 ngµy 2/8/2000 nªu râ: §èi víi ®ång ViÖt Nam, l·i suÊt c¬ b¶n do thèng ®èc Ng©n hµng nhµ n­íc quy ®Þnh hµng th¸ng, trªn c¬ së tham kh¶o møc l·i suÊt cho vay th­¬ng m¹i ®èi víi kh¸ch hµng tèt nhÊt cña nhãm c¸c TCTD ®­îc lùa chän theo quyÕt ®Þnh cña Thèng ®èc NHNN trong tõng thêi kú. C¸c TCTD Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay trªn c¬ së l·i suÊt c¬ b¶n do NHNN c«ng bè theo nguyªn t¾c l·i suÊt cho vay kh«ng v­ît qu¸ l·i suÊt c¬ b¶n céng víi biªn ®é nhÊt ®Þnh. §èi víi ®ång §«la, QuyÕt ®Þnh 243/2000/Q§-NHNN1 quy ®Þnh: l·i suÊt cho vay cña c¸c TCTD ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo l·i suÊt §«la Mü trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ Ng©n hµng Singapore (SIBOR) vµ còng ®­îc phÐp dao ®éng víi mét biªn ®é nhÊt ®Þnh. Cïng ngµy 2/8/2000, Thèng ®èc NHNN ®· c«ng bè chÝnh thøc l·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é hiÖn hµnh nh­ sau: -§èi víi ®ång ViÖt Nam, l·i suÊt c¬ b¶n lµ 0,75% th¸ng, biªn ®é giao ®éng lµ 0,3%/th¸ng ®èi víi tÝn dông ng¾n h¹n vµ 0,5%/th¸ng ®èi víi l·i suÊt cho vay trung, dµi h¹n. L·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng cña TCTD g¾n víi l·i suÊt c¬ b¶n, theo ®ã l·i suÊt cho vay cña TCTD cao nhÊt b»ng l·i suÊt c¬ b¶n céng(+) tû lÖ phÇn tr¨m. L·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é ®­îc c«ng bè ®Þnh kú hµng th¸ng, tr­êng hîp cÇn thiÕt NHNN sÏ c«ng bè ®iÒu chØnh kÞp thêi. -§èi víi l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ: + Cho vay b»ng ®«la Mü: bá viÖc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay cña NHTM ®èi víi kh¸ch hµng, chuyÓn sang c¬ chÕ l·i suÊt linh ho¹t phï hîp víi thÞ tr­êng quèc tÕ nh­ng vÉn cã sù kiÓm so¸t cña NHNN, cô thÓ l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n( tõ 1 n¨m trë xuèng) kh«ng v­ît qu¸ m÷c SIBOR ( l·i suÊt thÞ tr­ßng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng Singapore ) kú h¹n 3 th¸ng 1,0% /n¨m, l·i suÊt cho vay trung dµi h¹n kh«ng v­ît qu¸ møc SIBOR kú h¹n 6 th¸ng+ 0,5% /n¨m. + Cho vay b»ng c¸c ngo¹i tÖ kh¸c: Do chiÕm tû lÖ nhá trong ho¹t ®éng tiÒn göi vµ tÝn dông trªn thÞ tr­êng, nªn cho phÐp c¸c NHTM tù xem xÐt quyÕt ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi, cho vay cña c¸c lo¹i ngo¹i tÖ nµy trªn c¬ së l·i suÊt quèc tÕ vµ cung cÇu vèn tÝn dông cña tõng lo¹i ngo¹i tÖ ®ã. Víi quy ®Þnh vÒ l·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é nh­ trªn lµ phï hîp víi mÆt b»ng l·i suÊt ®· vµ ®ang ®­îc h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng n«ng th«n vµ thµnh thÞ hiÖn nay, kh«ng t¸c ®éng lµm thay ®æi l·i suÊt thÞ tr­êng vµ kh«ng t¹o t©m lý vÒ viÖc NHNN t¨ng trÇn l·i suÊt. Nh­ vËy, so víi c¬ chÕ trÇn l·i suÊt tÝn dông, c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n cã mét sè ­u ®iÒm sau: - Thø nhÊt, nÒn t¶ng thÞ tr­êng ®· ®­îc ®­a vµo c¬ chÕ x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n - Thø hai, m«i tr­êng cho viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh cña c¸c TCTD ®­îc më réng. NÕu nh­ tr­íc ®©y, c¸c TCTD chØ ®­îc phÐp Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh thÊp h¬n trÇn l·i suÊt tÝn dông, th× víi c¬ chÕ l·i suÊt míi nµy, c¸c TCTD ®­îc phÐp Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh c¶ ë trªn vµ d­íi l·i suÊt c¬ b¶n, trong ®ã giíi h¹n trªn lµ l·i suÊt c¬ b¶n céng víi biªn ®é giao ®éng. - Thø ba, l·i suÊt kinh doanh cña c¸c TCTD cã thÓ lµ l·i suÊt c¬ b¶n hoÆc lµ l·i suÊt th¶ næi. ViÖc ®­a vµo c¬ chÕ l·i suÊt th¶ næi lµ hoµn toµn hîp lý, nã kh«ng chØ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, mµ cßn phï hîp víi c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n mµ NHNN sÏ tiÕn hµnh ®iÒu chØnh hµng th¸ng trªn c¬ së tham kh¶o l·i suÊt thÞ tr­êng. - Thø t­, ph­¬ng ¸n nµy mét mÆt kh«ng bu«ng láng qu¶n lý ®Ó l·i su©t biÕn ®éng tù do nh­ng mét mÆt còng kh«ng g©y ¸p ®Æt l·i suÊt cøng nh¾c, bá qua nh÷ng tÝn hiÖu thÞ tr­êng. Sö dông ph­¬ng ¸n nµy lµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a hai th¸i cùc, t¹o ra mét hµnh lang phï hîp ®Ó x©y dùng mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh. Mét sè ng©n hµng kh«ng thÓ sö dông ­u thÕ vÒ quy m«, tiÒm lùc tµi chÝnh, ®Þa bµn ho¹t ®éng... cña m×nh ®Ó giµnh kh¸ch hµng qu¸ møc cho phÐp. §ång thêi quy ®Þnh nµy còng kh«ng lµm triÖt tiªu ®éng lùc c¹nh tranh gi÷a c¸c TCTD . Muèn n©ng cao chÊt l­îng phôc vô, c¸c TCTD vÉn ph¶i kh«ng ngõng t×m c¸ch tèi thiÓu chi phÝ ho¹t ®éng, h¹ møc l·i suÊt cho vay trong ph¹m vi quy ®Þnh ®Ó ngµy cµng thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng vÒ phÝa m×nh. - Thø n¨m, ®· cã c¬ chÕ chÝnh thøc liªn hÖ l·i suÊt ®ång ®«la trong n­íc vµ l·i suÊt ®ång ®«la trªn c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ th«ng qua l·i suÊt ®ång ®«la trªn thÞ tr­ßng tiÒn tÖ Singapore. Chñ tr­¬ng ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHNN theo LuËt NHNN vÒ c¬ b¶n lµ ®óng, phï hîp víi yªu cÇu vµ c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn nay cña c¸c ®èi t­îng h­ëng l·i suÊt lµ ng­êi cho vay, ng­êi vay vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c TCTD. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng mÆt ­u viÖt trªn, viÖc qu¶n lý cña NHNN b»ng l·i suÊt c¬ b¶n ®· béc lé mét sè nh­îc ®iÓm kh«ng phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, ch­a t­¬ng xøng víi nh÷ng ®ßi hái bøc xóc trong viÖc ph¸t triÓn m¹nh mÏ thÞ tr­êng tiÒn tÖ + ViÖc quy ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n nh­ vËy sÏ t¹o ra sù kh«ng thèng nhÊt vÒ l·i suÊt cho vay, l·i suÊt huy ®éng vèn gi÷a c¸c TCTD, t¹o nªn sù c¹nh tranh kh«ng b×nh th­êng gi÷a c¸c tæ chøc nµy trªn cïng ®Þa bµn. MÆc dï theo quyÕt ®inh 241/2000/Q§-NHNN1 th× l·i suÊt cho vay tèi ®a lµ 1,05% /th¸ng( ng¾n h¹n) vµ 1,25%/ th¸ng ( trung vµdµi h¹n) nh­ng thùc tÕ cho vay cña c¸c Quü tÝn dông nh©n d©n vµ c¸c NHTMCP n«ng th«n v·n ë møc 1,5% / th¸ng, trong khi ®ã thu nhËp cña ng­êi n«ng d©n thÊp h¬n d©n c­ thµnh thÞ, yªu cÇu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n ®ßi hái ph¶i ­u tiªn vèn tÝn dông cho khu vùc nµy. Gi÷a c¸c NHTM víi nhau, l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng còng rÊt kh¸c nhau, ngay trong tõng ®Þa bµn, Nãi chung l·i suÊt huy ®éng cña c¸c NHTMCP cao h¬n c¸c NHTMQD tõ 1%-1,5%/th¸ng trªn cïng mét ®Þa bµn. Mét sè NHTMCP dïng l·i suÊt lµm c«ng cô®Ó c¹nh tranh kh¸ch hµng víi c¸c NHTM kh¸c do hä cã lîi thÕ vÒ tÝnh linh ho¹t trong ®iÒu hµnh l·i suÊt. NhiÒu NHTM cßn dïng l·i suÊt cho vay ®Ó thu hót kh¸ch hµngm nhÊt lµ c¸c kh¸ch hµng lín nh­ c¸c Tæng c«ng ty 90-91, trong khi ®ã, c¸c NHTMCP vèn Ýt ph¶i chÊp nhËn l·i suÊt cao h¬n nªn rÊt khã kh¨n trong kinh doanh tiÒn tÖ + L·i suÊt hiÖn nay ®· v­ît qu¸ tû lÖ l¹m ph¸t, tû lÖ l¹m ph¸t n¨m 1998=9,2%, n¨m 1999 lµ 0,1% vµ n¨m 2000lµ -0,1%. Trong khi ®ã, tûlÖ l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM vµ c¸c TCTD ng¾n h¹n vµ dµi h¹n ®Òu cao h¬n møc ®ã. Sù chªnh lÖch tû lÖ l¹m ph¸t vµ l·i suÊt huy ®éng, l·i suÊt cho vay nh­ trªn ®· vµ ®ang t¹o ra nh÷ng m©u thuÉn trong ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM vµ c¸c TCTD. Tû lÖ l¹m ph¸t thÊp nh­ ba n¨m võa qua, bªn c¹nh mÆt tÝch cùc lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång néi tÖ còng cã mÆt ®¸ng quan t©m lµ thÞ tr­êng trÇm l¾ng, søc mua thÊp, hµng ho¸ ø ®äng, dÊu hiÖu cña nh÷ng c¬n sèt l¹nh. Trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp l¹i ph¶i vay vèn ng©n hµng víi l·i suÊt cao nªn buéc hä ph¶i tÝnh to¸n vµ gi¶m møc vayvèn cña ng©n hµng ®Ó gi¶m chi phÝ do l·i suÊt cho vay vèn. Kh«ng Ýt doanh nghiÖp thay v× viÖc vay vèn më réng s¶n xuÊt kinh doanh l¹i göi tiÒn vµo ng©n hµng ®Ó ®­îc h­ëng l·i suÊt ®ì rñi ro h¬n so víi më réng s¶n xuÊt kinh doanh trong ®iÒu kiÖnthÞ tr­êng trÇm l¾ng, hµng ho¸ tån kho cßn nhiÒu. Ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp còng cã xu h­íng ch÷ng l¹i râ nÐt vµ xu h­íng nµy còng lµm cho t×nh tr¹ng c¸c ng©n hµng bÞ xÊu ®i. + L·i suÊt c¬ b¶n vÉn cßn mang tÝnh chÊt ¸p ®Æt hµnh chÝnh, mÆc dï ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng ph¸t huy quyÒn tù chñ. Bëi v× thùc tÕ th× cung c¸ch ®iÒu hµnh b»ng l·i suÊt c¬ b¶n nh­ hiÖn nay vÒ nguyªn t¾c kh«ng k¸ac lµ bao so víi c¬ chÐ quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay mµ chóng ta vÉn ®ang ¹p dông trong n¨m 1999. Mµ nh­ vËy, nã ch­a thÓ gi¶i quyÕt døt ®iÓm nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i cña c¬ chÕ l·i suÊt trÇn. Cã ch¨ng chØ lµ " b×nh cò r­îu míi " mµ th«i. + Ph­¬ng thøc nµy cã thÓ duy tr× thãi quen cña c¸c TCTD lu«nlu«n chØ muèn ¸p dông l·i suÊt cho vay s¸t trÇn cao nhÊt ®Ó cã l·i cao hoÆc tËp trung vèn ®Çu t­ vµo vïng kinh tÕ ph¸t triÓn chÊp nhËn møc l·i suÊt cao, mµ l¬i lµ trong viÖc ®Çu t­ vèn ­u tiªn ®Õn c¸c vïng kinh tÕ khã kh¨n, kÐm ph¸t triÓn mµ yªu cÇu ph¶i cho vay víi l·i su©t thÊp. Nh­ vËy, chÝnh s¸ch l·i suÊt c¬ b¶n mÆc dï míi ®­îc vËn dông nh­ng ®· Ýt nhiÒu thÓ hiÖn nh÷ng khiÕm khuyÕt, sù kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay cña ViÖt nam vµ ®· b¾t ®Çu cã nh÷ng ph¶n øng tiªu cùc tõ phÝa c¸c TCTD vµ kh¸ch hµng. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho NHNN cã kÕ ho¹ch chØ ®¹o kh¾c phôc vµ b»ng c¸c chÝnh s¸ch ®ång bé h¬n, tin r»ng cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc . Nh­ng tr­íc khi ®i t×m mét chÝnh s¸ch l·i suÊt míi chóng ta h·y cïng nhau ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt nam thêi gian qua. V.T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch l·i xuÊt ë VN ®Õn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ Sau 10 n¨m ®æi míi c¶ tæ chøc vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch ho¹t ®éng ng©n hµng sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cÜng lµ 10 n¨m ®æi míi viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt. ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña Nhµ n­íc ta trong 10 n¨m qua ph¶i nãi lµ ®· ®æi míi rÊt m¹nh mÏ nh­ng còng rÊt thËn träng, ®i dÇn tõng b­íc phï hîp víi tõng giai ®o¹n trªn con ®­êng tiÕn ®Õn mét chÝnh s¸ch l·i suÊt thÞ tr­êng theo h­íng tù do ho¸ l·i suÊt. Em xin ®¸nh gi¸ l¹i c¸c b­íc ®æi míi chÝnh s¸ch l·i suÊt trong giai ®o¹n võa qua, ®Æc biÖt lµ thêi kú tõ 1996 ®Õn nay ®Ó chóng ta cã thÓ h×nh dung mét c¸ch râ nÐt h¬n c¸c b­íc ®i vÒ l·i suÊt, tõ ®ã rót ra nh÷ng kinh nghiÖm cho viÖc ®Ò xuÊt mét ®Þnh h­íng l·i suÊt kÞp thêi. Trong thêi kú quan liªu tr× trÖ tr­íc n¨m 1988, l·i suÊt cña ViÖt Nam kh«ng theo quy luËt l·i suÊt thùc nªn l·i suÊt ©m do NHNN ¸p ®Æt lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y vµ kÐo dµi l¹m ph¸t phi m·. NHNN lóc nµy qui ®Þnh cô thÓ c¸c lo¹i l·i suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay ®Ó c¸c NHTM thùc hiÖn. Thùc tÕ chÝnh s¸ch l·i suÊt trong giai ®o¹n nµy l©m vµo mét t×nh tr¹ng chung lµ: ng­êi göi tiÒn lç, ng©n hµng lç vµ doanh nghiÖp lç. Nh÷ng kho¶n lç nµy ®­îc Nhµ n­íc bï ®¾p cho ngµnh Ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh b»ng 2 c¸ch: Ph¸t hµnh tiÒn vµ vay nî n­íc ngoµi lµm cho t×nh tr¹ng cµng khã kh¨n h¬n. MÆc dï tõ th¸ng 10/1986 ®Ðn 7/1987, NHNN ®· 3 lÇn ®iÒu chØnh l·i suÊt nh­ng chÝnh s¸ch l·i suÊt trong thêi kú nµy cßn béc lé nhiÒu yÕu ®iÓm , ch­a thùc sù lµ c«ng cô tèt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®iÒu nµy thÓ hiÖn râ nÕt qua viÖc Nhµ n­íc cßn ph¶i bao cÊp vÒ tÝn dông. Tr­íc t×nh thÕ nµy, ®Õn th¸ng 3/1989, víi quyÕt ®Þnh 39/H§BT. qui luËt l·i suÊt thùc míi ®­îc c«ng nhËn, nh­ng t­ t­ëng" L·i suÊt ng©n hµng ph¶i ¸p s¸t l·i suÊt thÞ tr­êng " ( l·i suÊt cña n­íc hoa Thanh H­¬ng ®· bÞ ngé nhËn lµ l·i suÊt thÞ tr­êng) ®· dÉn ®Õn l·i suÊt tiÕt kiÖm cùc kú cao 12% th¸ng dï tû lÖ l¹m ph¸t nöa cuèi n¨m 1988 chØ cßn 7%/th¸ng. Dï th¸ng 7/1989, NHNN ®· h¹ xuèng 7% nh­ng l·i suÊt cùc kú cao vÉn cßn ¶nh h­ëng ®Õn t©m lý ngµy nay: ng­êi ®· göi tiÒn lu«n ®ßi hái l·i suÊt cao. N¨m 1994, NHNN ®· c«ng bè chñ tr­¬ng h¹ l·i suÊt trong c¸c cuéc häp Gi¸m ®èc ®Çu n¨m nh­ng chñ tr­¬ng nµy vÉn kh«ng thùc hiÖn ®­îc víi lý do tØ lÖ l¹m ph¸t bÞ ®Èy lªn cao gÊp ®«i n¨m 1993 mÆc dï l¹m ph¸t vÉn gÇn víi mét con sè. Trong giai ®o¹n nµy, NHNN võa ¸p dông l·i suÊt trÇn (cho vay), võa ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn. Cô thÓ lµ trÇn cho vay doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ 1,8%/th¸ng, kinh tÕ ngoµi quèc doanh lµ 2,1%/th¸ng. Tr­êng hîp Ng©n hµng kh«ng huy ®éng ®ñ vèn ®Ó cho vay theo l·i suÊt quy ®Þnh ph¶i ph¸t hµnh kú phiÕu víi l·i suÊt cao h¬n th× ®­îc ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn: l·i suÊt huy ®éng cã thÓ cao h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm cïng kú h¹n lµ 0,2%/ th¸ng vµ cho vay cao h¬n møc trÇn 2,1%/ th¸ng. Trong 3 n¨m chËm h¹ l·i suÊt, tiÒn göi cña c¸c NHTM chØ sö dông hÕt 1/2, cô thÓ c¸c NHTMCP tõ chç sö dông tiÒn göi ®Ó cho vay tíi 87,02% n¨m 1993, tôt xuèng chØ cßn 74,75% n¨m94, 71,75% n¨m 95 vµ 58,98% vµo gi÷a n¨m 96. Trong l·i suÊt tho¶ thuËn, møc chªnh lÖch gi÷a sµn( tiÒn göi) vµ trÇn ( cho vay) rÊt lín, kho¶ng tõ 0,7-1%/ th¸ng lµm cho c¸c NHTM cã møc lîi nhuËn qu¸ cao, trong khi doanh nghiÖp vµ hé n«ng d©n gÆp nhiÒu khã kh¨n C¸c doanh nghiÖp vay vèn ®· Ì cæ ra g¸nh mét l·i suÊt cao ®Ó tr¶ lÉi cho ng­êi n­íc ngoµi dem ngo¹i tÖ vµo ®åi lÊy VND ®Ó göi tiÕt kiÖm víi l·i suÊt cao gÊp 4-5 lÇn l·i suÊt thÕ giíi. Tõ thùc tÕ nµy, Quèc héi kho¸ IX trong kú häp thø 8, th¸ng 8/95 cïng víi nghÞ quyÕt bá thuÕ doanh thu trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng, ®· yªu cÇu Ng©n hµng tiÕt kiÖm chi phÝ ho¹t ®éng vµ khèng chÕ møc chªnh lÖch l·i suÊt huy ®éng vµ cho vay b×nh qu©n lµ 0,35%/th¸ng. §©y lµ duyªn cí ®Ó ra ®êi c¬ chÕ trÇn l·i suÊt hoµn toµnvµ b·i bá l·i suÊt cho vay tho¶ thuËn tõ 01/01/1996. Theo quyÕt ®Þnh sè 381/Q§-NH1 vÒ viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt tiÒn göi, cho vay ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ- x· héi d©n c­, gåm cã: - L·i suÊt vay ng¾n h¹n tèi ®a: 1,75%/ th¸ng ( 21%/n¨m) - L·i suÊt trung vµ dµi h¹n tèi ®a: 1,70% /th¸ng( 20,6%/n¨m) - Tû lÖ chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt huy ®éng b×nh qu©n vµ l·i suÊt cho vay b×nh qu©n tèi ®a lµ 0,35%. Tæng gi¸m ®èc TCTD c¨n cø vµo trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a vµ tû lÖ chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n trªn ®Ó qui ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay nh»m phï hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp, ®iÒu kiÖn kinh doanh cña tõng ng©n hµng, QuyÕt ®×nh nµy ®· ®¹t ®­îc mét b­íc tiÕn vÒ l·i suÊt, giao quyÒn chñ ®éng cho c¸c NHTM trong viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng, quan hÖ cung-cÇu vèn tÝn dông, phï hîp víi tõng ®Æc ®iÓm riªng cña tõng ng©n hµng, tõng khu vùc kinh tÕ. Tuy vËy,nguån vèn cña c¸c NHTM t¨ng chñ yÕu lµ gia t¨ng nguån vèn ng¾n h¹nvµ ®· dÉn tíi hiÖn t­îng mét sè NHTMQD thõa vèn ng¾n h¹n trong khi ®ã nhu cÇu vèn trung vµ dµi h¹n cu¶ nÒn kinh tÕ cßn thiÕu nghiªm träng. §Æc biÖt viÖc gi¶m l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n xuèng 1,25%/ th¸ngvµ khèng chÕ chªnh lÖch tèi ®a lµ 0,35%/ th¸ng th× Ng©n hµng n«ng nghiÖp gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n v× hä kh«ng cã ®­îc nh÷ng lîi thÕ kinh doanh nh­ c¸c ng©n hµng kh¸c N¨m 1996, NHNN tiÕp tôc ba lÇn ®iÒu chØnh l·i suÊt vµ ®Õn th¸ng 4/1998 NHNN®· diÒu chØnh thªm hai lÇn l·i suÊt n÷a. Nh­ vËy, l·i suÊt cho vay trong n¨m 1996 ®· ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m m¹nh gióp cho c¸c doanh nghiÖp gi¶m ®­îc chi phÝ vµ gi¸ thµnh trong viÖc vay vèn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh ®ång thêi m¹nh d¹n h¬n trong viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n cho vay, ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ ®æi míi c«ng nghÖ. Thùc ra, tr­íc khi NHNN chÝnh thøc c«ng bè l·i suÊt trÇn, c¸c NHTM ®· tiÕn hµnh ®iÒu chØnh h¹ thÊp l·i suÊt cho vay ®Ó t¨ng c­êng thu hót kh¸ch hµng. HiÖn t­îng nµy diÔn ra ©m thÇm, tù ph¸t nh­ng kh«ng kÐm phÇn quyÕt liÖt vµ hÇu hÕt tËp trung ë c¸c thµnh phè ®« thÞ lín n¬i cã nhiÒu hÖ thèng ng©n hµng c¹nh tranh, V× v©y, ®· dÉn ®Õn mét nghÞch lý: c­êng ®é c¹nh tranh cao th­êng héi tô ë nh÷ng n¬i phån hoa ®« héi, ng­êi ®i vay ®­îc h­ëng rÊt nhiÒu tõ sù c¹nh tranh gi¶m gi¸ l·i suÊt, Trong khi ®ã, khu vùc n«ng th«n ®ang cÇn ®Õn sù n©ng ®ì l¹i ph¶i chÊp nhËn møc l·i suÊt cao h¬n(?) §Æc tr­ng lín nhÊt cña thÞ tr­êng tÝn dông ViÖt Nam lóc nµy lµ tÝnh kh«ng hoµn h¶o cña nã: PhÇn lín nh÷ng ®Þa bµn ®éc quyÒn l·i suÊt cho vay lu«n ®éi "trÇn" , ®an xen víi nh÷ng ®iaj bµn c¹nh ttranh l·i suÊt cho vay cã hiÖn t­îng ®¹p " sµn". N¨m 1997, víi møc l¹m ph¸t thÊp nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay, NHNN ®É kh«ng bá qua c¬ héi nµy liªn tôc ®iÒu chØnh gi¶m l·i suÊt xuèng ®Õn møc thÊp nhÊt vµo th¸ng7/1997( trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n 1%, trung vµ dµi h¹n 1,1% ®ång thêi còng h¹ c¸c møc trÇn l·i suÊt cho vay ­u ®·i kh¸c) ®Ó kÝch thÝch kinh tÕ ph¸t triÓn, nh­ng c¸c ng©n hµng kh«ng t¸n thµnh v× hä cho r»ng lóc nµy c¸c n­íc ph¶i n©ng l·i suÊt tiÒn göi ®Ó chèng lµn sãng rót tiÒn göi ra mua USD. §Ó phßng ngõa c¬n b·o tiÒn tª cã thÓ l­ít qua, c¸c ng©n hµng trong n­íc còng ph¶i gi÷ l·i suÊt gÇn nh­ cò,®Õn møc l·i suÊt tiÒn g­Ø cã kú h¹n chØ chªnh víi l·i suÊt cho vay tõ 0,05% ®Õn 0,1%/th¸ng g©y lç vÒ tÝn dông. Vµo n¨m1998, khu vùc tiÒn tÖ ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng hÖ qu¶ nghiªm träng cña khñng ho¶ng Ch©u ¸, ¸p lùc gi¶m gi¸ VND xuÊt hiÖn kh«ng chØ b¾t nguån tõ c¸c ho¹t ®éng h÷u h×nh, cô thÓ lµ t×nh tr¹ng xÊu ®i nhanh chãng cña ho¹t ®éng ®èi ngo¹i ( n¨m1997, gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÇu chØ t¨ng 22% so víi møc t¨ng 34,4% n¨m1995) mµ hiÖu øng t©m lý lan truyÒn vÒ sù ph¸ gi¸ cña ®ång VND tiÕp theo lµn sãng ph¸ gÝa m¹nh cña hÇu hÕt c¸c ®ång tiÒn Ch©u Ê ®· g©y ra nh÷ng bÊt æn trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. Tû gi¸ liªn ngan hµng lu«n ë møc trÇn cho phÐp vµ tû gi¸ thÞ tr­êng tù do cßn biÕn ®éng cao h¬n møc trÇn. Céng thªm vµo ®ã, tin tøc c¸c vô Epco Minh phông lµm cho mét sè ng­êi ®æ x« vµo rót tiÒn göi ë c¸c ng©n hµng mµ hä nghi lµ cã cho hai c«ng ty nµy vay. C¸c ng©n hµng nµy bÞ mét phen hó vÝa, ph¶i vay cµo,vay cÊu bªn ngoµi ®Ó ®èi phã kÞp thêi vµ khi ®· gi¶i thÝch lµm dÞu c¬n sèt rót tiÒn th× ®· ph¶i t¨ng chi phÝ ®Õn møc tû suÊt lîi nhuËn gi¶m h¼n. NHNN ViÖt nam kh«ng cã lo¹i tÝn dông ®iÒu chØnh nh­ ë Mü ®Ó øng phã cho vay tiÕp quü kÞp thêi vµo nh÷ng lóc khã kh¨n nh­ vËy, l¹i thê ¬ víi t×nh tr¹ng ph¶i gi¶m m¹nh lîi nhuËn nªn c¸c NHTM ®· ph¶n øng kh¸ m¹nh víi nh÷ng c©u ®¹i lo¹i nh­ Ng©n hµng mÑ mµ kh«ng gióp ®ì Ng©n hµng con. Trong bèi c¶nh nh­ vËy,viÖc cßn duy tr× kiÓm so¸t l·i suÊt lµ rÊt thiÕt thùc, v× NHNN cã thÓ ngay lËp tøc t¨ng gi¸ trÞ t­¬ng ®èi cña viÖc n¾m gi÷ ®ång néi tÖ b»ng c¸ch t¨ng l·i suÊt c¸c tµi s¶n chÝnh cña hÖ thèng ng©n hµng. Thùc tÕ, NHNN ®· ph¶i sö dông chÝnh nh÷ng c«ng cô nµy ®Ó h¹n chÕ c¸c dßng dÞch chuyÓn nguån tiÒn tÖ, cô thÓ lµ : - T¨ng trÇn l·i suÊt tÝn dông tõ 1,1%/th¸ng lªn 1,2%/th¸ng ®èi víi tÝn dông ng¾n h¹n vµ tö 1,2% lªn 1,25%/ th¸ng ®èi víi tÝn dông trung vµ dµi h¹n. N©ng l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN cho c¸c TCTD tõ 0,9% /th¸ng lªn 1,1%/th¸ng theo quyÕt ®Þnh sè 40/1998/Q§ ngµy 17/1/1998. - Gi¶m l·i suÊt ngo¹i tÖ theo quyÕt ®Þnh 309/1998/Q§-NHNN1 ngµy 10/9/1998. Theo quyÕt ®Þnh nµy, trÇn l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÑ ¸p dông ®èi víi c¸c lo¹i h×nh kh«ng kú h¹n, kú h¹n 6 th¸ng vµ trªn 6 th¸ng gi¶m xuèng c¸c møc t­¬ng øng lµ 0,5%/n¨m, 3%/n¨m vµ 3,5%/n¨m . N¨m 1999, NHNN tiÕp tôc thùc hiÖn viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông theo c¬ chÕ l·i suÊt trÇn vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®èi víi c¸c TCTD. TrÇn l·i suÊt trong n¨m 1999 ®­îc NHNN ®iÒu chØnh liªn tôc phï hîp víi chØ sè l¹m ph¸t, quan hÖ cung cÇu vèn tÝn dông t¹i tõng thêi ®iÓm vµ gãp phÇn thùc hiÖn gi¶i ph¸p kÝch cÇu ®Çu t­ cña ChÝnh phñ th«ng qua c¬ chÕ níi láng l·i suÊt tÝn dông, Cã thÓ nãi, ®©ylµ n¨m NHNN ®iÒu chØnh l·i suÊt tÝn dông nhiÒu nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay, l·i suÊt n¨m 1999 lu«n cã xu h­íng gi¶m sau c¸c lÇn ®iÒu chØnh, cô thÓ nh­ sau: L¹m ph¸t ©m xuÊt hiÖn vµ kÐo dµi liªn tôc trong nhiÒu th¸ng cña n¨m1999, 2000, do ®ã ®· ph¶i gi¶m liªn tôc trÇn l·i suÊt tÝn dông. Cã ®ît gi¶m l·i suÊt, NHNN cßn qui ®Þnh buéc c¸c NHTM gi¶m ngay c¶ l·i suÊt d­ nî cho vay; trong khi ®ã, vèn huy ®éng thêi kú tr­íc vÉn gi÷ nguyªn cho ®Õn lóc ®¸o h¹n. T×nh h×nh nµy lµm c¸c NHTM r¬i vµo t×nh tr¹ng rñi ro l·i suÊt. Chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng vèn rÊt nhá, cã khi kh«ng chªnh lÖch, thËm chÝ l·i suÊt cho thêi kú hiÖn t¹i thÊp h¬n l·i suÊt huy ®éng vèn cña thêi kú tr­íc ®ã ®ang cßn sè d­ cã. Tr­êng hîp khi NHNN qui ®Þnh kh«ng gi¶m l·i suÊt ®èi víi c¸c kho¶n cho vay tr­íc ®©y, ng­êi vay lËp tøc ®Õn vay ë mét ng©n hµng kh¸c cã l·i suÊt thÊp h¬n ®Ó tr¶ nî cò víi l·i suÊt cao . KÕt côc lµ rñi ro l·i su¸t lu«n ®¾t g¸nh nÆng lªn c¸c NHTM. Thªm vµo ®ã, do møc ®é ®iÒu chØnh l·i suÊt tõng lÇn cña NHNN t­¬ng ®èi lín vµ tÇn suÊt ®iÒu tiÕt cña NHNN lín nªn thÞ tr­êng , d­ nî tÝn dông kh«ng cã ®éng c¬ t¨ng( mÆc dï l·i suÊt ®· gi¶m m¹nh) v× kh¸ch hµngvay hy väng l·i suÊt sÏ tiÕp tôc gi¶m, vµ chÝnh c¸c TCTD còng t¹m ngõng huy ®éng vèn cã kú h¹n ( 6 th¸ng vµ 9 th¸ng)víi lý do t­¬ng tù lµm t×nh tr¹ng ø ®äng vèn vÉn cßn rÊt gay g¾t. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ tiÕp tôc r¬i vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ, ®Æc biÖt lµ nÒn kinh tÕ thiÕu c¸c dù ¸n kh¶ thi, gi¶m ph¸t kÐo dµi, th× viÖc h¹ l·i suÊt lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. VÊn ®Ò l¹i n»m ë chç c¸c TCTD kh«ng chñ ®éng gi¶m l·i suÊt nh­ mét biÖn ph¸p ®Ó cøu c¸nh cho chÝnh hä ( trõ mét vµi ng©n hµng) mµ l¹i coi ®ã chØ ®¬n thuÇn lµ biÖn ph¸p hç trî nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× thÕ nªn mÆc dï trÇn l·i suÊt tÝn dông ®· ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m liªn tôc vµo n¨m 1999, nh­ng c¸c TCTD hÇu nh­ kh«ng cã ph¶n øng l·i suÊt ®Çu vµo mÆc dï ø ®äng vèn ®· phæ biÕn. Ph¶i ®Õn lÇn ®iÒu chØnh thø ba cña NHNN, c¸c TCTD míi thùc sù h¹ l·i suÊt §iÒu nµy ®É lµm xÊu thªm t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña c¸c TCTD. Kh«ng dõng l¹i ë ®ã, nguån vèn huy ®éng ®· t¨ng m¹nh nh­ lµ kÕt qu¶ cña viÖc duy tr× møc l·i suÊt tiÒn göi trong khi l¹m ph¸t liªn tôc ©m, lµm trÇm träng h¬n t×nh tr¹ng ø ®äng vèn cña hÖ thèng ng©n hµng vµ chñ tr­¬ng kÝch cÇu còng bÞ h¹n chÕ. Nh­ vËy, c¬ chª trÇn l·i suÊt tÝn dông d­êng nh­ kh«ng thÝch hîp víi m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« thay ®æi th­êng xuyªn nh­ ë ViÖt nam. NÒn kinh tª vÜ m« mÆc dï ®· cã nh÷ng c¶i thiÖn ®¸ng ghi nhËn nh­ng vÉn ch­a thùc sù ®i vµo æn ®Þnh. Gi¶m ph¸t liªn tôc trong n¨m 1999 vµ n¨m 2000 buéc NHNN ®· ph¶i 5 lÇn ®iÒu chØnh h¹ trÇn l·i suÊt cho vay ®Ó " ch¹y theo" l·i suÊt cho vay cña c¸c TCTD. §iÒu ®ã cho thÊy c«ng cô ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHNN b»ng viÖc qui ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay ®èi víi c¸c TCTD ®· trë nªn kÐm hiÖu lùc, kh«ng cßn ph¸t huy vai trß lµ c¬ së ®iÒu chØnh l·i suÊt trªn thÞ tr­êng. V× thª, ngµy 2/8/2000, Thèng ®èc NHNN ®· ban hµnh c¸c QuyÕt ®Þnh vÒ viÖc thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ ngµy 5/8/2000, chÝnh thøc ®­a mét lo¹i l·i suÊt míi, l·i suÊt c¬ b¶n vµo vËn hµnh. Theo ®ã l·i suÊt c¬ b¶n do Thèng ®èc NHNN qui ®Þnh hµng th¸ng, trªn c¬ së tham kh¶o møc l·i suÊt cho vay th­¬ng m¹i ®èi víi kh¸ch hµng tèt nhÊt cña nhãm c¸c TCTD ®­îc lùa chän theo quyÕt ®Þnh cña Thèng ®èc NHNN trong tõng thêi kú. C¸c TCTD Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay trªn c¬ së l·i suÊt c¬ b¶n do NHNN c«ng bè nh­ng kh«ng v­ît qu¸ l·i suÊt c¬ b¶n céng víi biªn ®é nhÊt ®inh. Cô thÓ lµ víi ®ång VND, l·i suÊt c¬ b¶n lµ 0,75%/th¸ng, biªn ®é giao ®éng lµ 0,3%/th¸ng ®èi víi tÝn dông ng¾n h¹n vµ 0,5%/th¸ng ®èi víi tÝn dông trung vµ dµi h¹n. Nh­ chóng ta ®· biÕt, l·i suÊt c¬ b¶n lµ mét b­íc tiÕn trong tiªn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt nam v× nã cho phÐp c¸c TCTD tù do vµ linh ho¹t h¬n trong viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh, ®ång thêi gi¶m bíi tÝnh ¸p ®Æt, c­ìng chÕ cña NHNN ®èi víi mét c«ng cô rÊt nh¹y c¶m lµ l·i suÊt, lµm cho l·i suÊt b¸m s¸t tÝn hiÖu thÞ tr­êng h¬n, b¸m s¸t quan hÖ cung cÇu vÒ vèn. Tuy nhiªn, víi nh÷ng h¹n chÕ cña l·i suÊt c¬ b¶n mµ chóng ta ®É ®Ò cËp ®Õn ë Ch­¬ng I cã thÓ thÊy b¶n chÊt cña viÖc qu¶n lý b»ng l·i suÊt c¬ b¶n kh«ng kh¸c so víi chÝnh s¸ch trÇn l·i suÊt. Nã kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thêi diÓm hiÖn t¹i lµ t¹o thµnh chiÐc" van" k×m h·m sù c¹nh tranh th¸i qu¸ gi÷a c¸c TCTD khi c¸c TCTD ®Òu muèn h¹ thÊp l·i suÊt cho vay ®Ó thu hót kh¸ch hµng nh»m ®Èy m¹nh d­ nî cho vay cña ®on vÞ nµy, cã kh¶ n¨ng dÉn ®Õn sù suy yÕu cña hÖ thèng ng©n hµng. H¬n n÷©, thùc tÕ vËn hµnh l·i suÊt c¬ b¶n còng cho thÊy c¬ chÕ nµy kh«ng ph¶i lµ tèi ­u, thÓ hiÖn ë quan hÖ cung cÇu vµ l·i su©t ngµy cµng phøc t¹p. Trong kho¶ng 2/3 thêi gian n¨m2000, vèn VND ø ®äng thÓ hiÖn sè d­ tµi kho¶n VND cña c¸cNHTM t¹i NHNN lªn tíi hµng chôc tû ®ång. §Ó gi¶i to¶ nguån vèn ø ®äng nµy, c¸c NHTM ®· tËn dông triÖt ®Ó ph­¬ng ch©m" thµ cho vay, ®Çu t­ víi l·i suÊt thÊp tíi 0,4%/th¸ng cßn h¬n lµ ®Ó vèn chÕt t¹i NHNN h­ëng l·i suÊt 0,1%/ th¸ng". Khai th¸c triÖt ®Ó nguån vèn VND d­ thõa mµ c¸c ng©n hµng muèn gi¶i phãng, Kho b¹c Nhµ n­íc lu«n ®Æt møc ;·i suÊt tróng thÇu tÝn phiÕu Kho b¹c Nhµ n­íc trung b×nh 0,34%-0,35%/th¸ng trong thêi gian dµi mµ c¸c NHTM vÉn ph¶i chÊp nhËn, thËm chÝ cßn xuèng tíi 0,408%/th¸ng. Møc l·i suÊt cho vay s¶n xuÊt, th­¬ng m¹i,dÞch vô, ®Çu t­ trung- dµi h¹n trung b×nh 0,7-0,73%/th¸ng nh­ng tèc ®é t¨ng tr­ëng tÝn dông ch­a cã ý nghÜa, dÊu hiÖu ø ®äng vèn t¹i c¸c NHTM vÉn lín. Trong 4 th¸ng ®Çu n¨m, vèn huy ®éng t¨ng 12.3% trong khi d­ nî tÝn dông t¨ng 5,8%. Trong bèi c¶nh ®Èy m¹nh cho vay kh¸ch hµng trë nªn khã kh¨n, c¸c ng©n hµng ®· h¹ l·i suÊt huy ®éng vµ gi÷ æn ®Þnh trong kho¶ng 2/3 thêi gian ®Çu n¨m2000. Møc l·i suÊt huy ®éng VND cho kú h¹n 12 th¸ng trong thêi gian nµy lµ 0,5% ®èi víi c¸c NHTMQD, c¸c NHTMCP huy ®éng víi møc 0,55-0,57%/th¸ng. Tuy nhiªn, cuéc chiÕn h¹ l·i suÊt cho vay kh¸ch hµng ®· gi¶m tèc ®é l¹i vµ chuyÓn sang khu míi trong nh÷ng th¸ng cuèi n¨m 2000. Trong thêi gian nµy, hÇu nh­ mÆt b»ng l·i suÊt huy ®éng VND ®· t¨ng cao trªn c¶ hai khu vùc: NHTMQD vµ NHTMCP ph¶n ¸nh sù thiÕu hôt vèn VND ®· xuÊt hiÖn. L·i suÊt cho vay theo ®ã còng ®· nhÝch lªn so víi ®Çu n¨m 2000, møc l·i suÊt cho vay trung b×nh ®· ®ùoc dÞch chuyÓn0,68-0,7%/th¸ng lªn 0,73-0,75%/th¸ng. MÆc dï sù dÞch chuyÓn l·i suÊt nµy lµ nhá vµ ch­a v­ît qu¸ biªn ®é giao ®éng cho phÐp cña l·i suÊt c¬ b¶n, song cã thÓ thÊy quan hÖ cung cÇu vÒ vèn sÏ ngµy cµng phøc t¹p vµ sù biÕn ®éng tû gi¸ cã thÓ sÏ rÊt lín do NHNN Mü c¾t gi¶m l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu trong mÊy th¸ng võa qua nªn l·i suÊt ë ViÖt nam sÏ cßn tiÕp tôc biÕn ®æi theo chiÒu h­ãng khã l­êng. Céng thªm víi nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch l·i suÊt c¬ b¶n nh­ chóng ta ®· ph©n tÝch cµng ®Æt ra yªu cÇu cÊp thiÕt hiÖn nay lµ ph¶i t×m cho ®­îc mét c¬ chÕ l·i suÊt míi phï hîp víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh ViÖt nam vµ xu thÕ tù do ho¸ l·i suÊt trªn thÕ giíi. Sù ra ®êi cña lý thuyÕt tù do ho¸ tµi chÝnh mµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña nã lµ tù do ho¸ l·i suÊt ®· t¹o ra trµo l­u tù do ho¸ l·i suÊt trªn thÕ giíi. Bªn c¹nh mét sè n­íc ®· thùc hiÖn thµnh c«ng nh­ §µi Loan, Singapore l¹i cã hµng lo¹t n­íc ®· r¬i vµo khñng ho¶ng nh­ Philipin, Chilª, Achentina. Tuy nhiªn,tù do ho¸ l·i suÊt vÉn lµ môc tiªu cÇn ®¹t tíi kh«ng chØ v× nh÷ng ­u ®iÓm lý thuyÕt cña nã mµ lµ tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn_ë ®ã l·i suÊt thÞ tr­êng ®­îc tù do ho¸. NHT¦ sÏ t¸c ®éng gi¸n tiÕp lªn l·i suÊt chñ yÕu dùa trªn c¸c c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp ( ®Þnh h­íng thÞ tr­êng) nh­ nghiÖp vô thÞ tr­êng më , t¸i chiÕt khÊu, ho¹t ®éng mua b¸n l¹i mµ mét phÇn dùa vµo ¸p ®Æt tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc . KÕt luËn :Kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a, tù do ho¸ l·i suÊt lµ mét tiÕn tr×nh tÊt yÕu, lµ yªu cÇu bøc xóc ®Ó hoµ nhËp víi thÕ giíi bªn ngoµi. Nh­ng tr­íc tr­íc khi thùc hiÖn ®­îc c¬ chÕ nµy, nhÊt thiÕt ph¶i cã mét b­íc ®Öm chuyÓn tiÕp ®Ó cho viÖc vËn nã kh«ng g©y ra nh÷ng x¸o trén trong nÒn kinh tÕ. §ã chÝnh lµ con ®­êng tù do ho¸ l·i suÊt cã sù ®iÒu tiÕt cña NHNN ViÖt Nam. Trong tiÕn trinh ®ã, ngoµi hÖ thèng c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i, Ng©n hµng Trung ¦¬ng cã mét vµi trß kh«ng thÓ thay thÕ, nh»m t¸c ®éng hç trî c¸c yÕu tè c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Víi chøc n¨ng ng­êi bu«n tiÒn b©t vô lîi ®­îc quèc gia giao phã, Ng©n hµng Nhµ n­íc sÏ cã nhiÖm vô can thiÖp b×nh æn còng nh­ kiÒm chÕ nh÷ng bÊt tr¾c nguy hiÓm kh«n l­êng cã thÓ x¶y ra trªn thÞ tr­êng l·i suÊt ®Çy s«i ®éng, phøc t¹p. Môc lôc I.Kh¸i niÖm vµ c¨n cø x¸c ®Þnh l·i xuÊt c¬ b¶n. 1.1 Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña l·i xuÊt c¬ b¶n. Nh÷ng c¨n cø x¸c ®Þnh l·i xuÊt c¬ b¶n. II.Mét sè c¸ch hiÓu vÒ l·i xuÊt c¬ b¶n. 2.1 L·i xuÊt c¬ b¶n lµ l·i xuÊt t¸i cÊp vèn. 2.2 L·i xuÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt cho vay tèi ®a. 2.3 L·i xuÊt c¬ b¶n lµ l·i xuÊt tiÒn göi tèi ®a. III.C¸c yªu cÇu ®èi víi l·i xuÊt c¬ b¶n. IV. ¦u nh­îc ®iÓm cña viÖc qu¶n lý b»ng l·i xuÊt c¬ b¶n. V.T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch l·i xuÊt ë ViÖt nam ®Õn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tµi liÖu tham kh¶o Frederic S.Mishkin- TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh- NXB Khoa häc vµ kü thuËt-1999 Lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ-PTS NguyÔn Ngäc Hïng-NXB Thèng Kª LuËt Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c¸c Tæ chøc tÝn dông T¹p chÝ Ng©n hµng: Sè 18/1999; Sè 7/1999; Sè 3/2000; Sè 4/2000; Sè 6/2000; Sè 8/2000; Sè 1/2001 T¹p chÝ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh-tiÒn tÖ:Sè 3/1999; Sè 9/1999; Sè 7/2000; Sè 1/2001 T¹p chÝ Tµi chÝnh: Sè 9/2000