Đề tài Thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế tại Toà án

Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Néi dung PhÇn I: Tranh chÊp kinh tÕ vµ c¸c h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay 3 I. Kh¸i niÖm 3 1. Tranh chÊp kinh tÕ 3 2. Gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ 3 II. C¸c h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë ViÖt Nam 5 1. Kinh nghiÖm tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi 5 2. C¸c h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë ViÖt Nam 6 2.1. Träng tµi kinh tÕ nhµ n­íc thùc tiÔn vµ yªu cÇu ®æi míi 6 2.2. Sù cÇn thiÕt thµnh lËp toµ ¸n kinh tÕ ë n­íc ta 7 2.3. C¬ cÊu tæ chøc, chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña toµ ¸n kinh kÕ 8 PhÇn II: Gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ t¹i toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh Ho¸ 12 I.Thùc tr¹ng 12 II.Nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p 19 PhÇn III: Quan ®iÓm vÒ viÖc x©y dùng c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay 23 I. Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn ph¸p luËt kinh tÕ 23 II. C¬ së thiÕt lËp c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ë ViÖt Nam 24 KÕt luËn 29 Tµi liÖu tham kh¶o Lêi më ®Çu Tõ n¨m 1986, §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· chñ tr­¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, chñ tr­¬ng ®ã ®· lµm thay ®æi c¨n b¶n nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ hai thµnh phÇn kinh tÕ chÝnh víi lèi qu¶n lý mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh sang nÒn kinh tÕ ®a thµnh phÇn ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tõ ®ã quan hÖ kinh tÕ trë nªn sèng ®éng vµ ®a d¹ng, phøc t¹p h¬n. Môc ®Ých ®¹t ®­îc lîi nhuËn tèi ®a trë thµnh ®éng lùc trùc tiÕp cña c¸c bªn tham gia quan hÖ kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy, tranh chÊp kinh tÕ kh«ng nh÷ng lµ vÊn ®Ò khã tr¸nh khái, mµ cßn lµ mét vÊn ®Ò lín ®ßi hái ph¶i cã sù quan t©m gi¶i quyÕt mét c¸ch tháa ®¸ng. §ã võa lµ mét yªu cÇu nghiªm ngÆt cña nguyªn t¾c ph¸p chÕ, võa lµ mét ®ßi hái bøc xóc cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, tÝnh ®a d¹ng vµ phøc t¹p trong quan hÖ kinh tÕ còng trë nªn phøc t¹p vÒ néi dung, gay g¾t vÒ møc ®é tranh chÊp, vµ phong phó h¬n nhiÒu vÒ chñng lo¹i. §· vËy xuÊt ph¸t tõ lîi Ých kinh tÕ cña mçi bªn tranh chÊp, viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu nhanh chãng, d©n chñ, ®¹t hiÖu qu¶, b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c bªn V× vËy, trong b­íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ë n­íc ta ®ang diÔn ra mét sù ®æi míi s©u s¾c trong viÖc tæ chøc c¸c c¬ quan tµi ph¸n kinh tÕ nh»m ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu míi do nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Æt ra. Cho ®Õn nay, sau gÇn 10 n¨m thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng, toµ kinh tÕ cña c¸c toµ ¸n trong c¶ n­íc ®· béc lé nh÷ng mÆt ­u nh­îc ®iÓm nhÊt ®Þnh. Toµ kinh tÕ thuéc toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh ho¸ còng kh«ng n»m ngoµi thùc tÕ trªn. Trong thêi gian vÒ Toµ ¸n nh©n d©n TØnh Thanh ho¸ thùc tËp t«i ®· cã dÞp t×m hiÓu vÒ thùc tr¹ng gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ t¹i toµ ¸n vµ cã mét sè ý kiÕn vÒ c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë n­íc ta. V× thÕ t«i ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi:'' Thùc tr¹ng gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ t¹i Toµ ¸n" lµm chuyªn ®Ò thùc tËp cña m×nh KÕt cÊu cña chuyªn ®Ò gåm ba phÇn: PhÇn I: Nªu kh¸i qu¸t chung vÒ tranh chÊp kinh tÕ vµ c¸c h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë n­íc ta hiÖn nay PhÇn II: Lµ phÇn chÝnh cña chuyªn ®Ò gåm hai phÇn nhá: phÇn thø nhÊt nãi vÒ thùc tr¹ng gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë Toµ ¸n nh©n d©n TØnh Thanh ho¸ tõ ngµy thµnh lËp ®Õn nay vµ phÇn hø hai lµ nh÷ng vÊn ®Ò gi¶i ph¸p tr­íc m¾t cho nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i PhÇn III: Lµ phÇn më réng cña chuyªn ®Ò nãi lªn ý kiÕn chñ quan c¸ nh©n vÒ x©y dùng c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp ë ViÖt Nam giai ®o¹n hiÖn nay. Víi thêi gian thùc tËp ng¾n vµ ph¹m vi t×m hiÓu trong mét ®Þa ph­¬ng nªn chuyªn ®Ò kh«ng tr¸nh khái nh÷ng hiÕu sãt, suy nghÜ chñ quan kÝnh mong thÇy c« chØ b¶o ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ®Ò tµi hoµn thiÖn h¬n sau nµy. PhÇn I Tranh chÊp kinh tÕ vµ h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay I. Kh¸i niÖm Tranh chÊp kinh tÕ Tranh chÊp kinh tÕ lµ m©u thuÉn hay xung ®ét vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c doanh nghiÖp víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ kinh doanh. §©y lµ c¸c tranh chÊp ph¸t sinh trong c¸c kh©u tõ ®Çu t­, s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm hoÆc thùc hiÖn dÞch vô trªn thÞ tr­êng nh»m môc ®Ých sinh lêi. XÐt vÒ b¶n chÊt, tranh chÊp trong kinh doanh ph¶n ¸nh nh÷ng xung ®ét vÒ lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c bªn. ë ViÖt Nam, trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, c¸c tranh chÊp kinh tÕ chñ yÕu tån t¹i d­íi d¹ng c¸c tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng, sù ®a d¹ng phong phó cña c¸c quan hÖ kinh tÕ kÐo theo sù ®a d¹ng phong phó vÒ c¸c tranh chÊp trong kinh doanh. Cã nh÷ng lo¹i tranh chÊp míi ph¸t sinh nh­: tranh chÊp gi÷a thµnh viªn c«ng ty víi c«ng ty, gi÷a thµnh viªn c«ng ty víi nhau trong qu¸ tr×nh thµnh lËp, ho¹t ®éng vµ gi¶i thÓ c«ng ty; tranh chÊp liªn quan ®Õn mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu; tranh chÊp vÒ liªn doanh, liªn kÕt kinh tÕ; tranh chÊp rong c¸c lÜnh vùc qu¶ng c¸o, b¶o hiÓm, kiÓm to¸n, t­ vÊn; tranh chÊp liªn quan ®Õn hèi phiÕu, sÐc; tranh chÊp liªn quan ®Õn së h÷u c«ng nghiÖp... XÐt vÒ møc ®é, c¸c tranh chÊp trong kinh doanh trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng trë nªn gay g¾t vµ phøc t¹p h¬n. Gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ Gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ lµ ho¹t ®éng nh»m kh¾c phôc, lo¹i trõ nh÷ng tranh chÊp kinh tÕ ®· ph¸t sinh nh»m b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c bªn tranh chÊp, b¶o vÖ trËt tù kû c­¬ng kinh tÕ x· héi. ViÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ph¶i thoa m·n c¸c yªu cÇu c¬ b¶n nh­: chÝnh x¸c, nhanh chãng, thuËn lîi, h¹n chÕ tèi ®a sù gi¸n ®o¹n trong qu¸ tr×nh kinh doanh, ®¶m b¶o tÝnh d©n chñ vµ quyÒn tù ®Þnh ®o¹t ë møc ®é cao cña c¸c bªn tranh chÊp, ph¸n quyÕt ph¶i cã hiÖu qu¶ thi hµnh cao; ®¶m b¶o c¸c yÕu tè bÝ mËt trong kinh doanh; uy tÝn cña c¸c bªn trªn th­¬ng tr­êng; chi phÝ gi¶i quyÕt thÊp... C¸c h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ chñ yÕu gåm th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i, träng tµi vµ toµ ¸n Trong kinh doanh, gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ n¶y sinh c¸c quan hÖ kinh tÕ, mµ néi dung cña nã chÝnh lµ nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô kinh tÕ. C¸c bªn cã nghÜa vô ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô ®ã. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i lóc nµo c¸c chñ thÓ còng thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh. Do ®ã c¸c tranh chÊp vÒ viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô kinh tÕ( tranh chÊp kinh tÕ) khã cã thÓ tr¸nh khái. §Ó b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c bªn tranh chÊp, còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng ®ång bé cho nÒn kinh tÕ, c¸c tranh chÊp ®ã cÇn thiÕt ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi vµ ®óng ®¾n. Khi tranh chÊp kinh tÕ x¶y ra, ®Ó ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c cña kinh doanh, ph¸p luËt cho phÐp c¸c bªn tù gÆp nhau t×m c¸ch bµn b¹c gi¶i quyÕt. Trong tr­êng hîp c¸c bªn kh«ng tù ho¶ thuËn ®­îc víi nhau, tranh cÊp kinh tÕ cÇn ®­îc gi¶i quyÕt theo mét thñ tôc luËt ®Þnh ë c¬ quan tµi ph¸n kinh tÕ cã thÈm quyÒn. Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt mét vô tranh chÊp kinh tÕ theo mét thñ tôc nhÊt ®Þnh tr­íc c¬ quan toµ ¸n kinh tÕ gäi lµ tè tông kinh tÕ. Víi t­ c¸ch lµ mét chÕ ®Þnh cña luËt kinh tÕ, tè tông kinh tÕ ®­îc hiÓu lµ tæng hîp c¸c qui ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ, gi÷a toµ ¸n kinh tÕ víi nh÷ng bªn tham gia tè tông kinh tÕ vµ gi÷a hä víi nhau. ViÖc gi¶i quyÕt mét vô ¸n kinh tÕ ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nã nh­ nguyªn t¾c tù ®Þnh ®o¹t, nguyªn t¾c hoµ gi¶i, nguyªn t¾c b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt... II. C¸c h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ Kinh nghiÖm tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi ë c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa tr­íc ®©y, tuy c¸ch thøc tæ chøc vµ tªn gäi cã kh¸c nhau nh­ng nh×n chung viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ®Òu thuéc thÈm quyÒn cña träng tµi kinh tÕ- mét c¬ quan nhµ n­íc thuéc hÖ thèng c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. Vµ hiÖn nay, khi c¸c n­íc nµy chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, th× hä còng tiÕn hµnh ®æi míi c¸ch thøc tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ, theo h­íng thµnh lËp toµ ¸n kinh tÕ vµ x¸c ®Þnh l¹i tÝnh chÊt, c¸ch thøc tæ chøc cña träng tµi kinh tÕ cho phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §iÒu ®ã cho thÊy chónh ta ®ang thùc hiÖn ®æi míi hÖ thèng c¸c c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ theo xu h­íng chung cña thêi ®¹i. ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn th× tranh chÊp kinh tÕ (tranh chÊp th­¬ng m¹i) ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua träng tµi th­¬ng m¹i vµ toµ ¸n th­¬ng m¹i hay toµ ¸n th­êng. Trong c¸ch tæ chøc vµ gi¶i quyÕt tranh chÊ th­¬ng m¹i ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn nh­ CHLB §øc, Ph¸p, Thuþ §iÓn... nguyªn t¾c tù lùa chän cña c¸c bªn ®­îc b¶o ®¶m, tøc lµ n¬i vµ ng­êi ®øng ra gi¶i quyÕt tranh chÊp th­¬ng m¹i phô thuéc vµo sù lùa chän cña c¸c bªn. ë rÊt nhiÒu n­íc kh¸c nhau th× viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ b»ng träng tµi phi chÝnh phñ lµ chñ yÕu vµ phæ biÕn. Tæ chøc träng tµi phi chÝnh phñ ®­îc thµnh lËp d­íi hai h×nh thøc: träng tµi theo vô viÖc(ad-hoc) vµ träng tµi cã c¬ quan th­êng trùc do phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp thµnh lËp. ë mét sè n­íc cã hiÖp héi träng tµi( NhËt, Mü) träng tµi gi¶i quyÕt mét lÇn theo sù lùa chän hay tho¶ thuËn cña c¸c bªn tranh chÊp. C¸c h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë ViÖt Nam Träng tµi kinh tÕ nhµ n­íc thùc tr¹ng vµ yªu cÇu ®æi míi Trong mé thêi gian dµi ë n­íc ta nãi ®Õn tranh chÊp kinh tÕ th­êng chØ nghÜ ®Õn tranh chÊp vµ vi ph¹m hîp ®ång. VÒ mÆt lÞch sö, tranh chÊp kinh tÕ xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é hîp ®ång kinh tÕ. N¨m 1960, sau khi c«ng cuéc kh«i phôc kinh tÕ hoµn thµnh th¾ng lîi ®· c¶i t¹o c¬ b¶n xong nÒn kinh tÕ. Thñ t­íng chÝnh phñ ®· ban hµnh N§40/ TTG ngµy 4/1/1960 vÒ ban hµnh kÌm theo chÕ ®é t¹m thêi vÒ hîp ®ång kinh tÕ. M­êi ngµy sau ®ã, Thñ t­íng chÝnh phñ còng ®· ban hµnh N§20/ TTG ngµy14/1/1960 vÒ viÖc tæ chøc ngµnh träng tµi kinh tÕ, víi chøc n¨ng chñ yÕu lµ xö lý c¸c tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ Tõ n¨m 1986, §¶ng vµ nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Chñ tr­¬ng ®ã míi ®Æt ra yªu cÇu ph¶i ®æi míi nh÷ng qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ hîp ®ång kinh tÕ. VÒ mÆt lý luËn ai còng biÕt r»ng ®Æc tr­ng cña hîp ®ång kinh tÕ trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung lµ ë chç trong quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ cã sù thèng nhÊt cña hai yÕu tè: yÕu tè tµi s¶n vµ yÕu tè tæ chøc kÕ ho¹ch. Víi vai trß nh­ vËy cña hîp ®ång kinh tÕ, sù hiÖn diÖn cña träng tµi kinh tÕ víi t­ c¸ch lµ mét c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc cã chøc n¨ng qu¶n lý c«ng t¸c hîp ®ång kinh tÕ lµ rÊt cÇn thiÕt. Tuy nhiªn trong c¬ chÕ kinh tÕ míi- ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa- ®Æt ra nhiÒu yªu cÇu ®æi míi, ®ã lµ b¶o ®¶m d©n chñ trong ho¹t ®éng kinh tÕ, sù b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tong hîp t¸c c¹nh tranh, thõa nhËn vµ b¶o hé quyÒn së h÷u vµ nh÷ng lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n... Sù ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ víi sù tham gia cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ thuéc c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau dÉn ®Õn sù kh¸c nhau vÒ h×nh thøc vµ néi dung cña c¸c tranh chÊp trong kinh doanh. Sù ph¸t triÓn ®ã ®ßi hái ph¶i ®æi míi ph­¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy, sù tån t¹i cña träng tµi kinh tÕ víi t­ c¸ch lµ mét c¬ quan qu¶n lý kh«ng cßn phï hîp n÷a, §iÒu ®ã ®Æt ra yªu cÇu bøc xóc lµ ph¶i ®æi míi tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña träng tµi kinh tÕ. NhËn thøc s©u s¾c yªu cÇu ®ã, nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng xo¸ bá träng tµi kinh tÕ nhµ n­íc, thµnh lËp toµ ¸n kinh tÕ vµ träng tµi kinh tÕ víi t­ c¸ch lµ mét tæ chøc x· héi nghÒ nghiÖp( träng tµi kinh tÕ phi chÝnh phñ). Sù cÇn thiÕt thµnh lËp toµ ¸n kinh tÕ ë n­íc ta Cã thÓ nãi sù thµnh lËp toµ ¸n kinh tÕ ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn lµ phï hîp vµ rÊt cÇn thiÕt. §iÒu nµy cã thÓ lý gi¶i nh­ sau: Thø nhÊt sù chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc lµm ph¸t sinh nhiÒu quan hÖ míi gi÷a c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Sù thay ®æi c¸c quan hÖ kinh tÕ tÊt yÕu dÉn ®Õn sù ®æi míi tõng b­íc hÖ thèng chÝnh trÞ nãi chung, trong ®ã cã tæ chøc bé m¸y ho¹t ®éng cña nhµ n­íc. ViÖc ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¬ quan gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp trong kinh doanh còng ®­îc tiÕn hµnh trong c«ng cuéc ®æi míi nµy. Thø hai, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c ®¬n vÞ thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng vµ tù do kinh doanh theo ph¸p luËt. Ho¹t ®éng kinh doanh thuéc quyÒn tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp. C¸c quan hÖ kinh doanh gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®­îc x©y dùng theo nguyªn t¾c tù nguyÖn, b×nh ®¼ng cïng cã lîi, kh«ng tr¸i ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc x· héi. Do vËy ®Ó b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p b¶o ®¶m thùc sù d©n chñ vµ b×nh ®¼ng cña c¸c bªn, c¸c tranh cÊp trong kinh doanh ph¶i do mét c¬ quan tµi ph¸n gi¶i quyÕt theo mét tr×nh tù t­ ph¸p. Thø ba, trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, ngoµi nh÷ng tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ( nh÷ng tranh chÊp tõ tr­íc tíi nay thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña träng tµi kinh tÕ) cßn nh÷ng tranh chÊp kh¸c nh­ tranh chÊp liªn quan ®Õn gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp, tranh chÊp gi÷a thµnh viªn c«ng ty víi c«ng ty, tranh chÊp gi÷a thµnh viªn c«ng ty víi nhau trong viÖc thµnh lËp, ho¹t ®éng vµ gi¶i thÓ c«ng ty; tranh chÊp liªn quan ®Õn cæ phiÕu tr¸i phiÕu... §©y lµ lo¹i tranh chÊp míi mÎ g¾n liÒn víi kinh tÕ thÞ tr­ßng vµ khi c¸c tranh chÊp ®ã ®· ®­îc c¸c bªn yªu cÇu nhµ n­íc gi¶i quyÕt, th× ph¶i do mét c¬ quan t­ ph¸p ®¶m nhiÖm vµ gi¶i quyÕt theo mét tr×nh tù vµ thñ tôc b¾t buéc. Thø t­, xÐt vÒ mÆt b¶n chÊt th× c¸c tranh chÊp trong kinh doanh lµ c¸c tranh chÊp chñ yÕu liªn quan ®Õn tµi s¶n nh­ c¸c tranh chÊp vÒ tµi s¶n trong c¸c quan hÖ d©n sù. MÆc dï vËy chóng vÉn cã nh÷ng ®Æc thï ®ßi hái ph¶i thµnh lËp mét toµ kinh tÕ ®éc lËp víi toµ d©n sù vµ ph¶i cã mét thñ tôc t­ ph¸p gi¶i quyÕt ®éc lËp. Tõ nh÷ng luËn cø trªn, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh mét lÇn n÷a r»ng: träng tµi kinh tÕ víi t­ c¸ch lµ mét c¬ quan nhµ n­íc kh«ng cßn phï hîp vãi nÒn kinh thÞ tr­êng, mµ trong hÖ thèng toµ ¸n nhÊt thiÕt ph¶i thµnh lËp toµ kinh tÕ. C¬ cÊu tæ chøc, chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña toµ ¸n kinh tÕ C¬ cÊu tæ chøc Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, trao ®æi vÒ tæ chøc toµ ¸n kinh tÕ, cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ m« h×nh tæ cña toµ kinh tÕ. ViÖc tæ chøc toµ ¸n kinh tÕ ®­îc tiÕn hµnh dùa trªn nh÷ng t­ t­ëng chØ ®¹o sau: Thø nhÊt, viÖc tæ chøc toµ ¸n kinh tÕ xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt, ®Æc trung vµ yªu cÇu gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ Thø hai., viÖc tæ chøc toµ ¸n kinh tÕ ph¶i tÝnh ®Õn thùc tÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hiÖn nay vµ trong nh÷ng n¨m tíi. Thø ba, viÖc tæ chøc toµ ¸n kinh tÕ xuÊt ph¸t tõ chøc n¨ng thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ Thø t­, viÖc thµnh lËp toµ ¸n kinh tÕ qu¸n triÖt quan ®iÓm míi cña c¸c c¬ quan tµi ph¸n, chñ tr­¬ng c¶i c¸ch t­ ph¸p, ®ång thêi cã sù kÕ thõa nh÷ng thµnh qu¶ vµ kinh nghiÖm gi¶i quyÕt tranh chÊp trong nh÷ng n¨m qua. Trªn c¬ së nh÷ng t­ t­ëmg chØ ®aä nãi trªn, toµ ¸n kinh tÕ ®­îc tæ chøc víi t­ c¸ch lµ mét toµ chuyªn tr¸ch n»m trong c¸c toµ ¸n nh©n d©n tõ cÊp tØnh trë lªn. Theo qui ®Þnh cña luËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña luËt tæ chøc toµ ¸n nh©n d©n, ®­îc Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ IX, kú häp thø t­ th«ng qua ngµy28/12/1993, c¬ cÊu tæ chøc cña toµ ¸n kinh tÕ gåm: - Trong toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, bªn c¹nh toµ ¸n qu©n sù trung ­¬ng, c¸c toµ ¸n phóc thÈm, toµ h×nh sù, toµ d©n sù, cã toµ kinh tÕ. - Trong c¸c toµ phóc thÈm toµ ¸n nh©n d©n tèi cao cã c¸c thÈm ph¸n kinh tÕ chuyªn tr¸ch. - Trong toµ ¸n nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng bªn c¹nh toµ d©n sù, toµ h×nh sù, cã toµ kinh tÕ. Nh×n chung m« h×nh tæ chøc toµ ¸n kinh tÕ nh­ qui ®Þnh cña ph¸p luËt nãi trªn sÏ ®¶m b¶o thèng nhÊt tæ vÒ tæ chøc, c¬ quan xÐt xö, tæ chøc bé m¸y nhµ n­íc gän nhÑ, kh«ng g©y tranh chÊp vÒ thÈm quyÒn. Chøc n¨ng vµ nhiÖm vô Theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt, toµ kinh tÕ cã chøc n¨ng c¬ b¶n sau ®©y: Thø nhÊt, chøc n¨ng xÐt xö c¸c vô ¸n kinh tÕ. Khi thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng nµy, toµ kinh tÕ ph¶i c¨n cø vµo c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt, c¶ ph¸p luËt vÒ néi dung vµ ph¸p luËt vÒ tè tông. Toµ ¸n kinh tÕ thùc hiÖn chøc n¨ng xÐt xö c¸c vô ¸n kinh tÕ cña m×nh b»ng viÖc ra b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh. C¸c b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n kinh tÕ ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt ph¶i ®­îc c¸c c¬ quan nhµ n­íc, doanh nghiÖp, tæ chøc x· héi, vµ mäi c«ng d©n ton träng, nh÷ng c¸ nh©n vµ mäi tæ chøc kiªn quan ph¶i nghiªm chØnh chÊp hµnh. Thø hai, chøc n¨ng tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp. Khi thùc hiÖn chøc n¨ng tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp, toµ ¸n kinh tÕ ph¶i tu©n thñ nghiªm tóc c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt ph¸ s¶n ngµy 30/12/1993 nãi riªng vµ nh÷ng qui ®Þnh vÒ ph¸p luËt kinh tÕ nãi chung NhiÖm vô cña toµ ¸n kinh tÕ nãi riªng vµ toµ ¸n nh©n d©n nãi chung ®­îc qui ®Þnh trong §126 HiÕn ph¸p 1992 vµ §1 LuËt tæ chøc toµ ¸n nh©n d©n ®­îc Quèc héi th«ng qua ngay6/10/1992. Theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt:" Trong ph¹m vi chøc n¨ng cña m×nh, toµ ¸n cã nhiÖm vô b¶o vÖ ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa; b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n; b¶o vÖ tµi s¶n cña nhµ n­íc, cña tËp thÓ, b¶o vÖ tÝnh m¹ng, tµi s¶n, tù do, danh dù vµ nh©n phÈm cña nh©n d©n". Nh­ vËy cã thÓ nãi r»ng ph¸p luËt ®· qui ®Þnh mét c¸ch cô thÓ vµ râ rµngnhiÖm vô chÝnh cña tßa ¸n nh©n d©n nãi chung vµ toµ ¸n kinh tÕ nãi riªng trong khi thùc hiÖn nhiÖm vô chøc n¨ng cña m×nh. Lµ mét trong nh÷ng c¬ quan tè tông, toµ ¸n ph¶i ®¶m b¶o cho mäi ho¹t ®éng tè tông cña m×nh ®­îc tiÕn hµnh theo ®óng c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông. C¸c tæ chøc c¸ nh©n theo qui ®Þnh cña thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ cã quyÒn khëi kiÖn vô ¸n kinh tÕ ®Ó yªu cÇu toµ ¸n kinh tÕ b¶o vÖ c¸c lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n kinh tÕ, toµ ¸n ph¶i tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p ®Ó c¸c bªn ®­¬ng sù tho¶ thuËn víi nhau vÒ viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n nh»m tho¶ m·n ®­îc lîi Ých cña c¸c bªn cã tranh chÊp. MÆt kh¸c theo qui ®Þnh c¶u ph¸p luËt, b»ng ho¹t ®éng cña m×nh, toµ ¸n gãp phÇn gi¸o dôc c¸c doanh nghiÖp chÊp hµnh nghiªm chØnh ph¸p luËt, t«n träng nh÷ng qui t¾c cña cuéc sèng x· héi, ý thøc ®Êu tranh chèng c¸c vi ph¹m ph¸p luËt. PhÇnII Gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ t¹i toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh Ho¸ Toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh Ho¸ thµnh lËp 13/9/1945 tuy nhiªn còng nh­ hÖ thèng toµ ¸n trong c¶ n­íc, toµ kinh tÕ- Toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh Ho¸ ra ®êi muén h¬n nhiÒu. Th¸ng7 n¨m1994 Toµ kinh tÕ Thanh Ho¸ míi chÝnh thøc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng. Tõ ®ã tíi nay, sau gÇn m­êi n¨m ra ®êi, toµ kinh tÕ ®· cïng víi c¸c toµ d©n sù, h×nh sù, hµnh chÝnh, b»ng ho¹t ®éng cña m×nh gãp phÇn æn ®Þnh trËt tù kinh tÕ- x· héi TØnh Thanh Ho¸. §Æc biÖt toµ kinh tÕ ®· gãp phÇn tuyªn truyÒn, gi¸o dôc c¸c doanh nghiÖp chÊp hµnh nghiªm chØnh ph¸p luËt kinh tÕ, t«n träng qui t¾c vµ trËt tù x· héi, t¹o m«i tr­êng ph¸p lý b×nh ®¼ng cho c¸c chñ thÓ kinh doanh. Song v× ¸n kinh tÕ lµ mét lo¹i ¸n míi, b­íc ®Çu thµnh lËp l¹i gÆp nhiÒu khã kh¨n, nh­ viÖc bæ nhiÖm thÈm ph¸n thiÕu vµ chËm, c¬ së vËt chÊt cßn ch­a ®¶m b¶o, tµi liÖu vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cßn ch­a ®Çy ®ñ, c¸c thÈm ph¸n cßn ch­a lµm quen víi ph­¬ng c¸ch gi¶i quyÕt mét vô ¸n kinh tÕ nªn trªn thùc tÕ cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn hoµn thiÖn. I. Thùc tr¹ng gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ t¹i Toµ kinh tÕ TØnh Thanh Ho¸. Thanh Ho¸ lµ mét tØnh lín víi sè d©n ®«ng vµo hµng cao nhÊt c¶ n­íc, song ®Êt ®ai phÇn lín lµ nói vµ biÓn, nÒn kinh tÕ chØ ph¸t triÓn ë ®ång b»ng lµ chñ yÕu, c¸c danh nghiÖp th­êng cã qui m« võa vµ nhá tËp trung c¬ b¶n ë thµnh phè, hai thÞ x· vµ mét sè huyÖn nh­ §«ng S¬n, Nh­ Xu©n, N«ng Cèng, HËu Léc... Trªn thùc tÕ nh÷ng tranh chÊp kinh tÕ chØ x¶y ra ë nhiÒu c¸c tØnh, thµnh phè lín nh­ Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, §µ N½ng... v× thÕ sau gÇn m­êi n¨m thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng Toµ kinh tÕ Toµ ¸n nh©n d©n TØnh Thanh Ho¸ chØ thô lý vµ gi¶i quyÕt vô ¸n kinh tÕ ë con sè hµng chôc. NÕu tÝnh b×nh qu©n th× mçi n¨m Toµ kinh tÕ chØ thô lý vµ gi¶i quyÕt tõ 6 ®Õn 7 vô mét con sè Ýt h¬n nhiÒu so víi c¸c vô ¸n d©n sù, h×nh sù thô lý vµ gi¶i quyÕt trong n¨m. Chóng ta cã thÓ b¾t ®Çu tõ th¸ng 7 n¨m 1994, khi toµ kinh tÕ ®­îc thµnh lËp; trong b¸o c¸o tæng kÕt ngµnh toµ ¸n n¨m1994 cña Toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh Ho¸ ®· nªu râ: §©y lµ n¨m ®Çu tiªn toµ kinh tÕ ®i vµo ho¹t ®éng, sè vô Toµ kinh tÕ ®ang thô lý vµ gi¶i quyÕt lµ hai vô. B­íc sang n¨m 1995- 1996, sè vô thô lý cã t¨ng lªn nhiÒu. Riªng th¸ng 10 n¨m 1995 Toµ kinh tÕ thô lý 8 vô, gi¶i quyÕt 7 vô. Trong 8 vô ®· thô lý cã hai vô tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn c«ng ty TNHH, s¸u vô tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau( B¸o c¸o tæng kÕt n¨m 1995 cña Toµ ¸n vµ ph­¬ng h­íng, nhiÖm vô n¨m 1996) Trong viÖc gi¶i quyÕt ¸n kiÖn kinh tÕ, tµo ¸n ®· t¨ng c­êng hoµ gi¶i, thùc hiÖn nguyªn t¾c hoµ gi¶i lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong gi¶i quyÕt ¸n kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt, toµ ¸n ®· tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p ®Ó c¸c ®­¬ng sù cã thÓ tho¶ thuËn víi nhau vÒ gi¶i quyÕt vô ¸n nh»m tho¶ m·n lîi Ých cña c¸c bªn tranh chÊp. Trong sè 7 vô thô lý gi¶i quyÕt, toµ ¸n ®· tiÕn hµnh hoµ gi¶i thµnh n¨m vô, mét vô nguyªn ®¬n rót ®¬n khëi kiÖn, chØ ®­a ra xÐt xö mét vô. §©y lµ nç lùc Êt lín cña c¸c thÈm ph¸n nh»m gi¶m bít c¨ng th¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp, tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian vµ chi phÝ cho c¸c doanh nghiÖp mµ vÉn ®¶m b¶o quyÒn lîi vµ sù b×nh ®¨ngr gi­u· c¸c bªn tranh chÊp. Tõ n¨m 1996 ®Õn nay sè doanh nghiÖp thµnh lËp ngµy cµng nhiÒu, c¸c quan hÖ kinh tÕ diÔn ra nhanh chãng m¹nh mÏ vµ phøc t¹p v× thÕ sè vô ¸n kinh tÕ còng cã chiªï h­íng gia t¨ng, ®· cã nh÷ng vô ¸n kinh tÕ lªn ®Õn hµng tØ ®ång. Trong tæng sè c¸c vô ¸n thô lý gi¶i quyÕt, sè vô ¸n hoµ gi¶i thµnh vÉn chiÐm tØ lÖ lín v× thÕ chØ mét sè Ýt vô ph¶i ®­a ra xÐt xö vµ viÖc kh¸ng c¸o cña c¸c ®­¬ng sù hÇu nh­ kh«ng cã. TØ lÖ gi¶i quyÕt ¸n trong n¨m th­êng ®¹t tõ 80% ®Õn 100% ®©y lµ tØ lÖ cao so víi c¶ n­íc lµ 60% ®Õn 70%, ¸n cò ®Ó l¹i tõ n¨m tr­íc ®Õn n¨m sau lµ kh«ng cã , nÕu cã th× rÊt Ýt. PhÇn lín ¸n kiÖn kinh tÕ ®Òu mang tÝnh chÊt cña viÖc tån ®äng c«ng nî, d©y d­a kÐo dµi vµ tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn trong mét c«ng ty. Nãi c¸ch kh¸c ®ã lµ sù vi ph¹m phæ biÕn vÒ nghÜa vô thanh to¸n( mét trong nh÷ng ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång kinh tÕ th­êng dÔ bÞ vi ph¹m). C¸c bÞ ®¬n ®Òu kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî nªn bªn kia míi khëi kiÖn. Do vËy viÖc gi¶i quyÕt hoµ gi¶i ®Ó hai bªn tiÕn hµnh tho¶ thuËn víi nhau lµ rÊt khã kh¨n hoÆc khi xö xong rÊt khã thi hµnh ¸n. Khã kh¨n n÷a lµ cã nh÷ng vô ¸n chñ thÓ lµ mét ph¸p nh©n nh­ng b¶n chÊt cña hîp ®ång l¹i lµ c¸ nh©n mang danh nghÜa ph¸p nh©n, khi ®æ vì l¹i ®ïn ®Èy tr¸ch nhiÖm cho nhau lµm cho viÖc gi¶i quyÕt gÆp nhiÒu phøc t¹p. Khã kh¨n n÷a lµ cã doanh nghiÖp( nh­ c«ng ty t¬ t»m xuÊt nhËp khÈu Thanh ho¸) bÞ bªn kia göi ®¬n yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n th× qua nghiªn cøu hå s¬ vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c«ng ty nµy thÊy doanh nghiÖp thùc sù l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n song tµi s¶n cña doanh nghiÖp kh«ng ®¸ng kÓ( chØ cã mét sè nhµ cÊp bèn) lµm trô së chÝnh. V× vËy viÖc gi¶i quyÕt tµi s¶n cña doanh nghiÖp trªn ®ang sö dông nh­ thÕ nµo, nÕu kh«ng gi¶i quyÕt ®Êt th× tµi s¶n kh«ng ®¸ng kÓ, nÕu gi¶i quyÕt ®Êt th× vi ph¹m luËt ®Êt ®ai. Tãm l¹i, viÖc gi¶i quyÕ nh÷ng néi dung liªn quan ®Õn ®Êt ®ai ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ hÕt søc khã kh¨n. Sau mçi n¨m tæng kÕt, Toµ knh tÕ rót ra ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm gi¶i quyÕt h¬n, song khã kh¨n phøc t¹p còng kh«ng ph¶i lµ Ýt, mÆc dï sè vô thô lý vÉn vÉn dõng l¹i ë con sè vµi vô. NhiÒu vô tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ cã ®¬n ®Ò nghÞ Toµ ¸n gi¶i quyÕt nh­ng do qu¸ thêi h¹n khëi kiÖn theo luËt ®Þnh nªn kh«ng ®­îc chÊp nhËn, thêi hiÖu khëi kiÖn ®èi víi ¸n kinh tÕ s¸u th¸ng lµ qu¸ ng¾n vµ kh«ng phï hîp. Trong thùc tiÔn gi¶i quyÕt vô ¸n kinh ë toµ ¸n nh©n d©n TØnh Thanh ho¸ cßn cã mét thùc tÕ n÷a ®ã lµ sè vô ¸n bÞ ra quyÕt ®Þnh t¹m ®×nh chØ qu¸ nhiÒu, cã n¨m sè vô ¸n bÞ t¹m ®×nh chØ chiÕm 80%- 90% tæng vô ¸n thô lý gi¶i quyÕt. Cã nhiÒu lý do t¹m ®×nh chØ nh­ : nguyªn ®¬n èm, ®­¬ng sù yªu cÇu thay ®æi thÈm ph¸n, hay bÞ ®¬n èm( vô C«ng ty H¶i ®¨ng- Kho b¹c nhµ n­íc); t¹m d×nh chØ do hai bªn ch­a nghiÖm thu, quyÕt to¸n c«ng tr×nh nªn toµ ¸n t¹m ®×nh chØ ®Ó yªu cÇu hai bªn lµm viÖc nµy( vô c«ng ty x©y duùng hîp lùc- Tr­êng cÊp ba nh­ thanh). Cã vô ¸n kinh tÕ thô nh­ng xÐt thÊy cã dÊu hiÖu cña vô ¸n h×nh sù nªn quyÕt ®Þnh ®×nh chØ ®Ó göi c«ng v¨n cho c¬ quan ®iÒu tra ®Ò nghÞ khëi tè vô ¸n h×nh sù. Còng b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c vô ¸n b¾t ®Çu bÞ kÐo dµi, c¸c n¨m 99, 2000 liªn tôc cã ¸n cò tån ®äng, tØ lÖ gi¶i quyÕt vô ¸n gi¶m. §iÒu ®Æc biÖt ë Toµ kinh tÕ Toµ ¸n nh©n d©n TØnh Thanh ho¸ lµ hÇu nh­ cã rÊt Ýt vô ph¶i gi¶i quyÕt theo thñ tôc phóc thÈm. §©y còng lµ t×nh tr¹ng chung t¹i c¸c toµ kinh tÕ cÊp tØnh trong c¶ n­íc, chØ trõ mét sè Thµnh phè lín nh­ Hµ néi, H¶i Phßng, Thµnh phè Hå ChÝ Minh... Së dÜ ë Toµ kinh tÕ TØnh Thanh ho¸ Ýt gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ theo thñ tôc phóc thÈm vµ gi¸m ®èc thÈm v× toµ ¸n cÊp huyÖn chØ cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ mµ gi¸ trÞ tranh chÊp d­íi 50 triÖu ®ång. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®©y lµ nh÷ng lo¹i hîp ®ång nhá, nÕu cã ph¸t sinh tranh chÊp c¸c bªn ®­¬ng sù còng rÊt dÔ hoµ gi¶i hoÆc thanh to¸n ®­îc víi nhau, Ýt x¶y ra kiÖn tông. V× thÕ hÇu hÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ hiÖn nay do Toµ ¸n nh©n d©n tØnh gi¶i quyÕt theo tr×nh tù s¬ thÈm. Trong n¨m 2001, Toµ kinh tÕ Thanh Ho¸ ®· thô lý 9 vô, gi¶i quyÕt 8 vô, trong ®ã di lÝ 1 vô, T¹m ®×nh chØ vµ ®×nh chØ 6 vô, chØ ®­a ra xÐt xö mét vô. So víi c¶ n­íc sè vô ¸n do Toµ kinh tÕ Thanh Ho¸ thô lý kh«ng nhiÒu chØ chiÕm 7- 8% tæng sè vô thô lý trong n¨m cña c¶ n­íc. Tuy nhiªn so víi ®· sè tØnh, thµnh phè trong c¶ n­íc th× con sè trªn qu¶ lµ kh«ng nhá. Cã ®Þa ph­¬ng c¶ n¨m kh«ng thô lý mét vô nµo. So víi nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, mÊy n¨m gÇn ®©y Toµ kinh tÕ Thanh Ho¸ ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó kh¾c phôc nh÷ng hiÕu sãt, chÊt l­îng xÐt xö cña c¸c ThÈm ph¸n ®­îc n©ng cao, cã nhiÒu vô ¸n kinh tÕ phøc t¹p song còng ®­îc gi¶i quyÕt døt ®iÓm, nhanh chãng. NÕu nh­ trong c¶ n­íc, hai n¨m gÇn ®©y sè vô ¸n kinh tÕ khëi kiÖn ra tßa ¸n cã giÈm nhiÒu th× ë Toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh Ho¸, Toµ kinh tÕ vÉn thô lý ngµy cµng nhiÒu vô ¸n kinh tÕ cã gi¸ trÞ lín, phøc t¹p. TÝnh ®Õn th¸ng 6- 2002, sè vô ¸n Toµ kinh tÕ ®· thô lý vµ gi¶i quyÕt kho¶ng 80 vô. Vô gÇn ®©y nhÊt lµ tranh chÊp gi÷a c«ng ty mÝa ®­êng ViÖt Nam- §µi Loan víi «ng §ç V¨n B¶ng( ®¹i lý bét ngät) vÒ viÖc vi ph¹m nghÜa vô thanh to¸n cña hîp ®ång, sÏ xö vµo ngµy 21/6/2002. Tuy ¸n nhiÒu song chñ yÕu lµ gi¶i quyÕt b»ng con ®­êng hoµ gi¶i, chØ sè rÊt Ýt vô d­a ra xÐt xö. V× thÕ kinh nghiÖm xÐt xö ¸n kinh tÕ ë Thanh Ho¸ còng kh«ng nhiÒu. TÝnh tõ th¸ng 7- 1994 ®Õn nay Toµ ¸n tØnh ®· thô lý 80 vô kh«ng ph¶i lµ con sè lín( c¶ ­íc lµ trªn 3600). Trong sè ®ã kho¶ng 50% lµ t¹m ®×nh chØ vµ ®×nh chØ, sè cßn l¹i cñ yÕu gi¶i quyÕt theo thñ tôc hoµ gi¶i. Nh­ vËy dï thµnh lËp ®· gÇn 10 n¨m nh­ng nÕu tÝnh b×nh qu©n sè vô ¸n ®­a ra xÐt xö hµng n¨m chØ kho¶ng vµi vô. Tõ thùc tÕ trªn ta thÊy ngay tr×nh ®é cña c¸c ThÈm ph¸n khã cã thÓ ®­îc n©ng cao bëi Ýt ®­îc cä s¸t víi thùc tÕ. C¸c vô ¸n ®­a ra xÐt xö l¹i th­êng cã gi¸ trÞ nhá( th­êng chØ vµi tr¨m triÖu ®ång). C¸c vô ¸n kinh tÕ gi¶i quyÕt t¹i toµ lµ kh«ng nhiÒu, vµ cã thÓ cã chiÒu h­íng gi¶m xuèng, ®iÒu nµy cã thÓ ký gi¶i bëi nhiÒu nguyªn nh©n nh­ng tr­íc hÕt lµ bëi c¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn khëi kiÖn c¸c vô ¸n kinh tÕ t¹i tµo ¸n v× viÖc gi¶i quyÕt vu ¸n qua nhiÒu cÊp xÐt xö vµ trªn thùc tÕ viÖc gi¶i quyÕt cña tµo ¸n cßn rÊt chËm trÔ, phøc t¹p, thËm chÝ cã vô ¸n kÐo dµi tíi mét vµi n¨m. Ngay c¶ khi b¶n ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt th× viÖc thi hµnh ¸n còng kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt nhanh. MÆt kh¸c tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt cña c¸c doanh nghiÖp còng ngµy cµng ®­îc n©ng cao, c¸c hîp ®ång kinh tÕ ®­îc so¹n th¶o ngµy cµng chÆt chÏ vµ viÖc thùc hiÖn c¸c ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång kinh tÕ còng ®­îc c¸c bªn tùc hiÖn tèt h¬n. Nh­ vËy ph¸p luËt kinh tÕ ®· ph¸t huy ®­îc t¸c dông ®iÒu chØnh trong lÜnh vùc ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc kinh tÕ. Tuy sè l­îng c¸c vô ¸n kinh tÕ kh«ng nhiÒu song tÝnh chÊt cña c¸c tranh chÊp vÉn rÊt phøc t¹p vµ ngµy cµng phøc t¹p h¬n. C¸c tranh chÊp th­êng x¶y ra rong c¸c lÜnh vùc nh­ hîp ®ång mua b¸n, hîp ®ång vËn chuyÓn hµng ho¸, hîp ®ång x©y dùng, hîp ®ång uû th¸c, hîp ®ång tÝn dông, hîp ®ång thuª tµi s¶n... c¸c tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn c«ng ty víi c«ng ty, vµ gi÷a thµnh viªn víi nhau... Nh×n chung chÊt l­îng xÐt xö c¸c vô ¸n kinh tÕ ch­a ®¹t hiÖu qu¶ cao. C¸c sai sãt dÉn tíi c¸c b¶n ¸n bÞ huû, bÞ söa vÉn cßn. C¸c sai sãt trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ chñ yÕu lµ viÖc bá sãt ng­êi tham gia tè tông, xÐt xö kh«ng ®óng víi hå s¬ vô ¸n ®· ph¶n ¸nh, nhÇm lÉn vÒ thÈm quyÒn xÐt xö, x¸c ®Þnh kh«ng ®óng thêi hiÖu khëi kiÖn... Mét sè thiÕu sãt th­êng thÊy lµ khi tiÕn hµnh hoµ gi¶i gi÷a c¸c ®­¬ng sù, toµ ¸n chØ chó träng ®Õn néi dung cña c¸c tho¶ thuËn mµ kh«ng thÈm tra xem tµi s¶n cña c¸c bªn thiÕu nî cam kÕt dïng ®Ó tr¶ nî cho chñ nî cã ®óng lµ cßn hËt hay ®· dïng ®Ó tr¶ nî toµn bé hay mét phÇn cho chñ nî kh¸c. ThiÕu sãt nµy dÉn ®Õn viÖc bá sãt ng­êi tham gia tè tông víi t­ c¸ch lµ ng­êi cã nghÜa vô vµ quyÒn lîi liªn quan v× sau khi cã quyÕt c«ng nhËn tho¶ thuËn cña chñ nî vµ ng­êi vay, hä chøng minh ®­îc tµi s¶n mµ c¸c bªn tho¶ thuËn ®· dïng b¶o ®¶m thanh to¸n nî cho hä tõ tr­íc. Nh­ vËy c¸c quyÕt ®Þnh c«ng nhËn tho¶ thuËn ®ã ph¶i bÞ huû. II. Nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p Tæng kÕt 10 n¨m thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng cña toµ kinh tÕ toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh ho¸, cã thÓ thÊy qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ cßn mét sè thiÕu sãt phæ biÕn, ®©y còng lµ nh÷ng thiÕu sãt chung cña c¸c toµ kinh tÕ trong c¶ n­íc, ®ã lµ: - Trong khi gi¶i quyÕt ¸n kinh tÕ, c¸c ThÈm ph¸n cßn x¸c ®Þnh sai t­ c¸ch ng­êi tham gia tè tông hoÆc cßn bá sãt ng­êi tham gia tè tông. - Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt, nghiªn cøu hå s¬ vô ¸n cßn ch­a s©u, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ chøng cø kh«ng ®óng ®¾n dÉn ®Õn c«ng nhËn nh÷ng tho¶ thuËn hay nh÷ng hîp ®ång kh«ng hîp ph¸p - Ra quyÕt ®Þnh kh«ng ®óng víi thÈm quyÒn theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt - Kh«ng cÈn träng, thiÕu kiÓm tra ®Ó nhÇm lÉn dÉn ®Õn quyÕt ®Þnh vi ph¹m ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ - Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n cßn bÞ d©y d­a kÐo * Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng thiÕu sãt trªn: - Do tr×nh ®é, kh¶ n¨ng chuyªn m«n cña c¸c ThÈm ph¸n kinh tÕ, ®Æc biÖt c¸c ThÈm ph¸n ë c¸c toµ ¸n ®Þa ph­¬ng cßn non yÕu, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu gi¶i quyÕt chÝnh x¸c mét vô ¸n, ®Æc biÖt nh÷ng vô ¸n kinh tÕ phøc t¹p, cã gi¸ trÞ lín. - ThÈm ph¸n, c¸n bé nghiªn cøu ®­îc ph©n c«ng gi¶i quyÕt vô ¸n cßn ch­a tËn t©m tËn lùc ®Ò cao vai trß tr¸ch nhiÖm khi lµm viÖc nªn tr¸ch nhiÖm lÇm viÖc ch­a cao. VÝ dô: Cã nh÷ng chøng cø ®· cã trong hå s¬ vô ¸n nh­ng kh«ng ph¸t hiÖn ra hoÆc kh«ng cã ph­¬ng ph¸p lµm viÖc khoa häc, kh¶ n¨ng nghiªn cøu tæng hîp ch­a tèt dÉn ®Õn nhËn ®Þnh kh«ng ®óng víi sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n - HÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ cña n­íc ta ch­a hoµn chØnh, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ phô thuéc rÊt nhiÒu vµo c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn d­íi luËt. C¸c v¨n b¶n h­íng dÉn th­êng chËm cã tr­êng hîp l¹i ch­a cô thÓ, chång chÐo, rÊt khã vËn dông vµ rÊt khã ¸p dông trong thùc tÕ. Toµ ¸n l¹i thiÕu thèn vÒ tµi liÖu ®Ó ph©n ph¸t cho c¸c ThÈm ph¸n. Nh­ng tån t¹i, thiÕu sãt hiÖn nay cã nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan, nguyªn nh©n chñ quan. CÇn ®¸nh gi¸ nh×n nhËn ®óng ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc lµ sù nghiÖp lín lao cña toµn ®¶ng toµn d©n. Trong ®ã chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸, bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c«ng viÖc hÕt søc to lín vµ míi mÎ. Hîp ®ång kinh tÕ kh«ng cßn ®¬n ®iÖu, mµ rÊt ®a d¹ng phong phó. V× vËy viÖc g¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ cµng khã kh¨n, phøc t¹p h¬n. Nh÷ng v­íng m¾c, khã kh¨n hiÖn nay cña Toµ kinh tÕ tØnh Thanh ho¸ cÇn b¸o c¸o lªn toµ ¸n nh©n d©n tèi cao ®Ó Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao cã ý kiÕn ®Ò nghÞ Uû ban th­êng vô quèc héi xem xÐt. Trong khi chê ®îi cã sù thay ®æi c¨n b¶n, Toµ ¸n kinh tÕ Thanh ho¸ cÇn cã sù n¾m v÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh, cïng c¸c th«ng t­, chØ thÞ h­íng dÉn cña liªn ngµnh còng nh­ cña Toµ ¸n nhan d©n tèi cao ®Ó vËn dông tèt vµo c«ng t¸c. §Ó hoµn thµnh tèt nhiÖm vô cña m×nh, gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ tØnh nhµ ®i lªn, viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ cña Toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh ho¸ kh«ng chØ dõng l¹i ë xÐt xö c¸c vô ¸n kinh tÕ mµ cßn h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp vËn dông vµ tu©n thñ ph¸p luËt, ®em l¹i sù vËn hµnh th«ng suèt cho nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Muèn lµm ®­îc nh­ vËy cÇn ph¶i chó ý nh÷ng vÊn ®Ò sau: - N©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cho c¸c ThÈm ph¸n th«ng qua c¸c líp ®µo t¹o, líp tËp huÊn vÒ LuËt kinh tÕ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp... §©y lµ lo¹i ¸n míi, c¸c ThÈm ph¸n cÇn t×m tßi vµ tù t×m ra cho m×nh kinh nghiÖm ®Ó gi¶i quyÕt ¸n. - CÇn n¾m v÷ng vµ nhËn thøc ®Çy ®ñ ph¸p luËt kinh tÕ, vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao còng nh­ h­íng dÉn t¹i c¸c th«ng t­ liªn ngµnh. Khi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cÇn ph¶i so s¸nh tæng hîp gi÷a c¸c tµi liÖu chøng cø, ph¸t hiÖn ®­îc nh÷ng m©u thuÉn, tõ ®ã ®­a ra nh÷ng ph¸n quyÕt ®óng ®¾n. - X¸c ®Þnh ®óng thÈm quyÒn vµ tr¸nh nhÇm lÉn gi÷a c¸c quan hÖ tranh chÊp kinh tÕ vµ tranh chÊp d©n sù. - Chó ý nghiªn cøu ®èi chiÕu c¸c v¨n b¶n ®· h­íng dÉn víi luËt chuyªn ngµnh ®Ó vËn dông ®óng trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n, tr¸nh t×nh tr¹ng cã nh÷ng quyÕt ®Þnh sai lÇm, bÞ huû, bÞ söa. Ch¼ng h¹n: nÕu chØ vËn dông thêi h¹n khëi kiÖn vô ¸n kinh tÕ lµ s¸u th¸ng theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ cho mäi tr­êng hîp kÓ c¶ hîp ®ång tÝn dông, th­¬ng m¹i hµng h¶i, th× sÏ dÉn tíi viÖc ®ua ra nh÷ng quyÕt ®Þnh kh«ng ®óng nh­ quyÕt ®Þnh ®×nh chi gi¶i quyÕt vô ¸n( v× lý do hÕt thêi h¹n khëi kiÖn) v× trong c¸c luËt chuyªn ngµnh l¹i qui ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i, khëi kiÖn kh¸c víi ph¸p luËt tè tông gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ. - Trong qu¸ tr×nh c«ng t¸c cÇn cã nh÷ng quan ®iÓm ®ãng gãp vµo viÖc x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt, hoµn thiÖn nh÷ng qui ®Þnh cña ph¸p luËt vèn ®· rÊt chång chÐo, vµ kh«ng ®óng víi thùc tiÔn. VÝ dô: §31 ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ 16/3/1994 qui ®Þnh thêi hiÖu khëi kiÖn vô ¸n kinh tÕ lµ s¸u th¸ng lµ qu¸ ng¾n. Trong nhiÒu tr­êng hîp c¸c bªn tranh chÊp ®· mÊt quyÒn khëi kiÖn v× trong thêi gian s¸u th¸ng hä ®ang ®i t×m nh÷ng c¸ch thøc kh¸c nhau ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. H¬n n÷a thêi ®iÓm ph¸t sinh tranh chÊp ®Ó tõ ®ã tÝnh thêi hiÖu nay vÉn ch­a cã c¸ch hiÓu thèng nhÊt. - Khi gi¶i quyÕt vô ¸n ph¶i ®¶m b¶o ®­îc tÝnh tranh tông vµ quyÒn tù ®Þnh ®o¹t, quyÒn b×nh ®¼ng cña c¸c ®­¬ng sù ph¶i thùc sù ®­îc t«n träng. - Chó ý tr¸nh hiÖn t­îng d©y d­a kÐo dµi, lµm ¶nh h­ëng tíi t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, lµm gi¶m tÝnh kh¸ch quan vµ tÝnh vi ph¹m nguyªn t¾c xÐt xö nhanh chãng, liªn tôc, ®óng ph¸p luËt. PhÇn III Quan ®iÓm vÒ viÖc x©y dùng c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay I. Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn Ph¸p luËt kinh tÕ Tõ thùc tiÔn gi¶i quyÕt vô ¸n kinh tÕ t¹i Toµ ¸n tØnh Thanh ho¸, chóng ta cã thÓ thÊy tè tông kinh tÕ t¹i toµ ¸n trong c¶ n­íc ®ang ®Æt ra mét sè vÊn ®Ò sau ®©y : Theo §12- Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ ngµy16/3/1994 Toµ ¸n cã thÈm quyÒn xÐt xö c¸c vô ¸n kinh tÕ: c¸c tranh chÊp vÒ hîp ®ång kinh tÕ gi÷a ph¸p nh©n víi ph¸p nh©n, c¸ nh©n cã ®¨ng kÝ kinh doanh víi ph¸p nh©n… V× thÕ cã mét sè tranh chÊp hîp ®ång ®­îc ký gi÷a nh÷ng ng­êi kinh doanh víi nhau nh­ng do c¶ hai bªn kh«ng ph¶i lµ ph¸p nh©n nªn kh«ng thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña toµ ¸n kinh tÕ. Thêi hiÖu khëi kiÖn vô ¸n kinh tÕ ®­îc qui ®Þnh t¹i §31- Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ s¸u th¸ng lµ qu¸ ng¾n. Trong nhiÒu tr­êng hîp c¸c bªn ®· mÊt quyÒn khëi kiÖn v× trong thêi h¹n s¸u th¸ng hä ®ang ®i t×m nh÷ng c¸ch thøc kh¸c nhau ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. H¬n n÷a tõ thêi ®iÓm ph¸t sinh tranh chÊp ®Ó tõ ®ã tÝnh thêi hiÖu khëi hiÖn nay vÉn ch­a cã c¸ch hiªut thèng nhÊt. Tè tông kinh tÕ( còng nh­ c¸c lo¹i tè tông kh¸c) ch­a ph¶i lµ tranh tông v× vËy quyÒn tù ®Þnh ®o¹t, quyÒn b×nh ®¼ng cña c¸c ®­¬ng sù ch­a thËt sù ®­îc t«n träng Cã nh÷ng tr­êng hîp Toµ ¸n kh«ng gi¶i quyÕt theo yªu cÇu cña ®­¬ng sù mµ l¹i tËp trung vµo viÖc xem xÐt vÊn ®Ò c¸c bªn cã ®¨ng ký kinh doanh hay kh«ng, ng­êi ký cã ®óng thÈm quyÒn kh«ng ®Ó tuyªn bè hîp ®ång v« hiÖu Qu¸ tr×nh xÐt xö mét vô ¸n kinh tÕ th­êng bÞ d©y d­a kÐo dµi kh«ng thÓ døt ®iÓm ®­îc do nhiÒu nguyªn nh©n. Toµ kinh tÕ thuéc Toµ ¸n nh©n d©n tØnh xÐt xö s¬ thÈm. B¶n ¸n nµy bÞ kh¸ng c¸o vµ Toµ phóc thÈm thuéc toµ ¸n nh©n d©n tèi cao xÐt xö phóc thÈm. B¶n ¸n cña toµ phóc thÈm cã thÓ bÞ kh¸ng nghÞ. Toµ phóc thÈm thuéc toµ ¸n nh©n d©n tèi cao xem xÐt l¹i b¶n ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ kinh tÕ cÊp tØnh bÞ kh¸ng nghÞ vµ trong nhiÒu tr­êng hîp hå s¬ vô ¸n bÞ tr¶ l¹i cho toµ ¸n nh©n d©n tØnh xÐt xö s¬ thÈm l¹i. ThiÕt nghÜ, ®èi víi mét vô ¸n kinh tÕ cã thÓ ¸p dông thñ tôc rót gän th× phï hîp h¬n. II. c¬ së thiÕt lËp c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ë ViÖt Nam §Ó gãp phÇn thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ph¸t triÓn, chóng ta cÇn hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ còng nh­ x©y dùng mét c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ phï hî víi nÒn kinh tª thÞ tr­êng 1. NÒn kinh tÕ cña n­íc ta hiÖn nay lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi c¬ chÕ vèn cã cña nã ®Æt ra mét lo¹t c¸c ®ßi hái vÒ c¬ cÊu kinh tÕ, vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, vÒ tæ chøc bé m¸y. Ngoµi nh÷ng ®ßi hái chung cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, víi c¬ chÕ kinh tÕ hiÖn nay ë n­íc ta cßn cã nhiÒu ®ßi hái riªng cña nã. §ßi hái quan träng ®Çu tiªn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nÒn kinh tÕ ®a thµnh phÇn cña nÒn kinh tÕ. Kh«ng thÓ cã kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn nÕu quan hÖ tiÒn tÖ, hµng ho¸ chØ vËn ®éng trªn quÜ ®¹o khÐp kÝn cña kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ theo kÕ ho¹ch tËp trung. TÝnh ®a dang cña nÒn kinh tÕ bao trïm tÝnh ®a d¹ng cña h×nh thøc së h÷u. Nh­ vËy xÐt d­íi gãc ®é kÕt cÊu chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ th× c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i coi c¸c tæ chøc kinh tÐ thuéc c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau, lµ nh÷ng chñ thÓ b×nh ®¼ng trong quan hÖ kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong c¬ chÕ tr­íc ®©y, ph¸p luËt kh«ng cã vai trß lín v× c¸c vÊn ®Ò liªn quan trùc tiÕp tíi s¶n xuÊt kinh doanh nh­ cung øng vËt t­, tiªu thô s¶n phÈm lao ®éng… ®Òu th«ng qua chØ tiªu ph¸p lÖnh. Ng­îc l¹i trong c¬ chÕ hiÖn nay ph¸p luËt tÊt yÕu ph¶i trë thµnh nh©n tè quan träng kh«ng thÓ thiÕu. Sù vËn hµnh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ph¶i ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së ph¸p luËt. NhËn thøc ®­îc tÝnh tÊt yÕu nµy, nhµ n­íc ta ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt kinh tÕ. C¸c v¨n b¶n nµy ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc t¹o ra nh÷ng biÕn ®æi tÝch cùc, nh÷ng thµnh tùu kh¸ quan träng trong nÒn kinh tÕ c¶u ®Êt n­íc. Tuy nhiªn hÖ thèng ph¸p luËt cña chóng ta cßn thiÕu. NhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®­îc bæ sung, söa ®æi vµ hoµn thiÖn. HÖ thèng ph¸p l;uËt kinh tÕ hiÖn hµnh chØ míi gãp phÇn t¹o ra c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c cho sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ chó ch­a thùc sù t¹o ra ®­îc m«i tr­êng ph¸p lý thÝch hîp cho sù ph¸t triÓn cña quan hÖ kinh tÐ thÞ tr­êng. V× vËy mét trong nh÷ng yªu cÇu quan träng ®Æt ra lµ ph¶i x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh, cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng c¸c vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. NÕu hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ ®­îc hoµn thiÖn th× vÊn ®Ò gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ ph¸t sinh còng sÏ tr¸nh ®­îc nhiÒu thiÕu sãt. 2. VÒ x©y dùng c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë ViÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay theo t«i ph¶i ®­îc ®Æt ra trªn c¬ së nhËn thøc míi vÒ c¸c nguyªn lý cña kinh tÕ thÞ tr­êng, vÒ tÝnh chÊt cña c¸c tranh chÊp, vÒ mét lo¹i tè tông ®¶m b¶o sù tù ®Þnh ®o¹t cña c¸c ®­¬ng sù . 2.1 Sù ®a d¹ng phong phó cña c¸c chñ thÓ kinh doanh thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vµ c¸c nguyªn lý chung cña kinh tÕ thÞ tr­êng, tù do kinh doanh, tù do c¹nh tranh lµnh m¹nh, chèng ®éc quyÒn lµ nh÷ng yÕu tè cÇn ®­îc coi träng khi x©y dùng c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ. Tù do kinh doanh kh«ng chØ ®­îc hiÓu ë nghÜa c¸c doanh nghiÖp, c¸c chñ thÓ kinh doanh cã quyÒn lùa chän ngµnh nghÒ, qui m« kinh doanh, thuª m­ín lao ®éng, c¸ch thøc huy ®éng vèn, giao kÕy hî ®ång… mµ cßn ®­îc hiÓu víi nghÜa réng h¬n ë quyÒn tù do lùa chän h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ ®uùc ®¶m b¶o quyÒn tù ®Þnh ®o¹t trong qua tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ. Trong lÜnh vùc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ kh«ng nªn t¹ ra t×nh tr¹ng ®éc quyÒn cña mét c¬ quan nµo, tæ chøc nµo. Nhµ n­íc vµ x· héi cÇn t¹o ra nhiÒu h×nh thøc gi¶i quyÕt ®Ó c¸c chñ thÓ kinh doanh lùa chän phï hîp víi yªu cÇu, nguyÖn väng cña m×nh. 2.2.TÝnh chÊt cña c¸c tranh chÊp do tÝnh chÊt tÝnh chÊt cña c¸c quan hÖ kinh tÕ quyÕt ®Þnh. C¸c quan hÖ kinh tÕ mµ chóng ta ®ang xem xÐt lµ nh÷ng quan hÖ diÔn ra trong ho¹t ®éng kinh doanh. §©y lµ nh÷ng quan hÖ cã tÝnh chÊt tµi s¶n. C¸c chñ thÓ kinh doanh cã quyÒn tù do trong viÖc thiÕt lËp c¸c giao dÞch phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Quan hÖ kinh doanh lµ quan hÖ ngang cña ®êi sèng x· héi ®­îc thiÕt lËp gi÷a c¸c chñ thÓ ë vµo ®i¹ vÞ ph¸p lý b×nh ®¼ng víi nhau. Mét khi c¸c bªn cã quyÒn tù do x¸c lËp giao dÞch, x¸c lËp hîp ®ång th× nÕu cã tranh chÊp x¶y ra hä còng hoµn toµn cã quyÒn tù m×nh th­¬ng l­îng hoÆc qua trung gian hoµ gi¶i hoÆc ®­a vô tranh chÊp ra träng tµi hay toµ ¸n gi¶i quyÕt. Trong mäi ph­¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Òu ph¶i t«n träng quyÒn tù ®Þnh ®o¹t cña chñ thÓ kinh doanh. Kh«ng mét c¬ quan, tæ chøc nµo cã quyÒn can thiÖp vµo quyÒn tù ®Þnh ®o¹t cña c¸c chñ thÓ kinh doanh. Vô ¸n kinh tÕ kh¸c víi vô ¸n h×nh sù ë chç téi ph¹m ®· x¶y ra th× c¬ quan tiÕn hµnh tè tông cã quyÒn tiÕn hµnh ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö mµ kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña ng­êi bÞ ahÞ cã muãn trõng tÞ kÎ ph¹m téi hay kh«ng. Tr¸i l¹i vô ¸n kinh tÕ chØ lµ viÖc tranh chÊp vµ x¸c ®Þnh quyÒn lîi, nghÜa vô cña c¸c ®­¬ng sù cho nªn tµo ¸n chØ gi¶i quyÕt khi cã ®¬n khëi kiÖn cña nguyªn ®¬n. Kh«ng cã c¬ quan nµo, tæ chøc nµo cã quyÒn hhëi kiÖn vô ¸n kinh tÕ. Nay c¶ khi ®· khëi kiÖn, nguyªn ®¬n vÉn cã quyÒn rót ®¬n khëi kiÖn, thay ®æi néi dung khëi kiÖn hoÆc hoµ gi¶i víi nhau. 2.3.TÝnh chÊt c¸c tranh chÊp ®ßi hái thñ tôc kinh tÕ ph¶i lµ tranh tông. Tè tông kinh tÕ lµ mét d¹ng cña tè tông d©n sù ®­îc tiÕn hµnh theo nh÷ng nguyªn t¾c chung: b¶o ®¶m quyÒn tù ®Þnh ®o¹t cña c¸c ®­¬ng sù, nghÜa vô cung c¸p chøng cø vµ nghÜa vô chøng minh ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh cña c¸c ®­¬ng sù, tr¸ch nhiÖm hoµ gi¶i cña toµ ¸n, b×nh ®¼ng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c ®­¬ng sù, xÐt xö nhanh chãng kÞp thêi c¸c vô ¸n… Trong tè tông kinh tÕ c¸c ®­¬ng sù muèn b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh th× ph¶i cung cÊp chøng cø vµ ph¶i chøng minh. Nguyªn ®¬n yªu cÇu bÞ ®¬n båi th­êng thiÖt h¹i th× ph¶i ®­a ra ®­îc nh÷ng chøng c­ vÒ tæn thÊt, mÊt m¸t h­ háng vµ nh÷ng kho¶n lîi bÞ mÊt… vµ ph¶i chøng minh ®­îc nh÷ng thiÖt h¹i nµy lµ do bÞ ®¬n g©y ra. BÞ ®¬n muèn kh«ng ph¶i båi th­êng thiÖ h¹i th× ph¶i chøng minh lµ m×nh kh«ng cã lçi hoÆc nh÷ng tæn thÊt kh«ng ph¶i do vi ph¹m hîp ®ång g©y nªn. Nh­ vËy tÝnh chÊt cña tranh chÊp kinh tÕ ®ßi hái ph¶i coi träng phÇn tranh luËn trong thñ tôc gi¶i quyÕt vô ¸n kinh tÕ. C¸c bªn cã nghÜa vô vµ cã quyÒn ®­a ra chøng cø vµ chøng minh cho quyÒn lîi cña m×nh. Toµ ¸n kh«ng cã nghÜa vô vµ kh«ng nªn tù m×nh ®i ®iÒu tra, thu thËp chøng cø. VÊn ®Ò lµ ë chç tÊt c¶ c¸c chøng cø mµ c¸c bªn ®­a ra ph¶i ®­îc toµ ¸n xem xÐt kü l­ìng héi ®ång xÐt xö l¾ng nghe vµ ghi nhËn ý kiÕn cña c¶ hai bªn. Nguyªn ®¬n khëi kiÖn yªu cÇu båi th­êng thiÖt h¹i nh­ng kh«ng chøng minh ®­îc nh÷ng thiÖt h¹i th× toµ ¸n cÇn b¸c ®¬n h¹i. §èi víi nh÷ng kho¶n thiÖt h¹i ®· ®­îc nguyªn ®¬n chøng minh vµ bÞ ®¬n kh«ng cã chøng cø ®Ó b¸c bá th× toµ ¸n tho¶ m·n yªu cÇu ®ã. Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ nÕu c¸c bªn th­¬ng l­îng hoµ gi¶i ®­îc víi nhau th× toµ ¸n t«n träng vµ chÊp nhËn th­¬ng l­îng ®ã. NÕu quyÒn tù ®Þnh ®o¹t cña ®­¬ng sù ®­îc thùc sù t«n träng. Sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n ®­îc lµm s¸ng tá vµ tè tông ®­îc tiÕn hµnh theo ®óng nghÜa lµ tranh tông th× hoµn toµn cã thÓ ®­îc nh÷ng b¶n ¸n c«ng b»ng, hîp lý víi t×nh tiÕt tõng vô ¸n. 2.4 ViÖc x¸c lËp c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ còng ph¶i tÝnh ®Õn mét yÕu tè n÷a- tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam kh¸c víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc trong khu vùc. Thªm vµo ®ã ViÖt nam cßn cã nh÷ng nÐt ®Æc thï vÒ truyÒn thèng, thãi quen t©m lý võa ng¹i kiÖn tông võa muèn sö dông nh÷ng ph­¬ng thøc hµnh chÝnh- h×nh sù dÓ b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë nh÷ng vïng tØnh , thµnh phè ë n­íc ta lµ kh«ng ®Òu. ë nh÷ng n¬i cã kinh tÕ ph¸t triÓn d­¬ng nhiªn c¸c quan hÖ kinh tÕ còng sÏ diÔn ra rÊt ®a d¹ng, phong phó. Sù phong phó ®a d¹ng c¶u c¸c quan hÖ kinh tÕ kÐo theo sù ®a d¹ng phong phó cña c¸c tranh chÊp kinh tÕ. Ng­îc l¹i ë nh÷ng ®Þa ph­¬ng kinh tÕ chËm ph¸t triÓn th× tranh chÊp kinh tÕ hÇu nh­ kh«ng ®¸ng kÓ. KÕt luËn rót ra lµ: Kh«ng nªn vµ kh«ng cÇn thµnh lËp toµ kinh tÕ ë tÊt c¶ c¸c tØnh. ViÖc thµnh lËp toµ kinh tÕ ë tÊt c¶ c¸c tØnh, thµnh phè lµ kh«ng cÇn thiÕt chØ nªn thµnh lËp toµ kinh tÕ theo khu vùc thay cho theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh nh­ hiÖn nay. ViÖc thµnh lËp c¸c trung t©m träng tµi kinh tÕ còng cÇn tÝnh kü nhu cÇu gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng ë n­íc ta. KÕt luËn C«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc lµ sù nghiÖp lín lao cña toµn §¶ng , toµn d©n. Trong ®ã chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸, bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c«ng viÖc hÕt søc to lín vµ míi mÎ. Hîp ®ång kinh tÕ kh«ng cßn ®¬n ®iÖu mµ rÊt ®a d¹ng, phong phó. V× vËy, viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp kinh tÕ cßn rÊt khã kh¨n vµ phøc t¹p. C«ng cuéc ®æi míi, c¶i tæ hÖ thèng c¬ quan tµi ph¸n kinh tÕ nh»m ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu míi do nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Æt ra míi chØ ë b­íc ®Çu. Tõ thùc tiÔn gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ t¹i Toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh Ho¸ kh«ng ®ñ ®Ó rót ra mét kÐt luËn chung cho toµn bé hÖ thèng Toµ ¸n kinh tÕ trong c¶ n­íc , song nã phÇn nµo ph¶n ¸nh thùc tr¹ng chung cña c«ng t¸c tµi ph¸n trong lÜnh vùc kinh tÕ hiÖn nay cña toµ ¸n n­íc ta. §iÒu ®ã ®Æt ra mét yªu cÇu cÊp b¸ch lµ kh«ng chØ dõng l¹i ë thµnh lËp Toµ ¸n kinh tÕ mµ ph¶i ®¶m b¶o Toµ ¸n kinh tÕ thùc sù ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, gãp phÇn gi¸o dôc c¸c doanh nghiÖp chÊp hµnh nghiªm chØnh ph¸p luËt, t«n träng nh÷ng qui t¾c cña cuéc sèng x· héi , ý thøc ®Êu tranh chèng c¸c vi ph¹m ph¸p luËt . Tãm l¹i , trong b­íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta , viÖc ®æi míi s©u s¾c c¸c c¬ quan tµi ph¸n kinh tÕ kh«ng chØ dõng l¹i ë mÆt thay ®æi c¬ cÊu tæ chøc mµ cßn ph¶i chó träng chÊt l­îng ho¹t ®éng cña Toµ ¸n kinh tÕ. Cã lµm ®ùoc nh­ vËy Toµ ¸n kinh tÕ míi thùc sù lµm tèt chøc n¨ng xÐt xö c¸c vô ¸n kinh tÕ vµ hoµn thµnh tèt nhiÖm vô cña mét c¬ quan tµi ph¸n , ®óng nh­ qui ®Þnh cña ph¸p luËt : " Trong ph¹m vi chøc n¨ng cña m×nh , toµ ¸n cã nhiÖm vô b¶o vÖ ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa ; b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n , b¶o vÖ tµi s¶n cña nhµ n­íc , cña tËp thÓ ; b¶o vÖ tÝnh m¹ng , tµi s¶n, tù do, danh dù vµ nh©n phÈm cña c«ng d©n "( §iÒu 1 LuËt tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n ). Tµi liÖu tham kh¶o 1. HiÕn ph¸p ViÖt Nam 1992 2. LuËt tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n 1992 3. Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ. 4. Gi¸o tr×nh lý luËn chung Nhµ n­íc vµ Ph¸p luËt - §HLHN 5. Gi¸o tr×nh LuËt kinh tÕ - §HLHN 6. T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n sè 4, 10 n¨m 1995 7. T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n sè 1, 2 n¨m 1997 8. T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n sè 12 n¨m 1999 9. T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n sè 3, 10, 11 n¨m 2000 10. T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n sè 11 n¨m 2001 11. T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n sè 2, 3 n¨m 2002 12. B¸o c¸o c«ng t¸c ngµnh Toµ ¸n 2001 - 2002 13. B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh toµ ¸n cña Toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh Ho¸ 14. Hå s¬ vô ¸n kinh tÕ - Toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh Ho¸ 15. Sæ thô lý vô ¸n kinh tÕ - Toµ ¸n nh©n d©n tØnh Thanh Ho¸