Khóa luận Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế: thực trạng và giải pháp

03 víi quy m« t¨ng thªm lµ 1.130,6 ngh×n ng­êi. Lùc l­îng lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng cã 40.805,3 ngh×n ng­êi chiÕm 94,3% t¨ng 2,4% so víi thêi ®iÓm 1/7/2003 víi quy m« t¨ng thªm lµ 939,3 ngh×n ng­êi. B¶ng 2.3: Quy m« nguån nh©n lùc N¨m 2003 (ngh×n ng­êi) 2004 (ngh×n ng­êi) Lùc l­îng lao ®éng nãi chung 42.124,7 43.255,3 Lùc l­îng lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng 39.866,0 40.805,3 Lùc l­îng lao ®éng trªn ®é tuæi lao ®éng 2.450,0 2.258,7 Nguån: KÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng - viÖc lµm n¨m 2004 ( Bé lao ®éng th­¬ng binh x· héi) C¬ cÊu d©n sè trÎ nªn c¬ cÊu lùc l­îng lao ®éng còng trÎ. C¬ cÊu lùc l­îng lao ®éng chia theo nhãm tuæi 15-24 chiÕm 21,5 % (kh«ng thay ®æi so víi thêi ®iÓm 1/7/2003); nhãm tuæi tõ 25-34 chiÕm 25,3% (gi¶m 1,3%); nhãm tuæi 35-44 chiÕm 27,1% (gi¶m 0,3%); nhãm tuæi 45-54 chiÕm 18,4% (t¨ng 1,2%); nhãm tõ 55 tuæi trë lªn chiÕm 7,7% (t¨ng 0,4%). Lùc l­îng lao ®éng ë nhãm tuæi 24-44 tuæi chiÕm nhiÒu nhÊt: h¬n 52,4%. §©y lµ ®é tuæi ng­êi lao ®éng ®ang sung søc nhÊt vÒ thÓ lùc, trÝ lùc, tr­ëng thµnh vÒ mÆt kiÕn thøc, hiÓu biÕt s«i næi giµu nhiÖt huyÕt nªn lµm viÖc n¨ng næ, x«ng x¸o, nhiÖt t×nh h¨ng say, cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. §©y lµ ®éi ngò chñ lùc, thÓ hiÖn søc trÎ cña ®Êt n­íc. Víi ­u thÕ nµy nÕu ®­îc khai th¸c triÖt ®Ó sÏ lµ yÕu tè quan träng cho ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Mét ­u thÕ kh¸c lµ n­íc ta cã tû lÖ tham gia lùc l­îng lao ®éng cña d©n sè lín. T¹i thêi ®iÓm 1/7/2004 tÝnh chung c¶ n­íc tû lÖ tham gia lùc l­îng lao ®éng cña d©n sè tõ ®ñ 15 tuæi trë lªn lµ 71,4%, gi¶m 0,6% so víi thêi ®iÓm 1/7/2003. ë khu vùc thµnh thÞ lµ 63,2% (gi¶m 1,1%), khu vùc n«ng th«n lµ 74,6% (gi¶m 0,35) B¶ng 2.4: Tû lÖ tham gia lùc l­îng lao ®éng n¨m 2003, 2004: N¨m 2003 (%) 2004 (%) Khu vùc thµnh thÞ 64,3 63,2 Khu vùc n«ng th«n 74,9 74,6 Chung 72,0 71,4 Nguån: KÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng - viÖc lµm n¨m 2004 ( Bé lao ®éng - th­¬ng binh vµ x· héi ) Sè l­îng ng­êi lao ®éng ë ViÖt Nam kh¸ dåi dµo. §©y lµ mét trong nh÷ng nh©n tè thuËn lîi nÕu chóng ta biÕt sö dông mét c¸ch hîp lý, triÖt ®Ó vµ cã hiÖu qu¶. 2.2.2 ChÊt l­îng nguån nh©n lùc ViÖt Nam. ChÊt l­îng nguån nh©n lùc thÓ hiÖn tr¹ng th¸i nhÊt ®Þnh cña nguån nh©n lùc víi t­ c¸ch lµ mét kh¸ch thÓ vËt chÊt ®Æc biÖt, võa lµ chñ thÓ cña mäi ho¹t ®éng kinh tÕ vµ c¸c quan hÖ x· héi. Nhê chÝnh s¸ch c¶i c¸ch ®æi míi ph¸t triÓn kinh tÕ, chÊt l­îng nguån nh©n lùc ®· ®­îc n©ng kh¸ cao. ViÖt Nam ®­îc Liªn Hîp Quèc ®¸nh gi¸ cao vÒ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi: chØ sè HDI ®¹t 0,682 cao h¬n nhiÒu n­íc trong khu vùc. Tû lÖ mï ch÷ cña lùc l­îg lao ®éng c¶ n­íc lµ 5,01%, tû lÖ tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së lµ 3,28%, tû lÖ tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc lµ 19,7%, so víi thêi ®iÓm 1/4/2003 tû lÖ tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së t¨ng 2,6%, tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc t¨ng 1,4%. B¶ng 2.5: Tr×nh ®é häc vÊn phæ th«ng cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam N¨m 2003 (%) 2004 (%) Tæng sè LLL§ 100 100 Tû lÖ mï ch÷ 4,31 5,01 Tû lÖ tèt nghiÖp PTCS 30,2 32,8 Tû lÖ tèt nghiÖp PTTH 18,3 19,7 Nguån: KÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng – viÖc lµm n¨m 2004 ( Bé lao ®éng – th­¬ng binh vµ x· héi ) Tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt kh«ng ngõng ®­îc n©ng cao. Tû lÖ ®· qua ®µo t¹o nãi chung cña lùc l­îng lao ®éng lµ 22,5% t¨ng nhiÒu so víi c¸c n¨m tr­íc trong ®ã tû lÖ ®· qua ®µo t¹o nghÒ (bao gåm ®µo t¹o nghÒ ng¾n h¹n vµ dµi h¹n kh«ng ph©n biÖt cã hoÆc kh«ng cã chøng chØ hoÆc b»ng nghÒ vµ tèt nghiÖp s¬ cÊp) lµ 13,3%; tèt nghiÖp trung häc chuyªn nghiÖp lµ 4,4%; tèt nghiÖp cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn lµ 4,8%. So víi thêi ®iÓm 1/7/2003, tû lÖ ®· qua ®µo t¹o nãi chung cña lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc t¨ng 1,5%; trong ®ã tû lÖ ®· qua ®µo t¹o nghÒ t¨ng 0,8%; tû lÖ tèt nghiÖp trung häc chuyªn nghiÖp t¨ng 0,3%; tû lÖ tèt nghiÖp cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn t¨ng 0,4%. B¶ng 2.6: Tû lÖ nguån nh©n lùc cã chuyªn m«n kü thuËt ë ViÖt Nam (§¬n vÞ tÝnh %) N¨m 2003 2004 Tæng sè LLL§ 100 100 Tû lÖ ®· qua ®µo t¹o nãi chung 21,0 22,5 Tû lÖ ®· qua ®µo t¹o nghÒ 12,5 13,3 Tû lÖ tèt nghiÖp THCN 4,1 4,4 Tû lÖ tèt nghiÖp §H, C§ trë lªn 4,4 4,8 Nguån: KÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng - viÖc lµm n¨m 2004 ( Bé lao ®éng - th­¬ng binh vµ x· héi ) C«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc còng ®­îc chó träng. Chóng ta còng ®· ph¸t triÓn ®­îc mét ®éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ®«ng ®¶o. NhiÒu nhµ kinh tÕ, nhiÒu c¸n bé khoa häc cña ViÖt Nam còng ®· tiÕp thu vµ tiÕp cËn ®­îc víi nhiÒu tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña thÕ giíi; nhiÒu c«ng nh©n, lao ®éng ViÖt Nam th«ng qua xuÊt khÈu lao ®éng vµ c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi ®· cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn ®­îc víi nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i vµ t¸c phong lao ®éng c«ng nghiÖp. Qua ®ã chÊt l­îng nguån nh©n lùc ViÖt Nam còng ®· ®­¬c n©ng cao h¬n. Nguån nh©n lùc n­íc ta cßn cã lîi thÕ lµ ®­îc tiÕp thu truyÒn thèng lÞch sö cña ®Êt n­íc: TruyÒn thèng cÇn cï, siªng n¨ng, chÞu khã, yªu lao ®éng. Ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ th«ng minh, cÇn cï, khÐo lÐo, cã tr×nh ®é d©n trÝ, häc vÊn kh¸ cao so víi møc thu nhËp quèc d©n, tiÕp thu nhanh tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña thÕ giíi. §©y lµ lîi thÕ so s¸nh cã ý nghÜa ®èi víi nguån nh©n lùc ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh tham gia héi nhËp. B¶ng 2.7: §éi ngò c¸n bé vµ khoa häc vµ c«ng nghÖ thêi kú 2000 – 2004 Tr×nh ®é c¸n bé 2000 2004 Sè l­îng(ng­êi) Tû lÖ (%) Sè l­îng(ng­êi) Tû lÖ (%) C§ 381.482 28,84 2000.000 93,33 §H 918.18 69,44 Th¹c sÜ 10.000 0,75 20.000 0,89 TiÕn sÜ 120.81 0,92 Trªn 10.000 0,78 TiÕn sÜ KH 610 0,05 Nguån: Bé gi¸o dôc ®µo t¹o C¬ cÊu cña ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt ngµy cµng t¨ng, ®· gãp phÇn ®¸p øng cho CNH, H§H trong thêi kú héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. B¶ng 2.8: C¬ cÊu lùc l­îng lao ®éng chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña c¶ n­íc: N¨m 2003 (%) 2004 (%) C§, §H vµ trªn §H 4,4 4,8 Trung häc chuyªn nghiÖp 4,1 4,4 §µo t¹o nghÒ/s¬ cÊp 12,5 13,3 Ch­a qua ®µo t¹o 79,0 77,5 Nguån: KÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng - viÖc lµm n¨m 2004 ( Bé lao ®éng- th­¬ng binh vµ x· héi ) Nh×n chung, nguån nh©n lùc ë n­íc ta hiÖn nay phÇn lín vÉn lµ lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt thÊp, ch­a qua ®µo t¹o. Nh×n vµo b¶ng sè liÖu ta cã thÓ thÊy dï tû lÖ cã chuyªn m«n kü thuËt ®· t¨ng vµ tû lÖ ch­a qua ®µo t¹o ®· gi¶m so víi c¸c n¨m tr­íc nh­ng tû lÖ ch­a qua ®µo t¹o vÉn qu¸ lín, chiÕm tíi 77,5%. Bªn c¹nh kÕt qu¶ trong ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong sè ®· qua ®µo t¹o th× tr×nh ®é s¬ cÊp l¹i chiÕm tû lÖ lín, gÊp r­ìi tæng hai bé phËn cßn l¹i. Bé phËn lao ®éng ®· qua ®µo t¹o vÉn cßn nhiÒu lç háng, thiÕu sãt, h¹n chÕ vÒ mÆt kiÕn thøc khoa häc, n¨ng lùc thùc hµnh, ph­¬ng ph¸p t­ duy s¸ng t¹o, n¾m b¾t c«ng nghÖ hiÖn ®¹i…§ã lµ do chÊt l­îng gi¸o dôc ë n­íc ta vÉn thÊp. Gi¸o dôc ®µo t¹o ®­îc th­¬ng m¹i ho¸, ch¹y theo quy m«, Ýt chó träng ®Õn chÊt l­îng. Mét bé phËn ng­êi lao ®éng sau ®µo t¹o kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng, ®µo t¹o ch­a thùc sù t¹o cho ng­êi lao ®éng c¬ héi t×m ®­îc viÖc lµm. Cã sù thiÕu hôt c«ng nh©n lµnh nghÒ cao. C¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao, khu vùc FDI vµ xuÊt khÈu lao ®éng cßn gÆp khã kh¨n trong tuyÓn dông lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cao (c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ cao, lao ®éng tr×nh ®é ®¹i häc trë lªn ®­îc ®µo t¹o cã chÊt l­îng tèt) ®Ó ®¸p øng chuyÓn giao khoa häc vµ c«ng nghÖ míi tõ n­íc ngoµi. Ng­êi lao ®éng h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é n¨ng lùc, tay nghÒ vµ phong c¸ch lµm viÖc. PhÇn lín lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ®Òu h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc lµm viÖc kÓ c¶ lao ®éng trùc tiÕp vµ lao ®éng qu¶n lý. Ng­êi lao ®éng Ýt ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch bµi b¶n, kiÕn thøc nghÒ nghiÖp vµ kü n¨ng lµm viÖc cña nhiÒu ng­êi hoÆc kh«ng cßn phï hîp hoÆc ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thùc tÕ. Quy m« lao ®éng qua ®µo t¹o vµ chÊt l­îng lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt cã kho¶ng c¸ch so víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi: “B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam 2001” cho thÊy, chÊt l­îng nguån nh©n lùc (qua ®µo t¹o chuyªn m«n) cña n­íc ta ë møc thÊp. Sè lao ®éng qua ®µo t¹o chuyªn m«n cao nhÊt ë Hµ Néi lµ 41%; 4 tØnh thµnh phè tõ 20% ®Õn gÇn 30% lµ thµnh phè Hå ChÝ Minh(29%), §µ N½ng(25%), Qu¶ng Ninh(23,6%), H¶i Phßng(21,3%).19 tØnh cã lùc l­îng qua ®µo t¹o chuyªn m«n chiÕm tõ 10% ®Õn 20% lµ: S¬n La(16,6%), B×nh §Þnh vµ B×nh D­¬ng ®Òu lµ 16,3%, Th¸i Nguyªn(15,3%), Kon Tum (13,2%), Gia Lai(12,9%), B×nh ThuËn vµ Kh¸nh Hoµ cïng 12,8%, Thõa Thiªn HuÕ vµ Lµo Cai cïng 11,5%, §ång Nai(11,3%), Long An vµ Bµ RÞa -Vòng Tµu cïng 11,1%, Hµ Nam (10,9%), Ninh B×nh (10,4%), B×nh Ph­íc (10,3%), §ång Th¸p(10,1%) vµ Nam §Þnh(10%). 37 tØnh cßn l¹i, nguån nh©n lùc qua ®µo t¹o chuyªn m«n d­íi møc 10%. KÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm gÇn ®©y (2003) cho thÊy sè ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt (tõ s¬ cÊp hÆc cã chøng chØ d¹y nghÒ trë lªn ) tham gia lùc l­îng lao ®éng cã 8.844.000 ng­êi, chiÕm 20,99% tæng lùc l­îng lao ®éng. So víi n¨m 2002, nguån lùc lao ®éng cã chuyªn m«n t¨ng thªm 783.700 ng­êi. ë khu vùc thµnh thÞ cã 4.588.500 ng­êi, chiÕm 45,04% lùc l­îng lao ®éng trong khu vùc vµ ë khu vùc n«ng th«n cã 4.255.500 ng­êi, chiÕm 13,32% lùc l­îng lao ®éng trong khu vùc. Nh­ vËy, tû lÖ lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt cña khu vùc thµnh thÞ t¨ng 1,42% vµ ë khu vùc n«ng th«n t¨ng 1,37%. Tuy nhiªn, tr×nh ®é chuyªn m«n cña nguån nh©n lùc ë hai khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n cßn kh¸c biÖt lín. ë khu vùc thµnh thÞ, cø 100 ng­êi tham gia lùc l­îng lao ®éng th× cã 45 ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, gÊp gÇn 3,5 lÇn so víi chØ sè nµy ë khu vùc n«ng th«n. ChÊt l­îng ®µo t¹o tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam chØ ®¹t 17,86/60 ®iÓm (60 lµ ®iÓm tèi ®a) trong khi Singapore lµ 42,16 ®iÓm, Hµn Quèc lµ 46,06 ®iÓm, Trung Quèc lµ 31,5 ®iÓm, Th¸i Lan lµ 18,46 ®iÓm vµ Philipine lµ 29,85 ®iÓm.(5) Cã thÓ thÊy søc c¹nh tranh cña lao ®éng ViÖt Nam ®ang cßn qu¸ thÊp. Bªn c¹nh ®ã ng©n s¸ch ®Çu t­ cho gi¸o dôc ë n­íc ta cßn thÊp. Chi phÝ häc tËp cho häc sinh vÉn cßn lµ ®iÒu ®¸ng quan t©m nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng gia ®×nh nghÌo. ë c¸c vïng s©u vïng xa, kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn (c¸c vïng nói phÝa B¾c, c¸c tØnh miÒn Trung, §ång b»ng s«ng Cöu Long…) thiÕu c¬ së ®µo t¹o d¹y nghÒ nªn còng thiÕu nguån nh©n lùc cã chuyªn m«n kü thuËt. Mét vÊn ®Ò n÷a lµ thiÕu c¸n bé nghiªn cøu ®Çu ngµnh. §éi ngò c¸n bé nghiªn cøu khoa häc ®Òu ®· giµ: tuæi trung b×nh cña c¸c nhµ khoa häc cao, 60% sè c¸n bé nghiªn cøu cã b»ng ®¹i häc ®· qua tuæi 45; ®é tuæi trung b×nh cña gi¸o s­, phã gi¸o s­ cña c¸c viÖn nghiªn cøu lµ 57,2. Tuæi cao h¹n chÕ ®¸ng kÓ n¨ng lùc s¸ng t¹o, kh¶ n¨ng tiÕp cËn tri thøc vµ ph­¬ng tiÖn nghiªn cøu míi. Sè c¸n bé khoa häc thiÕu hôt chØ cã ch­a ®Õn 10 ng­êi /1000 d©n trong khi ®ã Singapo lµ 16, Hµn Quèc lµ 52 vµ NhËt B¶n lµ 70. C¬ cÊu ®µo t¹o vÒ nghµnh nghÒ vµ tr×nh ®é cßn bÊt hîp lý dÉn ®Õn sù mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®· t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn mét sè nghµnh nghÒ míi t¹o ra xu h­íng ®µo t¹o ch¹y theo thÞ hiÕu cña ng­êi lao ®éng, thiÕu ®Þnh h­íng, ph©n luång dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ ®µo t¹o ch­a g¾n víi nhu cÇu thùc tÕ cña c¸c khu vùc kinh tÕ vµ c¸c nghµnh, mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c nghµnh nghÒ ®µo t¹o. HiÖn nay, sè l­îng sinh viªn nghµnh v¨n ho¸ nghÖ thuËt lµ 1,3%, n«ng l©m ng­ nghiÖp lµ 3,13%, khoa häc c¬ b¶n lµ 15,5%, khoa häc c«ng nghÖ vµ kü thuËt lµ 15,2%, khoa häc x· héi lµ 42,78%. Thùc tÕ nµy ®· t¹o ra t×nh tr¹ng cung lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt cao h¬n nhiÒu so víi cÇu lao ®éng ®èi víi mét sè nghµnh nghÒ, lÜnh vùc. Mét h¹n chÕ n÷a do ®Æc ®iÓm sinh lý vµ lÞch sö cña ng­êi d©n ViÖt Nam lµ thÓ lùc kÐm, thÓ hiÖn ë chiÒu cao c©n nÆng, ®é dÎo dai vµ søc chÞu ®ùng kÐm. Ngoµi sù h¹n chÕ kh¸ch quan ®ã chóng ta cßn bÞ h¹n chÕ bëi nguyªn nh©n chñ quan tõ phong c¸ch tËp qu¸n s¶n xuÊt nhá ®Ó l¹i. Thãi quen ®ã rÊt cã h¹i cho viÖc s¶n xuÊt do thiÕu t¸c phong c«ng nghiÖp. Chóng ta ®· gÆp r¾c rèi víi vÊn ®Ò lao ®éng thiÕu kû luËt, thiÕu tr¸ch nhiÖm, tÝnh tù gi¸c kÐm nh­ vô viÖc §µi Loan sÏ ngõng nhËp khÈu lao ®éng ViÖt Nam v× nhiÒu lao ®éng bá trèn. ThÞ tr­êng lao ®éng ViÖt Nam ch­a ph¸t triÓn, ch­a ®­îc quan t©m qu¶n lý ®óng møc còng lµ mét khã kh¨n ®èi víi ng­êi lao ®éng. Thùc tÕ, cã sù mÊt c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu lao ®éng. Lîi thÕ cña chóng ta lµ lùc l­îng lao ®éng ®«ng ®¶o còng dÉn tíi th¸ch thøc cho chóng ta. Mét mÆt c¸c nghµnh kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn, ch­a t¹o ra ®ñ viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, mÆt kh¸c cã nh÷ng c«ng viÖc vÉn thiÕu ng­êi lµm nh­ng cung lao ®éng trªn thÞ tr­êng l¹i kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng viÖc. V× vËy nªn cã t×nh tr¹ng võa thõa l¹i võa thiÕu lao ®éng. Tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ kh¸ cao. N¨m 2004 tû lÖ nµy ®· gi¶m so víi n¨m 2003 lµ 0,2% nh­ng vÉn cßn chiÕm tíi 5,6%. §iÒu nµy cã nghÜa lµ vÉn cßn kho¶ng 2422,2986 ngh×n ng­êi lao ®éng kh«ng thÓ t×m ®­îc viÖc lµm. Trong 8 khu vùc l·nh thæ, tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ gi¶m ®­îc ë 6 vïng lµ: §ång b»ng s«ng Hång, B¾c Trung Bé, §«ng Nam Bé, §ång b»ng s«ng Cöu Long vµ t¨ng ë 3 vïng cßn l¹i. Vïng cã tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ cao nhÊt n¨m 2004 lµ §ång b»ng s«ng Hång: 6,03%, vïng thÊp nhÊt lµ T©y Nguyªn: 4,53%. C¸c vïng cßn l¹i ®Òu ë kho¶ng h¬n 5,0%. ë mét sè thµnh phè lín nh­ Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh tû lÖ nµy thËm chÝ lªn tíi 6,52%. TØnh cã tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng thÊp nhÊt lµ §¾c N«ng: 1,97%. Tõ nh÷ng mÆt m¹nh vµ h¹n chÕ ®ã trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ ®ang ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu, th¸ch thøc to lín ®èi víi nguån nh©n lùc ViÖt Nam: Kh«ng chØ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, tay nghÒ mµ cßn n©ng cao c¸c phÈm chÊt kh¸c nh­: ngo¹i ng÷, t¸c phong vµ v¨n ho¸ øng xö c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, tinh thÇn chÊp hµnh kû luËt lao ®éng vµ kû luËt c«ng nghÖ, hiÓu biÕt ph¸p luËt… ®Ó ®¸p øng cho c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Ngoµi ra ®Æc ®iÓm cña nÒn s¶n xuÊt kinh doanh hiÖn ®¹i, kinh tÕ thÞ tr­êng víi tÝnh c¹nh tranh cao ®ßi hái ng­êi lao ®éng n­íc ta ph¶i cã phÈm chÊt míi nh­: thÝch øng linh ho¹t, cã kh¶ n¨ng hîp t¸c trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng,søc khoÎ dÎo dai….Tãm l¹i ph¶i ph¸t huy mét c¸ch tèt nhÊt nh÷ng mÆt m¹nh cña m×nh vµ kh¾c phôc ®ùoc nh÷ng mÆt h¹n chÕ ®Ó n©ng cao chÊt l­îng, ®¸p øng yªu cÇu cña héi nhËp kinh tÕ. 2.3 ®¸nh gi¸ ­u vµ nh­îc ®iÓm cña c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë n­íc ta trong thêi gian qua. a, ­u ®iÓm H¬n 20 n¨m ®æi míi kinh tÕ cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu quan träng. NÒn kinh tÕ ®· ra khái khñng ho¶ng, kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh víi tèc ®é t¨ng tr­áng cao, kh«ng nh÷ng ®· cung cÊp ®ñ c¸c nhu cÇu vÒ vËt t­ hµng ho¸ trong n­íc mµ cßn ph¸t triÓn m¹nh kinh tÕ ®èi ngo¹i, t¨ng nhanh xuÊt khÈu, thu hót mäi vèn cho ®Çu t­…ChÝnh trÞ æn ®Þnh, an ninh quèc phßng, an toµn x· héi ngµy cµng ®­îc cñng cè, ®êi sèng cña nh©n d©n ngµy cµng ®­îc n©ng cao mét b­íc. ViÖt Nam ®· cã nh÷ng tiÕn bé v­ît bËc trong viÖc më réng lùa chän ph¸t triÓn con ng­êi vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ t­ nh©n. C¶ ®Êt n­íc còng nh­ hÇu hÕt mäi ng­êi d©n ®· ®¹t ®­îc nhiÒu lîi Ých to lín do s¶n phÈm quèc d©n vµ thu nhËp theo ®Çu ng­êi ®­îc n©ng lªn, sè gia ®×nh sèng d­íi møc nghÌo ®ãi gi¶m xuèng, chuyÓn biÕn m¹nh mÏ trong lèi sèng cña nh÷ng c­ d©n thµnh thÞ víi kh¸t väng ngµy cµng t¨ng còng nh­ viÔn c¶nh cña cuéc sèng cña thÕ hÖ trÎ ®­îc ®µo t¹o tèt h¬n. Cô thÓ trong c¸c lÜnh vùc sau : - Thµnh tùu cña lÜnh vùc c«ng nghiÖp ®ang lµm n¶y sinh mèi quan t©m ®èi víi phôc håi kinh tÕ vµ triÓn väng ph¸t triÓn dµi h¹n cña ViÖt Nam. Sè l­îng nh©n lùc lµ mét ®iÒu thuËn lîi cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn CNH, H§H ®Êt n­íc hiÖn nay. Chóng ta ®ang cã mét thÞ tr­êng lao ®éng dåi dµo, hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. - Nh×n chung, tr×nh ®é häc vÊn cña lùc l­îng lao ®éng ViÖt Nam lµ kh¸ cao (t­¬ng ®èi) vµ cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc: tû lÖ biÕt ch÷ trong lùc l­îng lao ®éng, c¬ cÊu nguån nh©n lùc ph©n theo bËc häc chuyÓn biÕn tÝch cùc, c¬ cÊu lùc l­îng lao ®éng ph©n theo bËc häc ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ cã xu h­íng ngµy cµng hîp lý h¬n. ë c¸c vïng t­¬ng quan vÒ tr×nh ®é häc vÊn cña lao ®éng n÷, lao ®éng nam so víi lùc l­îng lao ®éng nãi chung vµ gi÷a thµnh thÞ so víi n«ng th«n còng diÔn ra t­¬ng tù nh­ t×nh h×nh chung cña c¶ n­íc. - NhiÒu ch­¬ng tr×nh cña chÝnh phñ vµ c¸c s¸ng kiÕn cña c¸c ®Þa ph­¬ng vµ tØnh, thµnh phè ®· ®­îc h×nh thµnh ®Ó thóc ®Èy CNH, H§H. b, Nh­îc ®iÓm - §µo t¹o nghÒ cho lùc l­îng lao ®éng cßn nhiÒu bÊt cËp thÓ hiÖn nh­ sau: trong khi gÇn 1/2 d©n sè lµ lùc l­îng lao ®éng th× h¬n 80% lµ lao ®éng phæ th«ng ch­a qua ®µo t¹o. C¬ cÊu sö dông vµ ph©n bè lùc l­îng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o cßn nhiÒu bÊt cËp. Sè c«ng nh©n cã tay nghÒ cao Ýt h¬n c¶ sè ng­êi cã b»ng cÊp ®¹i häc. Tû lÖ lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc, kü thuËt viªn n­íc ta lµ : 1:1,5:2,5 so víi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ lµ 1:4:10. §iÒu nµy chøng tá tû lÖ ®µo t¹o ë nøoc ta qu¸ nhiÒu sö nh©n vµ qu¸ Ýt c«ng nh©n vµ kü thuËt viªn hay t×nh tr¹ng thõa thÇy, thiÕu thî cã thÓ gi¶i thÝch do c¸c lý do sau: Do cã sù suy gi¶m ®¸ng kÓ ®µo t¹o nghÒ dµi h¹n, mÊt c©n ®èi víi ®µo t¹o nghÒ ng¾n h¹n. §iÒu nµy cã nguån gèc nç lùc ch­a ®ñ møc cña chÝnh nghµnh gi¸o dôc ®µo t¹o. - C«ng t¸c phôc vô cho gi¶ng d¹y vµ häc tËp còng ch­a ®­îc ®æi míi ®Æc biÖt lµ hÖ thèng th­ viÖn nªn ch­a t¹o ®­îc ®iÒu kiÖn ®Ó ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y vµ n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o. Nãi chung sinh viªn ra tr­êng ®Òu cã kiÕn thøc lý thuyÕt kh¸ tèt nh­ng yÕu vÒ kü n¨ng vµ rÊt thiÕu thùc tÕ. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ cã hai phÝa nhµ tr­êng th× hÇu nh­ ch­a cã kinh phÝ cho viÖc thùc tËp hoÆc kinh phÝ kh«ng ®¸ng lµ bao, phÝa doanh nghiÖp th× ch­a nhËn thøc chung ®èi víi qu¸ tr×nh ®µo t¹o. HiÖn nay ViÖt Nam ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n liªn quan ®Õn vÊn ®Ò x· héi nh­ tû lÖ t¨ng d©n sè cßn cao, sè ng­êi thiÕu viÖc lµm ë c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ kh¸ lín, m¹ng l­íi c¬ së y tÕ vµ gi¸o dôc ®ang bÞ xuèng cÊp nghiªm träng. NÕu t×nh tr¹ng nµy kh«ng ®­îc c¶i thiÖn kÞp thêi th× sÏ g©y ¶nh h­ëng lín ®Õn søc khoÎ vµ chÊt l­îng nguån nh©n lùc trong giai ®o¹n tíi. Yªu cÇu ®µo t¹o nghÒ phÇn lín cßn mang tÝnh tù ph¸t, thiÕu quy ho¹ch ®ång bé víi nhu cÇu cña kinh tÕ. C¸c chØ tiªu ®µo t¹o cña bé chñ qu¶n cßn qu¸ lÖ thuéc vµo kinh phÝ ch­a theo nhu cÇu thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ, cã n¬i cã lóc cßn nÆng tÝnh chÊt “xin-cho”, cÊp ph¸t ®¬n thuÇn, c¸c trung t©m ®µo t¹o nghÒ ph©n bè kh«ng ®Òu theo ®Þa lý còng nh­ nhu cÇu sö dông. PhÇn lín tËp trung ë thµnh thÞ trong khi l¹i rÊt v¾ng bãng ë c¸c vïng n«ng nghiÖp, n«ng th«n. H¬n n÷a kh«ng cã sù bæ sung kÞp thêi lao ®éng cã ®µo t¹o n«ng nghiÖp, th× qu¸ tr×nh CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n khã ®¹t ®­îc kÕt qu¶ mong muèn. Nh×n chung ®µo t¹o nghÒ míi chØ mang l¹i lîi Ých cho mét sè rÊt nhá lùc l­îng lao ®éng ViÖt Nam. Tõ l©u ViÖt Nam ®· cã mét thÞ tr­êng lao ®éng ch¾p v¸, n¬i mµ hÇu hÕt ng­êi d©n nh×n chung vÉn gi÷ nguyªn c«ng viÖc vµ n¬i sinh sèng suèt cuéc ®êi vµ tËp qu¸n gi÷ nguyªn nghµnh nghÒ nh­ vËy kh«ng thay ®æi nhiÒu trong thêi kú ®æi míi mÆc dÇu ®· cã nhÊn m¹nh ®Õn viÖc më réng sù lùa chän ph¸t triÓn con ng­êi, tÝnh s¸ng t¹o c¸ nh©n vµ tù lùc c¸nh sinh. PhÇn nµo ®iÒu nµy cã thÓ ®­îc coi lµ giíi h¹n kh«ng tho¶ ®¸ng cña gi¸o dôc trung häc vµ ®µo t¹o nghÒ, cña ch­¬ng tr×nh vÉn cßn ®ang dïng vµ sù phiÕn diÖn trong h­íng nghiÖp, cïng víi quy ®Þnh cña Nhµ n­íc ®ang t×m c¸ch kiÓm so¸t vµ h¹n chÕ viÖc thay ®æi n¬i ë. Nh­ vËy mét lÇn n÷a sù bÊt b¹i cña céng chÕ t¹o/chÕ biÕn trong c«ng viÖc t¹o ra nh÷ng c¬ héi ®· c¶n trë viÖc t×m kiÕm viÖc lµm cña c¸ nh©n,lµm hy väng vµ sù mong ®îi, h¹n chÕ kh¶ n¨ng cña c¸c c¬ së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë ViÖt Nam trong viÖc trang bÞ cho ng­êi häc nh÷ng kÜ n¨ng míi vµ h­íng dÉn hä t×m kiÕm c«ng viÖc mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n vµ tíi lµm viÖc ë nh÷ng chç ch­a cã ng­êi lµm. Ch­¬ng 3 ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p vÒ ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho CNH - H§H trong thêi kú héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 3.1 Ph­¬ng h­íng ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë n­íc ta trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Trong nh÷ng n¨m qua nguån nh©n lùc ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ®­îc n©ng cao c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng còng diÔn ®· diÔn ra ë c¸c khu vùc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ theo h­íng gi¶m tû lÖ lao ®éng lµm viÖc ë khu vùc I, t¨ng tû lÖ lao ®éng lµm viÖc ë khu vùc II vµ khu vùc III, trong ®ã tû lÖ lao ®éng lµm viÖc ë khu vùc II cã xu h­íng t¨ng nhanh h¬n. Tû lÖ thÊt nghiÖp ë khu vùc thµnh thÞ gi¶m , tû lÖ thêi gian lao ®éng ®­îc sö dông ë n«ng th«n t¨ng. xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo thµnh phÇn kinh tÕ diÔn ra chËm. Trong thêi gian tíi, NghÞ quyÕt cña §¶ng ®· ®Ò ra môc tiªu chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng g¾n víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn con ng­êi. Môc tiªu tæng qu¸t ph¸t triÓn nguån lùc con ng­êi tíi n¨m 2010 lµ gi÷ ë quy m« hîp lý, ®ång thêi n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc, ®Æc biÖt ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao nh»m t¨ng søc c¹nh tranh cña nguån nh©n lùc vµ ®¸p øng yªu cÇu CNH, H§H vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §Ó n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ cÇn ph¶i chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: - Tr­íc hÕt lµ vÊn ®Ò ý thøc cña mçi ng­êi lao ®éng. CÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao tÝnh tÝch cùc cña mçi lao ®éng. Ph¶i lµm cho c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp vµ b¶n th©n ng­êi lao ®éng ®­îc hiÓu râ h¬n vÒ héi nhËp vµ c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña héi nhËp ®Ó chuÈn bÞ cho qu¸ tr×nh tham gia héi nhËp tèt nhÊt. Trong mçi tæ chøc cÇn lµm râ chøc n¨ng nhiÖm vô cho mçi thµnh viªn, lµm cho ng­êi lao ®éng thÊm nhuÇn, n¾m râ vÒ môc tiªu ho¹t ®éng cña tæ chøc m×nh, thÊy râ bæn phËn tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong c«ng viÖc chung, ®Ó cho hä ®¶m nhËn nh÷ng c«ng viÖc phï hîp víi kh¶ n¨ng, së thÝch, n¨ng khiÕu vµ së tr­ßng cña b¶n th©n. Tæ chøc ph¶i quan t©m, ch¨m sãc tíi mäi mÆt cña ®êi sèng vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng ®Ó kh«ng ngõng ®­îc c¶i thiÖn n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng cho hä. KhuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng tù ®µo t¹o, t­ôi rÌn luyÖn, tù hoµn thiÖn chÝnh m×nh, chñ ®éng tiÕp cËn vµ häc nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng nghÒ nghiÖp, kü thuËt lao ®éng tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, tÝch luü thªm kinh nghiÖm ®Ó n©ng cao tr×nh ®é cña b¶n th©n. - Mét trong nh÷ng môc tiªu lín nhÊt cÇn ®¹t ®­îc ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng héi nhËp cña lao ®éng ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ ®¶m b¶o ®Ó ng­êi lao ®éng cã kiÕn thøc c¬ b¶n, lµm chñ kü n¨ng nghÒ nghiÖp, quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ thiÕt thùc, nh¹y c¶m víi c¸i míi, cã ý thøc v­¬n lªn vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ; lµ x©y dung ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ, c¸c chuyªn gia vµ c¸c nhµ khoa häc, nhµ kinh doanh, nhµ qu¶n lý giái ®¹t tr×nh ®é khu vùc vµ quèc tÕ. Thêi gian gÇn ®©y, ViÖt Nam ®· thu ®­îc mét vµi kÕt qu¶ kh¶ quan nhÊt ®Þnh trong viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c kªnh vµ lo¹i h×nh ®µo t¹o, gi¸o dôc, song vai trß cña hÖ thèng tr­êng b¸n c«ng, d©n lËp vµ c¸c c¸ch thøc truyÒn t¶i gi¸o dôc kh¸c nhau cÇn ®­îc khuyÕn khÝch. Sù gióp ®ì, hç trî quèc tÕ cho lÜnh vùc gi¸o dôc - ®µo t¹o cña ViÖt Nam, nhÊt lµ trong giai ®o¹n tíi ®ãng vai trß rÊt quan träng. VÒ ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: Ph¶i x©y dùng ®­îc nh÷ng chÝnh s¸ch, chiÕn l­îc toµn diÖn vÒ nguån nh©n lùc cho qu¸ tr×nh héi nhËp vµ tËp trung mäi nç lùc ®Ó thùc hiÖn tèt chiÕn l­îc ®ã. ChiÕn l­îc ph¶i mang tÝnh träng ®iÓm quèc gia, bao gåm chiÕn l­îc h×nh thµnh, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ c©n ®èi lao ®éng x· héi; chiÕn l­îc ®µo t¹o ng­êi lao ®éng; chiÕn l­îc qu¶n lý vµ sö dông lao ®éng trong x· héi cã hiÖu qu¶ vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn tæng thÓ, ®ång bé nguån lao ®éng x· héi. + VÒ ®µo t¹o: T¨ng c­êng ®Çu t­ ng©n s¸ch cho ®µo t¹o vµ thu hót nguån vèn ®Çu t­ cho ®µo t¹o ®Ó më réng quy m« vµ n©ng cao chÊt l­îng, hiÖu qu¶ gi¸o dôc ®µo t¹o. Thùc hiÖn x· héi ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o: c«ng lËp, b¸n c«ng, d©n lËp, tr­êng t­, c¸c líp ®µo t¹o më, ®µo t¹o tõ xa…N©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o, n©ng cÊp, n©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y, ®æi míi môc tiªu, ph­¬ng ph¸p, néi dung, c«ng nghÖ gi¸o dôc ®µo t¹o phï hîp víi xu thÕ hiÖn ®¹i cña thÕ giíi. ChiÕn l­îc ®µo t¹o ph¶i phï hîp víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn con ng­êi. X©y dùng c¬ cÊu lao ®éng hîp lý theo tr×nh ®é ngµnh nghÒ. Chó träng ®µo t¹o lao ®éng cho c¸c ngµnh nghÒ c«ng nghÖ cao, ngµnh dÞch vô chÊt l­îng vµ tr×nh ®é cao ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn h­íng vµo nÒn kinh tÕ tri thøc, ®µo t¹o vµ d¹y nghÒ ®¸p øng cho c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao, khu vùc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, ®µo t¹o nh©n lùc cho xuÊt khÈu lao ®éng, ®µo t¹o lao ®éng cho chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu loa ®éng n«ng th«n vµ cho mét sè ngµnh kinh tÕ mòi nhän nh­ tin häc, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ tù ®éng ho¸, c«ng nghÖ vËt liÖu míi…Trong ®µo t¹o ph¶i g¾n ®­îc ®µo t¹o víi gi¶i quyÕt viÖc lµm, th«ng tin vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Ph¶i gióp cho ng­êi lao ®éng cã thÓ tiÕp cËn ®­îc vµ sö dông th«ng tin ®ã trong t×m kiÕm c¸c ph­¬ng c¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lao ®éng n­íc ta trªn ph­¬ng diÖn thÓ lùc, t¸c phong c«ng nghiÖp, kû luËt lao ®éng, kû luËt c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng thÝch øng vµ c¸c phÈm chÊt kh¸c cña lao ®éng quèc tÕ th«ng qua m«i tr­êng gi¸o dôc, huÊn luyÖn, ®µo t¹o vµ t¹o ra c¸c qu¸ tr×nh, tiªu chuÈn ho¹t ®éng t¹i c¬ së. + Ph¶i n©ng cao chØ sè HDI th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p vµ thùc hiÖn t¨ng tèc ph¸t triÓn kinh tÕ nh»m kh«ng ngõng n©ng cao nhanh chãng møc sèng, t¨ng sè n¨m ®i häc, ®¶m b¶o tèt ch¨m sãc y tÕ, an sinh x· héi cho d©n c­ vµ ng­êi lao ®éng. +VÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý, sö dông ng­êi lao ®éng : T¨ng c­êng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng vµ lÜnh vùc ®µo t¹o nh©n lùc, ®Æc biÖt lµ vÒ chÊt l­îng ®µo t¹o. Tõng b­íc hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch vÒ lao ®éng, cã c¸c gi¶i ph¸p t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. T¨ng c­êng qu¶n lý, ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng, h¸t triÓn hÖ thèng cung øng, t­ vÊn viÖc lµm, chÝnh s¸ch t¸c ®éng lªn cung - cÇu vµ quan hÖ cung - cÇu lao ®éng, chÝnh s¸ch di chuyÓn lao ®éng trªn thÞ tr­êng lao ®éng. Gi¶i quyÕt tèt c¸c quan hÖ lao ®éng : tuyÓn dông, sa th¶i, tr¶ c«ng vµ ®·i ngé…Cã c¸c chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng khuyÕn khÝch ®èi víi ng­êi lao ®éng, ®èi víi hÖ thèng nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c ®µo t¹o, d¹y nghÒ vµ lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt cao. §ång thêi ®Èy m¹nh héi nhËp vÒ lao ®éng, t¨ng c­êng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia n­íc ngoµi lµm viÖc vµ nhËp khÈu cã chän läc ng­êi n­íc ngoµi vµo lµm viÖc t¹i ViÖt Nam. 3.2 Quan ®iÓm vÒ ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë n­íc ta. §µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng nguån nh©n lùc. Do vËy, quan ®iÓm chñ ®¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: - ChÊt l­îng nguån nh©n lùc gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh sù nghiÖp CNH, H§H ë n­íc ta. Cïng víi khoa häc - c«ng nghÖ, vèn ®Çu t­, chÊt l­îng nguån nh©n lùc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña sù nghiÖp ®æi míi toµn diÖn kinh tÕ - x· héi ë n­íc ta do §¶ng ta khëi x­íng. Kinh tÕ n­íc ta cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh hay kh«ng, cã hÊp dÉn vµ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi hay kh«ng phô thuéc phÇn lín vµo chÊt l­îng nguån nh©n lùc mµ chóng ta cã. - Gi¸o dôc gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: gi¸o dôc-®µo t¹o cã nhiÖm vô n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc båi d­ìng nh©n tµi. C¶i c¸ch ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc, ®µo t¹o, c¶i c¸ch d¹y vµ häc. CÇn ph¶i coi ®©y lµ yªu cÇu bøc xóc cã tÇm quan träng hµng ®Çu trong toµn bé nhiÖm vô ®æi míi hÖ thèng gi¸o dôc - ®µo t¹o. HÖ thèng ®µo t¹o ph¶i ®¸p øng ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn cña con ng­êi toµn diÖn. §Æc biÖt, cÇn chó träng h¬n n÷a gi¸o dôc thÓ lùc cho häc sinh, sinh viªn, coi ®ã lµ bé phËn cÊu thµnh kh«ng thÓ thiÕu trong ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc - ®µo t¹o ë tÊt c¶ c¸c bËc häc vµ cÊp häc. Quan ®iÓm gi¸o dôc ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu ®­îc kh¼ng ®Þnh tõ nhËn thøc s©u s¾c vai trß cña gi¸o dôc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n­íc. - Thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong gi¸o dôc vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn tµi n¨ng. Dï ph¸t triÓn trong c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ trong bèi c¶nh t¨ng c­êng héi nhËp quèc tÕ, gi¸o dôc ViÖt Nam cÇn gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng XHCN. Nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn chñ yÕu trong hai mÆt: Thø nhÊt, gi¸o dôc cã môc tiªu ®µo t¹o nh÷ng con ng­êi cã lý t­ëng ®éc lËp tù do vµ CNXH; thø hai, t¹o ra sù b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi häc tËp ®¹i häc cho mäi ng­êi. Chèng khuynh h­íng th­¬ng m¹i hãa trong gi¸o dôc gi÷a c¸c vïng thµnh thÞ, n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa. - Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc g¾n víi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµ sù nghiÖp cñng cè an ninh quèc phßng. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¶i g¾n víi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc trong tõng giai ®o¹n, g¾n víi sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n­íc trong tõng giai ®o¹n, g¾n víi sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n­íc, g¾n víi nhu cÇu ph¸t triÓn cña c¸c nghµnh kinh tÕ, gi÷a c¸c vïng kinh tÕ, vïng d©n c­, tõng ®Þa ph­¬ng. - Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ sù nghiÖp chung cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n. C¸c doanh nghiÖp sö dông ng­êi lao ®éng, ng­êi häc vµ mäi tÇng líp nh©n d©n cã tr¸ch nhiÖm tham gia gãp ý, ®ãng gãp trÝ tuÖ vµ vËt lùc cho sù nghiÖp chung ®ã. §µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc sÏ t¹o ra tiÒm lùc vµ trÝ tuÖ cho ®Êt n­íc, x©y dùng ®éi ngò lao ®éng khoa häc - c«ng nghÖ tr×nh ®é cao vµ t¹o ra ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ. - Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¶i tÝnh ®Õn sù héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc trªn c¬ së kÕ thõa vµ gi÷ v÷ng tinh hoa v¨n ho¸ d©n téc. Quèc tÕ ho¸ héi nhËp lµ xu thÕ cña chóng ta. CÇn t¨ng c­êng häc tËp c¸c kinh nghiÖm quèc tÕ trong tæ chøc ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc vµ phôc vô s¶n xuÊt, tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt thiÕt bÞ theo nh÷ng tiªu chuÈn quèc tÕ; ®æi míi ch­¬ng tr×nh, néi dung ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o theo h­íng c¸c n­íc tiªn tiÕn; t¨ng c­êng kh¶ n¨ng cña ®éi ngò nguån nh©n lùc. TÊt c¶ nh÷ng ®æi míi nãi trªn cÇn hîp t¸c víi nh÷ng n­íc tiªn tiÕn vµ sù hç trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ. Tuy nhiªn cÇn tÝnh ®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn v¨n ho¸, kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi n­íc ta ®Ó vËn dông cho phï hîp, hoµ nhËp nh­ng kh«ng hoµ tan. Ch¾t läc nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i vµ gi÷ g×n b¶n s¾c d©n téc. §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o phï hîp víi thùc tiÔn ph¸t triÓn. - §µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¶i tiÕp cËn theo h­íng, mét mÆt ph¶i ®¶m b¶o tû lÖ c¬ cÊu nguån nh©n lùc, c©n ®èi theo tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ nhu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng, mÆt kh¸c ®¸p øng yªu vÒ yªu cÇu chÊt l­îng. - Do ®iÒu kiÖn ®Çu t­ cho ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn cßn rÊt h¹n chÕ, nh­ng l¹i ph¶i ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi víi tèc ®é cao ®Ó ®uæi kÞp c¸c n­íc trong khu vùc, mÆt kh¸c ph¶i ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng x· héi cho méi ng­êi, gãp phÇn hµi hoµ thµnh thÞ vµ n«ng th«n. v× vËy ph¶i ph¸t triÓn theo hai h­íng mòi nhän vµ ®¹i trµ. - §µo t¹o ®éi ngò kü thuËt lµnh nghÒ, kü thuËt viªn ( trong ®ã cã mét sè tr×nh ®é ®¹i häc/cao ®¼ng) ®ñ kh¶ n¨ng trÝ tuÖ tiÕp cËn vµ sö dông thµnh th¹o c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i. Theo h­íng nµy bªn c¹nh viÖc më thªm tr­êng míi sÏ h×nh thµnh mét bé phËn chÊt l­îng cao cña hÖ thèng, tuy sè l­îng kh«ng nhiÒu nh­ng lµ tinh hoa ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc vµ ®¹t c¸c chuÈn mùc vÒ khu vùc vµ quèc tÕ, lµ kh©u ®ét ph¸ ®Ó tho¸t khái sù tôt hËu vÒ tr×nh ®é nh©n lùc hiÖn nay. Dù kiÕn cã c¸c tr­êng chÊt l­îng cao ë c¸c hµnh lang kinh tÕ träng ®iÓm nh»m ®¸p øng nguån nh©n lùc cã kü thuËt cao cho c¸c khu c«ng nghÖ cao, c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung, khu chÕ xuÊt…vµ b­íc ®Çu tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu lao ®éng. - Më réng c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o nghÒ nghiÖp ng¾n h¹n, tõng b­íc phæ cËp nghÒ cho tÊt c¶ mäi ng­êi lao ®éng b»ng c¸ch sím h×nh thµnh nÒn gi¸o dôc kü thuËt trong x· héi. Tõng b­íc ®­a gi¸o dôc kü thuËt tæng hîp, kü thuËt øng dông vµo c¸c tr­êng phæ th«ng, trang bÞ kiÕn thøc vµ kü n¨ng cÇn thiÕt. Theo h­íng nµy c¸c lo¹i h×nh trung t©m ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, më réng cho c¸c lo¹i h×nh tr­êng ngoµi c«ng lËp nh»m ®¸p øng nguån nh©n lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng, c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n, chuyÓn ®æi c¬ cÊu lao ®éng vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho x· héi. - N©ng cao toµn diÖn chÊt l­îng nguån lùc con ng­êi: Qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt n­íc tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp chuyÓn sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, më cöa. §Ó cã ®­îc nguån lùc con ng­êi ®¸p øng yªu cÇu CNH, H§H th× chóng ta cÇn c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña con ng­êi. N©ng cao trÝ lùc lµ nhiÖm vô c¬ b¶n vµ xuyªn suèt qu¸ tr×nh x©y dùng nguån lùc con ng­êi ®¸p øng ®ßi hái cña sù nghiÖp CNH, H§H ë ViÖt Nam. Cïng víi viÖc n©ng cao tr×nh ®é cho ng­êi lao ®éng vÊn ®Ò c¶i c¸ch hµnh chÝnh lµ mét trong nh÷ng ch­¬ng tr×nh träng t©m cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc. - §éi ngò trÝ thøc, lùc l­îng nßng cèt cña sù nghiÖp CNH, H§H còng cÇn ph¶i cã sù ®Çu t­ thÝch ®¸ng. Tõ viÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng ®éi ngò tri thøc chóng ta thÊy ViÖt Nam hiÖn nay ®ang thiÕu nghiªm träng nh÷ng c¸n bé ®Çu ngµnh, nh÷ng chuyªn gia kinh tÕ giái vµ nh÷ng nh©n tµi trong lÜnh vùc khoa häc – c«ng nghÖ. §i ®«i víi t¨ng c­êng sè l­îng ®éi ngò tri thøc, n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò nµy. Do vËy, cÇn nhËn thøc ®óng vÞ trÝ vµ ®Æc ®iÓm cña con ng­êi trong thêi ®¹i ngµy nay, thÊy ®­îc nguån lùc con ng­êi lµ nguån lùc quan träng nhÊt trong tÊt c¶ c¸c nguån lùc hiÖn cã ®Ó CNH, H§H ®Êt n­íc, trªn c¬ së ®ã x©y dùng thµnh c«ng chiÕn l­îc con ng­êi. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ cÇn x©y dùng, ph¸t triÓn nguån lùc con ng­êi nh»m ph¸t huy tèt nhÊt vai trß quyÕt ®Þnh cña nguån lùc con ng­êi ®èi víi sù h×nh thµnh cña CNH, H§H; ®ång thêi kh«ng ngõng gia t¨ng gi¸ trÞ con ng­êi. 3.3 Gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nguån nh©n lùc cho CNH – H§H ë n­íc ta trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 3.3.1 §Çu t­ tho¶ ®¸ng cho gi¸o dôc ®µo t¹o VÊn ®Ò nãng báng nhÊt vµ còng quan träng nhÊt ®èi víi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lóc nµy lµ huy ®éng c¸c nguån lùc ®Çu t­ cho nã: nh©n lùc, vËt lùc, tµi lùc. T×nh tr¹ng sót kÐm, xuèng cÊp trªn nhiÒu mÆt cña gi¸o dôc vµ ®µo t¹o hiÖn nay ®Òu cã nguyªn nh©n ë chÝnh s¸ch ®Çu t­ kh«ng tho¶ ®¸ng, nhÊt lµ ®Çu t­ tµi lùc. Trong khi nhiÒu n­íc xung quanh ta nh­ Th¸i Lan, Hµn Quèc,… tû lÖ ®Çu t­ ng©n s¸ch cho gi¸o dôc ®Òu trªn 20% th× ë ViÖt Nam tû lÖ ®ã cho ®Õn nay dï rÊt cè g¾ng còng míi chØ ®¹t 15%. Tû lÖ qu¸ thÊp ®ã lµ mét bÊt hîp lý,v× t¨ng tû lÖ ®Çu t­ cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp…cao h¬n t¨ng tû lÖ ®Çu t­ cho gi¸o dôc lµ n¬i ®µo t¹o ra nh÷ng con ng­êi sÏ lµm viÖc trong lÜnh vùc ®ã. CÇn tÝnh to¸n gi¶m bít mét sè c«ng tr×nh ®Çu t­ dµi h¹n, quy m« lín tõ nguån vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Ó t¨ng ®Çu t­ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Bëi v×, ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n nhiÒu mµ thiÕu ng­êi lao ®éng cã tay nghÒ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n th× hiÖu qu¶ ®Çu t­ sÏ thÊp. Kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc cho thÊy ®Çu t­ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o chÝnh lµ ®Çu t­ c¬ b¶n, ®Çu t­ cho s¶n xuÊt, ®Çu t­ cho sù ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶ nhÊt (ë MÜ, ®Çu t­ cho gi¸o dôc 1 USD l·i 4 USD, ë NhËt B¶n ®Çu t­ 1 USD l·i 10 USD). §Çu t­ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o kh«ng chØ lµ ®Çu t­ cho con ng­êi nh­ mét ph­¬ng tiÖn ph¸t triÓn x· héi, mµ cßn lµ ®Çu t­ cho chÝnh môc tiªu ph¸t triÓn con ng­êi. V× vËy, nhµ n­íc cÇn ®iÒu chØnh ng©n s¸ch cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Ýt ra còng nªn b»ng møc ®Çu t­ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë khu vùc Ch©u ¸- trªn 20%. Ngoµi ng©n s¸ch nhµ n­íc, cÇn cã chÝnh s¸ch huy ®éng tõ nhiÒu nguån vèn víi tinh thÇn khuyÕn khÝch ®Çu t­ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o: tõ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng, sù ®ãng gãp cña ng­êi häc, sù b¶o trî cña c¸c tæ chøc x· héi , c¸c c¸ nh©n vµ sù viªn trî cña quèc tÕ; ®Æc biÖt nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh chÝnh s¸ch ®ãng phÝ tõ phÝa c¬ së cã sö dông lao ®éng qua ®µo t¹o , nhÊt lµ víi nh÷ng ®¬n vÞ ngoµi khu vùc nhµ n­íc. Mäi ®ãng gãp, tµi trî cña doanh nghiÖp cho ®µo t¹o ®­îc tÝnh vµo chi phÝ hîp lÝ cña doanh nghiÖp ; h¬n n÷a, kho¶n ®ãng gãp cña doanh nghiÖp , c¸ nh©n kh«ng ®­îc tÝnh vµo thu nhËp chÞu thuÕ. Chi phÝ cña c¸c tæ chøc kinh tÕ trong viÖc më tr­êng, viÖn nghiªn cøu khoa häc, cö ng­êi ®i ®µo t¹o, tiÕp thu c«ng nghÖ míi phôc vô cho nhu cÇu cña ®¬n vÞ m×nh ®­îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô. Nhµ n­íc cho phÐp vµ quy ®Þnh râ c¸c c¬ së gi¸o dôc ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ quyÒn sö dông ®Êt, tÝn dông vµ miÔn gi¶m thuÕ; khuyÕn khÝch vµ cã h×nh thøc khen th­ëng thÝch hîp c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tÝch cùc x©y dùng c«ng tr×nh, ñng hé tiÒn cña cho sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, …Nãi mét c¸ch tæng qu¸t, ph¶i x· héi ho¸ ®Çu t­ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, trong ®ã ng©n s¸ch nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, v× gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®em l¹i lîi Ých chung cho toµn x· héi –“lîi Ých lan to¶”. ChØ nh­ vËy, sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o míi cã thÓ ®­îc c¶i thiÖn mét b­íc, ®¸p øng yªu cÇu cung cÊp lao ®éng cã chÊt l­îng cao cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Môc tiªu tæng qu¸t ph¸t triÓn nguån nh©n lùc con ng­êi tíi n¨m 2010 lµ gi÷a ë quy m« hîp lý, ®ång thêi n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc, ®Æc biÖt ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao nh»m t¨ng søc c¹nh tranh cña nguån nh©n lùc vµ ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp, gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng cña ®Êt n­íc. Môc tiªu cô thÓ lµ gi¶m sinh: gi¶m tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn xuèng cßn 1,1%, n©ng cao chÊt l­îng d©n sè vÒ thÓ chÊt, trÝ tuÖ vµ tinh thÇn. Hai xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu sÏ diÔn ra ®ång thêi, ®ã lµ chuyÓn dÞch theo nghµnh kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch theo c¬ cÊu tr×nh ®é ®µo t¹o. ë h­íng chuyÓn dÞch theo c¬ cÊu tr×nh ®é ®µo t¹o, nhiÒu nç lùc lín ®ang ®­îc triÓn khai nh»m kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp yÕu kÐm cña nguån nh©n lùc n­íc ta nh­ “thõa thÇy thiÕu thî”, thiÕu lao ®éng lµnh nghÒ. Dù b¸o ®Õn n¨m 2010 sè l­îng lao ®éng qua ®µo t¹o ®¹t trªn 17,1 triÖu ng­êi vµ chiÕm 40% lùc l­îng lao ®éng. 3.3.2 Hoµn thiÖn nhËn thøc vÒ x· héi ho¸ gi¸o dôc §iÒu nµy nh»m th¸o gì c¸c v­íng m¾c vÒ nhËn thøc vµ lý luËn: nh­ chÕ ®é së h÷u, ph©n phèi lîi nhuËn gãp vèn …trong c¸c c¬ së gi¸o dôc ®µo t¹o ngoµi ®µo t¹o ngoµi c«ng lËp, nhÊt lµ trong c¬ së b¸n c«ng vµ d©n lËp. Bæ sung vµ hoµn thiÖn nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy, c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« khuyÕn khÝch m¹nh mÏ c¸c tæ chøc kinh tÕ - x· héi, c¸c c¸ nh©n ®Çu t­ cho ph¸t triÓn gi¸o dôc. - Ph¸t triÓn c¸c tr­êng d©n lËp vµ t­ thôc. ChuyÓn mét sè tr­êng c«ng lËp (nhÊt lµ ë gi¸o dôc mÇm non khu vùc thµnh phè, thÞ x·, vïng kinh tÕ ph¸t triÓn) cã ®ñ ®iÒu kiÖn vµ thÝch hîp sang d©n lËp. Cñng cè vµ n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc cña c¸c tr­êng ngoµi c«ng lËp. - Më réng c¸c quü khuyÕn häc, quü b¶o trî gi¸o dôc, ban hµnh quy chÕ ho¹t ®éng cña c¸c quü nµy; khuyÕn khÝch c¸ nh©n tËp thÓ ®Çu t­ më thªm tr­êng míi, x©y dùng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch huy ®éng c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ - x· héi ®ãng gãp ph¸t triÓn gi¸o dôc. - X©y dùng vµ thùc hiÖn Dù ¸n x· héi ho¸ gi¸o dôc víi c¸c néi dung: Th¸o gì c¸c v­íng m¾c vÒ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn, huy ®éng søc m¹nh tæng hîp cña toµn hÖ thèng dùa trªn mét qu¸ tr×nh x· héi ho¸ cao ®é, ®éng viªn lùc l­îng cña toµn x· héi v× sù nghiÖp ph¸t triÓn gi¸o dôc. §Ó ngµy cµng n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc h¬n n÷a cho CNH, H§H trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 3.3.3 §a d¹ng ho¸ ch­¬ng tr×nh, h×nh thøc ®µo t¹o trªn c¬ së chuÈn ho¸ vÒ chÊt l­îng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c ®µo t¹o. - Ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc gi¸o dôc tõ xa, c¸c ch­¬ng tr×nh chuyÓn tiÕp vµ ®a giai ®o¹n, c¸c ch­¬ng tr×nh rÌn luyÖn kü n¨ng nghÒ nghiÖp cã thÓ t¹o thu nhËp, c¸c ch­¬ng tr×nh chuÈn ho¸ ®éi ngò gi¸o viªn, c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý, c«ng chøc nhµ n­íc tõ Trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng. §µo t¹o l¹i, båi d­ìng ®Þnh kú vµ th­êng xuyªn cho nh÷ng ng­êi lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c c¬ së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o c¶ c«ng lËp vµ ngoµi c«ng lËp. - C¶i c¸ch hÖ thèng gi¸o dôc - ®µo t¹o, nhÊt lµ ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, kü n¨ng cho ng­êi lao ®éng. Mét trong nh÷ng môc tiªu lín nhÊt cÇn ®¹t ®­îc ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng héi nhËp cña lao ®éng ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ ®¶m b¶o ®Ó ng­êi lao ®éng cã kiÕn thøc c¬ b¶n, lµm chñ kü n¨ng nghÒ nghiÖp, quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ thiÕt thùc, nh¹y c¶m víi c¸i míi, cã ý thøc v­¬n lªn vÒ khoa häc c«ng nghÖ; lµ x©y dùng ®­îc ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ, c¸c chuyªn gia vµ c¸c nhµ khoa häc, nhµ kinh doanh, nhµ qu¶n lý giái ®¹t tr×nh ®é khu vùc vµ quèc tÕ. §iÒu nµy chØ cã thÓ ®­îc th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o theo h­íng c¶i tiÕn. Kinh nghiÖm thùc tiÔn ®· cho thÊy sù chuyÓn biÕn c¨n b¶n vµ toµn diÖn vÒ gi¸o dôc - ®µo t¹o cÇn ph¶i ®­îc nh×n nhËn trªn mét lo¹t vÊn ®Ò: tõ viÖc x¸c ®Þnh cÊp ®é ­u tiªn, c¶i c¸ch ch­¬ng tr×nh, cho ®Õn viÖc ®æi míi c¸ch d¹y vµ häc vµ c©n ®èi cung – cÇu lùc l­îng lao ®éng ®­îc ®µo t¹o. Cho ®Õn nay, gi¸o dôc - ®µo t¹o nãi chung lu«n lu«n ®­îc nhµ n­íc x¸c ®Þnh lµ lÜnh vùc ­u tiªn hµng ®Çu. Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh cÊp ®é ­u tiªn cho c¸c môc tiªu gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cô thÓ ph¶i ®­îc c©n nh¾c l¹i. HiÖn nay, viÖc “cñng cè v÷ng ch¾c kÕt qu¶ xo¸ mï ch÷ vµ phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc, tiÕn hµnh phæ cËp trung häc c¬ së trong c¶ n­íc,…”. §©y lµ biÖn ph¸p quan träng gióp ®«ng ®¶o ng­êi nghÌo, tr­íc hÕt lµ c¸c trÎ em nghÌo, cã c¬ héi tiÕp cËn tri thøc c¬ b¶n, vµ b»ng c¸ch ®ã gióp n©ng cao n¨ng lùc ph¸t triÓn chung cña nguån nh©n lùc. Tuy nhiªn ®èi víi c¸c bËc gi¸o dôc, ®µo t¹o, cho phÐp chia sÎ vÒ tµi chÝnh gi÷a nhµ n­íc, c¸c chñ thÓ x· héi kh¸c vµ chÝnh b¶n th©n ng­êi ®­îc h­ëng thô tri thøc. Sù hç trî tµi chÝnh mang tÝnh ­u tiªn cña nhµ n­íc, nÕu cã, chØ nªn dµnh cho mét sè Ýt tr­êng hîp ®Æc biÖt, chñ yÕu lµ cho nh÷ng häc sinh, sinh viªn ®Æc biÖt xuÊt s¾c. Thêi gian gÇn ®©y, ViÖt Nam ®· thu ®­îc mét vµi kÕt qu¶ kh¶ quan nhÊt ®Þnh trong viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c kªnh vµ lo¹i h×nh ®µo t¹o, gi¸o dôc, song vai trß cña hÖ thèng b¸n c«ng, d©n lËp vµ c¸c c¸ch thøc truyÒn t¶i gi¸o dôc kh¸c nhau cÇn ®­îc tiÕp tôc ph¸t huy. ViÖc l«i cuèn khu vùc doanh nghiÖp tham gia vµo ph¸t triÓn hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ cÇn ®­îc khuyÕn khÝch. Sù gióp ®ì quèc tÕ cho lÜnh vùc gi¸o dôc - ®µo t¹o cña ViÖt Nam, nhÊt lµ trong giai ®o¹n tíi ®ãng vai trß rÊt quan träng. - C¶i c¸ch ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc, ®µo t¹o, c¸ch d¹y vµ häc. CÇn ph¶i coi ®©y lµ yªu cÇu bøc xóc vµ cã tÇm quan träng hµng ®Çu trong nhiÖn vô ®æi míi hÖ thèng gi¸o dôc - ®µo t¹o. Theo nghÜa ®ã, bªn c¹nh c¸c m«n khoa häc c¬ b¶n, c¸c ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc - ®µo t¹o cÇn giµnh mét tû lÖ thÝch ®¸ng cho c¸c m«n häc cung cÊp tri thøc mang tÝnh c«ng cô tèi thiÓu cña thêi ®¹i, c¸c kü n¨ng ph¶n øng víi thÞ tr­êng lao ®éng. §Æc biÖt, cÇn chó träng h¬n n÷a gi¸o dôc thÓ lùc cho häc sinh, sinh viªn, coi ®ã lµ bé phËn cÊu thµnh kh«ng thÓ thiÕu trong c¸c ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc - ®µo t¹o ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc, bËc häc. CÇn ph¶i coi ®©y lµ yªu cÇu bøc xóc cã tÇm quan träng hµng ®Çu trong toµn bé nhiÖm vô ®æi míi hÖ thèng gi¸o dôc - ®µo t¹o. HÖ thèng ®µo t¹o ph¶i ®¸p øng ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn cña con ng­êi toµn diÖn. §Æc biÖt, cÇn chó träng h¬n n÷a gi¸o dôc thÓ lùc cho häc sinh, sinh viªn, coi ®ã lµ bé phËn cÊu thµnh kh«ng thÓ thiÕu trong ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc - ®µo t¹o ë tÊt c¶ c¸c bËc häc vµ cÊp häc. C¸ch d¹y vµ häc cÇn chuyÓn m¹nh sang h­íng trang bÞ c¸c ph­¬ng ph¸p thu nhËn, xö lý th«ng tin vµ tri thøc, ph¸t triÓn kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Cô thÓ h¬n n÷a, cÇn xem xÐt ®Ó gi¶m bít phÇn lý thuyÕt, t¨ng phÇn thùc tiÔn trong bËc gi¸o dôc phæ th«ng: §èi víi gi¸o dôc ®¹i häc hoÆc trªn ®¹i häc: ®Ó lµm t¨ng n¨ng lùc s¸ng t¹o vµ kh¶ n¨ng thÝch øng víi c«ng viÖc sau khi ra tr­êng cña sinh viªn, viÖc g¾n kÕt gi÷a ®µo t¹o vµ nghiªn cøu khoa häc, gi÷a lý thuyÕt víi thùc hµnh cÇn hÕt søc tró träng. N¨ng lùc c¹nh tranh vµ héi nhËp cña ®éi ngò lao ®éng ViÖt Nam chØ cã thÓ ®­îc n©ng cao mét khi kho¶ng c¸ch hiÖn t¹i gi÷a c¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o, båi d­ìng nghÒ nghiÖp cho ng­êi lao ®éng vµ cÇu thùc tÕ cña thÞ tr­êng lao ®éng ®­îc thu hÑp. §Æc biÖt, trong thêi ®iÓm hiÖn nay, ho¹t ®éng ®µo t¹o nghÒ, ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt, bao gåm c¶ båi d­ìng, n©ng cao tay nghÒ (®µo t¹o l¹i) vµ ®µo t¹o c¸c nghµnh nghÒ míi ph¶i hÕt søc chó träng. X¸c ®Þnh râ rµng (theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng) c¸c lÜnh vùc, nghµnh nghÒ hiÖn ®ang thiÕu nh©n c«ng, thiÕu ng­êi lao ®éng cã tr×nh ®é vµ kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ quy ho¹ch l¹i hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ theo h­íng ®ång bé c¬ cÊu nghµnh ®Õn c¬ cÊu nghµnh ®Õn c¬ cÊu vïng, ®Þa ph­¬ng, gióp xö lý hµi hoµ quan hÖ gi÷a ®µo t¹o c¸c nghµnh c«ng nghÖ cao (th«ng tin, b­u chÝnh viÔn th«ng, c¬ - ®iÖn tö, dÇu khÝ, hµng kh«ng..) víi c¸c ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng (may mÆc, giµy da, chÕ biÕn n«ng s¶n,…); hoÆc gi÷a ®µo t¹o nghÒ cho thµnh thÞ, víi ®µo t¹o nghÒ cho n«ng th«n. Tiªu chuÈn ho¸ c¸c c¬ së ®µo t¹o, båi d­ìng tay nghÒ, båi d­ìng kü n¨ng, víi nh÷ng chØ tiªu chÊt l­îng ®­îc quy ®Þnh chÆt chÏ. C¸c c¬ së d¹y nghÒ ®­îc ®¨ng ký chÝnh thøc, vµ c¸c lo¹i v¨n b»ng chøng chØ do hä cÊp ph¶i ®­îc c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc c«ng nhËn. N©ng cÊp vµ ®æi míi c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ d¹y vµ häc. KÕt hîp gi¸o dôc ®µo t¹o víi c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ vµ hµnh chÝnh ®Ó n©ng cao ®¹o ®øc, kû luËt lao ®éng c«ng nghiÖp. - Mét trong nh÷ng môc tiªu lín nhÊy cÇn ®¹t ®­îc ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng héi nhËp cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ ®¶m b¶o ®Ó ng­êi lao ®éng cã kiÕn thøc c¬ b¶n, lµm chñ kü n¨ng nghÒ nghiÖp, quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ thiÕt thùc, nh¹y c¶m víi c¸i míi, cã ý thøc v­¬n lªn vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ; lµ x©y dùng ®­îc ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ, c¸c chuyªn gia vµ c¸c nhµ khoa häc, nhµ kinh doanh, nhµ qu¶n lý giái ®¹y tr×nh ®é khu vùc vµ quèc tÕ. Kinh nghiÖm thùc tiÔn ®· cho thÊy sù chuyÓn biÕn c¨n b¶n vµ toµn diÖn vÒ gi¸o dôc - ®µo t¹o cÇn ph¶i ®­îc nh×n nhËn trªn mét lo¹t vÊn ®Ò: tõ viÖc x¸c ®Þnh cÊp ®é ­u tiªn, c¶i c¸ch ch­¬ng tr×nh, cho ®Õn viÖc ®æi míi c¸ch d¹y vµ häc vµ c©n ®èi cung - cÇu lùc l­îng lao ®éng ®­îc ®µo t¹o. 3.3.4 N©ng cao thÓ lùc vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cho ng­êi lao ®éng. - §æi míi hÖ thèng y tÕ, t¨ng c­êng ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång lµ mét trong nh÷ng h­íng chñ yÕu ®Ó n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng. X©y dùng m¹ng l­íi y tÕ ®Õn tËn cÊp th«n, b¶n ®Ó ®¶m b¶o ®Ó 100% x· cã tr¹m x¸, cñng cè vµ n©ng cÊp m¹ng l­íi y tÕ ë th«n; më réng ho¹t ®éng ®µo t¹o c¸n bé y tÕ, ®Æc biÖt lµ y t¸ vµ c¸n bé y tÕ cho c¸c vïng n«ng th«n, miÒn nói. T¨ng c­êng chi ng©n s¸ch cho lÜnh vùc y tÕ vµ ch¨m sãc søc khoÎ. Trong ®ã ­u tiªn c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, c¸c biÖn ph¸p phßng bÖnh, nhÊy lµ c¸c bÖnh dÞch. T¨ng c­êng gi¸o dôc thÓ luÑc trong c¸c tr­êng líp, c¬ së ®µo t¹o: n©ng cao chÊt l­îng vµ t¨ng thêi l­îng cho gi¸o dôc thÓ lùc, ®Æc biÖt ngay tõ bËc häc phæ th«ng. Tãm l¹i: §µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh­ nh©n tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng trong CNH, H§H vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, tõ ®ã nªn cã sù phèi hîp chÆt chÏ h¬n trong khi ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh c¬ cÊu, nhÊt lµ cÊp ®Þa ph­¬ng. ViÖc hîp t¸c, phèi hîp gi÷a c¸c bªn tham gia thÞ tr­êng lao ®éng (c¸c xÝ nghiÖp cã nhu cÇu vÒ lao ®éng, c¸c c¬ quan ®µo t¹o, båi d­ìng tay nghÒ) cã thÓ lµm cho ho¹t ®éng ®µo t¹o xÝch gÇn h¬n víi nh÷ng nhu cÇu thùc tÕ cña c¸c xÝ nghiÖp vÒ lao ®éng vµ c¸c lo¹i ngµnh nghÒ. §æi míi c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o – gi¶i ph¸p hµng ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng cho CNH, H§H ë n­íc ta hiÖn nay. Gi¸o dôc ®µo t¹o trong thêi ®¹i ngµy nay ®· trë thµnh ®éng lùc hµng ®Çu ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Ng­êi ta tÝnh ra r»ng, nÕu phæ cËp gi¸o dôc ®µo t¹o n©ng cao lªn ®èi víi nguån nh©n lùc th× n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n trªn toµn x· héi t¨ng 5%. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o kh«ng chØ lµ lùc l­îng hµng ®Çu ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, mµ cßn t¹o ra nh©n c¸ch con ng­êi. Nh­ vËy nãi ®Õn vai trß cña sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ ph¶i nãi ®Õn vai trß ®éng lùc hµng ®Çu cña nã trong sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ.Bµi häc cña sù thµnh c«ng trong sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi (NICs) lµ tµi trî cho nh÷ng dù ¸n ph¸t triÓn nguån lùc, chia sÎ tæng s¶n phÈm thu nhËp quèc d©n(GNP) ngµy cµng nhiÒu h¬n cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Cã thÓ nãi, muèn tr¸nh tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ th× tr­íc tiªn ph¶i tr¸nh tôt hËu xa h¬n vÒ sù ®Çu t­ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cã vai trß v« cïng quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi nãi chung vµ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nãi riªng. ë ViÖt Nam, trong thêi k× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®ang ®øng tr­íc nh÷ng yªu cÇu míi cao h¬n. Tr­íc hÕt lµ yªu cÇu n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é häc vÊn tiÓu häc, trung häc vµ ®éi ngò c¸n bé ®«ng ®¶o phôc vô c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi vµ an ninh, quèc phßng”. H¬n n÷a, ph¶i coi viÖc n©ng cao d©n trÝ, båi d­ìng vµ ph¸t huy nguån lùc to lín cña con ng­êi ViÖt Nam lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ mµ cña §¶ng ®· ®Ò ra. KÕt luËn §Ò tµi: §µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong héi nhËp kinh tÕ qu«c tÕ lµ mét ®Ò tµi rÊt cÇn ®­îc nghiªn cøu trong t×nh h×nh hiÖn nay. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh l¹i nguån nh©n lùc lu«n lu«n ®ãng mét vai trß quan träng vµ to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong tiÕn tr×nh héi nhËp hiÖn nay cña ViÖt Nam, cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc, phï hîp trong ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån lùc sÏ lµ ch×a kho¸ gióp ViÖt Nam thµnh c«ng trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. VÊn ®Ò ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc kh«ng nh÷ng lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch mµ cßn mang tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi. Trong thêi gian ng¾n, ®Ò tµi ®· tËp trung lµm râ mét sè vÊn ®Ò sau: Lµm râ h¬n vai trß cña yÕu tè con ng­êi trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ sù cÇn thiÕt ph¶i ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n cho CNH, H§H ®Êt n­íc trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §ång thêi còng lµm râ rÖt mét sè kinh nghiÖm thùc tiÔn vÒ ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë NhËt B¶n vµ Hµn Quèc. §i s©u ph©n tÝch thùc tr¹ng ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong thêi gian qua ®Ó thÊy râ nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ, kho¸ luËn còng lµm râ nguyªn nh©n cña h¹n chÕ ®ã víi ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë n­íc ta. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu chÊt l­îng nguån nh©n lùc cho CNH, H§H ®Êt n­íc trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, kho¸ luËn ®· ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc hiÖn nay. Môc lôc NhËn xÐt cña gi¸o viªn Ph¶n biÖn Khãa luËn tèt nghiÖp NhËn xÐt cña gi¸o viªn Ph¶n biÖn Khãa luËn tèt nghiÖp