Luận án Nghiên cứu tác dụng điều trị suy thận mạn của bài thuốc GK1 trên thực nghiệm và lâm sàng

dụng không mong muốn trên lâm sàng Tại Bảng 3.31 cho thấy sau khi dùng GK1 30 ngày sự thay đổi các chỉ số mạch, huyết áp của các bệnh nhân nghiên cứu không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Như vậy GK1 không ảnh hưởng đến mạch, huyết áp của bệnh nhân. Trong quá trình theo dõi và điều trị, không thấy có biểu hiện tác dụng 129 không mong muốn của viên nang GK1 trên lâm sàng như mẩn ngứa, đau đầu, hoa mắt chóng mặt trên lâm sàng). 4.3.3.2. Tác dụng không mong muốn trên cận lâm sàng Chức năng tạo máu Từ Bảng 3.32 có thể nhận thấy, sau 30 ngày điều trị GK1 các chỉ số hồng cầu, huyết sắc tố, hematocrit, tiểu cầu, bạch cầu hematocrit của nhóm GK1 thay đổi không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Điều này chứng tỏ viên nang GK1 không gây ảnh hưởng đến chức năng tạo máu. Hủy hoại tế bào gan và chức năng gan Từ Bảng 3.33 cho thấy sau 30 ngày điều trị GK1 các chỉ số đánh giá hủy hoại tế bào gan và chức năng gan AST, ALT, GGT, albumin, protein của nhóm GK1 thay đổi không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Điều này chứng tỏ viên nang GK1 không gây ảnh hưởng đến sự hủy hoại tế bào gan và chức năng gan. 130 KẾT LUẬN 1. Phân lập được các hợp chất và đánh giá được tác dụng điều trị của Hạ khô thảo nam trên mô hình thực nghiệm suy thận mạn - Phân lập 4 hợp chất từ Hạ khô thảo nam là: β-sitosterol, artemetin, campesterol, acid protocatechuic. - Sau điều trị 5 tuần, Hạ khô thảo nam liều 4gDL/kg/ngày và 8gDL/kg/ngày có nồng độ creatinin huyết thanh (69,7 ± 7,9 và 71,5 ± 8,0 µmol/L) thấp hơn so với trước nghiên cứu (96,9 ± 13,5 và 95,8 ± 12,3 µmol/L) và so với lô chứng bệnh (92,6 ± 6,8 µmol/L) với p < 0,05. Hình ảnh mô bệnh học thận ở lô dùng Hạ khô thảo nam cấu trúc thận bình thường, mật độ tổ chức sợi không khác nhiều so với nhóm chứng. 2. Viên nang GK1 chưa thể hiện độc tính trên nghiên cứu độc tính cấp và bán trường diễn - Với liều cao nhất có thể cho chuột uống là 50g/kg TLCT chuột nhắt trắng (gấp 83,3 lần liều dùng tương đương trên lâm sàng) chưa xác định được liều gây chết 50% (LD50). Viên nang GK1 với liều 0,15g/kg/ngày (tương đương với liều dùng trên lâm sàng) và liều 0,45g/kg/ngày (tương đương gấp 3 liều dùng trên lâm sàng), uống trong 60 ngày liên tục, chưa thấy sự thay đổi bệnh lý ở các chỉ số huyết học, chức năng thận, chỉ số đánh giá hủy hoại tế bào gan và hình thái mô bệnh học gan, thận, lách thỏ. 3. Viên nang GK1 cải thiện chức năng thận và triệu chứng ở bệnh nhân suy thận mạn trên lâm sàng, đặc biệt ở thể đàm thấp và thấp nhiệt Nghiên cứu trên 60 bệnh nhân suy thận mạn, được chia thành 2 nhóm: 30 bệnh nhân sử dụng viên nang GK1 liều 6 viên /ngày và nhóm đối chứng 30 bệnh nhân sử dụng Ketosteril 10 viên/ngày trong 30 ngày cho thấy: 131 - GK1 có tác dụng tăng mức lọc cầu thận: Sau 30 ngày điều trị, nhóm GK1 có mức lọc cầu thận (44,86 ± 8,96 ml/phút/1,73m2) cao hơn so với trước điều trị (41,23 ± 7,76 ml/phút/1,73m2), p < 0,05 và so với nhóm đối chứng (36,93 ± 11,16 ml/phút/1,73m2), p < 0,05. - GK1 có tác dụng cải thiện triệu chứng thường gặp theo y học cổ truyền: Tổng điểm triệu chứng của nhóm GK1 (15,30 ± 8,01) giảm hơn so với trước điều trị (29,17 ± 14,83), p < 0,05 và thấp hơn nhóm đối chứng (30,13 ± 18,13); Tỷ lệ bệnh nhân đau lưng, tiểu đêm, chân tay co rút, mệt mỏi vô lực, đoản khí ngại nói, ăn ít, ăn kém, chóng mặt, đau đầu, đại tiện táo, ngực sườn đầy tức giảm so với trước điều trị, p < 0,05. - Tác dụng điều trị chung: tỷ lệ bệnh nhân có kết quả tốt và khá ở nhóm GK1 (40%) cao hơn so với nhóm đối chứng (6,67%). Tỷ lệ bệnh nhân kết quả trung bình ở hai nhóm đều là 26,67% (p < 0,05). - Tác dụng điều trị ở thể đàm thấp và thấp nhiệt: sau điều trị viên nang GK1, nồng độ creatinin máu giảm hơn so với trước điều trị , p < 0,05; mức lọc cầu thận tăng so với trước điều trị, p < 0,05. - Chưa ghi nhận tác dụng không mong muốn của viên nang GK1 trên lâm sàng trong suốt quá trình nghiên cứu. 132 KIẾN NGHỊ Sử dụng viên nang GK1 điều trị cho bệnh nhân suy thận mạn I, II, IIIa thể đàm thấp và thấp nhiệt theo y học cổ truyền. Nghiên cứu kết hợp thuốc điều trị theo y học hiện đại và viên nang GK1 ở những bệnh nhân suy thận mạn tính chưa có chỉ định thay thế thận. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Centers for Disease control and prevention (2021). Chronic kidney disease in the United States, 2021. GA: US Department of Health and Human Services Centers for Disease Control and Prevention. 2. Saran R, Robinson B, Abbott KC, et al. (2018). US renal data system 2017 Annual data report: Epidemiology of kidney disease in the United States. American Journal of Kidney Diseases, 71(3 Suppl 1), A7. 3. Diamantidis CJ, Storfer-Isser A, Fishman E, et al. (2023). Costs associated with progression of mildly reduced kidney function among medicare advantage enrollees. Kidney medicine, 5(6), 100636. 4. Lv JC, Zhang LX (2019). Prevalence and disease burden of chronic kidney disease. Advances in experimental medicine and biology, 1165, 3-15. 5. Ali M, Ejaz A, Iram H, et al. (2021). Frequency of intradialytic complications in patients of End-stage renal disease on maintenance hemodialysis. Cureus, 13(1), e12641. 6. Lai X, Zheng X, Mathew JM, et al. (2021). Tackling chronic kidney transplant rejection: challenges and promises. Frontiers in immunology, 12, 661643. 7. Qin T, Wu L, Hua Q, et al. (2020). Prediction of the mechanisms of action of Shenkang in chronic kidney disease: A network pharmacology study and experimental validation. Journal of ethnopharmacology, 246, 112128. 8. Sun X, Huang Y, Zhu S, et al. (2022). Yishen Qingli Heluo Granule in the treatment of chronic kidney disease: network pharmacology analysis and experimental validation. Drug design, development and therapy, 16, 769-87. 9. Phạm Xuân Phong và Trần Thị Tuyết Nhung (2012). Đánh giá tác dụng bài thuốc "Bảo thận thang" thụt giữ đại tràng điều trị suy thận mạn giai đoạn I, II. Tạp chí Y học Việt Nam, 2, 125-8. 10. Zhens Z, Yun L, Bingfang Y (2000). Clinical efficacy of Shenfuning enema on chronic renal failure. Hebei Journal of Traditional Chinese Medicine, 22(1), 5-7. 11. Wang H, Song H, Yue J, et al. (2012). Rheum officinale (a traditional Chinese medicine) for chronic kidney disease. The Cochrane database of systematic reviews, (7), Cd008000. 12. Li L-S (2007). Rhubarb in preventing progression of chronic renal disease. Nephrology, 2, s146-s50. 13. Zhang HW, Lin ZX, Tung YS, et al. (2014). Cordyceps sinensis (a traditional Chinese medicine) for treating chronic kidney disease. The Cochrane database of systematic reviews, (12), Cd008353. 14. Zhang HW, Lin ZX, Xu C, et al. (2014). Astragalus (a traditional Chinese medicine) for treating chronic kidney disease. Cochrane Database of Systematic Reviews, (10). 15. Zhang W, Li J, Yang P, et al. (2022). Efficacy and safety of Salvia miltiorrhiza for treating chronic kidney diseases: a systematic review and meta-analysis. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2022, 2117433. 16. Zhong Y, Deng Y, Chen Y, et al. (2013). Therapeutic use of traditional Chinese herbal medications for chronic kidney diseases. Kidney international, 84(6), 1108-18. 17. Yarnell EL (2012). Botanical medicines used for kidney disease in the United States. Iranian journal of kidney diseases, 6(6), 407-18. 18. Phạm Xuân Phong (2015). Bước đầu đánh giá tác dụng của bài thuốc Bảo thận thang (T4) trên mô hình suy thận mạn. Tạp chí Y học Việt Nam, 1(435), 36-8. 19. Wang M, Zhao J, Zhang N, et al. (2016). Astilbin improves potassium oxonate- induced hyperuricemia and kidney injury through regulating oxidative stress and inflammation response in mice. Biomedicine & pharmacotherapy, 83, 975-88. 20. Hong Q, Yu S, Mei Y, et al. (2014). Smilacis Glabrae rhizoma reduces oxidative stress caused by hyperuricemia via upregulation of catalase. Cellular physiology and biochemistry, 34(5), 1675-85. 21. Liang G, Nie Y, Chang Y, et al. (2019). Protective effects of Rhizoma smilacis glabrae extracts on potassium oxonate- and monosodium urate-induced hyperuricemia and gout in mice. Phytomedicine : international journal of phytotherapy and phytopharmacology, 59, 152772. 22. Kundu P, Debnath SL, Sadhu SK (2022). Exploration of pharmacological and toxicological properties of aerial parts of Blumea lacera, a common Weed in Bangladesh. Clinical Complementary Medicine and Pharmacology, 2(3), 100038. 23. Halder LD (2011). Evaluation of antibacterial, antioxidant and toxicological activity of crude extracts of Adiantum capillus-veneris, Blumea lacera, Cassia alata, and Cissus quadrangularis from Faridpur, Bangladesh BRAC University. 24. Swaraz AM, Sultana F, Shahin Ahmed K, et al. (2022). Polyphenols profile and enzyme inhibitory properties of Blumea lacera (Burm. f.) DC.: a potential candidate against obesity, aging, and skin disorder. Chemistry & biodiversity, 19(9), e202200282. 25. Cao Y, Hu J, Sui J, et al. (2018). Quercetin is able to alleviate TGF-β-induced fibrosis in renal tubular epithelial cells by suppressing miR-21. Experimental and therapeutic medicine, 16(3), 2442-8. 26. Bian X, Bai Y, Su X, et al. (2019). Knockdown of periostin attenuates 5/6 nephrectomy-induced intrarenal renin-angiotensin system activation, fibrosis, and inflammation in rats. Journal of cellular physiology, 234(12), 22857-73. 27. Shrutilekha SJ, Kumari S, Verma R (2014). Impact of Blumea Lacera on profenofos exposed kidney of wistar rat (rattus novergicus). 28. Trịnh Khánh Linh và cộng sự (2018). Nghiên cứu tác dụng điều trị dự phòng suy thận mạn của dịch chiết Hạ khô thảo nam (Blumea lacera) trên động vật thực nghiệm. Y dược lâm sàng 108, 13(6), 133-8. 29. Ngô Thị Tuyết Mai, Trần Thị Tuyết Nhung, Phạm Xuân phong và cộng sự (2020). Đánh giá ảnh hưởng của viên nang GK1 trên một số chỉ số huyết học, sinh hóa và mô bệnh học của chuột suy thận thực nghiệm. Tạp chí Dược học, 531, 75-81. 30. Trường Đại học Y Hà Nội (2020). Bệnh thận mạn và suy thận mạn tính, Bệnh học nội khoa, Tập 1. Nhà xuất bản Y học, 493-507. 31. Hà Hoàng Kiệm (2010). Thận học lâm sàng. Nhà xuất bản Y học, 54, 730-749. 32. Benner BM (2012). Brenner and Rector's The Kidney. 9th ed. Saunders Elsevier, Philadelphia, 987. 33. Kramann R, Dirocco DP, Maarouf OH, et al. (2013). Matrix producing cells in chronic kidney disease: Origin, regulation, and activation. Current pathobiology reports, 1(4). 34. Trần Văn Chất (2015). Suy thận mạn, Bệnh thận. Nhà xuất bản Y học, 311-31. 35. International Society of Nephrology (2013). KDIGO 2012 Clinical practice guideline for the evaluation and management of chronic kidney disease. Kidney International Supplements, 3(1), 9. 36. Các Bộ môn Nội - Trường Đại học Y Hà Nội (2002). Suy thận mạn, Bài giảng bệnh học nội khoa. Tập 1, Nhà xuất bản Y học, 326-37. 37. Kidney disease: improving global outcomes (KDIGO) blood pressure work group (2021). KDIGO 2021 Clinical practice guideline for the management of blood pressure in chronic kidney disease. Kidney international, 99(3s), S1-s87. 38. Kidney disease: Improving Global Outcomes (KDIGO) Diabetes work group (2020). KDIGO 2020 Clinical practice guideline for diabetes management in chronic kidney disease. Kidney international, 98(4s), S1-s115. 39. Aparicio M, Cano NJ, Cupisti A, et al. (2009). Keto acid therapy in predialysis chronic kidney disease patients: consensus statements. Journal of renal nutrition, 19(5 Suppl), S33-5. 40. Ikizler TA, Cuppari L (2021). The 2020 updated KDOQI clinical practice guidelines for nutrition in chronic kidney disease. Blood purification, 50(4-5), 667-71. 41. 王刚, 邹燕勤, 周恩超 (2013). 慢性肾功能衰, 邹云翔 实用中医肾病学. 中 国中医药出版社, 892-914. Vương Cương, Trâu Yến Cần, Chu Ân Siêu (2013) Suy thận mạn, Bệnh học thận trung y thực dụng, Nhà xuất bản Trung y dược Trung Quốc, 892-914. 42. Trần Đăng Đức (2012). Suy thận mạn tính, Bệnh học y học cổ truyền. Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, 336 - 46. 43. 郑筱莫 (2002). 中药新药临床研究指导原则. 中国医药科技出版社, 163-168. Trịnh Tiêu Mạc (2002) Nguyên tắc chỉ đạo nghiên cứu lâm sàng tân dược trung dược, Nhà xuất bản Khoa học kĩ thuật y dược trung quốc, 163-168. 44. Trần Quốc Bảo (2017). Lý luận cơ bản y học cổ truyền. Nhà xuất bản Y học, 45-86, 153-181, 322-381. 45. 王跃娟, 孙伟 (2007). 慢性肾功能衰竭中医辩证分型研究进展. 实用中医内 科杂志, 21(7), 10-2. Vương Dược Quyên, Tôn Vĩ (2007). Tiến triển trong nghiên cứu phân loại biện chứng Trung y về Suy thận mạn. Tạp chí nội khoa trung y thực dụng, 21(7), 10-2. 46. 邵命海, 何立群, 杨雪军 (2009). 939 例慢性肾衰竭患者中医证候临床调查 研究. 上海中医药杂志, 43(3), 20-2. Thiệu Mệnh Hải, Hà Lập Quân, Dương Tuyết Quân (2009). Nghiên cứu điều tra triệu chứng lâm sàng Trung y của 939 trường hợp bệnh nhân suy thận mạn. Tạp chí Trung y dược Thượng Hải, 43(3), 20-2. 47. Zou JJ, Zhou XT, Chen YK, et al. (2020). A review on the efficacy and mechanism of action of Shenkang injection against chronic kidney disease. Biomedicine & pharmacotherapy = Biomedecine & pharmacotherapie, 132, 110833. 48. Mohammad Azmin SNH, Mat Nor MS (2020). Chemical fingerprint of Centella Asiatica’s bioactive compounds in the ethanolic and aqueous extracts. Advances in Biomarker Sciences and Technology, 2, 35-44. 49. Luo W, Chen X, Ye L, et al. (2021). Kaempferol attenuates streptozotocin- induced diabetic nephropathy by downregulating TRAF6 expression: The role of TRAF6 in diabetic nephropathy. Journal of ethnopharmacology, 268, 113553. 50. Zhang M, He L, Liu J, et al. (2021). Luteolin Attenuates Diabetic Nephropathy through Suppressing Inflammatory Response and Oxidative Stress by Inhibiting STAT3 Pathway. Experimental and Clinical Endocrinology and Diabetes, 129(10), 729-39. 51. Fan Z, Chen J, Yang Q, et al. (2022). Network pharmacology and experimental validation to reveal the pharmacological mechanisms of Chongcaoyishen decoction against chronic kidney disease. Frontiers in molecular biosciences, 9, 847812. 52. Zhou S, Ai Z, Li W, et al. (2020). Deciphering the Pharmacological Mechanisms of Taohe-Chengqi Decoction Extract Against Renal Fibrosis Through Integrating Network Pharmacology and Experimental Validation In Vitro and In Vivo. Frontiers in pharmacology, 11, 425. 53. Kujal P, Vernerová Z (2008). 5/6 nephrectomy as an experimental model of chronic renal failure and adaptation to reduced nephron number. Ceskoslovenska fysiologie, 57(4), 104-9. 54. Tan RZ, Zhong X, Li JC, et al. (2019). An optimized 5/6 nephrectomy mouse model based on unilateral kidney ligation and its application in renal fibrosis research. Renal failure, 41(1), 555-66. 55. Chevalier RL, Forbes MS, Thornhill BA (2009). Ureteral obstruction as a model of renal interstitial fibrosis and obstructive nephropathy. Kidney international, 75(11), 1145-52. 56. Tim D. Hewitson, Takahiko Ono, Gavin J. Becker (2009). Small Animal Models of Kidney Disease: A Review. Humana Press, Totowa, NJ. 57. Wei Q, Dong Z (2012). Mouse model of ischemic acute kidney injury: technical notes and tricks. American journal of physiology Renal physiology, 303(11), F1487-94. 58. Yang HC, Zuo Y, Fogo AB (2010). Models of chronic kidney disease. Drug discovery today Disease models, 7(1-2), 13-9. 59. Ma LJ, Fogo AB (2003). Model of robust induction of glomerulosclerosis in mice: importance of genetic background. Kidney international, 64(1), 350-5. 60. Sanchez-Gonzalez P. D., Lopez-Hernandez F. J., Lopez-Novoa J. M. (2011). An integrative view of the pathophysiological events leading to cisplatin nephrotoxicity. Crit Rev Toxicol,, 41(10), 803-21. 61. Dickman KG, Sweet DH, Bonala R, et al. (2011). Physiological and molecular characterization of aristolochic acid transport by the kidney. 338(2), 588-97. 62. Wang Y, Wang YP, Tay YC, et al. (2000). Progressive Adriamycin Nephropathy in Mice: Sequence of Histologic and Immunohistochemical Events Kidney Int, 58(4), 1797-804. 63. Stallons LJ, Whitaker RM, Schnellmann RG (2014). Suppressed Mitochondrial Biogenesis in Folic Acid-Induced Acute Kidney Injury and Early Fibrosis Toxicol Lett, 244(3), 326-32. 64. Nishida K, Watanabe H, Ogaki S, et al. (2015). Renoprotective effect of long acting thioredoxin by modulating oxidative stress and macrophage migration inhibitory factor against rhabdomyolysis-associated acute kidney injury. . Sci Rep, , 5, 14471. 65. Eddy AA, López-Guisa JM, Okamura DM YI (2012). Investigating mechanisms of chronic kidney disease in mouse models. Pediatr Nephrol, 27(8), 1233-47. 66. Diwan V, Brown L, Gobe GC (2018). Adenine-induced chronic kidney disease in rats. Nephrology (Carlton, Vic), 23(1), 5-11. 67. Jia T, Olauson H, Lindberg K, et al. (2013). A novel model of adenine-induced tubulointerstitial nephropathy in mice. BMC nephrology, 14, 116. 68. Doi K, Okamoto K, Negishi K, et al. (2006). Attenuation of folic acid-induced renal inflammatory injury in platelet-activating factor receptor-deficient mice. The American journal of pathology, 168(5), 1413-24. 69. Rabe M, Schaefer FJN (2016). Non-transgenic mouse models of kidney disease. 133(1), 53-61. 70. Kren S, Hostetter TH (1999). The course of the remnant kidney model in mice. Kidney international, 56(1), 333-7. 71. Bro S, Bentzon JF, Falk E, et al. (2003). Chronic renal failure accelerates atherogenesis in apolipoprotein E-deficient mice. Journal of the American Society of Nephrology : JASN, 14(10), 2466-74. 72. Gava AL, Freitas FP, Balarini CM, et al. (2012). Effects of 5/6 nephrectomy on renal function and blood pressure in mice. International journal of physiology, pathophysiology and pharmacology, 4(3), 167-73. 73. Yokozawa T, Zheng PD, Oura H, et al. (1986). Animal model of adenine- induced chronic renal failure in rats. Nephron, 44(3), 230-4. 74. Ali BH, Al-Salam S, Al Za'abi M, et al. (2013). New model for adenine-induced chronic renal failure in mice, and the effect of gum acacia treatment thereon: comparison with rats. Journal of pharmacological and toxicological methods, 68(3), 384-93. 75. Santana AC, Degaspari S, Catanozi S, et al. (2013). Thalidomide suppresses inflammation in adenine-induced CKD with uraemia in mice. Nephrology, dialysis, transplantation : official publication of the European Dialysis and Transplant Association - European Renal Association, 28(5), 1140-9. 76. Al Suleimani YM, Al Za'abi M, Ramkumar A, et al. (2015). Influence of treatment with gum acacia on renal vascular responses in a rat model of chronic kidney disease. European review for medical and pharmacological sciences, 19(3), 498-506. 77. Toan NL, Phong PX, Thanh NTM, et al. (2014). Establishment acute renal failure model by adenine on mice. Journal of Military Pharmaco-medicine, 39(7), 43-7. 78. Phạm Xuân Phong, Lê Ngọc Thúy (2015). Xây dựng mô hình suy thận mạn trên chuột nhắt. Tạp chí Y học Việt Nam, 430(2), 6-8. 79. Ngô Thị Tuyết Mai, Vũ Bình Dương, Phạm Xuân Phong và cộng sự (2023). Đánh giá mô hình gây suy thận mạn trên chuột nhắt trắng bằng adenine. Tạp chí Y Dược học Cổ truyền Quân sự, 13(1). 80. Li L (1996). Rheum officinale: a new lead in preventing progression of chronic renal failure. Chinese medical journal, 109(1), 35-7. 81. Zhang G, el Nahas AM (1996). The effect of rhubarb extract on experimental renal fibrosis. Nephrology, dialysis, transplantation, 11(1), 186-90. 82. Zhong Y, Menon MC, Deng Y, et al. (2015). Recent advances in traditional Chinese medicine for kidney disease. American journal of kidney diseases: the official journal of the National Kidney Foundation, 66(3), 513-22. 83. He D, Lee L, Yang J, et al. (2011). Preventive effects and mechanisms of rhein on renal interstitial fibrosis in obstructive nephropathy. Biological & pharmaceutical bulletin, 34(8), 1219-26. 84. Zhao YL, Zhou GD, Yang HB, et al. (2011). Rhein protects against acetaminophen-induced hepatic and renal toxicity. Food and chemical toxicology, 49(8), 1705-10. 85. Lian Y, Xie L, Chen M, et al. (2014). Effects of an astragalus polysaccharide and rhein combination on apoptosis in rats with chronic renal failure. Evidence- based complementary and alternative medicine: eCAM, 2014, 271862. 86. Huang J, Gong W, Chen Z, et al. (2017). Emodin self-emulsifying platform ameliorates the expression of FN, ICAM-1 and TGF-β1 in AGEs-induced glomerular mesangial cells by promoting absorption. European journal of pharmaceutical sciences, 99, 128-36. 87. Võ Văn Chi (2012). Từ điển cây thuốc Việt Nam. Nhà xuất bản Y học, 321- 322, 865-866, 900-901. 88. Small DM, Coombes JS, Bennett N, et al. (2012). Oxidative stress, anti-oxidant therapies and chronic kidney disease. Nephrology (Carlton, Vic), 17(4), 311-21. 89. Trịnh Khánh Linh và cộng sự (2019). Nghiên cứu tác dụng của dịch chiết cây Hạ khô thảo nam – Blumea lacera (Bur.f.) trên chuột bị gây suy thận mạn bởi adenin. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam, 20-4. 90. Chi X, Zhang H, Zhang S, et al. (2020). Chinese herbal medicine for gout: a review of the clinical evidence and pharmacological mechanisms. Chinese medicine, 15, 17. 91. Xu WA, Yin L, Pan HY, et al. (2013). Study on the correlation between constituents detected in serum from Rhizoma Smilacis Glabrae and the reduction of uric acid levels in hyperuricemia. Journal of ethnopharmacology, 150(2), 747-54. 92. Zhang D, Zhao M, Li Y, et al. (2021). Natural xanthine oxidase inhibitor 5-O- Caffeoylshikimic acid ameliorates kidney injury caused by hyperuricemia in mice. Molecules (Basel, Switzerland), 26(23). 93. Wang SW, Xu Y, Weng YY, et al. (2018). Astilbin ameliorates cisplatin- induced nephrotoxicity through reducing oxidative stress and inflammation. Food and chemical toxicology, 114, 227-36. 94. Li N, Yang X, Wu J, et al. (2023). Correlation between the increase in serum uric acid and the rapid decline in kidney function in adults with normal kidney function: a retrospective study in Urumqi, China. BMC Nephrology, 24(1), 103. 95. Nguyễn Trọng Điệp và cộng sự (2020). Nghiên cứu chiết xuất astilbin và emodin từ bài thuốc GK1 sử dụng trong điều trị suy thận mạn tính. Tạp chí Dược học, 530, 51-4. 96. National Kidney Foundation (2002). KDOQI clinical practice guidelines for chronic kidney disease: evaluation, classification, and stratification. American Journal of Kidney Diseases, 39(2 Suppl 1), S1-266. 97. Nguyễn Hồng Trang (2021). Nghiên cứu bào chế phytosome quercetin ứng dụng vào viên nang cứng, Luận án tiến sĩ dược học, Hà Nội, Trường Đại học Dược Hà Nội. 98. World Health Organization (2000). General guidelines for methodologies on research and evaluation of traditional medicine. World Health Organization. Contract No.: WHO/EDM/TRM/2000.1. 99. Bộ Y tế (2015). Hướng dẫn thử nghiệm tiền lâm sàng và lâm sàng thuốc đông y, thuốc từ dược liệu. Ban hành kèm theo Quyết định Số: 141/QĐ-K2ĐT của Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo- Bộ Y tế. 100. Jungers P, Chauveau P, Lebkiri B, et al. (1987). Treatment of chronic kidney failure by the keto-analogs of essential amino acids: 4 years' experience. Presse medicale (Paris, France: 1983), 16(21), 1039-43. 101. Bộ Y tế (2016). Bệnh thận mạn, Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh về thận - tiết niệu. Nhà xuất bản Y học, 110 - 7. 102. Levey AS, Bosch JP, Lewis JB, et al. (1999). A more accurate method to estimate glomerular filtration rate from serum creatinine: a new prediction equation. Modification of Diet in Renal Disease study group. Annals of internal medicine, 130(6), 461-70. 103. Prakash CVS, Prakash I (2012). Isolation of Stigmasterol and beta-Sitosterol from the dichloromethane extract of Rubus suavissimus. International Current Pharmaceutical Journal, 1(9), 239-42. 104. Sy L-K, Brown GD (1998). Three sesquiterpenes from Artemisia annua. Phytochemistry, 48(7), 1207-11. 105. Choi JM, Lee EO, Lee HJ, et al. (2007). Identification of campesterol from Chrysanthemum coronarium L. and its antiangiogenic activities. Phytotherapy Research, 21, 954-9. 106. Syafni N, Putra DP, Arbain D (2012). 3, 4-dihydroxybenzoic acid and 3, 4- dihydroxybenzaldehyde from the fern Trichomanes chinense L.; isolation, antimicrobial and antioxidant properties. Indonesian Journal of Chemistry, 12(3), 273-8. 107. Đỗ Trung Đàm (2006). Phương pháp ngoại suy liều có hiệu quả tương đương giữa người và động vật thí nghiệm, Phương pháp nghiên cứu tác dụng dược lý của thuốc từ dược thảo. Nhà xuất bản khoa học và kỹ thuật, 377-92. 108. Mokat DN, Torawane SD, Suryawanshi YC (2020). Chemical profiling of two aromatic weeds, Cyathocline purpurea and Blumea lacera. Current Botany, 11, 205-10. 109. Satyal P, Chhetri BK, Dosoky NS, et al. (2015). Chemical composition of Blumea lacera essential oil from Nepal. Biological activities of the essential oil and (Z)-lachnophyllum ester. Natural product communications, 10(10), 1934578X1501001028. 110. Ragasa C, Wong J, Rideout J (2007). Monoterpene glycoside and flavonoids from Blumea lacera. Journal of Natural Medicines, 61, 474-5. 111. Akter R, Uddin SJ, Tiralongo J, et al. (2015). A new cytotoxic steroidal glycoalkaloid from the methanol extract of Blumea lacera leaves. Journal of pharmacy & pharmaceutical sciences, 18(4), 616-33. 112. Khandekar U, Tippat S, Hongade RJIJBPR (2013). Investigation on antioxidant, anti-microbial and phytochemical profile of Blumea lacera leaf. 4(11), 756-61. 113. Tomar A, Tomar C (2017). Folk medicinal use of Blumea lacera (BURM. F.) DC. to cure threadworms. Journal of Medicinal Plants Studies, 5(2), 336-7. 114. Hossen MA, Reza A, Ahmed AMA, et al. (2021). Pretreatment of Blumea lacera leaves ameliorate acute ulcer and oxidative stress in ethanol-induced Long-Evan rat: A combined experimental and chemico-biological interaction. Biomedicine & pharmacotherapy = Biomedecine & pharmacotherapie, 135, 111211. 115. Ashrafi S, Alam S, Islam A, et al. (2022). Chemico-Biological Profiling of Blumea lacera (Burm.f.) DC. (Family: Asteraceae) Provides new insights as a potential source of antioxidant, cytotoxic, antimicrobial, and antidiarrheal agents. Evidence-based complementary and alternative medicine, 2022, 2293415. 116. Nair R, Kalariya T, Chanda S (2005). Antibacterial activity of some selected Indian medicinal flora. Turkish Journal of biology, 29(1), 41-7. 117. Sharmila R, Sindhu G, Arockianathan PM (2016). Nephroprotective effect of β-sitosterol on N-diethylnitrosamine initiated and ferric nitrilotriacetate promoted acute nephrotoxicity in Wistar rats. Journal of basic and clinical physiology and pharmacology, 27(5), 473-82. 118. Adefegha SA, Omojokun OS, Oboh G (2015). Modulatory effect of protocatechuic acid on cadmium induced nephrotoxicity and hepatoxicity in rats in vivo. Springerplus, 4, 1-7. 119. Molehin OR, Adeyanju AA, Adefegha SA, et al. (2019). Protective mechanisms of protocatechuic acid against doxorubicin-induced nephrotoxicity in rat model. Journal of basic and clinical physiology and pharmacology, 30(4). 120. Shahreza FD (2016). Oxidative stress, free radicals, kidney disease and plant antioxidants. Immunopathologia Persa, 3(2), e11. 121. Koc K, Geyikoglu F, Cakmak O, et al. (2021). The targets of β-sitosterol as a novel therapeutic against cardio-renal complications in acute renal ischemia/reperfusion damage. Naunyn-Schmiedeberg's archives of pharmacology, 394(3), 469-79. 122. Yamabe N, Park JY, Lee S, et al. (2015). Protective effects of protocatechuic acid against cisplatin-induced renal damage in rats. Journal of Functional Foods, 19, 20-7. 123. Yüksel M, Yıldar M, Başbuğ M, et al. (2017). Does protocatechuic acid, a natural antioxidant, reduce renal ischemia reperfusion injury in rats? Ulusal travma ve acil cerrahi dergisi, 23(1), 1-6. 124. Bộ Y tế (2011). Dược liệu học. Nhà xuất bản Y học, 333-340. 125. Bộ Y tế (2018). Dược điển Việt Nam V. Nhà xuất bản Y học, 1085 - 1086, 1147 - 1149, 1248 - 1249, 1344 - 1345. 126. Mai Huỳnh Ngọc Tân và Nguyễn Như Nghĩa (2019). Nồng độ acid uric máu ở bệnh thận mạn giai đoạn chưa lọc máu định kỳ tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ. Tạp chí Y dược học Cần Thơ, (19), 1-7. 127. Lê Hạnh Nguyên, Đỗ Gia Tuyển, Đặng Thị Việt Hà và cộng sự (2023). Đánh giá rối loạn nồng độ aicd uric máu ở bệnh nhân bệnh thận mạn chưa điều trị thay thế tại bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa. Tạp chí Y học Việt Nam, 1(523), 134-9. 128. Zhang L, Wang F, Wang L, et al. (2012). Prevalence of chronic kidney disease in China: a cross-sectional survey. Lancet (London, England), 379(9818), 815-22. 129. 张勐, 刘晓敏 (2008). 180 例慢性肾功能衰竭患者虚证证候分布规律调查. 世界中西医结合杂志, 3(7), 417-8. Trương Mãnh, Lưu Tiểu Mẫn (2008). Điều tra quy luật phân bố hưu chứng của suy thận mạn trên 180 bệnh nhân. Tạp chí Đông tây y kết hợp thế giới, 3(7); 417 - 418. 130. Shariare MH, Pinky NJK, Abedin J, et al. (2022). Liposomal drug delivery of Blumea lacera leaf extract: in-vivo hepatoprotective effects. Nanomaterials (Basel, Switzerland), 12(13). 131. Đỗ Huy Bích và cộng sự (2010). Cây thuốc và động vật làm thuốc Việt Nam. Nhà xuất bản Khoa học và kỹ thuật, 317-319. 132. Pham X, Tran N, Trinh H, et al. (2021). Isolation and structural characterization of compounds from Blumea lacera. Pharmacognosy Journal, 13, 999-1004. 133. Đỗ Tất Lợi (2006). Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam. Nhà xuất bản Y học, 81, 455-456, 498-499, 1042-1043. 134. Viện Dược liệu (2006). Phương pháp nghiên cứu tác dụng dược lý của thuốc từ dược thảo. Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật, 369-377.