Luận văn Đánh giá tác dụng điều trị của hào châm trên bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát độ I, II thể Can dương thượng cang theo y học cổ truyền

Tăng huyết áp là một bệnh khá phổ biến và ngày càng gia tăng ở nước ta cũng như trên thế giới, là mối đe doạ rất lớn đối với sức khoẻ nhân dân các nước. ở Việt Nam, theo thống kê của ngành y tế cho thấy số người mắc bệnh tăng huyết áp chiếm từ 1 - 2% số dân trong thập kỷ 60, tăng lên 11,7% ở đầu thập kỷ 90. ở Hà Nội tỷ lệ người trưởng thành mắc bệnh tăng huyết áp (THA) tăng từ 16,05% năm 1999 đến 23,3% vào năm 2002 [22], càng nhiều tuổi thì tỷ lệ mắc bệnh càng tăng [13]. Trên thế giới, năm 2000 có 26,4% người lớn tuổi mắc bệnh tăng huyết áp và dự báo sẽ tăng 29,2% trong những thập kỷ tới [19][85]. ước tính trên toàn thế giới hiện nay có khoảng 1 tỷ người bị tăng huyết áp và khoảng 2,9 triệu trường hợp tử vong mỗi năm [30]. Bệnh tăng huyết áp tiến triển lâu ngày sẽ làm ảnh hưởng đến các cơ quan đích là mắt, tim, não, thận gây ra các biến chứng nặng nề như đột quỵ, suy tim [3]. Những công trình nghiên cứu gần đây còn cho thấy THA làm tăng khả năng sa sút trí tuệ và Alzheimer [73]. Hiện nay y học hiện đại (YHHĐ) cũng đã tìm ra được nhiều loại thuốc hữu hiệu để điều trị THA, nhưng người ta vẫn chưa biết được nguyên nhân gây bệnh THA, nên việc điều trị còn rất khó khăn và phải điều trị liên tục, thậm chí suốt đời vì các thuốc chỉ có tác dụng ngắn hạn và có nhiều tác dụng ngoài ý muốn [7]. Tăng huyết áp thuộc phạm vi chứng huyễn vựng của y học cổ truyền (YHCT) với nhiều thể lâm sàng trong đó thể can dương thượng cang có nhiều điểm tương đồng với cơn tăng huyết áp. Có nhiều phương pháp dùng thuốc và không dùng thuốc như: xoa bóp, bấm huyệt, khí công, dưỡng sinh, châm cứu đã dùng để điều trị chứng huyễn vựng trong đó thông dụng là sử dụng bằng hào châm. Bệnh tăng huyết áp thường có diễn biến bất thường nhưng việc theo dõi sử dụng thuốc hạ áp của YHHĐ ở tuyến y tế cơ sở, vùng sâu, vùng xa không phải lúc nào cũng thuận lợi nhất là đối những bệnh đang có cơn tăng huyết áp mà chưa được dùng thuốc ngay. Nếu kịp thời được điều trị bằng các phương pháp của y học cổ truyền sẽ góp phần điều trị và hạn chế những biến chứng. Đã có nhiều tác giả nghiên cứu về tác dụng của châm cứu điều trị bệnh tăng huyết áp nhưng chưa có công trình nào đề cập tới tác dụng điều trị sau một lần dùng hào châm một cách đầy đủ và toàn diện vì vậy chúng tôi tiến hành đề tài: “Đánh giá tác dụng điều trị của hào châm trên bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát độ I, II thể Can dương thượng cang theo y học cổ truyền” với mục tiêu: 1. Đánh giá tác dụng hạ huyết áp động mạch của hào châm điều trị bệnh tăng huyết áp nguyên phát độ I, II thể Can dương thượng cang theo YHCT. 2. Tìm hiểu sự thay đổi một số chỉ số sinh học (độ thông điện, điện trở da) tại vùng huyệt sau dùng hào châm điều trị bệnh tăng huyết áp nguyên phát độ I, II thể Can dương thượng cang theo YHCT. Mục lục Trang Đặt vấn đề 09 Chương1: Tổng quan tài liệu 11 1.1. Khái niệm y học hiện đại về bệnh tăng huyết áp 11 1.1.1. Định nghĩa 11 1.1.2. Phân loại bệnh tăng huyết áp 11 1.1.3. Cơ chế bệnh sinh bệnh tăng huyết áp 13 1.1.4. Biến chứng của bệnh tăng huyết áp 17 1.1.5. Các yếu tố nguy cơ 18 1.1.6. Điều trị bệnh tăng huyết áp 18 1.2. Khái niệm y học cổ truyền về tăng huyết áp 21 1.2.1. Nguyên nhân - Cơ chế bệnh sinh của chứng huyễn vựng 21 1.2.2. Phân loại cơ chế bệnh sinh của các thể lâm sàng 22 1.2.3. Điều trị chứng huyễn vựng 26 1.3. Huyệt, kinh lạc và điện sinh học tại huyệt 28 1.3.1. Huyệt 28 1.3.2. Kinh lạc 28 1.3.3. Điện sinh học tại huyệt 28 1.4. Các nghiên cứu đã có 28 1.4.1. Về điều trị bệnh tăng huyết áp theo y học cổ truyền 28 1.4.2. Về điện sinh học tại huyệt 31 Chương 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu 33 2.1. Chất liệu và phương tiện nghiên cứu 33 2.1.1 Chất liệu nghiên cứu 33 2.1.2. Phương tiện nghiên cứu 33 2.2. Đối tượng nghiên cứu 33 2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân 34 2.2.2. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân 34 2.2.3. Tiêu chuẩn ngừng nghiên cứu 34 2.3. Phương pháp nghiên cứu 35 2.3.1. Các chỉ tiêu nghiên cứu 35 2.3.2. Phương pháp tiến hành 35 2.4. Tiêu chuẩn đánh giá kết quả 39 2.4.1. Đánh giá kết quả hạ huyết áp theo 4 mức độ 39 2.4.2. Thời điểm đánh giá 39 2.5. Tiến hành thu thập và xử lý số liệu 39 Chương 3. Kết quả nghiên cứu 41 3.1. Một số đặc điểm của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 41 3.2. Kết quả nghiên cứu tác dụng điều trị 46 Chương 4. Bàn luận 64 4.1. Một số đặc điểm chung của bệnh nhân trong nhóm nghiên cứu 64 4.2. Vấn đề chọn huyệt và kỹ thuật châm 68 4.2.1. Vấn đề chọn huyệt 68 4.2.2. Kỹ thuật châm 69 4.3. Về tác dụng điều trị của hào châm 70 4.3.1. Sự biến đổi một triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân trước, sau điều trị 70 4.3.2. Thay đổi tần số mạch trước và sau điều trị 72 4.3.3. Thay đổi chỉ số huyết áp trước và sau điều trị 72 4.3.4. Tình trạng huyết áp của đối tượng nghiên cứu trước và sau điều trị 76 4.4. Hiệu quả điều trị 78 4.5. Sự biến đổi độ thông điện và điện trở da tại các huyệt sau điều trị 79 4.5.1. Sự biến đổi độ thông điện tại huyệt sau điều trị 79 4.5.2. Về sự biến đổi điện trở da tại huyệt sau điều trị 80 Chương 5. Kết luận 83 Kiến nghị 85 Tài liệu tham khảo 86 Phụ lục 97

doc100 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2964 | Lượt tải: 2download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Đánh giá tác dụng điều trị của hào châm trên bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát độ I, II thể Can dương thượng cang theo y học cổ truyền, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
i vïng huyÖt Hîp cèc, Hµnh gian so s¸nh gi÷a 2 nhãm sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª víi (p >0.05). B¶ng 3.27. §é t¨ng §TD huyÖt Hîp cèc, Hµnh gian sau ®iÒu trÞ §TD(KW) Thêi gian Nhãm 1(a) Nhãm 2 (b) Hîp cèc Hµnh gian Hîp cèc Hµnh gian 15’ 3,64 1,06 5,90 2,29 SD 8,55 6,55 7,32 4,92 30’ 5,74 1,84 6,68 2,52 SD 5,62 7,82 6,46 6,33 2h 4,03 2,90 7,19 4,39 SD 8,69 5,97 4,10 4,99 24h 3,61 2,58 3,80 2,16 SD 6,21 5,74 6,47 10,21 p (a-b) > 0.05 > 0.05 NhËn xÐt: Qua b¶ng 3.27 cho thÊy sau ®iÒu trÞ §TD vïng huyÖt Hîp cèc , Hµnh gian, so s¸nh gi÷a 2 nhãm sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p >0.05). Ch­¬ng 4 Bµn luËn Ch©m cøu lµ mét ph­¬ng ph¸p ®iÒu trÞ kh«ng dïng thuèc ngµy cµng ®­îc phæ biÕn trong céng ®ång kh«ng nh÷ng v× lîi Ých cña nã lµ ®¬n gi¶n, dÔ thùc hiÖn mµ cßn ë tÝnh hiÖu qu¶ cña nã. C¬ chÕ t¸c dông cña ch©m cøu ®· ®­îc c¸c nhµ khoa häc chøng minh mét c¸ch râ rµng vµ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi y häc hiÖn ®¹i. Trong c¸c bÖnh tim m¹ch, ch¾c ch¾n t¨ng huyÕt ¸p lµ bÖnh tai h¹i nhÊt kh«ng nh÷ng víi bÖnh nh©n mµ cßn víi gia ®×nh vµ x· héi tr­íc hÕt v× nã rÊt phæ biÕn. NÕu phßng vµ ®iÒu trÞ tÝch cùc ë ®é I, II sÏ h¹n chÕ ®­îc c¸c biÕn chøng cña nã. Theo y häc cæ truyÒn t¨ng huyÕt ¸p thuéc ph¹m vi chøng HuyÔn vùng, trong ®ã thÓ Can d­¬ng th­îng cang rÊt hay gÆp. Víi ph¸p ®iÒu trÞ lµ B×nh can, tiÒm d­¬ng c¸c bËc danh y thêi x­a còng ®· dïng hµo ch©m víi nh÷ng c«ng thøc huyÖt c¬ b¶n ®iÒu trÞ ®¹t kÕt qu¶ tèt. Ngµy nay, y häc cæ truyÒn ®Æc biÖt víi ®iÒu trÞ kh«ng dïmg thuèc ngµy cµng ®ãng gãp ®­îc nhiÒu cho viÖc phßng ch÷a bÖnh trong ®ã cã bÖnh t¨ng huyÕt ¸p. PhÇn nµy chóng t«i tËp trung bµn luËn mét sè vÊn ®Ò sau: - Mét sè ®Æc ®iÓm chung cña bÖnh nh©n trong nhãm nghiªn cøu. - KÕt qu¶ nghiªn cøu t¸c dông ®iÒu trÞ cña hµo ch©m. + Sù thay ®æi c¸c triÖu chøng l©m sµng sau ®iÒu trÞ. + Sù thay ®æi huyÕt ¸p sau ®iÒu trÞ 15’, 30’, 2h, 24h. + HiÖu qu¶ ®iÒu trÞ. - Sù biÕn ®æi ®é th«ng ®iÖn vµ ®iÖn trë da t¹i c¸c huyÖt sau ®iÒu trÞ 15’, 30’, 2h, 24h. - VÊn ®Ò chän huyÖt vµ kü thuËt ch©m. 4.1. Mét sè ®Æc ®iÓm chung cña bÖnh nh©n trong nhãm nghiªn cøu 4.1.1. Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo tuæi Qua b¶ng 3.1 chóng t«i nhËn thÊy trªn tæng sè 62 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p cã ®é tuæi trung b×nh 62,11, trong ®ã gÆp chñ yÕu ë nh÷ng bÖnh nh©n trªn 50 tuæi chiÕm 88.7%, 50 - 59 chiÕm 40,3%, Ýt gÆp nhÊt ë ®é tuæi 40 - 49 chiÕm 11,3%, kh«ng cã tr­êng hîp nµo tuæi d­íi 40. Tû lÖ ph©n bè cña c¸c ®é tuæi gi÷a hai nhãm kh«ng cã sù kh¸c biÖt víi p > 0,05. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i phï hîp víi nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ kh¸c khi nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh dÞch tÔ bÖnh THA ë ViÖt Nam. §ç TrÇn Trinh (1992) ®iÒu tra dÞch tÔ häc bÖnh THA cho thÊy tû lÖ m¾c bÖnh t¨ng dÇn theo løa tuæi, ë løa tuæi trªn 70 th× tû lÖ nµy lªn tíi 47,7 %. Trong ®ã THA t¹i néi thµnh thÊy tû lÖ bÖnh nh©n THA cã løa tuæi tõ 65 tuæi trë lªn chiÕm tíi 90 % [63]. KÕt qu¶ nµy còng phï hîp víi y v¨n cæ, Lý §«ng Viªn cho r»ng “tuæi tõ 40 trë lªn, nguyªn khÝ ®· suy, b¶n khÝ tù bÖnh, bÐo ph×, kÌm lo nghÜ phiÒn uÊt cµng h¹i ®Õn nguyªn khÝ mµ ph¸t bÖnh”. Løa tuæi trªn 50 tuæi ®­îc x¸c ®Þnh lµ cã nguy c¬ cao cña bÖnh THA, tû lÖ m¾c bÖnh ë løa tuæi nµy chiÕm tíi 20,2 % [7]. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña TrÇn NguyÖt Hång (1993) th× tû lÖ bÖnh THA ë løa tuæi trªn 50 chiÕm 83 % trong tæng sè nh÷ng bÖnh nh©n THA [22]. Ph¹m Gia Kh¶i vµ céng sù (1999) nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm dÞch tÔ häc bÖnh THA t¹i Hµ Néi thÊy cã 53,1 % ng­êi trªn 65 tuæi bÞ THA [28]. Ph¹m ThÞ Kim Lan (2002) khi nghiªn cøu c¸c yÕu tè nguy c¬ cña ng­êi cña ng­êi THA t¹i Hµ Néi thÊy tû lÖ bÖnh nh©n THA cã løa tuæi 65 trá lªn chiÓmtªn 90%[36] Nh­ vËy, bÖnh t¨ng huyÕt ¸p vµ chøng huyÔn vùng cã liªn quan ®Õn ®é tuæi, tuæi cµng cao t× tû lÖ m¨c bÖnh cµng lín phï hîp víi c¸ch tÝnh thiªn quý cña YHCT 4.1.2. Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo giíi tÝnh. Qua b¶ng 3.2 trong 62 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p, sè bÖnh nh©n nam chiÕm ®a sè víi 45 ng­êi, chiÕm 72,6%, sè bÖnh nh©n n÷ cã 17 ng­êi, chiÕm 27,4% ®iÒu nµy phï hîp víi nghÒ nghiÖp cña bÖnh nh©n v× n¬i chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu lµ viÖn qu©n ®éi . Tû lÖ nµy gi÷a hai nhãm kh«ng cã sù kh¸c biÖt víi p > 0,05. Ph¹m Gia Kh¶i vµ céng sù vµ céng sù (1999) khi nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm dÞch tÔ häc BÖnh THA t¹i Hµ Néi thÊy tû lÖ THA ë nam lµ 17,99%, n÷ lµ 14,51%[28]. 4.1.3. Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo thêi gian ph¸t hiÖn bÖnh Qua b¶ng 3.3 cho thÊy trªn tæng sè 62 bÖnh nh©n ph¸t hiÖn t¨ng huyÕt ¸p tõ 1- 5 n¨m chiÕm 50%, trªn 5 n¨m chiÕm 43,5%, cßn l¹i d­íi 1 n¨m chiÕm 6,5% vµ tû lÖ nµy gi÷a 2 nhãm kh«ng cã sù kh¸c biÖt víi p > 0,05. KÕt qu¶ nµy phï hîp víi TrÇn ThÞ Hång Thuý khi nghiªn cøu t¸c dông ®iÒu trÞ cña ®Þa long trªn nh÷ng bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t ®é I,II thÊy r»ng 71% bÖnh nh©n ph¸t hiÖn bÖnh trong vßng 5 n¨m, trªn 5 n¨m chiÕm 28,9%[59]. 4.1.4. Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo tiÒn sö gia ®×nh Víi b¶ng 3.4 ta thÊy sè bÖnh nh©n cã trong gia ®×nh cã ng­êi m¾c bÖnh t¨ng huyÕt ¸p chiÕm 64.5%, sè bÖnh nh©n cã trong gia ®×nh kh«ng cã ng­êi m¾c bÖnh t¨ng huyÕt ¸p chiÕm 35,5% trªn tæng sè 62 bÖnh nh©n. Tû lÖ nµy gi÷a hai nhãm kh«ng cã sù kh¸c biÖt víi p > 0,05. KÕt qu¶ nµy phï hîp víi Vò §×nh H¶i víi sè bÖnh nh©n trong gia ®×nh cã ng­êi m¾c bÖnh chiÕm tû lÖ cao [15]. KÕt qu¶ nghiªn cøu gãp phÇn kh¼ng ®Þnh bÖnh t¨ng huyÕt ¸p mang yÕu tè gia ®×nh. §iÒu nµy còng gióp cho c«ng t¸c tuyªn truyÒn phßng bÖnh, ph¸t hiÖn bÖnh sím vµ ®iÒu trÞ kÞp thêi bÖnh t¨ng huyÕt ¸p trong céng ®ång. 4.1.5. Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo nghÒ nghiÖp Qua b¶ng 3.5 cho thÊy tû lÖ nh©n d©n chiÕm 30,6 %, c¸n bé chiÕm 69,4% trong tæng sè bÖnh nh©n nghiªn cøu ë b¶ng 3.5 cho thÊy lao ®éng trÝ ãc lu«n bÞ c¨ng th¼ng thÇn kinh hay bÞ Stress lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t¨ng huyÕt ¸p. KÕt qu¶ nµy phï hîp víi §Æng V¹n Ph­íc, Tr­¬ng Quang Nh¬n, Ph¹m NguyÔn Vinh, Ph¹m V¨n Phóc vµ céng sù: BÖnh nh©n cã nghÒ nghiÖp lao ®éng trÝ ãc bÞ t¨ng huyÕt ¸p chiÕm tû lÖ 60% [43]. Tû lÖ nµy cµng s¸ng tá quan niÖm cña y häc cæ truyÒn lµ khi cã c¨ng th¼ng vÒ mÆt tinh thÇn lµm rèi lo¹n thÇn chÝ lµm uÊt ho¸ ho¶ g©y tæn th­¬ng ®Õn can ©m lµm can d­¬ng th¨ng ®éng mµ t¹o thµnh chøng huyÔn vùng. VÊn ®Ò sÏ ®­îc gi¶i quyÕt khi ta can thiÖp kÞp thêi ®Ó can d­¬ng kh«ng v­îng lªn còn cã nghÜa lµ tuyªn tryuÒn cho ng­êi bÖnh vµ céng ®ång biÕt tù ®iÒu chØnh khi qu¸ giËn d÷, uÊt øc, c¨ng th¼ng… 4.1.6. Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ Trªn tæng sè 62 bÖnh nh©n qua b¶ng 3.6 vµ BiÓu ®å 3.6 cho ta thÊy phÇn lín bÖnh nh©n kh«ng ®­îc ®iÒu trÞ th­êng xuyªn chiÕm 69.4%, sè bÖnh nh©n ®­îc ®iÒu trÞ th­êng xuyªn chiÕm 30,6%, tû lÖ nµy gi÷a c¸c nhãm kh«ng cã sô kh¸c biÖt víi p > 0,05. KÕt qu¶ nµy còng phï hîp víi nghiªn cøu cña Ph¹m NguyÔn S¬n, §ç Thanh Quang khi nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm cña cña nh÷ng bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ®iÒu trÞ t¹i khoa A2 bÖnh viÖn trung ­¬ng Qu©n ®éi [45]. Víi t×nh h×nh ®iÒu trÞ cña bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p nh­ trªn cho thÊy ®a sè bÖnh nh©n kh«ng ®iÒu trÞ th­êng xuyªn, ngay c¶ khi phÇn lín sè bÖnh nh©n lµ c¸n bé. §©y lµ mét vÊn ®Ò ®ßi hái c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc cña ®éi ngò thÇy thuèc còng nh­ x· héi ph¶i ®­îc t¨ng c­êng h¬n n÷a, v× T¨ng huyÕt ¸p lµ mét bÖnh x· héi do ®ã ph¶i ®­îc sù quan t©m cña toµn x· héi vµ sù tham gia chñ ®éng phßng chèng tÝch cùc cña chÝnh b¶n th©n ng­êi bÖnh. 4.1.7. Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo ®é t¨ng huyÕt ¸p Qua b¶ng 3.7 cho thÊy sè bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ®a sè ë ®é II chiÕm tû lÖ 85,5%, cßn sè bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ë ®é I chØ chiÕm 14,5% trong tæng sè 62 bÖnh nh©n. Tû lÖ nµy kh«ng cã sù kh¸c biÖt gi÷a hai nhãm víi p > 0,05. KÕt qu¶ nµy phï hîp víi nhiªn cøu cña TrÇn ThÞ Lan khi “S¬ bé nhËn xÐt ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t ®é I, II b»ng ph­¬ng ph¸p khÝ c«ng - d­ìng sinh” trªn 42 bÖnh nh©n chiÕm 69% lµ huyÕt ¸p ®é II [35]. Qua ®©y cµng ph¶n ¸nh thªm ý thøc vÒ ch¨m sãc, b¶o vÖ søc kháe cña ng­êi d©n lµ th­êng ®i kh¸m bÖnh khi bÖnh ®ang bÞ bÖnh cßn viÖc th­êng xuyªn kh¸m bÖnh ®Þnh kú vÉn ch­a ®­îc chó träng. Do ®ã viÖc tuyªn truyÒn gi¸o dôc søc khoÎ cho ng­êi d©n lµ cÇn thiÕt nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay. 4.2 VÊn ®Ò chän huyÖt vµ kü thuËt ch©m 4.2.1. VÊn ®Ò chän huyÖt ViÖc x©y dùng ph¸c ®å huyÖt lµ mét trong nh÷ng b­íc quan träng vµo thµnh c«ng trong phÇn ®iÒu trÞ. Dùa vµo lý luËn cña Y häc cæ truyÒn vµ kinh nghiÖm thùc tÕ chóng t«i chän: HuyÖt Hîp cèc, Hµnh gian, R·nh h¹ ¸p nh»m t¸c dông B×nh can, tiÒm d­¬ng. Hîp cèc: “hîp” cã nghÜa lµ cïng ®æ vÒ mét n¬i, “cèc” nghÜa lµ hang, nói cã hâm vµo, hoÆc thung lòng, suèi, hai bªn nói ë gi÷a cã cã mét lèi n­íc ch¶y còng gäi lµ cèc, lµ nguyªn huyÖt cña Thñ d­¬ng minh ®¹i tr­êng. T¸c dông: chñ trÞ c¸c bÖnh vïng ®Çu mÆt ch÷a ®au ®Çu, sèt cao. Trong “Ngäc long ca” cã ghi “c¸c chøng bÖnh ®Çu, mÆt ch©m vµo Hîp cèc rÊt cã c«ng hiÖu”. Hµnh gian: “hµnh” cã nghÜa lµ ®i bé hay ®i ngang qua con ®­êng, lèi ®i, “gian” cã nghÜa lµ gi÷a. HuyÖt n»m ë gi÷a ngãn ch©n thø nhÊt vµ thø hai, ®­êng kinh Can ®i ngang qua gi÷a hai ngãn do vËy cã tªn lµ Hµnh gian[40]. T¸c dông: TiÕt can ho¶, l­¬ng huyÕt thanh nhiÖt, dËp t¾t phong d­¬ng, s¬ khÝ trÖ. øng dông cña nã ®· ®­îc nghi râ theo Lª Quý Ng­u “t¶ huyÖt nµy trong tr­êng hîp can khÝ h÷u d­ mµ sinh ra c¸c chøng: hay g¾t gáng, ph¸t c¸u, næi khïng”. Theo kinh nghiÖm cña Soulie’ de Morant “Hµnh gian lµ vinh huyÖt cña kinh can, vinh chñ vÒ m×nh nãng, huyÖt nµy trÞ chøng ®au ®Çu do can ho¶ g©y ra… cã hiÖu qu¶ rÊt tèt” [40]. Hµnh gian thuéc kinh can mµ kinh nµy liªn quan BiÓu ®å lý víi ®ëm kinh, ®i vïng tai do ®ã ch÷a ®au ®Çu, ï tai,do ®ã mµ ®iÒu trÞ ®­îc chøng huyÔn vùng. MÆt kh¸c, t¹ng can khai khiÕu ra m¾t lµm m¾t ®á, thùc ho¶ bèc lªn trªn g©y ra mÆt ®á khi ch©m Hµnh gian sÏ lµm gi¶m c¸c triÖu chøng trªn nªn cã t¸c dông ®iÒu trÞ chøng huyÔn vùng. §Æc biÖt khi ch©m R·nh h¹ ¸p b»ng hµo ch©m chóng t«i ®· khai th¸c triÖt ®Ó t¸c dông cña nã. Ch©m loa tai ngoµi c¬ chÕ chung lµ ®iÒu hoµ thÇn kinh vµ néi tiÕt mµ cßn cã mèi quan hÖ gi÷a c¸c t¹ng phñ cña c¬ thÓ víi c¸c ®iÓm gi¶i phÉu trªn loa tai. Theo Nogier khi c¬ thÓ cã bÖnh th× c¸c ®iÓm t­¬ng øng trªn loa tai cã thÓ thay ®æ vÒ ph­¬ng diÖn sinh vËt. T¸c ®éng vµo ®iÓm nµy cã kh¶ n¨ng gi¸n tiÕp t¸c ®éng vµo c¬ quan bÞ bÖnh ®Ó ®iÒu hoµ chóng lËp l¹i thÕ c©n b»ng ban ®Çu. S¸ch Linh Khu thiªn “KhÈu vÊn” cã viÕt “tai lµ n¬i héi tô cña c¸c ®éng m¹ch”, chØ râ c¸c bé phËn cña tai cã liªn quan mËt thiÕt víi kinh m¹ch toµn th©n m¹ch [11]. Tai th«ng víi 12 ®­êng kinh trong c¬ thÓ, trùc tiÕp th«ng ®¹t víi ®ëm kinh, can kinh, ®¹i tr­êng kinh… Nh­ vËy, cã thÓ xem tai nh­ mét yÕu ®iÓm ®ång qui cña kinh l¹c. KiÒu Xu©n Dòng còng dïng ph­¬ng ph¸p nµy víi c¸c huyÖt: R·nh h¹ ¸p, §iÓm thÇn m«n ®iÒu trÞ h¹ c¬n t¨ng huyÕt ¸p sau khi ch©m trung b×nh céng cña huyÕt ¸p h¹ 12,7%[10]. 4.2.2. Kü thuËt ch©m Dïng t¶ ph¸p c¸c huyÖt: Hîp cèc, Hµnh gian, R·nh h¹ ¸p, chóng t«i ®· thùc hiÖn theo nguyªn t¾c ®iÒu trÞ cña y häc cæ truyÒn lµ: h­ th× bæ, thùc th× t¶. ThÓ Can d­¬ng th­îng cang lµ thùc chøng ph¶i dïng t¶ ph¸p ®Ó b×nh can tiÒm d­¬ng. So s¸nh víi c¸c ph¸c ®å huyÖt cña c¸c t¸c gi¶ kh¸c nh­: TrÇn Thuý, Ph¹m Duy Nh¹c, Hoµng B¶o Ch©u ®· sö dông c«ng thøc huyÖt: §Çu duy, XuÊt cèc, Phong tr×, B¸ch héi, Ên ®­êng, Th¸i d­¬ng, Hµnh gian, Can du, Th¸i Khª, Quan nguyªn, ThËn du, Tóc Tam lý, Phong long, KhÝ h¶i, ThÇn m«n, Tam ©m giao [18] L­u H¸n Ng©n ch©m c¸c huyÖt: Th¸i xung, Phong tr×, Th¸i khª, Khóc tr×, Néi quan, Tam ©m giao. TrÇn Thuý, TrÇn Quang §¹t sö dông c¸c huyÖt trªn loa tai: ®iÓm h¹ ¸p, giao c¶m, thÇn m«n, t©m [55]. TrÇn V¨n Kú dïng c¸c huyÖt: Phong tr×, Khóc tr×, Tóc tam lý, Th¸i xung [18]. L­u ThÞ HiÖp dïng c¸c huyÖt Th¸i xung, Hµnh gian, Phong tr×, Th¸i d­¬ng [20]. Nh­ vËy, cã nhiÒu ph¸c ®å huyÖt ®· tõng ®­îc sö dông ®Ó ®iÒu trÞ THA cã hiÖu qu¶. C¸c t¸c gi¶ trªn ®Òu gièng chóng t«i ë chç ®¹t t¸c dông h¹ huyÕt ¸p nh­ng kh¸c ë chç sè l­îng huyÖt cña chóng t«i Ýt h¬n. Ch©m Ýt huyÖt mµ vÉn ®¹t ®­îc t¸c dông ®iÒu trÞ sÏ tèt cho nh÷ng bÖnh nh©n sî ch©m nhiÒu kim, nhÊt lµ víi nh÷ng bÖnh nh©n thÓ can d­¬ng th­îng cang. 4.3. VÒ t¸c dông ®iÒu trÞ. 4.3.1. Sù biÕn ®æi mét triÖu chøng l©m sµng cña bÖnh nh©n tr­íc, sau ®iÒu trÞ. Qua b¶ng 3.8 cho thÊy + §au ®Çu, hoa m¾t, chãng mÆt: C¶ 2 nhãm c¸c triÖu chøng nµy ®Òu gi¶m ngay tõ sau 15’®Çu, nh­ng gi¶m nhiÒu ë 30’, 2h t­¬ng øng víi møc gi¶m cña chØ sè huyÕt ¸p, sau 24h c¸c triÖu chøng trªn cã xu h­íng gi¶m Ýt h¬n tuy nhiªn còng gi¶m h¬n so víi tr­íc ®iÒu trÞ, sù thay ®æi cã ý nghÜa thèng kª víi p < 0,001. + Bùc däc khã chÞu, mÆt ®á: GÆp ë tÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n nghiªn cøu vµ còng gi¶m ngay sau 15’®iÒu trÞ, gi¶m nhiÒu trong 30’, vµ hÕt h¼n sau 2giê nh÷ng thay ®æi nµy cã ý nghÜa thèng kª víi p < 0,001. Sau 24h c¸c triÖu chøng trªn cã xu h­íng gi¶m Ýt h¬n tuy nhiªn còng gi¶m h¬n so víi tr­íc ®iÒu trÞ sù thay ®æi cã ý nghÜa thèng kª víi p < 0,001. M¹ch huyÒn s¸c cã ë tÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n, vµ sau ®iÒu trÞ lµ m¹ch huyÒn. KÕt qu¶ cña chóng t«i còng phï hîp víi nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶: §ç B¸ Quang khi nghiªn cøu 100 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p thÓ Can ho¶ v­îng sau ®iÒu trÞ sè bÖnh nh©n ®©u ®Çu gi¶m 94%, m¹ch huyÒn s¸c sau ®iÒu trÞ lµ m¹ch huyÒn[44]. TrÇn Thuý, Lª ThÞ Thanh Nh¹n, NguyÔn V¨n Thuû, §ç ThÞ Thanh HiÒn, NguyÔn Tµi Thu, D­¬ng Träng HiÕu… vµ còng gièng nh­ s¸ch cæ y häc cæ truyÒn ®· nªu n»m trong chøng HuyÔn vùng thÓ Can d­¬ng th­îng cang víi c¸c triÖu chøng ®iÓn h×nh lµ ®au ®Çu, hoa m¾t, chãng, ®Æc biÖt lµ bùc tøc khã chÞu ®ã lµ can d­¬ng ®ang v­îng, dïng hµo ch©m víi ph¸p b×nh can tiÒm d­¬ng ®· cã kÕt qu¶ tèt sù gi¶m c¸c triÖu chøng chøng tá t¸c dông cña nã mÆt kh¸c hµo ch©m cã thÓ lµm gi¶m ®­îc c¸c triÖu chøng bÖnh nguån gèc cña bÖnh lµ do rèi lo¹n chøc n¨ng cña t¹ng Can thËn can ©m kh«ng ®ñ can d­¬ng th¨ng ®éng mµ g©y ra bÖnh. §iÒu trÞ b»ng hµo ch©m trªn huyÖt cã t¸c dông ®iÒu khÝ lËp l¹i c©n b»ng ©m d­¬ng nªn cã thÓ ®iÒu trÞ bÖnh, ®­¬ng ®­¬ng víi h¹ c¬n t¨ng huyÕt ¸p cña YHH§ Qua ®iÒu trÞ c¸c triÖu chøng c¬ n¨ng gi¶m râ rÖt, ®iÒu nµy cã ý nghÜa rÊt lín trong c«ng t¸c dù phßng. §©y lµ triÖu chøng mµ ng­êi bÖnh dÔ dµng c¶m nhËn ®­îc vµ sù nhÑ nhµng dÇn trë l¹i thay thÕ nh÷ng bùc däc khã chÞu, c¶m gi¸c trßng trµnh còng kh«ng cßn vµ ®ì h¼n ®au ®Çu lµm bÖnh nh©n nh­ khái bÖnh… Dùa vµo ®©y thÇy thuèc chóng ta sÏ khuyªn bÖnh nh©n gi¶m c¨ng th¼ng thÇn kinh kh«ng ®¸ng cã biÕt tù k×m chÕ m×nh, tù ®iÒu chØnh theo h­íng cã lîi v× khi ®· hiÓu ng­êi bÖnh cã thÓ lµm ®­îc. Qua ®©y cµng chøng tá r»ng Can d­¬ng sÏ v­îng lªn khi t×nh chÝ bÞ rèi lo¹n uÊt qu¸ sÏ ho¸ ho¶ g©y tæn h¹i ®Õn Can ©m, phÇn ©m bÞ tiªu hao ®i phÇn d­¬ng th¨ng ®éng mµ thµnh chøng HuyÔn vùng. Khi hái bÖnh phÇn lín nh÷ng bÖnh nh©n tíi kh¸m bÖnh trong t×nh tr¹ng t©m lý cã vÊn ®Ò bøc xóc, xóc ®éng qu¸, giËn d÷ ai… cµng gi¶i thÝch ®iÒu kiÖn thuËn lîi kiÕn bÖnh ph¸t ra. 4.3.2. Thay ®æi tÇn sè m¹ch tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ Qua b¶ng 3.9 ta thÊy sau ®iÒu trÞ qua c¸c thêi gian 15’, 30’, 2h, 24h tÇn sè m¹ch ë c¶ hai nhãm ®Òu gi¶m so víi tr­íc ®iÒu trÞ. ë nhãm 1 tÇn sè m¹ch tr­íc ®iÒu trÞ lµ 83,54 ± 3,89, sau15’®iÒu trÞ lµ78,77 ± 3,65 gi¶m ®­îc 4,77 nhÞp/phót, sau30’ ®iÒu trÞ lµ76,64 ± 3,64 gi¶m ®­îc 6.9 nhÞp/phót, sau 2h ®iÒu trÞ lµ 76,09 gi¶m ®­îc 7,45 nhÞp/phót, sau 24h ®iÒu trÞ lµ 78,70 gi¶m ®­îc 4,84 nhÞp/phót, so víi tr­íc ®iÒu trÞ sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª víi p 0,05). TÇn sè m¹ch gi¶m t­¬ng ®ång víi y häc cæ truyÒn m¹ch cña bÖnh nh©n tõ huyÒn s¸c, sau thêi gian ®iÒu trÞ chuyÓn sang huyÒn chøng tá can ho¶ ®· bít. KÕt qu¶ nµy phï hîp víi nghiªn cøu cña §ç Minh HiÒn khi dïng ®iÖn ch©m ®iÒu trÞ 39 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ®é I, II, tr­íc ®iÒu trÞ m¹ch 77,64 nhÞp/phót, sau ®iÒu trÞ lµ 72,9 nhÞp/phót, gi¶m 4,67 nhÞp/phót [18] vµ cña §ç B¸ Quang nghiªn cøu 100 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p thÓ can d­ong ho¶ v­îng sau ®iÖn ch©m m¹ch gi¶m ®èi víi nam lµ 4,8 nhÞp/phót, ®èi víi n÷ 7,8 nhÞp/phót [44]. 4.3.3. Thay ®æi chØ sè huyÕt ¸p tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ 4.3.3.1. HuyÕt ¸p t©m thu Qua b¶ng 3.10 cho thÊy: Ngay sau ®iÒu trÞ 15’ HATT ®· gi¶m ®¸ng kÓ, 15,09 mmHg ë nhãm 1 vµ 13,39 mmHg ë nhãm 2 cho ta thÊy t¸c dông rÊt nhanh cña hµo ch©m vµ còng thÊy t¸c dông cña Nifedpine uèng ë 15’ ®Çu. Sau 30’ HATT tiÕp tôc gi¶m ë nhãm 1 gi¶m ®­îc 17,93 mmHg, ë nhãm 2 gi¶m ®­îc 18,19 mmHg, hµo ch©m vÉn tiÕp tôc ph¸t huy t¸c dông cßn Nifedipine t¸c dông còng ®ang ë møc cao. Sau 2h HATT gi¶m nhÊt, ë nhãm 1 gi¶m ®­îc 18,54 mmHg, hµo ch©m vÉn cßn ph¸t huy t¸c dông, tuy cã chËm h¬n so víi ë kho¶ng 30’ tr­íc ®ã ë nhãm 2 gi¶m ®­îc 19,39 mmHg Nifedipine t¸c dông còng ®ang ë møc cao nhÊt. Sau ®iÒu trÞ 24h HATT so víi tr­íc ®iÒu trÞ, ë nhãm 1 gi¶m ®­îc 10,09 mmHg, nhãm 2 gi¶m ®­îc 9,65 mmHg. So víi c¸c kho¶ng thêi gian tr­íc ®ã HATT cã xu h­íng gi¶m Ýt h¬n nh­ng sù chªnh lÖch vÉn cã ý nghÜa thèng kª víi p 0,05. ThÊy râ qua b¶ng 3.10, BiÓu ®å 3.10 vµ b¶ng 3.25. KÕt qu¶ cña chóng t«i phï hîp víi NguyÔn B¸ Quang khi ®iÒu trÞ 100 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p thÓ Can ho¶ v­îng b»ng ®iÖn ch©m víi kÕt qu¶ sau 1 lÇn ®iÖn ch©m HATT gi¶m 10,8 mmHg [44]. KÕt qu¶ nµy còng t­¬ng ®­¬ng víi kÕt qu¶ ®iÒu trÞ cña §ç Minh HiÒn khi dïng ®iÖn ch©m ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p, sau 1 lÇn ch©m HATT gi¶m 16,36 mmHg [18]. Vµ còng phï hîp víi nghiªn cøu cña KiÒu Xu©n Dòng khi ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p cho 40 bÖnh nh©n b»ng ch©m loa tai huyÕt ¸p trung b×nh c«ng gi¶m 12,4% [10]. 4.3.3,2 HuyÕt ¸p t©m tr­¬ng Ngay sau ®iÒu trÞ 15’ HATTr ®· gi¶m 5,39 mmHg ë nhãm 1 vµ 5,41 mmHg ë nhãm 2 cho ta thÊy t¸c dông h¹ huyÕt ¸p t©m tr­¬ng cña hµo ch©m còng t­¬ng ®­¬ng víi t¸c dông cña Nifedpine uèng ë 15’ ®Çu. Sau 30’ HATTr gi¶m ë nhãm 1 gi¶m ®­îc 7,29 mmHg, ë nhãm 2 gi¶m ®­îc 7,67 mmHg, ®iÒu trÞ b»ng hµo ch©m t¹i c¸c huyÖt vÉn tiÕp tôc ph¸t huy t¸c dông cßn Nifedipine t¸c dông còng ®ang ë møc cao. Sau 2h HATTr ë nhãm 1 vÉn ®­îc duy tr× nh­ ë kho¶ng 30’gi¶m 7,23 mmHg so víi tr­íc ®iÒu trÞ, t¸c dông cña hµo ch©m ®ang ë møc duy tr× kh«ng gi¶m thªm, nh­ng ë nhãm 2 gi¶m ®­îc 8,74 mmHg HATTr gi¶m ë møc cao nhÊt. Sau 24h HATTr cã xu h­íng gi¶m Ýt dÇn, ë nhãm 1 gi¶m ®­îc 4,33 mmHg, nhãm 2 gi¶m ®­îc 4,9 mmHg. So víi tr­íc ®iÒu trÞ, HATTr sau ®iÒu trÞ qua c¸c kho¶ng thêi gian 15 phót, 30phót, 2h, 24h ®Òu gi¶m ë c¶ hai nhãm bÖnh nh©n, sù chªnh lÖch nµy cã ý nghÜa thèng kª víi p 0,05. ThÊy râ qua b¶ng 3.11, BiÓu ®å 3.11 vµ b¶ng 3.25, so víi huyÕt ¸p t©m sau ®iÒu trÞ HATT h¹ nhiÒu h¬n HATTr. KÕt qu¶ cña chóng t«i phï hîp víi víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña: TrÇn Thuý, KiÒu §×nh Khoan, §ç ThÞ Minh T©m vµ céng sù víi “Nghiªn cøu t¸c dông cña bµi chÌ h¹ ¸p” trªn 60 bÖnh nh©n thÊy r»ng sau ®iÒu trÞ huyÕt ¸p t©m thu vµ t©m tr­¬ng ®Òu h¹ nh­ng huyÕt ¸p t©m thu gi¶m nhiÒu h¬n[56]; TrÇn ThÞ Lan “S¬ bé nhËn xÐt ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t ®é I, II b»ng ph­¬ng ph¸p khÝ c«ng – d­ìng sinh” thÊy r»ng sau ®iÒu trÞ HATT vµ HATTr ®Òu gi¶m nh­ng HATT gi¶m nhiªu h¬n HATTr [35] vµ còng phï hîp NguyÔn B¸ Quang khi ®iÒu trÞ 100 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p thÓ Can ho¶ v­îng b»ng ®iÖn ch©m víi kÕt qu¶ sau 1 lÇn ®iÖn ch©m HATTr tõ 92,12 ± 6,8 mmHg sau ®iÒu trÞ lµ 88,4 ± 6,3 gi¶m 3,72 mmHg[44]. KÕt qu¶ nµy còng t­¬ng ®­¬ng víi kÕt qu¶ ®iÒu trÞ cña §ç Minh HiÒn khi dïng ®iÖn ch©m ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p, sau 1 lÇn ch©m HATT gi¶m 8,11 mmHg[18]. 4.3.3.3. HuyÕt ¸p trung b×nh Qua b¶ng 3.12 cho thÊy Ngay sau ®iÒu trÞ 15’ HATB tõ 114,86 ± 4,28 mmHg h¹ xuèng 106,23 ± 5,13 mmHg ®· gi¶m 8,26 ± 2,18 mmHg so víi tr­íc ®iÒu trÞ ë nhãm 1 vµ tõ 115,39 ± 3,55 h¹ xuèng 107,32 gi¶m 8,07 ± 1.51 ë nhãm 2 cho ta thÊy t¸c dông rÊt nhanh cña hµo ch©m vµ còng thÊy t¸c dông cña Nifedpine uèng ë 15’ ®Çu. Sau 30’ HATB tiÕp tôc gi¶m ë nhãm 1 gi¶m ®­îc 10,83 ± 2,61 mmHg, ë nhãm 2 gi¶m ®­îc 11,8 ± 1,91mmHg, hµo ch©m vÉn tiÕp tôc ph¸t huy t¸c dông cßn Nifedipine t¸c dông còng ®ang ë møc cao. Sau 2h HATB gi¶m nhÊt, ë nhãm 1 gi¶m ®­îc11.0 ± 2.63 mmHg, hµo ch©m vÉn cßn ph¸t huy t¸c dông, tuy cã chËm h¬n so víi ë kho¶ng 30’ tr­íc ®ã ë nhãm 2 gi¶m ®­îc 12.29 ± 2.10 mmHg Nifedipine t¸c dông còng ®ang ë møc cao nhÊt. Sau 24h HATB cã xu h­íng gi¶m Ýt dÇn, ë nhãm 1 gi¶m ®­îc 9,06 ± 2,34 mmHg, nhãm 2 gi¶m ®­îc 9,73 ± 2.13 mmHg. Tãm l¹i, so víi tr­íc ®iÒu trÞ, HATB sau ®iÒu trÞ qua c¸c kho¶ng thêi gian 15 phót, 30phót, 2h, 24h ®Òu gi¶m ë c¶ hai nhãm bÖnh nh©n, sù chªnh lÖch nµy cã ý nghÜa thèng kª víi P 0,05. ThÊy râ qua b¶ng 3.12, BiÓu ®å 3.12 vµ b¶ng 3.25. Trong 15’, 30’ ®Çu HATB c¶ 2 nhãm so víi tr­íc ®iÒu trÞ gi¶m t­¬ng nhau (P > 0,05), trong kho¶ng tõ 30’- 2h HATB cña nhãm 2 gi¶m nhiÒu. HATB gi¶m nhiÒu nhÊt ë kho¶ng 2h (nhãm 2), khi ®ã HATB ë nhãm 1 ®ang gi÷ ë møc duy tr×, tuy nhiªn sù kh¸c biÖt nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (P > 0,05). Sau 24h, HATB cã xu h­íng gi¶m Ýt h¬n so tr­íc víi c¸c kho¶ng thêi gian tr­íc ®ã, nh­ng so víi tr­íc ®iÒu trÞ HATB vÉn gi¶m ®¸ng kÓ, sù chªnh lÖch cã ý nghÜa thèng kª víi P < 0,001. §iÒu nµy nãi nªn hµo ch©m cã t¸c dông nhanh, m¹nh trong vßng tõ 15’ ®Õn 2h, cßn ë nhãm 2 HATB h¹ nhÊt ë kho¶ng 2h, t­¬ng øng víi t¸c dông cña thuèc. KÕt qu¶ cña chóng t«i phï hîp víi NguyÔn B¸ Quang khi ®iÒu trÞ 100 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p thÓ Can ho¶ v­îng b»ng ®iÖn ch©m víi kÕt qu¶ sau 1 lÇn ®iÖn ch©m HATB tõ 114,5 ± 7.1 tr­íc ®iÒu trÞ 108,8 ± 5.1 sau ®iÒu trÞ, gi¶m 5,7 mmHg[44]. KÕt qu¶ nµy còng t­¬ng ®­¬ng víi kÕt qu¶ ®iÒu trÞ cña §ç Minh HiÒn khi dïng ®iÖn ch©m ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p, sau 1 lÇn ch©m HATB gi¶m 9,57 mmHg[18] vµ còng phï hîp víi nghiªn cøu cña KiÒu Xu©n Dòng khi ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p cho 40 bÖnh nh©n b»ng ch©m loa tai[10] nh­ng ch­a t¸c gi¶ nµo ®Ò cËp tíi nh÷ng thay ®æi cña huyÕt ¸p cô thÓ sau c¸c kho¶ng thêi gian 15’, 30’, 2h’ 24h nh­ cña chóng t«i. Sù theo dâi nµy gióp ta cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc thêi gian t¸c dông cña 1 lÇn hµo ch©m ®Ó chóng ta cã kÕ ho¹ch cho c¸c lÇn ch©m tiÕp theo hoÆc sÏ cã sù kÕt hîp gi÷a ch©m cøu víi dïng thuèc. Vµ còng lµ phï hîp víi nguyªn t¾c ®iÒu trÞ cña y häc cæ truyÒn cÊp trÞ tiªu, ho·n trÞ b¶n. H­ th× bæ, thùc th× t¶. Khi can ho¶ v­îng tøc lµ lµ thùc chøng víi t¶ ph¸p bÖnh sÏ lui vµ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ch÷a bÖnh. 4.3.4. T×nh tr¹ng huyÕt ¸p cña ®èi t­îng nghiªn cøu tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ ë nhãm 1 sè bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ®é I tõ cã 5 ng­êi tr­íc ®iÒu trÞ chiÕm 16,1% t¨ng lªn 26 ng­êi chiÕm 83,9%, ®é II tõ 26 ng­êi chiÕm 83,9% gi¶m cßn 4 ng­êi chiÕm 12,9% vµ cã 1 tr­êng hîp huyÕt ¸p trë vÒ b×nh th­êng. ë nhãm 2 sè bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ®é I tõ cã 4 ng­êi chiÕm 12,9% t¨ng lªn cã 28 ng­êi chiÕm 90,3%, ®é II tõ cã 27 ng­êi chiÕm 87,1% gi¶m cßn 3 ng­êi chiÕm 9,7%. So víi tr­íc ®iÒu trÞ sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª víi P 0,05. Qua b¶ng 3.13 ta thÊy sau 15’ ®iÒu trÞ ®é t¨ng huyÕt ¸p ë c¶ hai nhãm cã sù thay ®æi ®é II gi¶m râ rÖt chøng tá hµo ch©m cã t¸c dông tèt t­¬ng ®­¬ng víi dïng Nifedipine 10 mmg uèng. Qua b¶ng 3.14 sau 30’ ®iÒu trÞ ta ®é t¨ng huyÕt ¸p ë c¶ hai nhãm cã sù thay ®æi. ë nhãm 1 huyÕt ¸p trë vÒ b×nh th­êng cã 5 ng­êi chiÕm 16,1%, ®é I tõ 5 ng­êi chiÕm 16,1% t¨ng lªn 25 ng­êi chiÕm 80,6%, ®é II tõ 26 ng­êi chiÕm 83,9% gi¶m cßn 1 ng­êi chiÕm 3,2%. ë nhãm 2 huyÕt ¸p trë vÒ b×nh th­êng cã 2 ng­êi chiÕm 6,5%, ®é I tõ 4 ng­êi chiÕm 12,9% t¨ng lªn 29 ng­êi chiÕm 93,5%, kh«ng cßn tr­êng hîp nµo ë ®é II. So víi tr­íc ®iÒu trÞ sù thay ®æi theo chiÒu h­íng tèt sè bÖnh nh©n cã huyÕt ¸p ®é II gi¶m h¼n vµ mét sè bÖnh nh©n huyÕt ¸p trë vÒ b×nh th­êng sù thay ®æi nµy cã ý nghÜa thèng kª víi P 0,05. Qua b¶ng 3.14 ta thÊy sau 2h ®iÒu trÞ ®é t¨ng huyÕt ¸p ë c¶ hai nhãm cã sù thay ®æi, huyÕt ¸p trë vÒ b×nh th­êng cã 8 ng­êi chiÕm 25,8 %, ®é II tõ 5 ng­êi t¨ng lªn 71,0%, ®é II tõ 26 ng­êi chiÕm 83,9% gi¶m cßn 1 ng­êi chiÕm 3,2% (nhãm 1) vµ huyÕt ¸p trë vÒ b×nh th­êng cã 3 tr­êng hîp chiÕm 9,7 %, ®é I tõ 4 ng­êi chiÕm 12,9% t¨ng lªn 27 ng­êi chiÕm 87,1 %, ®é II tõ 27 ng­êi chiÕm 1% (nhãm 2) so víi tr­íc ®iÒu trÞ sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª víi P 0,05. Qua b¶ng 3.15 ta thÊy sau 24h ®iÒu trÞ ®é t¨ng huyÕt ¸p ë c¶ hai nhãm cã sù thay ®æi. ë nhãm 1 bÖnh nh©n cã huyÕt ¸p ®é I tõ 5 ng­êi chiÕm 16,1% t¨ng lªn 22 ng­êi chiÕm 71,0%, ®é II tõ cã 26 ng­êi chiÕm 83,9% gi¶m cßn 9 ng­êi chiÕm 29% kh«ng tr­êng hîp nµo huyÕt ¸p trë vÒ b×nh th­êng. ë nhãm 2 huyÕt ¸p trë vÒ b×nh th­êng cã 1 ng­êi chiÕm 3,2 %, ®é I tõ 4 ng­êi chiÕm 12,9% t¨ng lªn 19 ng­êi 61,3%, ®é II tõ 27 ng­êi chiÕm 87,1% gi¶m cßn 11 ng­êi chiÕm 35,5 %. Sau ®iÒu trÞ ë c¶ hai nhãm sè bÖnh nh©n cã huyÕt ¸p ®é II gi¶m ®¸ng kÓ so víi tr­íc ®iÒu trÞ sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª víi p 0,05. §iÒu nµy cµng chøng tá hµo ch©m cã t¸c dông tèt nhÊt trong kho¶ng thêi gian tõ 15’ ®Õn 2h cßn sau ®ã t¸c dông cña nã gi¶m dÇn do ®ã sÏ cã nh÷ng lÇn ch©m tiÕp theo ®Ó cñng cè vµ còng chøng tá víi ph¸p b×nh can tiÒm d­¬ng cã t¸c dông tèt ®Ó ch÷a chøng thùc, ch÷a phÇn “ngän” cña bÖnh, cßn sau ®ã khi bÖnh ®· bít thùc chøng kh«ng cßn chóng ta sÏ ph¶i kÕt hîp víi c¸c ph¸p kh¸c ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh. KÕt qu¶ cña chóng t«i phï hîp víi nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ TrÇn ThÞ Hång Thuý bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ®é II chiÕm 69,1% sau ®iÒu trÞ b»ng ®Þa long tû lÖ nµy gi¶m cßn 20,6%. vµ còng phï hîp víi §ç Minh HiÒn khi nghiªn cøu 39 víi 21 bÖnh nh©n chiÕm(53,85%) t¨ng huyÕt ¸p ®é I, 8 bÖnh nh©n (46,15%) t¨ng huyÕt ¸p ®é II sau ®iÖn ch©m kh«ng cßn bÖnh nh©n nµo ë ®é II, cã 3 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ®é I, vµ 35 bÖnh nh©n trë vÒ b×nh th­êng(79,48%) víi p<0.001. Qua ®©y cµng kh¼ng ®Þnh ®­îc ph­¬ng ph¸p ®iÒu trÞ kh«ng dïng thuèc cã t¸c dông ®iÒu trÞ bÖnh t¨ng huyÕt ¸p. 4.4. HiÖu qu¶ ®iÒu trÞ Qua b¶ng 3.17 ta thÊy víi nhãm 1 sau ®iÒu trÞ 15’ cã 10 bÖnh nh©n ®¹t hiÖu qu¶ tèt chiÕm 32,3%, 1 bÖnh nh©n ®¹t hiÖu qu¶ kÐm, cßn l¹i ®¹t hiÖu qu¶ trung b×nh. Trong kho¶ng thêi gian 30’- 2giê kÕt qu¶ ®iÒu trÞ tèt 22 bÖnh nh©n chiÕm 71,0%, kh«ng cã tr­êng hîp nµo ®¹t hiÖu qu¶ kÐm thÓ hiÖn qua b¶ng 3.18, b¶ng 3.19. Sau 24 giê chØ cßn duy tr× ®­îc 16 bÖnh nh©n ®¹t hiÖu qu¶ tèt chiÕm 51,6%, cã 2 bÖnh nh©n ®¹t hiÖu qu¶ kÐm chiÕm 6,5%thÊy râ qua b¶ng 3.20 ë nhãm 2 sè bÖnh nh©n ®¹t hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ tèt sau 15’cã 4 bÖnh nh©n chiÕm 12,9%, 1 bÖnh nh©n ®¹t hiÖu qu¶ kÐm, cßn l¹i ®¹t hiÖu qu¶ trung b×nh. Nh­ng ë kho¶ng thêi gian sau ®iÒu trÞ 30’ ®¹t hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ tèt nhiÒu víi 26 bÖnh nh©n chiÕm 83,9%, vµ sau 2h ®¹t hiÖu qu¶ nhiÒu nhÊt víi 27 bÖnh nh©n chiÕm 87,1%. Sau 24 giê chØ cßn duy tr× ®­îc 17 bÖnh nh©n ®¹t hiÖu qu¶ tèt chiÕm 54,8%. C¶ 2 nhãm sau tõng kho¶ng thêi gian ®iÒu trÞ thêi gian ®iÒu trÞ phÇn lín c¸c bÖnh nh©n ®¹t hiÖu qu¶ ch÷a bÖnh tèt chØ cã 2 tr­êng hîp ë sau 15’ ®Çu vµ 2 tr­êng hîp sau 24h ®¹t hiÖu qu¶ kÐm, cßn l¹i ®¹t hiÖu qu¶ trung b×nh. Trong kho¶ng thêi gian sau ®iÒu trÞ 30’, 2h ®¹t hiÖu qu¶ tèt nhÊt, sau ®ã hiÖu qu¶ tèt gi¶m dÇn, kÕt qu¶ ®iÒu trÞ cña hai nhãm kh«ng cã sù kh¸c biÖt víi P > 0,05. Qua ®ã chøng tá hµo ch©m cã t¸c dông h¹ huyÕt ¸p so víi nh÷ng bÖnh nh©n uèng Nifedipine 10mg. So s¸nh víi c¸c t¸c gi¶ kh¸c ®· tõng ®iÒu trÞ kÕt qu¶ cña chóng t«i lµ phï hîp TrÇn Thuý víi bµi thuèc chÌ h¹ ¸p dïng cho 60 bÖnh nh©n kÕt qu¶ huyÕt ¸p h¹ ë møc 1 (HATB h¹ >20 mmHg), møc 2 (HATB h¹ 10-19 mmHg) chiÕm 83,33%. KÕt qu¶ cña chóng t«i còng t­¬ng ®­¬ng víi nghiªn cøu cña §ç Minh HiÒn víi 39 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ®é I, II sau ®iÒu trÞ ®¹y hiÖu qu¶ Tèt 79,48%, kh¸ 12,83%, trung b×nh 7,69% (p < 0.001) [18]. 4.5. Sù biÕn ®æi ®é th«ng ®iÖn vµ ®iÖn trë da t¹i c¸c huyÖt sau ®iÒu trÞ 4.5.1. Sù biÕn ®æi ®é th«ng ®iÖn t¹i huyÖt sau ®iÒu trÞ 15’, 30’, 2h, 24h Qua b¶ng 3.21 vµ b¶ng 3.22 ta thÊy sau ®iÒu trÞ ®é th«ng ®iÖn ë c¶ hai nhãm ®Òu gi¶m h¬n so víi tr­íc ®iÒu trÞ - T¹i huyÖt Hîp cèc: Nhãm 1 tõ 64 ± 9,41 sau ®iÒu trÞ 15’, 30’, 2h, 24h gi¶m cßn 55,00 ± 8,56, 51,54 ± 8,67, 50,64 ± 8,85, 59,48 ± 8,79. Sau ch©m 15’ §T§ ®· gi¶m 9,08, sau ch©m 30’ §T§ gi¶m nhanh 13,26, sau ch©m 2h §T§ gi¶m nhiÒu nhÊt 14,16, sau ch©m 24h §T§ gi¶m Ýt h¬n, møc ®é gi¶m so víi tr­íc ®iÒu trÞ cã ý nghÜa thèng kª víi p < 0,001. Nhãm 2 §T§ tõ 67,29 ± 8,93 sau 15 uèng thuèc Nifedipine10 mmg §T§ cßn 57,58 ± 8,20, gi¶m 9,71; sau ®iÒu trÞ 30’ §T§ tiÕp tôc gi¶m nhiÒu cßn 51,96 ± 6,77, gi¶m 15,32; sau ®iÒu trÞ 2h §T§ cßn 49,64 ± 5,6, ë kho¶ng nµy §T§ gi¶m nhiÒu nhÊt 17,64; sau 24h §T§ gi¶m Ýt h¬n cßn 62,29 ± 9,34, gi¶m 5,00; møc ®é gi¶m §T§ so víi tr­íc ®iÒu trÞ cã ý nghÜa thèng kª víi P 0,05). - T¹i huyÖt Hµnh gian Nhãm 1 §T§ tõ 67,61 ± 10,77 sau ®iÒu trÞ 15’, 30’, 2giê, 24 giê gi¶m cßn 58,29 ± 10,25, 53,93 ± 10,46, 52.29 ± 9,58, 60,87 ± 9,13. Cô thÓ sau 15’ ch©m §T§ gi¶m 9,32; sau ch©m 30’ §T§ gi¶m nhanh 13,6; sau 2h §T§ gi¶m nhiÒu nhÊt 15,32; sau 24 h §T§ gi¶m Ýt h¬n 6,74, c¸c møc ®é gi¶m nµy so víi tr­íc ®iÒu trÞ cã ý nghÜa thèng kª víi p < 0,001 Nhãm 2 §T§ tõ 69,09 ± 9,86 sau ®iÒu trÞ cßn 60,58 ± 10,06, 54,22 ± 7,47, 51,92 ± 6,22, 64,93 ± 9,71. Cô thÓ sau 15’ ch©m §T§ gi¶m 8,52; sau ch©m 30’ §T§ gi¶m nhanh 11,87; sau 2h §T§ gi¶m nhiÒu nhÊt 17,16; sau 24 h §T§ gi¶m Ýt h¬n 4,16, c¸c møc ®é gi¶m nµy so víi tr­íc ®iÒu trÞ cã ý nghÜa thèng kª víi p 0,05). Nh­ vËy, ë c¶ 2 nhãm sau ®iÒu trÞ §T§ cã biÕn ®æi theo chiÒu h­íng gi¶m t­¬ng ®­¬ng víi sù gi¶m cña huyÕt ¸p chøng tá r»ng khi cã t×nh tr¹ng thõa n¨ng l­îng cña ®­êng kinh th× §T§ t¨ng vµ ng­îc l¹i khi thiÕu n¨ng l­îng cña c¸c ®­êng kinh th× §T§ gi¶m [2]. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i phï hîp víi t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ V©n Th¸i [49] khi nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc t¹i tiÕt ®o¹n cét sèng ë 20 bÖnh nh©n viªm quanh khíp vai ®­îc ®iÒu trÞ b»ng liÖu ph¸p t¸c ®éng cét sèng thÊy r»ng: T¸c ®éng cét sèng ®· lµm gi¶m §T§, gi¶m nhiÒu nhÊt ë D5 (P<0,05). 4.5.2. VÒ sù biÕn ®æi ®iÖn trë da t¹i huyÖt sau ®iÒu trÞ Qua b¶ng 3.23 vµ b¶ng 3.24 ta thÊy sau ®iÒu trÞ ®iÖn trë da ë c¶ hai nhãm ®Òu t¨ng h¬n so víi tr­íc ®iÒu trÞ - T¹i huyÖt Hîp cèc Nhãm 1 §TD tõ 44,5 sau ch©m 15’, 30’, 2h, 24h t¨ng lªn 48,16 ± 9.37, 50,25 ± 7,16, 48,54 ± 8,86, 48,12 ± 7,86. Cô thÓ sau 15’ ch©m §TD t¨ng 3,64; sau ch©m 30’ §TD t¨ng 5,74; sau 2h §TD t¨ng 4,03; sau 24h §TD t¨ng Ýt h¬n 3,61 (thÊy râ qua b¶ng 3.26 vµ b¶ng 3.27), c¸c møc ®é t¨ng nµy so víi tr­íc ®iÒu trÞ cã ý nghÜa thèng kª víi p < 0,001. Nhãm 2 §TD tõ 45,32 ± 6.31 sau uèng thuèc Nifedipine 10 mmg t¨ng 51,22 ± 9,42, 52,00 ± 8,35, 52,51 ± 6,87, 49,12 ± 8,01. Cô thÓ sau 15’ ®iÒu trÞ §TD t¨ng 5,90; sau ch©m 30’ §TD t¨ng 6,68; sau 2h §TD t¨ng 7,19; sau 24h §TD t¨ng Ýt h¬n 3,80. C¸c møc ®é t¨ng nµy so víi tr­íc ®iÒu trÞ cã ý nghÜa thèng kª víi p < 0,001. Sau ®iÒu trÞ c¶ hai nhãm §TD ®Òu t¨ng so víi tr­íc ®iÒu trÞ vµ gi÷a 2 nhãm sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05). - T¹i huyÖt Hµnh gian Nhãm 1 §TD tõ 42,54 ± 7,45 sau ch©m 15’, 30’, 2h, 24h t¨ng lªn 43,61± 6,82, 44,38 ± 6,62, 45,45 ± 6,12, 45,12 ± 7,64. Cô thÓ sau 15’ ®iÒu trÞ §TD t¨ng 1,06; sau ch©m 30’ §TD t¨ng 1,84; sau 2h §TD t¨ng 2,9; sau 24h §TD t¨ng 2,58. C¸c møc ®é t¨ng nµy so víi tr­íc ®iÒu trÞ cã ý nghÜa thèng kª víi p < 0,001. Nhãm 2 §TD tõ 43,09 ± 70,26 sau ®iÒu trÞ t¨ng lªn 45,38 ± 6,26, 45,61 ± 6,14, 47,48 ± 5,22, 45,25 ± 8,04. Cô thÓ sau 15’ ®iÒu trÞ §TD t¨ng 2,29; sau ch©m 30’ §TD t¨ng 2,52; sau 2h §TD t¨ng 4,39; sau 24h §TD t¨ng 2,16. C¸c møc ®é t¨ng nµy so víi tr­íc ®iÒu trÞ cã ý nghÜa thèng kª víi p < 0,001. Sau ®iÒu trÞ §TD ë c¶ 2 nhãm ®Òu t¨ng so víi tr­íc ®iÒu trÞ vµgi÷a 2 nhãm kh«ng cã sù kh¸c biÖt víi p > 0,05. Nh­ vËy, sau dïng hµo ch©m t¹i c¸c huyÖt §TD cã biÕn ®æi theo chiÒu h­íng t¨ng t­¬ng ®­¬ng víi sù gi¶m cña huyÕt ¸p chøng tá r»ng khi cã t×nh tr¹ng thõa n¨ng l­îng cña ®­êng kinh th× §TD gi¶m vµ ng­îc l¹i khi thiÕu n¨ng l­îng cña c¸c ®­êng kinh th× §TD t¨ng [2]. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i phï hîp víi t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ V©n Th¸i [49]: T¸c ®éng cét sèng ®· g©y t¨ng ®iÖn trë da t¹i c¸c tiÕt ®o¹n cét sèng ®· ®­îc nghiªn cøu (C3, C7, D1-5, D7, D11) (P<0,05). KÕt qu¶ trªn còng phï hîp víi t¸c gi¶ Hyodo M (1985) [74] khi x¸c ®Þnh Ryodoracu (®­êng dÉn ®iÖn tèt) ®­êng nµy trïng víi ®­êng kinh vµ BiÓu ®å hiÖn râ ë t¹ng phñ t­¬ng øng cã BiÓu ®å hiÖn bÖnh lý. §Æc ®iÓm kh¶ n¨ng h­ng phÊn cña Ryodoracu rÊt dÔ thay ®æi khi kÝch thÝch b»ng ch©m cøu. T¸c gi¶ ®· x¸c ®Þnh Ryodoracunh­ “®o kh¶ n¨ng h­ng phÊn cña hÖ thÇn kinh giao c¶m th«ng qua ®iÖn trë da” [2] KÕt qu¶ vÒ sù thay ®æi sau ®iÒu trÞ §T§ gi¶m, §TD t¨ng t¹i huyÖt hîp cèc, Hµnh gian cña chóng t«i còng phï hîp víi thuyÕt “« cöa sæ” cña Ionet scu- Tirgoviste khi c¬ thÓ cã bÖnh ®é th«ng ®iÖn t¨ng, ®iÖn trë da t¹i c¸c huyÖt gi¶m khi bÖnh phôc håi ®é th«ng ®iÖn gi¶m, ®iÖn trë t¨ng “« cöa sæ” ®­îc bÞt kÝn l¹i bÖnh nh©n trë vÒ tr¹ng th¸i b×nh th­êng [75]. KÕt luËn 1. Dïng Hµo ch©m t¹i huyÖt Hîp cèc, Hµnh gian, R·nh h¹ ¸p cã t¸c dông lµm h¹ huyÕt ¸p ë bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t ®é I, II thÓ can d­¬ng th­îng cang theo YHCT. HuyÕt ¸p gi¶m sau 1 lÇn ch©m cô thÓ nh­ sau: Sau 15’: HATT gi¶m 15,09 mmHg, HATTr gi¶m 5,39 mmHg, HATB gi¶m 8,26 mmHg. Sau 30’: HATT gi¶m 17,93 mmHg, HATTr gi¶m 7,29 mmHg, HATB gi¶m 10,83 mmHg. Sau 2h: HATT gi¶m 18,55 mmHg, HATTr gi¶m 7,22 mmHg, HATB gi¶m 11,00 mmHg. Sau 24h: HATT gi¶m 10,09 mmHg, HATTr gi¶m 4,32 mmHg, HATB gi¶m 9,06 mmHg. So víi t¸c dông h¹ huyÕt ¸p cña Nifedipine 10 mmg d¹ng viªn nÐn lµ t­¬ng ®­¬ng (P > 0,05). - §iÒu trÞ bÖnh t¨ng huyÕt ¸p b»ng hµo ch©m lµm gi¶m râ rÖt c¸c triÖu chøng: §au ®Çu, hoa m¾t, chãng mÆt, bùc tøc khã chÞu, mÆt ®á (P < 0,001). - Dïng hµo ch©m cã t¸c dông lµm gi¶m c¬n t¨ng huyÕt ¸p, ®¬n gi¶n vµ dÔ thùc hiÖn, cã hiÖu qu¶ . 2. Dïng hµo ch©m ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t ®é I, II thÓ can d­¬ng th­îng cang lµm thay ®æi ®é th«ng ®iÖn vµ ®iÖn trë da t¹i huyÖt Hîp cèc, Hµnh gian theo chiÒu h­íng gi¶m ®é th«ng ®iÖn vµ t¨ng ®iÖn trë da. §é th«ng ®iÖn t¹i c¸c huyÖt gi¶m cô thÓ nh­ sau: Sau 15’: t¹i huyÖt Hîp cèc gi¶m 9,08 (mA), huyÖt Hµnh gian gi¶m 9,32 (mA). Sau30’: t¹i huyÖt Hîp cèc gi¶m 13,26 (mA, huyÖt Hµnh gian gi¶m 13,68 (mA) Sau2h: t¹i huyÖt Hîp cèc gi¶m 14,16 (mA), huyÖt Hµnh gian gi¶m 15,32 (mA). Sau 24h: t¹i huþªt Hîp cèc gi¶m 5,32 (mA), huyÖt Hµnh gian gi¶m 6,74 (mA). §iÖn trë da t¹i c¸c huyÖt t¨ng cô thÓ nh­ sau: Sau 15’: t¹i huþªt Hîp cèc t¨ng 3,64 (KW), huyÖt Hµnh gian t¨ng 1,06 (KW). Sau 30’: t¹i huþªt Hîp cèc t¨ng 5,74 (KW), huyÖt Hµnh gian t¨ng 1,84 (KW). Sau 2h: t¹i huþªt Hîp cèc t¨ng 4,03 (KW), huyÖt Hµnh gian t¨ng 2,90 (KW). Sau 24h: t¹i huþªt Hîp cèc t¨ng 3,61 (KW), huyÖt Hµnh gian gi¶m 2,58 (KW). KiÕn nghÞ Trªn c¬ së kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña ®Ò tµi nµy, ®Ò nghÞ tiÕp tôc triÓn khai nghiªn cøu t¸c dông cña hµo ch©m ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t ®é I, II thÓ can d­¬ng th­îng cang víi l­îng bÖnh nh©n nhiÒu h¬n vµ cho c¶ mét ®ît ®iÒu trÞ, tõ ®ã cã thÓ phæ biÕn réng r·i ®Õn c¸c tuyÕn y tÕ c¬ së gãp phÇn ®iÒu trÞ vµ h¹n chÕ c¸c biÕn chøng do t¨ng huyÕt ¸p. TµI liÖu tham kh¶o I. TiÕng viÖt 1. NguyÔn ThÞ V©n Anh, Ph¹m ThÞ Minh §øc, Hoµng B¶o Ch©u, Chu Quèc Tr­êng (2004) “Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®iÖn trë da t¹i 12 cÆp huyÖt nguyªn ë ng­êi tr­ëng thµnh”. T¹p chÝ nghiªn cøu Y d­îc häc cæ truyÒn ViÖt Nam, sè 13, tr. 20-25. 2. Tr­¬ng ViÖt B×nh (1993) “Gãp phÇn nghiªn cøu ch©m tª thùc nghiÖm vµ t¸c dông cña ch©m tª kÕt hîp víi thuèc hç trî trong phÉu thuËt s¶n phô khoa”, LuËn ¸n PTS khoa häc y d­îc - §¹i häc y khoa Hµ Néi, tr. 20-22, 89-92. 3. Bé m«n Néi - Tr­êng ®¹i häc Y Hµ Néi (1998) ‘‘Bµi gi¶ng bÖnh häc néi khoa TËp II”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr. 106 - 112. 4. Bé m«n néi - Tr­êng ®ai häc Y Hµ néi (1995) “ Ch©m cøu vµ ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh kh«ng dïng thuèc”, Nhµ xuÊt b¶n y häc, tr.14 - 66, 188 - 199. 5. Bé sinh lý häc - Tr­êng ®¹i häc Y Hµ Néi (2006) ‘‘Sinh lý häc”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr. 197 – 297. 6. Bé d­îc lý - Tr­êng ®¹i häc Y Hµ Néi (2005) ‘‘D­îc häc l©m sµng”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr. 383 - 393. 7. Hoµng B¶o Ch©u (1997) “Néi khoa y häc cæ truyÒn”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr. 177 - 178. 8. D­¬ng KÕ Ch©u (Ph¹m TÊn Khoa, L­¬ng Tó V©n dÞch) (1990) “Ch©m cøu §¹i Thµnh”, Héi Y häc d©n téc thµnh phè Hå ChÝ Minh, Héi Y häc d©n téc T©y Ninh kÕt hîp xuÊt b¶n, Tr 18. 9. KiÒu Xu©n Dòng (1985) “T¸c dông h¹ ¸p cña ch©m ®iÖn vµ so s¸nh t¸c dông h¹ ¸p cña ph­¬ng ph¸p ch©m ®iÖn víi ph­¬ng ph¸p n»m nghØ trªn bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p”, LuËn v¨n tèt nghiÖp b¸c sü chuyªn khoa cÊp I - Tr­êng ®¹i häc Y Hµ Néi. 10. KiÒu Xu©n Dòng (2000) “NhËn xÐt ban ®Çu vÒ t¸c dông h¹ huyÕt ¸p b»ng ch©m loa tai trªn 40 bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p”, Kû yÕu c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc 1995-2005 – Häc viÖn Y d­îc häc cæ truyÒn ViÖt Nam, tr.106-108. 11. Khoa Y häc cæ truyÒn - §¹i häc Y Hµ Néi (2003) “Bµi gi¶ng y häc cæ truyÒn tËp II”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr. 60 - 63 12. Ph¹m Tö D­¬ng (2005) “BÖnh t¨ng huyÕt ¸p”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr.3- 4, 11-37, 48-63. 13. Lª §Ýnh, DiÖp Ph­¬ng Nga, Hoµng HuyÒn (1991) “Xö lý æn ®Þnh c¬n huyÕt ¸p cao cÊp diÔn ë bÖnh nh©n cã tuæi b»ng Nifedipine”, T¹p chÝ Y häc ViÖt Nam, sè 4, tr. 57-59. 14. TrÞnh Quèc Giang (2002) “BÝ quyÕt phßng ngõa bÖnh t¨ng huyÕt ¸p”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr. 42- 43. 15. Vò §×nh H¶i (2000) ‘‘T¸m lêi khuyªn ®Ò phßng vµ ch÷a t¨ng huyÕt ¸p”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc. 16. Bïi Mü H¹nh, Ph¹m ThÞ Minh §øc (1998) “Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc cña huyÖt Néi quan ë løa tuæi tõ 6 -14”, T¹p chÝ nghiªn cøu y häc, 5(1), tr. 22-28. 17. Hoµng Kh¸nh H»ng, Ph¹m ThÞ Minh §øc (1998) “Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc cña huyÖt Hîp cèc ë løa tuæi tõ 6 - 14”, T¹p chÝ nghiªn cøu Y häc, 5(1), tr.15-18. 18. §ç Minh HiÒn (2003) “§¸nh gi¸ t¸c dông ®iÒu trÞ cña ®iÖn ch©m trªn bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t ®é I - II thÓ ®µm thÊp theo YHCT”, LuËn v¨n th¹c sü y häc - Tr­êng ®¹i häc Y Hµ Néi. 19. L­u ThÞ HiÖp (1995) “So s¸nh dông h¹ ¸p cña hai c«ng thøc huyÖt Hµnh gian - ThiÕu phñ vµ Hµnh gian - Th¸i xung”, T¹p chÝ ch©m cøu ViÖt Nam, sè 19, tr. 9-13. 20. L­u ThÞ HiÖp (1996) ‘‘Nghiªn cøu t¸c dông h¹ ¸p cña c«ng thøc huyÖt Hµnh gian, Th¸i xung, Phong tr×, Th¸i d­¬ng lªn chøng t¨ng huyÕt ¸p ’’, Tãm t¾t luËn v¨n phã tiÕn sü y d­îc häc - Tr­êng ®¹i häc Y d­îc Thµnh phè Hå ChÝ Minh. 21. Häc viÖn Y häc cæ truyÒn Trung Quèc(2000) “Ch©m cøu häc”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr. 10-21, 81-91, 173. 22. TrÇn NguyÖt Hång (1993) “BÖnh t¨ng huyÕt ¸p - Mét yÕu tè nguy h¹i ®èi víi tim n·o”, T¹p chÝ Y häc ViÖt Nam sè 4, tr 11-14. 23. §ç C«ng Huúnh, Lª V¨n S¬n, TrÇn §¨ng Dong, TrÇn TrÞnh An (1995) “T×m mèi liªn quan gi÷a c¸c huyÖt ch©m cøu vµ c¬ quan néi t¹ng”, T¹p chÝ Ch©m cøu ViÖt Nam, sè 19(4), tr.28-32. 24. L­u V¨n Huy dÞch Robertl. Rowan (2000) “H¹n chÕ t¨ng huyÕt ¸p kh«ng cÇn dïng thuèc”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr.24-27. 25. NguyÔn Xu©n H­ëng (1999) “§Ò phßng bÖnh cao huyÕt ¸p vµ bÖnh tim m¹ch theo thuyÕt y häc cæ truyÒn”, T¹p chÝ Y häc cæ truyÒn, sè 299, tr. 4-5. 26. TrÞnh ThÞ Khanh (2000) “Mét sè nhËn xÐt vÒ H¹ huyÕt ¸p b»ng Nifedipine 10 mmg trªn bÖnh nh©n tai biÕn m¹ch m¸u n·o do t¨ng huyÕt ¸p”, T¹p chÝ Y häc thùc hµnh, sè 6, tr 43- 45. 27. Khoa Y häc cæ truyÒn - Tr­êng ®¹i häc Y Hµ Néi (2003) “Néi khoa y häc cæ truyÒn - Dïng cho c¸c ®èi t­îng sau ®¹i häc”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr.119 - 125. 28. Ph¹m Gia Kh¶i (1999) “§iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ ViÖn tim m¹ch ViÖt Nam, tr. 1-7. 29. Ph¹m Gia Kh¶i (1999) “KhuyÕn c¸o cña WHO/ISH vÒ xö trÝ t¨ng huyÕt ¸p”, T¹p chÝ ViÖn tim m¹ch ViÖt Nam, tr.1-5. 30. Ph¹m Gia Kh¶i (2002) “T¨ng huyÕt ¸p, chÈn ®o¸n, nguyªn nh©n, c¬ chÕ bÖnh sinh vµ sinh lý bÖnh”, B¸o c¸o t¹i ®¹i héi tim m¹ch häc quèc gia ViÖt Nam lÇn thø X. 31. Ph¹m Gia Kh¶i (2004) “CËp nhËt ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p”, Ch­¬ng tr×nh sinh ho¹t khoa häc- BÖnh viÖn B¹ch Mai, tr.2-9. 32. Bµnh V¨n Kh×u, Ph¹m ViÕt Dù (2003) “Nghiªn cøu t¸c dông ®iÒu trÞ cña thuèc M§ trªn bÖnh nh©n thiÓu n¨ng tuÇn hoµn n·o”, Kû yÕu chän läc c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc ViÖn y häc cæ truyÒn qu©n ®éi. 33. NguyÔn Nh­îc Kim (2000) “BÖnh t¨ng huyÕt ¸p víi chøng huyÔn vùng trong y häc cæ truyÒn bÖnh sinh vµ trÞ ph¸p”, T¹p chÝ Y häc cæ truyÒn, sè 314, trang 7- 9. 34. Ph¹m Khuª (1991) “T¨ng huyÕt ¸p - B¸ch khoa th­ bÖnh häc TËp 1”, Trung t©m quèc gia biªn so¹n tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam, tr.253-256. 35. TrÇn ThÞ Lan “S¬ bé nhËn xÐt ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t giai ®o¹n I, II b»ng ph­¬ng ph¸p khÝ c«ng d­ìng sinh”, Y häc Thùc hµnh, sè 11/1999, tr15-17. 36. Ph¹m ThÞ Kim Lan (2002) “T×m hiÓu mét sè nguy c¬ cña ng­êi t¨ng huyÕt ¸p t¹i Hµ Néi”, LuËn v¨n tèt nghiÖp BSCK II, §¹i häc Y Hµ Néi. 37. Vò V¨n L¹p (1996) “Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm huyÖt Tóc tam lý vµ ®Æc ®iÓm huyÖt nµy lªn mét sè chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan trong c¬ thÓ”. Tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sü y häc, Häc viÖn Qu©n y. 38. T¹ Long (1997) “HuyÖt vÞ ®Ó chÈn ®o¸n ®iÒu trÞ vµ g©y mª, T¹p chÝ §«ng y, sè 150 trang 27-31. 39. Vò H÷u Ngâ (2001) “Ch÷a t¨ng huyÕt ¸p b»ng ph­¬ng ph¸p d­ìng sinh”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr.26-27. 40. Lª Quý Ng­u (1997) “Tõ ®iÓn huyÖt vÞ ch©m cøu”, Nhµ xuÊt b¶n ThuËn ho¸, tr.170-171, 214-218. 41. Lª Quý Ng­u (1997) “NhÜ ch©m”, Nhµ xuÊt b¶n ThuËn ho¸, tr.9, 12-13, 103. 42. Phan ThÞ Nhung (1999) “Nghiªn cøu sù thay ®æi vÒ dÊu hiÖu l©m sµng vµ mét sè chØ sè sinh häc sau ch©m cøu ë bÖnh nh©n di chøng nhåi m¸u n·o”, LuËn v¨n th¹c sü y häc - Tr­êng ®¹i häc Y Hµ Néi. 43. §Æng V¹n Ph­íc (1999) “Nh÷ng bµi häc l©m sµng rót ra tõ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ tèi ­u bÖnh t¨ng huyÕt ¸p”, T¹p chÝ Y häc ViÖt nam, sè 12, tr. 12-15 44. NguyÔn B¸ Quang (2004) “§iÒu trÞ cao huyÕt ¸p thÓ Can ho¶ v­îng b»ng ®iÖn ch©m”, T¹p chÝ Y häc thùc hµnh, sè6, tr.2-4 45. Ph¹m NguyÔn S¬n, §ç Thanh Quang, Hoµng Minh Ch©u, Vò §iÖn Biªn, Ph¹m Th¸i Giang(1999) “§Æc ®iÓm t¨ng huyÕt ¸p ë nh÷ng bÖnh nh©n ®iÒu trÞ t¹i khoa A2 bÖnh viÖn trung ­¬ng Qu©n ®éi”, T¹p chÝ Y häc ViÖt Nam, sè 12, tr. 33. 46. Vò Th­êng S¬n (2004) “Nghiªn cøu ®é th«ng ®iÖn vµ ®iÖn trë mét sè huyÖt ë bÖnh nh©n liÖt nöa ng­êi do tai biÕn m¹ch m¸u n·o”, T¹p chÝ Sinh lý häc, tËp 8, sè 2 tr. 53-58. 47. Lª V¨n Söu, NguyÔn TÊn Phong (2000) “ChÈn ®o¸n nguyªn nh©n chãng mÆt b»ng ph­¬ng ph¸p ®o nhiÖt ®é c¸c huyÖt tØnh trªn c¸c ®­êng kinh”, T¹p chÝ sinh lý häc, tËp 4, sè1, tr 24-29. 48. NguyÔn ThÞ V©n Th¸i (1996) “¶nh h­ëng cña ®iÖn ch©m lªn ng­ìng c¶m gi¸c ®au vµ mét sè ®Æc ®iÓm cña huyÖt ch©m cøu”, LuËn ¸n tiÕn sÜ khoa häc sinh häc - §¹i häc quèc gia Hµ Néi. 49. NguyÔn ThÞ V©n Th¸i (2002) “¶nh h­ëng cña liÖu ph¸p “T.§.C.S” lªn mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc t¹i tiÕt ®o¹n cét sèng trªn bÖnh nh©n viªm quanh khíp vai”, Kû yÕu c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc 2001-2002 - ViÖn Y häc cæ truyÒn ViÖt Nam, Tr 696 - 708. 50. NguyÔn §øc Th¾ng (2002) “VÒ ®é dÉn ®iÖn sinh vËt”, Kû yÕu c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc 2001-2002, ViÖn Y häc cæ truyÒn ViÖt Nam, Tr. 730-744. 51. NguyÔn Tµi Thu, TrÇn Thuý (1997) “Ch©m cøu sau ®¹i häc”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr. 25 - 138, 271. 52. NguyÔn Tµi Thu (2000) “Héi chøng bÖnh t¹ng phñ ®iÒu trÞ b»ng ch©m cøu”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr.302. 53. Lª ThÞ BÝch ThuËn (1999) “NhËn xÐt t¸c dông c¾t c¬n t¨ng huyÕt ¸p cña Adalate ngËm d­íi l­ìi”, T¹p chÝ Y häc thùc hµnh, sè5, tr.13-15. 54. Phã §øc ThuÇn, TrÇn LÖ Dung, Ph¹m ThÞ Thuû, V¨n Quèc Hoa (2002) “B­íc ®Çu t×m hiÓu t¸c dông h¹ huyÕt ¸p cña l¸ thiªn ®Çu thèng”, Kû yÕu c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc2001-2002 - ViÖn Y häc cæ truyÒn ViÖt Nam, tr. 583-594. 55. TrÇn Thuý, TrÇn Quang §¹t (1986) “Ch©m loa tai vµ mét sè ph­¬ng ph¸p ch©m kh¸c”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr.105-106. 56. TrÇn Thuý, KiÒu §×nh Khoan, NguyÔn ThÞ Mnh T©m vµ céng sù “Nghiªn cøu t¸c dông cña bµi thuèc chÌ h¹ ¸p chÌ h¹ ¸p”, Kû yÕu c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc 2001 - 2002”, ViÖn Y häc cæ truyÒn ViÖt Nam, tr. 174-185. 57. TrÇn Thuý (1995) “Ch©m cøu vµ ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh kh«ng dïng thuèc”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr.14- 66, 188-199. 58. TrÇn Thuý (2000) “BÖnh t¨ng huyÕt ¸p ®èi víi YHCT”, T¹p chÝ §«ng y, sè 340, tr. 25. 59. TrÇn ThÞ Hång Thuý (2005) “Nghiªn cøu t¸c dông ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t cña ®Þa long”, LuËn ¸n tiÕn sü y häc - Tr­êng ®¹i häc Y Hµ Néi. 60. NguyÔn V¨n Thuû (2001) “§¸nh gi¸ t¸c dông ®iÖn ch©m trªn bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t thÓ Can khÝ uÊt kÕt”, LuËn v¨n th¹c sü y häc - Tr­êng ®¹i häc Y Hµ Néi. 61. Lª BÝch Thuû (1999) “NhËn xÐt t¸c dông c¾t c¬n t¨ng huyÕt ¸p cña Adalat ngËm d­íi l­ìi”, T¹p chÝ Y häc thùc hµnh, sè 5, tr.13-15. 62. Lª H÷u Tr¸c (1995) “H¶i Th­îng Y t«ng t©m lÜnh TËp 2”, Nhµ xuÊt b¶n Y häc, tr. 138, 171. 63. TrÇn §ç Trinh (1992) “B¸o c¸o tæng kÕt c«ng tr×nh ®iÒu tra dÞch tÔ häc bÖnh t¨ng huyÕt ¸p ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Y häc cæ truyÒn ViÖt Nam, Sè162, tr.12-14 64. Chu Quèc Tr­êng, Phan Nh­ Long (1993) “BÊm huyÖt ch÷a bÖnh”, Nhµ xuÊt b¶n Qqu©n ®éi nh©n d©n, tr. 87- 89. 65. NguyÔn V¨n T­ (1998) “Nghiªn cøu cña huyÖt Tam ©m giao vµ t¸c dông cña ®iÖn ch©m huyÖt nµy lªn mét sè chØ sè sinh lý”, LuËn ¸n tiÕn sÜ y häc - §¹i häc Y khoa Hµ Néi. 66. NguyÔn Ph­íc T­¬ng (1989) “Ch©m cøu khoa häc trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Y häc cæ truyÒn ViÖt Nam, Sè 216 – 217, tr.20 – 23. 67. NguyÔn L©n ViÖt (2001) “Ph× ®¹i thÊt tr¸i trong t¨ng huyÕt ¸p”, T¹p chÝ Th«ng tin y d­îc sè 1, tr.9-13. 68. Ph¹m V¨n Vinh (2000) “Quan niÖm hiÖn nay vÒ ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p”, Thêi sù y d­îc häc th¸ng 12. 69. ViÖn Y häc cæ truyÒn ViÖt Nam (1979) “Ch©m cøu häc TËp 2”, Nhµ xuÊt b¶n y häc, tr. 87- 88. 70. ViÖn Nghiªn cøu y häc d©n téc Th­îng H¶i, Tr­¬ng Quèc B¶o, H¶i Ngäc dÞch (2000) “Ch÷a bÖnh néi khoa b»ng y häc cæ truyÒn Trung Quèc”, Nhµ xuÊt b¶n Thanh Ho¸, tr.62. TiÕng anh- ph¸p 71. Bossy J (1973) “Bases morphoiogiques et functioneles de lanalgesic acupuncturale Giorn, delliaccad, med, di Torino”, Vol 86, p. 1 – 2. 72. Catonig (1970) “Les projection centrales somato – viscerales et leurs relation aver acupuncure”, Meridiens, N 11-12. 73. Fauci AS., Brawald E., Isselbacher KJ. et al (1998), Harrisons’s princeples of internal medicine, Mc Graw – Hill New York 14th ed. 74. Hyodo M (1985) “Ryodoracu treatment, Oska”. 75. Ionescu, Tirgoviste “Theory of mechanism of action in acupuncture”. Am. J. acup, Vol 1, p. 193 - 199. 76. Niboyet J.E.H (1973) “La nesthesie par l’acupuncture, Paris” p. 433. 77. Sokolov B.A, Bezruchenko S.V vµ Kunitstyna L.A9 (1978) “A comprerative evaluation of the effect of an extremely high-frequency elecetromagnetic field on carebral hemodynamics in hypertension patients exposed in diferent refexxogenic areas”, Vorp - curotol - Fizioter Fz Kutl. P.16- 18. 78. Jacobson F, Himmelmann A, BergbrantA, Svensson A (2000) “The effect of transcutanneous electric nerver stimulation in patiens with therapy – resistant hypertension”, J- Hum - Hypertens. Dec 14 (12). P795-798. 79. Rabin Chong P, Niboyet J. E. H, et all (1985) “ Base experimentals de l’lanalgÐsie acupuncture. Nouv. Press mÐd” , Vol 14, p. 2021 - 2026. 80. Vucolova Z.P; Oganova A.G vµ Suganova M.V (1998) “Ecperience in using acupuncture reflexotherapy combined with weigh-reducing died thÎaphy in hypertenssion”, Ter- Arkh, 70(8), P. 41- 45. 81. JNC- VI (1997), Joint National Committee on Detetionr, Evaeluation and Treatment of high blood pressure, The sixth report of the Joint National Committee, NIH Publication. 82. JNC- VII (2003), Joint National Committee on Detetionr, Evaeluation and Treatment of high blood pressure, The seventh report of the Joint National Committee, NIH Publication. 83. WHO/ISH (1999), 1999 World Health Organization - International Society of Hypertension, J.of Hypert. 17, pp.151-83. 84. WHO/ISH (2003), World Health Organization - International Society of Hypertension writing group statement on management of hypertension, J.of Hypert.21, pp.183-92. tiÕng Trung Quèc 85。王宪衍(1998)，“原发性高血压患者中医分型与现代分刑”, 上海第二内科大 学学报 8 (1)，第 10 页。 86。张伯臾 (1999)，“眩晕证”，中医内科学，上海科技出版社，第 204-207 页. 87。张笑丽，韩景辉 (2003), “中医药治疗高血压病研究情况”， 山西中医19(1)，第 53-55 页。 88。周民翁(1997)，“眩晕证”，中医临床经典，上海中医药大学出版社，第 716-731 页。 89。周招钒 (2000)，“治疗眩晕症的原则” ，精华治则中医历代， 中国中医药出版 社，第 445 - 447 页。 Bé quèc phßng ViÖn Y häc cæ truyÒn Qu©n ®éi Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc BÖnh ¸n nghiªn cøu §iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p (Hµo ch©m o Nifedipine 10mmg viªn nÐn o) Sè BA: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sè NC: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Hä vµ tªn:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Tuæi:. . . . . . . 3. Giíi: . . . . . . 4. §Þa chØ:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. NghÒ nghiÖp: C¸n bé nghØ h­u o Lao ®éng ch©n tay o C¸n bé nghiªn cøu, l·nh ®¹o, viªn chøc o 6. §iÖn tho¹i: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. TiÒn sö t¨ng huyÕt ¸p : Cã o Kh«ng o Thêi gian ph¸t hiÖn. . . . . .Theo dâi ®iÒu trÞ th­êng xuyªn: Cã o Kh«ng o §· ®iÒu trÞ YHH§ o YHCT o KÕt hîp o 8. TiÒn sö gia ®×nh: Gia ®×nh cã ng­êi bÞ t¨ng huyÕt ¸p Cã o Kh«ng o 9. Ngµy vµo ®iÒu trÞ: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11. ChÈn ®o¸n t©y y: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12. ChÈn ®o¸n ®«ng y: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu trÞ: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. DiÔn biÕn l©m sµng: TriÖu chøng Tr­íc ®iÒu trÞ Sau ®iÒu trÞ Ghi chó Cã Kh«ng 15’ 30’ 2h 24h §au ®Çu 1 = Kh«ng ®æi 2 = Gi¶m 3 = HÕt Hoa m¾t 1 = Kh«ng ®æi 2 = Gi¶m 3 = HÕt Chãng mÆt 1 = Kh«ng ®æi 2 = Gi¶m 3 = HÕt MÆt ®á 1 = Kh«ng ®æi 2 = Gi¶m 3 = HÕt Bùc tøc khã chÞu 1 = Kh«ng ®æi 2 = Gi¶m 3 = HÕt M¹ch huyÒn s¸c 1 = Kh«ng ®æi 2 = Gi¶m 3 = HÕt Tr­íc ®iÒu trÞ Sau ®iÒu trÞ Ghi chó 15’ 30’ 2h 24h TÇn sè m¹ch NhÞp tim HuyÕt ¸p ChiÒu cao C©n nÆng §é th«ng ®iÖn Hîp cèc Hµnh gian §iÖn trë da Hîp cèc Hµnh gian 17. T¸c dông phô: (Ghi cô thÓ tõng triÖu chøng, xuÊt hiÖn vµo giê thø mÊy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Thñ tr­ëng c¬ së ®iÒu trÞ Ngµy ..... th¸ng..... n¨m2006 BS. ®iÒu trÞ

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docĐánh giá tác dụng điều trị của hào châm trên bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát độ I, II thể Can dương thượng cang theo y học cổ truyền.doc
Luận văn liên quan