Nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng nông sản Việt Nam xuất khẩu

ång thêi, cÇn tËp trung cho c«ng t¸c nghiªn cøu lai t¹o gièng, t¹o ra nh÷ng gièng cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao phôc vô xuÊt khÈu. Cô thÓ, trong thêi gian tíi, cÇn t¹o ra b­íc chuyÓn biÕn míi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña chiÕn l­îc c¹nh tranh n«ng s¶n trªn thÞ tr­êng nh­ sau: - TËp trung ®Çu t­ cho nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n vµ øng dông, thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu gièng (lai t¹o, chän läc, nhËp néi) quèc gia, t¹o mét b­íc cã tÝnh ®ét ph¸ vÒ n¨ng suÊt chÊt l­îng, ph¸t triÓn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, nghiªn cøu kinh tÕ, ph¸t triÓn thÞ tr­êng. - T¨ng c­êng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, ®­a nhanh vµ trùc tiÕp ®Õn ng­êi s¶n xuÊt (hé n«ng d©n). - KiÖn toµn vµ s¾p xÕp hÖ thèng nghiªn cøu, khoa häc ®Ó ph¸t huy søc m¹nh trÝ tuÖ cña ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt. T¨ng c­êng ®Çu t­ trang thiÕt bÞ vµ c¬ së vËt chÊt cho nghiªn cøu khoa häc. 1.2 Huy ®éng vèn ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ: Nh×n chung c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n n«ng s¶n cßn qu¸ nhá bÐ l¹c hËu chiÕm tíi 70% (tû träng chÕ biÕn ®èi víi s¶n phÈm cao su lµ 20%, chÌ 55%...). §Ó kh¾c phôc khã kh¨n vµ ph¸t huy ®­îc c¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh vèn cã cña m×nh, th× viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp nãi chung vµ hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu nãi riªng cã ý nghÜa hµng ®Çu. V× vËy, cÇn cã mét l­îng vèn thÝch ®¸ng, ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc sau: - X©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho n«ng th«n nh­ thñy lîi, ®­êng x¸, ®iÖn n­íc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. - X©y dùng c¸c vïng chuyªn canh, s¶n xuÊt c©y trång vµ vËt nu«i trªn quy m« lín nh»m t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao víi chÊt l­îng s¶n phÈm tèt ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. - N©ng cÊp c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn hiÖn cã, trong ®ã nh÷ng nhµ m¸y qu¸ l¹c hËu th× rµ xÐt l¹i ®Ó cã h­íng xö lý trªn c¬ së lÊy hiÖu qu¶ lµm môc tiªu. §ång thêi, x©y dùng mét sè nhµ m¸y míi t¹i vïng nguyªn liÖu ®Ó ®¶m b¶o t¹o ra c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ®a d¹ng vÒ mÉu m· chñng lo¹i cã søc xuÊt khÈu cao. - Trªn c¬ së n¾m b¾t yªu cÇu cña thÞ tr­êng, x©y dùng ch­¬ng tr×nh hç trî ®æi míi c«ng nghÖ, ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ tr­êng, chñ yÕu ë c¸c thÞ tr­êng míi, yªu cÇu chÊt l­îng vµ tiªu chuÈn vÖ sinh c«ng nghiÖp còng nh­ vÖ sinh thùc phÈm cao. - X©y dùng c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé kü thuËt n«ng nghiÖp vµ c¸n bé qu¶n lý cã tr×nh ®é ®Ó gãp phÇn ®­a nÒn c«ng nghiÖp n­íc ta tiÕn kÞp víi ®µ ph¸t triÓn chung cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. ViÖc ®Çu t­ vèn vµo c¸c lÜnh vùc trªn võa mang tÝnh cÊp b¸ch võa mang tÝnh chÊt l©u dµi, ®ßi hái ph¶i cã mét l­îng vèn kh¸ lín vµ cã sù tham gia tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau. + Vèn ®Çu t­ tõ nguån ng©n s¸ch nhµ n­íc: §©y lµ nguån vèn quan träng hµng ®Çu trong c¬ cÊu ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. §iÒu nµy kh«ng chØ thÓ hiÖn ë quy m« ®Çu t­ mµ cßn biÓu hiÖn ë nguån vèn chñ ®¹o trong viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho n«ng nghiÖp, lÜnh vùc nµo mµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng thÓ mµ còng kh«ng muèn ®Çu t­. CÇn nhËn thøc r»ng, vèn ng©n s¸ch nh­ lµ “vèn måi”, t¹o ra “có hÝch” cho n«ng nghiÖp chuyÓn dÞch theo h­íng s¶n xuÊt hµng hãa, thu hót ngµy cµng nhiÒu vèn kh¸c ®Çu t­ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi chung, n«ng s¶n xuÊt khÈu nãi riªng. MÆc dï vËy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tû träng nguån vèn nµy dµnh cho ®Çu t­ c«ng nghÖ chÕ biÕn cßn rÊt h¹n chÕ. V× vËy, cã thÓ t¨ng nguån thu ng©n s¸ch th«ng qua viÖc ®Ò nghÞ hç trî ®èi víi nh÷ng dù ¸n ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cã môc tiªu, ph¸t sinh ngoµi dù kiÕn ng©n s¸ch nh­ng rÊt cÇn cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. + Vèn ®Çu t­ tõ nguån vèn tù cã cña nh©n d©n: Cïng víi viÖc giao ruéng ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt rõng còng nh­ mÆt n­íc cho n«ng d©n sö dông trong thêi gian dµi ®· kÝch thÝch lµm t¨ng nguån vèn ®Çu t­ tõ nguån tù cã cña nh©n d©n th«ng qua viÖc mua s¾m thiÕt bÞ, vËt t­ n«ng nghiÖp nh­ ph©n bãn, gièng c©y, m¸y n«ng nghiÖp... ®Ó tù chñ ®éng më réng diÖn tÝch trång trät. Sù tù ®Çu t­ cña n«ng d©n ®­îc biÓu hiÖn râ nhÊt trong mét lo¹i h×nh n«ng nghiÖp míi, ®ã lµ m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i víi sè vèn ®Çu t­ kho¶ng 90% vèn cña chÝnh nh÷ng ng­êi n«ng d©n. Qua ®ã, nguån vèn tù cã cña nh©n d©n lµ nguån vèn kh¸ dåi dµo tuy nhiªn vÉn cßn tiÒm Èn, huy ®éng ®­îc nguån vèn nµy sÏ gãp phÇn n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. V× vËy, cÇn ®¸nh thøc, huy ®éng tèi ®a nguån vèn nµy, gì bá nh÷ng trë ng¹i vÒ ph¸p luËt, t©m lý cho nh©n d©n, t¹o mäi ®iÒu kiÖn vÒ m«i tr­êng luËt ph¸p còng nh­ m«i tr­êng ®Çu t­, chÝnh s¸ch thuÕ... ®Ó hä yªn t©m bá vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn, khuyÕn khÝch nh÷ng n«ng d©n cã vèn cã c¬ héi tù tæ chøc hoÆc hîp t¸c víi nhau huy ®éng vèn ®Çu t­ th«ng qua viÖc h×nh thµnh doanh nghiÖp, c¬ së kinh doanh cña m×nh. + §Çu t­ tõ vèn tÝn dông: Riªng hÖ thèng ng©n hµng, n¨m 1990 d­ nî cho vay ®èi víi ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp chØ chiÕm 14,7% d­ nî cña toµn ngµnh th× ®Õn n¨m 1997 tû lÖ nµy lµ 60%. Song nh×n l¹i thÞ tr­êng vèn tÝn dông n«ng th«n nh÷ng n¨m võa qua vÉn cßn mét sè tån t¹i nh­: Nguån vèn vÉn cßn ph©n chia ®Òu cho c¸c hé n«ng d©n vay trung b×nh vµi ba triÖu, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hé lµm ¨n kinh tÕ tèt th× kh«ng ®ñ vèn cßn hé lµm ¨n kinh tÕ kÐm th× kh«ng sö dông hÕt vèn vµ kh«ng hiÖu qu¶. Vèn cho vay vÉn mang tÝnh chÊt ph©n t¸n, thiÕu sù qu¶n lý thèng nhÊt, thiÕu sù tËp trung dÉn ®Õn vèn bÞ chia c¾t ®Çu t­ ch­a mang l¹i hiÖu qu¶, thÞ tr­êng vèn bÞ rèi lo¹n. C«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n vay vèn, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng dù ¸n lín cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp g©y thÊt tho¸t l·ng phÝ. Nguån vèn cho vay chñ yÕu lµ vèn ng¾n h¹n do vËy ch­a t¹o ®iÒu kiÖn ®Çu t­ theo chiÒu s©u - nhiÒu khi ch­a thùc hiÖn ®· ph¶i lo tr¶ nî. Sè l­îng n«ng d©n cÇn vay vèn nh­ng ch­a ®¸p øng cßn chiÕm tû lÖ lín do n«ng d©n ch­a tiÕp cËn víi ng©n hµng. Tuy nhiªn, nguån vèn nµy lµ nguån vèn chñ yÕu nh»m phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n nãi chung, ®æi míi c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n n«ng s¶n nãi riªng. CÇn ph¶i kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n trªn vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ­u tiªn khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu. Ch¼ng h¹n nh­, lËp ra bé phËn nghiªn cøu thÞ tr­êng ®Ó tiÕp tôc më réng m¹ng l­íi ng©n hµng liªn x·, ng©n hµng l­u ®éng... ®Õn tËn c¬ së, n¬i tËp trung d©n c­ s¶n xuÊt; tÝch cùc më réng c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cña ng©n hµng th­¬ng m¹i nh»m thu hót nguån vèn t¹m nhµn rçi vµo ng©n hµng: më réng nguån tÝn dông ®Õn tËn hé gia ®×nh, c¸ nh©n, hîp t¸c x·... më réng tÝn dông cho n«ng d©n vay kho¶ng 10 triÖu ®ång trë xuèng th«ng qua Héi n«ng d©n kiªn quyÕt ®i theo con ®­êng më réng cho vay ®Õn hé gia ®×nh th«ng qua tæ nhãm, gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thiÕu vèn s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n. ChØ cã nh­ vËy n«ng d©n míi dÔ dµng tiÕp cËn gÇn h¬n víi ng©n hµng vµ ng­îc l¹i, ng©n hµng tiÕp cËn gÇn h¬n víi n«ng d©n, n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu tÝn dông cña hä ®Ó ®Çu t­ vèn an toµn. + §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI): Trong c¸c lo¹i h×nh ®Çu t­ vµo ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n, th× FDI cã vai trß quan träng ®Æc biÖt. V× FDI th­êng tËp trung vµo nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn n«ng s¶n mòi nhän, n©ng cao ®­îc hµm l­îng chÕ biÕn. Vµ th­êng ®i kÌm víi chuyÓn giao c«ng nghÖ, m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, do vËy nã ®¶m b¶o ®­îc tÝnh ®ång bé vµ hiÖn ®¹i cña c¸c c¬ së chÕ biÕn hµng n«ng s¶n. Nh×n chung, ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo n«ng nghiÖp nh÷ng n¨m võa qua ®· t¨ng. Song, vÉn cßn h¹n chÕ nh­ tèc ®é ®Çu t­ chËm vµ cßn qu¸ khiªm tèn, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n cßn ®¸ng lo ng¹i. ViÖc ph©n bæ c¸c dù ¸n ch­a hîp lý. V× vËy, ®Ó thu hót ®­îc vèn FDI, mét mÆt cÇn chñ ®éng c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ cã kÕ ho¹ch x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, h×nh thµnh mét hÖ thèng thÞ trÊn, thÞ tø ë n«ng th«n, ®Æc biÖt cÇn xóc tiÕn x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp cã quy m« nhá ë n«ng th«n. MÆt kh¸c, tæ chøc c¸c c¬ së chÕ biÕn, s¬ chÕ l©m thñy s¶n theo h­íng g¾n kÕt c¸c ®¬n vÞ cung cÊp nguyªn liÖu s¶n xuÊt - chÕ biÕn vµ tiªu thô. Tõ ®ã, chØ cã c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi thÊy râ c¸c lîi Ých trùc tiÕp mµ hä thu ®­îc khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ hoÆc liªn doanh víi ViÖt Nam. Khi c¸c dù ¸n n«ng l©m thñy s¶n cã søc hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th× sÏ thu hót ®­îc vèn FDI ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ chÕ biÕn, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña n«ng s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 1.3 Hç trî l·i suÊt tÝn dông xuÊt khÈu ®èi víi n«ng d©n vµ nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh n«ng s¶n chÕ biÕn. Nãi ®Õn mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn víi nhÞp ®é cao, bÒn v÷ng th× kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn nÒn kinh tÕ ®ã ®ang h­íng vµo xuÊt khÈu vµ cã chÝnh s¸ch xuÊt khÈu hîp lý. Cã ph¸t triÓn ®­îc xuÊt khÈu míi ph¸t huy vµ khai th¸c ®­îc lîi thÕ so s¸nh tõ néi lùc. Trong nhiÒu n¨m qua, chÝnh phñ rÊt chó träng xuÊt khÈu, coi xuÊt khÈu lµ nguån thu hót chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. ChÝnh phñ s½n sµng can thiÖp b»ng c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Ó kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu, ®· tõng b­íc ®¸p øng nguån tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng s¶n. Tuy nhiªn, thùc trang ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu ®ang ®Æt ra nh÷ng vÊn dÒ bøc xóc: §èi t­îng cho vay chñ yÕu lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ nhµ n­íc, l·i suÊt ch­a thÓ hiÖn râ tÝnh ­u ®·i, c¬ chÕ cho vay ch­a thuËn lîi. MÆt kh¸c, kinh doanh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n lµ mét lÜnh vùc kh¸ bÊp bªnh do chÝnh ®Æc thï cña s¶n phÈm ®em l¹i. Khi c¸c doanh nghiÖp vay vèn ®Ó ®Çu t­ s¶n xuÊt hay kinh doanh chÕ biÕn, tiªu thô mét lo¹i n«ng s¶n nµo ®ã cho xuÊt khÈu nh­ng khi cho thu ho¹ch s¶n phÈm, hay tiªu thô s¶n phÈm th× gi¸ c¶ xuèng qu¸ thÊp, s¶n phÈm tån ®äng kÐo dµi kh«ng tiªu thô ®­îc, tiÕp ®ã l¹i bÞ xuèng cÊp vÒ chÊt l­îng hay gi¶m gi¸ b¸n, bÞ thua lç tíi vµi vô liÒn thËm chÝ tíi vµi n¨m. Tõ ®ã dÉn ®Õn nî ®äng vèn, l·i mÑ ®Î l·i con. Do ®ã, chÝnh phñ cÇn ¸p dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh hç trî cho xuÊt khÈu mµ quan träng nhÊt lµ cÊp tÝn dông xuÊt khÈu ­u ®·i, b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu nh»m hç trî, khuyÕn khÝch cho c¸c doanh nghiÖp vµ hé n«ng d©n tham gia s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, thùc hiÖn kinh doanh n«ng s¶n xuÊt khÈu, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. H¹n møc tÝn dông ­u ®·i vµ h¹n møc b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu cô thÓ cho c¸c dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu n«ng s¶n víi l·i suÊt vay ng¾n h¹n th­êng thÊp h¬n tõ 20 - 25% l·i suÊt vay ng¾n h¹n th«ng th­êng. ¦u ®iÓm cña cho vay l·i suÊt ­u ®·i lµ gióp doanh nghiÖp kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp m¹nh d¹n tÝnh to¸n vay vèn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ xuÊt khÈu, tËp d­ît lµm quen víi thÞ tr­êng thÕ giíi, dÇn v­¬n lªn hßa nhËp víi nÒn kinh tÕ quèc tÕ. Tuy nhiªn, ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt ­u ®·i sÏ dÉn ®Õn bao cÊp, lµm suy yÕu vµ gi¶m vai trß ®ßn bÈy tÝn dông. V× vËy chÝnh phñ cÇn ph¶i x©y dùng mét c¬ chÕ th­ëng ph¹t t­¬ng thÝch. Nh­ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ hé n«ng d©n ho¹t ®éng xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu n«ng s¶n ®· cã hoÆc më thªm thÞ tr­êng míi víi kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n¨m t¨ng lªn trªn 20% so víi n¨m tr­íc ®èi víi nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cña nhµ n­íc, th× cÇn cã chÝnh s¸ch th­ëng l·i suÊt. Xem xÐt cho vay tÝn dông xuÊt khÈu víi l·i suÊt ­u ®·i ®¸p øng ®Õn 70% tæng sè tÝn dông ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång ®· ký hoÆc xem xÐt b¶o l·nh ®Õn 80% tæng sè tÝn dông thùc hiÖn hîp ®ång ®ã. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu thua lç th× chÊm døt viÖc cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng û l¹i vµo sù trî cÊp cña nhµ n­íc. 2. Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng: Trong tiÕn tr×nh héi nhËp, ®Ó cã thÓ th©m nhËp c¸c thÞ tr­êng thÕ giíi th× viÖc t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ ch­a ®ñ mµ cßn ®ßi hái ph¶i t¨ng c­êng tÝnh chñ ®éng cña nhµ n­íc trong më réng quan hÖ quèc tÕ. ViÖc ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i: ®µm ph¸n, ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng víi chÝnh phñ c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ, hay ph¸t triÓn vµ trao ®æi th«ng tin th­¬ng m¹i, qu¶ng c¸o mÆt hµng th«ng qua c¸c ho¹t ®éng héi chî triÓn l·m trong n­íc, quèc tÕ... sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc n©ng cao thÞ phÇn n«ng s¶n ViÖt Nam trªn thÕ giíi. 2.1 Duy tr× vµ ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu n«ng s¶n. Trong thêi ®¹i ngµy nay, khu vùc hãa, toµn cÇu hãa vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi lµ xu h­íng tÊt yÕu mµ mäi nÒn kinh tÕ ®Òu bÞ cuèn hót vµo. D­íi søc Ðp cña toµn cÇu hãa, nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia còng cã sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ vµ nhanh chãng. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam còng chÞu t¸c ®éng cña xu thÕ nµy. Do ®ã, duy tr× vµ ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi sÏ gãp phÇn t¹o ra nh÷ng triÓn väng to lín cho viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng hãa nãi chung vµ n«ng s¶n nãi riªng cña ViÖt Nam. Víi chñ tr­¬ng më cöa nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam ®ang tõng b­íc héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi. ViÖt Nam tham gia vµ ®· lµ thµnh viªn cña diÔn ®µn hîp t¸c ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC) vµ ®­a ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia (IAP) ®Ó thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i, ®ång thêi ViÖt Nam còng ®ang xóc tiÕn gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ ®µm ph¸n ®Ó ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi Mü. §Æc biÖt, víi vai trß lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN tõ 28 - 7 - 1995, ViÖt Nam ®· cam kÕt thùc hiÖn c¸c hiÖp ®Þnh ASEAN trong ®ã cã hiÖp ®Þnh vÒ thùc hiÖn mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). Suy cho cïng th× viÖc tham gia c¸c cam kÕt cña AFTA, APEC hay WTO hoÆc HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü thùc chÊt lµ biÓu hiÖn xu h­íng héi nhËp cña ViÖt Nam ë c¸c nÊc thang kh¸c nhau vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi mµ sù kh¸c biÖt cña c¸c qu¸ tr×nh nµy sÏ ®em ®Õn c¸c ­u ®·i kh¸c nhau cho ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i. ViÖt Nam tham gia AFTA ®­îc coi lµ b­íc khëi ®Çu quan träng nhÊt, cã thÓ vÝ nh­ cuéc diÔn tËp toµn diÖn ®Çu tiªn ®Ó chuÈn bÞ gia nhËp APEC còng nh­ WTO. TiÕp ®Õn, trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña APEC th¸ng 11/1998 lµ mét cét mèc quan träng trong tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc cña ViÖt Nam, APEC víi 21 thµnh viªn chiÕm h¬n 1/2 GNP cña thÕ giíi vµ kho¶ng 80% khèi l­îng mËu dÞch víi ViÖt Nam ®ang lµ mèi quan t©m lín trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam còng nh­ c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. Gia nhËp khèi th­¬ng m¹i khu vùc APEC lµ mét b»ng chøng ®¶m b¶o thuËn lîi cho viÖc gia nhËp WTO, do sù cam kÕt chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng cña ViÖt Nam ®­îc c¸c tæ chøc APEC kh¼ng ®Þnh. H¬n n÷a, liªn quan ®Õn vai trß cña Mü trong ®µm ph¸n gia nhËp WTO th× APEC ®­îc coi lµ ®Þa bµn chiÕn l­îc hµng ®Çu trong thÕ kû XXI kh«ng chØ vÒ kinh tÕ mµ c¶ an ninh chiÕn l­îc. Do ®ã, gia nhËp APEC, ViÖt Nam sÏ gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thuËn lîi trong gia nhËp WTO vµ quan hÖ song ph­¬ng vÒ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ víi Mü. Víi viÖc chuÈn bÞ gia nhËp WTO cña ViÖt Nam th× Mü lµ n­íc ®ãng vai trß lµ n­íc cã yªu s¸ch lín nhÊt, ®ãng vai trß “l·nh ®¹o” trong c¸c vÊn ®Ò cña WTO. V× vËy, ký ®­îc hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü sÏ t¹o thÕ thuËn lîi cho c¸c ®µm ph¸n gia nhËp WTO ®ang ®­îc tÝch cùc triÓn khai. MÆt kh¸c, do hiÖp ®Þnh ®­îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c WTO nªn xÐt vÒ mÆt kü thuËt, sau khi ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü, ViÖt Nam sÏ cã c¬ héi thùc hiÖn ®­îc c¸c yªu cÇu c¨n b¶n cña tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ, gi¶m ®i ®¸ng kÓ c¸c khã kh¨n trong tiÕn tr×nh cam kÕt vµ thùc hiÖn cam kÕt ®Ó sím trë thµnh thµnh viªn WTO. Do ®ã, khi ViÖt Nam tiÕn lªn ®­îc nÊc cuèi cïng cña qu¸ tr×nh b×nh th­êng hãa quan hÖ kinh tÕ víi Mü th× c¸c quan hÖ víi c¸c ®èi t¸c kh¸c còng trë nªn su«n sÎ h¬n. Tham gia vµo c¸c tæ chøc nµy ®· lµm vµ sÏ lµm cho thÞ tr­êng xuÊt khÈu n«ng s¶n ®­îc më réng vµ æn ®Þnh h¬n. HiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp trong c¸c tæ chøc nµy ®Æt ra c¸c quy t¾c nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng cña c¸c mÆt hµng n«ng nghiÖp. C¸c n­íc ASEAN ®ang thùc hiÖn tù do hãa th­¬ng m¹i n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn vµo thùc hiÖn hiÖp ®Þnh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) trong khu«n khæ khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). §Õn n¨m 2003, hÇu hÕt c¸c mÆt hµng sÏ ®­îc c¸c n­íc thµnh viªn gi¶m thuÕ suÊt xuèng cßn 0 - 5%, riªng mét sè mÆt hµng nh¹y c¶m th× tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan ®­îc thùc hiÖn muén h¬n, b¾t ®Çu vµo n¨m 2001 vµ kÕt thóc vµo n¨m 2010. Cïng víi tiÕn tr×nh chung ®ã, tù do th­¬ng m¹i n«ng nghiÖp còng ®· ®­îc ®­a vµo ch­¬ng tr×nh ®µm ph¸n trong khu«n khæ hiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th­¬ng m¹i (GATT) t¹i vßng ®µm ph¸n URUGOAY (1986 - 1994) gi÷a c¸c thµnh viªn Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. T¹i vßng ®µm ph¸n nµy mét lo¹t hiÖp ®Þnh ®· ®­îc ký kÕt, trong ®ã cã hiÖp ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp. Do ®ã, cã thÓ nãi r»ng ViÖt Nam tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ tranh thñ ®­îc nhiÒu c¬ héi quan träng ®Ó ph¸t triÓn, song bªn c¹nh ®ã còng ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc, nh÷ng cam kÕt mµ ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn khi tham gia héi nhËp. Tr­íc hÕt, HiÖp ®Þnh WTO yªu cÇu lo¹i bá tÊt c¶ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®ang tån t¹i b»ng viÖc thuÕ ho¸ c¸c hµng rµo nµy víi møc thuÕ kh«ng cao h¬n so víi c¸c møc b¶o hé t­¬ng ®­¬ng trong thêi gian c¬ së (1986-1990). §ång thêi kh«ng ®­a ra c¸c hµng rµo phi thuÕ quan míi; quy ®Þnh tÊt c¶ c¸c dßng thuÕ ®èi víi n«ng s¶n ph¶i râ rµng buéc vµo cuèi giai ®o¹n thùc hiÖn (n¨m 2000); yªu cÇu tÊt c¶ c¸c lo¹i thuÕ ®Òu ph¶i c¾t gi¶m, cam kÕt tiÕp cËn thÞ tr­êng tèi thiÓu nh»m më cöa c¸c thÞ tr­êng vÉn ®­îc b¶o hé cao. Trong ph¹m vi c¸c n­íc ASEAN, AFTA cßn cã nh÷ng quy ®Þnh m¹nh mÏ h¬n, ®ã lµ viÖc thùc hiÖn lo¹i bá hµng rµo phi thuÕ vµ hµng rµo thuÕ trong thêi gian ng¾n, ®ång lo¹t gi¶m thuÕ nhËp khÈu hµng hãa xuèng cßn 0 -5% trong vßng 10 n¨m, b¾t ®Çu tõ n¨m 1993 vµ kÕt thóc n¨m 2003 (ViÖt Nam kÕt thóc vµo n¨m 2006 do tham gia muén h¬n 3 n¨m). Riªng c¸c mÆt hµng nh¹y c¶m qu¸ tr×nh nµy chØ b¾t ®Çu vµo n¨m 2001 vµ kÕt thóc vµo n¨m 2010 (ViÖt Nam lµ 2004 - 2013). ViÖc cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n thùc hiÖn ®èi xö b×nh ®¼ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc ®· g©y khã kh¨n cho ViÖt Nam trong viÖc c¹nh tranh víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc. NhÊt lµ trong khi nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn yÕu kÐm, tr×nh ®é khoa häc, s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý cßn thÊp. ViÖc b·i bá c¸c hµng rµo thuÕ vµ phi thuÕ quan mÆc dï ®­îc coi ®ã lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p lín ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn xuÊt khÈu, song viÖc b·i bá ph¶i tu©n thñ mét sè nguyªn t¾c vµ tr×nh tù thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó tr¸nh nh÷ng có sèc ®ét ngét ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Nh­ vËy, ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ víi c¸c n­íc vµ thùc hiÖn ®­îc nh÷ng cam kÕt khi tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, cÇn tËp trung x©y dùng chÝnh s¸ch héi nhËp trªn c¬ së tù do hãa vµ thuËn tiÖn hãa c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i theo tiªu chuÈn quèc tÕ, ®¹t ®­îc nh÷ng tho¶ thuËn quèc tÕ ®Ó xo¸ bá hµng rµo bªn ngoµi trong t­¬ng lai. Tuy nhiªn, ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng tho¶ thuËn ®ã th× tr­íc tiªn ph¶i xãa bá ®­îc c¸c hµng rµo bªn trong, tù do hãa th­¬ng m¹i trªn thÞ tr­êng néi ®Þa lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ViÖt Nam cã thÓ ®­¬ng ®Çu víi c¸c th¸ch thøc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ thÕ kû 21. ViÖt Nam cÇn ph¶i dµnh ­u tiªn thêi gian vµ néi lùc cho viÖc ®Èy nhanh tèc ®ä x©y dùng thÓ chÕ th­¬ng m¹i néi ®Þa. ThÞ tr­êng néi ®Þa m¹nh lµ ®éng lùc chñ yÕu ®Èy m¹nh sù héi nhËp cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. TiÒm n¨ng cña giíi doanh gia ViÖt Nam cÇn ph¶i ®­îc kh¬i dËy, t¹o khu«n khæ vÜ m« cho qu¸ tr×nh t¹o lËp còng nh­ tiÕn hµnh kinh doanh ®­îc thuËn lîi. §iÒu quan träng hiÖn nay lµ cÇn ph¶i thiÕt lËp lé tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ néi ®Þa g¾n liÒn víi héi nhËp quèc tÕ. Sù bÊt cËp cña bé m¸y ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®ang ®Æt ra nhu cÇu bøc b¸ch cÇn ®­îc s¾p xÕp l¹i ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu sù phèi hîp kinh niªn gi÷a c¸c bé, ngµnh, ®¶m b¶o sù thèng nhÊt cña toµn bé nÒn kinh tÕ nh­ mét tæng thÓ, ®ång thêi tËp trung ®­îc søc m¹nh néi lùc quèc gia. Cã nh­ vËy míi thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng cña nhµ n­íc trong viÖc l·nh ®¹o nÒn kinh tÕ b»ng c¸c chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ, cña c¸c c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i th­¬ng vµ th­¬ng m¹i trong viÖc thùc hiÖn ®µm ph¸n trªn thÕ giíi, ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ t×m ®èi t¸c kinh doanh. 2.2 æn ®Þnh gi¸ c¶ cho ng­êi n«ng d©n vµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh n«ng s¶n xuÊt khÈu. N«ng s¶n lµ mét mÆt hµng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu lín, tuy nhiªn l¹i lµ mÆt hµng chÞu nhiÒu rñi ro do sù lªn xuèng thÊt th­êng cña gi¸ c¶ vµ chÞu søc Ðp lín nhÊt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Cã thÓ nãi, vÊn ®Ò æn ®Þnh gi¸ cho n«ng s¶n ë ViÖt Nam lµ v« cïng cÇn thiÕt. Cho ®Õn nay, c¸c yÕu tè “®Çu vµo” cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®Çu ra cña n«ng s¶n ®Òu cã liªn quan ®Õn gi¸ c¶ thÞ tr­êng quèc tÕ, nh­ng nhiÒu n¨m chØ sè chung gi¸ xuÊt khÈu n«ng s¶n thÊp h¬n so víi chØ sè chung gi¸ nhËp khÈu t­ liÖu s¶n xuÊt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. T×nh h×nh trªn ®· lµm cho gi¸ c¸nh kÐo gi÷a hµng c«ng nghiÖp vµ hµng n«ng s¶n bÊt lîi cho n«ng d©n. Cung cÇu gi¸ c¶ thÞ tr­êng kh«ng æn ®Þnh th× ng­êi chÞu thua thiÖt nhiÒu nhÊt lµ n«ng d©n vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh n«ng s¶n xuÊt khÈu. Khi cung lín h¬n cÇu gi¸ tôt xuèng sÏ k×m h·m viÖc kinh doanh vµ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp vµ n«ng d©n, nh­ng khi gi¸ t¨ng lªn th× kh«ng cã hoÆc kh«ng cã nhiÒu n«ng s¶n b¸n ra. V× vËy, Nhµ n­íc nªn cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng biÕn ®éng gi¸ c¶, ®Æc biÖt hiÖn nay t×nh tr¹ng gi¸ n«ng s¶n trªn thÕ giíi ®ang cã xu h­íng gi¶m vµ vÒ l©u dµi, ®iÒu nµy sÏ ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn viÖc xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam. Khi gi¸ n«ng s¶n thÞ tr­êng thÕ giíi xuèng thÊp b»ng, thËm chÝ d­íi gi¸ thµnh s¶n xuÊt, Nhµ n­íc nªn ph¸t tÝn hiÖu vµ tiÕn hµnh mua vµo víi khèi l­îng lín n«ng s¶n xuÊt khÈu theo gi¸ thÞ tr­êng trong mét thêi gian ng¾n dù tr÷, cho ®Õn khi gi¸ thÞ tr­êng xoay quanh gi¸ tÝn hiÖu th× dõng l¹i. §ång thêi gióp n«ng d©n t×m kiÕm thÞ tr­êng tiªu thô, ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång tr¶ nî b»ng n«ng s¶n vµ t¹m thêi gi¶m hoÆc miÔn thuÕ xuÊt khÈu, t¹m dõng viÖc thu thuÕ, thu nî tÝn dông ®èi víi n«ng d©n. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc cÇn hç trî gi¸ mua nh»m t¨ng l­îng dù tr÷, gi¶m gi¸ vËt t­ vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o trî gi¸ trªn nguyªn t¾c “LÊy lóc xuÊt khÈu ®­îc cao bï cho lóc xuÊt khÈu gi¸ thÊp” trong ®ã b¶o trî gi¸ tèi thiÓu lµ quan träng nhÊt, nh»m æn ®Þnh nguån cung cho xuÊt khÈu, thu ngo¹i tÖ cho quèc gia. Trong thêi gian gÇn ®©y, ®Ó gãp phÇn b×nh æn gi¸, Quü hç trî xuÊt khÈu ®­îc h×nh thµnh trªn nguyªn t¾c: khuyÕn khÝch, hç trî, kÝch thÝch viÖc kh¬i dËy nh÷ng tiÒm n¨ng, nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng. C¬ chÕ ho¹t ®éng cña Quü nµy lµ thu chªnh lÖch gi¸ ph¸t sinh cña hµng xuÊt nhËp khÈu, hµng s¶n xuÊt trong n­íc ®Ó chi hç trî cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh nh÷ng vËt t­ hµng hãa quan träng cã ®iÒu kiÖn dù tr÷ l­u th«ng ®iÒu hßa cung cÇu b×nh æn gi¸ c¶. Nhê sù hç trî nµy mµ c¸c doanh nghiÖp hoÆc t¨ng cung hoÆc kÝch cÇu khi cÇn thiÕt t¸c ®éng ®Õn thÞ tr­êng gi¸ c¶, gãp phÇn lµm cho gi¸ c¶ tõ chç qu¸ thÊp hoÆc qu¸ cao kh«ng hîp lý trë vÒ møc gi¸ cña mÆt b»ng chung mµ x· héi chÊp nhËn, t¸c ®éng chung cña mÆt b»ng gi¸. Do ®ã, cã thÓ nãi viÖc triÓn khai quü nµy kh«ng chØ bao gåm viÖc hç trî xuÊt khÈu mµ th«ng qua viÖc phô thu chªnh lÖch gi¸ lËp quü, hç trî xuÊt khÈu cßn bao hµm néi dung b×nh æn gi¸ chÝnh nh÷ng mÆt hµng bÞ phô thu vµ nh÷ng mÆt hµng ®­îc hç trî. V× vËy, trong thêi gian tíi cÇn ph¸t huy vai trß cña Quü hç trî xuÊt khÈu ®ång thêi nhµ n­íc cÇn h×nh thµnh thªm mét sè quü hç trî vµ b¶o trî ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ më réng thÞ tr­êng n«ng s¶n nh­ Quü hç trî ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng n«ng s¶n chñ lùc (g¹o, cµ phª... ). Quü b¶o hiÓm rñi ro thiªn tai vµ rñi ro thÞ tr­êng... víi môc tiªu æn ®Þnh gi¸ n«ng s¶n, trong ®ã, cÇn chó träng nghiªn cøu c¸c h×nh thøc b¶o hiÓm cho c¸c lo¹i c©y trång, h×nh thµnh quü b¶o hiÓm tõng ngµnh s¶n phÈm. Tr­íc m¾t, cÇn thµnh lËp c¸c quü b¶o hiÓm cho n«ng s¶n: lóa g¹o, cµ phª, cao su, thÞt lîn... Quü nµy dïng ®Ó can thiÖp thÞ tr­êng khi gi¸ thÞ tr­êng ®ét biÕn xuèng d­íi gi¸ sµn, ®Þnh h­íng vµ gióp ®ì s¶n xuÊt trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt khã kh¨n do thiªn tai. Quü ®­îc trÝch tõ phÇn thuÕ xuÊt khÈu vµ c¸c kho¶n thu, ®ãng gãp kh¸c ®èi víi tõng lo¹i n«ng s¶n. 2.3 T¨ng c­êng c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®èi víi mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu: Bèi c¶nh bªn ngoµi vµ hoµn c¶nh bªn trong ®ang thay ®æi víi tèc ®é nhanh. Bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc vÒ th­¬ng m¹i tuy ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó b¾t kÞp c¸c thay ®æi nµy nh­ng nh×n chung th× ho¹t ®éng cßn kh¸ thô ®éng vµ tr× trÖ. XuÊt khÈu v× thÕ vÉn ch­a cã ®­îc nh÷ng ®Þnh h­íng râ rµng vµ dµi h¹n ë tÇm vÜ m«. MÆc dï, ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i, song do mçi ho¹t ®éng trong mét thêi gian ng¾n nªn c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i hµng n«ng s¶n vÉn ch­a ®­îc tiÕn hµnh cã hÖ thèng vµ cã hiÖu qu¶. Do ®ã, tr­íc yªu cÇu cÊp b¸ch cña vÊn ®Ò tiªu thô hµng hãa n«ng s¶n hiÖn nay th× viÖc t¨ng c­êng c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®èi víi mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cÇn ®­îc chó träng vµ triÓn khai ngay mét sè néi dung vÒ c«ng t¸c hç trî xóc tiÕn th­¬ng m¹i hµng n«ng s¶n nh­ sau: - Phèi hîp tæ chøc c¸c héi chî th­¬ng m¹i ë trong n­íc: Héi chî n«ng nghiÖp ë Hµ Néi, CÇn Th¬, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, miÒn Trung, c¸c héi chî chuyªn ®Ò vÒ ch¨n nu«i, rau qu¶... - Hç trî mét phÇn kinh phÝ vµ tæ chøc ®Çu mèi gióp c¸c doanh nghiÖp tham gia héi chî triÓn l·m quèc tÕ nh­ ë Trung Quèc, Th¸i Lan, ch©u ¢u, Mü. Cã thÓ nãi, hµng hãa mang nh·n hiÖu ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi chiÕm mét tû lÖ v« cïng nhá, ngoµi mÆt hµng g¹o, cµ phª, c¸c mÆt hµng n«ng s¶n cßn l¹i hÇu nh­ ch­a ®­îc b¹n hµng n­íc ngoµi biÕt ®Õn. MÆt kh¸c, l¹i cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam cã mong muèn ®­îc tham gia c¸c cuéc triÓn l·m ë n­íc ngoµi qua ®ã cã thÓ mang hµng cña chÝnh m×nh giíi thiÖu víi c¸c b¹n bÌ thÕ giíi, tõ ®ã t¹o ra nhiÒu c¬ héi cho doanh nghiÖp ký kÕt ®­îc c¸c hîp ®ång lín. ThÕ nh­ng kinh phÝ cho mçi lÇn tham gia nh­ thÕ rÊt lín trong ®iÒu kiÖn nguån vèn doanh nghiÖp cßn h¹n hÑp. V× vËy, rÊt cÇn sù hç trî mét phÇn kinh phÝ cña nhµ n­íc gióp c¸c doanh nghiÖp tham gia héi chî triÓn l·m trªn thÕ giíi. - Tæ chøc c¸c buæi thö nÕm, tham quan vïng s¶n xuÊt, n¬i tr­ng bµy hµng hãa, héi th¶o... ®Ó giíi thiÖu hµng n«ng s¶n víi kh¸ch hµng trong vµ ngoµi n­íc. - Tæ chøc giíi thiÖu hµng n«ng s¶n th«ng qua c¸c sù kiÖn thÓ thao, v¨n hãa, ph¸t hµnh c¸c Ên phÈm giíi thiÖu vÒ n«ng nghiÖp c¸c mÆt hµng, c¸c doanh nghiÖp. X©y dùng ch­¬ng tr×nh tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o cho hµng n«ng s¶n, tõng b­íc t¹o h×nh ¶nh ®Ñp vÒ hµng hãa cña ViÖt Nam ®èi víi kh¸ch hµng n­íc ngoµi. MÆc dï hµng n«ng s¶n ®· cã mÆt ë trªn n¨m khu vùc thÞ tr­êng trªn thÕ giíi, nh­ng muèn më réng ph¹m vi thÞ tr­êng, më réng ph¹m vi b¹n hµng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn c¸c ho¹t ®éng khuyÕch tr­¬ng s¶n phÈm ®Ó thu hót thªm nhiÒu kh¸ch hµng n­íc ngoµi. §Ó chuÈn bÞ tèt cho c«ng t¸c nµy ph¶i cã nh÷ng xuÊt b¶n phÈm, nh÷ng catalogue, tê r¬i giíi thiÖu vÒ hµng n«ng s¶n. Nh÷ng Ên phÈm nµy ®ßi hái ph¶i ®­îc in Ên ®Ñp ®Ï, th«ng tin ng¾n gän nh­ng ®Çy ®ñ, c¸ch bè trÝ hÊp dÉn, thu hót ng­êi xem. - Giíi thiÖu vµ h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, giíi thiÖu hµng hãa, doanh nghiÖp qua trang Web. Sù ra ®êi cña m¹ng m¸y tÝnh toµn cÇu Internet ®· lµm n¶y sinh mét h×nh thøc th­¬ng m¹i míi lµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ®­îc hiÓu lµ h×nh thøc ho¹t ®éng th­¬ng m¹i b»ng c¸c biÖn ph¸p ®iÖn tö hay sù trao ®æi th«ng tin th­¬ng m¹i th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn cña c«ng nghÖ ®iÖn tö. Ph¹m vi cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng rÊt réng, bu«n b¸n hµng hãa míi chØ lµ mét phÇn trong nhiÒu lÜnh vùc ¸p dông cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. ¦u ®iÓm cña ph­¬ng thøc giao dÞch th­¬ng m¹i nµy ë chç c¸c chñ thÓ tham gia th­¬ng m¹i võa tiÕp cËn ®­îc nguån th«ng tin vÒ thÞ tr­êng võa gi¶m ®­îc chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiªu thô nh­ chi phÝ tiÕp thÞ, chi phÝ giao dÞch. §ång thêi, t¹o ®iÒu kiÖn trùc tiÕp thiÕt lËp vµ cñng cè mèi quan hÖ b¹n hµng th«ng qua t×m nhau trªn m¹ng vµ cã thÓ giao tiÕp mét c¸ch liªn tôc. Lµm viÖc víi c¸c c¬ quan truyÒn th«ng ®Ó ®Ò nghÞ gi¶m chi phÝ qu¶ng c¸o, gi¸ c­íc dÞch vô viÔn th«ng trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®èi víi hµng n«ng s¶n. HiÖn nay, ë n­íc ta, chi phÝ bá ra cho qu¶ng c¸o cßn kh¸ lín, gi¸ c­íc th«ng tin ®¾t h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c quèc gia kh¸c. §iÒu nµy ®· lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng giao dÞch vµ t×m kiÕm th«ng tin cña doanh nghiÖp víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi. V× vËy, ®èi víi vÊn ®Ò nµy, nhµ n­íc cÇn ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu, t×m kiÕm nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó lµm sao ®­a ®­îc møc gi¸ gÇn víi mÆt b»ng quèc tÕ. 2.4 Tæ chøc c«ng t¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu n«ng s¶n kÞp thêi, chÝnh x¸c. Do quy m« cña thÞ tr­êng quèc tÕ lín h¬n rÊt nhiÒu so víi thÞ tr­êng trong n­íc, mÆt kh¸c, thÞ tr­êng n«ng s¶n quèc tÕ l¹i th­êng xuyªn biÕn ®éng phøc t¹p, nªn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh n«ng s¶n xuÊt khÈu th­êng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong nghiªn cøu thÞ tr­êng. ë ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp n¾m b¾t th«ng tin vÒ thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ cßn rÊt kÐm, th«ng tin thiÕu vµ ®é chÝnh x¸c kh«ng cao. V× vËy, nhiÒu khi c¸c doanh nghiÖp bÞ ®éng, lóng tóng trong ®iÒu hµnh xuÊt khÈu n«ng s¶n. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong kinh doanh n«ng s¶n trong vµ ngoµi n­íc lµ hÕt søc quan träng, vµ ph¶i ®­îc vËn hµnh ®ång bé gi÷a c¸c cÊp, cô thÓ: + §èi víi c¬ quan ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch: - T¨ng c­êng bé phËn theo dâi thÞ tr­êng, chÞu tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu, cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ gi¸ c¶, thÞ tr­êng hµng n«ng s¶n trong c¶ n­íc vµ quèc tÕ. - Sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng (b¸o, ®µi, ti vi, m¹ng truyÒn th«ng....) th«ng tin cho ng­êi s¶n xuÊt n¾m ®­îc t×nh h×nh cung, cÇu, gi¸ c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®èi víi hµng n«ng s¶n ®Ó hä tù quyÕt ®Þnh vÒ quy m« s¶n xuÊt, chÊt l­îng s¶n phÈm. - Duy tr× trang Web vÒ n«ng s¶n vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh n«ng s¶n ViÖt Nam ®Ó giíi thiÖu hµng trong vµ ngoµi n­íc. + §èi víi c¸c Liªn hiÖp hîp t¸c x· (HTX), HiÖp héi ng©n hµng - Tæ chøc nghiªn cøu nhu cÇu, thÞ hiÕu tiªu dïng hµng n«ng l©m s¶n trong n­íc vµ c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh ®Ó cã chiÕn l­îc kinh doanh phï hîp. - H­íng dÉn c¸c thµnh viªn, ng­êi s¶n xuÊt thùc hiÖn c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ ®Ó lµm ra s¶n phÈm phï hîp nhu cÇu thÞ tr­êng, thèng nhÊt tiªu chuÈn chÊt l­îng, gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. + §èi víi c¸c doanh nghiÖp, chñ trang tr¹i, hé s¶n xuÊt nhá. - Chñ ®éng n¾m b¾t th«ng tin thÞ tr­êng vµ t×m kiÕm c¸c c¬ héi giíi thiÖu s¶n phÈm do m×nh lµm ra. - Tæ chøc tõng nhãm hé nhá hoÆc th«ng qua hîp t¸c x· giíi thiÖu trong c¸c dÞp lÔ héi, c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa, ®Æc biÖt giíi thiÖu c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng quª h­¬ng. - Phèi hîp víi c¬ quan du lÞch tæ chøc c¸c h×nh thøc du lÞch sinh th¸i giíi thiÖu s¶n phÈm, nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm kinh tÕ v­ên, ®åi. + §èi víi c¸c c¬ quan ®¹i ®iÖn ë n­íc ngoµi: C¸c c¬ quan ngo¹i giao ViÖt Nam ë n­íc ngoµi cÇn cã c¸c nhãm c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng, cã b¸o c¸o chi tiÕt vÒ thÞ tr­êng, chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan nµy lµ n¾m b¾t vµ cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng n«ng s¶n thÕ giíi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, tæ chøc xóc tiÕn xuÊt khÈu vµ ®­a hµng ra n­íc ngoµi mét c¸ch thuËn lîi vµ tiÕt kiÖm chi phÝ. Vµ vÒ l©u dµi sÏ tiÕn tíi thiÕt lËp mét ng©n hµng d÷ liÖu vÒ tõng thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®Ó s½n sµng cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp nÕu hä cÇn ®Õn. 3. Gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc qu¶n lý l­u th«ng: Cã thÓ nãi, trong c¸c gi¶i ph¸p trªn th× gi¶i ph¸p nµy ®­îc ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh còng nh­ nhµ n­íc quan t©m nhÊt. V× gi¶i ph¸p nµy tr¶ lêi ®­îc c©u hái tiªu thô n«ng s¶n b»ng c¸ch nµo vµ nh­ thÕ nµo ®Ó cã hiÖu qu¶ nhanh nhÊt trong thêi gian ng¾n nhÊt (nhÊt lµ ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi). Trong khi ë n­íc ta, kh©u nµy cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp. V× vËy, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc l­u th«ng hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam th× cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p sau: 3.1 Tæ chøc m¹ng l­íi thu mua ®ång bé: Trong thêi gian qua, viÖc tæ chøc m¹ng l­íi thu mua ch­a tèt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hµng hãa n«ng s¶n tuy ch­a nhiÒu, nh­ng ®· cã hiÖn t­îng ø ®äng. Víi sè n«ng s¶n nµy, trõ phÇn tiªu dïng t¹i chç, sè cßn l¹i cÇn xuÊt khÈu lµ rÊt lín, song hÖ thèng th­¬ng m¹i dÞch vô lµm chøc n¨ng thu mua n«ng s¶n cßn rÊt nhiÒu yÕu kÐm c¶ vÒ tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng. Cho ®Õn nay, viÖc thu mua n«ng s¶n chñ yÕu chØ do hai lùc l­îng tham gia: Th­¬ng nghiÖp nhµ n­íc vµ th­¬ng nghiÖp t­ nh©n, cßn th­¬ng nghiÖp Hîp t¸c x· hÇu nh­ ch­a cã vai trß g× ®¸ng kÓ. Th­¬ng nghiÖp nhµ n­íc míi chØ tËp trung vµo mua n«ng s¶n, ch­a tæ chøc ®­îc m¹ng l­íi réng kh¾p c¸c cöa hµng, tr¹m thu mua trùc tiÕp quan hÖ víi n«ng d©n mµ chñ yÕu lµ mua n«ng s¶n xuÊt khÈu qua m¹ng l­íi th­¬ng nghiÖp t­ nh©n. PhÇn n«ng s¶n xuÊt khÈu b»ng hîp ®ång trùc tiÕp ký kÕt gi÷a ViÖt Nam víi c¸c c«ng ty th× Ýt, phÇn th«ng qua c¸c c«ng ty m«i giíi th× nhiÒu. N«ng d©n bÞ thua thiÖt, nhµ n­íc còng kh«ng cã lîi. Do ®ã, cÇn ph¶i tæ chøc m¹ng l­íi thu mua hµng n«ng s¶n cã hÖ thèng vµ ®ång bé. Tr­íc hÕt, cÇn ®æi míi tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña th­¬ng nghiÖp nhµ n­íc víi môc tiªu ph¸t huy h¬n n÷a vai trß chñ ®¹o cña nã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tiªu thô thÞ tr­êng n«ng s¶n nh­ tËp trung lµm tèt c«ng t¸c t×m kiÕm thÞ tr­êng, ®Þnh h­íng c¸c s¶n phÈm chÝnh, h­íng dÉn vµ ký kÕt hîp ®ång víi ng­êi s¶n xuÊt, quan t©m x©y dùng m¹ng l­íi ®¹i lý tiªu thô s¶n phÈm ®Õn tËn ®Þa ph­¬ng. CÇn nhanh chãng cñng cè c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu n«ng s¶n vµ vËt t­ n«ng nghiÖp, trong ®ã träng t©m lµ c¸c doanh nghiÖp ®Çu mèi xuÊt khÈu. §èi víi bé phËn néi th­¬ng, cÇn cñng cè vµ ph¸t triÓn m¹ng l­íi c¸c cöa hµng kinh doanh tæng hîp ë c¸c chî, côm th­¬ng m¹i dÞch vô ë c¸c thÞ trÊn, thÞ tø, tô ®iÓm d©n c­. VÒ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng, cÇn kÕt hîp mua b¸n theo chuyªn doanh, thùc hiÖn b¸n bu«n, mua sØ lµ chñ yÕu, t¨ng c­êng ho¹t ®éng tiÕp thÞ, gi¶m tû träng xuÊt khÈu qua kh¸ch hµng vµ thÞ tr­êng trung gian, t¨ng tû träng xuÊt khÈu n«ng s¶n theo ®iÒu kiÖn CIF ®Ó n«ng d©n cã lîi h¬n. §Èy m¹nh qu¶ng c¸o, giíi thiÖu, tham gia héi chî... ®Ó cung cÊp th«ng tin cho ng­êi tiªu dïng, c¸c nhµ bu«n, c¸c chÝnh phñ nh»m t¨ng doanh sè, t¨ng khèi l­îng s¶n phÈm b¸n ra ngoµi. TiÕp ®Õn, ®èi víi th­¬ng nghiÖp hîp t¸c x·, cÇn lµm cho lo¹i h×nh nµy trë thµnh chç dùa, trî thñ ®¾c lùc cña n«ng d©n, lµ lùc l­îng nßng cèt ®Ó th­¬ng nghiÖp nhµ n­íc ®Þnh h­íng thÞ tr­êng tiªu thô. Ph¸t triÓn hîp t¸c x· tiªu thô d­íi nhiÒu h×nh thøc, h­íng c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp lµm chøc n¨ng ®¹i diÖn hîp ®ång thu mua hµng hãa n«ng s¶n cho n«ng d©n. VÒ ph­¬ng thøc tæ chøc tiªu thô n«ng s¶n, th­¬ng nghiÖp hîp t¸c x· cÇn thùc hiÖn b»ng c¸ch thu mua b¶o qu¶n, dù tr÷ vµ b¸n n«ng s¶n qua m¹ng l­íi tiªu thô n«ng s¶n quèc gia vµ quèc tÕ. VÒ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña hîp t¸c x·, tr­íc hÕt cÇn ph¶i phèi hîp cïng vËn chuyÓn víi môc ®Ých lµ gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn th«ng qua viÖc më réng quy m« vËn chuyÓn. Th­¬ng nghiÖp hîp t¸c x· lµm dÞch vô vËn chuyÓn cßn hµng hãa vµ tho¶ thuËn mua b¸n do c¸ nh©n x· viªn thùc hiÖn. Sau ®ã, phèi hîp lùa chän hµng nh»m t¨ng kh¶ n¨ng giao dÞch nhê giao hµng víi sè l­îng lín. C¸c mÆt hµng ®­îc chän lùa theo tiªu chuÈn chung, theo mét chuÈn chÊt l­îng. B­íc cuèi cïng lµ phèi hîp thu mua, hîp t¸c x· lµm toµn bé dÞch vô thu mua, quyÕt ®Þnh n¬i b¸n, l­îng b¸n, thêi h¹n giao hµng. 3.2 Quy ®Þnh ®Çu mèi xuÊt khÈu trung gian cho mÆt hµng n«ng s¶n. HiÖn nay trong n­íc cã qu¸ nhiÒu doanh nghiÖp cïng tham gia xuÊt khÈu mét ngµnh hµng, mét mÆt hµng nh­ng kh«ng cã sù h×nh thµnh râ quan hÖ ngµnh hµng, thiÕu sù h­íng dÉn, ®iÒu hµnh, ph©n c«ng vµ sù phèi kÕt hîp trong ho¹t ®éng kinh doanh ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lén xén trªn thÞ tr­êng mçi khi cã nhu cÇu hµng xuÊt khÈu m¹nh ai nÊy lµm. HËu qu¶ g©y ra lµ gi¸ mua trong n­íc bÞ ®Èy lªn cao vµ gi¸ b¸n ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi bÞ ®Èy xuèng, g©y thiÖt h¹i lín tíi lîi Ých x· héi vµ ng­êi s¶n xuÊt. Do ®ã, thµnh lËp c¸c hiÖp héi, ngµnh hµng cho tõng mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cÇn ph¶i ®­îc nghiªn cøu. ViÖc thµnh lËp nµy nh»m môc ®Ých ®­a ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n vÒ mét mèi, thèng nhÊt ®­îc gi¸ mua, gi¸ b¸n, tr¸nh ®­îc nh÷ng bÊt lîi, thua thiÖt kh«ng ®¸ng cã ®ång thêi sÏ gióp cho Nhµ n­íc dÔ kiÓm tra, gi¸m s¸t ®­îc tiªu chuÈn hµng hãa tr­íc khi xuÊt khÈu. Trong khi ®ã, ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi, kªnh ph©n phèi c¸c mÆt hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam vÉn ch­a ph¸t triÓn m¹nh vÉn ch­a cung cÊp ®­îc ®Õn tËn tay ng­êi tiªu dïng, chñ yÕu xuÊt khÈu qua c¸c h·ng bu«n n­íc ngoµi. C¸c h·ng nµy mua s¶n phÈm cña ViÖt Nam vÒ chÕ biÕn l¹i vµ g¾n c¸c nh·n m¸c kh¸c nhau sau ®ã ®em tiªu thô t¹i chÝnh thÞ tr­êng ®ã hoÆc xuÊt sang c¸c n­íc thø ba. ChÝnh v× vËy mµ h×nh ¶nh vÒ s¶n phÈm cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cßn chiÕm con sè rÊt nhá bÐ. Do ®ã, ViÖt Nam cÇn thiÕt lËp hÖ thèng kªnh ph©n phèi trùc tiÕp, réng kh¾p víi c¸c n­íc, h¹n chÕ xuÊt khÈu qua trung gian. Muèn vËy, ViÖt Nam cÇn ph¶i nghiªn cøu ®Ó thuª ®­îc nh÷ng gian hµng tr­ng bÇy b¸n s¶n phÈm cña ViÖt Nam cã vÞ trÝ thuËn lîi, x©y dùng c¸c kho ngo¹i quan ®Ó l­u tr÷ hµng hãa, ®µo t¹o mét ®éi ngò nh©n viªn b¸n hµng giái, cã th¸i ®é tËn t×nh víi kh¸ch hµng. §ång thêi, ViÖt Nam còng cÇn nhanh chãng tiÕp cËn, tham gia vµo c¸c kªnh ph©n phèi kh¸c nh­ c¸c c«ng ty chuyªn doanh n­íc ngoµi, c¸c c«ng ty siªu thÞ, c¸c c«ng ty b¸n lÎ ®­îc tæ chøc réng kh¾p ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi, c¸c cöa hµng b¸n lÎ cña céng ®ång ng­êi ViÖt ë n­íc ngoµi. Cã nh­ vËy, n«ng s¶n cña ViÖt Nam míi chen ch©n ®­îc vµo c¸c thÞ tr­êng cuèi cïng, tr¸nh sù lÖ thuéc vµo c¸c thÞ tr­êng trung gian. 3.3 ¸p dông chÕ ®é ®¨ng ký vµ kiÓm tra chÊt l­îng b¾t buéc ®èi víi hµng xuÊt khÈu. Trªn c¬ së x©y dùng hÖ thèng c¸c tiªu chuÈn hµng hãa - dÞch vô xuÊt khÈu phï hîp víi ®ßi hái cña tõng thÞ tr­êng vÒ c¸c lo¹i n«ng s¶n, mäi n«ng s¶n hµng hãa tr­íc khi xuÊt khÈu ph¶i ®­îc kiÓm tra chÊt l­îng chÆt chÏ theo nh÷ng quy ®Þnh ®ã. Th«ng qua biÖn ph¸p nµy sÏ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh quan t©m h¬n n÷a ®Õn c«ng nghÖ (®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ s¹ch) tõ kh©u s¶n xuÊt - chÕ biÕn - b¶o qu¶n - vËn chuyÓn - xuÊt khÈu nh»m võa n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, võa t¨ng uy tÝn trªn thÞ tr­êng quèc tÕ cña hµng hãa ViÖt Nam. §Èy m¹nh viÖc ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng hµng n«ng s¶n theo tiªu chuÈn cña HACCP vµ ISO lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®¶m b¶o n©ng cao chÊt l­îng hµng hãa n«ng s¶n xuÊt khÈu. ChÊt l­îng hµng hãa lµ kh¶ n¨ng tËp hîp c¸c ®Æc tÝnh cña mét s¶n phÈm, mét hÖ thèng hay mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña kh¸ch hµng vµ c¸c bªn cã liªn quan. Nhu cÇu tiªu dïng lu«n lu«n thay ®æi, do vËy chÊt l­îng còng ph¶i thay ®æi theo cho phï hîp c¶ vÒ thêi gian, kh«ng gian vµ ®iÒu kiÖn sö dông. HACCP (Hazard Analysis Critical Control Point - Ph©n tÝch nguy c¬ vµ kiÓm so¸t c¸c kh©u träng yÕu) lµ hÖ thèng qu¶n lý an toµn vÖ sinh thùc phÈm dùa trªn viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng ®iÓm nh¹y c¶m nhÊt (n¬i « nhiÔm nguy h¹i cã thÓ x¶y ra) vµ kiÓm tra chÆt chÏ tõng b­íc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kÞp thêi ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p phßng ngõa h÷u hiÖu nh»m gi¶m thiÓu ®­îc nguy h¹i hay « nhiÔm. ISO 9000 lµ bé tiªu chuÈn do Tæ chøc tiªu chuÈn hãa Quèc tÕ (ISO) ban hµnh nh»m ®­a ra nh÷ng yªu cÇu, néi dung vµ nh÷ng h­íng dÉn cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng cho c¶ mét tæ chøc nh­: ChÝnh s¸ch vµ chØ ®¹o vÒ chÊt l­îng, nghiªn cøu thÞ tr­êng, thiÕt kÕ triÓn khai s¶n phÈm vµ qu¸ tr×nh cung øng, kiÓm so¸t qu¸ tr×nh bao gãi, ph©n phèi, dÞch vô sau khi b¸n, xem xÐt ®¸nh gi¸ néi bé, kiÓm so¸t tµi liÖu, ®µo t¹o nh©n lùc. ViÖc ®¶m b¶o n©ng cao chÊt l­îng hµng hãa lµ tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp vµ ng­êi s¶n xuÊt, nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn b»ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ t¹o hµnh lang ph¸p lý ®Ó doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Do vËy doanh nghiÖp ph¶i thËt sù chñ ®éng vÒ vÊn ®Ò nµy. 4. Mét sè khuyÕn nghÞ vÒ mÆt chÝnh s¸ch: XuÊt khÈu n«ng s¶n cã vÞ trÝ quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n, trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc nãi chung. §Æc biÖt lµ ë n­íc ta, mét n­íc n«ng nghiÖp, víi ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, lao ®éng n«ng nghiÖp n«ng th«n chiÕm tû lÖ lín (trªn 75% lao ®éng x· héi), n¨ng suÊt thÊp, søc Ðp viÖc lµm, thu nhËp ®ang trë nªn c¨ng th¼ng, th× viÖc h­íng vµ t¹o dùng chiÕn l­îc xuÊt khÈu lµ mét vÊn ®Ò cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh vµ cÇn cã m«i tr­êng kinh doanh ®Æc biÖt. §ã lµ m«i tr­êng chøa ®ùng trong ®ã yÕu tè b¶o hé n«ng nghiÖp vµ trî cÊp xuÊt khÈu. Qua kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®Òu cã chÝnh s¸ch hç trî, do vËy trong thêi gian ®Õn n¨m 2010, cÇn tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sau: 4.1 ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng: Trong nh÷ng n¨m qua, nhµ n­íc ®· ban hµnh vµ cã sù ®iÒu chØnh bæ sung c¸c luËt vµ ph¸p lÖnh: vÒ ThuÕ xuÊt nhËp khÈu, LuËt H¶i quan, LuËt Doanh nghiÖp t­ nh©n, luËt C«ng ty cæ phÈn, LuËt Hîp t¸c x·... lµ b­íc tiÕn bé, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Song, ®Ó t¹o lËp nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tù do c¹nh tranh b×nh ®¼ng, vÒ mÆt luËt ph¸p cßn nhiÒu néi dung cÇn ph¶i ®­îc nghiªn cøu nh­: LuËt Th­¬ng m¹i, LuËt chèng ®éc quyÒn vµ ®Çu c¬, LuËt b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng... mµ hiÖn nay chóng ta cßn thiÕu. Do s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã tÝnh thêi vô dÉn ®Õn tÝnh thêi vô trong thu ho¹ch vµ trao ®æi “cung - cÇu” kh«ng ¨n khíp lµm cho thÞ tr­êng lu«n cã sù kh«ng c©n b»ng. ChÝnh phñ víi chøc n¨ng ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ cÇn chñ ®éng can thiÖn vµo nh÷ng lóc “cung - cÇu” cã biÕn ®éng m¹nh nh­: lËp quü b×nh æn gi¸, hç trî l·i suÊt tiÒn vay ®Ó mua n«ng s¶n dù tr÷ l­u kho, æn ®Þnh cung cÇu cña thÞ tr­êng vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. 4.2 ChÝnh s¸ch xuÊt khÈu: Trong thêi gian qua, chÝnh s¸ch xuÊt khÈu ®· cã nhiÒu tiÕn bé t¹o ®iÒu kiÖn th«ng tho¸ng vµ m«i tr­êng th­¬ng m¹i thuËn lîi víi xu h­íng chung khuyÕn khÝch xuÊt khÈu n«ng s¶n. Tuy vËy, còng cã kh«ng Ýt khã kh¨n cÇn th¸o gì. Tr­íc hÕt, b·i bá giÊy kinh doanh xuÊt khÈu ®èi víi nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n kh«ng n»m trong danh môc c¸c mÆt hµng Nhµ n­íc qu¶n lý xuÊt khÈu ®Ó t¹o th«ng tho¸ng cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ phï hîp víi xu thÕ tù do hãa th­¬ng m¹i toµn cÇu. TiÕn tíi thay quota g¹o, nhËp khÈu ph©n bãn b»ng thuÕ, khi ch­a bá ®­îc h¹n ng¹ch th× ¸p dông ®Êu thÇu c«ng khai. Ngoµi ra, cÇn gÊp rót ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh nh÷ng m¶ng trèng trong kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®Ó c¸c doanh nghiÖp kh«ng bÞ trë ng¹i trong kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ sau khi ®¨ng ký kinh doanh ®­îc tù do giao dÞch vµ quan hÖ trùc tiÕp víi thÞ tr­êng thÕ giíi vµ xuÊt khÈu. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp h×nh thµnh c¸c tæ chøc hiÖp héi, hîp t¸c ®Ó thèng nhÊt vÒ quy c¸ch, hµng hãa, ký kÕt hîp ®ång dµi h¹n, b¶o ®¶m thanh to¸n ®Ó gi¶m bít rñi ro, tr¸nh hiÖn t­îng Ðp cÊp, Ðp gi¸ trong bu«n b¸n. §èi víi mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, bé ngµnh cã liªn quan cÇn ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, v¨n b¶n, quy ®Þnh nh»m khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t¨ng s¶n l­îng, kim ng¹ch xuÊt khÈu nh­: §Èy m¹nh thùc hiÖn quü hç trî xuÊt khÈu, quü th­ëng xuÊt khÈu, ®¬n gi¶n ho¸ ®Õn møc thÊp nhÊt c¸c thñ tôc xuÊt khÈu. §Æc biÖt cÇn kiÓm tra chÆt chÏ chÊt l­îng n«ng s¶n xuÊt khÈu ®Ó ®¶m b¶o uy tÝn cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 4.3 ChÝnh s¸ch thuÕ: ThuÕ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®¾c lùc rÊt nh¹y c¶m víi qu¸ tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, v× ch×a kho¸ cña qu¸ tr×nh nµy lµ viÖc c¾t gi¶m hµng rµo thuÕ quan vµ bá rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c. Tuy nhiªn, c«ng cô nµy ë ViÖt Nam vÉn ch­a ph¸t huy ®­îc tÝnh h÷u hiÖu cña nã. Bëi lÏ thùc tÕ hiÖn nay, hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt Nam cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp, h¹n chÕ. Do ®ã, trong thêi gian tíi cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®iÒu chØnh nh­ sau: - §iÒu chØnh thêi gian thu thuÕ vµ giao nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp hîp lý h¬n ®Ó n«ng d©n cã thêi gian lùa chän thêi ®iÓm b¸n s¶n phÈm cã lîi nhÊt. - §iÒu chØnh tû lÖ thuÕ ®Ó l¹i cho ®Þa ph­¬ng theo h­íng t¨ng dÇn ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng trong n«ng th«n. - MiÔn gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp trong mét thêi gian cÇn thiÕt ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cÇn thiÕt ph¸t triÓn më réng quy m«. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp phôc vô xuÊt khÈu t¹i c¸c vïng xa, vïng s©u, vïng khã kh¨n. - §Ó hç trî ®æi míi c«ng nghÖ, nªn gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi nh÷ng trang thiÕt bÞ m¸y mãc vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt - chÕ biÕn c¸c n«ng s¶n. - TiÕp tôc triÓn khai ¸p dông c¸c quy ®Þnh gi¸ tèi thiÓu cho c¸c lo¹i n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu. §èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi quy m« lín Nhµ n­íc cÇn cã c¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch vÒ thuÕ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ®¬n vÞ ®ã ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh nh­: gi¶m thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ë møc ®é nhÊt ®Þnh, kÐo dµi thêi gian thu thuÕ t¹o ®iÒu kiÖn quay vßng vèn ®­a vµo s¶n xuÊt. §èi víi c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu vËt t­ n«ng nghiÖp, c¸c m¸y mãc c«ng nghÖ chÕ biÕn n«ng s¶n, thuèc b¶o vÖ thùc vËt... cÇn ­u ®·i vÒ thuÕ nhËp khÈu tõ ®ã kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÕ biÕn, hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt n«ng nghiÖp kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt lµm cho gi¸ thµnh n«ng s¶n xuÊt khÈu gi¶m. Tõ ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, kh«ng ngõng x©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng, ®Æc biÖt c¸c thÞ tr­êng cao cÊp vµ khã tÝnh. 4.4 ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i: Tû gi¸ hèi ®o¸i ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu v× nã biÓu hiÖn mèi quan hÖ t­¬ng ®èi vÒ gi¸ (gi÷a ®ång néi tÖ víi ®ång ngo¹i tÖ “USD”) vµ c¸c dßng th­¬ng m¹i vµ sù nh¹y c¶m cña xuÊt khÈu ®èi víi biÕn ®éng tû gi¸. §iÒu nµy chøng tá, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét trong nh÷ng c«ng cô m¹nh thóc ®Èy xuÊt khÈu. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i, tõ khi ChÝnh phñ thùc hiÖn c¶i c¸ch trong c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ gi÷a USD - ®ång tiÒn ViÖt Nam, ®iÒu chØnh linh ho¹t h¬n phÇn nµo ®· khÐp kÝn dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a tû gi¸ quy ®Þnh ng©n hµng Trung ­¬ng víi thÞ tr­êng tù do. Song cÇn linh ho¹t h¬n n÷a (kh«ng nªn ®Þnh gi¸ qu¸ cao ®ång néi tÖ, sÏ lµm cho tû gi¸ ngo¹i th­¬ng thay ®æi kh«ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu). Tuy nhiªn, kh«ng nªn ¸p dông biÖn ph¸p ®ét ngét (t¹o nªn c¸c có sèc) mµ cÇn s¸t tíi thÞ tr­êng, nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ b¶o ®¶m sù æn ®Þnh, t¨ng tr­ëng kinh tÕ. KÕt luËn Ngµy nay, ®èi víi bÊt kú n­íc nµo trªn thÕ giíi th× ho¹t ®éng xuÊt khÈu còng trë thµnh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i gi÷ vai trß hÕt søc quan träng, cho dï n­íc ®ã cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt ®¹t ®Õn møc ®é nµo, dï tµi nguyªn cã phong phó vµ giµu cã ®Õn ®©u ®i ch¨ng n÷a. Tr­íc xu h­íng khu vùc hãa vµ quèc tÕ hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®ßi hái c¸c quèc gia ph¶i kh«ng ngõng thùc hiÖn ®a d¹ng hãa vµ ®a ph­¬ng hãa c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Thùc tÕ ®· chøng minh, víi nguån lùc cã h¹n, kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ ph¸t triÓn chØ dùa trªn mèi quan hÖ néi th­¬ng mµ kh«ng tham gia vµo quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ. §èi víi ViÖt Nam, ho¹t ®éng xuÊt khÈu thùc sù cã ý nghÜa chiÕn l­îc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. MÆc dï ViÖt Nam cã nhiÒu lîi thÕ vµ tiÒm n¨ng vÒ xuÊt khÈu hµng hãa nãi chung vµ n«ng s¶n nãi riªng, trªn quy m« lín vµ mét sè mÆt hµng cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Song, ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶, ®ßi hái ph¶i ¸p dông ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ tæ chøc - kü thuËt, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn cã sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t vµ quyÕt liÖt ®ang ®Æt ra cho thÞ tr­êng xuÊt khÈu nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh th¸ch thøc lín. Do vËy, mét mÆt ®ßi hái sù nç lùc cña ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh mÆt kh¸c ®ßi hái ph¶i cã mét sù quan t©m ®ång bé vµ nhiÒu mÆt cña nhµ n­íc ®Ó t¹o dùng cho thÞ tr­êng xuÊt khÈu n«ng s¶n cã vÞ thÕ vµ søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Bµi viÕt “N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam” ®· phÇn nµo gi¶i quyÕt ®­îc 3 vÊn ®Ò: - Lµm s¸ng tá kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. - Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu n«ng s¶n vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mÆt hµng nµy trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. - §­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ më réng thÞ tr­êng hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong t×nh h×nh hiÖn nay. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Th­¬ng m¹i. 2. Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ Doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i 3. Gi¸o tr×nh Th­¬ng m¹i quèc tÕ. 4. Gi¸o tr×nh Marketing Th­¬ng m¹i. 5. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n - N«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ nh÷ng thµnh tùu - NXB Lao §éng - L§ 1999. 6. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n - B¸o c¸o dù ¸n “Hîp t¸c kü thuËt TCP/VIE/8821 - kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh n«ng nghiÖp ViÖt Nam trong bèi c¶nh ASEAN vµ AFTA”. 7. Bé Tµi chÝnh - B¸o c¸o héi th¶o khoa häc: Gi¶i ph¸p tµi chÝnh thóc ®Èy xuÊt khÈu, th¸ng 3/2001. 8. Bé Th­¬ng m¹i - Hå s¬ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam - Nhãm hµng n«ng s¶n, Hµ Néi, th¸ng 3/1999. 9. Bé Th­¬ng m¹i: B¸o c¸o ph¸t triÓn xuÊt khÈu thêi kú 2001 - 2005 th¸ng 12/1999. 10. D­¬ng Phó HiÖp, Vò V¨n Hµ - Toµn cÇu hãa kinh tÕ, NXB Khoa häc x· héi. 11. §µo Thóy Phi: XuÊt khÈu cña ViÖt Nam - Nguån t¨ng tr­ëng, c¸c h¹n chÕ vµ chiÕn l­îc t­¬ng lai - c«ng nghiÖp hãa vµ chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng dùa trªn xuÊt khÈu. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 1997. 12. Héi th¶o vÒ chiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp - n«ng th«n ViÖt Nam - NXB N«ng nghiÖp, 1998. 13. Kajonwan Itharattana - Effects of trade liberalization on Agriculture in ThaiLand: Commodity Aspeets - The CGPRT centre, working paper serrier, Nov.1999. 14. Niªn gi¸m thèng kª 1995 - 2000. NXB Thèng kª Hµ Néi. 15. NguyÔn §×nh Long, NguyÔn TiÕn M¹nh - Ph¸t huy lîi thÕ, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam. NXB N«ng nghiÖp 1999. 16. NguyÔn Trung V¨n - Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi h­íng xuÊt khÈu. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2001. 17. NguyÔn Sinh Cóc - N«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam thêi kú 1990 - 2000 vµ h­íng gi¶i ph¸p cho 2001 - 2010. 18. ViÖn qu¶n lý TN - C¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cho viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch c¹nh tranh ë ViÖt Nam. NXB Lao ®éng, Hµ Néi, 2000. 19. Vò Träng Kh¶i - C¸c lîi thÕ so s¸nh vµ c¸c bÊt lîi cña n«ng s¶n ViÖt Nam trong bèi c¶nh tù do hãa th­¬ng m¹i - Néi san th«ng tin khoa häc, 2/2001, Tr­êng C¸n bé qu¶n lý nhµ n­íc, thµnh phè Hå ChÝ Minh. 20.Thêi B¸o Kinh tÕ ViÖt Nam vµ thÕ giíi 2001- 2002. 21. Ph¸t triÓn xuÊt khÈu 2001 - 2005, Bé Th­¬ng m¹ii. 22. T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng, Th­¬ng m¹i c¸c sè n¨m 2001. 23. T¹p chÝ Con sè vµ sù kiÖn, T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o c¸c sè n¨m 2001. Môc lôc