Nghiên cứu ảnh hưởng của một số chế phẩm đậu quả đến tình hình đậu quả và năng suất nhãn Hương Chi tại Thái Nguyên

loza lµm cho chóng láng lÎo vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho thµnh tÕ bµo gi·n ra d­íi t¸c dông cña ¸p suÊt thÈm thÊu cña kh«ng bµo trung t©m. Ngoµi ra auxin còng kÝch thÝch sù tæng hîp c¸c cÊu tö cÊu tróc lªn thµnh tÕ bµo, ®Æc biÖt lµ xenlluloza, pectin, hemi xenlluloza... Auxin g©y tÝnh h­íng ®éng cña c©y: TÝnh h­íng quang vµ h­íng ®Þa. Auxin g©y ra hiÖn t­îng ­u thÕ ngän. §©y lµ mét hiÖn t­îng phæ biÕn trong c©y khi chåi ngän hoÆc rÔ chÝnh sinh tr­ëng sÏ øc chÕ sinh tr­ëng chåi bªn vµ rÔ bªn. Auxin kÝch thÝch sù h×nh thµnh rÔ, ®Æc biÖt lµ rÔ bÊt ®Þnh trªn cµnh gi©m, cµnh chiÕt vµ trªn m« nu«i cÊy. Auxin kÝch thÝch sù h×nh thµnh, sù sinh tr­ëng cña qu¶ vµ t¹o qu¶ kh«ng h¹t. TÕ bµo trøng sau khi thô tinh ®· t¹o nªn hîp tö vµ sau ®ã ph¸t triÓn thµnh ph«i. Ph«i h¹t lµ nguån tæng hîp auxin néi sinh quan träng, khuyÕch t¸n vµo bÇu vµ kÝch thÝch sù lín lªn cña bÇu thµnh qu¶. V× vËy qu¶ chØ ®­îc h×nh thµnh khi cã sù thô tinh. NÕu kh«ng cã qu¸ tr×nh thô tinh th× kh«ng h×nh thµnh ph«i vµ hoa sÏ bÞ rông. ViÖc xö lý auxin ngo¹i sinh cho hoa sÏ thay thÕ ®­îc nguån auxin néi sinh vèn ®­îc h×n thµnh trong ph«i vµ do ®ã mµ kh«ng cÇn qu¸ tr×nh thô phÊn, thô tinh bÇu nhuþ vÉn lín lªn thµnh qu¶ ®­îc nhê auxin ngo¹i sinh. Trong tr­êng hîp nµy qu¶ kh«ng qua thô tinh do ®ã kh«ng cã h¹t. Auxin k×m h·m sù rông cña l¸, hoa, qu¶ v× nã øc chÕ sù h×nh thµnh tÇng rêi ë cuèng l¸, hoa, qu¶ vèn ®­îc c¶m øng bëi c¸c chÊt øc chÕ sinh tr­ëng. Auxin ¶nh h­ëng ®Õn sù vËn ®éng cña chÊt nguyªn sinh, t¨ng tèc ®é l­u ®éng cña chÊt nguyªn sinh, ¶nh h­ëng lªn c¸c qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt: KÝch thÝch sù tæng hîp c¸c polyme vµ øc chÕ ph©n huû chóng, ¶nh h­ëng ®Õn c¸c ho¹t ®éng sinh lý nh­ quang hîp, h« hÊp, sù vËn chuyÓn vËt chÊt trong c©y. 2.3.1.2. Gibberellin (GA3) Gibberellin lµ nhãm phytohormon thø 2 ph¸t hiÖn sau auxin. Tõ viÖc nghiªn cøu bÖnh lý "bÖnh lóa von" mét lo¹i bÖnh rÊt phæ biÕn cña c¸c n­íc trång lóa ph­¬ng ®«ng thêi bÊy giê, dÉn ®Õn nghiªn cøu c¬ chÕ g©y bÖnh vµ cuèi cïng t¸ch ®­îc hµng lo¹t c¸c chÊt lµ s¶n phÈm tù nhiªn cña mÇm bÖnh còng nh­ tõ thùc vËt bËc cao gäi lµ gibberellin. Gibberellin ®­îc ph¸t hiÖn bëi Yabuta (1934 - 1938), 2 nhãm nghiªn cøu ng­êi Anh, Mü (1955), West, Phiney, Radley (1956). HiÖn nay ng­êi ta ®· ph¸t hiÖn ra trªn eo Gibberellin vµ ký hiÖu A1, A2, .....A52 hoÆc GA1,......GA52... Trong ®ã GA3 lµ axit Gibberellin cã ho¹t tÝnh m¹nh nhÊt vµ cã c«ng thøc: O C=O OH CH2 H COOH OH = CH2 TÊt c¸c c¸c Gibberellin ®Òu cã cïng mét vßng gibban c¬ b¶n: Gi÷a chóng còng cã nh÷ng kh¸c nhau nhá, chñ yÕu lµ vÞ trÝ nhãm - OH trong ph©n tö. GA ®­îc tæng hîp ë trong ph«i ®ang sinh tr­ëng, trong c¸c c¬ quan ®ang sinh tr­ëng nh­ l¸ non, rÔ non, qu¶ non... GA ®­îc vËn chuyÓn kh«ng ph©n cùc, cã thÓ h­íng ngän hoÆc h­íng gèc tuú n¬i sö dông. GA ®­îc vËn chuyÓn trong hÖ thèng dÉn (xylem vµ floem) víi vËn tèc 5 - 25 mm/12h. Trong tÕ bµo th× c¬ quan tö tæng hîp GA m¹nh nhÊt lµ lôc l¹p. GA ®­îc tæng hîp tõ mevalonat qua hµng lo¹t c¸c ph¶n øng dÉn ®Õn hîp chÊt trung gian quan träng lµ kauren, c¬ së cña tÊt c¶ c¸c GA trong c©y. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc xóc t¸c bëi hµng lo¹t c¸c enzym ®Æc hiÖu, cÇn thiÕt ATP vµ NADPH. C¸c hîp chÊt nµy ®Òu cã s½n trong lôc l¹p. GA trong c©y còng cã thÓ ë d¹ng tù do vµ d¹ng chÕt nh­ Auxin. Chóng cã thÓ liªn kÕt víi glucoza vµ protein. Kh¸c víi auxin, GA kh¸ bÒn v÷ng trong c©y vµ kh¶ n¨ng ph©n huû chóng lµ Ýt. * Vai trß sinh lý cña Gibberellin HiÖu qu¶ sinh lý râ rÖt nhÊt cña GA lµ kÝch thÝch m¹nh mÏ sù sinh tr­ëng kÐo dµi cña th©n, sù v­¬n dµi cña lãng c©y hoµ th¶o. HiÖu qu¶ nµy cã ®­îc lµ do ¶nh h­ëng kÝch thÝch ®Æc tr­ng cña GA lªn ph¸ gi·n cña tÕ bµo theo chiÒu däc. V× vËy khi xö lý GA cho c©y ®· lµm t¨ng nhanh sù sinh tr­ëng sinh d­ìng, t¨ng sinh khèi cña chóng. GA ¶nh h­ëng rÊt râ rÖt lªn sù sinh tr­ëng cña c¸c ®ét biÕn lïn. C¸c nghiªn cøu vÒ trao ®æi chÊt di truyÒn cña GA ®· kh¼ng ®Þnh r»ng c¸c ®ét biÕn lïn cña mét sè thùc vËt nh­ ng«, ®Ëu Hµ Lan (chiÒu cao c©y còng chØ b»ng kho¶ng 20% chiÒu cao c©y b×nh th­êng) lµ c¸c ®ét biÕn gen ®¬n gi¶n dÉn ®Õn sù thiÕu nh÷ng gen nµo ®Êy chÞu tr¸ch nhiÖm tæng hîp c¸c enzym cña nh÷ng ph¶n øng nµo ®ã trªn con ®­êng tæng hîp GA mµ c©y kh«ng thÓ h×nh thµnh ®­îc GA hoÆc 1 l­îng rÊt nhá. Víi nh÷ng ®ét biÕn nµy th× viÖc bæ sung GA ngo¹i sinh sÏ lµm cho c©y sinh tr­ëng b×nh th­êng. V× ph¶n øng cña c¸c ®ét biÕn lïn rÊt nh¹y c¶m víi GA nªn ng­êi ta sö dông c¸c ®ét biÕn nµy ®Ó test thö x¸c ®Þnh hµm l­îng GA b»ng ph­¬ng ph¸p Biotest. GA kÝch thÝch sù nµy mÇm cña h¹t vµ cñ, do ®ã nã cã t¸c dông ®Æc tr­ng trong viÖc ph¸ bá tr¹ng th¸i ngñ nghØ cña cñ vµ h¹t. Trong tr­êng hîp nµy GA kÝch thÝch sù tæng hîp enzym amylaza vµ c¸c enzym thuû ph©n kh¸c nh­ proteaza, phosphataza... vµ lµm t¨ng ho¹t tÝnh cña c¸c enzym nµy, chÝnh v× vËy mµ xóc tiÕn qu¸ tr×nh ph©n hñy tinh bét thµnh ®­êng còng nh­ polymer thµnh monomer kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn vÒ nguyªn liÖu vµ n¨ng l­îng cho qu¸ tr×nh n¶y mÇm. Trªn c¬ së ®ã, nÕu xö lý GA ngo¹i sinh th× cã thÓ ph¸ bá tr¹ng th¸i ngñ nghØ cña h¹t, cñ......kÓ c¶ tr¹ng th¸i nghØ s©u. Trong ®iÒu kiÖn thÝch hîp GA kÝch thÝch sù ra hoa râ rÖt. ¶nh h­ëng ®Æc tr­ng cña GA lªn sù ra hoa lµ kÝch thÝch sù sinh tr­ëng kÐo dµi vµ nhanh chãng cña ngång hoa. V× vËy mµ trong häc thuyÕt hormon ra hoa (florigen) cña Trailachyan th× GA ®­îc xem nh­ lµ mét thµnh viªn cña tæ hîp florigen. Xö lý GA cho c©y ngµy dµi th× chóng cã thÓ ra hoa trong ®iÒu kiÖn ngµy ng¾n vµ lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña xu©n hoµ, cã thÓ biÕn c©y 2 n¨m thµnh c©y 1 n¨m. Trong sù ph¸t triÓn vµ ph©n ho¸ cña c¬ quan sinh s¶n th× GA ¶nh h­ëng ®Õn sù ph©n ho¸ giíi tÝnh: øc chÕ sù ph¸t triÓn hoa c¸i vµ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn hoa ®ùc. Trong sù sinh tr­ëng cña qu¶ vµ t¹o qu¶ kh«ng h¹t th× GA cã vai trß gÇn nh­ auxin v× nã lµm t¨ng kÝch th­íc cña qu¶ vµ t¹o nªn qu¶ kh«ng h¹t trong mét sè tr­êng hîp. HiÖu qu¶ nµy cµng râ rÖt khi phèi hîp t¸c dông víi auxin. V× GA ¶nh h­ëng râ rÖt lªn c¸c qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, ®Õn c¸c ho¹t ®éng sinh lý, ®Õn qu¸ tr×nh sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y nªn GA lµ mét trong nh÷ng chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr­ëng cã øng dông hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 2.3.1.3. Xytokinin Xytokinin lµ nhãm phytohormon thø 3 ®­îc ph¸t hiÖn sau auxin vµ Gibberellin. Sù ph¸t hiÖn cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cña Xytokinin lµ vµo n¨m 1955 khi Miller, Skoog vµ c¸c céng sù ®· t¸ch ®­îc 1 hîp chÊt tõ viÖc hÊp mÉu AND cña tinh dÞch c¸ mßi cã kh¶ n¨ng kÝch thÝch sù ph©n chia tÕ bµo rÊt m¹nh mÏ trong nu«i cÊy m« thuèc l¸ gäi lµ kinetin (6- furfuril - amino purin C10H9N5O). Xytokinin tù nhiªn trong c©y ®­îc t¸ch lÇn ®Çu tiªn n¨m 1963 bëi Letham vµ Miller. Sau ®ã ng­êi ta ph¸t hiÖn Xytokinin ë trong tÊt c¶ c¸c thùc vËt kh¸c nhau vµ lµ mét nhãm phytohormon quan träng trong c©y. Tr­íc ®ã ng­êi ta còng ph¸t hiÖn ra nguån Xytokinin giµu cã trong n­íc dõa, ®ã lµ 1,3 -diphenyl nrea. C¸c Xytokinin tæng hîp ®­îc sö dông chñ yÕu trong kü thuËt nu«i cÊy m«, ngoµi kinetin cßn cã benzyladenin (BA). NhiÒu nghiªn cøu kh¼ng ®Þnh r»ng Xytokinin ®­îc h×nh thµnh chñ yÕu trong hÖ thèng rÔ cña thùc vËt. Ngoµi ra mét sè c¬ quan cßn non ®ang sinh tr­ëng m¹nh còng cã kh¶ n¨ng tæng hîp Xytokinin nh­ chåi, l¸ non, t­îng tÇng... Xytokinin ®­îc vËn chuyÓn trong c©y cã thÓ ë d¹ng liªn kÕt vµ d¹ng tù do còng t­¬ng tù nh­ phytohormon kh¸c. ë trong c©y chóng bÞ ph©n gi¶i b»ng c¸c enzym, t¹o nªn s¶n phÈm cuèi cïng lµ urª. * Vai trß sinh lý cña Xytokinin HiÖu qu¶ ®Æc tr­ng nhÊt cña Xytokinin ®èi víi thùc vËt lµ kÝch thÝch sù ph©n chia tÕ bµo m¹nh mÏ. V× vËy mµ ng­êi ta xem chóng nh­ lµ c¸c chÊt ho¹t ho¸ sù ph©n chia tÕ bµo. Cã ®­îc hiÖu qu¶ nµy lµ do Xytokinin ho¹t ho¸ m¹nh mÏ sù tæng hîp axit nucleic vµ protein. Xytokinin cã mÆt trong c¸c ARN vËn chuyÓn. Xytokinin ¶nh h­ëng râ rÖt vµ rÊt ®Æc tr­ng lªn sù ph©n ho¸ c¬ quan cña thùc vËt, ®Æc biÖt lµ sù ph©n ho¸ chåi. Tõ l©u ng­êi ta ®· chøng minh r»ng sù c©n b»ng tû lÖ gi÷a auxin (ph©n ho¸ rÔ) vµ Xytokinin (ph©n ho¸ chåi) cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh h×nh th¸i cña m« nu«i cÊy invitro còng nh­ trªn c©y nguyªn vÑn. NÕu tû lÖ auxin cao h¬n xytokinin th× kÝch thÝch sù ra rÔ cßn tû lÖ Xytokinin cao h¬n auxin sÏ kÝch thÝch sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn chåi. §Ó t¨ng hÖ sè nh©n gièng ng­êi ta t¨ng nång ®é Xytokinin trong m«i tr­êng nu«i cÊy trong giai ®o¹n t¹o chåi invitro... Trªn c©y nguyªn vÑn, khi hÖ thèng rÔ ph¸t triÓn m¹nh sÏ lµ lóc c©y trÎ vµ sinh tr­ëng m¹nh. NÕu hÖ thèng rÔ bÞ tæn th­¬ng th× c¬ quan trªn mÆt ®Êt chãng giµ. Xytokinin trong mét sè tæ hîp ¶nh h­ëng lªn sù n¶y mÇm cña h¹t vµ cñ. V× vËy nÕu xö lý Xytokinin còng cã thÓ ph¸ bá tr¹ng th¸i ngñ nghØ cña cñ, h¹t, chåi... Ngoµi ra trong mçi t­¬ng t¸c víi auxin, xytokinin cã ¶nh h­ëng tíi ­u thÕ ngän cña c©y. Xytokinin lµm yÕu hiÖn t­¬ng ­u thÕ ngän, lµm ph©n cµnh nhiÒu. ChÝnh v× vËy mµ tõ rÔ (c¬ quan tæng hîp Xytokinin) lªn chåi ngän (c¬ quan tæng hîp auxin) th× hiÖn t­îng ­u thÕ ngän cµng t¨ng dÇn t­¬ng øng víi sù t¨ng hµm l­îng auxin vµ gi¶m hµm l­îng xytokinin. Xytokinin cã ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt nh­ qu¸ tr×nh tæng hîp axit nucleic, protein, chorophyll vµ do ®ã mµ ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng sinh lý cña c©y. 2.3.2. C¸c chÊt øc chÕ sinh tr­ëng 2.3.2.1. Axit absxixic (ABA) Axit absxixic ®­îc ph¸t hiÖn bëi Liu vµ Carn (1961) vµ Ohkuma vµ Eddicott (1963). N¨m 1966, nhê ph­¬ng ph¸p quang phæ ph©n cùc rÊt nh¹y hä ®· x¸c ®Þnh ®­îc b¶n chÊt ho¸ häc cña chÊt ®ã vµ ®­îc héi nghÞ quèc tÕ vÒ chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr­ëng 1967 ®Ò nghÞ danh ph¸p khoa häc lµ Axit absxixic (ABA), cã c«ng thøc ho¸ häc: CH3 CH3 O C H OH CH3 C H C CH3 CH COOH ABA ®­îc tæng hîp ë hÇu hÕt c¸c bé phËn cña c©y nh­ rÔ, l¸, hoa, qu¶, cñ, h¹t... vµ tÝch luü nhiÒu nhÊt ë c¸c c¬ quan giµ, c¸c c¬ quan ®ang ngñ nghØ, c¬ quan s¾p rông. Nã ®­îc vËn chuyÓn trong c©y kh«ng ph©n cùc theo floem hoÆc xylem. Ng­êi ta kh¼ng ®Þnh r»ng ABA®­îc tæng hîp tõ mevalonat nh­ GA. §iÒu thó vÞ lµ ABA vµ GA lf 2 phytohormon hoµn toµn ®èi kh¸ng víi nhau nh­ng chóng ®Òu ®­îc tæng hîp tõ mét chÊt chung lµ mevalonat, cïng mét con ®­êng lµ IZO prenoit vµ cã thÓ cïng ®­îc tæng hîp trong mét c¬ quan (lôc l¹p). Cã lÏ tån t¹i mét c¬ chÕ ®iÒu chØnh enzym ®Ó x¸c ®Þnh sù tæng hîp GA hay ABA tõ s¶n phÈm trung gian chung. Cã mét ®iÒu ®¸ng quan t©m lµ sù t¨ng lªn rÊt nhanh chãng hµm l­îng ABA trong c©y vµ l¸ khi chóng chÞu bÊt kú 1 "stress" nµo nh­: H¹n, óng, ®ãi dinh d­ìng, bÞ th­¬ng tæn, bÞ bÖnh... Sù t¨ng nhanh hµm l­îng nµy liªn quan ®Õn sù tæng hîp míi ABA nhiÒu h¬n lµ sù chuyÓn tõ d¹ng liªn kÕt sang d¹ng tù do. * Vai trß sinh lý cña axit absxixic (ABA) Axit absxixic lµ mét chÊt øc chÕ sinh tr­ëng rÊt m¹nh nh­ng nã kh«ng g©y hiÖu qu¶ ®éc khi ë nång ®é cao. KiÓm tra sù rông: Vai trß cña ABA trong viÖc ®iÒu chØnh sù rông ®· ®­îc ph¸t hiÖn ®Çu tiªn cïng víi sù ph¸t hiÖn ra ABA vµ coi nã nh­ mét chÊt ®iÒu chØnh tù nhiªn sù rông cña c¬ quan. ABA ®· kÝch thÝch sù xuÊt hiÖn vµ nhanh chãng h×nh thµnh tÇng rêi ë cuèng. Tuy nhiªn chøc n¨ng ®iÒu chØnh sù rông cßn g¾n liÒn víi c¸c hormon kh¸c nh­ Ethylen vµ auxin. §iÒu chØnh sù ngñ nghØ: Trong c¬ quan ®ang ngñ nghØ hµm l­îng ABA t¨ng gÊp 10 lÇn lín h¬n thêi kú dinh d­ìng. Sù ngñ nghØ kÐo dµi cho ®Õn khi hµm l­îng ABA trong chóng gi¶m ®Õn møc tèi thiÓu. Khi xö lý l¹nh ®Ó ph¸ bá sù ngñ nghØ th× hµm l­îng ABA gi¶m 37% cho qu¶ vµ 70% cho h¹t, ®ång thêi hµm l­îng GA t¨ng lªn t­¬ng øng. Do vËy tõ tr¹ng th¸i ngñ nghØ chuyÓn sang tr¹ng th¸i nµy mÇm cã sù biÕn ®æi tû lÖ ABA/GA trong chóng. §iÒu chØnh ®ãng më khÝ khæng: Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ng­êi ta ®· ph¸t hiÖn ra r»ng ABA cã vai trß quan träng trong sù ®ãng më khÝ khæng. Khi xö lý ABA ngo¹i sinh cho lµ lµm khÝ khæng ®ãng l¹i nhanh chãng vµ do ®ã lµm gi¶m sù tho¸t h¬i n­íc qua khÝ khæng. ABA ®­îc xem nh­ mét hormon "stress" v× nã ®­îc h×nh thµnh m¹nh ®Ó ph¶n øng víi c¸c stress hoÆc ®iÒu kiÖn bÊt thuËn cña m«i tr­êng vµ lµm cho c©y biÕn ®æi ®Ó thÝch øng víi ®iÒu kiÖn m«i tr­êng. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ sù tæng hîp ABA nhanh chãng ®Ó ph¶n øng víi stress n­íc: Khi c©y bÞ thiÕu n­íc th× hµm l­îng ABA t¨ng nhanh trong l¸, lµm khÝ khæng nhanh chãng ®ãng l¹i ®Ó gi¶m ngay sù tho¸t h¬i n­íc. V× vËy mµ ABA cã vai trß ®iÒu chØnh nµo ®Êy trong sù trao ®æi n­íc cña c©y, h¹n chÕ sù mÊt n­íc vµ lµm c©y thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn kh« h¹n. Nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt thuËn kh¸c cña m«i tr­êng nh­ mÆn, sãng, l¹nh, óng, s©u bÖnh... ®Òu g©y ra sù t¨ng hµm l­îng ABA trong l¸ vµ cã thÓ lµ mét ph¶n øng tù vÖ, thÝch nghi cña c©y. Ngoµi ra ABA ®­îc xem nh­ lµ mét hormon cña sù ho¸ giµ. Møc ®é ho¸ giµ cña c¬ quan vµ cña c©y g¾n liÒn víi sù t¨ng hµm l­îng ABA trong chóng. Khi h×nh thµnh c¬ quan sinh s¶n vµ dù tr÷ còng lµ giai ®o¹n tæng hîp vµ tÝch luü nhiÒu nhÊt ABA vµ tèc ®é ho¸ giµ còng nhanh nhÊt. 2.3.2.2. Ethylen Ethylen lµ mét chÊt khÝ ®¬n gi¶n (CH2 = CH2). §· tõ l©u (1917) ng­êi ta ®· ph¸t hiÖn ra ethylen cã ¶nh h­ëng kÝch thÝch sù chÝn cña qu¶. Tõ n¨m 1933 - 1937 nhiÒu nhµ nghiªn cøu kh¼ng ®Þnh nã ®­îc s¶n xuÊt trong mét sè nguyªn liÖu thùc vËt, ®Æc biÖt lµ trong thÞt qu¶. N¨m 1935 Crocket vµ céng sù ®Ò nghÞ xem ethylen nh­ lµ mét hormon cña sù chÝn. Sau ®ã b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch cùc nh¹y ng­êi ta ®· ph¸t hiÖn ra ethylen ë trong tÊt c¶ c¸c m« cña c©y. Nã lµ mét s¶n phÈm tù nhiªn cña qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt cña c©y. Tuy nhiªn ngµy nay ng­êi ta ®Òu thõa nhËn ethylen lµ mét phytohormon cña thùc vËt v× nã ®­îc h×nh thµnh víi mét l­îng nhá ë trong c©y, nã cã thÓ vËn chuyÓn trong c¸c tÕ bµo b»ng h×nh thøc khuyÕch t¸n vµ ®Æc biÖt nã g©y hiÖu qu¶ sinh lý râ rÖt rÊt nhiÒu c¸c qu¸ tr×nh sinh lý, qu¸ tr×nh sinh tr­ëng, ph¸t triÓn cña c©y trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸ thÓ cña chóng. Ethylen lµ mét s¶n phÈm tù nhiªn cña qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt trong c©y. Nã ®­îc h×nh thµnh trong c¸c m« kh¸c nhau: M« khoÎ, m« bÞ bÖnh vµ c¸c m« ®ang ho¸ giµ. Ethylen ®­îc tæng hîp tõ metionin qua S - adenosylmetionin. Metionin ®­îc ho¹t ho¸ bëi ATP ®Ó t¹o nªn S - adenosylmetionin (SAM). Sau ®ã s¶n phÈm nµy ph©n huû cho ra ethylen, axit formic vµ CO2. * Vai trß sinh lý cña ethylen Ethylen cã vai trß kiÓm tra vµ ®iÒu chØnh nhiÒu qu¸ tr×nh sinh lý, sinh tr­ëng, ph¸t triÓn trong c©y. Ethylen vµ sù chÝn cña qu¶: Khi ph¸t hiÖn ra ethylen nh­ lµ mét phytohormon th× ng­êi ta ®· kh¼ng ®Þnh ethylen lµ hormon cña sù chÝn. Sù chÝn cña qu¶ ®­îc c¶m øng bëi ethylen ®· ®­îc chøng minh trong h¬n 50 n¨m qu¶. Tuy nhiªn còng cã mét sè ý kiÕn cho r»ng ethylen lµ s¶n phÈm cña sù chÝn chø kh«ng ph¶i g©y nªn sù chÝn cña qu¶. NhiÒu nghiªn cøu x¸c minh ethylen g©y nªn hai hiÖu qu¶ sinh ho¸ trong qu¸ tr×nh chÝn cña qu¶: G©y nªn sù biÕn ®æi tÝnh thÊm cña mµng dÉn ®Õn sù gi¶i phãng c¸c enzym liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh chÝn nh­ enzym h« hÊp, biÕn ®æi ®é chua, ®é mÒm cña qu¶... vµ g©y hiÖu qu¶ quan träng h¬n lµ kÝch thÝch sù tæng hîp c¸c protein enzym g©y nªn c¸c biÕn ®æi sinh ho¸ trong qu¸ tr×nh chÝn cña qu¶. Qu¸ tr×nh nµy liªn quan ®Õ sù tæng hîp míi c¸c enzym h¬n lµ ho¹t ho¸ c¸c enzym cò. Ethylen vµ sù rông cña l¸, qu¶: Ethylen ®­îc xem nh­ lµ hormon chÝnh g©y nªn sù rông. Nã ho¹t ho¸ sù h×nh thµnh tÇng rêi ë cuèng l¸, hoa, qu¶ qua viÖc kÝch thÝch sù tæng hîp nªn c¸c enzym ph©n huû thµnh phÇn tÕ bµo (xenllulaza) vµ kiÓm tra sù gi¶i phãng c¸c xenllulaza tõ protoplast vµo thµnh tÕ bµo. Ethylen chØ cã t¸c dông ®Æc tr­ng lªn nhãm tÕ bµo cña tÇng rêi mµ th«i. VÒ hiÖu qu¶ nµy th× Ethylen cã t¸c dông ®èi kh¸ng víi auuxin. V× vËy sù rông cña c¬ quan phô thuéc vµo tû lÖ auxin/Ethylen. NÕu tû lÖ nµy cao th× ng¨n ngõa sù rông vµ ng­îc l¹i th× ho¹t ho¸. ViÖc sö dông ngo¹i sinh c¸c chÊt auxin phun cho hoa, qu¶, l¸ cã thÓ ng¨n ngõa sù rông cña chóng vµ t¨ng n¨ng suÊt. Ethylen kÝch thÝch sù ra hoa cña mét sè thùc vËt ch¼ng h¹n xö lý Ethylen hoÆc c¸c chÊt cã b¶n chÊt t­¬ng tù Ethylen (Axetylen) ®· kÝch thÝch, mango ra hoa tr¸i vô, thªm ®­îc mét vô thu ho¹ch. V× vËy trong nghÒ trång døa viÖc sö dông ethrel (chÊt s¶n sinh ra ethylen) hoÆc axetylen ®Ó t¨ng thªm mét vô døa lµ kü thuËt cùc kú quan träng. Trong nhiÒu tr­êng hîp ethylen c¶m øng sù xuÊt hiÖn rÔ bÊt ®Þnh ë cµnh gi©m. Xö lý Ethylen kÕt hîp víi auxin cho hiÖu qu¶ cao h¬n viÖc xö lý Ethylen riªng rÏ. T¸c dông t­¬ng hç gi÷a auxin vµ ethy len: Auxin ®· kÝch thÝch sù h×nh thµnh ethylen trong c¸c bé phËn cña c©y. Trªn thùc tÕ auxin ë nång ®é thÊp cã ¶nh h­ëng kÝch thÝch sù sinh tr­ëng, cßn ë nång ®é cao th× l¹i øc chÕ. NhiÒu t¸c gi¶ cho r»ng auxin b¶n th©n nã kh«ng g©y nªn hiÖu qu¶ øc chÕ trùc tiÕp mµ g©y ra sù tæng hîp m¹nh ethylen trong m« vµ ®Õn l­ît m×nh ethylen g©y hiÖu qu¶ øc chÕ sinh tr­ëng. Ngoµi ra ehtylen g©y hiÖu qu¶ sinh lý lªn rÊt nhiÒu c¸c qu¸ tr×nh sinh lý kh¸c nhau nh­ g©y nªn tÝnh h­íng ®éng, øc chÕ sù ph¸t triÓn cña chåi bªn, can thiÖp vµo sù vËn chuyÓn ph©n cùc cña auxin, t¨ng tÝnh thÊm cña mµng. 2.3.2.3. C¸c hîp chÊt phenol C¸c hîp chÊt cã b¶n chÊt phenol lµ c¸c s¶n phÈm tù nhiªn cña qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt trong c©y. Chóng cã hiÖu qu¶ øc chÕ lªn sù sinh tr­ëng vµ c¸c ho¹t ®éng sinh lý cña c©y. C¸c hîp chÊt nµy trong c¬ thÓ chñ yÕu ë d¹ng liªn kÕt, nh­ liªn kÕt víi gluxit t¹o nªn glucosid lµm mÊt t¸c dông ®éc cña chóng víi enzym. Vai trß sinh lý chñ yÕu cña chóng lµ ho¹t ho¸ enzym IAA- oxi daza ph©n huû auxin trong c©y, do ®ã nã k×m h·m sù gi·n cña tÕ bµo. Tham gia vµo sù h×nh thµnh lignin lµm thµnh tÕ bµo ho¸ gç rÊt nhanh. Cïng víi ABA, c¸c chÊt phenol g©y ¶nh h­ëng ®Õn tr¹ng th¸i ngñ nghØ cña c©y. 2.3.2.4. C¸c chÊt lµm chËm sinh tr­ëng 2.3.2.4.1. CCC (Chorcholin Chlorit) CCC ®­îc xem lµ chÊt kh¸ng gibberellin v× nã k×m h·m sù tæng hîp GA. V× vËy CCC øc chÕ sù gi·n cña tÕ bµo, øc chÕ sù sinh tr­ëng chiÒu cao cña c©y, lµm lãng c©y hoµ th¶o ng¾n l¹i, do ®ã cã t¸c dông chèng lèp ®æ cho chóng. CCC ®­îc sö dông réng r·i trong viÖc s¶n xuÊt l¸ m×. CCC lµm t¨ng sù h×nh thµnh Chlorophyll, xóc tiÕn sù ra hoa kÕt qu¶ sím vµ kh«ng g©y ®éc. CCC cã thÓ phun lªn c©y hoÆc bãn vµo ®Êt, tèc ®é thÊm nhanh, chóng tån t¹i trong c©y mét vµi tuÇn råi bÞ ph©n huû mÊt ho¹t tÝnh. 2.3.2.4.2. MH (Malein hydrazit) MH lµ chÊt kh¸ng auxin v× nã kÝch thÝch ho¹t tÝnh cña IAA - oxidaza. MH lµ chÊt øc chÕ sinh tr­ëng m¹nh. Nã k×m h·m sù nµy mÇm vµ kÐo dµi thêi gian ngñ nghØ trong kho b¶o qu¶n nªn ®­îc sö dông réng r·i cho viÖc b¶o qu¶n khoai t©y. MH øc chÕ sù sinh tr­ëng kh«ng cÇn thiÕt cña mét sè c©y trång, lµm thui hoa vµ øc chÕ chåi bªn mäc nªn ®­îc sö dông rÊt hiÖu qu¶ cho ngµnh s¶n xuÊt thuèc l¸ ®Ó tr¸nh viÖc ng¾t hoa, ®¸nh nh¸nh b»ng tay. MH xóc tiÕn sù ho¸ giµ nhanh, lµm kh« vµ rông l¸ nªn cã thÓ sö dông trong thu ho¹ch c¬ giíi, ch¼ng h¹n cho b«ng. 2.3.2.4.3. TIBA (2, 3, 5 -Trijoit Benzoic Axit) TIBA lµ mét chÊt øc chÕ sinh tr­ëng cã t¸c dông kh¸ng auxin do cã t¸c dông k×m h·m sù vËn chuyÓn auxin trong c©y. TIBA lµm gi¶m ­u thÕ ngän, lµm chËm sinh tr­ëng cña chåi ngän vµ xóc tiÕn viÖc ph©n cµnh. Nã cßn xóc tiÕn sù ra hoa vµ h×nh thµnh cñ. 2.3.2.4.4. CEPA (Chlor Ethyl Photphoric Axit) ChÕ phÈm th«ng th­êng cña CEPA lµ Ethrel hay Ethephon. Ethrel ®­îc sö dông hÕt søc réng r·i ®Ó lµm nªn sù chÝn cña qu¶, chÝn ®ång lo¹t t¹o ®iÒu kiÖn cho sù thu ho¹ch c¬ giíi. CEPA øc chÕ sinh sinh tr­ëng chiÒu cao c©y vµ t¨ng sù ph©n cµnh. Nã cßn t¨ng tèc ®é chÝn cña l¸ thuèc l¸, mµu s¾c ®Ñp vµ phÈm chÊt thuèc l¸ t¨ng. Ethrel cßn t¨ng sù tiÕt nhùa mñ cao su, t¨ng tû lÖ hoa c¸i ë bÇu bÝ. 2.3.2.4.5. ALAR (SADH) SADH cã hiÖu qu¶ râ rÖt lªn sù ra hoa, kÕt qu¶ cña c©y, øc chÕ sù sinh tr­ëng vµ lµm t¨ng tÝnh chèng chÞu víi ®iÒu kiÖn bÊt lîi, t¨ng tÝnh chèng lèp ®æ. 2.4. T×nh h×nh sö dông chÊt ®iÒu hoµ sinh tr­ëng N«ng nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi vµ x· héi loµi ng­êi. X· héi cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu cña con ng­êi ngµy cµng cao vµ viÖc ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ mét ®iÒu tÊt yÕu. Trong hµng lo¹t c¸c tiÕn bé Êy th× viÖc sö dông c¸c chÊt ®iÒu hoµ sinh tr­ëng cã lÏ mang l¹i hiÖu qu¶ râ nÐt nhÊt, ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c sè liÖu vÒ n¨ng suÊt, s¶n l­îng, chñng lo¹i s¶n phÈm n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶. Cho tíi nay loµi ng­êi ®· biÕt sö dông tíi trªn 5 ngh×n c¸c lo¹i hîp chÊt tæng hîp ®Ó t¸c ®éng lªn c¸c qu¸ tr×nh sinh lý cña c©y. C¸c hîp chÊt tæng hîp Êy ®­îc sö dông chñ yÕu trong c¸c lÜnh vùc: + Sö dông c¸c hormon thùc vËt t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh sinh tr­ëng, tíi sù ph©n ho¸ tÕ bµo vµ c¸c c¬ quan. + T¸c ®éng tíi sù n¶y mÇm cña h¹t, cñ... + T¸c ®éng tíi hiÖn t­îng ­u thÕ ngän, øc chÕ chåi bªn, mÇm hoa, kÝch thÝch sù h×nh thµnh rÔ cña cµnh gi©m, cµnh chiÕt vµ nh©n gièng v« tÝnh c©y ¨n qu¶. + §iÒu chØnh sù ra hoa, kÕt qu¶ vµ t¹o qu¶ kh«ng h¹t cïng sù chÝn cña qu¶ vµ sù giµ ho¸ cña c©y. + T¸c ®éng tíi sù vËn chuyÓn vµ ph©n bè c¸c s¶n phÈm ®ång ho¸ trong c©y, t¨ng kh¶ n¨ng chèng chÞu cña c©y, t¨ng n¨ng suÊt... + Sö dông trong c«ng t¸c nu«i cÊy m« tÕ bµo. Nh»m phôc vô s¶n xuÊt hiÖn nay ®· cã "chÕ phÈm ®Ëu qu¶", chÕ phÈm nµy cã thÓ dïng cho c¸c c©y trång kh¸c nhau nh­: T¸o, nh·n, v¶i, cam, quýt, chanh, na, cµ chua, ®Ëu c¸c lo¹i... T¸c dông cña chÕ phÈm lµ t¨ng tû lÖ ®Ëu qu¶, h¹n chÕ rông qu¶ non, t¨ng kÝch th­íc qu¶ nh­ng chÊt l­îng qu¶ vÉn ®¶m b¶o, ngoµi ra chÕ phÈm cßn lµm t¨ng kh¶ n¨ng chèng chÞu s©u bÖnh cho c©y. 2.4.1. T×nh h×nh sö dông chÊt ®iÒu hoµ sinh tr­ëng trªn thÕ giíi Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc sö dông chÊt ®iÒu hoµ sinh tr­ëng ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu rÊt ®¸ng khÝch lÖ víi hÇu hÕt c¸c lo¹i c©y trång nh­; Lóa, ng«, l¹c, ®Ëu t­¬ng, c©y ¨n qu¶, c©y c¶nh... Issael: Sö dông CCC nång ®é 1000 ppm vµ SADH nång ®é 2500 ppm phun cho chanh Eurica ®· lµm t¨ng l­îng hoa vµ qu¶ gÊp béi. Hawai: Phun a- NAA cho nh·n, v¶i ®Ó kÝch thÝch sù ra hoa. Trung Quèc: Dïng GA3 ®Ó kÝch thÝch ph¸t triÓn c©y lóa tho¸t b«ng nhanh, trç b«ng tËp trung lµm t¨ng kh¶ n¨ng chÝn sím vµ t¨ng n¨ng suÊt mét c¸ch ®¸ng kÓ. Philippin: Phun Paclobutrazol (Cultar) víi nång ®é 700 - 1000 ppm trªn c©y ch«m ch«m 4 - 5 tuæi thuéc gièng Roengrean th× hoa ra sím vµ m¹nh h¬n th­êng lÖ. ë Mü: Dïng 2,3 D ë nång ®é 15 - 25 ppm ®Ó h¹n chÕ sù rông qu¶ cña mËn tr­íc khi thu ho¹ch. Cßn ë bang Florida Mü phun Na - NAA lªn c©y v¶i vµo mïa ®«ng khi thêi tiÕt kh« vµ l¹nh th× c©y v¶i ra hoa m¹nh nh­ng phun vµo khi thêi tiÕt Èm vµ nãng th× chØ ®ît l¸ lµ ra m¹nh. ë Ghinª ®· phun Booc®« + Urª (0,5 – 0,75 %), thÊy t¨ng n¨ng suÊt 15%, nÕu ®ñ Èm th× chØ sau hai giê – 60% l­îng Urª ®· ®­îc hÊp thô,phun vµo ban ®ªm, l­îng Urª sÏ hÊp thô ®­îc 100 %, mÆt d­íi l¸ hÊp thô h¬n mÆt trªn l¸… Hungari: Phun GA3 nång ®é 30 -5-g/e víi l­îng 800l/ ha vµo thêi kú 6 - 8 l¸ ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña ng« vµ lµm t¨ng n¨ng suÊt. Ên §é: Phun NAA 10 - 20 ppm vµ 2, 4, 5 - T (25 hoÆc 50 ppm) cã thªm hoÆc kh«ng thªm chÊt vi l­îng 3 - 4 lÇn khi c©y v¶i ra hoa vµ ®Ëu qu¶ th× tû lÖ rông qu¶ gi¶m ®i. Còng trªn c©y v¶i ë Ên §é phun GA3 25 - 50ppm 4 tuÇn lÔ sau khi ®Ëu qu¶ lµm cho qu¶ v¶i lín lªn nh­ng nÕu phun NAA 10 ppm qu¶ nÆng thªm nh­ng tû lÖ ®­êng gi¶m, cßn phun 2,4 D nång ®é 5p ppm th× t¨ng chÊt hoµ tan vµ lµm h¹t nhá ®i. Bªn c¹nh ®ã, khi phun Cholormequat 250 ppm lªn qu¶ v¶i ®· lín b»ng h¹t ®Ëu lµm cho mµu s¾c, chÊt l­îng ®Òu tèt h¬n vµ chÝn còng sím h¬n. T¹i vïng §«ng Nam ¸ ng­êi ta dïng Ethrel ®Ó lµm t¨ng qu¸ tr×nh tiÕt mñ cao su vµ ng¨n c¶n qóa tr×nh lµnh vÕt c¾t. ë Th¸i Lan: Muchjajib cho biÕt trªn c©y ch«m ch«m khi phun NAA 200 ppm trén lÉn GA 20 ppm vµo lóc 1/2 sè hoa ®· në th× tû lÖ ®Ëu qu¶ t¨ng cßn phun kho¶ng 1 th¸ng sau khi ®Ëu qu¶ th× tû lÖ rông qu¶ gi¶m. Ngoµi ra khi dïng Ethrel nång ®é 700 - 1400 ppm cã t¸c dông kÝch thÝch sù chÝn cña cµ phª, lµm chÝn sím h¬n sè c©y kh«ng xö lý 2 - 4 tuÇn. Mét thÝ nghiÖm kh¸c, khi lµm m­a nh©n t¹o trong 14 giê liªn tôc thÊy trong l¸ bÞ röa tr«i mÊt 8% K vµ 14,6% Mg (ë gièng chuèi tiªu lïn). V× vËy trong nh÷ng trËn m­a kÐo dµi ta nªn bæ xung mét l­îng K, Mg cho chuèi b»ng c¸ch phun lªn l¸. 2.4.2. T×nh h×nh sö dông chÊt ®iÒu hoµ sinh tr­ëng ë trong n­íc Tõ x­a n­íc ta lµ mét n­íc n«ng nghiÖp vµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y th× nÒn n«ng nghiÖp cña n­íc ta ngµy mét ph¸t triÓn vµ ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Nghiªn cøu thµnh c«ng qu¸ tr×nh ph¸ ngñ tæng hîp cho khoai t©y thu ho¹ch vô ®«ng ®Ó t¹o cñ gièng trång vô xu©n. Bé m«n sinh ho¸ sinh lý tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp I ®· nghiªn cøu thµnh c«ng viÖc ®iÒu khiÓn hoa loa kÌn ra hoa tr¸i vô theo ý muèn b»ng GA3 nång ®é 10 ppm sau khi ®· xö lý hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p tæng hîp tr­íc ®ã. Ngoµi ra cßn nghiªn cøu vµ chÕ t¹o thµnh c«ng chÕ phÈm ®Ëu qu¶ a - NAA sö dông réng r·i cho nhiÒu lo¹i c©y trång. Hîp t¸c x· T©n Thíi HiÖp - huyÖn Hooc M«n - TPHCM ®· sö dông GA3 cã nång ®é 20 mg/l phun 2 lÇn vµo ngµy thø 7 vµ ngµy thø 14 cho rau xµ l¸ch vµ ®· lµm t¨ng n¨ng suÊt tíi 40%. T¸c gi¶ Lª V¨n Chi vµ céng sù ®· sö dông GA3 phun vµo giai ®o¹n cã ®ßng ®èi víi c¸c gièng lóa NN8, CR203, nÕp 415 vµ U17 ®· lµm t¨ng n¨ng suÊt thùc tÕ nh­ sau: - Gièng NN8 t¨ng 12,5% so víi ®èi chøng. - Gièng CR - 203 t¨ng 14,0% so víi ®èi chøng. - Gièng nÕp 415 t¨ng 9,5% so víi ®èi chøng. - Gièng U17 t¨ng 8,6% so víi ®èi chøng. T¹i tr¹i gièng Vò Di trong s¶n xuÊt lóa lai ng­êi ta phun GA3 4 - 7g/ha cho hµng bè cã t¸c dông kÐo dµi cæ b«ng gióp lóa trç tho¸t ®ßng nh»m ®¶m b¶o n¨ng suÊt. ThÇy gi¸o TrÇn Nh­ ý, thÇy NguyÔn ThÕ HuÊn tr­êng §HNL Th¸i Nguyªn ®· sö dông thµnh c«ng GA3 phun ®Ëu qu¶ cho quýt B¾c S¬n (1988 - 1989) lµm t¨ng n¨ng suÊt 10%. Tr­êng §HNL - Th¸i Nguyªn tõ nh÷ng n¨m 1970 - 1980 thÇy gi¸o TrÇn Nh­ ý vµ c¸c sinh viªn ®· sö dông 2,4 D, a - NAA, B - NOA... ®Ó chiÕt cµnh, gi©m cµnh cho nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ ®· cho kÕt qu¶ râ rÖt lµ rót ng¾n thêi gian ra rÔ vµ cã kh¶ n¨ng chiÕt ®­îc nhiÒu lo¹i c©y khã ra rÔ. PhÇn III Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §iÒu kiÖn thÝ nghiÖm 3.1.1. §Þa ®iÓm thÝ nghiÖm ThÝ nghiÖm ®­îc bè trÝ trªn ®Êt phßng ho¸ ®¸ sa th¹ch, nhiÒu c¸t t¹i tr¹i thùc tËp thÝ nghiÖm tr­êng §¹i häc n«ng l©m Th¸i Nguyªn. 3.1.2. §èi t­îng nghiªn cøu TiÕn hµnh thÝ nghiÖm trªn gièng nh·n H­¬ng Chi ®­îc trång trªn cïng mét lo¹i ®Êt, cïng søc sinh tr­ëng, cïng tuæi c©y, cïng ®iÒu kiÖn ch¨m sãc, c©y nh©n gièng b»ng cµnh ghÐp. 3.1.3. ChÕ phÈm ®Ëu qu¶ 3.1.3.1. Atonic Atonic 1,8 DD lµ chÊt kÝch thÝch sinh tr­ëng c©y trång thµnh phÇn ho¹t chÊt lµ hîp chÊt nitro th¬m. ChÕ phÈm nµy lµ s¶n phÈm nhËp ngo¹i cña NhËt B¶n vµ ®· ®­îc ®¨ng ký sö dông chÝnh thøc t¹i ViÖt Nam. ChÕ phÈm nµy ë d¹ng dung dÞch mµu n©u sÉm, h¬i s¸nh, trong ®iÒu kiÖn th­êng cã mïi ete nhÑ, s¶n phÈm ®­îc ®ãng gãi nhá 10 cc t¹i C«ng ty vËt t­ kü thuËt n«ng nghiÖp CÇn Th¬. * C¸ch sö dông: Atonic ®­îc pha vµo n­íc theo tû lÖ 1 : 3000, l­îng dung dÞch thuèc n­íc trªn ha: 800 – 1000 lÝt/ha. Phun 3 lÇn vµo lóc: 10 ngµy tr­íc khi ra hoa, ngay lóc në hoa ré vµ khi ®Ëu qu¶ b»ng h¹t ®ç. 3.1.3.2. KÝch ph¸t tè hoa tr¸i Thiªn N«ng Lµ chÕ phÈm ®Ëu qu¶ do C«ng ty ho¸ phÈm Thiªn N«ng s¶n xuÊt, thµnh phÇn chÝnh gåm a - NAA, b - NOA vµ GA3. Thuèc ë d¹ng bét kh« mµu vµng t­¬i, ®ãng gãi 100 g. Phun 3 lÇn vµo lóc: 10 ngµy tr­íc khi ra hoa, ngay lóc në hoa ré vµ khi ®Ëu qu¶ b»ng h¹t ®ç. 3.1.3.3. Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ Thµnh phÇn ph©n: §a l­îng: N, K2O, P2O5 Vi l­îng: Fe, Cu, Zn, Mo, Mn, Mg … C¸c chÊt ®iÒu hoµ sinh tr­ëng. C¸ch sö dông : hoµ tan hai gãi nhá vµo 15 lÝt n­íc, phun ®Òu lªn c©y lóc nhó nô, ®ang në hoa, vµ qu¶ non. 3.2. Ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh 3.2.1. Ph­¬ng ph¸p bè trÝ thÝ nghiÖm - Tªn thÝ nghiÖm: "Nghiªn cøu ¶nh h­ëng cña mét sè chÕ phÈm ®Ëu qu¶ ®Õn sinh tr­ëng, ph¸t triÓn vµ n¨ng suÊt, phÈm chÊt nh·n H­¬ng Chi t¹i Th¸i Nguyªn. - ThÝ nghiÖm gåm 5 c«ng thøc: CT 1: Kh«ng phun (®èi chøng 1). CT 2: Phun n­íc l· (®èi chøng 2) CT 3: Phun kÝch thÝch ph¸t tè hoa tr¸i Thiªn N«ng CT 4: Phun Atonic. CT 5: Sö dông ®Ëu qu¶ FITO. ThÝ nghiÖm gåm 5 c«ng thøc víi 3 lÇn nh¾c l¹i, mçi c«ng thøc theo dâi 5 c©y ®ång ®Òu, cïng ®é tuæi 6 n¨m, mäi biÖn ph¸p kü thuËt ch¨m sãc trªn v­ên ¸p dông ®ång ®Òu ë c¸c c«ng thøc. - C¸c chÕ phÈm trªn ®­îc phun 3 lÇn. + LÇn 1: 10 ngµy tr­íc khi ra hoa (nhó nô). + LÇn 2: Khi hoa në ré. + LÇn 3: Khi c©y ®Ëu qu¶ b»ng h¹t ®ç. 3.2.2. ChØ tiªu vµ ph­¬ng ph¸p theo dâi 3.2.2.1. Theo dâi c¸c ®Æc ®iÓm vÒ ph¸t triÓn - Thêi gian b¾t ®Çu ra c¸c ®ît hoa (10% sè hoa në) vµ ra hoa ré (50% sè hoa në). - Tû lÖ ®Ëu qu¶ (®Þnh 1 cµnh cã hoa, ®Õm sè qu¶ h×nh thµnh, ®Õm sè qu¶ thu ho¹ch, tÝnh tû lÖ ) 10 ngµy theo dâi 1 lÇn. - Tû lÖ hoa ®ùc, hoa c¸i, ®Õm tæng sè hoa, sè hoa ®ùc, sè hoa c¸i. - KÝch th­íc qu¶: R1, R2, h. §o mçi c«ng thøc 10 qu¶, 3 lÇn nh¾c l¹i. - N¨ng suÊt thùc thu cña c©y (kg/c©y) - Mét sè chØ tiªu chÊt l­îng qu¶: tû lÖ ¨n ®­îc, ®é Brix, chÊt kh«, ®o mçi c«ng thøc 10 qu¶, 3 lÇn nh¾c l¹i. - T×nh h×nh s©u bÖnh h¹i: Theo dâi chñng lo¹i s©u bÖnh víi tû lÖ vµ møc ®é h¹i, thêi gian xuÊt hiÖn. - TÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña biÖn ph¸p kü thuËt (c«ng, vËt t­, gi¸, thu, chi). Tû lÖ ®Ëu qu¶ (%) = Sè qu¶ thu ho¹ch x 100 Sè qu¶ h×nh thµnh 3.2.2.2. C¸c chØ tiªu theo dâi vÒ n¨ng suÊt vµ ®Æc ®iÓm qu¶ Khèi l­îng trung b×nh qu¶ (g/qu¶), mét c«ng thøc cã ba lÇn nh¾c l¹i, mçi lÇn nh¾c l¹i c©n 10 qu¶ råi tÝnh trung b×nh: + Sè qu¶ thu/c©y: §Õm sè qu¶ thu ®­îc trªn tõng c©y. + N¨ng suÊt thùc thu: C©n trùc tiÕp tÊt c¶ c¸c qu¶ trªn c©y. 3.2.2.3. C¸c chØ tiªu vÒ phÈm chÊt qu¶ Tû lÖ vá (%) = Khèi l­îng vá x 100 Khèi l­îng h¹t Tû lÖ h¹t (%) = Khèi l­îng h¹t x 100 Khèi l­îng qu¶ Tû lÖ ¨n ®­îc (%) = Khèi l­îng cïi x 100 Khèi l­îng qu¶ + Hµm l­îng ®­êng ph©n tÝch theo ph­¬ng ph¸p chuÈn ®é b»ng dung dÞch KMnO4. + §é ngät: §o b»ng Brik kÕ. + Hµm l­îng vitamin C: Ph©n tÝch theo ph­¬ng ph¸p chuÈn ®é b»ng Ièt. + ChÊt kh«: Sö dông m¸y sÊy ®Õn khi khèi l­îng kh«ng ®æi. C¸c chØ tiªu trªn ®­îc ph©n tÝch t¹i phßng thÝ nghiÖm bé m«n ¨n qu¶ tr­êng §¹i Häc N«ng L©m Th¸i Nguyªn. 3.2.2.4. C¸c chØ tiªu vÒ s©u bÖnh h¹i + Lo¹i s©u h¹i: Quan s¸t trùc tiÕp trªn c©y + Thêi gian xuÊt hiÖn: Quan s¸t trùc tiÕp trªn c©y. + Sè con/c©y (®Õm). 3.2.2.5. Ph­¬ng ph¸p xö lý sè liÖu C¸c sè liÖu thÝ nghiÖm ®­îc ®­a vµo xö lý b»ng thèng kª, sö dông phÇn mÒm cña ch­¬ng tr×nh IRRISTAT 3.0 for DOS trªn m¸y vi tÝnh. PhÇn IV KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 4.1. §Æc ®iÓm thêi tiÕt khÝ hËu t¹i Th¸i Nguyªn tõ th¸ng 7 n¨m 2005 ®Õn th¸ng 6 n¨m 2006 §iÒu kiÖn khÝ hËu vµ thêi tiÕt cã ¶nh h­ëng lín ®Õn t×nh h×nh sinh tr­ëng, ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ nãi chung vµ c©y nh·n nãi riªng. NÕu ®iÒu kiÖn khÝ hËu thuËn lîi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c©y sinh tr­ëng, ph¸t triÓn tèt, t¹o tiÒn ®Ò cho n¨ng suÊt cao. Ng­îc l¹i ®iÒu kiÖn khÝ hËu kh«ng thuËn lîi sÏ lµm cho c©y sinh tr­ëng, ph¸t triÓn kÐm, s©u bÖnh ph¸ ho¹i, gi¶m n¨ng suÊt, phÈm chÊt gièng. Tõ viÖc n¾m v÷ng ®­îc mèi quan hÖ nµy cho phÐp ta x¸c ®Þnh ®­îc chÕ ®é trång trät hîp lý vµ ¸p dông biÖn ph¸p kü thuËt nh»m lµm t¨ng n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng. Nh·n lµ mét trong nh÷ng lo¹i c©y ¨n qu¶ cña vïng ¸ nhiÖt ®íi, cã thÓ trång tõ xÝch ®¹o ®Õn vÜ tuyÕn 28 - 30o. ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n­íc cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu thuËn lîi cho sù sinh tr­ëng, ph¸t triÓn cña c©y nh·n. ë ViÖt Nam nh·n ®­îc trång rÊt thuËn lîi tõ B¾c tíi Nam, trong ®ã Th¸i Nguyªn lµ mét tØnh trung du miÒn nói phÝa B¾c víi diÖn tÝch lµ 3541 km2, n»m gi÷a 21o10 ®Õn 21o 00 vÜ ®é b¾c vµ 105o 22 - 106o 16 kinh ®é ®«ng. PhÝa B¾c gi¸p víi tØnh B¾c K¹n, phÝa Nam gi¸p víi tØnh B¾c Giang vµ Hµ Néi, phÝa §«ng gi¸p tØnh L¹ng S¬n, phÝa T©y gi¸p tØnh Tuyªn Quang nªn còng chÞu ¶nh h­ëng cña chÕ ®é giã mïa ®Õn s¶n xuÊt vµ trång trät. Qua theo dâi diÔn biÕn thêi tiÕt khÝ hËu tØnh Th¸i Nguyªn tõ th¸ng 7/2005 - 7/2006 chóng t«i thu ®­îc b¶ng sau. B¶ng 4.1: DiÔn biÕn thêi tiÕt khÝ hËu tØnh Th¸i Nguyªn tõ th¸ng 7/2005 - 7/2006 ChØ tiªu Th¸ng NhiÖt ®é TB th¸ng (oC) Èm ®« TB th¸ng (%) Tæng l­îng m­a (mm) Sè ngµy m­a (ngµy) 7 16,6 76 47,9 11 8 28,3 86 410,9 26 9 28,3 80 292,3 12 10 25,7 79 9,0 8 11 21,9 85 93,0 10 12 16,6 76 47,9 11 1 18,3 81 2,3 9 2 18,0 86 24,4 23 3 20,0 87 41,0 24 4 25,0 83 19,6 14 5 26,5 81 391,3 17 6 29,6 82 233,5 16 (Nguån: Tr¹m khÝ t­îng thuû v¨n tØnh Th¸i Nguyªn) Qua b¶ng sè liÖu ta thÊy c¸c th¸ng tõ th¸ng 7/2005 - 6/2006 nhiÖt ®é trung b×nh dao ®éng tõ 16,6 - 29,6oC, §Æc biÖt th¸ng 2, 3, 4 nhiÖt ®é tõ 18 - 29,6oC rÊt thuËn lîi cho viÖc në hoa ®Æc biÖt lµ gi÷a th¸ng 3 ®Çu th¸ng 4 nhiÖt ®é cao trªn 20oC thuËn lîi cho viÖc thô phÊn, thô tinh. Trong thêi kú hoa në ré tæng l­îng m­a nhá vµ kh«ng kÐo dµi, thuËn lîi cho viÖc thô phÊn, thô tinh do ®ã tû lÖ ®Ëu qu¶ sÏ cao, lµm cho n¨ng suÊt nh·n cao. Èm ®é trong c¸c th¸ng theo dâi dao ®éng tõ 76 - 87%, ®é Èm t­¬ng ®èi ®ång ®Òu phï hîp cho viÖc sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña nh·n. 4.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu 4.2.1. T×nh h×nh ra hoa cña c¸c c«ng thøc §èi víi c©y ¨n qu¶ nãi chung vµ c©y nh·n nãi riªng nÕu ra hoa sím vµo cuèi vô ®«ng hoÆc ®Çu vô xu©n sÏ gÆp ®iÒu kiÖn thêi tiÕt bÊt lîi nh­: m­a, nhiÖt ®é thÊp, Èm ®é cao sÏ lµm ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh thô phÊn cña hoa lµ cho tû lÖ ®Ëu qu¶ thÊp, nÕu ra hoa muén gÆp ®iÒu kiÖn thêi tiÕt Êm th× thô phÊn tèt, sè qu¶ h×nh thµnh nhiÒu.Qua theo dâi sinh tr­ëng, ph¸t triÓn cña c©y nh·n 6,5 tuæi t×nh h×nh ra hoa gièng nh·n H­¬ng Chi nh­ sau: B¶ng 4.2: ¶nh h­ëng cña mét sè chÊt ®iÒu hoµ sinh tr­ëng ®Õn t×nh h×nh ra hoa cña cña nh·n H­¬ng Chi ChØ tiªu C«ng thøc Thêi gian hoa në (ngµy) Tû lÖ c©y ra hoa (%) Sè chïm hoa trªn c©y 10% 50% 1. Kh«ng phun (§/C1) 10/03 23/03 100 95,33 2. Phun n­íc l· (§/C2) 09/03 22/03 100 98,33 3.Thiªn N«ng 07/03 20/03 100 100,87 4.At«nic 08/03 21/03 100 98,13 5.Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 08/03 21/03 100 99,93 Qua b¶ng 4.2 cho ta thÊy thêi gian në hoa ®¹t 10 % ®Õn 50% ë c¸c c«ng thøc kÐo dµi tõ ngµy 07/03 ®Õn ngµy 23/03. Thêi gian ra hoa cña c¸c c«ng thøc kh«ng kh¸c nhau nhiÒu, c«ng thøc ph©n bãn Thiªn N«ng në sím nhÊt trong c¸c c«ng thøc, në sím h¬n c«ng thøc ®èi chøng 3 ngµy, sím h¬n c«ng thøc 2 hai ngµy. Tû lÖ ra hoa ë tÊt c¶ c¸c c«ng thøc ®Òu lµ 100% sè chïm hoa trªn c©y. Trong c«ng thøc 3 bãn ph©n qua l¸ Thiªn N«ng cã sè hoa cao nhÊt, trung b×nh ®¹t 100,87 chïm/c©y. C«ng thøc 1 (®èi chøng) cã sè chïm hoa/c©y thÊp nhÊt ®¹t 95,33 chïm/c©y 4.2.2. Mét sè chØ tiªu vÒ hoa §©y lµ chØ tiªu quan träng ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cho n¨ng suÊt cña nh·n tû lÖ hoa c¸i ®Ëu qu¶ cao hay thÊp ¶nh h­ëng ®Õn tû lÖ ®Ëu qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ sau nµy. Trong thêi gian nghiªn cøu t«i ®· thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau: B¶ng 4.3: ¶nh h­ëng cña mét sè chÊt ®iÒu hoµ sinh tr­ëng ®Õn mét sè chØ tiªu vÒ hoa cña nh·n H­¬ng Chi ChØ tiªu C«ng thøc Tæng sè hoa/chïm Hoa ®ùc Hoa c¸i Sè hoa Tû lÖ (%) Sè hoa Tû lÖ (%) 1. Kh«ng phun (§/C1) 1050,8 719,9 68,5 330,9 31,5 2. Phun n­íc l· (§/C2) 1067,4 731,2 68,5 336,2 31,5 3. Thiªn N«ng 1119,6 743,1 66,4 376,5 33,6 4. At«nic 1056,7 726,8 68,8 329,8 31,2 5. Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 1076,2 735,0 68,3 341,2 31,7 Nh×n vµo b¶ng 4.3. ta thÊy tæng sè hoa/chïm cña c¸c c«ng thøc biÕn ®éng tõ 1050,8 hoa ®Õn 1119,6 hoa, cao nhÊt ë c«ng thøc 3 lµ 1119,6 hoa/chïm thÊp nhÊt ë c«ng thøc 1 lµ 1050,8 hoa/chïm. VÒ sè hoa ®ùc/chïm biÕn ®éng tõ 719,9 hoa ®Õn 743,1 hoa, cao nhÊt ë c«ng thøc 3 lµ 743,1 hoa/chïm thÊp nhÊt lµ c«ng thøc 1 lµ 719,9 hoa/chïm. Tû lÖ hoa ®ùc biÕn ®éng tõ 66,4% - 68,8% cao nhÊt lµ c«ng thøc 4 lµ 68,8% vµ thÊp nhÊt lµ c«ng thøc 3 lµ 66,4%. - VÒ sè hoa c¸i/chïm biÕn ®éng tõ 329,8 hoa ®Õn 341,2 hoa; cao nhÊt ë c«ng thøc 5 lµ 341,2 hoa/chïm, thÊp nhÊt lµ c«ng thøc 4 lµ 329,8 hoa/chïm. Tû lÖ % hoa c¸i biÕn ®éng tõ 31,2 – 33,6% cao nhÊt lµ ë c«ng thøc 3 lµ 33,6% vµ thÊp nhÊt lµ ë c«ng thøc 4 lµ 31,2%. 4.2.3. ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi tû lÖ ®Ëu qu¶ cña nh·n H­¬ng Chi ë c¸c c«ng thøc Tû lÖ ®Ëu qu¶ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp tíi n¨ng suÊt thu ho¹ch qua theo dâi vµ xö lý thèng kª chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ ë b¶ng sau: B¶ng 4.4: ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi tû lÖ ®Ëu qu¶ cña nh·n H­¬ng Chi ë c¸c c«ng thøc ChØ tiªu C«ng thøc Tû lÖ ®Ëu qu¶ (%) Chªnh lÖch so víi ®èi chøng 1 1. Kh«ng phun (§/C1) 20,83 - 2. Phun n­íc l· (§/C2) 20,95 0,17 3. Thiªn N«ng 27,13 6,29 4. At«nic 25,83 5,00 5. Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 28,48 7,64 CV% = 9,1 LSD05 = 0,498 LSD01 = 0,724 Tõ b¶ng 4.4 trªn ta thÊy: Gi÷a c«ng thøc 2 phun n­íc l· vµ so víi c«ng thøc kh«ng phun 1 tû lÖ ®Ëu qu¶ kh«ng t¨ng lªn nhiÒu, c«ng thøc 2 chØ cã tû lÖ ®Ëu qu¶ lµ 20,95% cao h¬n ®èi chøng 1: 0,17% tû lÖ nµy trong ph©n tÝch thèng kª thÓ hiÖn lµ kh«ng cã sù sai kh¸c gi÷a hai c«ng thøc 1 vµ 2. Khi phun kÝch ph¸t tè hoa tr¸i Thiªn N«ng tû lÖ ®Ëu qu¶ cao h¬n ®èi chøng 1 lµ 6,29% ë møc tin cËy 99%, cv = 9,1% (tû lÖ ®Ëu qu¶ cña gièng ®èi chøng 20,83%). - Khi phun Atonic th× tû lÖ ®Ëu qu¶ so víi c«ng thøc ®èi chøng tû lÖ ®Ëu qu¶ chªnh lÖch lµ 5,00% so víi tû lÖ ®Ëu qu¶ cña c«ng thøc ®èi chøng, cã ý nghÜa ë møc 99%. - C«ng thøc 5 phun Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ cã sù chªnh lªch víi gièng ®èi chøng cao nhÊt 7,64%. Qua ph©n tÝch th«ng kª ta cã thÓ thÊy khi phun thuèc th× tû lÖ ®Ëu qu¶ t¨ng lªn râ rÖt vµ cã ý nghÜa lín 99%. 4.3. ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi sè qu¶ h×nh thµnh/chïm vµ sè qu¶ thu ho¹ch/chïm B¶ng 4.5: ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi sè qu¶ h×nh thµnh/chïm, vµ sè qu¶ thu ho¹ch/chïm ChØ tiªu C«ng thøc Sè qu¶ h×nh thµnh/chïm (qu¶) Chªnh lÖch so víi ®èi chøng 1 (qu¶) Sè qu¶ thu ho¹ch/chïm (qu¶) Chªnh lÖch so víi ®èi chøng 1 (qu¶) 1. Kh«ng phun (§/C1) 65,80 - 13,71 - 2. Phun n­íc l·(§/C2) 64,29 1,50 13,49 - 0,22 3. Thiªn N«ng 106,40 40,60 28,87 15,16 4. At«nic 101,58 35,78 26,24 12,53 5. Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 119,29 53,49 33,58 19,87 CV% = 11,2 LSD05 = 0,517 LSD01 = 0,752 Nh×n vµo b¶ng 4.5 ta thÊy sè qu¶ h×nh thµnh/chïm cao nhÊt ë c«ng thøc phun thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ lµ 119,29 qu¶, cao h¬n ®èi chøng 53,49 qu¶. TiÕp ®Õn lµ c«ng thøc phun Thiªn N«ng lµ 106,40 qu¶ cao h¬n ®èi chøng lµ 40,6 qu¶. KÕt qu¶ cña b¶ng còng cho thÊy tÊt c¶ c¸c c«ng thøc phun chÕ phÈm ®Ëu qu¶ ®Òu cã sè qu¶ thu ho¹ch trªn chïm cao h¬n h¬n ®èi chøng. C«ng thøc phun Thiªn N«ng cao h¬n ®èi chøng mét c¸ch ch¾c ch¾n ë møc tin cËy 99%. Thø hai lµ c«ng thøc phun Atonic cao h¬n ®èi chøng mét c¸ch ch¾c ch¾n ë møc tin cËy 99%. Trong c¸c c«ng thøc cao nhÊt lµ c«ng thøc phun Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ lµ 33,58 qu¶/chïm, cao h¬n ®èi chøng lµ 19,87 qu¶, tiÕp theo lµ c«ng thøc phun Thiªn N«ng lµ 28,87 qu¶/chïm cao h¬n ®èi chøng lµ 15,16 qu¶. C«ng thøc phun n­íc l· cã sè qu¶ thu ho¹ch lµ 13,49 thÊp h¬n so víi kh«ng phun ®èi chøng lµ 0,22 qu¶/chïm vµ kh«ng cã sù sai kh¸c vÒ sè qu¶ thu ho¹ch/chïm khi ph©n tÝch thèng kª. 4.4. ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi khèi l­îng qu¶ Môc tiªu cuèi cïng cña ng­êi s¶n xuÊt lµ thu ®­îc nh÷ng vô mïa béi thu vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, bëi vËy ng­êi s¶n xuÊt ®Çu t­ rÊt nhiÒu nguån dinh d­ìng tõ ngoµi vµo, cô thÓ ë b¶ng 4.6 lµ sù t¸c ®éng cña chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi khèi l­îng qu¶. B¶ng 4.6: ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Èu qu¶ tíi khèi l­îng qu¶ ChØ tiªu C«ng thøc Khèi l­îng qu¶ ( g) Chªnh lÖch so víi ®èi chøng 1 1. Kh«ng phun (§/C1) 7,66 - 2. Phun n­íc l· (§/C2) 7,17 - 0,48 3. Thiªn N«ng 8,41 0,74 4. At«nic 8,16 0,50 5. Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 7,76 0,09 CV% = 14,5 LSD05 = 0,665 LSD01 = 0,967 KÕt qu¶ b¶ng 4.6 cho ta thÊy khèi l­îng qu¶ ë c«ng thøc phun Thiªn N«ng lµ cao nhÊt 8,41 g/qu¶ lín h¬n ®èi chøng 0,74g. TiÕp theo lµ c«ng thøc 4 phun Atonic ®¹t khèi l­îng qu¶ 8,16 g/qu¶ cao h¬n ®èi chøng 0,50g. Qua xö lý thèng kª LSD05 = 0,665 g ta thÊy: So s¸nh gi÷a c«ng thøc phun Thiªn N«ng víi c«ng thøc kh«ng phun (®/c) th× chªnh lÖch vÒ khèi l­îng qu¶ lµ 0,74g, chªnh lÖch nµy cã ý nghÜa hay khèi l­îng qu¶ gi÷a c«ng thøc 3 vµ c«ng thøc 1 lµ kh¸c biÖt nhau. So s¸nh gi÷a phun Atonic víi phun n­íc l· (®/c) thÊy cã sù chªnh lÖch vÒ khèi l­îng qu¶ lµ 0,50g, sù chªnh lÖch nµy kh«ng cã ý nghÜa hay khèi l­îng qu¶ gi÷a c«ng thøc 4 vµ c«ng thøc 1 lµ t­¬ng ®­¬ng nhau, so s¸nh gi÷a cÆp c«ng thøc 3 phun Thiªn N«ng víi c«ng thøc 4 phun Atonic thÊy cã sù chªnh lÖch vÒ khèi l­îng qu¶ lµ 0,24g, song sù chªnh lÖch nµy kh«ng cã ý nghÜa hay khèi l­îng qu¶ gi÷a c¸c c«ng thøc lµ t­¬ng ®­¬ng nhau. C«ng thøc phun thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ cã khèi l­îng qu¶ trung b×nh lµ 7,76 g/qu¶ kh«ng cã sù sai kh¸c víi c«ng thøc kh«ng phun. 4.5. ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi kÝch th­íc qu¶ B¶ng 4.7: ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi kÝch th­íc qu¶ ChØ tiªu C«ng thøc ChiÒu cao qu¶ (cm) §­êng kÝnh nhá (cm) §­êng kÝnh lín (cm) 1. Kh«ng phun (§/C1) 1,78 1,74 1,83 2. Phun n­íc l· (§/C2) 1,84 1,80 1,88 3. Thiªn N«ng 2,00 1,97 2,05 4. At«nic 1,91 1,88 1,97 5. Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 1,78 1,79 1,85 Qua b¶ng 4.7 ta thÊy: - ChiÒu cao qu¶ ë c«ng thøc 3 phun Thiªn N«ng lµ lín nhÊt cao tíi 2,00 cm lín h¬n ®èi chøng lµ 0,22cm, v× ®èi chøng chØ cao 1,78 cm. TiÕp ®Õn lµ c«ng thøc 4 phun Atonic cã chiÒu cao lµ 1,91cm chØ cao h¬n ®èi chøng lµ 0,13 cm. - VÒ ®­êng kÝnh cña qu¶ cao nhÊt lµ c«ng thøc 3 phun Thiªn N«ng lµ 1,97cm lín h¬n ®èi chøng 0,23 cm, tiÕp ®Õn lµ c«ng thøc 4 phun At«nic cã ®­êng kÝnh nhá cña qu¶ lµ 1,88 cm lín h¬n ®èi chøng lµ 0,14 cm. - VÒ ®­êng kÝnh lín cña qu¶ cao nhÊt lµ c«ng thøc 3 phun Thiªn N«ng lµ 2,05cm lín h¬n ®èi chøng lµ 0,22 cm. Cao thø hai lµ c«ng thøc 4 phun Atonic lµ 1,97cm lín h¬n ®èi chøng lµ 0,14cm. thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ cã kÝch th­íc qu¶ t­¬ng ®­¬ng víi ®èi chøng. 4.6. ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qña tíi chÊt l­îng qu¶ ChÊt l­îng lµ chØ tiªu hµng ®Çu ®­îc ng­êi s¶n xuÊt, tiªu dïng quan t©m sau khi ®· tho¶ m·n c¸c chØ tiªu vÒ mÉu m· vµ kÝch th­íc. ®èi víi c©y ¨n qu¶ th× chÊt l­îng ®­îc biÓu thÞ qua mét sè chØ tiªu: §é ngät, hµm l­îng axit, tû lÖ ¨n ®­îc, c¸c lo¹i vitamin cïng mét sè nguyªn tèvi l­îng trong ®ã tû lÖ ¨n ®­îc qu¶ lµ mét chØ tiªu gãp phÇn kh«ng nhá lµm t¨ng chÊt l­îng qu¶. Qua ph©n tÝch tû lÖ ¨n ®­îc qu¶ cña nh·n chóng t«i thu ®­îc b¶ng sau: B¶ng 4.8: ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi chÊt l­îng qu¶ ChØ tiªu C«ng thøc Tû lÖ vá (%) Tû lÖ h¹t (%) Tû lÖ ¨n ®­îc (%) Chªnh lÖch so víi ®/c 1 1. Kh«ng phun (§/C1) 20,49 20,23 59,27 - 2. Phun n­íc l·(§/C2) 20,56 20,21 59,23 0,05 3. Thiªn N«ng 20,46 19,34 60,11 0,84 4. At«nic 19,16 20,56 60,28 1,01 5. Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 16,49 18,70 61,81 2,54 CV% = 10,9 LSD05 = 1,033 LSD01 = 1,503 Nh×n vµo b¶ng 4.8 ta thÊy: - Tû lÖ vá cao nhÊt ë c«ng thøc 2 phun n­íc l· 20,56%, thø hai lµ c«ng thøc phun n­íc l· 20,49%, thÊp nhÊt lµ c«ng thøc phun thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 16,49%. - Tû lÖ h¹t cao nhÊt ë c«ng thøc 4 At«nic 20,56%, råi ®Õn c«ng thøc 1 kh«ng phun 20,23%, thÊp nhÊt lµ c«ng thøc phun thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 18,70%. - Khi phun kÝch thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ th× tû lÖ ¨n ®­îc cao h¬n ®èi chøng lµ 2,54% > LSD01 = 1,33% do ®ã sù sai kh¸c gi÷a 2 c«ng thøc nµy ë møc tin cËy 99%. - Cßn khi phun kÝch thÝch sinh tr­ëng c©y trång Atonic th× tû lÖ ¨n ®­îc cao h¬n ®èi chøng lµ 1,01% sù chªnh lÖch nµy kh«ng cã ý nghÜa v× < LSD05, kh¸c biÖt ë møc tin cËy 95%. - Khi phun Thiªn N«ng tû lÖ ¨n ®­îc cao h¬n ®èi chøng lµ 0,84 % nhá h¬n LSD05, v× vËy tû lÖ ¨n ®­îc cña c«ng thøc 3 so víi c«ng thøc 1 lµ t­¬ng ®­¬ng nhau 4.7. ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi n¨ng suÊt thùc thu N¨ng suÊt cao lµ môc ®Ých chÝnh cña nghÒ trång c©y ¨n qu¶ mµ tõ tr­íc ®Õn nay ng­êi n«ng d©n tõng mong ­íc. Song thùc tÕ muèn ®¹t ®­îc n¨ng suÊt cao nã phô thuéc vµo yÕu tè nh­ thêi tiÕt, khÝ hËu, chÕ ®é ch¨m sãc, s©u bÖnh cho nªn chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi n¨ng suÊt thùc thu cña nh·n H­¬ng Chi B¶ng 4.9: ¶nh h­ëng cña c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tíi n¨ng suÊt thùc thu ChØ tiªu C«ng thøc N¨ng suÊt thùc tÕ (kg/c©y) Chªnh lÖch so víi ®èi chøng 1 1. Kh«ng phun (§/C1) 10,31 - 2. Phun n­íc l· (§/C2) 10,11 - 0,20 3. Thiªn N«ng 25,75 15,44 4. At«nic 21,02 10,71 5. Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 26,14 15,83 CV% = 13,7 LSD05 = 0,599 LSD01 = 0,872 Nh×n vµo b¶ng 4.9 ta thÊy: - C«ng thøc kh«ng phun n¨ng suÊt chØ ®¹t 10,31 kg/c©y, c«ng thøc 2 ®¹t 10,11 kg/c©y thÊp h¬n ®èi chøng 0,22 kg/c©y. - Khi phun Thiªn N«ng n¨ng suÊt thùc thu lµ 25,75 kg/c©y h¬n ®èi chøng lµ 15,44 kg/c©y ®é tin cËy ë møc 99%. Phun Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ n¨ng suÊt thùc thu ®¹t cao nhÊt ®¹t 26,14 kg/c©y cao h¬n ®èi chøng 15,83 kg/c©y. - Khi phun Atonic th× n¨ng suÊt thùc thu lµ 21,02 cao h¬n ®èi chøng 10,71 kg/c©y, sù chªnh lÖch nµy cã ý nghÜa hay khi phun Atonic th× n¨ng suÊt thùc thu lµ kh¸c biÖt so víi ®èi chøng phun n­íc l·. 4.8. ¶nh h­ëng cña c¸c chØ tiªu vÒ thµnh phÇn sinh ho¸ trong qu¶ ChÊt l­îng qu¶ lµ mét chØ tiªu quan träng kh«ng chØ ®èi víi c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ mµ cßn ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i c©y trång kh¸c, ®èi víi c©y ¨n qu¶ chÊt l­îng ®­îc biÓu thÞ qua mét sè chØ: §é ngät, hµm l­îng ®­êng tæng sè, hµm l­îng Vitamin, c¸c nguyªn tè vi l­îng… Sau tiÕn hµnh ph©n tÝch mét sè chØ tiªu vÒ chÊt l­îng qu¶ sau thu ho¹ch, chóng t«i thu ®­îc b¶ng sau: B¶ng 4.10. Mét sè chØ tiªu vÒ thµnh phÇn sinh ho¸ trong qu¶ ChØ tiªu C«ng thøc ChÊt kh« trong 100g cïi qu¶ §­êng tæng sè (%) Vitamin C (%) §é Brix (%) g So víi §/C 1 % % so víi §/C 1 % % so víi §/C 1 % % so víi §/C 1 1. Kh«ng phun (§/C1) 19,8 - 17,89 - 0,037 - >20 -- 2. Phun n­íc l· (§/C2) 20,17 0,37 18,11 0,22 0,035 -0,002 >20 -- 3. Thiªn N«ng 18,73 -1,07 18,73 0,84 0,031 -0,006 >20 -- 4. At«nic 19,03 -0,77 18,32 0,43 0,033 -0,004 >20 -- 5. Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 20,38 0,58 18,95 1,06 0,03 -0,007 >20 -- Sè liÖu b¶ng 4.10 cho thÊy: L­îng chÊt kh« trong 100g cïi qu¶ ë c«ng thøc phun Thiªn N«ng vµ Atonic ®Òu thÊp h¬n ®èi chøng. Cô thÓ ë c«ng thøc phun 3 cã chÊt l­îng kh« trong 100g cïi qu¶ lµ 18,73 g thÊp h¬n ®èi chøng 1,07g, cßn ë c«ng thøc 4 cã l­îng chÊt kh« trong 100g cïi qu¶ lµ 19,03 thÊp h¬n ®èi chøng 0,77g. - VÒ hµm l­îng ®­êng tæng sè cao nhÊt ë c«ng thøc 5 phun thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ lµ 18,95% cao h¬n ®èi chøng 1,06%. TiÕp ®Õn lµ c«ng thøc 3 cã hµm l­îng ®­êng tæng sè lµ 18,73% cao h¬n ®èi chøng 0,84%. - VÒ hµm l­îng Vitamin C cao nhÊt ë c«ng thøc 1 kh«ng phun n­íc l· ®èi chøng 0,037%, cao h¬n c«ng thøc 2 lµ 0,002% vµ cao h¬n c«ng thøc 3 lµ 0,006%, cao h¬n c«ng thøc 4 lµ - 0,004%, cao h¬n c«ng thøc 5 lµ - 0,007%. - VÒ ®é Brix % ë hÇu hÕt c¸c c«ng thøc ®Òu lín h¬n 20% kÓ c¶ c«ng thøc ®èi chøng. 4.9. T×nh h×nh s©u bÖnh h¹i nh·n trªn c¸c c«ng thøc ViÖt Nam n»m trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®íi giã mïa nãng Èm nªn rÊt thuËn lîi cho s©u bÖnh ph¸t sinh, ph¸t triÓn. §èi víi tÊt c¶ c¸c gièng c©y trång, s©u bÖnh h¹i ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh sinh tr­ëng, ph¸t triÓn cña c©y, tõ ®ã lµm ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh sinh tr­ëng ph¸t triÓn cña c©y,tõ ®ã lµm ¶nh h­ëng tíi n¨ng suÊt phÈm chÊt cña c©y. Nh·n lµ lo¹i c©y cã rÊt nhiÒu bÖnh h¹i, qua theo dâi thÝ nghiÖm chóng t«i cã ®­îc kÕt qu¶ sau: B¶ng 4.11. Mét sè s©u bÖnh h¹i nh·n ë c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm STT Tªn s©u bÖnh VÞ trÝ s©u h¹i Thêi gian g©y h¹i (th¸ng) MËt ®é s©u 1. Bä c¸nh cam L¸ non, l¸ b¸nh tÎ 5, 6, 7 8 - 25 con/c©y 2. Bä xÝt Hoa, qu¶ léc non 3, 4, 5, 6 12-29 con/c©y 3. S©u ®ôc qu¶ Qu¶ 5, 6 12 -15 con/c©y 4. NhÖn l«ng nhung L¸ non 4, 5, 6 9- 35 l¸/ c©y HÇu hÕt c¸c lo¹i s©u bÖnh h¹i ®Òu xuÊt hiÖn vµ g©y h¹i trªn tÊt c¶ c¸c c«ng thøc, bé phËn bÞ g©y h¹i chñ yÕu lµ vµ qu¶ non. Trong c¸c lo¹i s©u bÖnh trªn bä c¸nh cam vµ bä xÝt h¹i nÆng h¬n c¶. Tuy nhiªn cã thÓ b¾t b»ng tay vµ sö dông thuèc Cymerin 10EC ®Ó phun trõ. C¸c lo¹i s©u bÖnh trªn v× ®­îc ph¸t hiÖn kÞp thêi vµ phßng trõ sím nªn kh«ng ¶nh h­ëng lín ®Õn sinh tr­ëng ph¸t triÓn vµ n¨ng suÊt c©y trång 4.10. S¬ bé ho¹ch to¸n thu chi cña viÖc sö dông c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ TÊt c¶ c¸c c«ng tr×nh mµ c¸c nhµ khoa häc nghiªn cøu trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp ®Òu nh»m môc ®Ých n©ng cao n¨ng suÊt vµ thu ®­îc lîi nhuËn cao. Sau khi tiÕn hµnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ ë b¶ng. B¶ng 4.12: S¬ bé h¹ch to¸n thu chi cña viÖc sö dông c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ ChØ tiªu C«ng thøc N¨ng suÊt (kg/c©y) Gi¸ b¸n (kg/c©y) Tæng thu (®ång/c©y) Tæng chi phÝ (®ång/c©y) Thu - chi (®ång) Kh«ng phun n­íc l· 10,31 6.000 61.860 10.000 51.860 Phun n­íc l· (®/c) 10,11 6.500 65.715 11.000 54.715 Phun Thiªn N«ng 25,75 7.000 180.250 12.500 167.750 Phun Atonix 21,02 6.500 136.630 12.000 124.630 Thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 26,14 7.000 182.980 12.500 170.480 KÕt qu¶ b¶ng 4.12 cho thÊy t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña viÖc sö dông c¸c chÊt chÕ phÈm ®Ëu qu¶, cô thÓ: C«ng thøc 2 phun n­íc l· chØ thu ®­îc 65.715 ®ång/c©y. C«ng thøc 3 sö dông kÝch ph¸t tè hoa tr¸i Thiªn N«ng ®· thu ®­îc sè tiÒn lµ 180.250 ®ång/c©y cao h¬n ®èi chøng lµ 118.390 ®ång/c©y, c«ng thøc 4 phun Atonix ®· thu ®­îc sè tiÒn lµ 136.630®ång/c©y cao h¬n ®èi chøng lµ 74.770 ®ång. C«ng thøc 5 phun FIT¤ thu ®­îc 182.980 ®ång/c©y cao h¬n ®èi chøng 121.120 ®ång/c©y. Tõ nh÷ng sè liÖu trªn cã thÓ cho thÊy r»ng viÖc sö dông c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ ®· mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho ng­êi s¶n xuÊt. PhÇn V KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 5.2. KÕt luËn C¨n cø vµo môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi ®Æt ra vµ c¨n cø vµo kÕt qu¶ nghiªn cøu ë trªn chóng t«i s¬ bé kÕt luËn nh­ sau: Khi sö dông c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ kh¸c t¸c ®éng lªn tõng thêi kú në, ®Ëu hoa cña nh·n th× ta thu ®­îc kÕt qu¶ kh¸c nhau. Tuy nhiªn ë tÊt c¶ c¸c c«ng thøc cã sö dông chÕ phÈm ®Ëu qu¶ th× tû lÖ ®Ëu qu¶ ®Òu cao h¬n c¸c c«ng thøc ®èi chøng. Tû lÖ ®Ëu qu¶ ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt ë c«ng thøc sö dông thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ 28,48%, kÝch ph¸t tè hoa tr¸i Thiªn N«ng ®¹t 27,13%, tiÕp ®Õn lµ c«ng thøc sö dông Atonix lµ 25,83%, sau cïng lµ c«ng thøc ®èi chøng ®¹t tû lÖ ®Ëu qu¶ lµ 20,83%. D­íi t¸c dông cña chÕ phÈm ®Ëu qu¶ tõ viÖc lµm t¨ng tû lÖ ®Ëu qu¶ ®· dÉn tíi viÖc t¨ng n¨ng suÊt mét c¸ch ®¸ng kÓ cao nhÊt lµ ë c«ng thøc thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤ ®¹t 26,14 kg/c©y, phun kÝch ph¸t tè hoa tr¸i Thiªn N«ng ®¹t 25,75 kg/c©y tiÕp ®Õn lµ c«ng thøc phun Atonix ®¹t 21,02 kg/c©y. §iÒu nµy còng cho thÊy nªn sö dông thuèc ®Ëu qu¶ FIT¤, kÝch ph¸t tè hoa tr¸i Thiªn N«ng ®Ó phun cho c©y. 5.2. §Ò nghÞ TiÕp tôc thÝ nghiÖm c¸c lo¹i chÕ phÈm ®Ëu qu¶ trªn ®Êt Th¸i Nguyªn vµ c¸c vïng l©n cËn ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thÝch nghi cña chóng. CÇn tiÕn hµnh thö nghiÖm trªn nhiÒu lo¹i c©y trång kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh ­u viÖt cña thuèc. Cã thÓ sö dông c¸c chÕ phÈm ®Ëu qu¶ cïng víi c¸c lo¹i ph©n vi l­îng ®Ó t¨ng khèi l­îng qu¶ vµ ph©n chÊt qu¶.