Nghiên cứu đặc điểm sinh học sinh sản, và tiến hành thử nghiệm nhân tạo sò mồng Vasticadium flavum

ao Hình 2.3: Xác d nh kích thu c sò m ng a: Ðo kích thu c b: Cân kh i lu ng c: Ph u thu t ru t sò Hình 2.4 Cách do các ch tiêu kích thu c và kh i lu ng và xác d nh thành ph n th c an trong ru t sò a b c a b c 16 - Theo dõi t p tính sinh s n, quá trình phát tri n phôi và bi n thái u trùng sò m ng V. flavum. - Làm tiêu b n bu ng tr ng và tinh sào theo phuong pháp Seckan & Hrapchack (1980): Tuy n sinh d c c d nh b ng Davidson ho c Bouin 10%. Lo i nu c b ng Ethanol và làm trong b ng xylene, sau dó dúc parafin và c t lát m ng t 2 – 6 µm b ng dao c t Microtome hi u LEICA RM 213s. Nhu m m u b ng Hematoxylin và Eosin, dùng h n h p dung dich albumin và glycerin (t l 1:1) d dán m u lát c t lên lam kính. Quan sát tiêu b n du i kính hi n vi LEICA ATC 2000. 2.5 Th nghi m s n xu t gi ng nhân t o sò m ng (V. flavum) K thu t s n xu t gi ng sò M ng (V. flavum) du c tóm t t qua Hình 2.5: L a ch n b m c p t o Kích thích sinh s n c p nu c làm th c an San thua m t d tr ng cho S c khí u trùng C p t o cho u trùng ch D Thu u trùng d nh v Uong nuôi u trùng giai do n s ng trôi n i Uong nuôi u trùng giai do n s ng dáy Thu sò con Hình 2.5. So d s n xu t gi ng sò M ng (V. flavum) 17 2.5.1 Ði u ki n trang thi t b cho sinh s n nhân t o sò M ng. - Trang thi t b dùng cho sinh s n nhân t o g m: máy bom, ng d n, h th ng b l c, b ch a nu c, lu i l c nu c, … d cung c p nu c s ch cho b uong nuôi u trùng. Các lo i lu i l c t o, thay nu c, các lo i xô ch u, cân, ng dong, kính hi n vi, lam, lamen, ng hút, pipet, bu ng d m…d thay nu c, san thua u trùng, theo dõi m t d , quá trình phát tri n c a phôi và u trùng sò M ng. - Ngoài ra h th ng s n xu t gi ng sò m ng c n có thêm: + 1 b l c 120 lít và 1 b d 120 lít + 1 b uong u trùng n i 120 lít,1 b uong u trùng s ng dáy 40 lít + 1 xô nh a 20 lít d uong nuôi sò con + Ch t dáy du c l y t i vùng thu m u. (G m: cát, bùn và v ÐVTM). 2.5.2 Tuy n ch n sò b m Sò b m kh e m nh, màu s c tuoi sáng, không d t t, không có sinh v t bám, ph n x nhanh, kích thu c l n trên 40 mm, và có tuy n sinh d c phát tri n giai do n III, IV. 2.5.3 Kích thích cho sò sinh s n. Các bi n pháp kích thích sò b m sinh s n: Sò b m tru c khi cho sinh s n c n r a s ch b ng nu c ng t ho c ngâm trong thu c tím 5 – 10 ppm trong 5 – 10 phút. - Ð khô: Sò b m d khô (trong nhà ho c bóng râm) t 30 - 40 phút nhi t d cao hon nhi t d b nuôi t 3 – 5oC. Sau dó th chúng vào b d . - Nâng nhi t: Ti n hành th sò b m khi nhi t d nu c du c nâng lên t 3 - 5oC b ng cách phoi n ng trong 30 – 60 phút. - K t h p kích thích nhi t v i dòng ch y: Ð t sò vào ch râm mát kho ng 1 ti ng. X p sò lên phên tre kích thu c 1,5m x 1,0m r i d t xu ng dáy b dã tháo h t nu c. Bom nu c vào thành b d nu c ch y xoáy tròn quanh phên tre kích thích sò d tr ng và phóng tinh. 18 - Ánh sáng: Gi sò b m trong các xô t i màu, d y kín và s c khí liên t c, khi tr i n ng d p thì ti n hành phoi sò. M t s thao tác khác trong quá trình cho sò sinh s n nhân t o: - Theo dõi tr ng thái b kích thích, th i gian hi u ng cung nhu ho t d ng phóng tinh, d tr ng c a sò b m - V t sò b m ra kh i b sau khi cho sinh s n, ch 30 phút cho tr ng và tinh trùng l ng xu ng dáy b , x nu c t t d toàn b tinh d ch th a và tr ng ch t n i bên trên b lo i b . Làm cách này có th lo i b các t p ch t và tinh trùng bám ngoài m t tr ng. T p ch t và tinh trùng có th làm ô nhi m môi tru ng nu c vì chúng r t giàu hàm lu ng Protein. - Theo dõi t l th tinh, t l n c a tr ng. Xác d nh th i gian phát tri n phôi, và chuy n giai do n c a u trùng sò. Quy u c t i th i di m có 50% s l u ng tr ng ho c u trùng chuy n t giai do n này sang giai do n khác du c coi là th i gian chuy n giai do n c a chúng. - Ð nh lu ng tr ng, u trùng b ng phuong pháp th tích: Dùng l nh a l y m u 5 di m trong b (4 góc và 1 di m gi a), cho chung vào bình tam giác, dùng dua khu y d u, sau dó d kho ng 30 – 40 ml vào các l nh a, và cho kho ng 10 ml formol d c d nh m u. Ð m toàn b s tr ng ho c u trùng có trong các m u (N u s lu ng tr ng ho c u trùng có m t d th p). Ho c khu y d u và l y nhanh 3 – 5 ml cho vào bu ng d m (N u s lu ng tr ng ho c u trùng có m t d cao). Ð m 3 l n và l y giá tr trung bình. T dó suy ra s lu ng tr ng ho c u trùng có trong b . - V t sò và ti n hành ph u thu t, quan sát tuy n sinh d c sau khi sò sinh s n. 2.6 Phuong pháp x lý s li u: 2.6.1 X lý s li u: X lý s li u b ng ph n m m Microsolf Excel. Giá tr trung bình du c so sánh và dánh giá d tin c y 95%. Các giá tr du c trình bày b i giá tr trung bình ± d l ch chu n [2]. 19 2.6.2 Các công th c tính toán B ng 2. Công th c x lý s li u Công th c tính Ghi chú 1. Thi t l p phuong trình quan h gi a kích thu c v i kh i lu ng W = a.Lb a,b là các h s tuong quan. L: chi u dài (mm). W: kh i lu ng (g). 2. Giá tr trung bình X = n i iX n 1 1 X : giá tr trung bình c a m u. Xi: giá tr c a m u l n th i. n: s lu ng m u. 3. Ð l ch chu n n i i XX n 1 2)(1 X : giá tr trung bình c a m u. Xi: giá tr c a m u l n th i. n: s lu ng m u. 4. H s tuong quan yx yx YXCovR ),( , n j xjx X n 1 22 )(1 n j yjy Y n 1 22 )(1 x : d l ch chu n c a X. y : d l ch chu n c a Y. V i: 11 R n j yjxj YX n Cov 1 ))((1 5. Công th c 2 r i c j ij ijij E EA 1 1 2 )( ijA : t n s quan sát hàng th i và c t th j ijE : t n s lý thuy t hàng th i và c t th j 20 r: s hàng c: s c t 6. T l quan sát (%) n qp p 000 2 V i Kho ng tin c y 95% po: t l cá th d c quan sát (%) qo: t l cá th cái quan sát (%) n: s cá th thí nghi m, n > 100 + Ð i v i m u bé: (n*p và n*q < 5 v i 4=n=10; 10=n=100 và 0=x=25; 60=n=100 và 26=x=50): tra b ng VIII – A, VIII – B, VIII – C 7. S lu ng tr ng ho c u trùng trong b S = M.V M là m t d tr ng ho c u trùng (con/ml) V là th tích nu c trong b (lít) 8. T l th tinh (Tt) và t l n (Tn) c a tr ng 100(%) x M NTt 100(%) x M XTn N là t ng s tr ng th tinh X là t ng s u trùng Trochophora M là t ng s tr ng d du c 9. T l s ng c a u trùng (Ts) 100(%) x B ATs A là t ng s lu ng u trùng giai do n sau B là t ng s u trùng giai do n tru c 21 Chuong 3: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N 3.1. K t qu v d c di m phân b c a sò m ng t i Cam Ranh - Khánh Hòa. 3.1.1 Ði u ki n t nhiên t i vùng ven bi n th xã Cam Ranh V trí d a lý Th xã Cam Ranh n m phía nam t nh Khánh Hoà, d c tuy n qu c l 1A, t nh l 9, có to d 11o48’16 d n 12o9’44 vi d B c, 108o49’44 d n 109o13’31 kinh Ðông. Ð a ph n kéo dài t Cam Hoà d n Cam Th nh Ðông, phía B c giáp v i thành ph Nha Trang và huy n Diên Khánh, phía Tây giáp v i huy n Khánh Son, phía Nam giáp v i t nh Ninh Thu n, phía dông giáp v i bi n. D c b bi n có 16 xã phu ng có di u ki n phát tri n nuôi tr ng thu s n. Ð a hình Th xã Cam Ranh có b bi n dài hon 60 km, có v nh Cam Ranh, d m Thu Tri u, có c ng thuong m i, c ng cá Ðá B c. V nh Cam Ranh r ng 6000 ha, chi u ngang 6 km, chi u dài an sâu vào n i d a 12 km. Vùng bãi tri u có các d ng ch t dáy nhu: cát, cát bùn, bùn cát, cát s i và san hô. Khí h u và thu van Th xã Cam Ranh n m trong vùng khí h u nhi t d i gió mùa, ch u nh hu ng c a d i duong và ti p c n v i vùng khô h n t nh Ninh Thu n. Lu ng mua trung bình nhi u nam Cam Ranh kho ng 900 ÷ 1100 mm, phân b không d u, vùng núi phía Tây B c có lu ng mua l n hon. Mùa mua dây b t d u t tháng 9 – 12, chi m 78% lu ng mua hàng nam. Mùa khô t tháng 1 – 8 v i lu ng mua chi m kho ng 22%. S ngày mua trong nam dao d ng t 100 – 115 ngày, lu ng mua ngày l n nh t có khi lên d n 471 mm (tháng 12/1986) vùng núi và 130 ÷ 150 mm vùng bi n. Bão thu ng xu t hi n Cam Ranh vào tháng 9 – 12, mùa bão thu ng trùng v i mùa mua nên nh hu ng l n d n nuôi tr ng thu s n. Gió mùa Ðông B c t 22 tháng 11 d n tháng 3 nam sau, hàng nam có t i 5 – 6 d t gió mùa c p 4 ÷ 6. Mùa hè thu ng có gió Nam ho c Tây Nam khô nóng hon. Nhi t d không khí trung bình nam kho ng 26oC, cao nh t là 39,2oC (tháng 5/2002) và th p nh t là 14,4oC (tháng 1/1992). Tháng có nhi t d cao nh t là tháng 6,7,8; tháng có nhi t d th p nh t du i 20oC là tháng 12 và tháng 1. Chênh l ch nhi t d gi a ngày và dêm là 5 ÷ 9oC, tu theo tháng trong nam. Ð m trung bình nam là 75%, tháng có d m cao nh t là tháng 11 và th p nh t là tháng 6 và tháng 7. Ánh sáng và n ng d i dào, trung bình nam có 2500 ÷ 2600 gi n ng, nang lu ng b c x nhi t cao 90 ÷ 96 Kcal/cm2/nam. Ch d thu tri u t i Cam Ranh là nh t tri u không d u, hàng tháng có kho ng 18 ÷ 20 ngày nh t tri u. Biên d thu tri u k nu c cu ng t 1,2 ÷ 2,2 m và k nu c kém t 0,5 ÷ 1 m. Thu lý, thu hoá: - Nhi t d nu c bi n vào mùa hè là 28 ÷ 290C, mùa dông là 24,2 ÷ 25,50C - Ð m n ngoài khoi n d nh cao t 33,6 ÷ 34ppm, vùng ven bi n du i 32ppm. Trong mùa mua d m n bi n d ng du i 20ppm, vào mùa mua lu d m n có th nh hon 10ppm (trong d m Thu Tri u). - pH: dao d ng trong kho ng 7 ÷ 8,3, trong mùa mua pH trong d m Thu Tri u gi m xu ng 7 ÷ 8, còn v mùa khô pH thu ng tang lên trên 8. - Ch s DO, BOD,COD: + V nh Cam Ranh có ch d oxy hoà tan (DO) tuong d i cao, dao d ng trong kho ng 4,7 ÷ 6,91 mgO2/l, trung bình 6,12 ± 0,47 mgO2/l. Ði u ki n này r t thích h p cho s phát tri n c a sinh v t. + Nhu c u oxy sinh hóa (BOD) dao d ng trong kho ng 0,27 ÷ 7,44 mg mgO2/l, trung bình 1,81 ± 1,27 mgO2/l. Trung bình ch tiêu này còn n m trong gi i h n an toàn cho 23 phép d i v i tiêu chu n ch t lu ng nu c ven b cung nhu thu v c nuôi tr ng thu s n. + Nhu c u oxy hoá (COD): giá tr này th p dao d ng 12,3 ÷ 30,9 mgO2/l, trung bình 22,02 ± 11,07 mgO2/l, phù h p cho nuôi tr ng thu s n. 3.1.2 Ð c di m phân b c a sò m ng t i Cam Ranh – Khánh Hòa Sò m ng Vasticardium flavum (Linnaeus, 1758) phân b r i rác d c ven bi n th xã Cam Ranh, nhung t p trung ch y u t i vùng ven bi n thu c 2 phu ng Cam Phúc Nam (cây s 6) và Cam Phúc B c (cây s 9), ngoài ra sò cung có m t c ng Thuong M i và c ng Cá B c. Sò phân b d sâu t 1 – 20 m (t p trung ch y u t 8 – 15 m), và phân b trong vùng c bi n, n n dáy bùn cát + v thân m m (Hình 3.5). Các thông s môi tru ng t i v trí phân b (cây s 9) c a sò m ng du c th hi n qua B ng 3.1: B ng 3.1 Các y u t môi tru ng trong vùng kh o sát Y u t Nhi t d (oC) Ð m n (ppm) pH Kho ng dao d ng 27÷29 31÷35 8.1÷8,3 Trung bình 28,04 ± 0,9 32,88 ± 1,3 8,2 ± 0,1 T i vùng thu m u, chúng tôi còn b t g p s phân b c a các loài: sò Gôlôbô (Anadara globosa Reeve, 1844), dòm nâu (Modiolus philippinarum Hanley, 1843), nghêu l a (Paphia unlulata Born, 1778), sò ngh (Tapes literatus Linne, 1758), ngao vân (Meretrix lusoria Röding, 1798), ngao d u (Meretrix meretrix Linne, 1758), c nicôba (Fusinus nicobaricus Roding, 1798), sao bi n (Pisaster ochraceus), sò lông (Anadara subcrenata), s a (Ctenophora). Ta th y sò m ng thích nghi trong di u ki n môi tru ng tuong d i n d nh. Ngu ng nhi t d , d m n và pH khá cao, vì dây ít ch u nh hu ng c a ngu n nu c ng t n i d a, chính vì môi tru ng tuong d i n d nh nên sinh v t dây cung thu ng là nh ng loài ít ch u du c s bi n d ng c a các y u t môi tru ng. Do dó trong quá trình s n xu t gi ng các d i t ng thân m m trên c n ph i d c bi t luu ý 24 d n ngu n nu c nuôi, và qu n lý các y u t môi tru ng b uong sao cho u trùng sò có th phát tri n và d t t l s ng cao nh t. 3.2. Ð c di m sinh h c c a sò m ng V. flavum 3.2.1. Hình thái c u t o C u t o ngoài Hình 3. 1: Hình thái ngoài c a sò m ng o Hình d ng c a v Sò m ng Vasticardium flavum (Linnaeus, 1758) có v khá dày, ch c, d ng hình tr ng ho c hình thuôn dài, chi u cao thu ng l n hon chi u dài. Hai v có kích thu c tuong duong nhau. M t ngoài v có màu tr ng du c ph m t l p s ng màu vàng nh t ho c màu hoi nâu. M t trong thu ng có màu tr ng, khoang d nh v ph n l n có màu tr ng t i vàng, xanh ho c màu tía. S lu ng g phóng x là 27 – 33 g trên m i v . Rãnh gi a các g phóng x tuong d i sâu và ph ng v i các n p v n nh d ng tâm. Các g phóng x to d u t d nh v phía mép v . G phóng x nh d n v phía d nh v , trên g có các phi n ngang x p d u d ng v y. Trên m i v có 2 - 3 rang ch c kho , kích thu c các rang không d u nhau, rang phía tru c nh hon rang phía sau. Kho ng cách gi a các rang là d u nhau. B n l ng n, ch c kho , có màu nâu den và n m phía ngoài v . V kích thu c, trong quá trình nghiên c u, chi u cao t i da b t g p là 76 mm, trung bình là 40 mm. 25 o Màng áo Màng áo c a sò m ng khá phát tri n v i 2 t m bao b c ph n thân m m. Hai b v t áo dính v i nhau, ch tr m t s noi hình thành ng hút nu c, ng thoát nu c và ch thò ra c a chân. Xoang màng áo n m gi a hai v t áo là môi tru ng trao d i khí và v n chuy n th c an. C n bám trên mang, chân và màng áo, chúng du c t ng t ng lúc ra ngoài nh ho t d ng m khép d t ng t c a v . Dòng nu c dua th c an vào phía sau co th và di chuy n hình ch U trong xoang màng áo r i thoát ra ngoài cung phía sau co th . Nh th quá trình tiêu hoá, hô h p, bài ti t c a chúng không b r i lo n khi ph n tru c co th ng p trong bùn. Mép màng áo du c chia làm 3 n p: N p t o v ; n p c m giác, có xúc tu và t bào c m giác; n p di u ti t nu c, có xúc tu. T bào d u c a n p t o v t o ra t ng da v ; t bào m t lung c a mép màng áo t o ra t ng dá vôi; t bào bi u bì m t ngoài t o ra t ng ng c trai. Ch c nang chính c a màng áo là ti t ra v , tuy nhiên chúng còn có ch c nang khác n a dó là ch c nang c m giác và có th dóng kín v khi g p di u ki n môi tru ng b t l i. Ngoài ra màng áo còn có th di u khi n lu ng nu c vào xoang co th và hô h p. o Chân Sò m ng có chân r t phát tri n, hình tam giác nh n, hoi cong (gi ng cái móc), có màu vàng ho c ph t h ng, không có to chân. Ðây là nh ng d c di m c u t o thích nghi v i vi c dào hang và di chuy n c a chúng. C u t o trong Sò không có ph n d u, ph n duôi rõ ràng, tuy nhiên trong h th ng phân lo i có th dùng các thu t ng gi ng các d ng v t khác d mô t . Vùng d nh v , gi ng nhu hai v trí d v kh p v i nhau g i là m t lung v a d ng v t, phía d i di n là vùng mép b ng. 26 Hình 3.2: Hình thái c u t o trong c a sò m ng o Co khép v . Sò m ng có hai co khép v v i kích thu c g n b ng nhau, hình tròn, n m g n d nh v . Có hai v trí dính co khép v n m g n vùng tru c và vùng sau c a v . Co khép v có vai trò ngu c v i dây ch ng và làm m v sò. o Co quan hô h p Co quan hô h p c a sò m ng g m hai dôi mang, trên m i mang có nhi u to mang, trên to mang có nhi u tiêm mao. Ngoài ch c nang hô h p, mang còn v n chuy n và cu n th c an v mi ng. o Co quan tu n hoàn Sò m ng có h tu n hoàn h , có tr c tràng xuyên qua tâm th t. Chúng có m t ch d ng m ch t tâm th t v phía tru c và m t ch d ng m ch sau. Vòng tu n hoàn c a sò m ng có so d di n hình c a ÐVTM là: tim – m ch máu – don th n – mang – tim. Ðây là loài có máu không màu. o Co quan tiêu hoá Co quan tiêu hoá c a sò m ng bao g m: - Mang: là b ph n l c và v n chuy n th c an dua d n xúc bi n. Chân Màng áo Co khép v Mang ggg V B nl Ru t Tuy n sinh d c(bên trong) Rang M t màng áo 27 - Xúc bi n: g m hai dôi hình tam giác, m t trong c a xúc bi n có nhi u rãnh và tiêm mao, có tác d ng l c và v n chuy n th c an dua vào mi ng. - Mi ng: là m t khe h don gi n n m gi a các g c c a xúc bi n. - Th c qu n: ng n, bên trong th c qu n có nhi u tiêm mao có tác d ng v n chuy n th c an. - D dày: trong có các manh nang (manh nang ch n l c th c an, hai manh nang tiêu hoá, manh nang h v , trong manh nang h v có nang tinh cá có tác d ng c xát v i phi n vách d dày ti t ra men tiêu hóa). M vào d dày có tuy n gan, v a là tuy n ti t enzyme tiêu hoá, v a là noi tiêu hoá n i bào và h p th th c an. - Ru t: ti p theo d dày là ru t gi a khá dài, cu n thành nhi u khúc, do n d u ch y t d dày hu ng ra phía sau và xu ng du i, do n cu i cùng n m g n song song v i do n d u nhung theo chi u ngu c l i. Ti p theo là ru t sau có m t do n xuyên qua tâm th t. Nhìn chung ru t không ph i là noi h p th th c an mà là ng d n ch t bã tiêu hoá v phía h u môn nh ho t d ng c a tiêm mao lát trong thành ru t. - H u môn: là m t ng ng n n m g n xiphon thoát trong xoang áo. o Co quan sinh d c Khác v i m t s loài ÐVTM khác, tuy n sinh d c c a sò m ng n m phía trên l p co chân (trong ph n d nh v ), l n l n v i các co quan n i t ng. C u t o g m 3 ph n: túi sinh d c s n sinh ra tinh trùng ho c tr ng; ng sinh d c có d ng hình cành cây, bên trong có nhi u tiêm mao có tác d ng v n chuy n các t bào sinh d c; ng d n s n ph m sinh d c có nhi u tiêm mao bên trong có tác d ng v n chuy n các t bào sinh d c dã thành th c. T n cùng là l sinh d c n m ngay c nh l bài ti t. o Co quan c m giác. Co quan c m giác ít phát tri n, giác quan d u tiêu gi m cùng v i chân. Có m t n m trên b ng hút nu c và ng thoát nu c 28 3.2.2. Phuong th c s ng Phuong th c s ng ch y u c a sò m ng là chui rúc trong n n dáy bùn cát, ban dêm thu ng ngoi lên kh i n n dáy. Chúng di chuy n theo ki u “nh y”, chân thò ra ngoài r i co l i d t ng t kéo theo co th v phía tru c. Chân thò ra ngoài nh ho t d ng co du i co chân và áp su t c a d ch trong chân, chân th t vào nh ho t d ng c a co co chân. Ngoài ra chân c a loài sò này còn có kh nang dào bùn làm t chui vào. Nhìn chung chúng ít di chuy n ho c di chuy n ch m ch p, s ng ch y u trong bùn dáy (Hình 3.3). Phuong th c b t m i c a sò m ng cung gi ng nhi u loài ÐVTM hai v khác. Chúng l y th c an b ng phuong th c th d ng, l c nhi u l n: màng áo, muong v n chuy n th c an mang, xúc bi n và manh nang ch n l c th c an. Hình 3.3: Phuong th c s ng c a sò m ng 3.2. K t qu v thành ph n th c an trong ru t sò m ng - Các loài sò trong gi ng Cardiidae dinh du ng b ng cách l c m i. Chúng l c th c an qua mang nh v n d ng c a các tiêm mao trên các to mang. Th c an du c v n chuy n theo so d sau: Th c an xúc bi n mi ng manh nang ch n l c th c an. Khi tri u lên, sò m v , nh s v n d ng c a mép màng áo và tiêm mao trên các to mang, t o dòng ch y d hô h p và l c m i, d ng th i d y các m nh v n l n không s d ng du c ra ngoài. - Thành ph n th c an c a sò m ng ch y u là m nh v n h u co và sinh v t phù du 29 (th c v t phù du chi m ph n l n). Trong dó mùn bã h u co chi m 97,3%, sinh v t phù du chi m 2,7%. M t s gi ng loài th c v t phù du xác d nh du c trong ru t sò du c th hi n qua B ng 3.2 : B ng 3.2 M t s gi ng, loài th c v t phù du dã xác d nh du c trong ru t sò m ng Ngành Chi Loài 1. T o silic (Bacillarophyta) Skeletonema Thalassiosira. Chaetoceros Navicula Nitzschia Coscinodiscus Tabellaria Skeletonema sp Thalassiosira sp Ch. calcitrans Ch. gracilis Ch. muelleri Navicula sp. Nitzschia sp. Coscinodiscus sp. Tabellaria sp. 2. T o s i bám (Haptophyta) Isochrysis Pleurochrysis Monochryis (pavlova) Isochrysis sp. Pleurochrysis sp. Monochryis sp 3. T o giáp (Pyrrophyta) Chroomonas Rhodomonas Chroomonas sp. Rhodomonas sp. 4. T o l c (Chlorophyta) Cryptomonas Chlorella Cryptomonas sp. Chlorella sp. 5. T o lam (Cyanophyta) Nostoc Richelia Nostoc sp Richelia sp Nhu v y, t ng s chi quan sát du c trong ru t sò m ng là 16 chi, thu c 5 ngành. Trong dó các chi n m trong ngành t o silic chi m da s . Chúng ta c n di sâu nghiên c u thêm v thành ph n th c an trong ru t sò m ng, nh m ch d ng t o ra các dòng t o thu n, có giá tr dinh du ng cao, dáp ng du c nhu c u v dinh du ng trong quá trình uong nuôi u trùng và nuôi thuong ph m d i tu ng trên. 30 3.4. Ð c di m sinh tru ng Ch tiêu v kích thu c Kích thu c các gi ng loài trong h sò n a khác nhau, có loài có kích thu c r t nh , chi u cao 5 – 10 mm (Fragum sueziense Issel, 1869), nhung cung có nh ng loài có kích thu c r t l n v i chi u dài 300 – 400 mm (Chametrachea squamosa Lamarck, 1819). So v i các gi ng loài trên thì sò m ng Vasticardium flavum là loài có kích thu c trung bình trong h sò n a Cardiidae. Kích thu c cá th trong qu n dàn sò m ng Vi t Nam l n hon kích thu c sò m ng Indonesia. Kích thu c l n nh t c a sò m ng Cam Ranh chúng tôi b t g p có chi u cao v là H = 70 mm, trong khi dó kích thu c l n nh t c a chúng Indonesia là 65 mm (theo JJ.Ter Poorten, 2007)[18]. Các ch tiêu kích thu c c a sò m ng có m i tuong quan du c bi u di n theo phuong trình du ng th ng h i quy y = ax + b và du c th hi n trong B ng 3.3 cho th y khi chi u cao tang thì chi u r ng và chi u dài cung tang, tuy nhiên so v i chi u r ng thì t l tang v chi u dài luôn l n hon. Chi u dài và chi u cao và chi u r ng v có m i tuong quan thu n khá ch t ch . T l L/H gi m d n theo s l n lên c a sò m ng, còn t l R/H không có s sai khác l n gi a các nhóm kích thu c và không có quy lu t. 31 B ng 3. 3: M t s ch tiêu kích thu c c a sò m ng (Vasticardium flavum) Nhóm kích thu c H(mm) S m u (con) Chi u dài TB (mm) L Chi u r ng TB (mm) R Chi u cao TB (mm) H %H L % H R 25÷30 3 29,33±1,53 20,33±0,58 30,01±0,01 97,78 67,78 31÷35 5 32,80±1,09 23,00±0,71 34,60±0,55 94,79 66,47 36÷40 22 36,39±2,28 26,77±2,39 38,73±1,35 93,69 69,13 41÷45 87 38,99±2,08 29,09±1,89 43,06±1,43 90,55 67,56 46÷50 68 42,44±2,24 32,76±1,17 47,53±1,39 89,29 68,93 51÷55 36 46,86±3,34 37,44±2,65 52,81±1,37 87,74 70,91 56÷60 22 50,09±2,29 40,18±1,89 57,95±1,33 86,43 69,33 61÷65 5 53,6±1,34 44,6±0,55 62,8±0,84 85,35 71,02 >65 2 57,5±3,53 49,00±4,24 72,95±4,95 79,31 67,59 T ng/ TB 250 41,992±5,39 32,308±5,36 46,912±6,76 89,51 68,87 Phuong trình du ng th ng h i quy gi a các chi u kích thu c du c th hi n trong B ng 3.4, và các Hình 3.6; 3.7; 3.8. B ng 3.4. Phuong trình du ng th ng h i quy gi a các ch tiêu kích thu c c a sò m ng Ch tiêu kích thu c n Phuong trình h i quy H s tuong quan Chi u dài và chi u cao 250 L = 1,1487H + 1,3228 0,9389 Chi u r ng và chi u cao 250 R = 1,1803H + 8,87 0,8749 32 o Tuong quan gi a chi u dài và chi u cao v c a sò m ng y = 1.1487x + 1.3228 R2 = 0.9389 0 10 20 30 40 50 60 70 80 0 10 20 30 40 50 60 70 Chi u cao v (mm) Ch i u dà i v (m m ) Hình 3.4 Tuong quan gi a chi u dài và chi u cao v c a sò m ng o Tuong quan gi a chi u r ng và chi u cao v sò m ng y = 1.1803x + 8.78 R2 = 0.8749 0 10 20 30 40 50 60 70 80 0 10 20 30 40 50 60 Chi u cao v (mm) Ch i u r n g v (m m ) Hình 3.5 Tuong quan gi a chi u r ng và chi u cao v c a sò m ng o Tuong quan gi a chi u dài và chi u r ng v sò m ng y = 0.89x + 5.065 R2 = 0.9019 0 10 20 30 40 50 60 0 10 20 30 40 50 60 70 Chi u r ng v (mm) Ch i u dà i v (m m ) 33 Hình 3.6 Tuong quan gi a chi u r ng và chi u dài v c a sò m ng Nhu v y, các m i quan h gi a chi u dài, chi u r ng và chi u cao là m t trong nh ng quy lu t sinh tru ng c a sò m ng nói riêng và c a ÐVTM hai v nói chung. Các ch tiêu v kích thu c luôn có m i quan h v i nhau, gi a chúng có s ràng bu c h u co v m t sinh h c.Các m i quan h này ch có ý nghia khi H có gi i h n t 25 – 70 mm, d tin c y 95%. K t qu v quan h tuong quan gi a các ch tiêu kích thu c c a sò m ng theo phuong trình y = ax + b cung phù h p v i nh ng nghiên c u v m t s ÐVTM khác. Nghiên c u c a Ngô Anh Tu n v Ði p Seo dua ra phuong trình tuong quan gi a chi u dài và chi u cao v là L = 0,8075H + 7,534; R2 = 1 [13], và Hoàng Th Bích Ðào là H = 0,6415L + 2,2353; R2 = 0,8918 [5]. Ch tiêu v kh i lu ng K t qu v m i tuong quan gi a các ch tiêu kh i lu ng c a sò m ng du c th hi n trong B ng 3.5 Ta th y m i tuong quan gi a các ch tiêu kích thu c và kh i lu ng toàn thân c a sò m ng (Hình 3.9, 3.10, 3.11), tuân theo quy lu t hàm mu y = axb và giá tr các thông s c a hàm s mu này du c trình bày B ng 3.6. M i quan h gi a kh i lu ng toàn thân trung bình gWtt c a sò m ng các nhóm kích thu c (B ng 3.5) cho th y: khi kích thu c tang lên thì kh i lu ng toàn thân cung tang lên, nhung trong nhóm sò có kích thu c nh ( H= 40 mm) thì s tang tru ng v kh i lu ng th p hon (Khi H tang t 25 mm d n 40 mm thì gWtt tang du c 13,5 (g) ), còn trong nhóm sò có kích thu c l n (H = 40) thì s tang tru ng v kh i lu ng l n hon (Khi H tang t 46mm d n 65mm thì gWtt tang du c 49,56 (g). 34 B ng 3. 5: M t s ch tiêu v kh i lu ng theo nhóm kích thu c c a sò m ng Nhóm kích thu c H(mm) S m u (con) gWtt gWtm gWv % tt tm W W % tt v W W 25÷30 3 15,33±1,16 3,63±0,64 9,28±2,60 23,70 60,56 31÷35 5 21,76±1,73 5,08±0,73 13,18±1,35 23,35 60,57 36÷40 22 28,83±7,15 6,85±1,58 17,21±4,69 23,76 59,72 41÷45 87 32,12±7,25 8,07±1,76 18,94±4,62 25,11 58,96 46÷50 68 42,71±6,67 10,17±1,99 24,09±3,73 23,80 56,40 51÷55 36 55,11±9,77 13,54±5,99 30,89±6,30 24,58 56,06 56÷60 22 73,35±9,79 17,23±2,84 40,21±7,32 23,49 54,82 61÷65 5 92,27±8,59 22,4±3,34 51,68±6,69 24,28 55,58 >65 2 114,57±5,58 23,29±0,23 65,35±6,63 20,33 57,04 T ng/ TB 250 43,11±18,09 10,42±4,29 24,57±10,02 24,18 56,99 So v i m t s ÐVTM khác nhu: sò Anadara nodifera (kh i lu ng thân m m chi m 21,1% kh i lu ng toàn thân)[5]; di p seo Comptopallium radula (kh i lu ng thân m m chi m 20,43% kh i lu ng toàn thân)[13] thì sò m ng có t l Wtm/Wtt (%) cao hon c . Ði u này ch ng t giá tr thuong ph m c a sò m ng là khá cao. B ng3.6. Phuong trình du ng th ng h i quy gi a các ch tiêu kh i lu ng c a sò m ng Ch tiêu kh i lu ng n Phuong trình h i quy H s tuong quan Toàn thân và chi u cao 250 ttW = 0,0035H2,4307 0,9012 Thân m m và chi u cao 250 tmW = 0,001H 2,3822 0,8568 Thân m m và toàn thân 250 tmW = 0,3793 ttW 0,878 0,8672 35 o Quan h gi a kh i lu ng toàn thân và chi u cao v y = 0.0035x2.4307 R2 = 0.9012 0 20 40 60 80 100 120 140 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Chi u cao v (mm) Kh i l u n g to àn th ân (m m ) Hinh 3.7 Tuong quan gi a kh i lu ng toàn thân và chi u cao v c a sò m ng o Quan h gi a kh i lu ng thân m m và chi u cao v y = 0.001x2.3822 R2 = 0.8658 0 5 10 15 20 25 30 35 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Chi u cao v (mm) Kh i l u n g th ân m m (g) Hình3.8 . Tuong quan gi a kh i lu ng thân m m và chi u cao v c a sò m ng o Quan h gi a kh i lu ng thân m m và kh i lu ng toàn thân y = 0.3793x0.878 R2 = 0.8672 0 5 10 15 20 25 30 0 20 40 60 80 100 120 140 Kh i lu ng toàn thân (g) Kh i l u n g th ân m m (g) Hình 3.9 Tuong quan gi a kh i lu ng thân m m và kh i lu ng toàn thân c a sò m ng 36 T k t qu c a phuong trình tuong quan gi a các ch tiêu kích thu c và kh i lu ng dã ch ng t sò m ng là loài không d ng sinh tru ng - T c là trong giai do n sò nh , s tang tru ng v kh i lu ng ch m hon s tang tru ng v kích thu c, còn khi sò d t kích thu c l n (= 40 mm) thì s tang tru ng v kh i lu ng l i l n hon. Ði u này cung phù hop v i quy lu t sinh tru ng chung c a d ng v t. 3.5 Ð c di m sinh h c sinh s n c a sò m ng 3.5.1. Hình thái c u t o và các giai do n phát tri n c a tuy n sinh d c Khác v i m t s loài ÐVTM khác, tuy n sinh d c c a sò m ng n m phía trên l p co chân (trong ph n d nh v ), l n l n v i các co quan n i t ng. Quá trình phát tri n tuy n sinh d c c a sò m ng du c chia thành 5 giai do n v i các d c di m nhu sau: o Giai do n I: Tuy n sinh d c chua phát tri n, không màu, chua có t bào sinh s n. Tuy n sinh d c g m có các mô liên k t, các ch t c n thi t cho quá trình t o tr ng và tinh. Giai do n này chua phân bi t du c cá th d c và cái. o Giai do n II: Tuy n sinh d c dang phát tri n, s t bào sinh tr ng và sinh tinh tang nhanh, mô liên k t gi m rõ r t. Trong bu ng tr ng xu t hi n các túi ch a tr ng và noãn nguyên bào. Noãn nguyên bào phân b vách trong c a ng có c u t o màng liên k t. Tuy n sinh d c d c có các t bào sinh tinh s p x p r i r c. Giai do n này ch có th phân bi t du c d c, cái du i kính hi n vi (Hình 3.10). Hình 3.10 Tr ng c a sò m ng giai do n II 37 o Giai do n III: Giai do n g n thành th c, tuy n sinh d c con d c có màu tr ng d c, tinh trùng t p trung thành bó nang tinh, vách nang dày, trong bó nang tinh còn nhi u ch tr ng. Tuy n sinh d c cái có màu vàng, các t bào tr ng b t d u r i kh i vách c a túi ch a tr ng. T bào tr ng có hình méo mó, nhân chua rõ ràng, dang trong quá trình tích lu ch t dinh du ng. Nh ng t bào tr ng so c p v n còn dính trên vách c a túi và ti p t c phát tri n (Hình 3.11). Hình 3.11. Tr ng c a sò m ng giai do n III o Giai do n IV: Giai do n thành th c. Túi tinh có màu tr ng s a, các bó nang tinh m r ng, tinh trùng t p trung dày d c ho t d ng t do bên trong, vách nang m ng d n chu n b cho tinh trùng thoát ra ngoài, tinh trùng r i r c, v n d ng m nh. Bu ng tr ng có màu vàng d m, trong có nhi u nang bào, trong m i nang bào ch a nhi u tr ng thành th c. Các tr ng thành th c d t kích thu c c c d i, có hình qu lê ho c hình c u và có nhân rõ ràng. (Hình 3.12). A: Tr ng giai do n IV B: Tinh trùng giai do n IV Hình 3.12. Tr ng và tinh trùng c a sò m ng giai do n IV. A B 38 o Giai do n V: Bu ng tr ng sau khi d có nhi u ch tr ng, trong các bao nang còn l i các t bào tr ng giai do n II, III. Ði u này ch ng t sò m ng có th sinh s n nhi u l n trong nam. Hình nh c t lát mô v hình thái c u t o và các giai do n phát tri n c a tuy n sinh d c d c, cái du c th hi n trên Hình 3.14 và Hình 3.15. 3.5.2. Gi i tính c a sò m ng Gi i tính c a sò m ng b t g p ch y u d ng lu ng tính, hi n tu ng chuy n gi i tính chúng tôi phát hi n qua các l n gi i ph u. Khi quan sát m t s m u du i kính hi n vi th y ch có tr ng ho c tinh trùng trong tuy n sinh d c. Cho nên gi i tính c a sò m ng có ba d ng (Hình 3.13): + Cá th d c: tuy n sinh d c ch ch a các tinh t . + Cá th cái: tuy n sinh d c ch ch a tr ng. + Cá th lu ng tính: trong tuy n sinh d c có ch a c tinh t l n tr ng. A: Ð c B: Lu ng tính C: Cái Hình 3. 13: Ba d ng tuy n sinh d c c a sò m ng 3.5.3 Tâp tính sinh s n Khi sò b kích thích, ph n m m c a sò nhô cao ra kh i v , chân kéo ngu c v phía tru c, c d ng m nh, và có khi dùng chân d nâng co th lên, di chuy n trong m t quãng ng n, sau dó khép v l i. Quá trình này di n ra trong kho ng 20 – 30 phút thì th y sò n m yên. Khi sinh s n sò kh m v , nh s co giãn c a co khép v t o áp 39 o Các giai do n phát tri n tuy n sinh d c con cái: A: Giai do n II; B: Giai do n III; C: Giai do n IV; D: Giai do n V Hình 3. 14: Lát c t các giai do n phát tri n tuy n sinh d c con cái o Các giai do n phát tri n tuy n sinh d c con d c: A: Tuy n sinh d c ; B: Giai do n III; C: Giai do n IV; D: Giai do n V Hình 3.15: Lát c t các giai do n phát tri n tuy n sinh d c con d c A B C D A C A B C D 40 l c phóng s n ph m sinh d c ra ngoài. Tinh trùng du c phóng ra tru c, có màu tr ng s a, và có vai trò nhu m t hormon kích thích tr ng du c phóng ra. Khi sò sinh s n nu c có mùi tanh, s i b t khí và màu nu c d c hon. Quan sát trong b d th y tr ng sò m ng có kích thu c nh , tr ng t t có màu tr ng trong, tr ng không bình thu ng có màu tr ng d c và thu ng b l ng dáy. v t kính 40X, d u tinh trùng có hình qu lê, duôi dài g p 5 – 6 l n ph n d u. 3.5.4. S phát tri n phôi và bi n thái c a u trùng sò m ng (V. flavum) Quá trình phát tri n phôi Tr ng c a thân m m tr i qua quá trình phân bào gi m nhi m sau khi quá trình th tinh hình thành h p t x y ra. C c d ng v t xu t hi n, t bào b t d u phân chia trong vòng 30 phút sau khi th tinh. Tr ng c a sò m ng xu t hi n c c c u 1 kho ng 20 – 30 phút sau khi th tinh, r i c c c u 2, sau dó phôi phân c t thành 2,4,8,16,32… phôi bào. Sau kho ng 4 – 5 gi k t lúc th tinh, b t d u hình thành phôi nang, phôi v . Và kho ng 10 – 12 gi sau thì u trùng Trochophora (bánh xe) phá v màng phôi, chui ra ngoài, s ng t do trong môi tru ng nu c. Quá trình phát tri n u trùng: Quá trình bi n thái thu ng có s thay d i d t ng t v hình thái c a v : o u trùng Trochophora ( u trùng bánh xe): u trùng có d ng hình b u d c, toàn thân có nhi u tiêm mao và có chùm tiêm mao dài d nh. Càng v sau, tiêm mao chuy n d n t toàn thân sang t p trung quanh mi ng. u trùng v n d ng nhanh, liên t c và xoay tròn, nên còn g i là u trùng quay. o u trùng Veliger ( u trùng ch D): u trùng có d ng hình ch D d c trung, có 2 n p v và vành tiêm mao n m gi a 2 n p v . Nh có tiêm mao mà u trùng có kh nang v n d ng khá nhanh, và b t d u có th s d ng th c an ngoài. 41 o u trùng Umbo ( u trùng d nh v ): T 4 - 5 ngày sau khi th tinh, hai bên u trùng ch D b t d u xu t hi n d nh v hoi nhô lên, và dây chính là noi phân ti t v sau này: - Giai do n ti n Umbo ( ti n kì d nh v ): B t d u xu t hi n m m co khép v và co quan tiêu hóa, ru t là 1 kh i trong su t n m gi a khoang co th . - Giai do n trung Umbo (trung kì d nh v ): Sò b t d u xu t hi n d nh v sau sau khi th tinh kho ng 6 – 8 ngày. - Giai do n h u Umbo ( h u kì Umbo): Th y u trùng b t d u xu t hi n di m m t và chân sau khi th tinh kho ng 9 – 11 ngày. giai do n này u trùng b t d u k t thúc t p tính s ng trôi n i và chu n b chuy n qua s ng dáy. o u trùng Spat ( u trùng bò lê): Sau 12 – 14 ngày u trùng b t d u hình thành mang, co khép v và m t s co quan khác. Ho t d ng boi l i c a u trùng gi m h n và chuy n d n sang s ng dáy. o Juvenile (sò con): Sau 25 – 30 ngày sò chuy n qua s ng dáy hoàn toàn. Không có vành tiêm mao, hình d ng ngoài gi ng v i sò tru ng thành. Th i gian và hình nh v s phát tri n c a u trùng sò m ng qua các giai do n du c th hi n qua B ng 3.7: B ng 3.7 S phát tri n phôi và bi n thái c a u trùng Giai do n phát tri n phôi và u trùng Th i gian sau khi tr ng th tinh Hình nh Tr ng th tinh 10 – 15 phút Xu t hi n c c c u 1 20 – 30 phút 42 Giai do n 2 – 8 phôi bào 60 - 70 phút Giai do n nhi u t bào 3.5 – 4 gi u trùng Trochophora 10 – 12 gi u trùng Veliger 18 – 24 gi u trùng Umbo 4 – 11 ngày u trùng Spat 12 – 14 ngày u trùng Juvenile 25 – 30 ngày 3.6 K t qu th nghi m sinh s n nhân t o sò m ng. 3.6.1 X lý ngu n nu c. Ngu n nu c du c x lý theo so d sau: Nu c bi n Chlorine 30 ppm Thyosunfat 20 ppm EDTA 10 ppm s c khí liên t c. 43 3.6.2 K thu t tuy n ch n và v n chuy n sò b m . K thu t tuy n ch n sò m ng b m cho sinh s n nhân t o: - Sò thu ng l y vào các ngày tri u rút, ch n nh ng cá th có kích thu c l n, kh e m nh, không có sinh v t bám, v nguyên v n, ph n x nhanh, kích thu c l n (H = 35 mm) và có tuy n sinh d c phát tri n giai do n III, IV d cho tham gia sinh s n. - Tru c khi th nghi m sinh s n v sinh sò s ch s , ki m tra d chín c a tuy n sinh d c. K thu t v n chuy n sò m ng b m : V n chuy n sò b m b ng thùng x p, phía du i lót m t l p rong bi n ho c l p báo d gi d m, d ng th i t o d êm giúp sò không b xô xát, thuong t n trong quá trình v n chuy n. V n chuy n sò t Cam Ranh v Nha Trang b ng xe g n máy, v i quãng du ng 80 Km, trong th i gian t 1 - 2 gi . Quá trình v n chuy n th y sò d t t l s ng là 100%. Khi v d n noi thì gi sò trong xô nh a 120 lít, s c khí liên t c trong 6 – 12 gi . 3.6.3 Các bi n pháp kích thích sinh s n. Hình 3.16. Kích thích sò sinh s n 44 B ng 3.8 So sánh gi a các bi n pháp kích thích sinh s n. (T ng s l n kích thích cho sò m ng sinh s n là 5 d t) Bi n pháp kích thích Cách làm S cá th kích thích (con) S cá th sinh s n (con) Th i gian hi u ng T l sò sinh s n (%) Ð khô Sò dem phoi n ng kho ng 30 – 45 phút, r i th v o b d . 30 0 Sò không sinh s n Nâng nhi t Ðem nu c phoi n ng trong 30 phút d n 1 gi , khi nhi t d nu c trong xô nâng lên 5oC thì th sò b m vào. 50 11 2 – 3 gi 22% Nâng nhi t + t o dòng ch y Sau khi nâng nhi t nhu trên thì cho sò vào b d và s c khí m nh. 50 36 15 – 45 phút 72% Ánh sáng Cho sò vào các b t i màu, d y kín, khi tr i n ng d p thì mang ra phoi n ng kho ng 45 – 60 phút r i cho vào b d và s c khí liên t c. 50 20 60 – 80 phút 40% Qua b ng 3.8 ta nh n th y phuong pháp kích thích cho sò m ng d thích h p nh t là phuong pháp nâng nhi t k t h p t o dòng ch y, vì phuong pháp này có th i gian hi u ng nhanh và t l sò b m tham gia sinh s n là l n nh t (72%). 3.6.4 Thu tr ng Sau khi sò phóng tinh tr ng và d tr ng kho ng 3-5 phút thì ti n hành chuy n tr ng b ng dòng t ch y qua lu i l c 100 µm vào b uong v i mi ng ng hút tr ng cách dáy b d 15-25 cm nh m lo i b ch t th i c a sò b m lo l ng trong nu c và tr ng non, ch t c n bã l ng dáy. Ð ng th i v a hút san tr ng v a c p thêm nu c 45 vào b d d kích thích sò ti p t c d tr ng và làm loãng m t d tr ng, tinh trùng nh m tránh hi n tu ng da tinh trùng, dóng vón tr ng do m t d quá cao. 3.6.5 Ði u ki n môi tru ng trong b uong nuôi u trùng Vi c qu n lý t t các y u t môi tru ng t o di u ki n thuân l i cho u trùng sinh tru ng, phát tri n nâng cao t l s ng. Ði u ki n môi tru ng trong quá trình uong nuôi u trùng sò m ng du c th hi n trong B ng 3.9: B ng 3.9 Các y u t môi tru ng trong b uong nuôi u trùng c a sò m ng Y u t môi tru ng Nhi t d (oC) Ð m n (ppm) pH Kho ng dao d ng 26,5 ÷ 31,5 28 ÷ 32 7,5 ÷ 8,5 Trung bình 29,5 ± 0,7 29 ± 0,9 8,0 ± 0,5 3.6.6 Uong nuôi sò giai do n phát tri n phôi - R a s ch và sát trùng b p tr ng r i bom nu c s ch vào, b t máy s c khí, cho tr ng dã th tinh vào b và p nhi t d : 30oC, d m n: 28 – 32 ppm, pH: 7,5 – 8,5. - M t d p là 20 – 30 tr ng/ml. 3.6.7 Uong nuôi u trùng giai do n s ng n i - M t d u trùng là 10 – 15 u trùng/ml - Giai do n này u trùng b t d u s d ng th c an ngoài. - Th c an là t o Nanochloropsis sp, Chaetoceros sp và Isochrysis sp. - M i l n cho an thu ng k t h p ít nh t là 2 loài t o v i t l 1:1. M t d t o cho an là 10.000 t bào/ml h n h p 3 loài t o trên. - T n su t cho an du c di u ch nh 4 gi /l n, cho an vào lúc 6h, 10h, 14h và 18h. - Xiphon dáy và thay 30-50% nu c 1 l n/ngày. S c khí liên t c. - Quan sát ho t d ng và dinh du ng c a u trùng hàng ngày qua kính hi n vi. Ði u ch nh lu ng th c an thông qua quan sát lu ng th c an có trong ru t u trùng. 46 - C sau 1 gi l y 5 ml u trùng c d nh trong formol 5 – 7 ppm d quan sát quá trình bi n thái c a u trùng và d xác d nh t l s ng. Chu n b ch t dáy và chuy n u trùng - Ch t dáy du c l y t i v trí thu m u, sau dó l c s ch các lo i d ch h i và t p ch t. Ngâm thu c tím 10 ppm và r a s ch tru c khi dua vào b . Chu n b b uong u trùng s ng dáy: - B uong giai do n này là các xô nh a nh , bên du i lót b ng 1 t m lu i dày, r i cho ch t dáy vào b , dày 2 -5 cm. C p nu c vào b tru c khi san u trùng 1 - 2 ngày. Xiphon dáy b u trùng n i. và l c u trùng b ng lu i 100 µm chuy n sang b dã chu n b s n ch t dáy. 3.6.8 Uong nuôi u trùng giai do n s ng dáy - Ki m tra s lu ng u trùng bi n thái chuy n xu ng s ng dáy, ch t dáy và u trùng còn s ng trôi n i. V t u trùng, r a qua b ng nu c ng t d lo i b sinh v t bám và th c an du th a khi u trùng b t d u chuy n qua giai do n Spat, r i chuy n sò vào b uong dã chu n b . M t d uong là 15 – 20 u trùng/ml. H n ch t i da các thao tác gây s c bùn dáy. - S c khí du c d trên b m t b , s c nh và liên t c nh m t o dòng ch y và tang hàm lu ng Oxy hòa tan. S c khí 24/24 gi . Hình 3.17. A) Thay nu c và l c u trùng B) B uong u trùng s ng dáy A B 47 - Thu ng xuyên theo dõi và ghi chép l i các y u t môi tru ng d d m b o u trùng du c phát tri n di u ki n t t nh t. - Thay nu c hàng ngày t 40-60% th tích b /ngày. - Th c an du c s d ng v n là 3 loài t o Nanochloropsis sp, Chaetoceros sp và Isochrysis sp. M t d t o luôn duy trì giai do n này là 15.000 t bào/ml v i h n h p các loài t o trên. T n su t cho an là 4 l n/ngày, vào 6h, 10h, 14h, 18h. 3.6.9 Uong nuôi u trùng giai do n Juvenile - Sau kho ng 25 ngày, u trùng chuy n qua s ng dáy hoàn toàn (85% sò con chuy n sang s ng dáy), c n ph i chuy n sò sang b uong m i.(B uong s c khí liên t c). - B uong là các ch u nh a, du c r i m t l p bùn cát và v c a ÐVTM. - M t d t o cung c p là 20.000 t bào/ml h n h p 3 loài t o trên, th i gian và s l n cho an và các y u t môi tru ng duy trì gi ng nhu giai do n u trùng s ng dáy. - Sau kho ng 40 ngày thì dùng lu i l c l y sò con, xác d nh s sò con thu ho ch. - Kích thu c sò gi ng d t kho ng 1 mm (Hình 3.19). - Trong quá trình th c t p dã ti n hành th nghi m cho sinh s n du c 5 d t, nhung ch có 1 d t là sò m ng phát tri n d n giai do n con gi ng. Nh ng d t khác phôi ch s ng t i giai do n u trùng ch D, ho c sò không sinh s n du c, ph i x b . K t qu th nghi m sinh s n nhân t o sò m ng du c th hi n trong B ng 3.10. Hình 3.18 A) B uong nuôi sò con B) N n dáy cát bùn và v nhuy n th 48 P vvvvbbb Hình 3.19 Kích thu c sò gi ng. B ng 3.10. K t qu th nghi m s n xu t gi ng nhân t o sò m ng Ð t sinh s n S cá th b m sinh s n T ng s tr ng T ng s u trùng Veliger Th i gian nuôi (ngày) S lu ng sò con T l s ng (%) 15/03 – 16/03/2009 0 - - - - - 29/03 – 30/03/2009 0 - - - - - 15/04 – 18/04/2009 19 57.401.090 197.070 3 0 - 03/05 – 12/06/2009 21 79.243.390 1.0790 40 113 1,05 15/06 – 18/06/2009 27 34.068.720 56 3 0 - Theo k t qu nghiên c u c a Ngô Anh Tu n khi ti n hành sinh s n nhân t o Ðiêp Seo: t 1,8 tri u u trùng ch D, uong nuôi sau 21 ngày thu du c 50.000 Spat, d t t l s ng là 2,77% [13]. Còn theo Hoàng Th Bích Ðào thì t l s ng giai do n con gi ng ch d t 0,60 – 1,31% Sò Huy t. T l s ng c a u trùng sò m ng khi d t t i giai do n con gi ng là r t th p ch 1,05%, và dây cung là d c di m chung khi cho sinh s n nhân t o ÐVTM. C n ti p t c nghiên c u d tìm ra các bi n pháp k thu t nâng cao t l s ng và t c d sinh tru ng c a u trùng, nh m hoàn thi n quy trình s n xu t gi ng nhân t o sò m ng. 49 K T LU N VÀ Ð XU T Ý KI N K T LU N 1. Sò m ng thu ng phân b ven b , ch y u 2 khu v c Cam Phúc B c và Cam Phúc Nam. Phân b d sâu trung bình là 8 -15m, ch t dáy thu ng là cát bùn l n v nhuy n th , nhi t d nu c. 2. Th c an ch y u c a sò m ng ngoài t nhiên là m nh v n h u co (chi m 97,3%) và sinh v t phù du (chi m 2,7%), t o khuê chi m da s trong các loài th c v t phù du phát hi n. 3. Sò m ng là loài d ng v t không d ng sinh tru ng. Tuong quan gi a các ch tiêu kích thu c và kh i lu ng c a sò m ng du c bi u di n theo phuong trình y = ax + b và y = axb và du c th hi n trong B ng 3.11: B ng 3.11. Phuong trình tuong quan gi a các ch tiêu kích thu c và kh i lu ng c a sò m ng Ch tiêu kích thu c n Phuong trình h i quy H s tuong quan Chi u dài và chi u cao 250 L = 1,1487H + 1,3228 0,9389 Chi u r ng và chi u cao 250 R = 1,1803H + 8,87 0,8749 Ch tiêu kh i lu ng n Phuong trình h i quy H s tuong quan Toàn thân và chi u cao 250 ttW = 0,0035H2,4307 0,9012 Thân m m và chi u cao 250 tmW = 0,001H 2,3822 0,8568 Thân m m và toàn thân 250 tmW = 0,3793 ttW 0,878 0,8672 4. L n d u tiên sò m ng cho th nghi m sinh s n nhân t o thành công Vi t Nam, k t qu cho th y sò m ng sinh s n khá d dàng, nhung t l s ng khi d t t i giai do n sò con còn th p (ch 1,05%). Phuong pháp kích thích cho sò b m sinh s n t t nh t là phuong pháp nâng nhiêt + t o dòng ch y, vì có th i gian hi u ng ng n nh t (15 - 45 phút) và t l sò b m có th sinh s n du c l n nh t (72%). 5. Ði u ki n môi tru ng trong các b uong nuôi u trùng qua các giai do n du c duy trì trong kho ng sau: Nhi t d : 26,5 ÷ 31,5 oC; Ð m n: 28 ÷ 32 ppm; pH: 7,5 ÷ 8,5. 50 6. Giai do n u trùng s ng trôi n i: Uong nuôi m t d 10 – 15 u trùng/ml. Ngày cho an 4 l n, s d ng k t h p 3 loài t o Nanochloropsis sp, Chaetoceros sp và Isochrysis sp. M t d t o cho an là 10.000 t bào/ml. Lu ng u trùng d t du c cao nh t giai do n này là 197.070. 7. Giai do n u trùng s ng dáy: Uong nuôi m t d 10 – 15 u trùng/ml. Th c an và s l n cho an nhu giai do n s ng trôi n i, nhung m t d t o cho an là 15.000 t bào/ml. S n xu t gi ng nhân t o sò m ng bu c d u dã thành công, tuy t l s ng chua cao. Th i gian uong nuôi n m trong kho ng 2 – 40 ngày, t giai do n u trùng ch D d n con gi ng cho t l s ng là 1,05%. Ð XU T Ý KI N 1. Ti p t c di u tra v trí phân b c a sò m ng ngoài t nhiên, nh m n m rõ nh t v ngu n l i sò m ng nói riêng và ÐVTM nói chung. Hi u rõ du c d c di m sinh thái có th ch d ng t o di u ki n môi tru ng phù h p cho sinh s n nhân t o. 2. Nghiên c u thêm v thành ph n th c an c a sò m ng ngoài t nhiên, nh m ch d ng t o dòng t o thu n có giá tr dinh du ng cao và phù h p v i d i tu ng trên. Quá trình nuôi c n s d ng k t h p nhi u lo i th c an, nhu v y sò s sinh tru ng và có giá tr dinh du ng cao hon. 3. Ngoài ra, c n ph i nghiên c u sâu hon s nh hu ng c a các y u t sinh thái cung nhu th c an lên t l s ng và th i gian chuy n giai do n c a u trùng sò m ng, d tìm ra di u ki n nuôi thích h p nh t cho quá trình ph t tri n c a chúng. 4. Bu c d u dã thành công khi th nghi m sinh s n nhân t o gi ng sò m ng, nhung t l s ng còn chua cao. C n ti p t c di sâu nghiên c u các d c di m sinh h c, nh t là cho th nghi m sinh s n sò m ng, nh m xây d ng qui trình s n xu t gi ng, làm phong phú thêm d i tu ng nuôi, d ng th i góp ph n tái t o ngu n l i t nhiên. 5. M t v n d n a cung c n ph i quan tâm, là b nh trên ÐVTM nói chung, và c a sò m ng nói riêng, d tìm ra các bi n pháp k thu t phòng và tr b nh h u hi u nh m nâng cao nang su t và hi u qu kinh t trong s n xu t. 51 TÀI LI U THAM KH O Tài li u ti ng Vi t 1. Bùi Quang Nghi (1999), S lu ng loài và phân b c a d ng v t thân m m (Mollusca) vùng bi n t nh Khánh Hoà. Tuy n t p báo cáo khoa h c H i th o d ng v t thân m m toàn qu c l n th nh t. NXB Nông Nghi p – TP. H Chí Minh 2001. Trang 79 – 86. 2. Ð ng Van Giáp (1997), Phân tích d li u khoa h c b ng chuong trình Ms – Excel. NXB Giáo d c. Trang 5 – 95. 3. Ðinh Van H i, Ðoàn Ðang Phi Công (2005), Thành ph n loài d ng v t thân m m s ng dáy t i các khu v c tham dò và khai thác d u khí bi n Nam Vi t Nam. Tuy n t p báo cáo khoa h c H i th o d ng v t thân m m toàn qu c l n th tu. NXB Nông Nghi p – Hà N i 2007. Trang 79 – 96. 4. Ð Công Thung, Lê Th Thuý (2005), Các d n li u v ngu n l i thân m m v nh B c B . Tuy n t p báo cáo khoa h c H i th o d ng v t thân m m toàn qu c l n th tu. NXB Nông Nghi p - Hà N i 2007. Trang 65 – 78. 5. Hoàng Th Bích Ðào (2003), Sinh h c và sinh s n c a sò huy t (Anadara nodifera Von Martens, 1860) t i Ð m N i – Ninh Thu n. Tuy n t p báo cáo khoa h c H i th o d ng v t thân m m toàn qu c l n th ba. NXB Nông Nghi p - TP. H Chí Minh 2003. Trang 167 – 180. 6. monre.gov.vn. 7. Ngô Anh Tu n (2005), Ð c di m sinh h c sinh s n và th nghi m s n xu t gi ng nhân t o di p seo Comptopallium radula (Linnaeus, 1758). (Lu n án ti n s nông nghi p). 8. Nguy n Quang Hùng (2005), Ða d ng sinh h c và ngu n l i d ng v t thân m m hai m nh v (Bivalvia) vùng bi n Cát Bà và Cô Tô. Tuy n t p báo cáo khoa h c H i th o dông v t thân m m toàn qu c l n th tu. NXB Nông Nghiêp – Hà N i 2007. Trang 48 – 59. 52 9. Nguy n Van Chung, Hà Lê Th L c (2005), Thành ph n loài và sinh v t lu ng d ng v t thân m m vùng bi n Ninh Thu n – Cà Mau. Tuy n t p báo cáo khoa h c H i th o d ng v t thân m m toàn qu c l n th tu. NXB Nông Nghi p – Hà N i 2007. Trang 97 – 108. 10. Nguy n Xuân D c (1999), Ð ng v t thân m m (Mollusca) vùng bi n Cát Bà - H Long. Tuy n t p báo cáo khoa h c H i th o d ng v t thân m m toàn qu c l n th nh t. NXB Nông Nghi p – TP. H Chí Minh 2001. Trang 87 – 102. 11. Thái Tr n Bái, Ð ng v t h c không xuong s ng. NXB Giáo d c, 2007. Trang 188 – 193. Tài li u ti ng Anh 12. Deshayes, G.P. (1855), Description of New Shells from the Collection of Hugh Cuming – Proceedings of the Zoological Society of London for 1854, 22: 317-371. 13. Dillwyn, L.W.(1817), A descriptive catalogue of Recent Shells arranged according to the Linnaean method; with particular attention to the synonymy, 1 – London, p.1-580. 14. F.J. Springsteen & F.M. Leobrera, Sells of the Philippines. P. 306 – 308. 15. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/009/w7191e/w7191e23.pdf. 16. 17. 18. JJ. Ter Poorten (2007, Results of the Rumphius Biohistorial Expedition to Ambon (1990) Part 13. Mollusca, Bivalvia, Cardiidae. 19. Jorgen Hylleberg & Richard N. Kilburn (2003), Marine Molluscs of Vi t Nam: Polyplacophora, Gastropoda, Cephalopoda, Bivalvia, Scaphopoda. Tropical Marine Mollusc Programme (TMMP). P. 176 – 186. 20. Moore, E.J. (2002), Family Cardiidae, in Tertiary marine pelecypods of California and Baja California, Chapter F: 21 p., 2 pl. 53 21. Reid, R.G.B. & P.K.S. Shin (1985), Notes on the biology of the cockle Fulvia hungerfordi (Sowerby). In: Morton, B. (ed) .— Proceedings of the second International Workshop on the Malacofauna of Hong Kong and Southern China 2 (1): 274-282. 22. Sadanard N. Harkantra+ and Nimi R. Rodrigues, Pattern of species succession of soft – bottom macrofauna in the estuaries of Goa, west coast of India. 23. Sowerby, G.B.(1912), Notes on the shells of Tridacna and descriptions of a new species.— Proceedings of the Malacological Society of London 10: 29-31. 24. Voskuil, R.P.A. & Onverwagt, W.J.H. (1991), Studies on Cardiidae. 4. The taxonomy of the genus Trachycardium (Part 1) with description of three new species.— Vita Marina 41(2): 54-72. 54 PH L C 1. Các thi t b xác d nh y u t môi tru ng Hình 1: Test pH Hình 2: T tr ng k Hình 3: Nhi t k 2. Thi t b quan sát tuy n sinh d c và c d nh m u Hình 4: Kính hi n vi quang h c Hình 5: L d c d nh tr ng và u trùng 3. V trí thu m u sò t i Cam Ranh – Khánh Hòa Hình 6: Ð a di m thu m u 55 4. M t s loài t o quan sát du c trong ru t sò m ng Hình 7. M t s loài t o quan sát du c trong ru t sò m ng 1. Tabellaria sp. 5. Coscinodiscus sp. 2. Thalassiosia sp. và Nitzschia sp. 6. Nostocs sp và Navicula sp. 3. Chryptomonas sp. 7. Pleurochrysis sp. 4. Chlorella sp. 8. Skeletonema sp. 1 2 3 5 6 4 78 Dieses Dokument wurde mit Win2PDF, erhaeltlich unter Die unregistrierte Version von Win2PDF darf nur zu nicht-kommerziellen Zwecken und zur Evaluation eingesetzt werden.